ANTONIN ARTAUD

1896'da Marsilya'da dodu, ailesi zmir kkenliydi. Drt ya

nda geirdii menenjitten ona kalan sinir hastalklaryla 20'li
yalarna dek mcadele etti, sanatoryumlarda ve akl hastane
lerinde uzun sreler kald, sonunda opioid bamls oldu. 14
yanda Baudelaire'i kefetti, 24 yanda Paris'e giderek yazar
olmaya karar verdi. iirlerini reddeden Nouvelle Revue Fran
aise baeditr Jacques Riviere ile dnemin btn sanatlar
gibi yazt; bu yazmalar Artaud'nun ilk hacinli eseri oldu.
1920'lerin sonunda sinemaya merak sald, senaryo yazd ve
oyunculuk yapt. Ayru yllarda tiyatro ynetmenlii yapmaya
da balad. (jet de sang, The Genci) Bali dansna ahit olmasnn
akabinde, 1931'de Vahet Tiyatrosu Manifestosu'nu yazd. 1936-
1937 arasnda Meksika'da yaad, dnnn ardndan 1938'de
Vahet Tiyatrosu'nun iki manifestosunu da ieren Tiyatro ve ki
zi yaynland. Bu srada rlanda'ya gidip dnd. Akl salnn
yeniden bozulmasyla arkadalar tarafndan bir akl hastanesine
yatnld, sonra da yazmay brakt. 1946'da gittii bir Van Gogh
sergisinin ardndan yeniden yazmaya balad, Van Gogh, Toplu
mun ntihar ndan sonra, 1947 sonunda Tanr Yarg snn ini
'

Bitirmek in i kaydetti. 4 Mart 1948'de hayatn kaybetti.

'

BAHADIR GLMEZ
niversite eitimini Fransz Dili Edebiyat dalnda yapt.
Fransa'da, ada anlatmlar ve modern edebiyat alannda yk
sek lisans ve doktora yapt. Edebiyat, sanat alannda yaynlan
m ok sayda makalesi ve bilimsel yaynlar bulunmaktadr.
Kitaplar arasnda: Aragon Hayatm Bir Tiyatro/Roman; Poetik
Bakr, Edebiyat Mzik ve Resimle Yaamak ya da Roland Bart
hes ...; evirileri arasnda A.Artaud, Tiyatro ve kizi; Le Clezio,
Altn Balk; J. Browers, Damtlm Krmz; L. Aragon, Elsa; J.
Baudrillard, Tam Ekran yer almaktadr. 1985 ylndan bu yana
Eskiehir Anadolu niversitesi'nde retim yesidir.
 ANTONIN ARTAUD

TARAHUMARALAR
LKESNE YOLCULUK

Trkesi: Bahadr Glmez

Yayn No 1376
Modem Klasikler 12

Tarahumaralar lkesine Yolculuk

Antonin Artaud

Kitabn zgn Ad: Les Tarahumaras

Yayna hazrlayan: Cem leri

Franszca aslndan eviren: Bahadr Glmez
Kapak fotoraf: Christian Torres
Kapak tasarm: Beste Doan
Redaksiyon: Didem Nur Gngren
Sayfa tasarm: Hlya Frat

197 4, Antonin Artaud

2015, bu kitabn Turke yayn haklar
Editions Gallimard, Paris, 1974 araclyla
Everest Yaynlar'na aittir.

1. Basm: ubat 2015

ISBN: 978-605-141-835-3
Sertifika No: 10905

Bask ve Cilt: Melisa Matbaaclk

Matbaa Sertifika No: 12088
iftehavuzlar Yolu Acar Sanayi Sitesi No: 8
Bayrampaa/stanbul
Tel: (0212) 674 97 23 Faks: (0212) 674 97 29

EVERESTYAYINLARI
Ticarethane Sokak No: 15 Caalolu/STANBUL
Tel: (212) 513 34 20-21 Faks: (212) 512 33 76
e-posta: info@everestyayinlari.com
www.everestyayinlari.com

www.twitter.com/everestkitap

facebook.con/everestyayinlari

Everest, Alfa Yaynlar'nn tescilli markasdr.

 NDEKLER

SUNU / Maurice Blanchot ..... ........ . .................................... 7

TARAHUMARALARDA PEYOTE AYN.. ................... 19

Ek Metin 43
............................................................... .................

TARAHUMARALAR LKESNE YOLCULUK 45 ............

aretler Da 47
............... ...... ....... ..............................................

Peyote Dans . .
.................... . ... 53
...................... ..........................

Henri Parisot'ya Mektup (7 Eyll 1945) ................................ 65

TUTUGURI .............. . . . . . . . . . . . ........................... . . . . . . . . . ........... . 69

.

EL NACIONAL'DE TARAHUMARALAR HAKKINDA

YAYINLANAN METN ............................. ................. 77
Mneccim Krallarn lkesi ........... ......... ................................ 79
Doa nasl ki . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . 83
Bir Irk-lke . .
............. ....... ................. ...................................... 85
Atlantis Krallarnn Ayini ..................................... .................. 91

VOJIADERGSNDE YAYINLANAN BR METN...... 97

Kaybolmu nsanlarn Irk . 99 .............. ........... . . . . . . . .....................
TARAHUMARALAR LKESNE
YOLCULUK'A EK . . ....
....... ... .. . . ... . . .
....... ... ...... .. .103
. . ..... ........ ....

Ek...................................... :...................................................115

PEYOTE HAKKINDA BR NOT ....................................117

TARAHUMARALARLA LGL MEKTUPLAR ..........121

Jean Paulhan'a (19 Temmuz1935) .......................................123
Jean Paulhan'a (23 Nisan 1936) ............................................127
Jean Paulhan'a (21 Mays1936) ............................................134
Jean Paulhan'a (4 ubat1937) .............................................138
Jean Paulhan'a (27 ubat 1937) ............................................145
Jean Paulhan'a (13 Mart1937) .............................................146
Jean Paulhan'a (28 Mart 1937) ............................................147
Jean Paulhan'a (13 Nisan 1937) ............................................149
Jean Paulhan'a (27 veya28 Mays1937) ...............................150
Jean Paulhan'a ( Haziran Ba1937) ......................................151
Jean Paulhan'a ( Haziran Sonu1937) ....................................152
Henri Parisot'ya (10 Aralk 1943) .........................................153
Doktor Gaston Ferdiere'e (11Aralk1943) ..........................157

NOTLAR ............................................................................. 161

 SUNU"
Maurice Blanchot

Antonin Artaud yirmi yedi yandayken bir dergiye birka

iirini gnderir. Derginin mdr nazike iirleri geri evirir.
Artaud da bu kusurlu bulunan iirlere neden nem verdiini
aklamaya giriir: nk dncenin bu ekilde, olduu gibi
braklmas kendisine ac vermektedir; ve haliyle, yetersiz olsalar
bile, temel bir yoklua kar aresiz kalm formlar kmseye
mernektedir. Acaba bu iirlerin deeri nedir? Sonrasnda bir dizi
yazma balar ve derginin direktr Jacques Riviere, Artaud'nun
da ummad bir anda, bu yaynlanmayan (ama bu kez rnek ve
tanklk ettikleri iin yaynlanmalar ksmen kabul edilen) rler
evresinde kaleme alnan mektuplar yaynlama nerisinde bu
lunur. Artaud gerekleri arptmamak kouluyla kabul eder. te
nl Jacques Riviere-Antonin Artaud yazmas byle balam
tr ve anlam ok byktr.
Jacques Riviere de bu anormal durumun farkna varm myd
acaba? Kendisinin yeterli ve yaynlanmaya deer bulmad iir
ler, yle olmaktan km; ve yetersizlikleri yazma deneyimiyle
ortadan kalkmtr. Sanki iirlerde eksik olan ey, eksik taraflar,

Maurice Blanchot, Le livre a venir, Gallimard, s. 50-58.

7
 bu eksikliin aka dile getirilmesiyle ve gerekliliinin derin
lemesiyle, bir bolluk ve berekete dnmtr. Jacques Riviere,
eserin kendisinden ok, eserin deneyimine ve yaantsna, eser
olmasna doru alnan yola ve Artaud'nun becerikli bir ekilde
betimlemedii anonim ve karanlk izlere ilgi duymutur. Bunun
da tesinde, her ne kadar dikkatini ekmese de, dikkatini ektii
lde, bu yetersizlik, Artaud'nun dncelerinde merkezi bir
olayn nemli bir gstergesi haline gelir ve aklamalar artc
bir biimde aydnlatc olur. O halde, biz, burada, edebiyatn ve
hatta sanatn birbiriyle ilintili gibi grnd bir hadiseyle kar
karyayz: iir iinde mi saklar yoksa apak sergiler mi; ve eseri
douran hareket, eserin gerekletirilmesi hatta bazen kurban
edilmesi amacn m tar?
Rilke'nin bu olanlardan on be yl kadar nce yazd bir
mektubunu anmsayalm: "Ne kadar uzaa gidilirse, bayat, o ka
dar daha kiisel ve o kadar daha benzersiz olmaya yz tutar. Sanat
eseri, bu benzersiz gerekliin gerekli, dlanmas olanaksz, ebedi
kesin ifadesidir. . . te burada eseri yaratmaya zorlanan kiiye, eserin
salad mucizevi katk karmza kar. . . Bu bize, kendimizi en
u deneyimlere adamamz gerektiini ok olumlu bir biimde ak
lamaktadr, ama ayn zamanda, yle grnyor ki eserimizin iine
saplanmadan, hakknda konuarak, onu kltmeden siizck olsun
fsldamamay da: nk benzersiz, baka birisinin anlayamayaca
ve anlama hakkna sahip olamayaca, bize zgij bu bir tr kendini
kaybetme durumu, ancak kendimizi almamza adayarak, onun
yasalarn onun iinde ortaya koyarak deer kazanr; bu da sadece
sanatn effaflnn grnr klabilecei zgn bir tasardr."
Rilke, o halde, eseri bize doru getiren deneyimden sz
etmek niyetinde deil asla: Bu byk snamann, ancak eserin
iine yerleince, sanatn gncellemesiyle grnr-grnmez
olarak ortaya kt anda deeri vardr ve bir gereklie sahiptir.

8
Ama Rilke'nin kendisi her zaman bu ihtiyat gstermi midir?
Gstereyim derken ayn zamanda onu paralamak amacyla
dile getirmemi midir, stelik yok etme gcne sahip olmad,
paralayacak bir kiinin de bulunmad bu ihtiyatn, bir gc
olmadn ve onunla sadece ilikiye geilebileceini bile bile?
Bize zg bir tr kendini kaybetme ekli ...

Kendisi Dnce Olann Dnme mkanszl

Jacques Riviere'in anlama yetenei, dikkati ve duyarW
mkemmel. Ama karlkl konumalarda, yanl anlad ey
ler, her ne kadar ayrt edilmesi kolay olmasa da, aka kendini
gsteriyor. Artaud ise bu dnemde daha sabrl ve bu yanl
anlalmalar srekli izliyor. Yazt kiinin, kendisinde eksik
olan tutarW gelecekte edineceini syleyerek kendisini ikna
etmeye altn, ya da zihin krlganlnn dnce iin gerekli
olduunu gstermeye altn anlyor. Ama Artaud ikna edil-:
mek istemiyor. Baz ciddi eylerle fazlasyla i ie olduu iin, b'.
konuda teselli edildiinde dahi acs yatmyor. Aynca kurulan
bu olaanst ilikinin farknda ve bu iliki, kendisinin gzn
de, gerek anlamda "gl olmasa da", dncesinin kyle
yazmay baard bu iirler arasnda konum bulan, inanlmaz
bir ey. Jacques Riviere ise bir yandan olayn istisnai zelliinin,
dier yandan da akln rn olan, akln yokluundan hareketle
retilmi olan bu eserlerdeki olaanst eylerin farknda deil.
Artaud, Riviere'e etkileyici bir sakinlikte yazm ve onu ak
na evirmitir, sylemek istedii eye egemen oluu kendisi iin
bir srpriz deildir. Ne var ki iirleri kendisini temel bir dnce
kaybyla kar karya brakmtr ve bundan strap duymaktadr:
Sonrasnda boucu endiesini ok sert szcklerle dile getirir,
rnein u cmlelerle: "Bir boluun olmamasndan sz ediyorum
ben, bir tr souk acdan, grnts olmayan, duygudan yoksun ve

9
betimlenemez bir dk yapmaya neden olan arpmadan sz ediyo
rum." Peki o zaman niin iir yazyor? Niin sradan amalarla
dili kullanmakla yetinen bir insan deil? Btn bunlar, iirin,
kendisinin gznde, "dncenin erozyonuna benzeyen, hem temel
hem de gelip geici olan eye" bal olduunu gsteriyor ve haliyle
iir, zellikle bu temel kayp yolunda icra ediliyor, ona ifade ola
bilmenin gvencesini veriyor ve bir lde, ona, bizzat bu kayb
kurtarma, kaybedildii haliyle dnceyi kurtarma sz veriyor.
Zaten sabrszca bir hareketle ve olaanst bir tarzda yle
diyor: "Ben dnceyle ilikilerinde dilin artc dehetini hisseden
birisiyim . .. Aslnda sanki insanlarn rya hali gibi, aniden kendi
dncesine geri dnlyormu gibi, dncelerimin iinde kendimi
kaybediyorum. Ben kaybetmenin iyzn bilen biriyim.
Artaud'nun gznde "doru dnmek, doru anlamak",
birbiriyle balar salam, uygun, iyi ifade edilmi dncelerin
sahibi olmak nemli deildir, bunlar halihazrda kendisinde
bulunan zelliklerdir. Ve arkadalar kendisine "ama sen ok iyi
dnyorsun, szckleri bulamamak sk rastlanan bir eydir" de
diklerinde, kzmaktadr: "nsanlar, beni, zaman zaman yetersizlik
/erimi, derin eksikliimi ifade etmek hususunda ve bu ifadenin hayali
ve her ynyle zorlamal olduuna inandrmak amacyla bir zayif
l sergilemek konusundafazlasyla parlak buluyorlar." Artaud, ac
ekme deneyiminin kendisine bir ey kazandrdn, dnmek
eyleminin dncelere sahip olmak anlamna gelmediini ve
sahip olduu dncelerin kendisine sadece "ie henz bala
madn" hissettirdiini derinden bilmektedir. inde dolanp
kald ve ciddi bir biimde ac veren ey de budur zaten. O ken
disine ramen ve lklarnn kayna olan duygusal bir yanllk
sonucu, dnme noktasna dokunmu gibidir; bu da daha hala
dnmeye muktedir olamamak demektir: Kendi szckleriyle
"muktedir olamama", dnce iin nemli gibidir ama dnceyi

10
acnn sonsuz eksikliine dntrr; bu o merkezden hareketle
yansyan ve dnd eyin fiziksel tzn tketen bir eksik
liktir ve btn dzeylerde kendine zg olanakszlklara blnr.
iirin bu dnme imkanszlna (bu imkanszlk aslnda
dncenin kendisidir) bal olmas, akla kavuamayan bir
gerekliktir, nk o her zaman yoldan sapar ve onu gerekten
hissedebilecei derecenin altnda hissetmeye mecbur brakr. Bu
sadece metafiziksel bir zorluk deildir, bir acnn verdii zevktir
ve zaten iir de bu srekli acdr, O "karanlktr'', "ruhun gecesi
dir", "haykrmak iin sesin eksikliidir". Kendisini zorlu ve ateli
bir kiiye dntren deneyimlerini yaad sralarda, yirmi yl
sonrasnda yazd bir mektupta, yle der byk bir yalnlkla:
"Edebiyata, hibir ey yazamayacam sylemek iin, kitaplar ya
zarak baladm. Yazacak bir eylerim olduunda, dnceler bana
yasaklanan eylerdi. " Ve hatta: ''Asla hibir ey yapmadm, hibir
ey yapamadm ve aslnda bir eyler yaparken de hibir ey yapma
dm sylemek iin yazdm yalnzca. Btn eserlerim hilik zerine
ina edilmitir ve sadece onun zerine ina edilecektir. " Saduyu he
men u soruyu gerektiriyor: Ama niin, syleyecek bir eyi yoksa
eer, sonuta hibir ey sylemiyor mu? nk eer hibir ey
sadece hemen hemen hibir ey deilse, hibir ey sylememekle
yetinilebilir, ama yle grnyor ki, yle bir radikal hilik sz
konusu ki, gsterdii lszlkle, yaklama dnen bir tehlike
olmasyla ve neden olduu gerilimle, sanki kendisini tamamen
buna veriyormu gibi, bu hilik bir balang sz oluturmay
art kouyor ve bu szle birlikte, bir eyleri dile getiren szckler
de yolundan saptrlyor. Kimin syleyecek hibir eyi olamaz,
konumaya ve ifade etmeye balamak iin nasl bir gayrette bu
lunmaz ki? "Peki ne yapalm! Her ne pahasna olursa olsun yazmay
ve kendimi ifade etmeyi istiyor olmam benim zayflm ve benim

11
samalm. Ben dncesinden dolay ok ac eken bir adamm ve
bu sfatla konumaya hakkm var. "

Bir Mcadeleye Dair Aklamalar

Artaud, eserinin -doal olarak bu bir eser deil- yceltecei
ve knayaca, boydanboya aaca ve koruyaca bu bolua,
gc kendisine zg bir hareketle yaklaacaktr. Balangta,
boluktan nce, kesin olduuna inand bir btnlk yakalama
ya alr ve bu btnlk arzusu, kendisinin doalama verimli
liini, duygularnda dolgunluu salar ve eylerin srekliliiyle
ylesine mkemmel bir uyum gerekleir ki, bu uyum artk onun
benliinde iir olarak kristalleir. O, bu "derin kolayla" sahiptir,
ona sahip olduuna inanmtr, ayn ekilde bunu ifade edecek
formlar ve szckleri de boldur. Ama "ruh, verimliliini, bulu
larn ve bu olaanst esini gstermeye hazrlanrken, eyin gelmek
z.ere olduu o uursuz. anda, yksek ve kt bir irade, bir kezzap
gibi ruha saldrr, szck ve imge ynna saldrr, duygu ynna
saldrr ve beni, nefas nefise "hayatn bile kapsna getirir brakr. "
"

Artaud'nun burada ivedilik yanlsamasnn kurban olmas

mmkndr; byle sylenebilir; fakat bunu sylemek kolaydr,
oysa her ey onun bu "hayat" adn verdii ivedilikten uzaklama
tarzyla balar: yle nostaljik bir kendinden geme ya da duyar
szca bir hayalin terk edilmesiyle deil; tersine, ylesine kesin bir
kopmayla olur ki bu, artk bu kopu bizzat kendisi merkezinde,
kalc bir geri dnn varln dorular, bu zellik tmyle ona
zgdr ve kendisinin gerek doasnn strapl srprizi gibidir.
Bu ekilde, gvenli ve ac veren bir derinlikte, devinim koul
larn altst etmeyi ve "ivedi btnl" deil de yoksun kalmay
"Size syledim bunu: Eser yok, dil yok, sz yok, dnce yok, hibir ey yok.
Hibir ey, ama gzel bir Pese-Nerfs hari." Pese-Nerfs Artaud'nun eserinin ad
dr. (.n)

12
birinci sraya yerletirmeyi baarr, stelik ncesinde bu ivedi
btnle sahip olmama basit bir eksiklik olarak grnrken.
nde gelen, varln btnl deildir, atlak olandr, yarklar
dr, erozyondur, paralanmadr, kopmadr, i kemiren eksikliktir:
Varlk, varlk deildir, varln bu eksik halidir, hayat krlgan,
eriilmez ve ifade edilemez klan eksikliktir, sadece vahi bir
"perhiz" bunun istisnasdr.
Belki Artaud, btnlkten "soyutlanamaz bir geree" sahip
olacan sanrken, srekli, sz konusu boluun kendisinin
arkasna yanstt karanln boyutunu ayrt etmektedir, nk
kendisinin iindeki, bu btnl reddeden olaanst g,
srekli emek vermekte olan takn olumsuzluk, sonsuz bir bo
luu bytme gcne sahiptir. ylesine korkun bir baskdr ki
bu, olumsuzlama bunu dile getirebilmektedir, ayn zamanda da
tmyle onu retmeye ve anlatmn salam tutmaya kendini
adarcasna nem vermektedir.
Bununla birlikte, Jacques Riviere ile yazt dnemde ve
hala iir yazd sralarda, grnr biimde, kendisiyle de uyumlu
olma umudunu korumaktadr; iirlerinin eitlii yok ettii bir
srada, yeniden restore etmeye alt eitliktir bu. "Dk bir
oran dndn" syler; "biliyorum, kendimin de altndaym,
bu da bana ac veriyor." Daha sonra, yle diyecektir: "te beni
ldren azab yaratan derin kolaylkla dmdaki zorluk arasndaki
eliki bu." Bu esnada, eer ii skntlysa ve kendisini sulu his
sediyorsa, bunun nedeni kendi dncesinin zerinde dnm
olmasndandr, kendisinden sonra da, ideal btnl ve kesin
lii iinde bu dncesini korumasndandr; onu dile getirdii
haliyle, bu tek bir szckle de olsa, gerek grkemiyle kendini
gsterecektir, bizzat kendisinin tan olacaktr. Dncesine
olan borcunu deyemedii iin strab devam eder ve iir bu
borca son verme umudu olarak kalr iinde, her ne kadar kendi

13
varlnn snrlarn daha teye gtremese de. Zaman zaman,
Jacques Riviere'in yazmalarnda, iirleriyle daha az ilgilendii,
Artaud'nun fazla nemseyerek dile getirdii temel skntyla daha
fazla ilgilendii izlenimi ediniliyor ve bu da yaznn merkezini
deitiriyor. Artaud bolua kar yazyor ve onun iine gizle
niyor. imdi yazyor ve imdinin iinde kendisini sergiliyor ve
ifadeyi imdinin iinden ekip alyor.
Bu arlk merkezinin yer deitirmesi, (L'ombilic des limbes
ve Le Pese-Neifs adl eserleri bunu betimler) kendisini her tr
yanlsamadan uzak tutarak sadece tek bir noktaya duyarl olmaya
mecbur eden ve ac veren bir gerekliliktir. Bu bir "yokluk ve bo
luk noktasdr" ve onun evresinde alayc bir berraklkla, sinsi bir
saduyuyla dolar durur; sonra sefaletin haykrldn iittiimiz
strap devinimleri, bir zamanlar sadece Sade'n nasl haykrlaca-
n bildii gibi, ve yine Sade'n yapt gibi, asla onay vermek
sizin ve bitmek bilmeyen mcadeleci bir gle, bu bolua kar
muktedirdir ve onu sonlandrr. "Bu yokluk ve boluk noktasn a
mak isterim. Beni ktrm klan, her eye ve herkese kar beni kk
dren bu ezercesine inemeyi. Hayatm yok benim! Hayatm yok!
imdeki galeyan ld. . . Dnmeyi baaramyorum. Bu boluu, bu
youn ve sonu gelmez hilii anlyor musunuz. . . Ne ilerleyebiliyo
rum ne de geri gidebiliyorum. Olduum yerde kaldm, hep ayn olan
o noktada bulunuyorum, kitaplarm da buna tercmandr."
Bu ak seik, kesin ve ayrntl aklamalar psikolojik bir
durumu analiz eder gibi okuma hatasna dmemek gerekir. Bu
aklamalar bir mcadelenin betimlemesidir. Artaud ksmen bu
mcadeleye zorlanmtr. "Boluk'', "hareket halinde olan bir
boluktur". Onun "dnemiyorum, dnmeyi baaramyorum"
diye ifade ettii ey, daha derin bir dnceye ardr, kesin
bir baskdr, unutulmaktan dolay ac ekmeyen bir unutmaya
benzer ve her eye karn bu szler daha mkemmel bir unutma

14
peindedir. Bundan byle dnmek hep geriye doru atlan bir
adm olacaktr. Her zaman malup dt mcadele hep daha
baya olarak ele alnmtr. Gszlk asla gsz deildir,
imkansz olan imkansz deildir. Ama ayn zamanda, Artaud'nun
srdrmek istedii mcadeledir, nk bu mcadelede, "hayat"
adn verdii eyden (hayat bir fkrmadr, gz kamatrc bir
canllktr) vazgemez, onun kaybedilmesine katlanamaz, onu
dncesiyle birletirmek ister hep, onu dnceden ayrt etmeye
daima kardr, oysa dnce bu hayatn erozyonundan baka bir
ey de deildir, bu hayatn "zayflamasdr" o, iinde hayatn ve
dncenin yer etmedii bir kopma ve yok olma samimiyetidir,
ama iinde daha kesin bir olumsuzlamann gerekliliinin kendini
gsterdii temel bir eksikliin ikencesidir. Bu ekilde her ey ye
niden balar. nk Artaud, hayattan soyutlanan bir dnceyi
asla kabul etmeyecektir, soyutlama anlamnda anlalan dn
cenin ve bizzat kendisine kar sergiledii imkanszln zn
oluturan en vahi ve en canl deneyimlerini yaarken bile.

Ac ekmek, Dnmek
Artaud'nun syledikleriyle, Hlderlin ve Mallarme'nin syle
diklerini birbiriyle buluturmak ilgin olacak: Onlar da, "lham,
tam da o saf noktasnda eksik kalr, diyorlard. Ama bu fazla
syla genel olan dorulama eilimlerine kar direnmek gerekir.
Her air ayn eyi syler, ama bununla birlikte ayns deildir,
benzersiz olan bir ey vardr ve biz onu hissederiz. Artaud'nun
durumu ise kendisine zgdr. Syledikleri katlanamayaca
mz younluktadr. Burada her tr derinlii, yanlsamay ve her
tr umudu reddeden bir strap konuur ama bu strap btn
derinlii reddederek dnceye yeni olanaklar sunar, yani "yeni
bir uzamn esiri"dir. Bu sayfalar okuduumuzda, bilmemizin
mmkn olmad eyleri reniyoruz, o da dnme olgusunun

15
olsa olsa yalnzca dokunakl ve artc olduudur, dnlmesi
gereken eyin dncenin iinde olduudur, bitimsizce kendi
kendisini tkettiidir, ac ekme ile dnmenin birbirlerine
gizli balarla balandidr; nk strap en u noktasna ulat
zaman, ylesine bir hal alr ki ac ekmenin gcn yok eder; da
ima kendisini nceleyerek yok eder, ve zaman da bir strap gibi
yaanp sonlandrlr; ve belki ayn ey dnce iin de geerlidir.
Garip balardir bunlar. Acaba en u noktadaki dnce ve en
u noktadaki strap ayn ufka iaret eder mi? Acaba ac ekmek
sonu olarak dnmek olabilir mi?

16
 TARAHUMARALAR
LKESNE YOLCULUK
 TARAHUMARALARDA
PEYOTE AYNi1

Notlar kitabn sonunda yer almaktadr.

 Daha nce de sylediim gibi, Tutuguri rahipleri bana Ciguri
yolunu atlar, bundan birka gn nce de Her eyin Efendisi
bana Tutuguri yolunu amt. Her eyin Efendisi insanlar
-

aras d ilikilerde dostluu, acma duygusunu, yardmseverlii,

cmertlii, dindarl, sadakati ve emei buyuran kiidir. Onun
iktidar, Avrupal politikaclarn hi umursamad i bilin ala
nnda hkm srer ve bizim Avrupa'da metafizik ya da ilahiyat
olarak anladmz eyin snrna dayanr. Meksika'da hi kimse
Gne rahipleri tarafndan kutsal yala takdis edilmeden ve
Ciguri rahipleri tarafndan suya batrlp karlmadan dine ka
bul edilmez; ve eer yal Kzlderili ef, o insana klcn bar,
sava, Adaleti, Evlilii ve Ak buyurarak dedirmediyse o vakit
bu bir imha etme ayinidir. yle grnyor ki Kzlderili ef,
insanlarn birbirlerini sevmesini emreden ya da onlar korkutan
gleri elinde tutmaktadr, buna karlk Tutuguri rahipleri onla
r yaratan Ruhu azlaryla ayaa kaldrrlar ve Sonsuzluun iine
yerletirirler; ve artk orada, Ruhun onlar semesi ve kendi beni
nin iinde yerlerini belirlemesi gerekecektir. Gne rahiplerinin
yapt her hareket btn ruhu kuatr ve kiisel benin snrlarna
dayanr ve o zaman Her eyin Efendisi bundan kan yanklan-

21
may derlemeye gelir. te yal Meksikal ef, o esnada, bilincimi
amak iin bana vurdu, nk Gnei anlamak iin yanl do
mutum ben ve sonra olaylarn hiyerarik dzenine gre HER
EY tarafndan yani eyleri arz eden oulluk tarafndan snava
ekildikten sonra, Bir'in sadeliine dnmek gerekiyordu; bu Bir,
Tutuguri ya da Gnetir; daha sonra da bu gizemli asimilasyon
ilemi sayesinde eriyip gidiliyor ve yeniden canlanlyordu. Sz
n ettiim bu karanlk yeniden asimile etme ilemi, Cigurilerde
ncelikle bir yeniden oluturma Mitosu, sonra yok etme Mitosu
ve nihayet yce istimlak kalburundan geirilerek kararllk Mito
su olarak anlalmaldr. Ciguri rahipleri gece boyu sren dans
larnda haykrarak bunu anlatrlar. nk ayin, gn batmndan
tan vaktine kadar btn geceyi alr, kucaklar; ve bir meyvenin
suyunu yaamn kaynana ulaacakmz gibi nasl skyorsak, bu
ayin de gecenin kaynan ite byle karr. Ve mlkiyeti imha
etme tanrya dek gider ve onu aar geer, nk tanr ve zellikle
tanr,2 benin iinde zgn bir tarzda kendi olan kendine mal
edebilir; ve kendi olmak ylesine gldr ki artk teslim olma
aptallna kavuur.
te Meksikal ef, bir Pazar sabah, yrekle dalak arasndaki
bilincimi bir kl darbesiyle at: "Gveniniz, dedi bana, kork
maynz, hi cannz actmayacam," ve arabuk drt adm
geriye gitti ve ssl pala ile havada bir daire izerek, arkamdan
nme geerek btn gcyle zerime atld, sanki beni yok et
mek istiyordu. Oysa klcn ucu tenime hafife demi, kck
bir damla kan akmt. - Hibir ac duymadm, sonuta yeniden
bir eyler karsnda uyanyordum ve imdiye dek yanl domu
ve kt eylere ynlendirilmiim izlenimi iindeydim, ve iimin
hibir zaman olmad biimde bir kla dolduunu hissettim.
- Bundan birka gn sonra, bir sabah, tan vakti, Tutuguri rahip
leriyle bulutum ve sonraki gn de nihayet Ciguri'ye kavutum.

22
 "Seni kendiliinde yeniden dikmek gerek, seni asimile eden
ve seni reten Tanr olmadan, sanki sen kendi kendini oluturu
yormusun gibi ve sen Hiliin iindeymisin ve de Ona kary
msn gibi, her an kendini oluturuyorsun."
Kzlderili efin szleri byleydi; ben onlar ancak kaydede
biliyorum, aynen bana syledii haliyle deil de, Ciguri'nin fan
tastik klar altnda yeniden ekil verdiim haliyle sylyorum.
Oysa Gne rahipleri, Tanr Sz ya da Kelam havasnda
davranyorlar, yani sa'nnki gibi; Peyote Rahipleri eliinde
Gizem Mitosuna bile katldm, esrarl eski gizemlerin iine
daldm, onlarla birlikte Gizemlerin Gizemine girdim, NE
ERKEK NE KADIN NSAN BABA'NIN her eyi yaratt
olaanst ilerin suretini grdm. Doru, btn bunlar bir
rpda yaamadm, anlayabilmem iin belli bir zaman gerekti.
Ciguri rahipleri, danslarndaki birok hareketi ve davran,
gecenin karanla hkmedercesine onlar maaralarndan ekip
alarak havaya izdirdii ekilleri kendileri de anlamyorlar, sadece
boyun eiyorlar; bir yandan fiziksel bir gelenee, bir yandan da,
dansa balamadan nce, nceden belirlenmi yntemlerle transa
gemek amacyla yuttuklar bir para Peyote otunun kendilerine
dikte ettirdii gizemli buyruklara itaat ediyorlar. Aslnda otun
kendilerinden yapmasn istedii eyleri yaptklarn sylemek is
tiyorum, ama bunu hareketleriyle de itaat ederek, bir dersteymi
gibi tekrarlyorlar, sonra sinirlerin rahatlamasyla babalarndan
daha fazla veya babalarnn babalarnn fark ettiinden daha fazla
fark etmiyorlar artk bunu. nk sonuta her sinirin rol gkle
re karlm. Ben bununla tatmin olmadm ve Dans bitince, bu
konuda daha fazla bilgi sahibi olmak istedim. - nk Kzlde
rili rahiplerin uygulad haliyle Ciguri ayinine katlmadan nce,
dalarda yaayan birok Tarahumaralyla konumu ve btn
bir geceyi, bu ayinin mdavimi olan ve bu konuda birok gizli

23
eyi bilen gencecik, yeni evli bir adamla ve ailesiyle geirmitim.
- Ve ondan mthi aklamalarla birlikte son derece kesin bil
giler edinmitim, zellikle asabi ben yolunu izlerken Peyotenin
belli yeralt gereklerini hatrlatarak bellei nasl diri tuttuu
konusunda; hatta bana bu gerekler sayesinde insan bilincinin
Sonsuzluk algsn kaybetmek yerine onu bulduunu sylemiti.
"Bu gerekler neye dayanyor, demiti bana bu adam, bunu sana
gstermek benim iim deil. Ama onlarn senin insan varlnn
ruhunda yeniden domasn salamak benim iim. - nsan ruhu
Tarndan bkt, nk o ktdr ve hastadr ve onu a brakmak
bizim grevimizdir. Ama imdi, bakyorsunuz, zaman bize ola
naklarn sunmay reddediyor. - Hala neler yapabildiimizi yarn
sana gstereceiz. Ve eer bizimle almak istersen, belki de
denizin te yakasndan gelmi ve bizimle ayn Irktan olmayan bir
insann yi radesinin yardmyla, bir Direnii daha yok etmeyi
baaracaz." - CGUR, yerli kulaklarn asla iitmek istemedik
leri bir isimdir. Yanmda tercmanlm yapan melez bir rehbe
rim vard ve o, bu konuda iyice saygyla ve dikkatlice konumam
iin beni uyarmt, nk diyordu, bundan korkar onlar. - Oysa
unu fark ettim, eer bu konuda kendilerine garip grnen bir
duygu varsa o da korkuydu, ama buna karlk, bu szck onlar
da Avrupal bilincin tanmad bir tarzda kutsallk anlam tar,
mutsuz eden de budur zaten, nk burada insan hibir eye say
g duymuyor. Ve CGUR szcn telaffuz ettiimde, gen
Kzlderilinin gzlerimin nnde ard ardna gsterdii tepki,
bana insan bilincinin Tanr duygusunu koruduu zaman neler
yapabilecei konusunda ok ey retti. Sylemek zorundaym,
dehete dmt, ama bu dehet ona ait deildi, nk onu bir
kalkan ve bir palto gibi koruyordu. Kendi gznde, mutlu birisi
ne benziyordu, tpk hayatn o olaanst anlarnda olduu gibi
ve yznden sevin fkryordu ve bu bir tapnma anyd. te

24
henz domak zere olan bir insanln Yeni Doanlar, YA
RATILMAMI NSAN ruhu, karn yarlm dnyann stnde
gmbr gmbr ve alevlerle ayaa kalkyor, yeralt dehlizlerinde
ki l insan iskeletleri ite byle dua etmek durumundaydlar ve
NSANIN ortaya kt kitaplarda bu dualar onlara sylenmiti
zaten.
Ellerini kavuturdu ve gzleri parlad. Yz talat ve gz
leri kapand. Ama o kendine geldike, bende oluan izlenim,
ondan allmadk bir heyecann yayld ve aka okunabiliyor
olmasyd. - ki defa yerinden kalkt. Ve her defasnda gz
leri hemen hemen sabitleerek, yan bandaki bir noktay, sanki
korkulacak bir eyin farkna varm gibi, bir kenarda brakrcasna
tekrar eski haline dnyordu. Ama onun korktuu eyin, Tanr
ya gstermesi gerektii saygy gsterememe korkusu olduunu
anladm. Ve btn bunlarda iki gerein olduunu fark ettim:
Birincisi Tarahumaral Kzlderililer, biz Avrupallarn bedenle
rine verdikleri deeri vermiyorlar ve beden hakknda bambaka
dncelere sahipler. - "Bu bedenin sahibi kesinlikle ben dei
lim," der gibiler - ve yan balarndaki eyi gzleriyle sabitleyip
eski hallerine geldikleri zaman, bizzat kendi bedenlerini dikkatle
izliyor ve gzetliyor gibiler. - "Benim nerede ben olduumu ve
benim ne olduumu Ciguri bilir ve bana syler ve senin de yalan
syleyip sylemediini veya itaat edip etmediini bilir ve syler.
Aslnda benim hissettiklerimi sen hissetmek istemiyorsun ve
bende aksi duyumlar yaratyorsun. Benim istediim eyleri sen
hi istemiyorsun. Ve bana nerdiin eyler ou zaman Ktlk
oluyor. - Sen benim iin sadece geici bir snavdn ve bir yktn.
Ciguri kendi bana zgr kaldnda, bir gn sana ekip gitmeni
emredeceim, ama diyor, ayn zamanda alayarak, tmyle ekip
gitmen gerekmeyecek. - Her eye karn, seni yaratan Ciguri'dir

25
ve defalarca da frtnada bana bir snak oldun, nk Ciguri ben
olmasayd lrd."
Bu duann ortasnda saptadm ikinci ey, - nk gzle
rimle izlediim ve aktarabilmem iin daha az zaman gerektiren
bu bir dizi kendi nnde yer deitirme ve sanki tekinin yann
daym gibi durma hareketleri, Kzlderilinin Ciguri ismini duyar
duymaz ettii doalama bir duayd-, aslnda bana daha arpc
gelen ikinci ey uydu: Eer Kzlderili kendi bedenine dman
olursa, Tanrsna kar kendi bilinciyle daha fazla fedakarlk yap
m demektir ve Peyote alkanl onu bu greve arr. Kendi
sinden yaylan duygular, ard ardna simasn sarar ve bu duygular
aka kendi duygular deildir, onlar kendine mal etmez, 3 bizim
gzmzde kiisel bir heyecan gstergesi olan eyle zdeletir
mez ya da bunu bizim tarzmzda, bir seim ve ivedi grkemli
bir kulukaya yatma tarznda yapmaz, yani bizim yaptmz gibi
yapmaz. - Kafamzdan geen btn bu dnceler iinde, kabul
ettiklerimiz de var kabul etmediklerimiz de. - Kendi benimiz ve
bilincimiz olutuu zaman, bu kuluka hareketinde anlaml bir
ritim ve doal bir seim olutu, bu da, sadece kendi fikirlerimizin
bilincin alannda yzd anlamna gelir, geriye kalanlar kendili
inden buharlar gider. Duygularmz yontmak ve kendi yz
mz bundan soyutlamak iin belki bize zaman gerek, ama temel
yanlaryla eyler hakknda dndklerimiz, szc szcne
terimlerinin hecelerini vurgulayan tartlmaz bir gramer totemine
benziyor. Ve benliimiz, sorgulandnda, hep ayn tarzda tepki
gsterir: Cevap verenin bakas deil de kendisi olduunu bilen
biri gibi. Kzlderililerde bu byle deil.
Bir Avrupal, asla bedeninde ne hissettiini ve ne algladn
dnmeyi kabul etmeyecektir, kendisini sarsan heyecan, hemen
aklna geliveren ve gzelliiyle kendisini coturan garip fikrin
kendisine ait olduunu ve bir bakasnn btn bunlar btnyle

26
bedenen hissettiini ve yaadn da kabul etmeyecektir; veya o
zaman kendisini deli sanacak ve kendisi hakknda artk "o bir
akl hastas" denilecektir. - Tarahumara ise, tersine, dnd,
hissettii ve rettii her eyde, kendisine ait olan tekine ait
olandan ayrt etmeyi bilir. Ama bir akl hastasyla kendisi ara
sndaki fark, bu birbirinden ayrma ve kendi iinde blmleme
ileminde, kiisel bilincinin artm olmasdr, onu bu aamaya
getiren ve iradesini glendiren Peyotedir. - Ne olduundan
ziyade ne olmadn daha iyi bilse de, buna karlk kendisinin
ne olduunu bilir ve kendimiz hakknda, ne olduumuzu ve ne
istediimizi bilmememiz konusunda kimin daha iyi olduunu da
bilir. - "Her insanda der, Tanrnn eski bir yansmas vardr ve
biz bu yansmada, bizi bir gn bir ruhun iine atan ve bu ruhu
da bir bedenin iine atan sonsuzluun gcnn grntsn
hala seyredebilmekteyiz; ite Peyote bizi bu Gcn grntsne
gtrmtr, nk Ciguri bize onu anmsatr."
Uzun zamandan beri Peyote almam olan bu Kzlderili
hakknda edindiim fikir, daha nce Peyote Ayinlerinin m
davimlerinden biri olduu eklindeydi, nk Ciguri Ayini
Tarahumaralarn dinlerinin doruk noktasdr; ve bu fikir bende
buradaki btn Ayinleri yakndan grme gibi kuwetli bir arzu
uyandrd, aynca onlara katlma hakkn elde etme arzusunu da. -

Btn sorun da buradayd.

Birka adm temde duaya durmaktan ekinmeyen bu gen
Tarahumaralnn gsterdii dostluk, baz kaplarn alacana
dair benim iin bir gvenceydi. Dahas, benden beklenilen yar
dm hakknda bana syledikleri, ksmen, Ciguri Ayinine kabul
edilmemin, gnmzde Melez olan Meksiko ynetiminin,
Tarahumaralara Ayinlerini yapma konusunda bask yapmasna
ilikin giriimlerime de bal olduu fikrini verdi bana. Melez
olan hkmet Kzlderili yanlsyd, nk destek verenler be-

27
yazlardan ok kzllard. Ama dalardaki temsilcileri son derece
haksz bir biimde, neredeyse tmyle melez kand. - Ve onlar
Yal Meksikallarn inanlarn tehlikeli gryorlard. - imdiki
Meksika hkmeti dalarda yerli okullar amt ve bu okul
larda, Kzlderili ocuklara Fransz okullarna benzer bir eitim
veriliyordu. Fransz Bakanln benim iin serbest dolam vizesi
ald Meksika Halk Eitimi Bakanl, Tarahumaralarn yerli
okul binalarnda konuk etti beni. - Bu ekilde okulun mdryle
ilikiye gemitim ve mdrn Tarahumara topraklarnda dzeni
salama grevi de vard ve emrinde bir de atl svari birlii vard.
- Bu konuda henz bir dzenleme yaplmad halde, yaknlarda
yaplacak olan Peyote Ayininin yasaklanacan biliyordum. B
tn Tarahumara halknn katld ve Noel gibi, belli bir tarihte
gerekleen byk Irksal Bayram dnda, T arahumaralarn Pe
yote evresinde birka zel Ayinleri daha var. Bunlardan birini
bana gstermeye sz vermilerdi. Tarahumaralarn dininde baka
bayramlar da var, tpk Paskalya, sa'nn Ge k., Meryem
Ana gibi, ama hepsi Peyoteyle ilgili deil ve sanyorum, Byk
Ciguri Bayram senede bir kez oluyor. - Bin yllk geleneksel
ayinler bu bayramda gerekleiyor. Baka bayramlarda da Pe
yote alnyor, ama tesadfi bir uyarc gibi, ayrca gc ve etkisi
derecelendirilmiyor. - Alnyor yerine belki alnyordu demem
gerekirdi, nk Meksiko ynetimi Peyoteyi Tarahumaralarn
elinden almak ve kendilerini ona teslim etmemeleri iin her eyi
yapyor; dalara gnderdikleri askerler kltr engellemeye al
yorlar. Daa geldiimde bu konuda iyice umutsuzlua kaplm
olan Tarahumaralarla karlatm, Meksiko'dan gelen askerler
tarafndan bir Peyote tarlasnn yok edildiini grdm.
Bu konuda yerli okulun mdryle uzun bir sohbetim oldu.
Konumamz zaman zaman alevlendi, katlanlmaz ve iren
bir hal ald. Tarahumara okulunun mdr, kltr ve dinle

28
uramak yerine, her gece okulun bayan melez retmenine
sahip olmay arzulayan erkeklik organyla meguld. Halbuki
Meksiko' daki ynetimin programnda Kzlderili kltre dn
esas alnyordu, oysa bu yerli okulun melez mdr, Kzlderili
kan tayor olmaktan tiksiniyordu. "CGUR, dedim ona, bir
bitki deildir, bir nsandr ve siz, bu Peyote tarlasn yok ederek
onun bir uzvunu kestiniz. Ve bu kesik kzl uzuv, yeilin, beyazn,
leylak renginin arksn sylyor ve hepsi sizinle hesaplamak
istiyor. Ve Kzlderililer bunu gryor."4 Birok Tarahumara
kynn iinden geerken, kzl uzvun grnmesiyle birlikte, bir
isyan rzgannn estiini fark ettim. Yerli okulun mdr bunu
bilmiyor deildi ama Kzlderilileri sakinletirmek iin kullan-
lacak yntemler konusunda pheleri vard. - "Tek yol, dedim
ona, onlarn kalplerini kazanmak. - Bir ykm olursa sizi asla af
fetmezler, baka trl hareket edip Tanr dman olmadnz
gsteriniz onlara. Siz burada olsa olsa bir yumruksunuz yalnzca
ve eer onlar isyan etmekte kararlysalar, onlarla sizin savama
nz gerekecek, ve bu durumda silahlarnzla bile artk burada
tutunamazsnz. - Ve ayrca Ciguri rahipleri sizin hibir zaman
admnz bile atamayacanz bir haydut yatana sahipler."
"Byle bir sava karsnda, Meksika'nn Kzlderili kltrne
geri dn acaba ne hal alrd, stelik bir i sava tetiklerken?
- yle ya da byle, eer Tarahumaralarn size kalmasn isti
yorsanz bu Ayine izin vermek gerek, ayrca kabilelere toplant
yapabilmeleri iin de izin vermek gerekir, yeter ki kendilerine
kar olumlu olduunuzu hissetsinler."
- Bunun nedeni, Peyote aldklar zaman bize itaat etmeme
leri.
- nsani olan her ey Peyote iin de geerlidir. Bu olaanst
manyetik ve simyayla ilgili bir ilke, ama almasn bilme kouluy
la, yani istenilen dozlarda ve arzu edilen dereceye gre. Kald ki

29
zellikle uygun olmayan zamanlarda ve vakitsiz almyorlar. - K
zlderililer, Peyoteyi aldktan sonra deliye dnyorlarsa, nedeni
artk kontrol mmkn olmayan kendinden geme noktasna
varncaya dek almay srdrmeleridir, nk ruh bu noktada ar
tk hibir eye boyun emez. Bunu yaparken, itaat etmedii var
lklar siz deilsinizdir, bizzat Ciguri'dir, nk Ciguri, Adaletin,
dengenin ve kendini kontroln lerisini Gren Tanrdr. - Kim
gerek anlamda Ciguri itiyse, Ciguri'nin gerek l aleti ister
NSAN ister belirsiz HAYALET olsun, olaylarn nasl meydana
geldiini ve aktn bilir ve artk akln kaybetmez, nk Tanr
sinirlerinin iindedir ve oradan onlar ynetmektedir.
"Oysa Ciguri imek demek, dozu amamak demektir tam
anlamyla, nk Ciguri Sonsuzluk demektir ve ilalarn tedavi
edici olmasnn sm, alnan orana baldr ve bu orana gre or
ganizmamz onu kabul eder. Gerekli olan safhay amak, eylemi
TALAN ETMEK demektir."
"Tanr, Tarahumara rahip geleneklerine gre, eer ona fazla
dokunulursa hemen kaybolur ve yerine Kt Ruhlar gelir."
- Yerli okulun mdr bana, "Yarn akam bir Ciguri Rahip
ailesiyle tanacaksnz," dedi. - "Bana sylediklerinizi onlara
da syleyin, eminim artk Peyote imeyi bir dzene koyacaklar;
ayrca onlara bu Ayine izin verileceini ve toplanabilmeleri iin
elimizden gelen her eyi yapacamz ve bu amala, ihtiya duy
duklar atlar ve yiyecekleri de salayacamz syleyiniz."
Ertesi akam Peyote ayinini greceim kk Kzlderili k
yne geldim.
Ayin akam vakti balad. Rahip, biri kz biri erkek iki yar
dmc kei ve iki gen ocukla birlikte geldi. Topran zerine
bir yarm ember izdi, az sonra iinde hizmetlilerin garip hare
ketlerini izleyecektik, sonra bu yarm emberin her yann bolca
beyaz tozla kapad ve iine girmeme msaade edildi. Sada,

30
emberin yay 8 eklinde geriye doru gidiyordu ve ben bunun
Rahibin gznde Azizlerin Azizi olduunu anladm. Solda,
Boluk vard: Ve iki gen ocuk orada birbirlerini tutuyorlard.
Azizlerin Azizi'nin iine, iinde Peyote kkleri olan eski tahta
anak yerletirildi, nk Rahipler zel ayinleri iin bitkiyi her
eyiyle hazrlayamyorlar ya da en azndan ellerinde bulundura
myorlar artk.
Rahibin elinde bir asa, ocuklarn ellerinde de kk denek
ler vard. - Peyote belli bir dans sonrasnda alnr ve katlanlar
Ayinin gereklerini yerine getirerek Ciguri'nin ilerine girmesini
isterler.
Yardmc keilerin hareket etmekte zorlandklarn fark et
tim ve anladm ki Ciguri'nin ilerine gireceini bilmiyor olsalard
ya dans etmeyecekler ya da ok kt dans edeceklerdi. - nk
Ciguri Ayini bir yaratclk ayinidir ve eylerin nasl boluun
iinde, boluun da sonsuzluun iinde yer aldn ve Gerekli
in iinde nasl ortaya ktklarn ve nasl yaratldklarn aklar.
Boluk ve eyler tanrnn buyruu zerine bir bedende Varlk
bulduunda ayin tamamlanm olur. - ki kei ite bu anlayla
dans ettiler ama uzun bir sylev de verdiler.
- Eer daha nce bizim ruhumuza dokunmasayd, Tanry
hi anlayamazdk ve dansmz olsa olsa bir surat asma olurdu ve
herkes HAYALET diye barrd, CGUR'yi takip eden HA
YALET ite o zaman yeniden doard.
Rahibin karar vermesi uzun srd, ama sonunda, gsnden
kk bir torba kard ve Kzlderililerin ellerine serpti; beyaz
pudrams bir tozdu bu ve keiler tozu hemen itiler.
Sonra dans etmeye koyuldular. - Peyoteyi aldktan sonra
yzlerine baktm ve bana hayatmda hi grmediim eyler gs
tereceklerini anladm. Ve btn dikkatimi grdklerime youn
latrdm, hibir eyi karmamaya altm.

31
 ki kei yere doru eildi ve birbirinin karsnda hareketsiz
bir top gibi durdu. - Yal rahip de beyaz toz alm olmaly
d nk yznde insanlkd bir ifade vard. - Eildiini ve
dorulduunu grdm. Gzleri parlad ve yznde allmam
bir otorite ifadesi belirdi. - Elindeki bastonla yere iki defa
kuvvetlice vurdu, sonra Ayin Alannn sa tarafna izdii 8'in
iine girdi. te o zaman, keiler o hareketsiz top gibi duran
grnmlerinden ktlar. Erkek kafasn sallad ve avucunun
iiyle topraa vurdu. Kadn ise omuzlarn oynatt. - Rahip o
zaman yere tkrd ama tkryle deil de nefesiyle. Dile
rinin arasndan grltl bir biimde nefesini kartt. Bu sesli
cier hareketi karsnda, kadn ve erkek ayn anda canlandlar ve
tamamen ayaa kalktlar. Birbirlerinin karsnda sanki boluun
cebinde, sonsuzluun yarndaymcasna duruyorlarm gibi
duruyorlard, ve grdklerimizin bir erkek ve bir kadn deil, iki
ilke olduu anlalyordu: Eril, az ak, kzl, kor gibi yanan ve
kanl dilerini takrdatyor ve dileri kknden kenarlar trtll
gibi, yar saydam ve bu esnada buyruk veren dillere benziyordu;
Diil ise dileri olmayan larvayd, trpyle delinmi az dile
ri vard, fare kapanndaki dii bir san gibi, tyl kll Erilin
nnde bir dnyor bir kayordu, azgnlk dneminde skp
kalmt sanki. Ve birazdan birbirleriyle arpacaklar, lgnca
birbirlerinin iine girecekler, tpk eyler gibi, bir an birbirleriyle
baktktan ve savatktan sonra, sonunda Tanrnn patavatsz ve
sulu gz nnde birbirlerine karacaklar ve hareketleri yava
yava birbirlerinin ayan kaydrmaya dnecek. "nk Ci
guri, diyorlar, ERKEKti, yani KENDS gibi, yani mekandaki
kendisi gibi ERKEK. Tanr kendisini katlettii zaman O KEN
DSN oluturdu."
te olup biten tamamyla budur.

32
 Fakat her eyin tesinde bir ey beni zellikle etkiledi, o da
birbirlerine kar tehdit oluturma, birbirlerinden kama, birbir
leriyle arpma ve nihayet sonunda, atba gitme tarzlar. nk
bu ilkeler bedende deildi, bedene ulaamyordu, ama Varln
dnda asl kalm, ezelden beri ONA kart olan nemsiz iki
dnce gibi, inatla var olmaya devam ediyordu ve keiler bir
yandan da kendi z bedenlerinden kendilerine bir beden yaratyor
lar ve CGUR bu bedende madde dncesini yok ediyordu.5
Onlar seyrederken, Kzlderililerin din ve kltrleri konusunda
Meksiko'da tandm airlerin, niversite hocalarnn, sanat
larn bana sylediklerini, Meksikallarn metafiziksel gelenekleri
hakknda dn alp okuduum kitaplar anmsadm.
- Kt Ruh, der, Ciguri Rahipleri, Tanrnn ulalabilir ve
benzersiz bir Varlk olduuna, ve onda Varlktan te, znde
srrna eriilmez Tanr z olduuna hibir zaman inanamad ve
inanmak istemedi.
Bununla birlikte, bu Peyote Dansnda tank olduum, gr
dm eyler bana iyi geldi. nk bu Dansta, evrensel bilin
altnn hasta olduu noktay grdme inandm. Ve bunun
Tanrnn dnda olduunu da. - Rahip sa eliyle bazen dalana
bazen de karacierine dokunuyordu ve bu esnada sol elindeki
bastonuyla yere vuruyordu. - Her dokunuuna uzaktan erkein
ve kadnn hareketleri elik ediyordu, bazen umutsuz ve marur
bir dorulama, bazen de ileden kmasna bir inkarla. Ama
sonra, Rahibin imdi de iki eliyle tuttuu bastonuyla ard ardna
vurularnn ardndan, ritmik bir ekilde, dirseklerini yana ka
rarak ve elleriyle sanki hareket etmeye hazr iki gen izerek
birbirlerine kar ilerlediler. Ve ayn zamanda ayaklaryla da top
ran zerinde dairelere, harflere benzer eyler iziyorlard, bir S,
bir U, bir J, bir V gibi. Genelde 8 eklindeki rakamlar sk tek
rarlanyordu. - lk iki seferde birbirleriyle karlamayp, nc

33
seferde selam verir gibi apraz durdular. nc turda selamla
malar belirginleti. Drdncsnde birbirlerinin ellerinden tut
tular, birbirlerinin etrafnda dnerken erkein ayaklar topran
zerinde kadnn ayaklarnn vurduu yerleri aryor gibiydi.
Bu ekilde sekiz tur dndler. Ama drdncsnden itibaren,
yzleri canl bir ifadeye brnd ve ldamaya devam etti. Seki
zincisinde Rahibin olduu tarafa baktlar ve Rahip de, Azizlerin
Azizi'nin ucunda, yani eylerin Kuzeyle iletiim kurduu yerde,
hkmeden ve tehdit eden bir tutum taknd. Ve bastonuyla hava
da byk bir 8 izdi. Ama ayn anda kard haykr, Yucatan
Mayalarnn topraa defnedilmi eski iirinin syledii gibi, ken
di eski gnahnn siyah lmnn cenaze acsnn doumunu hare
kete geirebilirdi ve ben hayatmda, bu kadar yank yapan ve ak
bir biimde insan radesinin geceye dair ngrsn ykseltmek
iin hangi derinliklere ineceini gsteren bir ses duyduumu
anmsamyorum.
-Ve bana Sonsuzlukta ya da ryadaymm ve Tanrnn yaa
m nasl var ettiini gryormuum gibi geldi. Rahibin bu l,
boluktaki bastonun izine destek vermek iin yaplm gibiydi.
Rahip o ekilde bararak yerinden kalkt ve btn vcuduyla ve
topraa basan ayaklaryla yere Gney tarafndan kapatarak bir
sekiz ekli izdi.
Dans bitmek zereydi. O ana dek dairenin sol yannda dur
makta olan iki ocuk artk gidip gidemeyeceklerini sordular,
Rahip de onlara bastonuyla dalp kaybolmalarn iaret etti.
Ama ikisi de Peyote almamt. Dans hareketini andran bir ha
rekete giritiler, sonra bundan vazgetiler ve evlerine dner gibi
kayboldular.
*

34
 Bu bulumann banda sylemitim, btn bunlar benim iin
yeterli deildi. Peyote hakknda daha ok ey renmek istiyor
dum. Soruturmak amacyla Rahibe yaptm.
- "Bundan nceki bayrammz yapamadk, dedi. Cesaretimiz
krld. Artk Ayinlerde Ciguriyi bir gnah iler gibi alyoruz.
Yaknda btn rkmz hastalanacak. Zaman Yaralamayacak ka
dar eski. Artk bizi tayamaz. Ne yapacaz, ne olacaz? Daha
imdiden insanlarmz Tanry sevmemeye balad. Bir rahip olan
benim, bunu hissetmemem mmkn deil. Bu yzden beni iyice
.. .. .. .. ,,
uzgun goruyorsun.
Ona yerli okulun mdryle arlama salandn ve bir son
raki bayramlarnn gerekleebileceini syledim.
Tarahumaralar merak ettiim iin deil, Avnpa'nn elinden
kard ama onun Irknn hala koruduu bir Gerei bulmak
iin geldiimi de syledim. - Bylece gvenini kazandm ve bana
yilik ve Ktlk, Gerek ve Hayat hakknda ok gzel eyler
syledi.
- "Dediklerimin hepsi kaynan Ciguri'den alyor, dedi, bun
lar bana O retti."
"eyler hi onlar grdmz ve ou kez hissettiimiz gibi
deildir, Ciguri'nin bize rettii gibidir. Eski zamanlardan beri,
Ktlk tarafndan, Kt Ruhlar tarafndan zapt edilmilerdir ve
Ciguri olmadan insann Geree dnmesi olanakszdr. - Ba?
langta gerektiler, ama biz yalandka onlar sahteletiler, n
k ilerine Ktlk girdi. Dnya balangta tmyle gerekti,
insanolunun yreindeydi ve onunla birlikte atyordu. imdi
yrekler artk yle deil, ruhlar da yle deil, nk Tanr elini
ekti. eyleri grmek demek, Sonsuzluu grmek demekti. im
di ise a baktmda Tanry dnmekte wrlanyorum. - Yine
de, her eyi yaratan Ciguri'dir. Ama Ktlk her eyin iinde ve
ben insan olarak kendimi temiz hissedemiyorum artk. - im-

35
de ykselen kt bir ey var, benden kaynaklanmyor, iimdeki
karanlklardan kaynaklanyor, insan ruhu o zaman Ben'in nerede
baladn nerede bittiini anlayamyor ve kendisini nasl gr
yorsa aynen yle sanyor, kendisine balama yetisi veren eyi de
bilmiyor. Bunu bana syleyen de Ciguddir. Ben Onun sayesinde
yalan nedir bilmiyorum ve artk her insann iindeki gerekten
i steyen eyi, istemeyen, kt istemli varl taklit eden eyle ka
rtrmyorum. O ise birka adm geri ekilerek, yaknda olacak
olan da budur, diyor: sperm ile dk arasnda, dalga geenin bir
maskesidir bunu diyen."
Rahibin aktarm olduum szleri kesinlikle gerek, benim
iin fazlasyla nemli ve deitirmeye yeltenemeyeceim kadar
da gzel; ve szc szcne ayn olmasa da, benim bu sy
lediklerimden uzak deil, nk anlalan o ki beni derinden
etkilemi durumda bu nedenle bu konudaki anlarm son derece
ak seik. - Zaten tekrarlyorum, rahip da Peyote almt ve
berrakl beni artmad.
Sohbet bitince, benim de, Ciguri'nin tadna bakp, aradm
Geree bu yolla ulamaktan mutlu olup olmayacam sordu.
Ona bunun en byk arz.im olduunu ve Peyotenin yardm
olmadan dikkatimizi veremediimiz, zaman ve olaylarn bizi git
gide uzaklatrd eylere ulaamayacamz syledim.
Sol elime bir avu dolusu yeil badem sktrd ve "Tanry iki
kez grmek iin bu yeterlidir," dedi, "nk Tanr asla kendi
sini tanyamaz. Onun boyunduruuna girmek iin, en az kez
Ciguri'nin etkisinde kalmak gerekir, ama alnan her para kk
bir bezelye boyutunu gememelidir."
Peyoteyi daha iyi tanmak iin Tarahumaralarda bir iki gn
daha kaldm. Btn grdklerimi, etkilenerek hissettiklerimi ve
Rahibin, dini hizmetlilerin ve ailelerinin bu konuda bana sy
ledikleri her eyi aktarmam iin koca bir cilt yazmam gerekir.

36
Grdklerimin iinde hayaletimsi bir ey beni ok etkiledi ve
bu hayalet, Rahip ve ailesi tarafndan otantik olarak ilan edildi;
yle grnyordu ki, Ciguri olmas gereken ve Tanr olan biriyle
giliydi. - Ama bunlar bir paralanma, bir bunalm yaanmadan
il
anlalmyor, ancak ondan sonra insan kendine geldiini hissedi
yor ve eylerin te yakasna dklm duygusuna kaplyor ve terk
ettii dnyay anlayamaz hale geliyor.
Diyorum ki, sanki korkun bir g, size br yanda var olan
eye, eski hali nizle teslim edilme olana tanyor. - Terk edilmi
ve kendi snrlar iinde size gven salayan beden artk his
sedilmez, buna karlk insan kendisinden ok snrszla ait
olduunu hissetmekten byk bir mutluluk duyar, nk ken
dilik denilen eyin bu snrszln balangcndan doduu, yani
Sonsuzluktan kaynakland anlalr. Kpkl bir dalga iindey
miiz gibi hissederiz kendimizi ve drt bir yandan atrdamalar
iitilir. Sanki dalanzdan, karacierinizden, yreinizden veya
akcierlerinizden bkmazcasna kan eyler, su ya da gaz olmak
arasnda tereddt eden, ama eyleri arp bir araya gelmelerini
emreden bu atmosferde art arda patlayverirler.
Dalamdan ya da karacierimden kan eyler, antik dnem
den kalma gizemli bir alfabedeki harflerin ekillerini alyordu ve
bu alfabe byk bir azda inenmiti; korkun bir bask altnda
tutulan, kibirli, dedikleri anlalmaz, grnmez bir azd bu; ve
bu harfler ortaya ktklarn fark ettiim anda drt yne doru
sprlyordu, ama ben yalnz deildim. Olaanst bir g
bana yardm ediyordu. Yeryznde yapayalnz kaldm anlardan
ok daha zgrdm.
Bir anda rzgara benzer bir ey esti ve yer yerinden oynad.
Dalamn bulunduu tarafta kocaman bir boluk ald ve deniz
kys gibi griye ve pembeye boyand; ve boluun dibinde, tam
geliememi kk eklinde bir ey grnd; sanki J'ye benziyordu

37
ve tepesinde hznl ve bir gz gibi parlayan tane E gibi
dal vard. J'nin sol kulandan alevler kyordu ve alevler J'nin
arkasna geerek her eyi saa doru, karacierimin bulunduu
tarafa doru, hatta onun epey tesine doru ekiyordu. - Daha
fazlasn gremedim ve her ey kendinden geiyordu ya da ken
dimden geerek gndelik gereklie dndm. yle grnyordu
ki Ciguri Ruhunu grmtm. Ve sanyorum bu, nesnel adan,
en son ve en yce gereklerin resmedilmi akn bir grnmyle
ilintiliydi; Mistikler de, olaanst tutumalara ve paralanmala
ra ulaabilmek iin buna benzer durum ve grntlerden aama
aama getikten sonra Tanrnn busesine mazhar oluyorlard,
tpk pezevenklerinin kollarna den yosmalar gibi.
Bu durum bana Peyote'nin psiik etkisi konusunda ilham
verdi:
Peyote beni gerek kaynaklarna gtrd. - Bylesi eyler
grdkten sonra, insan eskisi kadar yalanla gerei birbiriyle ka
rtrmyor. - nsan nereden geldiini, kim olduunu anlyor ve
artk phe duymuyor. - Sizi artk bundan caydrabilecek ne bir
heyecan ne de bir d etken kalyor.
Ve bilinaltnn yanstt btn bu ksnl fantasmalar,
ERKEGN gerek nefesine engel olamaz artk, nk Peyote
domamtr ama YARADILITAN ERKEKTR ve onunla
birlikte, atalarn bilinci ve btncl olan kiisel bilin uyarlm
ve desteklenmitir artk7. Kendisi iin ne iyidir ne deersizdir,

Demek istediim u: Eer, son bir kez daha dncemi etki altna almak iin
geri gelirlerse, o zaman Peyote, bu pis kokulu ruhani asimilasyonlara teslim ol
mayacaktr, nk MSTK hibir zaman PEYOTE'nin tamamen karsnda
durduu o bilgin ve gelimi riyakarlkla iftlememitir, nk ERKEK yalnz
dr ve parasz, annesiz, ailesiz, sevgisiz, tanrsz bir biimde umutsuzca iskeleti
nin mziini kazr. Kendisine elik edecek varlklar da yoktur. skeleti kemikten
deildir, deridendir, yryen bir deri gibidir o. Ve kendi insanln tamamlaya
rak, ekinokstan gndnmne doru yrr.6

38
onu bilir: O halde, btn dnceleri ve d_uygular, tehlikesizce
ve kendisine yarar salayacak ekilde karlamasn bilir, hatta
kendi zgrlne zarar verebilecek olanlar bile. - Ve zellikle
varlnn nereye kadar gidebileceini de bilir ve henz nereye
kadar gidebildiini de, VEYA GEREKDIILIGIN, AL
DATICI OLANIN, YAPILMAMI OLANIN VE HAZIR
LANMAMI OLANIN NDE YTP GTMEKSZN
ULAMAYA HAKKI OLMAYAN YERLERE HENZ
GDEMEDGN DE.
Hayalleri gerek zannetmek, ite Peyote'nin iine batmanza
asla izin vermeyecei ey budur. Korkak, eitilmemi, henz
olgunlamam, gereklik imgesi ve heyecanlaryla sanrl bilin
altlarndan henz uyanmam ayak takm insanlardan alnm
alglarla bunlar kartrmanza da izin vermez Peyote. nk
bilinte Olaanstlk yer etmitir ve onunla eylerin tesine ge
ilir. Peyote bize onun nerede olduunu ve Fantastii basklayan
ama atalarn kontrol altna ald bu nefesin olaand kaakla
rnn hangi bilinte kendi fosforunu ve pudrasn yenileyeceini
syler. Ve bu Fantastik asil bir karaktere sahiptir, dankl
olsa olsa grntedir, aslnda gizemli bir ekilde geliir, normal
bir bilincin eriemedii, ama Ciguri'nin erimemizi salad bir
dzeyde, iirsel bir esrar olan gereklie boyun eer. Ama insa
nolunda bilincin eriemedii, karanlk, formu olmayan, bilincin
aydnlanmam bir uzants olarak onun etrafn sarmalayan bir
dzey daha vardr. Bu dzey, maceraperest duygulardan ve alg
lardan meydana gelir. Bunlar utanmaz arlanmaz fantasmalardr,
hasta bilinleri hemen etkilerler. Eer kendisini tutacak hi bir
ey yoksa, hasta bilin bu dzeye teslim olur ve orada tmyle
yiter gider. Bu korkun hal ierisinde, ktln karsnda yal
nzca Peyote durabilir.

39
 Benim de yanl duygularm ve alglarm oldu ve ben de on
lara inandm. Getiimiz Haziran, Temmuz, Austos ve Eyll
aylar boyunca, eytanlar evremi sard zannettim ve onlar algla
dm, grdm ve oaldklarn sandm. - Onlar grd
m sandm her yerde, vcudumda, bulunduum her mekanda,
her noktada, onlar kovmak iin ha iareti yapmaktan baka are
bulamadm. Ve rastgele kat paralarnn ve elimin altndaki ki
taplarn zerine, ne edebi adan ne de by asndan bir deeri
olan dualar yazdm. Byle bir ruhsal durumda yazlan eyler olsa
olsa tortudur, deformasyondur ya da HAYATIN yce nn
taklididir. Eyll aynda hi deeri olmayan bu kt dnceler,
bu yanl fikirler, bu takntl alglamalar kaybolmaya balad ve
Ekim'de artk hibir ey kalmamt. 15 ya da 20 Kasm'da da
kendime geldiimi hissettim, enerjimi ve berraklm buldum.
zellikle de bilincim nihayet zgr olmutu. Hatal bir his kal
mamt artk. Yanl alglama da yoktu. - imdi, yava yava,
gnbegn, bir gvende olma duygusu, bir emin olma hali geliyor,
ve artk kesinkes iime yerleti.
Bu dnemde dini mani hastalna tutulmu hastalarn hare
ketlerine benzeyen hareketler yapsam da, bunlar aslnda mevcut
olmayan inanlar karsnda zc alkanlklarmn tortulanyd.
Tpk denizin ekilirken kumsalda brakt ve rzgarn silip
sprd kalntlar gibi. - Son haftalarda btn bu kk artk
lardan kurtulmak iin tmyle irade gcm kullandm. Ve fark
ettim ki gnbegn ekip gidiyorlar.
Halbuki Meksika'da Peyote rahipleri farknda olmama yar
dm etmi ve aldm azck Peyote bilincimi amt. Zira bu
gizemli simya insann karacierinde oluur ve bu ilemin sonu
cunda insan, bilinaltnn zevkler, grler, gerek inanlar ve
dncelerden oluturduu duyumlar, duygular, arzular arasndan
benliine uygun olan seer. te o zaman Ben bilinlenir, organik

40
ve son derece gl olan seme ve ayklama kuvveti ortaya kar.
- nk ite tam da burada Ciguri, var olan ile var olmayan bir
birinden ayrmaya almaktadr. Karacier bu durumda organik
bir Bilinalt szgeci gibidir.
Eski inlilerin eserlerinde de benzer metafiziksel dncelere
rastladm. Onlara gre, karacier, bilinaltnn szgecidir, ama
dalak sonsuzluun fiziksel karldr. Zaten bu da baka bir
sorun.
Ama karacierin ilevini yerine getirebilmesi iin, en azndan
vcudun iyi beslenmi olmas gerekir.
Bir akl hastanesinde alt yldr kapal tutulan ve yldr
acktnda hibir ey yiyemeyen bir insan, mistik bir rade yu
muamas nedeniyle eletirilemez. Benim aylarca bir para eker
ya da ikolata yemediim oluyor. Tereyan ise ne zamandr
tatmadm, hatrlayamyorum.
Masadan kalktmda hala a hissediyorum, nk porsiyon
lar, biliyorsunuz ki son derece kk.
Ve z.ellikle ekmek yetersiz. Cuma gn bana verilen ikolata
parasndan nceki sekiz ay boyunca ikolata yememitim. u ya
da bu nedenle, devini yapmaktan cayacak bir insan deilim ben,
ama enerjim yok diye beni eletirmeyiniz, stelik enerji yenilen
mesi iin zellikle gerekli olan elementler bize verilen yiyecekle
rin iinde yoksa. Ve en nemlisi, gten dtm durumlarda
elektrooktan geirilmeyeyim artk, bunun nedenlerinin kendi
irade kontrolm, kavrama gcm ve zekam dnda olmad ok
iyi biliniyor. Yeter, yeter, yeter artk, bu cezalandrma travmas
son bulsun.
Her elektrook uygulamas beni her defasnda saatlerce sren
bir dehetin iinde brakt. Ve her yeni uygulama umutsuzluu
da beraberinde getiriyordu, nk bir kez daha bilincimi kaybe
deceimi biliyordum; kendimi tanyamaz bir halde, kendimle ba

41
baa, tam bir gn boyunca boulacak gibi soluyordum, bir yer
lerde olduumu ok iyi biliyordum, ama eytan bilir neredeydim,
sanki lm gibiydim.
Peyote ile tedavi sz konusu olduunda btn bunlardan
uzaz. Anladma gre, Peyote insan bilincini sabitliyor ve
kendisini kaybetmesine, yanltc izlenimlere kaplmasna olanak
tanmyor. Meksikal Rahipler, karacierimin zerinde tam da
Ciguri'nin ve Peyote'nin bu sentetik yumruyu yaratt noktay
gsterdiler, bu yumru insan bilincinde gerek duygusunu ve ger
ek arzusunu srekli olarak salam tutuyor ve otomatik biimde
geri kalan eyleri dlayarak, ona mcadele etme gc veriyor.
"Geri dnen nc iskelet, dedi bana KARANLIK AYN,
GECENN ZERNDE YRYEN GECE'deki Tarahu-
maralar."8

42
 EK METN1

Peyote Ayini, Rodez'deki ilk ylmda, sistematik biimde, her gn

ar zehirleyici ilalarla, ay gizli olmak zere, yedi yl boyunca
kapal tedavi grdkten sonra geldiim bu akl hastanesinde kaleme
alnd. Metin, yedi yl boyunca her eyden uzak ve yoksun braklm
bir haldeyken, ilk kendimi bulma gayretimi gsterir. Yeni zehirlen
mi, hapsedilmi ve sarslm birinin lmeden nce anlatt anla
rdr bunlar. Size u kadarn syleyeyim, bu metinler olsa olsa bir
eyler mrldanyor yalnzca. unu da ilave etmeliyim ki, bu metin,
din deitirmi bir insan aptal bir zihinsel durumdayken, onun anlk
zafiyetindenfaydalanan rahibin byleriyle kle haline getirilmi bir
ruh halindeyken yazlmtr.

Ivry-sur-Seine, 10 Mart 1 947

Peyote Ayinini din deitirdiim bir anda yazdm ve bedenimde

yz elli ya da iki yz kadar ayin ekmei vard,2
bundan dolay, sa hakknda ve !sa ha hakknda yer yer sayk
lamalanm oldu.
nk hibir ey bana han katmanlam ve snrl gstergesin
den daha karanlk ve lmcl derecede zararl grnmyor,

43
 erotik olarak bakldnda hibir ey sa kadar pornografik deil
dir, o btn sahte psiik bilinmezliklerin, akln iine ilemi btn
bedensel muammalarn cinsel adan rezil bir biimde somutla
masdr; sanki dnyada muamma/ara madde tekil etmekten baka
yapacak ey kalmam gibidir, ve kendisini sihirli bir biimde tatmin
ederken yapt en adi hareketler, ilesinin elektrikli levyesini ortaya
karr.

Fari s, 23 Mart 1947

44
 TARAHUMARALAR
LKESNE YOLCULUK1
 ARETLER DAGP

Tarahumaralar lkesi, gorunmeyen iaretlerle, biimlerle,

doal simgelerle dolu ve bunlar rastlant sonucu olumua ben
zemiyorlar; burada her yerde hissedilen tanrlar sanki glerini,
bu olaand ve insan figrnn peine dm gibi grnen
imzalar vastasyla gstermek istemiler gibi.
Kukusuz, akllca bir kaprisle deri deitiren Doa'nn insana
benzer biimler oluturduu topraki.ar az deildir. Ama burada,
durum farkl: nk Doa, bir rkn corafi kapsam hakknda
konumak istemitir.
Tuhaf olan u ki, oradan geenler, bilind bir felce tutul
mu gibi, bunlar gzard etmek iin duyularn kapatyorlar. Do
ann olaand bir kaprisi sonucu, anszn, bir kayann zerinde
ikence edilen bir adam gstermesi karsnda, ilk nce bunun
sadece bir kapris olduu ve bu kaprisin hibir ey ifade etmedii
dnlebilir. Ama ayn zeka dolu gzellik gnler boyu srerse
ve Doa inatla ayn dnceyi ortaya koyarsa, ayn dokunakl
biimler hep geri gelirse, bilinen tanrlarn balar kayalklar ze
rinde ortaya karsa ve bir lm temas kendini gsterip inatla
insan konu edinirse - ve o insann dank formunu ondan daha
az bir ekilde karanla dnen, talaan bir maddeden daha ok
ortaya kan ve ona daima ikence etmi olan tanrlar yanklyor-

47
sa; - eer tatan bir yurt, insanlarn felsefesine kout bir felsefe
gelitirirse ve eer ilk insanlarn iaret dili kulland biliniyorsa
ve bu dilin korkun bir biimde bym haline kayalklarn ze
rinde rastlyorsak, kukusuz burada bir doann kapris yapt ve
bu kaprisin hibir ey ifade etmedii dnlemez.
Tarahumara rknn nemli blm yerli olduuna gre ve
kendilerinin iddia ettii gibi Sierra'ya gkten dtklerine gre,
nceden hazrlanm bir Doann iine dtkleri sylenebilir.
te bu Doa insan sfatyla dnmek istemitir. nsanlar
evrimletirdii gibi, ayn zamanda kayalar da evrimletirmitir.
Ben ikence edilen bu plak insan, bir tan zerine akl
vaziyette grdm, stnde gnein buharltrd eitli biim
ler oluuyordu; ama ayn n altnda olmasna karn, bilmem
hangi optik mucize sonucu, alttaki insan btn kalyordu.
Da ya da ben, hangimiz bylydk bilmiyorum, ama daa
yaptm yolculukta da ayn optik mucizenin gnde en az bir kez
gerekletiini grdm.
Belki azap dolu bir bedenle, o kocaman dan bysndeki
gibi bir bedenle dodum ben, ama takntlar ie yarayan bir
beden bu: dada fark ettim ki, bu durum insanda sayma taknts
yaratyor. Bir eylerin etrafnda dndn hissettiim zaman,
bir tek glge sayamadm; ve ou kez glgeleri birbiri ardna
ekleyerek ykseklerdeki olaand blgelere varabildim.
Dada, byk bir pencereden eilmi plak bir adam gr
dm. Kafas kocaman bir oyuktan ibaretti, sanki saat srasna
gre gnein ya da ayn kt yuvarlak. bir boluktu. Sa kolu
bir izgi gibi uzanmt, sol kolu da izgi gibiydi, ama glgeye
boulmu durumda ve kvrkt.
ki yannda da yedier tane kaburga kemii vard. Gbein
yerinde parlak bir gen parlyordu, neden yaplmt acaba? Bil-

48
miyorum. Doa sanki sakl akmaktalarn gzler nne sermek
iin dan bu blmn semiti.
Kafas olmasa bile, evresindeki kayalarn girinti kntlar,
ona, n her saat daha da ayrntlandrd ak bir ifade ka
zandryordu.
ne doru uzanan ve kenarlarn bir k ubuunun evre
ledii bu kol, sradan bir yn iaret etmiyordu . . . Ben bu kolun
iaret ettii eyi aradm!
Bu grntyle karlatmda henz le olmamt; at ze
rindeydim ve hzl yol alyordum. Bununla birlikte, iimin yon
tulmu biimlerle deil de, kayalarn rlyefine eklemlenen kararl
bir k oyunuyla olduunu fark ettim.
Bu Kzlderililer iin tandk bir figrd; kompozisyonuyla,
yapsyla, uzun paralar halindeki bu dan uyduu temel ilkeye
uyuyor gibi grnyordu. Kolun dorultusunda, kayalardan olu
an bir kemerle evrili bir ky vard.
Kayalarn hepsinin son derece mkemmel izilmi iki gsl
bir kadn bedeni biimine sahip olduklarn grdm.
Topran zerinde iki glgeyi yneten ayn kayann sekiz defa
tekrarlandn grdm; iki defa ayn hayvan bann ayn simge
yi srarak aznda tadn grdm; kye egemen bir konumda,
zerinde ta ve d yzeyinde de drt delik bulunan bir eit
erkek organn anmsatan bir tepe grdm; btn bu biimlerin
yava yava geree dntn grdm.
nsanlar gibi yontulmu btn bu tanr bedenleri, bu uzun
paralara ayrlm insan heykelleri karsnda, her yerde, sava
esnasndaki bir dourma yksn, bir varolu ve kaos yksn
okuyormuum gibi geldi. Btncl hal.de hibir biim yoktu,
yeni bir kymdan kma benzemeyen hibir beden yoktu, ken
disini blen bir mcadelenin izlerini okuyamadm hibir grup
yoktu.

49
 Yarsn talarn yedii boulmu insanlarla karlatm; daha
yksekteki kayalklarda onlar uzaklatrmaya alan baka
insanlarla karlatm. Baka bir yerde de, kocaman bir lm
heykelinin elinde kk bir ocuk vard.
Kabala'da2 bir Saylar mzii vardr ve bu mzik, maddi ka
osu kendi ilkelerine indirgeyerek, olaanst bir matematikle,
Doann nasl kendisini dzenlediini ve biimlerin douunu
nasl ynettiini ve kendisini kaostan nasl koruduunu aklar.
Heykeller, biimler, her zaman 3, 4, 7, 8 gibi rakamlar verir ve
bu tekrar eder. Blnm kadn bstlerinin says 8'di; erkek or
gans tepenin, daha nce syledim, ta ve drt boluu vard;
uucu biimlerin says 12'ydi. Tekrar ediyorum3, bu biimlerin
doal olduunu sylemek mmkn, ama tekrar doal deildir.
Ama daha az doal olan ey, Tarahumaralarn, ayinlerinde ve
danslarnda, lkelerinin biimlerini tekrar etmeleridir. Ve bu
danslar rastlantdan domamlardr, ayn gizli matematie, ayn
incelikli Saylar oyunu kaygsna Sierra'nn itaat ettii gibi, itaat
ederler.
Aslnda Tarahumaralar, insanlarn yerletii ve kayalarna
metafiziksel bir dnce fleyen Sierra'ya, son derece bilinli,
zeki ve planl iaretler serpitirmiler.
Btn yol dnemelerinde, isteyerek, ha biiminde ya da
canl varlk biiminde yaklm aalar grrsnz ve ou kez,
bu varlklar ikizdirler ve eylerin temel ikiliini gstermek ister
gibidirler ve birbirleriyle yz yzedirler ve ben bu ikiliin, bir da
ire iine alnm /.J biimindeki bir iarette, yeniden kendi ana
maddesine dndn grdm; bana byk bir am aacnn
zerine kor demirle dalanm gibi geldi; dier aalarn ze
rinde, hepsi halarla evrilmi mzraklar, yoncalar, kenger yap
raklar vard; yer yer, kapatlm yerlerde, kayalarn tkad dar
ve uzun geitlerde, diziler halinde kulplu Msr halar serpilip

50
geliiyordu; Tarahumara evlerinin kaplar Maya dnyasnn ia
retini tayordu: Sivri ular bir izgiyle birbirine bal olan ama
birbirine zt iki gendi bu; ve bu izgi, Gerein merkezinden
geen Hayat Aacyd.
Bylece, dalarn arasnda ilerlerken, bu mzraklar, bu halar,
bu yoncalar, bu yaprakl kalpler, bu karma halar, bu genler,
bu yz yze duran ve ebedi savalarn, blnmlklerini, ikilik
lerini vurgulamak iin kar karya gelen bu varlklar, iimdeki
olaand anlar harekete geirdiler. Birdenbire, tarikatlarn da
gemite ayn iaretleri kayalarn zerine ssl bir biimde izmi
olduklarn fark ettim, insanlar bu iaretleri yeim tana demirle
kazyarak ya da oyarak zerlerinde tarlard. Bu simgecilik bn
yesinde bir Bilimi saklyor diye dnmeye baladm. Ve ayinleri,
dnceleri Tufan'dan bile eski olan ilkel Tarahumara halknn,
Kutsal Kase Efsanesi ortaya kmadan, Gl-Ha inanc oluma
dan ok daha nce bu bilime sahip olmas bana olaanst geldi.

51
 PEYOTE DANSI1

Fiziksel bir etki her yerde kendisini gsteriyordu. Bu tufan

bedenim olmutu. Yirmi sekiz gnlk bir bekleyiten sonra
henz kendi ben'ime geri gelememitim; - yle sylemem ge
rekirdi: Kendi ben'imden kmamtm. Kendimden, yani darma
dan olmu bu eklentiden, bu zarar grm jeoloji parasndan,
demek istiyorum.
Tpk kayalkl topraklar gibi ve onlar kadar durgun, hareket
siz, - st ste ylm tortul katmanlarda hzla ilerleyen btn
bu atlaklar gibi. Ufalanp toz olmaya hazr; kukusuz ben de y
leydim, paralar halinde deil, btnyle. Kendisiyle ilk ilikiye
geiimden beri, bu korkun dan iine girmemi nlemek iin
bana kar engeller kurduundan artk eminim. Ve ykseklerde
bulunduumdan beri, doast olan ey bana artk o kadar da
muhteem grnmyor, szcn tam anlamnda bana by
yapldn sylemeliyim yalnzca.
Bir adm atmak benim iin artk bir adm atmak deil, ba
m nerede tadm hissetmek demek. Bu anlalr bir ey mi?
Birbirine itaat eden ve birbiri ardna ilerleyen organlar; topran
stnde durmak; dikey duruu korumak gerekiyor. nk ba
dalgalarla dolup tam, burgalanna hakim olamyor artk; ba,

53
aada kendisini deli eden topran btn burgalarn hissedi
yor ve dik durmaya engel oluyor.
Ar tesir altnda kaldm bu yirmi sekizinci gnn sonunda,
yanl biimde birbirine eklemlenerek beni oluturan bu organ
ynnda, kendi kendimi gzlediim izlenimi edindiim koca
man bir buz manzaras karsndaym gibi, paralanp dalmak
zereydim.
Etki ortadayd ve ylesine korkuntu ki, Kzlderilinin evin
den kp birka adm tedeki bir aaca gitmek iin cesaretten
de fazla ey gerekiyordu bana, bunun iin gerekten umutsuz
durumdaki irade rezervimi kullanmam gerekiyordu. nk ok
uzaktan gelmitim, sonunda aydnlanmay beklediim bir bu
lumann eiinde, kendimi ok yitik, ok ssz ve tac elinden
alnm gibi hissettiim bu manzarann eiinde bulmutum. Hi
sevinci tanm mydm; bu dnyada i sknts ya da iyilemez
bir umutsuzlukla ilgisi olmayan bir duygu var olmu muydu
acaba; her gece beni kovalayan yark eklinde aclarn ii dnda
kendimi baka bir yerde bulmu muydum hi? Benim iin, byk
bir strabn kapsnda olmayan bir ey var myd? Ve benim o
srekli armha gerilen bedenimden kap kurtulabilen tek bir
insan bedeni olsun var myd?
Bir eylerin olacana inanabilmem iin, kukusuz, irade
gerekiyor bana. Peki, btn bunlar niin? Bir dans iin, kim ol
duklarn ve nereden gelip nereye gittiklerini bilmeyen ve sordu
umuzda bunlarla ilikisini ve srrn kaybetmi masallarla yant
veren yitik Kzlderililerin ayini iin.
Tekrar ediyorum, o aklalmaz yorgunluklardan sonra, bana
gerekten by yaplmadna inanmam mmkn deil, iimde
ykseldiklerini hissettiim bu engellerin ve tufanlarn zeki ve
planl bir ntasarmn sonucu olduuna inanmam da mmkn
deil; ben Peyote'yle, insan iyiletiren bir dansn hala var olduu

54
bir dnyann son noktalarndan birine ulatm. O halde bu ne
demek oluyor, hangi sahte nsezi, hangi bo ve uydurma sezgi
btn bunlardan bedenime basit bir zgrlk bekleyii salamt
ve stelik, ayn zamanda, her tr boyutun dnda u anda hisset
tiim i grntmn enginlii boyutunda bir aydnlanmay, bir
kuvveti de?
Bu anlatlmaz ikence balayal yirmi sekiz gn oldu. On iki
gndr de bu ssz kede, bu kocaman dan herhangi bir yerin
deyim ve byclerimin iyi niyetini bekliyorum.
Neden, u anda da olduu gibi, ne zaman kendimi hayatmn
en nemli aamasna yaklatm hissetsem, oraya btn varl
mla ulaamyordum? Bu korkun kayp duygusu, bu kazana
mama hali, bu yarm kalmlk neden? Bycleri ayinlerini icra
ederken greceim kesin; ama bu ayinin yaran ne olacak ki bana?
Onlar greceim. imdiye kadar hibir eyin yldramad bu
uzun sabrn sonucunu greceim. Hibir ey: Ne bu korkun
yol; ne bu srklemek wrunda kaldm, bakaldrmasna engel
olmak iin neredeyse ldrlmesi gereken, dzeni bozulmu ama
zeki bedenle yaplan bu yolculuk; ne beklenmedik frtnalaryla,
imek ve yldrm ayla bizi sarmalayarak alp gtren doa; ne
de o gen Kzlderili, hani spazmlar geirdiim o uzun gecede,
spazmlarn iime iledii noktalarda ktcl bir taknlkla ka
nrken ryamda grdm Kzlderili, - ve henz beni dnden
beri tanyor olsa da yle diyordu bana: "Ah, ona gelebilecek olan
her tr ktlk gelsin."
Biliyordum bunu, Peyote beyazlar iin yaratlmamt. Her
ne olursa olsun, varolu nedeni ruhlarn doas zerinde etkili
olmaya dayanan bu ayin sayesinde tedavi olmam engellemek ge
rekiyordu. Ve bu Kzl insanlarn gznde Beyaz insan, ruhlarn
terk ettii bir kiiydi. Ben bu ayinden ne kadar yarar grrsem,

55
bu onlar iin ite o kadar kayp demekti, hem de zeki ruh ikiz
leriyle birlikte.
Ruhlar adna o kadar kayp. Ve bir o kadar da kullanlama
yacak ruh.
Ve sonra, Tesguino konusu var, yani kplerde sekiz gn bekle
meye yatrlan alkol konusu - ve yeterince kp yok, msr ezecek
yeterince bilek yok.
Alkol alnca, Peyote bycleri ie yaramaz bir hal alyorlar
ve byle olunca batan yeni bir hazrlk yapmak gerekiyor. Oysa
kye geldiimde bu adamlardan biri lmt ve nemli olan ey
ayinin, rahiplerin, alkoln, halarn, aynalarn, msr saplarnn,
kplerin ve Peyote dansnn bu olaanst gereleri onun yarar
na kullanlmasyd, nk o lmt. Onun ikizi olan lm, bu
kt ruhlarn dalmasn bekleyemezdi.
Yirmi sekiz gnlk bekleyiten sonra, bir hafta daha boyunca
inanlmaz bir komediye katlanmam gerekti. Dan tamamnda,
byclere gnderildii kabul edilen temsilciler tamamyla de
iti. Onlar gidince de, bycler, hibir eyin hazr olmadna
ararak ortaya ktlar. Ve ben de benimle dalga geildiinin
farkna vardm.
Rya ile tedavi eden ve rya grdkten sonra konuan rahip
leri getirdiler bana.
"Ciguri (Peyote Dans) rahipleri iyi deil" diyorlard. "e ya
ramyorlar. Bunlar al." Ve yal olanlar bana doru itekliyorlar
d, onlar da, pelerinlerinin altndaki kolyelerini garip bir biimde
tkrdatarak ikiye katlanyorlard. O zaman, byclerle deil de
hokkabazlarla kar karya olduumu anladm. Zaten, bu sahte
rahipler lnn samimi dostlaryd.
Bir gn, bu kargaa, bart ve kavga olmadan ve benden yeni
szler vermemi istemeksizin yatt. Sanki btn bunlar ayine
dahildi ve oyun yeterince srmt.

56
 Ben Tarahumaral Kzlderililerin dalarnda resim kalnt
larn aramaya gelmemitim. Azck bir gerekle yetinmeyecek
kadar ac ekmitim ben.
Bununla birlikte, gn batt esnada bir hayalet belirdi gz
lerimin nnde.
Karmda, belli bir dzene gre yerletirilmi ve yn iaretle
riyle belirlenmi, ahrn nne ylm para tahtadan yaplma
eski kap sundurmasyla, soldaki hayvanlarn arasnda Kral
ocuun parlayan ateleriyle, darmadan iftlikleriyle ve o
banlaryla Hieronymus Bosch'un yapt sa'nn Douu tablosu
vard; ve n plannda, meleyen baka hayvanlar, sanda da dans
eden krallar vard. Bu tabloda sa elim tarafnda Krallarn ba
larnda aynal talar, srtlarnda lal rengi dikdrtgen pelerinleri
vard, tpk Hieronymus Bosch'un Mneccim Krallar' gibi.2 Son
dakikaya kadar byclerimin geleceinden kuku duyuyordum,
ama birden arkam dndmde, onlan byk bastonlarna da
yanm biimde, elerini ellerinde byk sepetler gibi ve keileri
de srtlarnda silah ya da aa gibi tayarak dadan inerken gr
dm. Aynalar, btn bu halarn, oklarn, kazmalarn, budanm
aa ktklerinin arasnda gkyznn etekleri gibi parldyor
lard. Ve btn bu dnya, bu olaanst aralarn yk altnda
bklyordu ve byclerin eleri de erkekler gibi, boylarn bir
insan ba kadar geen bastonlara dayanarak yryorlard.
Ormandaki ateler her ynden gkyzne ykseliyordu. Aa
da, danslar yeni balamt ve nihayet varla gelen bu gzellik
karsnda, aydnlk bir yeralt geidindeki sesler gibi parldayan
bu imgelemin gzellii karsnda, abalarmn boa gitmediini
anladm.
Yukarda, basamaklarla kye doru inen kocaman dan etek
lerinde, topraktan bir daire izilmiti ve kadnlar, metate1erinin
(ta tekne) nnde diz kerek, Peyote'yi dvercesine serte ezi-

57
yorlard. Yre papazlar daireyi admlamaya koyuldular. zenle
ve her ynde admladlar; sonra ortasnda bir ate yaktlar, rzgar
yukardan frtna gibi esiyordu.
Gndz iki olak kesilmiti. imdi de, budanm, ha ekli
verilmi aa kt zerinde, hayvanlarn gecenin rzgaryla
titreyen cierlerini, yreini gryordum.
Bir baka yontulmu aa kt, ilkinin yanna konmutu ve
dairenin ortasnda yaklan ate, her dakika saysz hareler yans
tyordu; kaln ve st ste ylm camlarn arasndan yangn gibi
bir ey grlyordu. Ocan doasn ayrt edebilmek amacyla
yaklatm ve bazlar gmten, bazlar boynuzdan olmak zere,
kaln deri kaylara balanm, inanlmaz biimde birbirine do
lanm, dua vaktini bekleyen anlar fark ettim.
Gnein doduu yne, boylar birbirinden farkl, ama hepsi
simetrik bir dzende dizilmi durumda on tane ha dikmiler ve
her haa bir ayna balamlard. nsan dorua ulatran tehlikeli
bir bask altna girmemi takip eden yirmi sekiz gnlk korkun
bekleyi, imdi, burada on han temsil ettii Varlklarla dolu bir
daire iinde son buluyordu.
On tane, on Rakamyla, aynen Peyote'nin Sierra'daki Grn
mez Efendileri gibi.
Ve bu on iinde, Doann Eril lkesi var, Kzlderililer bunu
San Ignacio, Diili de San Nicolas olarak adlandryorlar!
Bu dairenin evresinde, ahlaki adan ssz bir blge var ve
buraya hibir Kzlderili gidemiyor: Bu blgede, kularn yolla
rn kaybederek yere dt, gebe kadnlarn da embriyolarnn
rdn hissettikleri anlatlr.
Alalan ve ykselen iki gne arasnda skp kalm bu
dansn emberinde, dnyann tarihi yatyor. Gne inerken, b
ycler dairenin iine giriyor ve zerinde alt yz kk an (

58
yz boynuzdan, yz gmten) bulunan dans, ormanda
kurt gibi uluyor.
Dans daireye girip kyor ama iinden ayrlmyor. Bile bile
ktln iinde dolayor. nanlmaz bir cesaretle, Danstan da
te, Hastal betimlemeye benzeyen bir ritimle dairenin iine
dalyor. Bilmem hangi karanlk eilimleri artran hareketleri
bir grnyor bir kayboluyor, sanyoruz. Dans giriyor ve k
yor, tpk Msrl llerin Kitab'nda nsann kizi hakknda ilk.
blmde sylendii gibi, "Gnden dar gidiyor". nk yol alma
bu hastala gre bir gezidir, GNDEN IKMAK iin bir ini
tir. - Dans, Svastika'nn kanatlar ynnde, her zaman sadan
sola doru ve yksekten epeevre dner.
zerindeki hrtl ve frtnal kargaada, kzm arlar top
luluu gibi birbirlerine bitimi vaziyette duran an ordusuyla
dzensizce zplar.
Dairenin iinde on Ha ve on ayna vard: stnde byc
bulunan bir kiri. Drt yre papaz (iki Eril, iki Diil). Bir de
Saral dans ve ben vardm, yani adna ayin dzenlenen kii.
Her bycnn eteinde, dibinde Peyote'nin Erdii (Peyo
te'nin hem kadn hem erkek cinsiyeti grntsne sahip olduu
biliniyor) kkenlerini temsil eden, Doann Eril ve Diilinin,
Maddenin iinde, yani Somut Olann iinde uyuduu bir delik.
var.
Bu delik, tahtadan ya da topraktan ters evrilmi bir tekneyle,
olduka iyi bir biimde Dnya Kresini resmediyor. Bycler,
teknede, iki ilkenin karmn eziyorlar, Soyutun iinde eziyorlar
yani lkenin iinde. Oysaki altta, bu iki lke, Maddenin iinde
vcut bularak, yani Somutun iinde, dinleniyor.
Ve bycler, tm gece boyunca, boluktaki grnmleri
paralayan, genler izen jestleriyle, yiten balar kuruyorlar.

59
 ki gne arasnda, on iki evrede on iki zaman. Dairenin kutsal
snrlar iinde, atein etrafnda kaynaan her eyin, danslarn,
rendelerin, byclerin epeevre yry.
Bycler her evrede ayinlerinin, eylemlerinin can1hn ka
ntlamaya zen gsteriyorlar. Hepsi, heybetli, ayine ve papazlara
yarar havada, rendelerini kk bir ocuu uyutur gibi sall
yorlar, kirilerinin zerinde sraya dizilmiler. Bu yerlere kadar
saygyla eilmenin anlam, admlarn saydklar, atein karsn
da stavroz karttklar, karlkl selamlatklar epeevre y
ryn anlam, onlara hangi kaybolmu sfatn dncesinden
geliyor?
Ayaa kalkyorlar; bazlar koltuk denekli insanlar gibi, ba
zlar da byl otomatonlar gibi ayaa kalkyor ve sonra szn
ettiim ekilde eiliyorlar. Dairenin stnden atlyorlar. Ama
iki gne arasnda yryen rahipler dairenin bir metre kadar
dna ktklarnda, anszn insana, yani irenlik organizmasna
dnyorlar; biz daha sonra ykandk, zaten bu ayin ykanmak
iin yaplyor. Kuyu aan iiler gibiler rahipler; iemek ve iini
boaltmak iin yaratlm garip mezarlk iileri gibiler. iyorlar,
yelleniyorlar, korkun biimde grleyerek rahatlyorlar; onlar
iittiinizde, gerek gkgrlts kardklarn ve bu grlty
irenliin gerekliliine indirgediklerini sanyorsunuz.
Orada olan bycden ikisi, en genleri ve en ksa olanlar,
rende aletiyle oynama hakkn yldr elinde tutuyordu (nk
rende aleti hakkn elde etmek gerekir ve zaten, Tarahumara K.
zlderililerinde, Peyote bycler snfnn asaleti bu hakk elde
etmeye dayanr), ncs de on yldan beri bu hakka sahipti.
Ayinde en yal olan oydu, sylemem lazm, en iyi ieyen de, en
ateli, en gl yellenen de oydu.
Ve bu byc, yapt abartl hareketlerden duyduu gururla,
tkrmeye balad. Peyote'yi itikten sonra hepimiz gibi tkr-

60
d. nk dansn on iki evresi bitince ve tan vakti skecei iin,
bir tr eki yasz orba halinde, ezilmi Peyote verilmiti bize;
ve her birimizin nne, tkrmemiz iin yeni bir kuyu kazlmt
ve Peyote ayini bu kuyular kutsallatrmt.
Bana da "Tkr," dedi dans, "ama topran en dibine kadar,
tkrebildiin kadar tkr, nk Ciguri'nin en ufak bir paras
bile asla topran yzne kmamal."
En ok ve en youn smkren ve en fazla tkren kii kdemli
yal bycyd. Dier bycler ve danslar, daire izerek ku
yunun etrafnda ona hayranlklarn gstermek iin toplandlar.
Tkrdkten sonra, uykudan uyandm. nmdeki dans,
dnerek ve bararak, durmadan nmden tekrar tekrar geiyor
du, nk lndan holandm1 fark etmiti.
Her dnnde "Adam, ayaa kalk, ayaa kalk" diye ban- .
yordu, ama bu hibir ie yaramyordu.
Uyank ve sendeler biimde, halara doru gtrldm, bu
byclerin hastann ba zerinde rende aletlerini salladklar
tedavinin sonuydu.
Sonra su ayinine katldm, kafaya darbe vurulan, karlkl bir
tedaviden getim ve abartl ykanmalara katldm.
Beni suya tutarak, stme tuhaf szler sylediler, sonra sinirli
biimde birbirlerini slattlar, nk msr alkol karm onlar
yava yava yoldan karyordu.
te bu son hareketlerle Peyote ayini sona erdi.
Peyote dans, bu tahta rende aletiyle, her trl zorluu
grm geirmi ve topran gizli tuzlaryla beslenmi bu aa
parasyla yaplyor. Bu ayinin tedavi edici ilemi, ok karmak
ve ok eski, gerilmi ve kvrk bir sopayla gerekleiyor; bu ilem
ormandaki bir hayvan takip etmek gibi bir ey.

61
 Yukar Meksika Sierra'snda, yle grnyor ki, bu rende
aletlerinin ok bol olduu bir yer var. Alnna Yazlan Biri, onlar
buluncaya ve gnna karncaya kadar orada, uykudalar.
Her Tarahumara bycs, lrken rendesini terk eder, hem
de bedenini terk etmeye alrken sarf ettii abadan daha faz
lasn gstererek; aile soyundan gelenler, yaknlar rendeyi alrlar
ve ormann kutsal kesinde topraa gmerler.
Tarahumaral bir Kzlderili rendeyle almas ve iyiletirmesi
iin arldna inanrsa, yl boyunca her Paskalya zaman, bir
haftalna ormana gider.
Derler ki, orada, Grnmez Peyote Efendisi dokuz yardmc
syla ona konuur ve srrn syler. Ve Kzlderili, oradan, usulne
gre, ermi biimde ayrlr.
Scak topraktan bir tahtann iinde yontulan, demir minerali
gibi gri renkli rendenin zerinde, dzenli kertikler ve ularnda
Eril-lke iin bir noktal ve tanrlatrlm Doann Diili iin
iki noktal olmak zere, drt gen iareti vardr.
Rendenin zerinde, byc, vurarak dvme-ezme hakkn
elde ettiinde ve Elementleri paralara ayran byleri uygulama
ustalna sahip olduunda ka yandaysa ite o kadar kertik
vardr.
te bu gizemli gelenein zmeyi baaramadm yan bu
zellii. nk Peyote bycleri, ormandaki inzivann sonun
da, yle grnyor ki gerekten bir eyler reniyorlar.
Burada, Tarahumara byclerinin imdiye dek kskanlkla
sakladklar bir sr var. Onlarn elde ettikleri, sahip olduklar bu
ey, yeniden bulunmu ey olarak adlandrlabilir; mezhebin aris
tokrasisine yabanc olan Tarahumaral Kzlderili bu konuda en
ufak bir fikre sahip deil. Byclere gelince, onlar da bu konuda
kararl biimde suskunlar.

62
 Peyote Efendisinin onlara syledii bu zel sz, bu kay
bolmu parola nedir? Rende aletini kullanmay baarmak. iin
niin onlara yl gerekiyor? Ve unu da unutmamak gerekir
ki, Tarahumara bycleri kulaklarn rendeye dayayp dinlemeye
veriyorlar kendilerini.
Ormandan neyi karp aldlar ve orman onlara ne veriyor bu
kadar yava bir biimde?
Sonuta ayine dtan bakldnda fark edilmeyen ne aktarld
onlara; ne dansnn burgal lklar, ne de saral gibi gelip git
meye dayanan dans, ne dairenin, ne dairenin ortasndaki atein,
ne yzeyinde byclerin deforme olmu balarnn srayla ka
bard ve atein kvlcmlar arasnda grntlerinin kaybolduu
asl aynalara ve halara doru esen gecenin rzgar, ne konuan,
ne de rende aletlerini ninni gibi sallayan byclerin arklar, ne
de artc derecede zayf ve ksk sesli bu ark, bunu aklamay
baaryor.
Beni yere, hatta topran zerine, kocaman kiriin dibine ya
trmlard ve byc bir danstan brne geerken bu kiriin
zerine oturuyorlard.
Ayinin zerime akmas iin, atein, arklarn, lklarn,
dansn ve hatta gecenin bile, canlanan bir insani tonoz gibi,
canl canl stmden gemesi iin yerde yatrlmtm. O halde,
yryen bir tonoz sz konusuydu; bir baka deyile, lklarn,
vurgularn, admlarn, arklarn somut bir dzeni. Ama hepsinin
stnde, her eyin tesinde, btn bunlarn ardnda, btn bun
lardan fazla ve bunlarn tesinde, srekli tekrarlanan bu grnt,
baka bir eyi daha gizliyordu: Temel Olan.
Peyotenin neden olduu bu tehlikeli zlmeden vazgeme
dim, onu baka yollardan yirmi yl takip etmitim; paralar ko
parlm bir bedenle ata binmedim ve benliimi kendimi ortadan
kaldrmaya adadm; ama bu, bedeni temel reflekslerinden yoksun

63
brakyordu; ben, kendisini atl bir insana dntrmek iin iki
insan gereken o tatan adam olmadm; ne yapacan bilmez
halde bir robot gibi ata bindirilen ve indirilen adam olmadm -
ve atn zerinde, ellerim dizginlerin zerine konuyordu, stelik
avularm dizginlerin zerine kapamam gerekiyordu, nk tek
bama, zgrl kaybedeceim oktan belliydi; ruh sayesinde,
bu alt edilmesi olanaksz organik ktle yenilmemitim, es
kimi bir grntler koleksiyonu getirmek zere diye yrmeyi
reddeden bendim, her tr sisteme sadk kalan Devrimiz, bunlar
dan afilerde kullanlacak dnceler ve modaclar iin modeller
karmaya kalkabilirdi. Bundan sonra, bu ar ezilip ufalanma
nn ardndan, topraa gmlm bir eylerin, tan vaktiyle geceyi
eitleyen bir eylerin darya kmas gerekiyordu, ie yaramas
gerekiyordu, armha gerilmemin ie yaramas gerekiyordu.
Biliyordum ki fiziksel yazgm aresizce buna balyd. Btn
yanklara hazrdm ve yaknda byyecek bir yangnn ilk alevle
rinin getirecei yanklar bekliyordum.

64
 HENRI PARISOT'YA MEKTUP

Rodez, 7 Eyll 1949

Sevgili Henri Parisot,

Size, Tarahumaralar lkesine Yolculuk'u yaynlamanz sy

lemek iin hafta iinde iki mektup yazdm ve Yolculuk'a Ek in2 '

yerine konacak bir mektup ekleyerek bu mektupta sa Peygamber di

nine girdiimi syleme aptallnda bulundum, halbuki sa'dan da
ima tiksinmiimdir ve bu din deitirme bana bizzat kendi doam
unutturmaya ynelik olarak ve burada Rodez'de olabildiince uzun
sre ve hatta sonsuza dek, ben olmayan bir varlk olarak kalmam
salamak adna, korkun sayda ayin ekmei yutturularak yaplan
inanlmaz bir bynn sonucuydu. Bu varlk, giderek beden olarak
cehenneme, yani hayatn ruhu olan cinsellie inmek yerine, ruh ola
rak ge ykselmekten ibarettir. sa denilen ey, varl, bulutlar ve
gazlarla ykl gkler alemine gtrr ve ebediyetle eriyip gider. Ad
sa olann 2000 yl nce geykselmesi, olsa olsa bir gn var olmay
brakarak dikey bir sonsuzlua ykselmesidir; ve ona ilikin her ey,
btn erkeklerin cinsel organlarnn iine dmtr, tpk libidonun
dibine der gibi. Yeryzne sa gibi hi inmemi olan bir varlk da
vardr, nk onun gznde insan ok kktr ve sonsuzluk/arn

65
uurumlarnda kalakalmtr; szdeyorulmak bilmeden heryerde bu
lunan tanr veya kendisini seyredalan Buda, VARLICIN oraya ine
bilmesi ve yerleebilmesi iin iyice mkemmel olmasn bekleyecektir;
bu da bir dlein varla, yani varlklara ac ektirmek istemeyen,
ama ona bakasnn ac ektirmesine raz gelen, sonra da bu bakas
n, yani aslnda aslacl kiiyi kovalayan, onu cehennemlere yollayan
bir tembelin iren hesab olsa gerektir; stelik, acnn sanrsndaki
bu bakas, KEND acsnn varlndan bir cennetyzratt zaman
da, adna tanr denilen ve sa denilen bu tembellik ve adilik gulyaba
nisi iin her ey bylece hazrlanm olacaktr. Ben bu acl insanlar
dan . biriyim, bu temel acnn kendisiyim; tanr, ben ldm zaman
ldm yere inme iddiasnda, ama benim kzm var ve onlarn
da er kz daha var ve sizden ruhen bunlardan biri olmanz dili
yorum Sayn Henri Parisot, nk tanrnn ve sa'nn yannda, tpk
onun gibi olma iddiasnda olan melekler de var ve eskiden beri doan
her varln bilincini elde ettiklerini iddia ediyorlar, nedeni de kendi
lerini sadece doutan beri tanr saymalar. - Btn bunlar size sy
lyorum nk ben Tarahumaralara sa'y aramak iin deil kendimi
aramak iin gittim; yani 4 Eyll 1896'da Marsilya'da, iek Park
Soka, Numara 4'te, ne yapmaya geldiimi bilmediim ve ncesinde
de hibir ilikimin olmad bir rahimden doan ben Bay Antonin
Artaud; halbuki iftlemi ve o zar yznden, UPANiAD'larn
anlatt, hani o dileri olmad halde, yiyip yutan o parlak zar
yznden 9 ay boyunca mastrbasyon yapm olmak bir doma ekli
deildir; ve biliyorum ki ben baka bir ekilde dodum, bir anneden
deil, kendi eserlerimden dodum, ama ANNE beni almak istedi ve
ite bunun sonucunu da hayatmda gryorsunuz. - Ben sadece acm
dan dodum, siz de ayn eyi kendiniz iin syleyebilir misiniz Sayn
Henr Parisot? Ve rahim bu acy gerekli bulmutur, buna inanmak
gerekir, zerinden 49 ylgeti artk; nk anne onu kendisi iin elde
etmek istedi ve annelik grnts altnda kendisini onunla beslemek

66
istedi. Ve lsa da, beni elde etmek isteyen bir anneden domutur;
bunlar bir zaman ve bir dnya nce, ben Meksika'nn en yksek yer
lerine sadece lsa'dan kurtulmak amacyla gi.tmeden oldu; yine bir gn
bu ekilde iimi tanrdan boaltmak iin Tibet'e gitmeyi umuyorum.
Benimle gelir misiniz? Yolculua Ek yerine bu mektubu yaynlayn
ve Ek'i ltfen bana geri gnderiniz. Dostlukla.

ANTONINARTAUD

67
TUTUGURP
Gnein da vuran gc onuruna yaplan Tutuguri siyah bir
ayindir.
Siyah gece ve gnein ebedi lm
ayini.
Hayr, gne artk geri gelmeyecek
ve gezegenin iinden geecei dairedeki alt ha
aslnda onun yolunu kesmek iin oradadrlar.
nk yeterince bilinmiyor, burada Avrupa'da
han ne kadar siyah bir iaret olduu asla bilinmiyor,
yeterince bilinmiyor. "han tkrk gc" ve han ne kadar d-
ncenin szcklerinin zerine kondurulmu tkrk olduu.
Meksika'da ha ve gne birlikte anlyorlar ve
zplayan gne bu dnm noktas cmlenin iinde,
cmle gne ulaabilmek iin alt zamanl,
ha tiksindirici bir iaret, artk maddenin
yanmas gerek,
niin tiksindirici,
nk tkrklenen dille iaret
tiksindiricidir,
ve neden dil iareti tkrklemektedir,

71
yala ovmak iin.
Eer yala ovulmadysa kutsal iaret yoktur.
Oysa ovma esnasnda dil iyice sivri deil midir?
drt ana yn arasnda kendisine bir yer edinmiyor mu?
O halde grnmeye balayan gnein, kurtarlmas gereken i
ren cmlenin alt noktasnn zerinden gemesi gerekir ve
nun yldrm dzleminde bir tr evirisini yapacaktr.
nk gne ha seviyesinde gerekten grnr
ama bir yldrmn topu gibidir
topun affetmeyecei bilinir mi?
O neyi affetmeyecektir?
nsann ve evredeki kyn gnahn,
ite bu nedenle ayinden haftalarca nce ahlaka aykr eylerden
arnmak, temiz ve beyaz giysiler giymek ve Tarahumaralarn
btn rkn ykamak gerekiyor,
Ve nihayet Ayin Gn geldi, yldrm arpmasn andran gne
in grnme gn
te o zaman, beyaz elbiseleriyle alt kii, kabilenin en temizleri
gzyle baklan alt kii topran stne uzanyor.
Her biri bir hala evlenmi izlenimi veriyor.
Kirli bir iple birbirine balanm iki denekten yaplan halardan
biriyle.
Ve ayakta sekizinci bir kii daha var ve zerinde kalasna ba
lanm vaziyette bir ha tayor, elinde de birbirine ll
aralklarla eklenmi tahta tabakalardan yaplm tuhaf bir
mzik aleti var,
Ve sesi kilise anyla top sesi arasnda bir ses.
Ve o belli gnde, tan vakti, yedinci Tutuguri simsiyah bir dkme
demirden tokmakla tahtalardan birine vurarak dans balat
yor.

72
O zaman hal insanlar grlyor, sanki topraktan fkrm gibi,
daire halinde
zplyorlar ve her biri kendi han yedi defa btn daireyi boz
mamak zere evreliyor.
Esen rzgar m deil mi bilmiyorum,
ya da bir zamanlarn mziinden ykselen bir rzgar m ve bu
gn bile hala etkili mi bilmiyorum,
ama insan, gecenin nefesiyle, yok olmu bir insanln yeralt
mezarlarndan ykselen
bir nefesle kamlandn sanyor, sanki yzn gstermeye
gelecekmi gibi,
boyal bir surat,
dalga geen merhametsiz suratn.
Merhametsiz nk getirdii adalet bu dnyaya ait deil,
Temiz ve iffetli ol,
bakire de ol,
der gibi bu surat.
Ya da sana cehennemimin kapsn aralarm.
Ve cehennem de yar alyor.
Yedinci Tutuguri'nin zil sesi sanki saplanr gibi: Pskrmeye
hazr bir yanardan krateri
sanki.
Tahtalar, fantastik bir oduncunun balta darbesiyle yldrm d
m bir orman gibi seslerin
altnda paralanyorlar sanki.
Ve bir anda beklenilen ey oluyor: Kkrtl dumanlar, leylams2
ktle halinde
alt kiinin izdii alt han
kapatt
dairenin bir noktasnda toplanyor,

73
ve bu dumann altnda bir alev, kocaman
bir alev
anszn
yanar,
ve bu kocaman alev kaynar.
Kulaklar iitilmemi bir grltyle kaynar. i yldzlarla,
akkor paracklaryla dolar,
sanki gne gelirken kendisiyle birlikte bir gk sistemini
getiriyormu gibi.
Ve ite imdi gnein sras.
Gk sisteminin ortasnda eklini ald. Mthi bir salmann
merkezine
yerleti anszn.
Zira savaan bir ordunun askerleri gibi ate paracklar birbirle
rinin zerlerine atldlar
ltlar halinde.
te o zaman gne yuvarlaklat. Doal gnein tam ekseninde
ateten bir top grlr
zira tan vakti ykselmektedir ve atlamaktadr
hatan haa.
Alt kii kollarn at, ama ha yapmak iin deil, sanki topu
tutmak istiyorlarm gibi
ellerini ne uzattlar ve top, topraa dikili her han etrafnda
dnerek durmadan kat.
nk zil bir rzgar oldu, bir ordunun rahata ilerleyebilecei
bir rzgarn toprana dnt.
Ve gerekten de.
Grltnn ve hiliin snrlarnda zira grlt yle kuvvetli ki
aryor yalnzca
hilii
kendisinin ilerisine,

74
yleyse sonu gelmez bir ineme var. Yry halindeki bir or-
dunun
uyumlu ritmi ya da
perian bir ykn drtnala gidii.
Ateimsi top alt ha da yakt; Alt kii elleri nde idi ve eyin
geliini grdler,
hepsi yani alts da
bitkin ve az ak kalmt.
Drtnal grlts ise iddetlenir.
Ve ufukta, zerinde plak bir adamla
kaak bir at gibi ilerleyen halar fark edilir
nk ritmin vuruu 7'dir.
Oysa alt ha vardr yalnzca.
Ve yedinci Tutuguri'nin tahta mzik aletinde
hep bir hilik girii,
hep bu hilik girii:
bu oyuk zaman
oyuk bir zaman
tahtalarn arasnda kendini tketen bir tr boluk
insann gvdesini aran hilik
krlm paralar halinde alnan insan bedeni
ierinin eylerinin
fkesiyle (hayr: ntkusuyla).
Orada, hiliin stnden
byk anlarn rzgarda grlts,
askeri deniz toplarnn sesleri
okyanus frtnalarnda dalgalarn havlay;
ksacas ilerleyen at zerinde bir gvde tamaktadr
bir insannkini
plak bir insannkini ve bu insan silahn kaldrr gibi
bir ha deil

75
demirden bir sopay kaldrr,
dev bir at nal balanm sopasn
bedeni tmyle iinden geer naln,
kan kesilmi bedeni
ve nal da oradadr,
bir beygirin enesi gibi
insan kanyla yaralannca edinmiti onu.

Ivry-sur-Seine, 16 ubat 1942

76
EL NACIONAL'DE TARAHUMARALAR
HAKKINDA YAYINLANAN METN1
 MNECCM KRALLARIN LKES1

Rnesans ncesi ressamlarn kendi manzaralarndaki, ya da

sa'nn Doumu tablolarnda arka planda kullandklar maviyi
talya'dan deil de, Meksika'dan aldklarm iitmitim bir yer
lerden.
Tarahumaralar lkesinde en inanlmaz efsaneler kendi ken
dilerini kantlarlar. Bu lkeye girdiimizde dalarn zirvesinde
-

tanrlar grlr; sol tarafnda bir kolu kesik, sa yannda da bir

boluk olan ve sa tarafa doru eilen tanrlardr bunlar; eilir
ken de, ayaklarnn dibinden sesi gittike artan bir alayann
grlts iitilir ve rzgar alayann stnde bir zirveden te
kine doru koar; ve insan kendi evresinde zirvelerin sonsuz
emberini kefedinceye kadar yukar kar ve yeryznn hassas
noktalarndan birine ulatndan artk kukusu kalmaz, orada
hayatn ilk belirtileri mevcuttur.
Rnesans ncesi talyan ressamlar, modern bilimin henz
tmyle kefedemedii gizli bir bilimi reniyorlard ve leri
Dnem sanat da bu bilimin iinde yer almt.
Yksek Meksika dalarnn ssz fonlarndaki mavi ise, ak
seik biimleri ve dnceleri artryor ve bir Bilimin yeni
den anmsanmas iin ruha bask yapyor, ve MNECCM

79
KRALIN MDAHALES BU BLM N GEREKL
DR!!!
Piero della Francesca'lar, Lucas de Leyde'ler, Fra Angelico'lar,
Piero di Cosimo'lar ve Mantegna'lar, sa'nn Doumu konulu
resimlerini dinsel bir ruhla resmetmediler. z'e olan geleneksel
ilgileri ve hayatn srlarn aratrmalar sonucu resmettiler ve
Doann ana maddelerinin ve ilkel patlamalarnn Naslna ve
Nedenine olan doal meraklan sonucu bu Byk Ruhlar bunlar
Noel Devri Pagan Masal nda gsterebildiler.
'

Eer din daha sonra bu ana maddeleri ele geirdiyse ve

halklar dine tapnmak amacyla bu lkelerden cayma zayfln
gsterdilerse, yazk bu sersemlemi ve fanatiklemi halka, ok
yazk, ama lkelere yazk deil.
Tarahumara Danda her ey yalnzca z'den sz ediyor,
yani yalnzca Doann bal kalarak yapland ilkelerden ve her
ey bu lkeler iin yayor: nsanlar, frtnalar, rzgar, sessizlik,
gne.
Burada modern dnyann savandan ve uygarlndan uzak
tayz; ve uygar olmamza ramen sava deiliz, ama uygar oldu
umuz iin savayz: Tarahumaralar ite byle dnyorlar. Ve
destanlar, daha dorusu Gelenekleri (nk burada destan, yani
yanlsamaya dayal masallar yoktur, inanlmaz Gelenekler vardr
ve bunlarn bilimsel bulgular hemen hemen gerek olduklarn
kantlar), Tarahumara kabilelerinin ate taycs bir nsan rk
haline geliini anlatrlar; ve onlarn Efendisi ya da Kral
vardr ve Kutup Yldz'na doru yrmektedirler.
Nasl ki Bilimin, Newton, Darwin, Kepler, Lavoisier gibi B
yk Adamlar varsa, Uygarlklarn da, ahlaksal ve sosyal adan,
Odin, Rama, Fo-Xi, Lao Tzu, Zerdt, Konfys gibi Byk
Adamlar vardr; ve yle grnyor ki, Mneccim Kral Efsa
nesi, corafi olarak Byk Gne hattndaki yolu gizler; yle g-

80
rnyor ki bu Uygarlk tutkunu, Bilimsel Gne Mezhebinin
piramitlerini ve matematiksel olarak yerleri belirlenmi sunakla
rn kurduu her yerde, yasalar Maya astronomisinin yasalarna
kout, akn bir astronominin yolunu aar.
Gkbilime dayanan gne mezhebinin evrensel olarak iaret
lerle dile geldii ve bu iaretlerin antik bir Bilimin iaretleriyle
ayn olduu bilinir, yle ki bunun absrt Avrupa dilinin EV
RENSEL EZOTERZM olarak adlandrd ey kadar btn
cl olduu bilinir; ve bu iaretler unlardr: Kulplu ha, Svastika,
kiz ha, ortas noktal byk daire, drt ana ynl drt gen,
on iki Zodyak iareti vb. Douda, Meksika'daki tapnaklarn
zerinde, elyazmalarnda reyip oalrlar; ama ben onlarn
Tarahumara Dandaki gibi Doann iinde oaldklarn hi
grmemitim; - btn bunlar bilinirken ve szcn tam anla
myla bu iaretlerin saldrsna uram bir lkeye girilirken ve bir
rkn jestlerinde ve ayinlerinde bu iaretler yeniden bulunurke.n
ve bu rkn erkekleri, kadnlar ve ocuklar onlar pelerinlerinin
zerine rlm halde tarlarken, insan aniden kendisini sanki
bir esrarn kaynana ulam gibi huzursuz hisseder.
Ama ayn zamanda, bunun da tesinde, Sierra Tarahumara,
dev insan iskeletlerinin bulunduu bir lke olarak dnlrse ve
yazmakta olduum u anda bile, hala, srekli, bu iskeletler ortaya
kyorsa, o zaman birok efsanenin efsane olmaktan kp ger
ee dnt dnlmelidir. XVI. yzyl Rnesans', belki
-

insanst ama doal yasalar olan bir gereklikle balarn kopar

mtr; Rnesans Hmanizmi insann bymesi deil klmesi
olmutur, nk nsan doaya gerek deerini kazandrmak iin
ona kadar ykselmitir ve insana zg olana koulsuz nem ve
rilmesi Doal olan yok etmitir.
te o zaman, hayat gne etrafnda dnen doal astronomi
bilimi bir sr olmutur; ama Floransal, Assisli ve Cme kkenli

81
Primitifler, her yerde ayn olan ve durmadan Doudan Batya
yol alan bir gelenee sahip olan bu byl doacl renmeye
girimilerdir.
Dinsel Resimlerde ve Mneccim Krallar tablolarnda, bu res
samlar bir hayat esrarn dile getirmiler ve bunlar, Sanatn her
eyden nce bir bilimin Hizmetisi olduu bir zamann oullar
olarak gstermilerdir; bu nedenle, tablolar, ruhun duygusal lif
leriyle okunabilirlerse eer, ayn zamanda ruhun yksek rasyonel
Bilimiyle de okunabilir. Bir renk, eer kalbi bylyorsa, tam ve
bilimsel bir titreime tekabl eder, o titreimde Saylar-lkeler
birbirleriyle buluabilir.
Bunlar belirtirken, ate taycs Mneccimler geleneinin,
kayalarn yzeyinde, giysilerin zerinde ve insanlarn kutsal
ayinlerinde hala yaad bu lkenin, ayn zamanda renkli sesi ve
Doasnn grkemli titreimiyle, ayn iaretlere, ayn biimlere,
ayn klara ve ayn srlara saplantl bir younlukla takntl olan
Byk Adamlarn resim dnemini hatrlatmas bana ok ilgin
grnyor.

82
 Doa1 nasl ki msr kendi dairesi iinde ve iaretleri de or
manlarn iinde yarattysa, danslar da kendi daireleri iinde
yaratmtr.
 BR IRK-LKE1

Tarahumaralarla son derece anakronik bir dnyann iine gi

riyoruz ve bu bir zamana meydan okuma. Ne var ki, bu zamana
yazk deme cretini gsteriyorum ama Tarahumaralara yazk de
il. te, Tarahumaralar, bugn tamamen unutulmu bir terimi
kullanrsak, bir lrk-lke'yi ilerinde hissediyorlar, kendilerinin
bir rk-ilke olduklarna inanyorlar, bunu birbirlerine sylyor
lar ve her durumda da kantlyorlar. Bir Irk-lke'nin ne demek
olduunu bugn kimse bilmiyor, eer ben de Tarahumaralar
grmemi olsaydm, bu deyimin bir Efsane barndrd:a ina
nabilirdim. Ama Sierra Tarahumarasnda birok nemli Antik
Efsane gncel hale geliyor.
Tarahumaralar tanrya inanmyor, dillerinde "tanr" szc
yok; ama Doadaki aknlk ilkesine derin bir sayg duyuyorlar;
bu ilke Eril ve Diil, tpk olmas gerektii gibi. Ve bu ilkeyi
ilkel Firavunlar gibi balarnn zerinde tayorlar. Evet, salarn
epeevre sarmak iin kullandklar bu iki sivri ulu aln ba,
onlarn kanlarndaki doal ayrmann bilincinde olduklarn
gsteriyor; Doann kendileriyle birlikte alt Eril ve Diil
glere kkensel olarak bal olduklarn ve kendilerini yle his
settiklerini de gsteriyor.

85
 Yine ayn ekilde, atalarnn gerek geleneklerini bilen in
illerin de, omuzlarnda iki sa rgs vardr. Yine, Musa'nn
ta heykellerinde alnna kabartl ilenmi, biri sada Eril iin,
dieri de solda Diil iin olmak zere iki boynuz vardr; baz
Tarahumaralar da salarn boynuz gibi arkaya atarlar. Musa'nn
heykelleri gibidirler, Maya ya da Totonak maskelerini anmsa
trlar. Talam bir gz sisteminin yeniden artrmas adna,
iki sivri ula ya da iki noktayla aln zerinde iaretlenmi dey
ynde iki delii vardr.
Tarahumaral birok Kzlderili, gerek hibir ey sylemedik
leri iin, gerekse bunun ne anlama geldiini unuttuklar iin, bu
dzenlemenin rastlant sonucu olduunu ve aln bann salarn
tutmaya yaradn iddia eder. Ama ben aln balarn sivri ular
sarkacak biimde diken Tarahumaralar grdm; Peyote rahiple
rini eril ve diil doayla ayin yaptklar esnada, Avrupa apkala
rn yere attklarn ve sanki bu jestle mknats kutuplu Doann
dairesine girdiklerini gstermek istiyorlarm gibi, sivri ulu aln
balarn taktklarn grdm.
Bu rkta tartlmaz bir yaratclk var: Doann glerine
yakn olan bir kii onun srlarnn niteliklerini tayor. Ama bu
yaratclk, deyim yerindeyse, iki yz keskin bir bak. nk
Tarahumaralarn fiziksel olarak doa kadar gl olmalarnn
nedeni, somut biimde onunla birlikte yaamalarndandr, nk
onunla ayn kumatan yaplmlardr ve Doann tm kendine
zg hareketleri gibi, ilk karmdan domulardr.
Buradan hareketle, Doal Bilinaltnn, onlarda, yalnzca
yorgunluun artn deil, btn zayflklarn varln aklayan
nemli bir ilkenin doal bozulmalarn da onard sylenebi
lir. Bir yandan, yaratclklarn, aalarn ve kayalarn zerine
takntl bir cmertlikle frlattklar iaretlerle gsterirler, dier
yandan da bunu, bedensel erdemleriyle, yorgunlua kar hayran-

86
lk yaratan direnileriyle, fiziksel acya, arya, hastalklara kar
duyduklar kmsemeleriyle ortaya koyarlar.
Uygarl Tarahumara rknn her zaman kmsedii fiziksel
kolaylklara, maddi rahatlklara indirgeyerek, Tarahumaralarn
bir uygarla sahip olmadklarn sylemek yanl olur.
nk eer Tarahumaralar madeni ilemeyi bilmiyorlarsa,
hala ok ve yay aamasnda iseler, yontulmu aa gvdeleriyle
tarlalarn sryorlarsa, topran zerinde giyinik biimde yat
yorlarsa, bu onlarn Doaya ilikin ok yksek dzeyde felsefi:
bir hareket dncesine sahip olmalarndan kaynaklanr. Bu
hareketin srlarn, Pythagoras'n yapt gibi, Say-lkelere ili
kin dnceleriyle ustalkla ele geirmilerdir. Gerek udur:
Tarahumaralar, bedenlerinin hayatn kmserler ve sadece d
nceleriyle yaarlar; bunu sylerken onlarn dncelerin stn
yaamyla kesin ve yar bysel bir iletiim halinde olduklarn
sylemek istiyorum.
Her Tarahumara kynn giriinde bir ha vardr ve ky
dan drt ana ynnde bulunan halarla evrilidir. Bu sa ha
deildir, Katolik ha deildir; bu, uzamda bocalayan nsann
hadr, kollar ak ve grnmez vaziyette drt yne mhlanm
nsann ha. Tarahumaralar, bununla, dnyaya ilikin canl bir
geometri dncesini ifade etmilerdir; nsann biimi bile bu
dnceye baldr.
Bu u demek: Burada, geometrik uzam canldr; o, en iyi ola
n, yani nsana ait olan yaratmtr.
Her Tarahumaral, geerken, lm korkusuyla han dibine
bir ta koymak zorunda hisseder kendini, bu bo bir inan deil,
bir bilinlenmedir.
Bu u demektir: Noktay iaretle. Farkna var. Ters hayatn
glerine kar bilinlen, nk bilin olmaynca sen lsn.

87
 Fakat Tarahumaralar gerek lmden korkmazlar: Beden,
derler, yok olmak iin yaratlmtr; onlar manevi lmden kor
karlar ve bu korku da Katoliklerinki gibi deildir.
Tarahumarah Kzlderililerde, Ruh G Gelenei vardr;
onlar her eyden nce gelecekteki kendi kizlerinin dnden
korkarlar. Olan eyin bilincine varmamak, kizini kaybetme teh
likesiyle kar karya kalmak demektir. Fiziksel uzayn tesinde,
soyut bir d tehlikesini gze almak demektir, etten kemikten
arnm insan ilkesinin en yksek blgelerinde rastgele dolama
tehlikesine girmek demektir.
Onlara gre ac, gnah deildir. Tarahumaralara gre gnah
yoktur: Ac, bilincin yitimidir. Bu felsefi sorunlar Tarahuma
ralarn gznde batnn ahlaki dncesinin ilkelerinden daha
nemlidir.
Tarahumaralar felsefeye taknt derecesinde tutkundurlar;
yle ki bu taknt, bir tr fizyolojik bylenmeye kadar gider;
onlarda yitik hibir jest yoktur, yani dorudan felsefi bir anlam
olmayan hibir jest yoktur. Nasl kk bir ocuk byyor ve in
san oluyorsa, Tarahumaralar da kesinlikle filozof oluyorlar; onlar
doutan filozof.
Kullandklar iki ucu sivri ahn ba, kken olarak Eril ve Diil
bir rktan olduklar anlamna geliyor ama bu aln bann bir
anlam daha var ve bu elbette tarihsel bir anlam. Puranalar, Do
ann Eril ve Diilini yaratan bir savan yksn unutmam
lardr, buna gre insanlar bir zamanlar, iki kart ilke glerinin
birbirlerine kar savat bir savata kar karya gelmilerdir.
Doal Eril'in yandalar ellerinde beyaz rengi tarlarken, Dii
linkiler krmz rengi tarlar; ve ite Diil rktan olan Finikeliler,
bu ezoterik ve kutsal krmzdan, daha sonra sanayiletirdikleri lal
rengini elde etmilerdir.

88
 Oysa Tarahumara rknn bazen beyaz bazen krmz bir
aln ba tamasnn nedeni, iki kart gcn ikiliini kabul
etmelerinden deil, Tarahumara rknn iinde Doann Eril ve
Diilinin ayn anda var olduunu ve Tarahumaralarn bu yanyana
glerden beslendiklerini belirtmek iindir. Sonuta, onlar felse
felerini balarnn zerinde tarlar ve bu felsefe, iki kart gcn
eylemini yan tanrlam bir dengede birletirir.

89
 ATLANTS KRALLARININ AYN1

Meksika'nn Bamszlk bayram olan 16 Eyll'de Sierra

Tarahumara'nn ilerinde, Norogachic'de, Platon'un Kritias'n
sayfalarnda anlatt gibi, Atlantis krallarnn ayinini grdm.
Platon, Atlantis krallarnn, rklar iin umutsuzlua dtklerin
de tuhaf bir ayine giritiklerinden sz eder.
Atlantis'in varoluu sadece birka efsaneden ibaret olsa da,
Platon, Atlantislilerin byl bir rktan geldiklerini yazar. Bence
kkenlerini dorudan Atlantalardan alan Tarahumaralar, tapn
malarn byl ayinlerle srdrrler.
Bana inanmayanlar Sierra Tarahumara'ya gitsin: Kayalarn
masals bir grnm ve bir yap sergiledii bu lkede, efsanenin
geree dntn ve masaln dnda baka bir gereklik ol
madn greceklerdir. Ben Kzlderililerin varlnn, bugnn
dnyasnn zevkine hitap etmediini biliyorum; bununla birlikte,
byle bir rkn varl karsnda, bir eylere ge kalan modern ha
yattr, Tarahumara Kzlderilileri gncel dnyaya greceli olarak
ge kalmamtr.
Onlar ileriye atlan her admn, tamamen somut bir uygarln
egemen olmasyla kazanlan her tr kolayln, ayn zamanda bir
kayp, bir gerileme ierdiini bilmektedirler.

91
 Sonu olarak, gelime sorunu her otantik gelenek iin sz
konusu deildir. Gerek gelenekler, her trden gerekliin en
gelimi noktasn temsil ettikleri iin ilerlemezler. Gerekleebi
lecek tek gelime, bu geleneklerin biimini ve gcn korumak
tan ibarettir. Tarahumaralar da yzyllar boyunca yiitliklerini
korumay bilmilerdir.
Tekrar Platon'a ve yazl yaptlarnn yanstt gerek ezote
rik geleneklere dnersek, Tarahumara Danda, bu olaanst
ve umutsuz krallarn ayinlerini grdm syleyeceim.
Platon, Atlantis Krallarnn gne batarken kurban edilen
bir boann karsnda toplandklarn anlatr. Bu esnada kei
lerin bazlar boay para para keserken, dierleri de kanlarn
bardaklara boaltmaktadr. Krallar bu kan ierler ve matem
trkleri syleyerek, gkyznde batmak zere olan gnein
ba, yerde de kurban edilen boann ba kalncaya kadar kendi
lerinden geerler. Sonra krallar boalarn ban kllerle rterler.
Matem trklerinin tonu deiir, bir yandan da oluturduklar
daireyi daraltrlar. Tamamen gece olunca, krallarn birlikte dile
getirdikleri ayinde gnee yaplan her yakar, ac bir yaknmaya
dnr, aleni bir tvbe havasna brnr, bir pimanl andrr.
Platon'un betimledii ayinin anlam budur. Norogachic'de
de gnein batndan az nce, Kzlderililer ky meydanna bir
boa getirirler ve ayaklarn baladktan sonra yreini karmaya
giriirler. Taze kan byk_ kplere doldurulur. Kzlderili ba
yla srn ikembesini keserken boann ac iinde srtr gibi
azn amasn hi unutamayacam. "Matachine"2 danslar
boann karsnda toplanrlar ve hayvan lnce, hemen iekleri
ve iekli kostmleriyle dansa giriirler.
Kzlderililer, bu et ynnn karsnda, iek, kzbcei, ku
dans ve baka danslar da yaparlar. lm olan ve iinden kanlar
fkran, satrlarla paralara ayrlm boann zerine kan iki

92
Kzlderili, olaand bir grnm sunar aslnda, dier Kzl
derililer de krallar gibi giyinerek ve balarna taktklar camdan
talarla, iek, ku, rzgar, bcek danslarna giriirler.
Danslar gece yarsna dek devam eder.
Matachinelerin dansna tm ky katlr ama dansn her bl
mnde bir kral vardr. Matachinelerin krallar nbetle yapar bu
ii. Her biri kendi mizacna gre dans eder.
O gn, dorudan yere oturmu ve keman alan tek bir m
zisyen vard. Ama orkestra bir gitar, bir kk davul, ziller ve
demir ubuklardan oluuyordu. Kk davul savata kullanlan
bir algyd ve sesi bir dadan tekine yanklanyordu.
Dans eden krallarn balarnda camdan bir ta, mason geni
biiminde bir nlk ve srtlarnda da dikdrtgen byk bir pele
rin vard. Yine ayrca paalar dizlerinin hemen altnda ve gen
biiminde pantolonlar vard.
Matachine dans kutsal bir ayin deil, Meksika'ya spanyollar
tarafndan getirilen popler dind bir dans. Ama Tarahuma
ralar dansa bir Kzlderili havas kazandrmlar ve ona bir ruh
vermiler. Bu dans, ilke olarak, rzgar, aalar, karnca yuvas,
azgn nehir gibi gerek doa hareketlerini taklit etse de, Tara
humaralarda tmyle kozmogonik bir anlam da kazanyor; ben
tanrsal bir mziin itkisiyle yeryz karncalarnn kaynayn
seyrediyormuum izlenimine kapldm.
Hibir Avrupal kulan ayrt edemeyecei derecede olgun
ve ince bir mzik sesiyle dans ediyorlar, sanki hep ayn ritimde
yinelenen ayn ses dinleniyor gibi; ama zamanla bu benzer sesler
ve benzer ritim iimizde byk bir Efsanenin ansn uyandryor;
gizemli ve karmak bir yk duygusu artryor.
Ba dans ritmi takip ederken organlar burkulur gibi eilip
bklyor ve dans, ayaklan dolaan bir karncann yryn
taklit ediyor; dans paralara ayrlyor, sonra sanki lszce

93
imi bir kurbaann sarsak hareketleri gibi kvrlyor; sa elinde,
cam kvamn alm kuru trtl halkalaryla dolu bir asma kaban
tutarken, sol eliyle de iekli yelpazesini sallyor.
Tarahumara mzii, sonsuz sayda tekrara dayal llerden
meydana gelen az saydaki blmden oluuyor. Ve her yeni
lde, ba dans yerinden kalkarak, eilip bklerek, sonra
da hareket ettii yeri terk ederek teki danslarn evresinde
dnmeye balyor.
Danslar iki gruba ayrlyorlar ve her biri birbiri ardna yz
lerini ba dansya gsteriyorlar. Bunu alayan bir valye gibi,
zrhlarna kuanm eski savalar havasnda yapyorlar, sonra da
ters ynde dnyorlar. Ba dans her dansnn etrafnda dn
dkten sonra tepinerek yerine dnyor. Ve dansn bir blm
bylece bitiyor. Ama bunu dierleri izliyor ve btn gece sren
taknlk, gnein batt andan doduu ana dek sryor ve
danslar asla yorulmuyorlar.
Birka gen ayakta, sraya girmi vaziyette, duvara yanlama
sna yaslanm biimde duruyor, yani srtlar i blmeye dayan
myor, ama bazen sol taraflarn, bazen sa taraflarn gsterecek
ekilde, arada bir, ormanda avc borusunu andran donuk bir
lk atyorlar; sesleri bir srtlann, hasta bir kpein ya da boaz
kesilen bir horozun acl ln artryor. Srekli yaylan bir
lk deil bu, aralkl; azdan aza dolaan ve karanlkta bir
arya benzeyen insani gam gibi.
Gnein douuna kadar dans ediyorlar ve dans ettikleri es
nada, dier Kzlderililer boann bedenini para para tayor ve
gnein ba gkyznn iine girerken, boann sadece ban
topran zerinde brakyorlar. O zaman ba dans dans kesi
yor, danslar onun evresinde toplanarak hep birlikte bir matem
trksne balyorlar. Bir pimanlk, bir dinsel tvbe ezgisi bu,
bilmem hangi karanlk gcn, hangi te varlklarn gizli ars.

94
 Sonra, bulunduklar yerden ok daha uzakta bulunan bir yer
de yaklan atein karsna oturuyorlar, st rtl ve kapal bir
yer buras, gece gibi, nk ayinin ikinci blm burann gizli
olmasn gerektiriyor. te bu srada, bardaklara doldurulan taze
kanlardan onlara ikram ediliyor. Ve btn gece srecek olan dans
yeniden balyor.
Bu kez boann eti paralar halinde kplerin iine konuluyor
ve kplerin stnde de kadnlarn koyduklar byk halar var.
Herkes taze kandan iiyor ve yeniden, binlerce defa daha kurbaa
gibi hareket etmeye balyorlar. Yer yer uyuyorlar. Sonra keman
sesiyle birlikte yeniden dansa balanyor. Erkekler uzaklardan ge
liyormu hissi veren boazlanm akal seslerini taklit ediyorlar.
Yaptm benzetmeden karlacak eyler zerine dnelim.
yle ya da byle, Platon, Meksika'ya kadar gitmedi ve Tarahu
maral Kzlderililer de onu grmediler; bu kutsal ayin dncesi
nin onlara ayn masals ve tarih ncesi kaynaktan geldiini kabul
etmek gerekir. Benim de burada nermek istediim budur.

(Marie Dizon ve Philippe Sollers tarafindan

spanyolcadan Franszcaya evrilmitir.}

95
voLA DERGSNDE YAYINLANAN
BR METN
 KAYBOLMU NSANLARIN IRKI1

Meksika'nn kuzeyinde, Meksiko'dan krk sekiz saat uzaklk

ta, saf bir Kzlderili rk var: Tarahumaralar. Krk bin kii orada
sanki tufandan nceki vaziyette yayorlar. Birok ilerlemeden
bahsedilen bu dnyaya kar meydan okuyorlar, nk ilerleme
karsnda umutsuzlua dld kesin.
Bu rk, fiziksel adan bozulmas gerekirken, drt yz yldan
beri kendisine saldrmaya gelen uygarla, melezletirmeye, sava
a, ka, hayvanlara, kasrgalara ve ormana kar direniyor. Btn
tp teorilerinin aksine, karlarla dolu geit vermeyen dalarda
plak yayorlar. Onlarda komnizm kendiliinden varolan bir
dayanma hissi eklinde mevcut.
Ne kadar inanlmaz grnrse grnsn, Kzlderili Tarahu
maralar sanki yeni lmler gibi yayorlar. Gerei grmyorlar
ve sihirli glerini uygarla kar sahip olduklar kmsem
hissinden alyorlar.
Bazen yerlerinden kprdama arzusuyla ve, dediklerine gre,
aldatlan insanlarn nasl olduunu grme arzusuyla kentlere
iniyorlar.
Kadnlar ve ocuklarla hayvanlarn bile cesaret edemeyecei
geilmesi imkansz yollardan geerek kentlere geliyorlar.

99
 Onlar, ken topaklarn ve sellerin iinden, geit vermez
allklardan, kat kat kayalk yerlerden, dik tepelerden geip
yollarna dosdoru devam ederken grnce, ilk insanlarn doal.
yerekimi gcn hala koruduklarn dnmeden edemedim.

lk bakta, Tarahumara lkesi ulalacak gibi deil. Her yirmi

metrede belli belirsiz izler var ama o da topran altnda kaybolu
yor. Gece olunca, eer kzl insan deilseniz durmanz gerekiyor,
nk o vakitlerde, sadece kzl bir insan nereye ayak basmas
gerektiini bilir.
Tarahumaralar kente inince dileniyorlar. ok etkileyici bir
biimde hem de. Evlerin kap nlerinde duruyorlar ve etkileyici
bir kmseyici tavr taknyorlar. yle diyorlar gibi geliyor
insana: "Zengin olarak sen bir kpeksin, ben senden daha deer
liyim, suratna tkreyim senin."
ster sadaka verilsin, ister verilmesin, belli bir sre sonra
oradan ayrlyorlar. Sadaka verilince teekkr etmiyorlar. nk
onlarn gznde hibir eyi olmayana vermek, bir grev dahi de
ildir, Beyaz Dnyann ihanet ettii fiziksel bir karlkllk yasa
sdr. Bu davranlar u anlama gelir: "Yasaya itaat ederek bizzat
kendine iyilik ediyorsun, yleyse sana teekkr borlu deilim."
Bu ekilde dilenerek kazandklar para dn iin yiyecek
almalarn salyor, nk Tarahumara ormannda, parann bir
eye yaradn grmek mmkn deildir.
Kzlderililer, bizim iyi kalplilik adn verdiimiz bu fiziksel
karlkllk yasasn doal bir biimde ve hi acma duymadan
uyguluyorlar. Bazlarnn hibir eyi yoktur, nk hasatlar zarar
grmtr, nk msrlar yanmtr, nk babalarndan onlara
hibir ey kalmamtr; ama yoksulluklar hangi nedenle olursa
olsun, gne doarken bir eyleri olan insanlarn evlerinin nne
gelirler. Alelacele bir biimde ev sahibi hanm onlara evinde ne

100
varsa getirir. Ne veren ne alan birbirine bakar. Yedikten sonra,
dilenen kii teekkr etmeden kar gider ve kimseye de bakmaz.

Tarahumaralarn btn hayat erotik Peyote Ayini evresinde

dner.
Peyote kk erdiidir. Bilindii gibi erkek ve kadn cinsel
organnn birletii bir ekle sahiptir2. te vahi Kzlderililerin
btn srr da bu ayinde yatmaktadr. Bu gc, zeri kertiklerle
kapl olan kavisli, trpms bir tr tahta rende aleti sembolize
ediyor gibi geldi bana. Peyote bycleri onun zerinde btn
gece ritmik bir ekilde sopalarn gcrdatyorlar. Ama iin en
tuhaf yan, bu byclerin i yapma ekli. Bir Kzlderili, gnn
birinde, kendisinin rendeyi ilemeye arldn hisseder. Onu
dan kutsal bir kesinde aramaya gidecektir, orada binlerce
yldan beri baka byclerin topraa gmdkleri inanlmaz bir
rende koleksiyonu vardr. Rendeler aatandrlar, scak toprakla
rn aalarndandr, diye anlatrlar. Tarahumaral, yl boyunca
bu rendelerin zerinde vakit geirecektir ve nc yln sonun
da, gerek ayinin sahibi olarak geri dnecektir.
Bu tuhaf halkn hayat ite byledir ve hibir uygarlk asla ona
tahakkmde bulunamayacaktr.

John FORESTER

101
TARAHUMARALAR LKESNE
YOLCULUK'A EK1
 nsan bilincinin kendi kendisine sorular sorma hakk vardr ve
ben de dnyada gezerken kendi kendime, artk ortada ne bilin
ne de soru kalmayncaya dek, geriye yalnzca tanr dncesin
den Kalbi her attnda fkran, anlatlmas olanaksz, biricik bir
kvlcm kalncaya dek birok soru sordum.
nk eylerin mantn kim anlamaya alrsa, Tarahuma
ralarn Peyote treninde olduu gibi, her algs kuma gibi ha
biiminde alr; yle bir yarlr ki artk bu onun kalbi midir, bu
ha ondan m domutur, ya da tekinin kalbinden mi do
mutur bilinemez; o zaman, artk teki deildir, bir Bakasdr,
ama O'DUR, yani Alevlerin Tek Datcs; onun dili, bir ikiz
gibi arpan kalbi kendi YARATICISINI tand zaman Szn
tadn devirir!
nk o zaman tanr da, sorun da yoksa, bu demektir ki idrak
edebilmek iin ya da olumaya balayan idrak durumunu para
lamak iin kalp de yoktur ve idrak srecinin tam ortasnda bizzat
kendisinin ha eklinde paralann idrak etmesi iin de yoktur.
evremdeki insanlarn, dnceye dntrlen eyler hak
knda yalan sylediklerini gre gre, yani dncelere kadar iler
lenebileceini zanneden bu salaka reddedii gre gre, sonunda

105
insan terk edip ekip gitme ihtiyac duydum; o zaman artk
kendi kalbimle, zgrce ilerleyebilecektim; dikkatli bilincim
karsnda, devirdaim halindeki Mutlaklktan gelen, omurgala
rm delen ve sonra bir denizin kanmas sonucu, kalbimin sinir
alarma frlatt imgelerin heyecanlarn deviren ve onlar yola
koyan bu kuma dalgas kalple ilerleyebilecektim.
Nedir Ben, hibir ey bilmiyorum. Bilin midir? Adlandrl
mayan eyin, gizlice hazrlanan ktln inanlmaz geri tepii;
nk BEN, kalp onu nihayet dmledii zaman gelir; seildi
inde, unun ya da bunun iinden ktnda, bir eye kar deil
bir ey iin; korkun olan, btn ben olmayanlar, iblisler, varl
ma, Tanr, anahtarn kalbime vermedike, gzlerimin nnde
srekli batmakta olduunu grdm bu varla saldrrken gelir
BEN.
ok istenildii zaman Tanr grlr ve Tanry grmek
demek yeryz duyumlarnn kk toprayla yetinip mutlu
olmak deildir; bu duyumlarn ii gc, dnyann durmakszn
ldrd ve yanltt bir benin ve btn bir bilincin aln
biraz daha arttrmaktr.
Bir gn Tanrdan ok uzaktm, ama asla kendi bilincimden
bu denli uzak deildim ve grdm ki, Tanr olrnadn ne bilin
ne de varlk var; ve hala yaadn sanan insan artk asla kendine
dnemeyecek.
te bu ekilde Tanrya doru ynelerek Tarahumaralar ke
fettim.
nsan bilinci ve onun evrensel temsillerine ilikin en nemli
dnce udur: Mutlaklk, Sonsuzluk, Ebediyet; bunlar bu eski
Kzlderili rkta mevcuttur ve onlar gnei layk olanlara aktar
mak amacyla kabul ettiklerini sylerler ve Ciguri ayinleriyle de
bu kantn organik kapsn korumulardr; ve bu sayede varlklar
tiksindiren varlmz, bedensel alglamalarn tesinde, Tanrsal

106
Yrein bizi armak iin helak olduu bir dnyaya bal oldu
unu bilmektedir.
Yeryzndeki dinsel tarikat retilerinden ka tanesi, bi
rincisinden altncsna kadar gneleri tanmtr bilmiyorum;
ben bunlardan biricik kaynak olan biliyorum, o da SA PEY
GAMBER, ama Meksikal Tarahumaralarn henz birincisine
gelmedikleri sanlyor, halbuki onlar, adna Tanrnn Olu denen
bu Kaynan ateli imgesini ilerinde saklyorlar. - TUTUGUR
rahipleri, "Bir gn," der "Ulu Tanrsal Tabip, sanki Gnein ak
dudaklarndan yani ARZULAYANIN, Ahiretteki Baba Tanr
nn dudaklarndan domuasna ortaya kmtr. Ve o gneti,
elinde Yce Hala ve vuruyordu; Gnein kizleri ve dier gne
halar Ondan douyorlard ve Kutsal Halarn Az tarafndan,
kl bir ayin ekmei biiminde, sonsuzlua kaydedildii her
Hecede dar kyorlard."
Ik Ha alt defa vurdu ve gne uzayda yeniden ortaya kt.
Sonuncusu solmaz nitelikteydi ve saft, tpk denizin ve toprakla
rn zerinde grnd gibi, ama birincisinde, gece n iine
girmiti, nk Arzulayann olu Tanr Babaya kadar ykselmi
ve onunla Sonsuzlua doru yrye gemiti.
Oysa sa Peygamberin gerek Tarihi, ilk Hristiyanlk hak
knda Yeralt Mezarlklarndan edinilen bilgilerde aktarld
ekliyle, gerek Tarihtir; ayrca ben, bilmem hangi oktanrcln
iinde barndrd Ayinlerin kutsal ansnn arkasnda, bugnk
Tarahumaralarn kendi Yol Gstericilerini tanyp tanmadkla
rn anlamak istemitim.
sa'nn gerek resminin bir rneini onlara gsterdim; hatta
Golgotha'ya doru, sa'nn armha gerildii yere doru olan y
ryte Azize Veronika'nn barts zerinde olan gsterdim;
ve TUTUGUR Rahipleri, gizemli bir biimde birbirlerinin

107
dncelerini sorduktan sonra, bana onun simasnn gerekten
buna benzediini sylemeye geldiler, Tanrnn Olu bir zaman
lar babalarnn atalarna byle grnmt.
Ve bu Tanrsal Tabip, yolculuklarnda, Ahiretin kaplarn
ktlklere kaplm ve bkkn ruha yeniden amak iin bir bitki
vermiti onlara. te bu bitki CGUR'dir.
nk ruh da dnya gibi, sadece gnden geceye doru gider;
oysa sadece gne ktan a gider; onun iin sadece tek bir
gn vardr ve gece ondan her zaman uzak olan bir eydir. Ama
gece gne olmadn kim syleyebilir? Gkyz bulutlarla kapl
olduunda, bulutlarn stnde gne olmadn kim syleye
bilir? Bugn insanlarn, benim gnei grdm kadar gerek
haliyle grdm bu insan hakknda syleyebilecekleri ey bu
kadar; ben yamurlu gnlerde pheye dmem! Bu insan,
dnya zerinde btn sevdiklerim benimle birlikte arzuladlar ve
zlemle aradlar; onlar ve ben, biz, llemez olan, insanlarn
gz nndeki bu gezegen ortaya kncaya kadar ve biz onun
nihayet ortaya ktn grnceye kadar kuattk, kaybolmu bir
gezegenin izindeyrniiz gibi. Arkadalarm ve kardelerim ara
snda bu gnein ortaya kn her kim grdyse, o da sonunda
bunu anmsayacak ve byle syleyecek ve o gn ne kadar gzel
bir gn olacak. Dierlerine gelince, onlar Gerei rtemeyecek
kadar, fazlasyla, hayvanlara benzemi olacaklar.
- ou kez, gece, ruhun zerine yle fena yklenir ki zorla
nan ruh artk bkar, nereden geldiini, yukardan m aadan m,
ktan m karanlklardan m geldiini bilemez hale gelir. te o
zaman sa Peygamber tarafndan verilen Peyote iin iine girer.
Ruhu kendi srtna alr, onu yukardaki Ruhtan geldii haliyle,
sonsuz n iine yerletirir; ve orada, Yksekte, ona kendisiyle,
kendi z yeteneklerinin oul sonsuzluu olan ve milyarlarca

108
olan ve adlarna varlklar denilen bizlerin snd ve kuruduu
anda balayan bu sonsuz enerjiyi birbirinden ayrt etmeyi retir.
- Zihnin karanlklarnda ne kadar yksee karsam kaym,
hangi nedenlerle unun ya da bunun iin karar verme durumun
da brakldmn farkna varamyorum hibir zaman. - Benimle
ben olmayan arasnda, henz bitmemi, yzyllardr devam eden
bir sava var. Holanmadm aldatc eyler, ou kez Gerekten
ok daha kuvvetli biimde batankarc bir dirilikle bilincimi
megul ediyorlar sanki. nk eilim benden nce geliyor: u
ya da bu olma eilimi, u ya da bu gibi olma, una ya da buna
benzeme eilimi. - rademin ve Eylemlerimin ve rademin bi
linaltnda, daima ben olmayan eyle srdrdm o korkun
savan nedenidir bu. - Ama neyin gerei bilincimi semeye ka
rar verdiimi bana kim syleyecek? nsan yiyi ve Kty, sanki
bir g onlar kendisine dikte ettiriyormu gibi yaar; ama hibir
zaman kendisini yarglamaya ve tercih etmeye srkleyen o adsz
drtnn datcs Kaynak olarak grmemitir. yi olan yapt
zaman bunu en iyi, en gven veren ve en ok tercih edilen olarak
yarglar ama Kt olan yapt zaman ya da bir an bile olsa, bunu
dnd zaman, yoksa en iyi olann kendisi olup olmadn
ve bunun nedenlerinin ne olduunu sorar kendi kendine; hangi
nedenlerle tam da bilincinde yitip gitmi olan ve Ktln
hemen karanlklara boduu yi yi olarak, Kt de Kt olarak
tasarland; halbuki Tanr, onun yaadn sandndan az biraz
daha uzaktayd ve usanmadan bunu ona syledi. Ama Tanr,
onun hibir zaman dinlemek istemedii eydi.
- nsan kendisini Tanry merak etmeden ve sorunsuz kabul
edince, artk sadece hareketsiz bir robot oluyor; sknt ve deli
lik yaratarak, her bilincin brakp gittii ve hala saf olan ruhun
kendisinden kat hareketsiz bir robot oluyor; nk ruh, bu

109
Robotun Hayvan dourma ve Hayvann da edepsiz bir iblis do
urma ann deldiini hisseder.
- Akntya kar gitmem gerektiini ve bilincimde kendimi
geliiyor ve arzuluyor halde grebileceim noktaya kadar geve
mem gerektiini hissettim. Peyote beni oraya gtrd. - Peyote
beni gtrrken, ne olduumu hissettim ve domadan nce onu
savunmam gerekti ve benim kendi Benim, kt dncelerin
yalanna kar Yce olanda verdiim savan sonucudur yalnzca.
Varlklar eylerin olduklar gibi olduklarn ve artk aranlacak
hibir eyin olmadn tutuk tutuk bouna kekelediler, bense
onlarn ne yapacaklarn bilemez halde olmalarn ve uzun za
mandr ne sylediklerini bilmemelerini ok iyi anlyorum, nk
onlar kendilerini fikirlerin aklarna kaptrdklarnda ve bu tr
durumlarda konumak iin sz aldklarnda, kendilerini bulmak
iin nereye gittiklerini bilmezler.
Ve nk sonuta yzyllardr, dnrleri de kendileri gibi,
Bilincin layk olaca bu erdem gayreti karsnda, onu nerede
kazanmak gerektiini anladklar anda, teslim olmaktadrlar.
- Bilinaltm rya grmek haricinde bana ait deil; acaba
onda grdm ve srncemede kalan her ey, Domaya alan
belli bir biim mi, yoksa benim reddettiim ahlakszln biimi
mi?
Bilinalt iimdeki radenin ncelikli durumlarn dar ka
ran eydir, ama orada kim hkm sryor ok iyi bilmiyorum; ve
sanyorum ki bu ben deilim, bu iimde dnen ve bedenimde
ki ve kendi ben'imdeki benim yerimi almaktan baka dnyada bir
ura ve dncesi olmayan birbirine hasm stemler dalgasdr.
Ama kt Eilimlerin beni hrpalad n-Bilinte, btn
bu kt eilimleri yeniden gryorum; ama bu kez, btn bilin
cimle silahlanm biimde bana akn ediyorlar; ne nemi var ki,
nk ben kendimi artk orada hissediyorum.

110
 Peyote beni bilinaltnda ntacak ve insann durumunun da
stnde, bilincimin nereden geldiini bileceim; ve ayrca, ken
disini takip eden Ktye kar yiyi ard tarafa doru sarlma
gcnn hangisi olduunu da bileceim.
"yi ve Kt," diyor Ciguri rahipleri, bunu daha sonra sa'nn
Mistikleri de yeniden sylemilerdi, ama bu kez duyumlarla ve
dncelerle deil, kyma uram olmann kantyla ve yarala
rnn deneyimiyle; ayrca yi ve Kt birbirine zt dokular ve iki
farkl ilke deildir, yi var olan eydir, Kt ise olmayan eydir;
yaamayacak olandr, srmeyecek olandr. nsann Beni buna her
zaman inanmayacaktr. Ama onun bu bilime ulamas gerekiyor.
Ve yle grnyor ki, Peyote Dansnn amacnn kkeninde
{aslnda bu sa tarafndan insana verilen Bitki hakkndaki bilgile
rin trensel Ayin eklidir) insan bilincine ulamaya davet etmek
vardr, nk insan yardm almadan buna karar veremez.
Bilincin srekli kefaretini dedii ve Saflk ve Gnahkarlk
grntsnn stne srekli doduu, da doru knt yapan
bu itah kabarmasnda, kabul ettii ya da reddettii eyleri ruhun
tanmas iin binlerce deneme gerekir.
Varln snrlandrlamaz ktlk eilimiyle yaadm ve do
dum: Ne olacam, nereden geldim, nereye ve nasl gideceim?
Ve ldmde bile, seimimi yaptm m yapamadm m, mca
dele ettim mi, kar koydum mu koyamadm m, bilemeyeceim.
- Ama en u olana doru, alma doru, oalmaya doru olan
atlmlarmda, bu utan verici olann hesaplanmasna iren bir
erotizmin imasnn karyor olmas m gerekir durmakszn?
Ben artk eyleri o iffet nda, doduklar haliyle bir daha
asla gremeyecek miyim? Bu saf var olma ve saf yaama eilimi
me niin sadece bu Gnah iinde ve Gnah ile varolmann kirli
zlemi karyor?
Bugnn insan edepsiz ve kirli. ren olanla Yce olan ayn
dzleme koyuyor, erotizmi de, iiri de.

11 1
 Bir gn, benden kaynaklanmadn hissettiim, ama tpk
Gerekliin dzenini bozduklar gibi bilincin yakasn brakma
yan ve onu kirleten varlklarn adice biraraya getirilerek bana zor
la kabul ettirildiini hissettiim bu iren bamll bamdan
atmak istedim.
Meksika dalarnda, Kanayan Byk Bir Kalbin kvlcmla
rnn parladm grdm. Yukarlara karken, kendimi, tpk
denizin kollar tarafndan yakalanmasna, eylerin gven ver
meyen benzerliklerinin dna atldm; ve aynen kendim gibi,
nihayet ben olarak, z'n Gereinin iine yayldm grdm.
Ciguri'nin arkasnda yapma ve gerekletirme var, kan dol
gurluu, doyumun bolluu var.
Ama Ciguri'nin derinliinde ve bu Kvlcm Saan Yrekte
bir resim var ve bu resimde SA'y tanmazlktan gelemezdim.
Deimez Olann Btnsel Alglamas, Han tamam, dei
mez bir biimde, bkknln Drt Ynnde dingirleiyor.
SA - PEYOTE ile insan bedenini iittim, Ebedi Tanrnn
drt kesindeki grlemeleri, Dala, Karacieri, Akcieri, Be
yini. - Ve organik dururrlarn hangi olaanst gereklilikten
kaynaklandn.
Oysa orgarlarm ieriden boylarna gre yerletirince, par
alanm kanl bir organ gibi, sa'nn armh deliini grdm;
insan bilinci bu sayede, bu kann erdemi sayesinde, kendisinin ve
Sonsuzluun slklarn tutabilmitir.
te bu ha bana insan bilincini aklad. Ve Ciguri sayesinde
her durumun ve her formun en yetkin rneklerinin en rpertici
sarsnt noktasna varncaya dek iirildiini grdm; artk o za
man insan ruhu, Gnah figrne benzeyen bu koyuluun iine
decei dncesi aklna geldii anda drde blnm olacak. -
nk insann bilincinde tutarl olmas demek, kendisini Gna
hn stnde tutmas demektir. - Sonsuzluun sln asla terk

1 12
etmemeyi bilen eyi bilin olarak adlandrma hakkna sahibizdir
yalnzca. - Bu olmadan, insanolu kendisinin hala yaadna
kuvvetle inanyor olsa da, Yalvalar kendisinin daha yeni saykla
dn grdkleri vakit, yok olup gidecektir.
Ciguri-sa ile birlikte, ykseklerdeki iri bulutlarn iine kar
arak, bilin ve varlk olan her eyi grdm; ve altta da, nemsiz
eylerin iinde, insann kk dm bilincinin, cinselliin
kalbn dktn sand imgeyi grdm. - nk bu imge
gnahn kendisidir. - Ve ona dokunmak demek, boluun iinde
yok olup gitmek iin varlktan kamak demektir.
Peyote deneyimi beni bu ekilde boluktan kurtard ve ha
spazmdan kurtarnca, (o esnada kalbim alrken deimiti),
eylerin arkasndan, Sonsuzluk Bakiresinin beni vurduu yere
gittim, sonra geri dnnce, dncelerimle yldrma arplm
gibi tekrar yeryzne ktm.
Tanrya ait hibir eye dokunmamtm kukusuz, nk
Tanrsalla fiziksel bir deneyim yoluyla ulalmaz; ama temel
Yasalardan birini anlamtm, bu yasalar sayesinde onun Gc,
yaylarak varln kalcln dzene sokmutu; bu onun Saflk
olarak kalcldr.
ffetli olmak ya da yok olmak, ite dal Tarahumaralarda ben
bunu anladm, ama Ktlk bunu onlara unutturmutu.
Ve bu Yasa benim iin deil, eskiden beri ve ebediyen olmak
zere btn insanlar iin yapld. Onu tekrar greceimizi ve
imdi kaybolmayacan biliyorum. - Ve insan yeryznden
ekip gitmeden nce, bu Yasadan dolay, kan ter iinde kalacak.
Tanrya gelince, dnyada hibir eyin bozamayaca bu B
tnsel Kesin Ycelik, Gerekliin deil, bulduumuz Gerek
olmayanda gizlidir, Gereklii allm bilincin dndadr. Yce
Tanrsal Gereklik, her insanda kalbinin derinliindedir; ve
kalbe gre Ak, sevmek anlamna gelir. Ama Gnlden sevmek,

1 13
almadan vermek anlamna gelir. - Duyularn yapamayaca bir
eydir bu. - Ve yeryz dnyasnn gerekletirmeyi reddettii
eydir.
Tanr yok diyenler, kalbi unutan insanlardr.
Kalbin bitimsiz zeltisi, Ktln dnyalarda ldrmek
istedii eydir. Oysa bu zeltinin iinde kvrmlar, kalnlklar,
tzler, rgler vardr; ve her kalnlk bir dncedir; dnce,
kalbin bir durumudur ve ruhu olan bir varlktr ve duyulabilirliin
her hali Tanndan km bir tzdr; ve her Tzn Kayna bu
Veren Kalptir, yani Varlk Tz Datcsdr; ve Sonsuzluun
oul biimiyle Varla tzn verendir. Nerede lebilir ki o,
O ki ldrlememitir. nk sonsuzcasna Yeniden Doan
Dncedir; stelik Tanr Bir Kiidir. Ve bu kii, yani o bitmez
tkenmez Aktif Varlktr; her uykunun ve her ryann stnde,
Ondan en uzak noktada, daha sonra verecei eyi ier! Daha son
ra. Szn ak kvlcmlar halinde parldad bu daha sonrada,
Olu, snp gitmeyecektir.
Bunu izleyen yl, bu Sonsuz yiliksever Tanry rlanda'da
aramaya gittim.

1 14
 EK

Ciguri rahiplerinde, garip bir biimde Tanr Ltfu retisine

benzeyen garip bir reti vardr ve bu reti, iki yz yl nce ok
sert mcadelelere neden olmutur. Fakat sadece bilin tart
malarna ya da szl tartmalara deil, sa'nn lmn izleyen
yllarda gerek anlamda en kt mcadelelere neden olmutur.
Fakat bu mcadeleler unutuldu. Ama yine de ...
Ciguri Rahipleri, "Peyote herkese verilmez ve ona ulamak
iin Tanrnn yi Kulu olmak gerekir," diyorlar. nk Ciguri
kendi bilimini kskanan bir Tanrdr ve bilimin unutulmasna
msaade etmez. Oysa Peyotenin almasna yardmc olduu
durumlar son derece kesin ba dndren durumlardr. karken
her kim ondan bir eyler kaybettiyse, Sz hakkna sahip olamaz,
nk istemeden z hakknda yalan syleyecektir. Ve z Tan
rnn himayesindedir.
Ama Ciguri kendi kendini savunur ve her kim ki ona yeterin
ce saf bir bilinle girmemise, korumak iin rpnd bilincinin
zle ilgili btn blmlerini Sonsuzlua teslim eder. - ren
olana gelince, o kapda kalr. Ve kt bir bilinle Peyote'nin iine
girmek demek, korkun bir dzelmeye maruz kalmak demektir.
PEYOTE HAKKINDA BR NOT1
 Peyote'yi Meksika'da dada itim, bir paketim vard ve bana
Tarahumaralarda iki gn yetti, o zaman hayatmn en mutlu
gnn yaadm dndm.
Artk canm sklmyordu, hayatmda bir neden aramyordum
ve bedenimi de tamaktan vazgemitim.
Hayat kefettiimi anladm, benim grevim ve varlk nede
nim buydu ve artk hayal etmediim zamanlarda canm sklyor
du ve Peyote bana hayal etme gc veriyordu.
Bir kii geldi ve iimden bir hamlede Peyote'yi kard.
Onu gerek bir life dntrdm ve bir kiinin cesedi lime
lime dorand ve bir yerlerde lime lime vaziyette bulundu.

rai da kanka da kum

a kum da na kum vnoh

u dnya tekinin tersi olmadna gre ve hatta yans kadar

bile olamadna gre bu dnya ayn zamanda komuta manivela
sn elimde tuttuum gerek bir makine dnyas olduuna gre,
gerek bir fabrikadr ve anahtar mizah-bebektir.

sana tafan tana

tanaf tamafts bai

119
TARAHUMARALARLA LGL
MEKTUPLAR
 JEAN PAULHAN'A

Paris, 19 Temmuz 1935

Sevgili Dost

Bilmem anmsar msnz, bir gn size Meksika gezisi projem

den sz etmitim, - bunun benim amdan ivedi bir gereklilii
vard ve size yle demitim: Louis Massignon beni ynlendirip
olanaklar kolaylatrma imkanna sahip; yle yantlamtnz:
Louis Massignon'un Meksika'yla ne ilgisi var?
Bu projenin somutlamas gerekiyor, benim iin ok ey ya
pabilirsiniz, azck da olsa -bu kez- istemeniz yeter ve kukusuz
Louis Massignon'un yaptndan daha ok ey yapabilirsiniz.
Uzun zamandr, Meksika'da, Cortes ncesi uygarla dn
yanls temel bir hareketten sz edildiini duyuyorum. Bu bana
olduka etkileyici grndnden Meksika'dan dnen ve orada
Fransz okulunda staj yapan Robert Ricard'dan bilgi aldm.
Bu bilgileri geni, temel bir projeyle besledim ve buna bir bi
im verdiimi, yani gerekletirme frsat bulduumu sanyorum.
Nasl olacan aklayacam ama, Jean Paulhan, btn bunlar
gizli kalmal, sizinle, benimle ve bana yardmc olabilecek kiiler
arasnda kalmal.

123
 Belki fazlasyla yanlyorum ama Cortes ncesi uygarlk, din
de ve eylemlerde, her yerde yaygn olan simgelerin yaratcs; ve
btn uygulamalara yol gsteren bir tr canL totemcilikle ifade
bulan Metafizik kkenli bir uygarlk.
Bu Cortes yanls hareketin, peinde olduu bynn bilin
cinde olduunu sanmyorum, ama Profesr Rivet'nin rencisi
olan Robert Ricard'a projemi ve dncelerimi akladmda
bana unlar syledi: "Bu insanlar aslnda neyin araynda olduk
larn bilmiyorlar. Onlara yol gsterebilirsiniz. Ama oraya gitmek
gerekir." Tam da benim tasarladm gibi. Profesr Rivet ken
disine benden sz eden Robert Ricard'a u yant vermi: "Para
yok. Ama zaten kimsenin paras yok." Meksiko'da ve birka
kentte verebileceim bir konferans projem var. Bu konferanslarn
konusu tiyatro ile uygarlk ve kltr ilikileri olacak, ve sanyo
rum bu ok gncel bir konu. Hatta unu syleyeceim, tiyatro
bir kltr edinmemize ve ivedi bir biimde bunun olanaklarn
salamamza yardmc olabilir: Kltr, kitaplarda, resimlerde,
heykellerde, danslarda deildir, sinirlerdedir; sinirlerin, organla
rn duyarl akkanLndadr, uyuyan bir mana'dadr ve bu mana,
ruhu ivedi bir biimde, en yksek seviyedeki btncl bir alm
lama durumuna getirebilir ve ona en saygn, en deerli, en etkili
ve en katksz anlamda tepki gstermesini salayabilir. Benim
algladm ekliyle tiyatro, bu mand'y harekete geirebilir ite
-

Fransa'da dnlenler.
Kltrn Savunusu in Yazarlar Kongresi'nin grm
aklamak amacyla beni davet ettiini biliyorsunuz kukusuz,
ama ben bu insanlar temel kltr kavramndan o kadar uzak
hissettim ki, onlarn arasnda kendimi farkL buldum. Bunu
size kltre ilikin bir dnceye sahip olduumu ve Fransa'yla
karlatrldnda daha acemilik evresinde bulunan bir lkeye,
bunu sunmaya gitmenin fena bir ey olmadn sylemek iin

124
yazyorum. Aynca, burada bulunan bizler iin, birinin, tmyle
byl bir natralizmden tapnak heykellerine, onlarn biim
lerine, hiyerogliflerine ve zellikle topran altna, yeraltna ve
havaya giden yollara dek her yerde yaygn olan bir tr doal
etkiden geriye Meksika'ya ne kaldn incelemek ve aratrmak
iin gitmesi dncesi bana hi de fena grnmyor. Bir lkenin
canl mirasndan ve zenginliklerinden canl bulgular elde etmek
ve onun gcn dorudan solumak iin o lkeyle bylesi bir iliki
kurmaktan baka hibir ey anlaml olamaz. Ben Meksika'da hala
hareket halinde olan ve Kzlderililerin kann rahatsz eden g
ler olduuna inanyorum. Bu nedenle, ne hkmetin kendisinin
ne de yabanc lkelerdeki Fransz kurulularnn paras olma
ynca, projemi Paris-Soi-la sunmaya gittim ve rastlant sonucu
karlatm bir mdr bu durum karsnda ok heyecanland
(abartmyorum, biliyorsunuz) ve bana unlar syledi: "Az ya
da ok bir resmi greviniz olsun; Paris-Soir sizi Meksika'da
geni bir rportaj yapmakla grevlendirecek. Be-on bin frank
kadar avans verecek." Bunun zerine baz evrelerde etkili olan
Massignon'u grmeye gittim, bana unlar syledi: "Sizin edebi
kimliiniz byle bir eye layktr gerekten, byle bir grevi ger
ekletirme hakkna sahip olabilirsiniz, yabanc lkelerdeki Fran
sz kurulularyla ilgilenen biri var, bu Jean Paulhan'n arkada
Jean Marx'dr. Onu grmeye gidiniz."
Jean Paulhan, sizi grmeye geleceim, hayatmn ok nemli
bir kavanda olduumu hissediyorum ve benim iin ok ey
yapabilirsiniz. Konferans olarak ne yapabileceimi biliyorsu
nuz. Benim hayal ettiim tiyatro, belki iimde tuttuum tiyatro,
oyuncular olmadan dile geliyor, nk oyuncular bana ihanet
edebilirler. Bana bir dizi konferans grevi verilmesinin salan
mas, Dilerinin beni resmi bir unvanla grevlendirmesi ok zor
olmasa gerek. Hatta bu o kadar kolay ki, onlara hi masraf kar-

125
mayacak, nk bana rportaj ve yolculuk creti zaten verilecek.
Sonuta bu sadece bir formalite. Eer yapabilirseniz, nk bunu
yapabilirsiniz, Jean Marx'dan resmi grevlendirme yazs almam
salaynz, bunun ok nemli, belki de olaanst eylere vesile
olacan hissediyorum.
Eer Paris'te olsaydnz btn bunlar ok kolay hallolacakt,
ama Paris'te deilsiniz. Eer ona telefonla ulaabilirseniz, bu
mektuptan daha kolay olacaktr. Eer telefon edemezseniz, ne
yapmam gerektiini, bir tavsiye mektubu yazarak kimi grmem
gerektiini bana bildiriniz, ama nce sizin mektubunuzun bana
ulamas gerek; sanyorum Gide bu bavuruya destek verecektir.
Gryorsunuz, hala kendi yolumu ARAMA gayreti iindeyim.
Tiyatro ( The Genci) maddi ve sosyal adan ok yorgun drd
beni. imdi sosyal adan yararl olma frsat yakaladm ve bunda
bana yardmc olmanz mmkn. Kukusuz olacaksnz da. Ama
bu kez sevgili Jean Paulhan, mutlaka baaryla sonulanmas
gerek. Eer Jean Marx' grmem gerekiyorsa, nceden sorunum
hakknda olumlu anlamda haberinin olmas nemli. Biliyorsu
nuz, derine, en derinlere kadar dnyorum. Bu mektup size
btn bunlar iyi aklayamam olsa bile, durumumu tahmin
ediyorsunuz sanyorum. Yapabilecekleriniz iin teekkrler, ay
rca zr dilerim.

ANTONIN ARTAUD

Her zaman sizin sadk dostunuz, kez teekkrler.

126
 JEAN PAULHAN'A

Meksika, 23 Nisan 1936

Sevgili Jean Paulhan,

Hayatm burada mucizeyi andryor diyebilirim. Yola

kabilmek iin Transatlantik irketi'nden almak istediklerimi
aldktan sonra, imdi de, yolculuumu srdrmek ve kendimi
Meksika'nn iine atvermek iin hkmetten, deiik kurulu
lardan, niversiteden gereken paray aldm. Dnnce size epey
artc eyler anlatacam umuyorum:, bunlar herkese dnyann
ikizi, z olduunu gsterecek ve her eyin planla ve blgele
re gre yolunda gideceini gsteren eyler. Gtrlyorum ve
BAKILlyorum. Syleyebileceklerim bunlar. nanlmaz maddi
skntlarm oldu ve ok uzun srmedi. st ste binen bir dizi
olayn iinden kmasn bildim, ama hepsi etrafmda canl ve
uyank bir gcn varln kantlyor. Olaylar tandnz zaman
kukulanmyorsunuz.
Meksika artc bir lke: Gleri yedekte tutuyor, onlar,
deyim yerindeyse plak tutuyor. Buraya gelmeyi dnmekle
kesinlikle yanlmadm. Sadece u var, her yerdeki gibi zaten, bir

127
yanda resmi grevliler bir yanda da dierleri. Dierleri o kadar
gl ki, resmi olanlar bundan aknla uram durumda.
Rica ediyorum, tiyatro hakkndaki kitabmn artk yaynlan
mas iin, gecikmeden yaynlanmas iin Gallimard'a srar ediniz.
inde, herkesin okumas gereken, ama dergilerde yaynland
iin okuyamad birok makale var. Ayrca Zamann ark
dnd. Bu kitabn ierdii birok ey gncel oldu. Dier b
lmleri de, insanlarn bilinlerinin deitirdii eylerle ve onlarn
bilinlerini etkileyen hep ayn nesneler olmad iin gncellikte
n srada yer alacak. Kitabn doasnda var olan soyut yanndan
dolay ince ve yabanc olan ey, sunum ve biim deitirmeden
anszn somutlair. Sevgili Jean Paulhan, ya almann nemli
olduunu ve dncelerimin bakalar tarafndan kullanldn
grmenin biraz canm sktn anlyor olmalsnz. Meksika' da
grdklerim hep doru yolda olduumu gsteriyor bana. Sadece
ticari amalar uruna, u sralarda herkesten nce dndkle
rimden bir yarar salayamama durumunda kalmam gerekmiyor.
Bu bana ahlak d grnyor. Size syledim ve yeniden soruyo
rum. Bu kitaptan Andre Gide' e, Andre Malraux'ya sz ediniz.
Onlara bundan sz ettiinizde, onlarn da mttefik olmamas
mmkn deil.
Burada, Hkmet, metinlerimin evirisini yaptryor ve b
lm blm yaynlyor. Kltr, Gelenek, By, Meksika, Yazg
hakknda yeni eyler yazdm. Paris'te sonuta baarszlklarn
oldu. Metinleri size brakarak ayrldm: Hibiri yaynlanmad.
Herkes kitabmn zn emdikten sonra, on yl sonra yaynla
nacak; ve ben de o zaman, hep sylemi olduklarm syleyerek,
kendi kendimi taklit ediyor havasnda olacam. Byle olmas
mmkn deil. Ben, kitabm Tiyatro ve kiztnde yer alan ve
Mesures dergisine ayrlan iki makalenin, temel dncelerle, yeni
dncelerle, gerek bir bilimin temelleriyle, tmden yitmi bir

128
gelenekle balarn yeniden kurma olana ierdiini, kk apta
syleme cesaretini gsteriyorum. nsanlarn temel eyleri arad
srada, tanr bilir, bilmem hemen para getirecek, ama yarn
olmayan eyleri basmak adna, temel kitaplar, yaptlar dlama
sras deil; bu konuda Gallimard ne dnrse dnsn, Ti
yatro ve kizi gibi bir kitap, eer akll bir propagandayla gereken
yerlere gnderilebilirse para getirebilir. Yzlerce rnei sadece
Meksika'da satlacak. Gallimard bana para vermesin varsn, yeter
ki kitab yaynlasn.
Bu anlamsz direni karsnda, ne kadar ok fkelendiimi
size nasl syleyeceimi bilemiyorum.

Gallimard'n unu bilmesi gerek: Devrim her yerde yaylyor

ve bu, kltr iin, kltrn NDE bir devrim; artk geleneksel
ve by zellii olan tek bir kltr var, ayrca delilik, topya,
gerekdlk ve sama birer gereklik olacaktr. Meksika'ya bir
gz atmaya gelsin: Birok eyin, ld ve unutulduu halde
gnmzde hala yaamakta olduunu ve bugn bir cesede sarl
kalmann ie yaramadn anlayacaktr. Ayrca, bu tr srekli
olabilen deliliin temellerini ieren yaptlara sarlmak daha akll
ca olur. Umarm, sevgili Jean Paulhan, sizden Tiyatro ve kiz" nin
yaynlandn ya da yaynlanacan haber veren, en azndan
bana yayn tarihini belirten bir mektup alrm.
ok ciddi, ok rktc para sorunlarm oldu, size yeniden
sylyorum, tanr bana mucizevi biimde yardm etti. Sizden
imdi kitabmn yaynlanma sorununu Gallimard'a parasal a
dan deil, dnsel ve ahlaksal adan gerekliliinin altn izerek
iletmenizi istiyorum; kitap paray daha sonra getirecek.

Meksiko bir depremler kenti: Bu kent, bitmek bilmeyen ve

hemen taa dntren bir deprem demek istiyorum. Szcn

129
fiziksel anlamnda. Yaplar dizi dizi sralanm ve cepheleri Rus
dalarn ve kzaklar anmsatyor. Kentin topra tmyle mayn
denmi gibi, bombalarla atlak atlak olmu gibi. Ayakta kalan
tek bir ev, tek bir kilise ve an kulesi yok. Kentte 50 tane Pisa
kulesi var. nsanlar da kent gibi sallanyor, onlar da para para
grnyor, duygular, bulumalar, i hayatlar {asundos) hepsi
sonsuz bir yap-boz gibi; bazen yumak yumak oluyor, bazen de
bir dzen oluturabilmesi insan artyor.
Meksika'da inanlmaz bir rk karm var: Kzlderililer
Kzlderililerle, Mayalar Azteklerle, Aztekler Zapoteklerle,
Zapotekler Taraskalarla, Taraskalar Totonaklarla, Totonaklar
Otomislerle, Otomisler Huazteklerle, Huaztekler Zakateklerle,
Zakatekler Kakikellerle, Kakikeller Avrupal Melezlerle, Avru
pal Melezler Avrupal Melezlerle, Avrupal Melezler Yakilerle,
Yakiler Ki-Ka-Pularla, Ki-Ka-Pular da her eyin Hibir eyiyle;
ve ne zaman ki Hibir ey'e ulalyor, o zaman ba edilmez
Serisler, etyemez Tarahumaralar, saylar 300' amayan ve Be
yazlarn hkm giymi boyunduruuna tank olmama iin len
Lakandonlar kar karmza.
Btn bu rklar i ie kaynyor; kaynyor diyorum nk
birbirlerine dolanyorlar, boyun eiyorlar, melezleiyorlar ve l
yorlar. Hem isyan hem teslim, hem boyun eme hem bakaldr
var. lerinde beyazlarla yatmamak iin anneleriyle yatanlar var,
ama Anneler ksrlat iin artk rk beslemiyorlar ve rk da,
herkesin Annesinin oullannn zerinde her zaman bir peso olmas
iin zen gsterdii bir lkeye gidiyor.
Hkmet politikas Kzlderili yanls deil, yani Kzlderili
bir anlayta deil. Gazeteler her ne kadar yle yazsa da Pro
Kzlderili deil. Meksika, Kzlderili olma, yeniden Kzlde
rilileme abasnda deil. Hkmet Kzlderilileri insan olarak
koruyor yalnzca, onlar Kzlderili olarak savunmuyor.

130
 Devrim'den beri, Kzlderili artk Meksika'nn paryas deil;
ite hepsi bu. Ona ayr bir yer ayrlmad. Hatta daha fazlasn
syleyeceim: Onlarn trenleri, ayinleri korunmuyor, gelenek
lerine ve greneklerine sayg gstermekle yetiniliyor; ikisi bir
birinden farkl. Resmi olarak rk nyargs, az ya da ok bilinli,
alm da olsa, ama bu genel olarak, yle bir dnce yaps var ki,
bu anlay Kzlderililerin hala aa rk olmasn istiyor. Bunun
la birlikte, Kzlderililer vahi olarak grlmeye devam ediyor.
Kzlderili topluluk ilkel olarak deerlendiriliyor ve Meksika'da,
"ilkel Kzlderilileri batl bir kltr anlayna varncaya kadar,
uygarln (UGURSUZ) nimetlerine ulatrlncaya kadar eit
me" hareketi egemen.
Burada adna Kyl denilen ve Kzlderili ynlarn nnde
Karl Marx'n ncil'ini vaaz eden usta hocalar var.
Ama Kari Marx'n ncili karsnda szde eitimsiz olan
Kzlderili ynlar, Cortes'in ocuksu vaazlar karsnda
Moctezuma'nn dnce yapsndalar. Drt yzyl boyunca, ayn
ebedi Beyaz yanllk durmadan yaygnlat. Sayca azalan, has
ta, ezilmi, ksmen yozlam olan Kzlderililer, ilerinde, eski,
doast ilhamn meyvesi olan doast anlarn korudular.
Bundan dolay, Kzlderilileri kltr dzeylerine ykseltmeye
almak yerine, Avrupal melezleri (bunlarn, burada, Beyazlarn
soyundan geldii kabul ediliyor) Kzlderililerin kltr dzeyine
kadar ykseltmek gerek. Bu kltr kalcdr. Para para ama
yine de kalcdr. Bitkilerle tedavi srlar beyaz anlaya gre bil
mem hangi tr cad ii gibi grlse de, aslnda, antik gizli doa
biliminin kalntsdr. Kzlderililer de, atadan gelen kusursuz
gelenekleriyle bu bilimin kkenlerini ayrt etmeyi bilirler. On
lar insanlarn hala bir kltre, hayata ait olan bir kltre sahip
olduklar bir devrin mirassdrlar. nk onlara gre uygarlk
kltrden ayrlamaz, kltr de hayatn kendi hareketinden so-

131
yutlanamaz. Bunu biliyorlar ve bizim anlayamadmz, nk
biz fazla zekiyiz, bir dille bunu sylyorlar. Ve yaamayfsldayan
ocak'n ne anlama geldiini nihayet unuttuk.
Kzlderililere gre hayat fsldayan bir ocak, yani nlayan bir
atetir; yaamann rezonans diyapozonun her derecesiyle uyum
ludur. Bitkileri ldren bir grlt var. Baz bitkiler bu grltye
gre lrler ve grlt, nsan ruhuna vcuttan dmesi srasnda
elik eder. Bu nedenle, Marx havarilerinin toplumsal vaazlar
onlar gldrr. nce hayat iyiletirin derler, bylece Toplumsal
durum, grlt yapan kadrolaryla yeniden doacaktr. Hayat
da gcn atein grltsyle yeniler. Ve bu stn ve merkezi
dnce kan guruldarnalarnn iindedir ve ou kez usta Okul
Hocalar silahlarla kabul edilirler.
Hkmet, Kzlderililere toprak datyor ama onlara ayn
zamanda seim sandklar da datyor. Kzlderililer de kar
kyor, onlar ne sandk ne de toprak istiyor, onlar sadece z
grlk istiyorlar. Uygulamada sorun basit deil zaten. Burada da
kartrmamak gerekiyor. Bazen sadece Hristiyan bir banazlk
la hepsi kyl olan Kzlderililer, hem topraklar hem sandklar
reddediyorlar ve Katolik "papazlar" tarafndan kkrtlarak H
kmet grevlilerine bakaldryorlar. Ama ayn zamanda Put
perest banazlkla Jikuli'lerini (Peyote Tanrs), Raayene'lerini
(Gne), Meka'larn (Ay) savunmak iin silahlarna sarlyorlar.
Tarahumaralann, Yakilerin, Serislerin dinsel banazl resmi
adan sosyalist banazla denk dyor. Baz Toprak Aalarna
gre Karl Marx da bir tanrdr; Marx'la ilgili olarak biri yle
diyordu: "Tarihin bize ne getireceini biliyoruz ve bu ebedi ve
kesin Tarih Biliminin yasalarna gre ocuklarmz eitebiliriz."
Sevgili dostum, size Meksika'nn durumunu yazmaya kalk
saydm bitiremezdim. Gryorsunuz, tutkulu bir ey bu, ayrca,
drt bir yanda buna inanm insanlarn bulunduunu ve onlarn

132
drst banazlklarnn kuku gtrmez bir iyi niyete dayand
n sylemeliyim.
Paris'ten iyi haberler umut ederken, sevgiyle ellerinizi sk
yorum.

ANTONIN ARTAUD

133
 JEAN PAULHAN'A

Meksika, 21 Mays 1936

ok Sevgili Dost,

Size gndermi olduum konferans metinlerinin spanyolca

yaynlanmas iin yenilerde Meksiko'daki Excelsior, Universal
gibi gazetelerle bir iletiimim oldu ve zellikle de Ulusal Dev
rimci Parti'nin (U.D.P) yayn organ olan hkmet gazetesi Na
cional Revolucionario gazetesiyle. Bu nedenle sevgili dost, Paris'in
bu konferanslar spanyolcadan evirtmek wrunda kalmadan,
Franszca zgn metinlerle nce N.R.F'de yaynlanacan umut
ediyorum. Sevgili Dost, size 15 Aralk 1931'de teslim ettiim ve
ubat 1932'de yaynladnz "Sahneye Koyma ve Metafizik" adl
konferansm anmsarsnz. Bu konferanslarn N.R.F'in Mays
1936 saysndan itibaren yaynlanmaya balayacan umuyor
dum. Birok metnin yaynlanmak iin N .R.F'de beklediini
biliyorum, ama bunlar yalnzca yaznsal metinler; greceiniz
gibi, bu konferanslar son derece gncel ve onlarn iyi bir evir
men tarafndan spanyolcaya evrildiinde ivedi biimde byk
bir heyecan uyandrdn sylemeliyim. Size yaknda Nacional
Revolucionario'da hakkmda yaynlanan yazy gndereceim. Bu

134
dier metinler iin de geerli. ans eseri, Rimbaud'nun Une Sai
son en Enfarini (Cehennemde Bir Mevsim) eviren ve metinleri
mi olaanst gzel evirilere dntren Meksikal bir aydnla
karlatm. Meksiko niversitesi'nin rektr, tiyatro hakkndaki
kitabm Tiyatro ve kiztnde yer alan "Duygusal Bir Atletizm" ve
"Dil Hakknda Drt Mektup" gibi metinler eline geer gemez,
bunlarn, Meksiko'da, hemen hemen Minotaure ayarnda nemli
ve lks bir yayn organ olan niversite dergisinde yaynlanmas
ve bana ayrcalkl bir deme yaplmas emrini verdi. Sevgili
Dostum, sizden rica ediyorum, metinlerimin kendi zgn di
linde yaynlanmadan nce, Paris'te spanyolca olarak tannmas
samalndan beni kurtarnz.
Bu konferanslarda byk bir younlama ve aydnlatma
abasnda bulunduumu grdnz. Onlar dnceye hizmet
eden ve iinde yaadmz kaosun ortasnda bir eylerin yerini
belirleyen eserlere dntrmek istedim. Bu metinler, kltrn,
dnyann duyarllnn can alc noktalarn ele alyor. Hemen
harekete gemeliler, nk ben harekete geebileceklerini syle
me cesareti gsteriyorum. Semek gerekirse, "Gerekstclk
ve Devrim" ve "Tiyatro ve Tanrlar" gibi metinler nce yaynlan
mal. imdiye dek bu iki metinden ve ''Yazgya Kar nsan"n
baz blmlerinden daha iyi bir ey yazmadm dnyorum
bilinlice.
Gallimard'n size Tiyatro ve kiztnin yaynlanma olaslnn
uzak olduunu sylemesinden bu yana drt ay daha geti. yle
grnyor ki, imdi Gallimard'dan bu kitabn yaynlanabilmesi
amacyla onay koparmak iin yeni bir abada bulunmak ge
rekiyor. Kitabn ierdii dncelerin eskiyeceine ilikin bir
korkum yok elbette, ama kiisel olarak onun yeniliinden yarar
salamak isterim sevgili dostum. Bu dnceler, biliyorsunuz,
havada kalyor, dierleri onlar gerekletiriyor, yazyor, yle ya

135
da byle dile getiriyor; yllardan beri peimi brakmayan talihsiz
likten beni kurtarnz, sonuta, tepki gsterdiim ya da konutu
um zaman srekli bizzat kendimin taklitisi oluyor gibiyim. Bu
doru deil. Meksikal bir yaync bana, Meksika'nn yerli klt
r hakknda yazlm tm metinlerimi bir kitapta toplamam ve
buna tiyatro hakkndaki "Duygusal Bir Atletizm", "Dil Hakkn
da Mektuplarn da bulunduu deiik yazlar eklememi nerdi.
Bu kitap ayrca "Meksika Devleti Yneticilerine Ak Mektup",
"Devrimci Meksiko Genliine Bir Mesaj" ve

Evrensel Devrim ve Kzlderili Sorunu

baln tayan Marx kart yeni bir konferans gibi devrimci

metinler de ierecek.
Bunun yannda, bir Musevi grup, benden Meksika'nn eski
byl kltrleri hakknda bir dizi konferans istemiti, ben bu
kltrlerin gcn, gnmz Musevilerinin yadsd Kabala
kltryle birletireceim. Ve bunu onlara syleyeceim. Bu
kitap u ad tayacak:

Devrimci Mesajlar

Bununla birlikte, Paris'in bu mesajlar Franszcaya evirmek

wrunda kalmas gerekmez. Size tekrar sylyorum, ubatta
gnderdiim konferans metnim bu Mesajlarn bir blmn
temsil ediyor. Sevgili dostum, sizden, konferanslarmn Haziran
1936'dan itibaren N.R.F'de, ksmen ya da tamamnn, ilk metin

Gerekstclk ve Devrim

olmak zere yaynlanmaya baladna ilikin bir mektup al

may umut ediyorum.

136
 Bana yaptklarnz, Bayan Paulhan'n nasl olduunu, dostla
rmz Rene Daumal'in ve Rolland de Reneville'in ve dierlerinin
haberlerini yaznz. Onlara, ok yaknda, Temmuza doru, en
ge Ekimde ve ok zengin bir ezoterik belge hasadyla dne
ceimi syleyiniz. nk buras o kadar zengin ki, bu harika
eyleri eilip toplamak yetiyor. Ve dnnce tiyatro hakkndaki
kitabmn yeni km ve zellikle konferanslarn da yaynlanm
olacan umut ediyorum. "Tiyatro ve Veba", 'Sahneye Koyma
ve Metafizik" gibi metinler fazla beklemeden iki kez yaynland,
bu kez, bu konferans daha ivedi eler ieriyor gibi geliyor
bana. O halde dostluunuza ve zellikle de durmakszn zerinde
altm dnceler karsnda gsterdiiniz sempatiye gveni
yorum ve sevgiyle ellerinizden skyorum.

Antonin Artaud

Fransa Papa Elilii

Lerma 35
Meksiko D.F.

Not: Meksiko niversitesi, beni, birka hafta iinde, lkenin

iinde, dalardaki, llerdeki eski Kzlderili rklar incelemek
amacyla grevlendirecek.
Sevgiyle.

137
 JEAN PAULHAN'A

Paris, 4 ubat 193'71

Sevgili Dost,

Tarahumara Dann tam ortasna gelince, bulank anlar

fiziksel olarak iimi sktrd, tamamen kiisel anlar olmalyd
bunlar; her ey, topran ve otun hayat, aadaki dalarn girinti
kntlar, kayalarn zel biim ve yaplar ve zellikle yksek
lerde n bitimsiz perspektiflerde basamak basamak tozumas,
stste ve hep daha uzakta, hayal edilemez bir uzaklktaki her
ey, bana, yaanm, az nce olup bitmi deneyimi iimde tem
sil ediyormu gibi grnd; bu olaand bir dnyann kefi
deil yeni bir dnyann kefi gibi bir eydi. Bunlarn hibiri
yeni deildi. Oysa dija vu izlenimi belli belirsizdir, yani demek
istediim tarihsizdir, benimkisinin konumu ise mkemmel bir
ekilde belirlenmiti, nk organlarmla yaadm deneyim
bana bir dierini anmsatyordu, ona, belki de dolaysz biimde,
bal olduumu hissediyordum, ama yine de maddiydi bu ba
lar. Anlar gibiydi, yklerle rl bulank dncelerdi ve bana
kayadan kayaya, ottan ota, ufuktan ufka geerek geliyorlard.
Mneccim Krallarn ortaya kn ben icat etmedim: Bunu bana

138
resim lkeleri gibi ina edilmi bir lke dayatt titiz bir biimde,
kukusuz bunun kkeninde bir ey var. Ben mutlak imgeleme
inanmyorum, yani demek istediim, yoktan var olan, bir eyler
yaratan imgelem yok, bir yerlerde etkisini gstermi ve yaanm
bir imgeden koparlm organ gibi grnmesi olas imgelem var
demek istiyorum. Ve bu sonsuz, dokunulmam imgeler, srayla,
bana, bir zamanlar kalabalk olan dier imgeleri artryor
lard; ve onlarn hayat, ok da sradan olmayan bir dzlemde
uzayp gidiyormu gibi grnyordu bana; byl iaretler gele
neini icat eden ben deilim, bu da da bu konuda takntl; bu
bir olgu; size gndermi olduum makalelerin birinde2, bununla
ilgili adlar dizininin taslan karmtm, ama sonunda ta ta
ayklayarak ve gezinin bitiminde, hepsini not ettiim izlenimini
edindim: / ayrma izgisinden balayarak, onun //'ye bl
nn, ortasndan ,.. bir ayrma izgisiyle ban koparn,
karsnda ayn sa ayrma izgisinin ondan doduunu /i; eer
ondan domua benzeyen H'n biimi, Platon'un Atlantislilerin
kentlerini kurdular diye anlatt temel figr ise, yapabileceim
bir ey yok; deyim yerindeyse, bu olgunlamakta olan bir ey ve
Tarahumara Danda ve Platon'da mevcut; ve yani 3 dey
ayrma izgisiyle izik atlm bir kaya grdm ve bunun zerin
de de daha kk bir bakasn ve tek bir ayrma izgisiyle izik
atlm olan da grdm. Size szn ettiim kocaman Erkek
organn andran o kocaman dii grdm; daha nce bundan sz
etmitim, bann zerinde 3 ta ve yznde 4 delikle, oyulmu
bir kayann zerinde yuvarlak bir ba grdm; gne doarken
yuvarla tam iine yerleiyor ve altnda uzanm hayalet gibi
insan vcudu var; sa kolu bir k izgisi gibi, sol kolu da ayn
izgi gibi ama ayn zamanda da hayalet gibi ve kvrlm vaziyet
te; - lmn yzn, etrafta bulunan kayalarda kk kaznm
gibi grdm ve kocaman sol elinde kk bir ocuu tutuyor-

139
du; grm olduum imgelerin ve benzerliklerin hepsinden
sz etmedim; doadaki o blgede hayvanlarnn resimleri de
vard; bazlar evcilleen insann, kendisini ezen Hkmranlarla
konutuu, binlerce yllk efsaneleri anmsatyor gibiydi; nasl
ki Musevilerin evrensel dnyas i ie giren iki genle temsil
ediliyorsa, kzl kkenli btn rklarn dnyas da, birbirine kart
iki genle temsil ediliyor ve ideal bir aa srasn andryor; ben
bu insanlar yzlerce kez kayalarn zerinde grdm, bilmem
doann hangi olaanst rastlantsndan domulard; aalarn
zerinde, insan eliyle yazlmt; nerede o mehur }
J 'i grdy
sem, yani reme H' sini grdysem, yzleri ortaya ksn diye
tepeden aaya doru yaklan aalarn hlasalarn da grdm;
birbirlerine kar duran bir kadn ve erkek yz grdm, erkein
organ kalkkt; bir daireyle temsil edilen kk toprak dnyay
ve bu dairenin evresinde, belirsiz Evrenin ok daha geni olann
bilmem ka defa grdm. Gl-Hallar geleneinin hana yine
ka defa rastladm: Drt gen, drt ana yne doru evrilmi ve
hepsi bir noktann evresinde olmak zere ortalanrn; ite ben
bu iareti grdm! Eer Gl-HaWar bu gelenee uyuyorsa ve
Gl-Hallar halarn bu ekilde oluturarak bunu bize byle
anlatyorlarsa, ben ne yapabilirim ki; bu simge binlerce kez sa
dece Doann barnda deil, tek bir tahtayla yaplan ev kaplar
zerinde de tekrar edilmiti; ve duvarlarn zerinde, atlarn
glgesinde; cepheleri birbirine karelerle ve noktalarla, bazen de
birbiri zerine gelmi ve birbirine eklemlenen dikdrtgenlerle
bakan evlerde de grdm; bu dalarda, bana, bu dank geo
metrik ekillerin dank deil, bitiik olduu ve kayna, sesli
olarak verildiinde, nefesin yapsna dayanan bir dilin aretlerini
oluturduu sylendi; evrensel olan bynn kayna, bu iaret
ler olmadnda bile perili lkelerin na sahip olan bu dada
ve capcanl bir ekilde doada rastladm iaretlerin hepsinden

140
ok daha basit olan, anlalr iaretlere dayanyor. Roman ya
zarlar ve airler, sadece hayalgleriyle efsaneler yaratabilmek
ve onlara aklk kazandrabilmek iin bu iaretlerin ok azna
ihtiya duymulardr. Gezimi anlatrken bir doktora tezi yazmak
iin ve gerek bir gelenein yerini bulup bunu desteklemek iin
kantlar elde ettiim iddiasnda deilim; btn bunlardan sonra,
bu grdklerimden istenilen sonu kartlabilir, bir nemi yok;
ayrca, bana, Mneccim Krallarn memleketlerine dnmek iin
Meksika'nn bu oturulmayan dalarna izikler attklarna inan
mak da ok nemli gelmiyor; ama o ykseklie ulatmda ve
neredeyse sonsuz manzaralardaki girintilere kntlara bakarken,
iimde, bulank anlarn ve imgelerin gl bir biimde hareket
lendiini hissettiimi biliyorum; yola karken hibir eyin byle
olacan hi tahmin edememitim. Kakma ve yontma eserlerle
ssl bu dalarda, Kzlderili lkesinin kimi ilahi tapnaklarnn
duvarlarndakinden daha fazla resim olduunu grdm; aln
bal insanlar, rlm genli pelerinlere brnm insanlar,
halar, noktalar, daireleri, gzyalarn ve imekleri grdm; ve
bu halar, bu noktalar, bu daireler, bu dikdrtgenler ve bu imek
izgileri, asla dekoratif resimler gibi, resmin her eyini yok eden
bir simetriyle oraya serpitirilmemiti; ayn paltonun ayn gster
geleri tadn hi grmedim, her biri onu zerinde tayan ilkel
insann rengindeydi; iinde ykandklar sembolizmi grnrde
bilmeyen bu insanlar karsnda, btn bunlarn, onlarn gzn
de bir hesaplamay ya da herhangi bir aratrmay temsil ettiine,
bunun bilinli ve uyank halde, nceden tasarlandna inanama
dm; hepsi byle yapyordu, nk babalar yle yapyordu; ve
babadan babaya, bu alkanlklarn nereye kadar uzandn kendi
kendime sordum; en hazr olmayan bir beyin bile, bu kalntlarn
nereden geldiini ve varlklarnn hangi insana ilikin olmaktan
da teye giden gelenei anlamlandrdn sorard kendine.

141
 Yeil ve sar, lmn kart renkleri deil midir? Yeil yeniden
dirilmeyi, sar ise dzen bozulmasn ve d gsterir; eer
rastlantlarn bir anlam varsa, bitirmeden nce, aklayacam
bir olay zerinde dikkatinizi toplamanz rica etmeme izin ve
riniz.
Falluslarn youn olduu bu kylerden birine akamst var
dm; resimlerle ilenmiti bu falluslar ve sanki doal bir felaket,
onlar topraa dikmiti; bilmediim biri, 5 ll, sivri tonlu ama
aniden yz kat inen ve sanki derinlerden bir sesi yantlyormu
gibi tnlayan bir Tarahumara dans arks sylyordu; yanmza,
tek bana, plak, gri pelerinli, yz grnr biimde irinle kapl
bir ocuk yaklat: Aln kemii zerinde soluk renkte bir ip, bir
damar yolunun yerini alm gibiydi; kendisine uzatlan yiyecek
leri, her ne kadar saygyla geri ekilerek de olsa, itahla yedi;
pelerininin n yznde krmz bir gen vard, sivri u yukarya
doru dikilmiti ve ocuk arkasna dnnce, srtnda bir gzya
ilemesi grdm, dikine kan rlm kocaman bir gzya; sivri
u stteydi ve sola doru bir engel iziyordu;

aretin bende artrd imge karsnda omuzlarm

silktim hemen; daima hzl yol alm olan hayalgcm fren
lemeye altm; bununla birlikte, bana bu saatte sunulan im
geyi dnmediimi de syleyemem; bu hayalgc, nasl ben
omuzlarm silktiysem size de omuzlarnz silktirecek; Tanrnn
FIAT LUX'n ve Robert Fludd'n Ebedi Bilgelik Tiyatrosu adl

142
eserinde yaradln kkensel hareketine yaktrd biimi d
nmtm ; bu gzya, bu ucu kvrk sidik torbas, boluktan
knca yava yava kvrlan ve artk kararlkta yerini alarak onu
sarmalayan byle resmediyor ite; gzya tek bana hibir
ey deildi belki, ama kzl genli kzl gzya ilemesi olduka
tekil bir yak.nlamayd; sonra haftalar geti, dalarn ilerine
kadar girdim, tm gece boyunca, ilk ana maddelerin karmn
rendeleriyle dverek ufalayan drt bir yana dalm Peyote ra
hiplerini grdm; ve sonra dn yolunu tuttum.
Yeniden fallus dolu kyden getim ve leye doru yoksul bir
evde konaklamak istedim; vaktin yakc scana ramen, koca
man pelerinin iinde kaybolmu bir Kzlderili'nin evden kt
n grdm. Dalarda gezerken acayip pelerinler de grmtm:
Ama bu Kzlderili, sanki boazlanm gibi st ksmn rtecek
biimde, drt beyaz genli bir pelerin tayordu; bordrler, bir
yanda bir dizi yeil ha, br yanda da bir dizi sar ha olmak
zere serpitirilmiti ve size bahsettiim gibi drt genden
olumutu; Kzlderili, bir ey sylemeden yava ama zeki bir
glmsemeyle selamlad bizi; kadn acele ediyordu. Msr ve
ot tayan bu kadnn salarna balad yapma bir rg beni
artt; aynen halarn rengi gibi yeilli sarl bir yn ip alma
sarmalyordu rgy; kadnn ayrca yeil tanelerden yaplm bir
kolyesi, kulaklarnda da sar tal kpeleri vard; evin iinde, o
cuklar keskin lklar kararak dvyorlard; kocaman karnl
bir gen olann evden ktn grdm; aznn kenar apseliydi
ve onun arkasndan, ondan daha byk bir olan ocuu daha
kt, bu tek genli, ve tek gzya ilemeli gri pelerinli ocuk
tu; evin iinde baka bir tuhaflk grmedim, kede duran sivri
ulu demir bir mzrak ve kollar yoncaya benzeyen bir ha hari.
Sorular sorduumuz Kzlderili kusursuz bir suskunluk sergiledi.

143
 te sevgili dost, size grdklerimi hibir sonu karmadan
yeniden sylemek istedim. Olay ve eylerin bizzat kendilerin
den sz ettiklerini greceksiniz, hem de kukusuz benim onlar
konuturduumdan daha kuvvetli biimde, ama kukusuz ayn
anlamda. Belki bir gn bunu size yinelersem elenceli olacak,
ama elenceye mahal vermeden, btn bu eylerin beni hayal
kurmaya ynelttii bir dnyaya girdiimi syleyeceim; ve bana
yle geliyor ki, birok gncel eyin oraya girmi olmas bir ka
zan. Bu geziyi size yeniden anlatmak iin grsellie dayal deil,
etkili olmaya dayanan bir bak asn benimsedim.
Btn kalbimle sizin.

ANTONIN ARTAUD

By tezinden holanmadnz bana sylemenizi tercih

ederdim; bununla birlikte, iir ve modern dilin kendini daima
gizledii karanlklarn iinde, btn bunlardan ok daha az d
nce var.
Birok temel yknn ve birok gelenein kkeninde rast
lanan bu Mneccim Kral dncesine ok nem veriyorum,
hakl olarak. Kadm sklmyor: Bu konu demeye altm
kocaman bir konu ve son derece cokulu ve eliptik. Ama ben bu
konuya nem veriyorum: Onu baka trl ve baka yerlerde de
ele alacam; bu konuda, imdilik, bana nerdiiniz zmde
kalalm.4
Size sevgiyle bal dostunuz.

ANTONIN ARTAUD

144
 JEAN PAULHAN'A

[27 ubat 193'11}

Cumartesi

Size korkun ama gerekli bir frtnann ortasndayken yazyo

rum. Sonuta beni KURTARDINIZ2 imdi, sadece nseziyle
deil, ak seik Yollarla matematiksel olarak arpc eylerin
hazrlanmaya baladn syleyeceim; ve bu deneme iin daha
bayd.
Burada Peyote dansna girmeden nce yazmaya balamtm:
Ama sonunu getirmem mmkn olmad: Ancak imdi sylemek
istediimi ksmen aralyorum ve bunlar girmeden nce yazdm
eylerden o kadar uzak ki; - - - - - - nihayet kendim olan;
-- - --- - -- -

oysa ki gerisi sadece iin karikatryd, bulutlarn ak ksmlan

hari!!! Bu kadar eyle dolu bu size yazdm mektup, en azndan
bu bulutlarn ak ksmlarn oluturmuyor mu? Ve bunlardan
bir blm Yolculuk'a eklenemez mi? zellikle bahsettiim sivil
celi ocuk blm. yle grnyor ki evet. --------------- - - --
Bu konuda ne dnyorsunuz?
Sizden bana cevap vermenizi istemiyorum: knca sizi gr
meye geleceim.
Sevgilerimle.
ANTONIN ARTAUD

145
 JEAN PAULHAN'A

Cumartesi 13 Mart 1937'1

Sevgili Dostum,

te, hastaneden ktmdan beri, kendimi verdiim ilk a

lmalardan biri.
Uzun zamandr, gnmzdeki haliyle astroloji hakknda ak
layc bir makale yazmak istiyordum. Makalede szn ettiim
bir yazma bana bu frsat verdi (ayn yayn iin miydi?). Hala
gncel olduuna gre.
Umarm bunu nisanda yaynlatabilirsiniz1
Greceksiniz bu makale ciddi ve belgesel nitelikte, dier yan
dan, kendi kiisel slubumu YAKALAMI gibi. Size ayrca bir
zarfta Peyote Dansnn birinci blmn gnderiyorum.
Sevgilerimle.

ANTONIN ARTAUD

146
 JEAN PAULHAN'A

Paris, 28 Mart 193'71

Sevgili Dost,

te NHAYET Peyote Dans nn son blm.

'

Elimde hala genel bir sonu var, ama Dergide yaynlanacak

olan Metinlerin seimi iin bunlar yeterli. Artk bu Seme Me
tinler de TARAHUMARALAR LKESNE YOLCULUKtan
alndna gre.
Kald ki bu metin, olduu haliyle Mneccim Krallarn lk.estni
ikiye katlayan metnimi lszce uzatacakt, ben de kardm
onu1.
imdi sizde tamam var ve artk bir karara varabilirsiniz.
Bu Peyote Dans nn tamam, dzeltmelerini yaptm ruh ve
'

cokuyla yeniden yazld, sizin hounuza giden aretler Daln2

da sonunda bu ruh ve cokuyla yeniden yaplandrdm. Umuyo
rum ve diliyorum ki, bu Dans', sizdeki haliyle beenirsiniz. Her
durumda, emin olmam iin, hakknda ne dndnz en ksa
zamanda bana yaznz. Ama bu kez, bana ne dndnz
dorudan yaznz.

147
 Ben Dans'ta tamamen grdklerimi syledim ve bunlar
noktas noktasna syledim. Kiisel izlenimlerimi de noktas
noktasna anlattm. Artk orada keyfi, nceden tasarlanm bir
tez yok; hibir ey kolay yoldan yaplmad; ama metinde orta
ya kan gizemli bir ey, olsa olsa, deyim yerindeyse, bir baka
eyin, son derece nemli ve kesinlikle kendiliinden nemli
olan bir baka eyin, imal elbisesidir. Bireylerin ciddi olmas,
temel oluturmas gerekir gibi geldi bana. Yolculuk hakkndaki
kitabmn btnnde bu ortaya kacak sevgili Paulhan, unu
btn inancmla, gvencimle ve itenliimle sylyorum, nasl
ki bugn srklenip gidiyorsam, kitabn da Grnmez olanla
yle srklenip gideceinden hi phem yok. te bu nedenle,
bu Semeler, bana, ksa zamanda, btn glerimi en gizli yan
laryla bulur bulmaz gerekleecek bir olaya nemli bir Giri gibi
grnyor; ve yine bu nedenle, ok fazla gecikmeden, lkbaharn
bitiminden nce, gerekten olmas gerekenin olmasna ve kitab
mn baka eylere bir al hazrlamas amacyla yaynlanmasna
ylesine nem veriyorum ki.
Bu bilmece gibi dili ho grnz.
Btn bunlardan sonra olacaklar iin ve ayrca yaptnz if
te3 katkdan dolay, size ne kadar ve hangi derecede, gerekten,
minnettar kaldm bilemezsiniz.
Size sevgiyle bal dostunuz.

ANTONIN ARTAUD

148
 JEAN PAULHAN'A

Sceaux, 13 Nisan 193'71

Sevgili Dostum,

Sizden hi haber alamadm. Yolculuk'un yaynlandn gr

mek iin sabrszlanyorum. Size Peyoteyle yiletirme Dans'nn
anlam hakknda baz aklamalarda bulunduum son uzun mek
tubumu almadnz m? Umarm bu metin tamamyla hounuza
gitmitir ve ortaya koymak istediim eyler anlalmtr - bu
benim iin son derece nemli.
Tiyatro ve kizlnin ktlarn aldm. nszn italik olarak
baslmasn ok nemsiyorum. Zaten tekrar yazyorum. Bunun
yannda size baz metinler konusunda mektupla bildirdiim
deiiklikleri de bulacaksnz; ama bunlar bana gnderilen kt
larda yer almam2
O halde yaknda grmek zere.
Dosta selamlarmla.

ANTONIN ARTAUD

149
 JEAN PAULHAN'A

{Faris, 27 Mays 1937 1}

Sevgili Dostum,

Yazgmn ve btn hayatmn hangi garip iaretlerin etkisi

altnda olduunu biraz olsun gryorsunuz.
Her ey bu evlenme projelerinin dmen suyu iinde. Ve ger
ek bu!
Ben bu tr uzlamalara gelemem - kurtarmak adna dmenler
evrilen ey ne olursa olsun. Vaziyet bu.
Benim yazgm bir ama uruna acmasz, ve biliyorum, beni
hazrlad o ama daha da acmasz. Ve YAKINDA2 hazrlan
m olacam.

ANTONIN ARTAUD

P.S. Tarahumaralar lkesine Yolculuk'a adm koymamaya

karar verdim. Adm kaybolmal.

150
 JEAN PAULHAN'A

{Paris, Haziran ba 193'71}

Sevgili Dostum,

Ba harflere bile gerek yok. Hatrlayn. Riviere ile yazmalar

yldz konularak yaynland2 ve btn yazdklarmdan geriye
belki de sadece bu kalacak. On yl getikten sonra, sanrsnz
ki yine ayn noktaya geldim, oysa yay eklinde bir tur atm du
rumdaym, o da beni en ykseklere tad.
Ayn trden bir itiraf Peyote Dans'nda da yer almaktadr,
ama bu kez bu sknty herkese dayatan bir anlamda. Ba harfler
bile yaplmak istenileni snrlandrabilir. Sizden istediim, beni
mutlu edecek ey, ismimi hatrlatan her eyi yok etmeniz. Birok
insan u anda yapmakta olduum ey karsnda son derece he
yecanllar. smimi hatrlatan bir ey onlar hayalkrklna ura
tacak, beni de hayalkrklna uratacak. ok ksa bir sre sonra
lm olacam ve o zaman da ismime ihtiya duymayacam. O
halde yldz iin size gveniyorum.
Dostunuz.

ANTONIN ARTAUD

151
 JEAN PAULHAN'A

{Paris, Haziran sonu 193'?1}

Sevgili Dostum,

Beni bilenler beni tanyacaktr, fakat bunlar ka kii ki? u in

sanlar da beni grdklerinde ve ben kendileriyle konutuumda
tanyorlar beni. nk hala hayattaym.
Btn bunlarda nemli olan ey ifadenin anonim olmasdr,
beni hep grm kiilerden saklanmam deil; beni hi grmemi
olanlar ve beni asla tanyamayacak olanlar da var ve on yl ya da
alt ay iinde, belki de bu herkes olacak.
Adm koymak istemiyorum artk, ne pahasna olursa olsun.
Ve ebediyen siz ikinizin dostuyum.

ANTONIN ARTAUD

152
 HENRI PARISOT'YA

Rodez, 1 O Aralk 19431

Sevgili Dostum,

Temel blmn Tarahumaralar lkesine Yolculuk'un olu

turduu bir Meksika Yolculuu kitab yazmtm. Fakat " Tarahu
maralar lkesine Yolculuk" metni bu haliyle tamamdr. Meksika
Yolculuu ise iki yz ya da daha fazla sayfadan oluan bir kitap.
Bu kitab yazmak sekiz aym ald, balama tarihi Meksika'dan
dndm tarih olan Kasm 1936, bitirme tarihi ise rlanda'ya
hareket tarihim (ki bu yolculuk hala tamamen bitmi deildir)
olan Austos 1937'dir. 1937 Eyllnden bugne dek bama gel
medik kalmad: Dublin'de tutuklanp gzaltna alndm, snrd
edilerek Fransa'ya gnderildim, Havre'da tedavi altna alndm,
Havre'dan Rouen'a, Rouen'dan Paris'teki Sainte-Anne'a, Sainte
Anne'dan Ville-Evrard'a, Ville-Evrard'dan Chezal-Benoit'ya ve
Chezal-Benoit'dan da Rodez'e nakledildim. Elimdeki her eyim
polis tarafndan alnd ve btn yazdklarm kayboldu. zerimde
bulunan baz elyazmalarm, czdanm ve siyahi bir Kbalnn
hediye ettii 12 santimetre boyunda, kancal kk bir Toleda
klcn da aldlar ve bana hibir ey kalmad. Dublin Hapishanesi

153
mdr Bay Soto bana, benim olan her eyi iade etmiti. ok
kt muamele grdm Havre'da bile, bu kl, krmz deri bir
klfn iinde bana iade edilmiti. Sainte-Anne'da, zerinde ismi
min ba harfleri yazl kahverengi timsah derisinden czdanma
ve iinde kutsal kl olan krmz derili kk klfa da yeniden
kavumutum; ama Ville-Evrard'dan beri btn bunlarn bana
neler geldi bilmiyorum. Kiisel elyazmalarma ve yazdklarma
gelince, Fransz topraklarna ayak bastmdan beri izlerini
kaybettim. Bu Meksika Yolculuu 'nu yeniden yazmak ve sonlan
drmak iin imdi yaklak bir yla ihtiyacm var. Zaten Tedavi
ortamnda bu tr almalar srdrmem imkansz. Yazabilmek
iin zgr olmak gerek. - Her eye karn, Tarahumaralar lke
sine Yolculuk'a birka sayfa daha ekleyeceim. Beni samimiyetle
davet eden Dr. Ferdieres, bu ama uruna mmkn olan btn
kolaylklar salayacak. Alt aylk tedavim boyunca tutsaklm
hafifleten ve elinden geldiince bana kolaylklar salayan tek
doktor o.
Artk undan eminim, Chezal-Benoit'da, iinde Toleda klc
olan krmz deri klf bana iade edilmedi.
Elyazmalarma gelince, onlar son defa Dublin Hapishane
si'nden karken grdm. O gnden beri de izlerini kaybetmi
bulunuyorum.
Ve bizler bir snama ve bedbahtlklar dneminde yayoruz;
ve ben yldr yeterince yemek yiyemediim iin artk ala
myorum.
Ama size tekrarlyorum, btn bu engelleri amak iin gayret
edeceim ve bu konuda zellikle sa Peygamber'e dua edeceim,
nk Meksika yolculuumun tamamnda konu O idi; ve O, Ta
rahumaralarn tapt gibi, benim de Gnein douunda yaplan
Tutuguri Ayininde grdm gibi, Tanrnn Kelamdr.

154
 Onlar da onu bizzat tanmt ve sa'nn Yznn iki kopya
sn kendilerine gsterdiimde yznn byle olduunu syle
diler. Biri Azize Veronika'nn Kuma zerinde olan, dieri ise
ilesinin bir baka anndan alnm bir Grntsyd, - orada,
onun Gerek Yz son derece iyi tannyor zaten. Kzlderili
Gne Tanrs Rahipleri ve Papazlar, kendilerini onun Erdem
ve Gcnn dnyevi yansmas olarak gryorlar ve her rahip
kendisinin Onun Inlarndan birinin bir benzeri olduuna ina
nyor. Daima bo kalan gne evinin, gecenin karanlklarnn
iine hapsolmu Kzlderili bilincin karsnda grnmeye bala
d tam o anda, rahiplerin topraa kapanma esnasndaki enerji
lerini grmek lazm. Her rahibin durduu yeri nasl da tutmay
bildiini, nasl dier keilerle bu evi paylatklarn da grmek
gerekir. Ama zellikle Ebediyet duas paralarna benzeyen ve
bir eylere katlanmak ya da bireyleri ortaya dkmek amacyla
iaretlerle birlikte syledikleri szler iitilmeye deer; kald ki bu
eyler Kelamn Ruhudur ve Yce Tanrnn az karsnda bir
ate topu gibi yuvarlanr; zaten Tara-Humaralar2 bunun bir rade
ve yansma olduunu hatrladklarn sylyorlar.
Ama orada, hepsi alamaya balad, nk bana syledikle
rine gre
"Hepimiz, artk neredeyse, Tanr radesinin birer Melei,
yani Inlarydk, ama artk deiliz nk Ktlk fazlasyla ii
mize iledi. Ktlkle tanr arasndaki mcadele henz bitmedi
ve yeryzne Tanrnn Hkmranlnn gelmesi iin, erdemli
olmak gerekir. Biz olabildiimiz kadar yleyiz. Ama dnyann
drt bir yanndaki insanlar asla yle deiller. Onlar iin tam da
btncl bir erdeme geri dnme zamandr. Zira eyleri gne
yaratmtr ve eyler de bunun gibi yaratlmlardr"; ite byle
konutu Rahipler, hayatmda grm olduum en olaanst

155
Dini Dansn hareketlerini oluturan beden ve kol iaretlerini
yaparak.
Bu iaretler arasnda, Katoliklerin yapt ekliyle ha iareti
de vard ama sonsuz sayda baka iaretler de vard.
te el yazmalarmda bunlardan sz etmitim ve bugnlerde
bunlar yeniden yazmaya girieceim.<3)
Mektubunuzu beklerken en iten ve en gzel duygularma
inanmanz dilerim,

ANTONIN ARTAUD

Psikiyatri Hastanesi
Vieux-Sens Soka, No: 1
Rodez
Aveyron.4

P.S. Btn bunlarla zellikle ilgilenen Sayn Robert J.

Godet'ye kendisi hakkndaki en iyi dncelerimi iletiniz.

156
 DOKTOR GASTON FERDIERE'E,

Rodez, 11 Aralk 19431

Sevgili Doktor, Sevgili Dost,

Jean Paulhan'a, Tarahumaralar lkesine Yolculuk'un yayn

land Nouvelle Revue Franaise dergisinin Austos saysn
bana gndermesini yazmtm, bylece iin havasna girecek ve
belki de yeni bir anlama yapma frsat doacakt, nk Mek
sika Yolculuu nun geri kalan elyazmalar kaybolmutu. Zaten,
'

Nouvelle Revue Franaise'de yaynlanan Tarahumaralar lkesine

Yolculuk, metnin bitmi halidir. Henri Parisot'nun size bahsettii
tamamlayc metin ise, aslnda Paris'te, Meksika'dan dn tari
him olan Kasm '1936 ile rlanda'ya hareket tarihim olan Austos
1937 tarihleri arasnda, Paris'te yazlan yaklak iki yz sayfalk
bir elyazmasn oluturan Meksika Yolculuu'nun geri kalan b
lmlerine aittir. Biliyorsunuz, Dublin'de hapse atldm ve alt
gn ieride kaldm, daha sonra snrd edildim, Fransz toprak
larna ayak basnca hibir aklama yaplmadan ve hibir doktor
tarafndan muayene edilmeden Havre'da hastaneye yatrldm,
Havre'dan Rouen'a, Rouen'dan Sainte-Anne'a, Sainte-Anne'dan
Ville-Evrard'a, Ville-Evrard'dan Chezal-Benoit'ya ve sonunda

157
Chezal-Benoit'dan da buraya geldim. Btn eyalarm yanm
dayd ama sonra nerede kaybolduklarn bilmiyorum, zira onlar
son defa, Dublin Hapishanesi knda grmtm ve Soto Y
neticisi onlar bana iade etmiti. - Bu Meksika Yolculuu'nu yeni
den yazmak ve tamamen bitirmek iin, bana bir yldan fazla bir
zaman gerekiyor. nk Kasm 1936 ile Haziran 1937 arasnda
Paris'te yazlm olan iki yz sayfalk elyazmasnn da son hac
mine ulamak iin elli sayfaya daha ihtiyac vard. Bay Ferdiere,
tutsaklm hafifletmek iin elinizden geleni yaptnza gre,
benden daha iyi hissettiiniz bir ey var: Yazmak iin zgr ol
mak gerekiyor. Benim kaybettiklerim herkesinkine benzemiyor;
yine de ben bu Tarahumaralar lkesine Yolculuk'a birka sayfa
daha eklemek istiyorum, nk Tutuguri Ayinini gerekletiren
Gne Rahipleri bana, Nouvelle Revue Franaise'de yaynlanan
metinde bahsetmediim Papaz snf konusunda baz aklama
larda bulunmulard, ben de bunlar yazmak istiyorum.
"Dnya dnyor, diyorlar, ama gne yryor ve onu s
"rklyor. Tutuguri rahipleri ise, her tan vaktinde dnyaya geri
"dnmesini ve ilerlemesini emretmek iin ona vurmaya gelen
"Gne Inlardr. Ve onlar, gnein tam kendini gsterdii
"ve nlaryla uyumlu bir halde olmas iin aceleyle dnyaya y
"neldii o nemli anda zplarken ve aceleyle yerlerinden drt bir
"yana dalrken grmek gerekir. - nk Kzlderili bilincine
"sahip Rahipler bu nn sorumluluuna sahipler ve grevleri,
"engin karanlklarda kendi yerlerini kazmaktr. Onlar gelenek
"ve igd sayesinde, insan ruhunun mutlu olmas iin Gnein
"nerelerden gemesi gerektiini biliyorlar ve bunu, insan doma
"dan nce, bir gn babalarna syleyen de O'dur, diyorlar.
"O zaman onlara Babalarnn kim olduunu sordum, nk o
"esnada insan henz yaplmamt.

158
 "Babalarmz, diye cevap verdiler, onun en yalan Inlaryd,
"yaratlm deil, dourulmu olanlard. Tanrnn ilk Szlerinin
"heceleri. Ve Gne bu Szdr ve nihayet onun Kelamdr."
Oysa Tanr Kelam Hristiyanlara gre sa'dr, yani Olu'dur. .
- O zaman, bu Kzlderili Rahiplere, zerinde sa'nn Yznn
kopyas bulunan Azize Veronika'nn Bartsnn rprodksi
yonu verildi. Ona bakmak iin saygyla yaklatlar ve uzun sre
seyrettiler, sonra biraraya geldiler ve olaanst bir canllkla
birbirlerine danarak konumaya koyuldular. Dillerini duymu
yordum, ama titreyilerini ve diz klerini gryordum ve sol
elleriyle ha aretinden baka bir eye benzemeyen bir iaret ya
pyorlard. Zaten, Tutuguri Ayinine ayrlan dairesel alann dou
yakasnda alt tahta hala snr yapldn hatrlayacaksnzdr.
Ayaa kalktlar ve yanma gelerek bana Azize Veronika'nn
Bartsndeki Resmin, tartmasz bir ekilde, kendilerine em
reden Ruh olduunu, yani sa'nn kendisi olduunu sylediler.
Vaktiyle, Meksiko'ya geliimde, bunun aklamasn Meksi
ka'daki Fransa Hkmeti Mstear Henri Goiran'a ilettiimde,
bu durum byk bir sevin duymasna vesile olmutu.
te ben bundan sonra btn Tarahumara danslarna ve zel
likle Ciguri denilen Peyote Dansna katlma olana buldum, zira
Tutuguri Rahipleri gerekli buyruklar iaretlerle btn kendile
rinden olanlara ilettiler.
Ve bana bu Ruhun buyruklar hakknda ok artc ak
lamalarda bulundular ve anlayabilmem iin topran zerine
sopalaryla birok iaret izdiler; bu iaretlerden Meksika pira
mitlerinde de var. Bunlardan birka tanesini Tenayuca Pirami
dinde veya Meksiko kapsnda bulunan Ylanlar Piramidinde
grdm anmsadm.
te Tarahumaralar lkesine Yolculuk'a eklemek istediim
eyler bunlar.

159
 Sevgili dostum, almalarmda bana verdiiniz destek iin
size olan sevgi ve minnet duyguma inanmanz isterim.
Btn kalbimle sevgiler size.

ANTONIN ARTAUD

160
 NOTLAR"

Tarahumaralar oluturan metinler yaklak on iki yllk

bir srete yazlmtr, nk aretler Da Meksika'da, Ekim
1936'da, Tutuguri 12 ubat 1942'de, Artaud'nun lmnden
neredeyse bir ay ncesinde kaleme alnmtr. Tarahumaralarda
Peyote Ayini Rodez'de 1943 yl sonlarnda yazlm ve 194 7' de,
Marc Barbezat'nn L'Arbalete adl dergisinde yer almtr. Bu
arada Tarahumaralar lkesine Yolculuk, kitaplarda L'Age d'Or
koleksiyonunda yerini almtr (Fontaine Yaynlan, Eyll 1945).
L'Arbalie dergisinin 1947 Mays saysnda Tarahumaralarda Pe
yote Ayini ve Aynann inden blmnn uyarlamas olan Larva
ve Aume, Lewis Carroll'a Kar Dilbilgisel Giriim (L'Arve et
1'Aume, tentative anti-grammaticale contre Lewis Carroll) adl
metin yaynlannca, Antonin Artaud, Marc Barbezat'ya metinle
rinin kitapk halinde baslmasn nerir. Tarahumaralar dizisiyle
ilgili olarak kitapk planlamtr: 1. Tarahumaralar lkesin
de, 2. Peyote Ayini, 3. Gne Ayini (henz tasar halinde olan
metin). 10 Haziran 1947'de Marc Barbezat Artaud'ya kitapk
Antonin Artaud'nun eserlerinin derlenmesi ve bunlara ilikin aydnlatc bilgi
lerin oluturulmas, edebiyat tarihileri asndan Fransz yayn hayatna zg
nemli aratrmalarn ve saptamalarn yaplmasn da gerektirmitir. Notlar e
virirken bunu byk lde dikkate aldmz belirtelim (.n).

161
halinde basm yerine, Tarahumaralar'la ilgili btn metinleri
bir araya getiren bir kitap basma nerisinde bulunur. Bu neri
Artaud tarafndan kabul edilir ve 22 Haziran 1947'de, Marc
Barbezat'yla Artaud arasnda szleme yaplr; ve buna gre,
kitabn bal daha sonra belirlenecek ve iinde iaretler Da,
Gne Ayini, Peyote Dans, Peyote Ayini gibi balklar olacaktr.
Antonin Artaud'nun resimleme niyetinde olduu bir kitaptr bu,
nk szleme maddelerinden biri resimler iin yayncya. teslim
edilmesi gereken belgelerle ilgilidir.
Antonin Artaud, Gne Ayini'ni ancak Ekim 1947'de yazabi
lir ve ona Tutuguri, Siyah Gne Ayini adn verir. Metinleri Marc
Barbezat'ya gnderir ama bu versiyon Tanr Yargsnn ini
Bitirmek fin adl metnin iine sktrlmtr, 12 ubat 1948'de,
ikinci bir Tutuguri, Siyah . Gne Ayini yazar ve ncekinin yerine
yaynlanmas amacyla ayn gn yayncsna gnderir.
Marc Barbezat'ya gre, Tarahumaralarda Peyote Ayini'ni ki
tabn bana koymak isteyen Antonin Artaud'nun kendisidir ve
metnin genel ad Tarahumaralar'dr. Bu benimsenen dzenin
kronolojiyle balar salam olmasa da, Antonin Artaud'nun
bizzat kendisi deiik metinlerin kendileri arasndaki ilikiyi
kurabilmek iin kukusuz ok uramtr; ve belki de 1936-
1937 yllarnda, balang metninin Rodez'de ya da Rodez'den
ayrldktan sonra yazlm metinlerle ayn erevede yer almasn
istemiti. Zaten, Tiyatro ve ki:dni oluturan metinleri dzenler
ken, onlarn kaleme alnd tarihsel sraya uymak yerine temel
bir dzenleme iin daha ok kafa yormaktadr.
Tarahumaralar'n yaynlanmas apak gecikmitir, metinler
ancak 20 Kasm 1955'te (L'Arbalete Yaynlan, Marc Barbezat,
Decines, Isere) yaynlanabilmilerdir.

162
Sayfa: 19 TARAHUMARALARDA
PEYOTE AYN

1 . lk kez L'Arbalete'te (Say: 12, lkbahar, 1947) yaynlan

mtr.
Oysa elimizdeki metnin ilk yaynndan bu yana, Dr. Ferdiere
tarafndan yaynlanan ve kendisine Antonin Artaud'nun gn
derdii mektuplar ve yazlan ieren Rodez'den Yeni Yazlar
(1977) balkl metinler de bu metnin iinde yer almtr, buna
Gallimard'da yaynlanan Peyote Ayin i nin orijinal elyazmasn da
'

ekleyelim. Otuz iki sayfa olan bu elyazmas metin, ayn zamanda

yazld koullar gzler nne sermektedir.
Bu metnin Antonin Artaud'nun Rodez'e geliiyle ayn tarihli
(1943) olduunu biliyoruz. Tarahumaralar lkesine Yolculuk'u
tamamlama amacndaki bu metni, Antonin Artaud, Henri
Parisot'nun ricasna uymak iin kaleme almtr. Ama yine de
bitirdii halde gndermez, nk kendisini buna hazrlayacak
kadar zgr hissetmez. Bu rica Dr. Ferdiere tarafndan tekrar
lansa da, metin, 39. sayfann arkasnda yer alan, Doktor Ferdiere
iin / Gnderen Antonin Artaud bal ile, gnderilmesi iin akl
hastanesi sekreterliine teslim edilir.
imdi ise biliyoruz ki, Tarahumaralarda Peyote Ayini, 1947
balarnda dorudan Dr. Ferdiere tarafndan Marc Barbezat'ya
iletilmitir ve bu metin bir akl hastanesi alan tarafndan dak
tilo edilmi metindir. Bu metin byk harflerin sk kullanm ve
mistik ve metafiziksel Hristiyan dnyaya ait terminolojisiyle dik
kat eker, zaten bunun etkisi yazar tarafndan da ek metinde ak
lanmtir. Bu rnekler zerinde, metni Hristiyanlkla iie geme
zelliinden kurtarmak iin nemli dzeltmeler yaplmtr.
2. Bu paragrafn son cmlesi 1947'de yaplan bir eklemedir.
Antonin Artaud 1943-1944 yllar arasndaki metinlerde byk

163
harfleri zellikle Katolik inancn batac olan szckler iin
uygularken, 1945'te dinin izlerini kknden kazlmak amacyla
tanr eklinde, byk harf kullanmadan yazar.
3. Elyazsnda da byledir.
4. Bu paragrafn hemen banda 1947'de yaplan nemli de-
iiklikler.
5. 1947'de eklenmi bir nottur.
6. 1947'de zerinde oynanm bir cmledir.
7. 1947'de zerinde oynanm bir cmledir.
8. Paragraf 1947 tarihlidir. Dr. Ferdiere'e yazlm mektu
bun-yorumun sonuna eklenmitir.

Sayfa: 43 EK METN

1. Bu Ek Metin aslnda iki mektubun paralarndan olutu

rulmutur. Birincisi Antonin Artaud'nun 10 Mart 1947'de Marc
Barbezat'ya cevap verdii mektup ve Barbezat'nn yenilerde Dr.
Ferdiere'den rendii Tarahumaralarda Peyote Ayini ve Lewis
Carroll'n Aynann inden ile ilgili metindir.
2. kinci para ise Antonin Artaud'nun 23 Mart 1947'de
Marc Barbezat'ya yazd mektuptan alnmtr.
Antonin Artaud 9-11 Nisan 1947'de Peyote Ayinlne bir n
sz yazmak ister ama sonra vazgeer.

Sayfa: 45 TARAHUMARALAR LKESNE

YOLCULUK

1. Tarahumaralar lkesine Yolculuk Antonin Artaud'nun

rlanda'ya hareket etmeye hazrland sralarda Nouvelle Revue
Franaise dergisinde yaynlanmtr (Say:287, 1 Austos 1937).
steine bal kalnarak ismin yerine yldz konulur. Metin bu

164
tarihlerde aretler Da ve Peyote Dans olmak zere iki blm
den oluuyordu.
Kitap olarak yaynlanma ii uzun srer ve 6 Temmuz 1945'te
L'Age d'Or dizisini yneten Henri Barbisot, kitab Fontaine
Yaynlarnda yaynlama teklifinde bulunur. Ama 15 Eyll 1 945
tarihi Tarahumaralar lkesine Yolculuk'un basmnn bittii tarih
tir ve yedi yz yirmi be rnek baslr, ama kitabn piyasaya k
tarihi 25 Kasm 1945'tir. kar kmaz, Antonin Artaud'ya r
nek gnderilmitir ve o da vakit geirmeden kitaplar aldn bir
mektupla bildirir. 27 Kasm 1945 tarihli Rodez Mektuplar'nda
ise yle yazacaktr: "Tarahumaralar lkesine Yolculuk'u yaynla
yarak bana tattrdnz byk mutluluktan dolay size teekkr
ederim . . . "

Bu metinleri ngrlen dzen ve sra iinde yaynlamak bi

zim iin nemliydi.
aretler Da ve Peyote Dans'ndan sonra Antonin Artaud
tarafndan yazlan bu mektubu zellikle koymak istedik.

Sayfa: 47 ARETLER DAGI

1. aretler Da byk bir olaslkla Antonin Artaud'nun

T arahumara blgesine gerekletirdii grev srasnda kale
me alnd. Luis Cardoza y Arag6n'a gre, Artaud, Meksiko
niversitesi'nin desteiyle bir Gzel Sanatlar Bursu kazanmt.
Luis Cardoza y Arag6n, Sierra Tarahumara'ya doru Austos
1936 sonlarnda yola kldn belirtir. Artaud kukusuz Ekim
aynn ilk gnlerine kadar orada kald, nk ayn yedisinde hala
Chihuahua'dayd ve oradan Jean Paulhan'a bir mektup yazmt.
Meksiko'ya dnn izleyen gnlerde, 16 Ekim 1936'da metin
spanyolca olarak yaynland ve El Nacional gazetesinde La Mon
tana de los signos adyla kt.

1 65
 Vie et Mor! de Satan le Feu (eytan Atein Hayat ve lm)
adl kitaba yazd nsznde, Bay Berna, Viskonti Sokanda
bir bodrumda yannda temizlikiyle birlikte kutulardaki evraklar
arasnda La Montagne pleine de signes'in (aretlerle Dolu Da)
elyazmalarn bulduklarn belirtir. Olay dorudur, bir olaslkla,
bu elyazmalar Artaud tarafndan Cecile Schramme'n evinde
braklmt ve Mays 1 93 7'de ilikilerinin kopmasyla ne yazk ki
baz ksmlar kalabalk etmesin diye temizliki tarafndan ev st
mak iin harcanmt. Ayn metnin daktiloda yazlm rnei de
vard ve zerinde eliyle Antonin Artaud'nun yapt dzeltmeler
ve Jean Paulhan'n basma gnderilmek zere yazd notlar bu
lunmaktayd. Nouvelle Revue Franaise'de yaynlanan metin bu
daktiloda yazlm rneidir.
El Naciona!de yaynlanm olan spanyolca metnin, bu elyaz
mas versiyonun evirisi olduunu ve aadaki bal tadn
da ilave edelim:

TARAHUMARALAR LKESNE YOLCULUK

ARETLER DAGI

stelik Antonin Artaud, makalenin altna adn yazdktan

sonra 1. makale ve devam var notlarn koymutur.
2. Ve bu Doa nsan olarak dnmek istedi. nsanlar evrim
letirdii iin, kayalar da evrimletirdi. Tarahumaralarn btn
inanlar ve lkeleri bunun izlerini tar.
Uygarlamam olan bu insanlar, en basit salk ve temizlik ku
rallarn bile bilmeyen bu pis insanlarn yksek kltr artcdr ve
dnceleri de bu dzeye gelmitir.

166
 Souk, karanlk, alk, korku, hilik belki nsann doarken
uyand andaki ilk duygulardr. Ama ne zaman ki insan Tarihte
Hilii aklamak istemitir, bunu hep benzer yollarla yapmtr.
Btn Byk Dinler, kklerine inildiinde din olma zelliklerini
kaybederler ve iddia edildii gibi bilinmezlikleri eriilmez klan bu
kutsal "aura"dan kendilerini syrrlar; bu pekala ortaya kan bilim
sel bir dncedir. Kabala'da bir rakamlar mzii. . .
3. . . . kaos var.
Bilim de maddenin atomlarnn hangi ritme gre dzenlendiini
aklarken, bedenler oluturabilmek iin saylar verir: 2, 5, 3, 4, 7,
12, diye. Maddenin doal bir biimde dzenlenmesinde, bu saylar
ilk Saylardr ve eer bir Metafizik varsa, bunu Saylarda aramak
gerekir. unu sylemek istiyorum: Kendisini her eyin stnde tutan
eski tanrsal dnceyi aklamaya alrken, eylerin kknde ve
bedenleri, fiziksel hayatlar olumadan nce, bu Saylarn gizemli
titreimini hissetmek gerekir, Saylarn gizli ritmi Gerekliin do
uunu aklar.
Oysa her zgn kltr bu srr hep yaamtr ve onu resimlerle
ifade etmek istemitir.
Uygarlamam Tarahumaralar dncelerinin temelinde bu tu
hafresimleri tarlar. Sierra Tarahumaras da onlar tar.
Ayn kayann yerdeki iki glgeyi yirmi defa ynettiini ve bunun
tekrarlandn grdm, ayn hayvan bann aznda kendi resmini
yuttuunu grdm. Ve kaya, mkemmel izilmi iki gsle bir kadn
srtnn eklini almt; penise benzeyen testere diin tepesinde ta
tuttuunu ve yznde de da doru drt ukur olduunu grdm
ve btn bu formlarn ilkelerinden balayarak yava yava Geree
geilerini grdm.
Tekrar ediyorum . . .

167
Sayfa:53 PEYOTE DANSI

1. 27 ubat 1937, 13 ve 28 Mart 1937 tarihlerinde Jean

Paulhan'a yazlm olan bu Mektuplar ve Peyote Ayini, Antonin
Artaud'nun Meksika dn sonras Paris'te yazlmtr.
2. Peyote Dans'nn bu blm, Mneccim Krallarn lkestnin
temel fikirlerinden birini ele almaktadr.

Sayfa: 65 HENR PARSOTYA MEKTIJP

1. Henri Parisot ile Antonin Artaud arasndaki yazmalara

baklrsa bu mektubun Rodez'den gnderilmedii anlalyor. Bir
koleksiyoncunun duyarll sayesinde bu elyazmasm L'Age d'Or
dizisinde yaynlanan kitapkla karlatrabildik.
2. Sz konusu edilen 7 Eyll 1945 tarihli mektup, Antonin
Artaud'nun Tarahumaralar lkesine Yolculuk'un yaynlanmasna
onay verdii sralarda yazd bir mektuba ilitirdii nc bir
mektuptur ve Artaud, bu mektubun daha nce gnderdii Ta
rahumaralar lkesine Yolculuk'a Ek'in yerine yaynlanmasn ister.

Sayfa: 69 TUTUGURI

1 . Antonin Artaud, 22 Haziran 1947'de, Marc Barbezat ile

imzalad szlemede ona L'Age d'Or dizisinde yaynlanan me
tinleri ve Gne Ayini metnini vermeyi taahht eder. Ekim 1947
sonunda Antonin Artaud bir iir yazar:

TIITUGUR
SYAH GNE AYN

Antonin Artaud, o dnemde Fransz Radyosunda (Radiodif

fusion franaise) bir program yapmak iin davet alr ve yenilerde

168
yazd bu iirin, yayn metni iinde yer alabileceini dnr.
Marc Barbezat'ya gndermeden nce bu dnceyle dikte eder.
Sesli bir program olan yaynda bu iirin de Tarahumaralar met
niyle birlikte kmamas iin hibir neden yoktur. Ama Tanr
Yargsnn ini Bitirmek in balkl bu yayn yasaklannca,
yaync K, Antonin Artaud'ya metnin tamamn yaynlama ne
risinde bulunur ve 12 ubat 1948'de bir szleme imzalanr. Tu
tuguri, Siyah Gne Ayini, aslnda Tanr Yargsnn ini Bitirmek
in metninin iinde yer almaktadr ve haliyle Tarahumaralar'la
birlikte yaynlanmamas gerekir. Antonin Artaud 16 ubat
1948'de Marc Barbezat'ya taahhtl bir mektup gnderir ve bu
mektupta unlar yazar:
Paris'teki bir yaynevi benden bu radyo programnn metnini
istiyor
iinde bu Tutuguri var.
Ona bu metni verdim.
Ama sizin iin ve Peyote Ayini 'nin ekine konulmas iin yeni bir
Tutuguri hazrlyorum.
Sizden rica ediyorum, eski metinlerimde aramaynz ve zellikle
de
bundan znt duymaynz.
Sizin iin yazdm yeni Tutuguri kanl bir tecrbe kadar ar
1936'da olmayan kanl tecrbe
Bu kanl tecrbe burada geirdiim 3 ciddi hastalk nbeti: beni
kendi kanmla ykanrken buldular, tamamyla bir kan bataklnda
ve ite Tutuguri, bundan dodu;
Mektubun sonu Tutugudnin bu ikinci versiyonuyla bitiyor
du.
2. Antonin Artaud'nun zorlayarak kulland szcklerden
(lilace) biri daha.

169
 Franszcadaki liliaci szc "leylak'' kaynakl olan ey anla
mna gelirken, kulland lilace szc leylak tohumu ve yap
raklaryla ilgilidir.

Sayfa: 77 EL NACIONAL'DE
TARAHUMARALAR
HAKKINDA YAYINLANAN METN

1 . Meksika yolculuunun sonunda Antonin Artaud, El Na

cional gazetesinde drt metin yaynlar. Bu metinler daha sonra
Meksiko Bamsz Devlet niversitesi'nden Luis Cardoza y
Arag6n'un abalaryla yeniden yaynlanr. lk metin olan aretler
Da, Tarahumaralar lkesine Yolculuk'un banda yer alr. Dier
metin ise Mneccim Krallarn lkesi, Bir Irk-lke ve Atlantis
Krallarnn Ayintdir.

Sayfa: 79 MNECCM KRALLARIN LKES

1. 24 Ekim 1936'da, El Nacional gazetesinde spanyolca El

pais de los "reyes magos" balyla yaynlanm metin.

Sayfa: 83 DOGA NASIL K. ..

1. Mneccim Krallarn lkestnin yedinci sayfasnn arkasna

yazlm cmledir.
Antonin Artaud ayn sayfada bir olaslkla yazlarnn
Meksika'daki dergilerde yaynlanmasyla ilgili olarak adres ve
randevular da not etmitir.

170
Sayfa: 85 BR IRK-LKE

1 . 17 Kasm 1937'de, El Nacionalde, Una Raza-Principio

balyla yaynlanmtr. lk Franszca basm ise Lettres Nouvel
les dergisinde (Say:l, Mart 1953) yaplmtr.

Sayfa: 91 ATLANTS KRALLARININ AYN

1. Metin 9 Kasm 1936'da, Antonin Artaud Meksika'dan

ayrldktan sonra El Nacional gazetesinde spanyolca El rito de los
reyes de la Atlantida balyla yaynlanmtr.
2. spanyolcasn kullanmay tercih ettiimiz "matachines"
szc burada ilgisiz bir biimde ayini ve ayini yrtenleri gs
termektedir. Bugn ok az kullanlan bu szck, bir zamanlar
zrhl, yaldzl mifer ve bacaklarnda kk anlar ve ellerinde
kllar olan danslar anlamna geliyordu.

Sayfa: 97 VOILA DERGSNDE YAYINLANAN

BR METN

Sayfa: 99 KAYBOLMU NSANLARIN IRKI

1. Voili l l'hebdomadaire du reportage dergisinde John Fo

rester imzasyla yaynlanan bu makale, tarafmzdan Antonin
Artaud'ya ait olduu Marc Barbezat'ya bildirilmiti. John Fores
ter ismi, yazarlar makalelerinde isimlerini koymak istemedikle
rinde zaman zaman paspartu gibi kullanlan bir imzayd.
Antonin Artaud'nun, bu metni Meksika dnnde, mali du
rumunun iyi olmad rlanda yolculuu arifesinde 1937'e doru
biraz para kazanmak amacyla teslim ettii tahmin edilebilir.

171
 2. Voila'da yaynlanan metin yanltr: Cmlenin "bir cinsel
organn ve bir kadn eklinin" biiminde olmas gerekir.

Sayfa: 103 TARAHUMARALAR LKESNE

YOLCULUK'A EK

1. Antonin Artaud'nun kitabndan soyutlamak istedii bu

metin, Henri Parisot tarafndan saklanm ve korunmu ve Marc
Barbezat'ya daktiloda yazlm rnei gnderilerek yaynlanm
tr. Metin, Ocak 1944 tarihlidir. Bu dnemin dier metinleri ve
mektuplar gibi bu metin de byk harflerle doludur. Bir ko
leksiyoncu sayesinde bu metni elyazmasyla karlatrma frsat
bulduk.

Sayfa: 1 1 7 PEYOTE HAKKINDA BR NOT

1. Bu not, Tarahumaralarda Peyote Ayini'nin L'Arbalete

dergisinde (Say:12, ilkbahar 1947) yaynlanaca sralarda kale
me alnm bir nottur.

Sayfa: 121 TARAHUMARALARLA

LGL MEKTUPLAR

Sayfa: 138 JEAN PAULHAN'A, 4 UBAT 1937

1. Basit bir mektup olmaktan te, Tarahumaralar' tamam

lama metni zelliinde olan bu mektup ilk kez Nouvelle Revue
Franaise'de (Say: 95, 1 kasm 1960) yaynlanmtr. Daha sonra
Tarahumaralar'a ilave edilmitir.
2. aretler Da sz konusudur.

1 72
 3. Antonin Artaud'nun gnderme yapt bu resim, Robert
Fludd'n (1574-1637) Utriusque Cosmi majoris et minoris adl
eserinde dnyann yaradln emalatrd resimdir. Bu resim,
okltizm ve Kabala'yla ilgili eserlerde sk sk yer almaktadr.
4. Kukusuz Mneccim Krallarn lkesi sz konusudur.

Sayfa: 145 JEAN PAULHAN'A 27 UBAT 1937

1. Antonin Artaud, Boileau Soka'ndaki Fransz Tp Mer

kezinde uyuturucu ila tedavisi grmt ama bu yetersiz kalm
bir baka yerde ikinci bir tedavi daha grmt. Bu mektup ku
kusuz Boileau Soka'ndan, 27 ubat 193Tde yazlmtr.

Sayfa: 146 ]EAN PAULHAN'A, 13 MART 1937

1. Bu metin bulunamamtr. Antonin Artaud, Jean Paulhan'n

bu mektuba verdii cevab ve saklad iki rneiyle birlikte bir
birine yaptrmt. Mektup bize baz bilgiler aktarmaktadr:
Sal

Sevgili Dostum,
Astrolqji ay havasnda olduumu sanmyorum.
Byle bir ay havas iin zamanfazlasyla uzun. Sonra, onu daha
ak seik ve daha kesin isterdim: Belli belirsiz ve ak olmayan kalan
eylerden emin bir biimde sz ediyorsunuz. Astroloji-Bilimin hibir
zaman var olmad bir gerek midir? Onu bir Centriloque szc
yle kantlamak yeterli deil. Ayrca btn "dikkatli astrologlar"
kimlerdir? Byle yetkeye (kimin ?) davet etmek benim canm skyor.
Bana yle geliyor ki byle bir konu, sizin setiiniz ekliyle daha uzun
ve daha ayrntl bir inceleme gerektirir.
S. dostunuz.

173
Sayfa: 147 JEAN PAULHAN'A, 28 MART 1937.

1. Antonin Artaud, Tarahumaralar lkesine Yolculuk'un Nou

velle Revue Franaise'de yaynlanaca sralarda Mneccim Kralla
rn lkeslni kitabn btnnden ayrmay dnmektedir.
2. Gerekten de iaretler Da nn iki versiyonu vardr. Ki
'

tapta yer alan iaretler Da Austos 1937'de Nouvelle Revue

Franaise'de yaynlanmtr. Dier versiyon olan iaretlerle Dolu
Da ise, Meksika'da spanyolca yaynlanm metnin evirisi
olup Ekim 1936'da Jean Paulhan'a gnderilmitir. Bu iki metin
karlatrldnda Antonin Artaud'nun ok nemli deiiklikler
yapt grlmektedir.
3 . 1937'de, Jean Paulhan iki kez ok etkili bir biimde Anto
nin Artaud lehinde giriimde bulunmutu: Birincisi, Edebiyat
lar Sandndan acil bir yardm isteidir, (buradan 600 franklk
acil yardm denei kmtr); ikincisi ise Boileau Soka'ndaki
tedavide masraflar bizzat demesidir.

Sayfa: 149 JEAN PAULHAN'A, 13 NSAN 1937

1. Bu mektup Antonin Artaud'nun ikinci ila tedavisi grd

srada yazlmtr.
2. Yazar bu satrlarda Tiyatro ve kiztndeki Vahet Tiyatrosu
(Birinci Bildirge) blmne gndermede bulunmaktadr.

Sayfa: 150 JEAN PAULHAN'A, 27 MAYIS 1937

1. Mektup tarihsizdir ama kesin ki Andre Breton'a yazd

mektupla ayn gn ya da ertesi gn yazlm bir mektup
tur. Ayn tarihli bir mektupta Artaud, Andre Breton'a Cecile

174
Schramme'dan ayrldn ve evlilik projesinin suya dtn
yazar.
2. Bu szcn alt, elyazmasnda yedi kez izilmitir.

Sayfa: 151 JEAN PAULHAN'A, HAZRAN BAI, 1937

1. Mektubun tarihi yoktur ama Jean Paulhan hemen cevap

yazarak Nouvelle Revue Franaise'de yaynlanacak metnin en
azndan isminin ba harflerinin konulmasn nerir ve Antonin
Artaud hemen cevap verir. Buna gre mektubun Haziran ban
da yaynlanmas mmkndr.
2. ]acques Riviere ile Yazmalar, Nouvelle Revue Franaise'de
(Say:132, 1 Eyll 1924) yaynland. Kapakta, yazarn ismine
ayrlan blmde gerekten de yldz vard.

Sayfa: 152 JEAN PAULHAN'A, HAZRAN SONU, 1937

1. Mektuba tarih konulmamtr. Artaud bir kez daha is

mini koymama kararn yineler.

Sayfa: 153 HENR PARSOT'YA, 10 ARALIK 1943

1. Ekim 1943 balarnda, yaync Robert J. Godet, Tarahu

maralar lkesine Yolculuk'u yaynlamak iin Antonin Artaud ile
ilikiye geer. Bu srelerdeki yazmalarda kendisine yardmc
olan Henri Parisot'ya yazd bu mektubun daktiloda yazlm
rnei Henri Parisot tarafndan yayncs Marc Barbezat'ya gn
derilir ve 1955'de Tarahumaralar'n basksnda kitabn iinde yer
alr. Bir koleksiyoncu sayesinde bu metni elyazmasyla karla
trma frsat yakaladk.

175
 2. Nahua dilinde tarahumara yaya koucu anlamna gelir.
Antonin Artaud bu ekilde szc bozarak rlanda krallarnn
nl tarihi kenti Tara'y anmsatmak istemi olabilir. Humaras
szc ise humer (iine ekerek koklamak) fiilinin gelecek zama
nn anmsatmaktadr: Humeras szc Sanskritede, yldz,
gzbebei anlamlarna gelmektedir.
3. Bu satrlar Tarahumaralar lkesine Yolculuk'a Ek'in proje
aamasnda olduunu hissettirmektedir.
4. Aslnda sokan ismi Vieussens'dr. Szck oyunlarn
seven Artaud, Vieux Saint szcn, Vieux-Saints olarak da
yazmt.

Sayfa: 157 DOKTOR GASTON FERDERE'E, 11 ARALIK 1943

1 . Mektup ilk kez Antonin Artaud'nun Nouveaux ecrits de

Rodez (Rodez'den Yeni Yazlar) adl kitabnda yer almtr.

176