L207U-DNEMSONU LEMLER

nite 2: Hazr Deerler ve Menkul Kymetlere likin Dnemsonu lemleri

Noksanln dnem sonu bilanosu zamanna kadar

Hazr Deerler nedeninin tespit edilememesi durumunda 197 Saym ve
Hazr deer hesap grubunda, iletmenin kasasndaki, Tesellm Noksanlar hesab 689 Dier Olaan D Gider
banka hesabndaki para, alnan ve verilen ekler ile dier ve Zararlar hesabna devredilerek kapatlr.
hazr deerler yer alr.
Konuyla ilgili rnek nitenin 20-22 sayfalarnda
Kasa Trk liras Kasas verilmitir.
letmenin faaliyetleri sonucunda oluan nakit giri ve Kasa saym fazlal, 397 Saym Tesellm Fazlalar
klar kasa hesabnda yer alr. letmeler farkl para hesabna kaydedilir. Kasa saym fazlal, az deme
cinsinden de ilem yapabileceklerinden, Trk liras kasas yaplmas, yaplan tahsilatlarn kayt edilmemesi, fazla
ve Yabanc Para Kasas hesaplar kullanlabilir. nceki tahsilat yaplmas, kiilerin kendi nakitlerini kasadaki
dnemlerden kalan nakit mevcudu, dnem ii faaliyetler parayla kartrm olmas nedenlerinden kaynaklanr.
sonucu meydana gelen nakit girileri iin kasa hesab
borlandrlr; dnem iinde kasadan nakit kna sebep Kasa saym fazlal tespit edilmesi durumunda, fazla
olan faaliyetlerden dolay kasa hesab alacaklandrlr. miktar 100 Kasa hesabna bor; 397 Saym ve Tesellm
Fazlalar hesabna alacak olarak kaydedilir. Fazlaln
Dnem sonunda genel geici mizanda Kasa hesab bor alclardan yaplan tahsilatn, bankadan ekilen nakdin
kalan verecektir. kayda geirilmemesinden, bir ksmnn veznedarn kendi
Kasa ile ilgili ilemlerde u durumdan biri ile varln katmasndan kaynaklandnn tespit edildiini ve
karlalabilir bir ksmnn nedeninin de tespit edilemediin varsayalm.
Bu durum, 102 Bankalar, 120 Alclar, 336 Dier eitli
Kasa Denklii
Borlar, 649 Dier Olaand Gelir ve Karlar hesabna
Kasa Noksan
alacak; 397 Saym ve Tesellm Fazlalar hesabna bor
Kasa Fazlas olarak kaydedildi.
Kasa denklii kasa hesab bor kalan ile fiziki saymn Dnem sonu bilanosuna kadar fazlaln nedeni tespit
eit olmas demektir edilemezse ilgili hesaplara bu durum kaydedilir.
Kasa noksanl, kasann fiziki saymnn kasa hesab bor Kasa saym fazlalyla ilgili rnek kitabn 23 ve 24.
kalanndan eksik olmas demektir. sayfalarnda aklanmtr.
Kasa fazlas, fiziki saym sonucunun, kasa bor Kasa - Yabanc Para Kasas
kalanndan fazla olmas demektir.
Yabanc para cinsinden yaplan ilemler Trk Liras
Kasa noksanl 197 Saym Tesellm Noksanlar cinsinden, al gn ilem kuruna gre kaytlara geirilir.
hesabnn borcuna kaydedilir. Dnem iinde kurdan kaynaklanan fark Kambiyo Kar
Kasa saym noksanl, fazla deme, yaplan demelerin veya Kambiyo Zarar olarak kaydedilir. Dnem sonunda
kayt edilmemesi, eksik tahsilat, kasadaki parann zimmete mevcut para trnden deerleme gerekletirilir,
geirilmesi sonucu meydana gelir. uygulamada son gn T.C. Merkez Bankas nakit
ilemlerde efektif vadeli ilemlerde ise dviz al kurlarna
Kasann fiziki saym ile kaytlar arasnda eksiklik (yani gre ilem yaplmaktadr. letme yabanc paray elden
kasa noksanl) olduu zaman eksik miktar 197 Saym ve karttnda al gn kuruyla sat gn kuru arasnda
Tesellm Noksanlar Hesabna bor; 100 Kasa Hesabna pozitif fark varsa bu fark Kambiyo Karlar hesabna alacak
alacak olarak kaydedilir. olarak kaydedilir. Dnem sonunda deerleme borsa
Noksanln bir ksmnn satclara yaplan demenin, bir rayicine gre yaplr. Yabanc para ilem gnne gre
ksmnn bankaya yatrlan parann kaytlara deerlenmise Kambiyo Karlar hesabna alacak olarak
geirilmemesinden, bir ksmnn veznedar kusurundan kayt edilir.
kaynaklandnn tespit edildiini ve bir miktar noksann ekler
nedeninin de tespit edilemediini varsayalm.
Grldnde denen deiim aralardr.
Bu durumda, bankaya yatrlan ve kaytlara geirilmeyen
miktar 102 Bankalar hesabna, veznedar kusurundan Trk Ticaret Kanununa gre u yer ve srelerde demek
kaynaklanan noksan miktar 136 Dier eitli Alacaklar iin ibraz edilmelidirler.
hesabna, satclara yaplan demenin kaydedilmeyen Dzenlendii yerde denecekse 10 gn iinde, dzenledii
ksm 320 Satclar hesabna, nedeni tespit edilemeyen yer dnda denecekse 1 ay iinde; ayn ktada farkl lke
miktar 689 Dier Olaand Gider ve Zararlar hesabna iin 1 ay iinde, farkl lke, ktalar aras lke ise 3 ay
bor olarak kaydedilir. Bu miktarlar 197 Saym ve iinde.
Tesellm Noksanlar hesabna alacak kaydedilerek geici
olarak alm olan bu hesap kapatlr. Alnan ve verilen ekler ve nakit akm tablosuna gre 90
gne kadar olan varlklar nakit ve nakit benzeri olarak
kabul edilir.

1
 L207U-DNEMSONU LEMLER
nite 2: Hazr Deerler ve Menkul Kymetlere likin Dnemsonu lemleri
Dnemsonu (Envanter) lemleri
eklerin dnem sonu deerlemesinde alnan eklerin
fiziki doruluu, verilen eklerin bor mutabakat yaplr,
nakit benzeri olmayan alnan ekler vadeli ticari alacaklar,
verilen ekler ise vadeli ticari borlar biimde
ayrtrlmas mali tablolarda doru sunumu salayacaktr.
Tarih ayrtrmas sonrasnda envanter kaytlar
gerekletirilir. Trkiye Muhasebe standartlarna gre
eklerin geree uygun deerinin belirlenmesinde iskonto
edilmi maliyet deeri uygulanr.
Dnem sonu deerlemede, alnan ileri tarihli (rnein 5 ay
vadeli) eklerin gelecekteki deeri 121 Alacak Senetleri
hesabna bor; 101 Alnan ekler hesabna alacak olarak
kaydedilir.
leri tarihli alnan ekler Alacak Senetleri hesabna
reeskont ilemiyle kaydedilirler. ekin ileri tarihli
deeriyle, geree uygun (tasarruf) deeri arasndaki fark,
657 Reeskont Faiz Gideri hesabna bor, 121 Alacak
Senetleri Reeskontu hesabna alacak olarak kaydedilir.
Daha sonra bu kayt Reeskont Faiz Gelirlerine evrilir ve
121 Alacak Senetleri Reeskont Hesab kapatlr.
Vergi Usul Kanununa gre alacaklar ve senetli borlar
tasarruf veya kayt deeriyle deerlenir.
Verilen ileri tarihli ekler gelecek deerleriyle 103 Verilen
ekler ve deme Emirleri hesabna bor, 321 Bor
Senetleri hesabna alacak olarak kaydedilir. Dnem
sonunda, ileri tarihli verilen eklerin deerlemesinde
eklerin ileri tarihli deeri ile geree uygun veya pein
deeri arasndaki fark 322 Bor Senetleri Reeskontu
hesabna bor, 647 Reeskont Faiz Gelirleri hesabna
alacak olarak kaydedilir. Takip eden dnemde reeskont
faiz gelirleri hesab, reeskont faiz giderleri hesabna
dntrlr ve 322 Bor senetleri hesab kapatlr.
Bankalar
Banka mevduatlar ile ilgili ilemler 102 bankalar
hesabnda takip edilir. Dnem iin iletmenin banka
mevduatnda art salayan ilemler iin bankalar hesab
borlandrlr, azala sebep olan ilemler iin bankalar
hesab alacaklandrlr. Bankalar hesab aktif nitelikli bir
hesap olduu iin dnem sonunda bor kalan verir ve
bilanonun aktifinde bulunur.
Dnemsonu (Envanter) lemleri
Dnem sonu banka hesab geree uygun deer zerinden
kayt edilir. Dnem sonu ilemleri iin btn bankalardaki
mevduatlarn zeti alnr.
Banka hesap zetleriyle iletmenin kaytlar
aynysa dzeltme kayd yaplmaz. Tahakkuk
eden faizler olumusa kaydedilir.
Banka ilemleriyle ilgili olarak baz kaytlarn
unutulmas durumunda, unutma banka
kaytlarndan kaynaklanyorsa dzeltme ilemi
banka tarafndan, iletme kaytlarndan
kaynaklanyorsa iletme tarafndan yaplr.
Dnem sonunda bankadan alnan hesap zetine gre
tahsile gnderilmi alnan eklerin tahsil edilmi ve
iletmenin banka hesabna geirilmi ksm iin iletme
102 Bankalar hesabna bor; 101 Alnan ekler hesabna
alacak olarak kaydeder.
Banka tarafndan iletmenin hesabndan ekilen hesap
kullanm creti ynetsel bir giderdir. 770 Genel Ynetim
Giderleri Hesabna bor, 102 Bankalar Hesabna alacak
olarak kaydedilir.
letmenin daha nce dzenlemi olduu ekin iletmenin
banka hesabndan tahsil edilmesi durumunda bu ilem 103
Verilen ekler ve deme Emirleri hesabna bor 102
Bankalar hesabna alacak olarak kaydedilir.
Mterinin borcuna mahsuben virman yaplmas
durumunda bu ilem 102 Bankalar hesabna bor, 120
Alclar hesabna alacak olarak kaydedilir. nk bu ilem
banka hesabnda arta sebep olur ve mterinin borcunun
denmesinden dolay da alclar hesabna alacak olarak
kayt edilir.
letmenin mal ve hizmet alm iin kulland kredi
kartna ait dnem sonu borcunun iletmenin hesabndan
tahsil edilmesi durumunda 309 Dier Mali Borlar
hesabna bor; 102 Bankalar hesabna alacak olarak
kaydedilir.
Dnem sonunda iletmenin banka mevduatna faiz geliri
tahakkuk etmesi ve bu faize ait gelir vergisi stopajnn
hesaptan tahsil edilmesi durumunda tahakkuk eden faiz
geliri 642 Faiz Gelirleri hesabna alacak; tahsil edilen gelir
vergisi stopaj 193 Pein denen Vergi ve Fonlar hesabna
bor olarak kaydedilir. Tahakkuk eden faizden stopaj
karldktan sonra kalan miktar Bankalar hesabna bor
olarak kaydedilir.
Menkul Kymetler
Borsadaki fiyat hareketlerinden gelir elde etmek, faiz ve
kar pay kazanmak iin geici olarak satn alnan hisse
senedi, tahvil ve trevlerine menkul kymet denir.
Hisse senetleri sermaye irketlerinin sermaye paylarn
temsil eder ve sahiplerine kar pay salama, ynetimde oy
hakk, borsadaki fiyattan kar elde etme frsatlar sunar.
Tahviller anonim irketlerin, iktisadi devlet teekkllerinin
ve kamu kurulularnn bor almak iin kardklar
borlanma belgeleridir. Tahvil sahiplerine, faiz ve nominal
deerin altnda ihra edilmise aradaki fark kadar getiri
salar.
Dnem Sonu Envanter lemleri
Vergi Usul Kanununa gre hisse senetleri al
deerleriyle, Muhasebe Standartlarna gre ise geree
uygun deerle deerlendirilir. Dnem sonunda
deerlerinde d olumusa bunun iin karlk ayrlr.
2
 L207U-DNEMSONU LEMLER
nite 2: Hazr Deerler ve Menkul Kymetlere likin Dnemsonu lemleri

Tahviller Vergi Usul Kanununa gre borsa deerleriyle

deerlenir, dnem sonunda borsa fiyatna gre kaytl
deer gncellenir ve fark kar veya zarar olarak kayt edilir.
Hisse senetlerinin alm satm amacyla, nominal deerinin
zerinde ve komisyon denerek alnmas durumunda bu
ilem hisse senetlerinin alm iin denen deer 125 Hisse
Senetleri hesabna, denen komisyon 653 Komisyon
Giderleri hesabna bor; bu iki deerin toplam (komisyon
iin ve hisse senetlerinin alm iin denen miktar) 100
Kasa hesabna alacak olarak kaydedilir. Hisse senetleri
al deeri ile kaydedilirler.
Hisse senetlerinin al bedelinden daha yksek bir deere
satlmas halinde, hisse senetlerinin al deeri 110 Hisse
Senetleri hesabna, hisse senetlerinin sat ve al deerleri
arasnda oluan olumlu fark 645 Menkul Kymet Sat
Karlar hesabna alacak; sat bedeli ise 100 Kasa
Hesabna bor olarak kaydedilir. Hisse senetleri al bedeli
ile kayttan karlr.
Dnem sonunda hisse senetlerinin deerinde al bedeline
gre deer dkl oluursa, oluan bu deer azal
657 Karlk Giderleri hesabna bor; 119 Menkul Kymet
Deer Dkl hesabna alacak olarak kaydedilir.
Deer dkl ihtiyatllk kavram gerei karlk
ayrlarak gider haline getirilir.

Menkul Kymet Deer Dkl hesab menkul kymet

deerinde meydana gelen azaltan kaynaklanan zarar
gidermek iin ayrlan karln takip edildii pasif
nitelikli bir hesaptr. Karlk giderleri Dnem Kar veya
Zararna devreder.
Kamu kesimi tahvili satn alnm ve tahvil zerinde
vadesi dolmu ancak tahsil edilmemi faiz kuponu olabilir.
Bu ilem, tahvilin faiz hari satn alm deeri 112 Kamu
Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar hesabna, faiz deeri 108
Dier Hazr Deerler hesabna bor; satn alm iin
yaplan deme 100 Kasa hesabna alacak olarak
kaydedilir.
Dnem sonunda tahviller borsa rayicine gre deerlenir.
Dnem sonunda daha nce satn alnm kamu kesimi
tahvillerinde deer art olduu tespit edilmise, bu deer
art (tahvilin dnem sonu borsa rayici ile daha nceki
satn alm deeri arasndaki fark) 112 Kamu Kesimi
Tahvil Senet ve Bonolar hesabna bor; 649 Dier Olaan
Gelir ve Karlar hesabna alacak olarak kaydedilir. Deer
art ilgili gelir tablosu hesabna kaydedilir.
Dnem sonunda, kamu kesimi tahvillerinin dneme ait
vadesi gelmi faiz kuponlarnn deeri 108 Dier Hazr
Deerler hesabna bor; 642 Faiz Gelirleri hesabna alacak
olarak kaydedilir. Faiz kupon bedeli dnemin gelir
tablosuna faiz geliri olarak ilikilendirilir.