Professional Documents
Culture Documents
prximavisitaalaArgentina,sobrelosestrechosvnculosque,ensuvisin,existen
entrenarracinehistoria
VIERNES08DEABRILDE2011
Ficcinhistrica,historiaficcionalyrealidadhistricaPorHaydenWhitePrometeoVarios
traductores230pginas$65
PorCeciliaMacnParaLANACION
U nodelossntomasdelarelevanciadelpensamientodeltoricodelahistoriaHaydenWhite
esquesiempreresultanecesariocomenzarrefutandoaaquellosquedistorsionansus
teoras.Esalgoquesuelesucederlesaquieneshandislocadoalgodeloestablecido,aquieneshan
invertidodetalmodoelsentidocomnacadmicoquesetornandifcilesdeasimilar.Sus
reflexiones,desdesufundacionallibroMetahistoria(1973)hastaelmsrecienteLaficcindela
narrativa(2010),abrieronuncaminoimprevistocuandoexigieronqueeldiscursohistricose
analizaraentrminosdeteoraliteraria.Supropuestaqueinaugurlatradicinnarrativistaenla
filosofadelahistoria,asociadaalposmodernismoimplicahacerdelanlisisdelahistoriaen
trminosdiscursivosuninstrumentoconclarasconsecuenciaspolticas.Lalecturasuperficial
corriporcuentadequienesinfirieronquedeallsedesprendaunanegacindelarealidaddel
pasado.White,comofundadordelanuevafilosofadelahistoria,haabiertouncamino
compartidoytambindisputadoporpensadorescomoPaulRicoeur,ArthurDantoyFrank
Ankersmit.LainminentevisitadeltericoestadounidenseaBuenosAiresparaparticipardeun
simposioorganizadoporlaUniversidadNacionaldeTresdeFebreroyelGrupoMetahistoriasdel
InstitutodefilosofadelaUBA(dictardosconferenciasgratuitas,ellunes11yelmircoles13,en
lasala3delCentroCulturalBorges)serunaoportunidadparamostrarlascomplejas
consecuenciasdesupensamiento.TambinloeslarecientepublicacindeFiccinhistrica,
historiaficcionalyrealidadhistrica(Prometeo)yelprximolanzamientodelaversionen
espaoldeLaficcindelanarrativa(EternaCadencia).Enestaentrevistaqueotorgaadnantes
desullegadaelhistoriadorhabladesusinteresesmsrecientes.
Unodesusconceptosclavevinculadoaldebatesobrelarepresentacindel
Holocaustoeselde"acontecimientomodernista":aquelloshechosquepor
inesperadoscuestionanlosmecanismostradicionalesderepresentacin.Usted
creequelosdesafosquerepresentansedebenalascualidadesdelos
acontecimientosmismosoauncambioenlaconcienciahistricacontempornea?
Aambascosas.Noestamoshablandoslodenuevosacontecimientos,sinodeunanuevaclasede
hechoscualitativamentediferentes,hechosquesonposiblesporlasnuevastecnologasynuevas
formasdeorganizacinsocialqueaparecencomoinclasificables.Puedeparecernuevoy
sorprendentequeunEstadovuelquesupoderdepolicasobresusciudadanosparaestableceruna
dictadura,peronoesuntipodeactoinclasificable.Encambio,lautilizacindelEstadocapitalista
industrialmoderno,burocrticamentegobernadoparallevaracaboladestruccindepueblos
enteroslosjudos,perotambinlosgitanosyloseslavos,fuedesdeelpuntodevistacualitativo
untipodeacontecimientonuevo,valedecir,"modernista".
Pero,entonces,ustednoestaradeacuerdoencaracterizarestoshechoscomo
indeciblesporquecualquierrepresentacinserairrespetuosadesu
excepcionalidad?
Eltrmino"acontecimientoindecible"esunametforao,msbienunahiprbole.Nodebeser
tomadoensentidoliteralporque,desdeunaperspectivaantropolgica,nadaqueseaconocidoo
cognoscibleesindecible.Laindecibilidadesunacategorainherenteenlasideasdellenguaje
literario.Lapoesaexiste,entreotroshechos,paraexpresarloindecible(elamoresindecible,la
muerteesindecible).Laexpresinpoticatrabajaenellmiteentrelodecibleyloindecible.
Siempremuestraloinadecuadodeldiscursoliteralparalosextremosdelaexperienciahumana.
Loqueesindecibleenuntipoderegistroresultabastantedecibleenotro.
Esenestesentidoqueustedsostienequelaliteraturadelamodernidadesla
mejorestrategiapararepresentarsucesoscomoelHolocausto?
Creoquedesdeelpuntodevistadeloshistoriadoresquedeseanpresentarunaseriedehechos
ocurridosenelpasadocomountipoderelato,laescrituradelsigloXXofrecetcnicasfluirdela
conciencia,fragmentos,constelacin,comentarioscontrapuestasalanarrativaclsicaque
permitenlarepresentacinmodernadeacontecimientosmodernistas.Sonmejoresquelas
tcnicasdelaprosanarrativaconvencional.Estasnuevastcnicasenlarepresentacindelos
hechosrealesdelpasadoaparecenenlibroscomoLaseoraDalloway,deVirginaWoolfEnbusca
deltiempoperdido,deMarcelProustUnviaje,deH.G.AdlerAusterlitz,deW.G.SebaldoEl
sistemaperidicodePrimoLevi.Estastcnicastienensusequivalentesenpelculasyotros
gnerosmodernos,comolanovelagrfica(Maus,deArtSpiegelman,porejemplo).Elcine
comercialdeHollywoodtiendeasentimentalizartodoalpretenderconstruirunrelatosobrela
totalidad.Elmontajeylosfundidosotorganmodosdepresentarlosiniestro.Nocheyniebla,de
AlainResnais,ShoahdeClaudeLanzmannymuchosdelostrabajosdedirectoresdecinecomo
PierPaoloPasoliniyJeanLucGodardsonejemplosdeestoltimo.
Enaosrecienteselpapeldelostestigosdelosgenocidiossetransformencentral
paralacomprensindeestetipodeacontecimientos.Porquconsideraqueseha
producidoestecambio?
Estoestrelacionadoconelhechodeque,apesardequecientosdemilesdeinvestigaciones
sobreelHolocaustonoshandadomsymsinformacin,lacomprensindelhechosemantiene
incierta.Sehadecidido,creo,volverala"experiencia"delacontecimiento,cmofuesentido.Esto
esloqueagregaeltestimoniodeltestigo.
Creequesutrabajotericohainfluidoenelmodoenqueloshistoriadoreshacen
historia?
Hayvarioshistoriadoresjvenesmuyinfluidospormiideadepensarlahistoriografacomoun
discurso,perocadaunotienesupropiamaneradeusarlo.seeraelespritudemipropuesta:
abrirlaescriturahistricaalaexperimentacin.Paraalgunos,ellibrodeSaulFrielnder,Losaos
delexterminio,constituyeunalejamientodesudeseodeproducirunanarrativanormadadela
Shoahyelacercamientohacialautilizacindetcnicasmodernasdeescritura.
Ustedhasealadoquelahistoriaes,ydebeser,constantementereescrita.Como
consecuenciadeesto,qutipoderelacinseestableceentrehistoriaypoltica?
Estoestrelacionadoconladisyuncindesiunoinvestigaelpasadoporrazonescientficasopor
razonesprcticas.Siunoesttratandodedeterminarloshechosdeunamateriadada,la
investigacinesenprincipiocientfica.Siunoesttratandodederivarleccionesdelpasadopara
aplicarlasalaescenapolticapresente,lainvestigacinesprctica.Sinembargo,desdeel
momentoenquelainvestigacinhistricanoesenrealidadunaciencia,amenudoesdificildecir
siunadeterminadainvestigacinestpolticamentemotivadaono.Peroelpasadoprcticoesel
pasadoalquenosaproximamosparaaprehenderunproblemadeldadehoy.Yesestaestrategia
laquecreoresultarelevante,noladepretensionescientficasquebuscadisolverlarelacin
inevitableentreliteraturaehistoria.Porlogeneralpensamosestepasadocomohistricoperoel
pasadohistricoexistesloenloslibrosdehistoria.
Culesentonceselpapeldelahistoriaparaelmodoenqueimaginamosnuestro
futuro?
Esunproblemacomplejosobreelquereflexionaronmejorlosfilsofos,losnovelistasylospoetas
queloshistoriadoresprofesionales.Esnecesarioqueelfuturohistricoseperfilecomounavisin
msquecomoeltipodeprediccin,pronsticooproyeccioneshechosporlascienciassociales.
Aunloseconomistas,queseproclamancientficos,sonmalosalahoradepredecirelfuturo.Lo
mejorquepuedenhacersonenunciadosprobabilsticos.Notoqueustedpreguntasobrecmo
imaginamosnuestrofuturo.Laimaginacinespotica.staeslaraznporlacualtodogran
imaginac
trabajohistricoqueimplicaalgntipodefuturotieneelementosdepoiesisenellos.Lapoiesis
imaginalassimbolizacionesqueestnlatentesenelpropiopresentedelhistoriador.
EL DEBATE POSMODERNO
UnadelascaractersticasdistintivasdeHaydenWhiteesquedurantelosltimosaosoptporla
escrituradeensayos.Yanosetratadeartculosclsicamenteacadmicosnidelibrosdedicadosa
acumularargumentosalrededordeuneje,sinodelusodeunaestrategiaenlaquelaretrica,las
digresionesylosejemplosdestemperadosformanpartedelamismahiptesis.
Ficcinhistrica,historiaficcionalyrealidadhistricacompiladiezdelosmsrecientestrabajos
deWhite.Enlaprimerapartedelvolumenserenentextosdedicadosaanalizarlarelacinentre
historiografaynarrativa:elproblemadelrealismohistricoapartirdeunalecturadeLaguerray
lapaz,unrecorridoporlahistorialiterariasegnErichAuerbacholainevitabilidaddela
narrativaenlareconstruccinhistrica.
Lasegundaparteincluyeartculoscentradosenelconceptode"acontecimientomodernista",
empleadoparaexplicaracontecimientosinesperadostalescomoelHolocausto,lacadadelas
TorresGemelasolaexplosindelChallenger.Whiteabordaallelproblemadelarepresentacin
tantoparalahistoriaacadmicacomoparaelcine,laliteraturaoladiscusinsobreelpapeldel
testimonioenlarepresentacindelpasado.Susenergassefocalizannosloenmostrarlas
consecuenciasticopolticasdelaseleccionesformalesdeloshistoriadores,sinotambinen
proponerunacomplejizacindelasnocionesmismasderealidadyverdad.
Whitehasidofrecuentementepresentadocomounvocerodelposmodernismo.Lejosde
desmentirlo,enestostrabajosmuestraqueperteneceaunatradicinconvocacinporeldebate
ticocapazdeprofundizarcadaunadelasdiscusionesenlasqueinterviene.
LANACION ADNCultura
Copyright2017SALANACION|Todoslosderechosreservados