You are on page 1of 9

16/11/2016 TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo205/1999

[TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo205/1999]

ACRDON205/99

Proc.n222/98

2Seco

Rel.:ConsMariaFernandaPalma

Acordamna2SecodoTribunalConstitucional

Relatrio

1.A...foiacusadoepronunciadoem1/9/94pelaprticadeumcrimedeofensas
corporaisnegligentes,crimeprevistonoartigo148,n1,doCdigoPenalde1982,na
redacoanteriorrevisointroduzidapeloDecretoLein48/95,de15deMaro,aoqual
correspondiaapenadeprisoatseismesesemultaatcinquentadias.

Pordespachode23deSetembrode1997,proferidono9JuzoCriminaldeLisboa,
foideclaradoprescritooprocedimentocriminal,emvirtudedeseterconsideradodecorridoo
prazodedoisanos,previstonoartigo117,n1,alnead)doCdigoPenalde1982,semque
tivesseocorridoqualquercausasusceptveldeinterromperoususpenderodecursodoprazo
prescricional,nostermosdosartigos119e120doCdigoPenal.Determinouse,em
consequncia,oarquivamentodosautos.Dessedespachointerpsrecursooassistente,J...,
invocandoainterrupodoprazodeprescriodoprocedimentocriminalantesde12/12/95,
momentodanotificaoparaasprimeirasdeclaraesdoarguidonafasedoinqurito.O
fundamentodasoluopropugnadafoiainterpretao"forosamenteactualista",aps1987,
doartigo120,n1,alneaa),doCdigoPenal,segundoaqualtalnormapassariaareferir
constituiodearguidoefasedoinqurito(artigo57doCdigodeProcessoPenal)o
momentodainterrupodaprescrioqueolegisladorde82referirainstruopreparatria,
duranteavignciadoCdigodeProcessoPenalde1929.

Nacontramotivaodorecurso,oarguidosustentouqueainterpretaoproposta
violariaosartigos120,n1,alneaa),e2,n1,doCdigoPenal,bemcomooartigo9,n
2,doCdigoCivil,"pornoterainterpretaopropostaomnimosuportenaliteralidadedo
textolegal",esustentou,ainda,queareferidainterpretaoviolariaoart.29,n1en3,e
art.32,n1en4,daC.R.P.nasuaredacode1992.

2.NoacrdodoTribunaldaRelaodeLisboade20deJaneirode1998,quese
pronunciousobreorecursointerpostopeloassistente,foidecididoqueoprazoprescricional
doprocedimentocriminalnoprescreveracomfundamentoemque:

1.Deverseiarealizarumainterpretaoextensivadoartigo120,n1,alneaa),
doCdigoPenal,afirmandosequetal"noproibidopeloartigo4do
CdigodeProcessoPenalcomfundamentonaidentidadederazono
sentidodequeanotificaoaoarguidododespachodoMinistrioPblico
parainterrogatrioearealizaodestetemefeitointerruptivodoprazode
prescriodoprocedimentocriminal".Estainterpretaoimporseiapela
obrigatoriedadedaconstituiodearguido"logoque,correndoinqurito
contrapessoadeterminada,estaprestardeclaraesperantequalquer
autoridadejudiciriaourgodepolciacriminal,sendocertoquesetratade
http://www.tribunalconstitucional.pt/tc/acordaos/19990205.html?impressao=1 1/9
16/11/2016 TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo205/1999

actoprocessualdondesealcanaoestatutodearguidopassandoasersujeito
dedireitoseobrigaesenunciadasnoartigo61doCdigodeProcesso
Penal"eporoMinistrioPblicotambmproferiractosdecisriosnostermos
doartigo97doCdigodeProcessoPenal

2.Oartigo11,alneaa),doDecretoLein48/95,de15deMaro,queaprovou
oCdigoPenalrevisto,circunscreveriaocampodeaplicaodaalneaa)do
n1doartigo120doCdigoPenalde1982,nasuaversooriginria,
enquantoreferidoinstruopreparatria,aoperododevignciadoCdigo
deProcessoPenalde1929.Diziasequeemtaldiplomaseestabeleciaque,
nosprocessosinstauradosat31deDezembrode1987,aprescriodo
procedimentocriminalerainterrompidacomanotificaoparaasprimeiras
declaraes,paracomparnciaouparainterrogatriodoagentecomoarguido
nainstruopreparatria.Istosignificariaque"olegisladorreproduziua
normadaalneaa)don1doartigo120doCd.Penalde1982,verso
originria,reportandoaaoperododevignciadoCd.Proc.Penalde1929"
eque"anormadoart.11al.(a)doDecLein48/95de15deMarorefora
ainterpretaoextensivaouactualistadaal.a)don1doart.120doCd.
Penalde1982paraotempodevignciadoCd.deProc.Penalde1987".

3.DesteacrdodoTribunaldaRelaodeLisboafoiinterpostorecursoparaoTribunal
Constitucional,nostermosdosartigos70,ns1,alneasb)ef)e2daLeidoTribunal
Constitucional,comfundamentoemqueoartigo120,n1,alneaa),doCdigoPenalde
1982,sujeitointerpretaoextensivapropugnadanoacrdocitado,seriainconstitucional
porviolarosartigos29,ns1e2,e32,ns1e4,daConstituio.

NascontraalegaesapresentadaspeloMinistrioPblicojuntodoTribunal
Constitucional,foisuscitadaaquestoprviadonoconhecimentodorecursoporaquesto
deconstitucionalidadenotersidosuscitadaduranteoprocessodemodoadequado,com
fundamentoemquetalquestonoforalevadasconclusesdapeaprocessualreferida.E,
subsidiariamente,oMinistrioPblicojuntodoTribunalveioaentenderqueoartigo120,n
1,alneaa),doCdigoPenalviolariaoartigo29,n4,daConstituio.

Nascontraalegaesdorecorrido,foi,igualmente,suscitadaaquestoprviade
inadmissibilidadedorecursoporaquestodeconstitucionalidadenotersidosuscitada
duranteoprocesso.

Orecorrenterespondeuquestoprvia,invocandoquesuscitaraaquestode
constitucionalidadeantesdeesgotadoopoderdedecisodoTribunalrecorridonacontra
motivaodorecurso.Alicerouasuaposionoentendimentodaausnciadeumaexpressa
exignciadeinvocaoformalizadadeinconstitucionalidadeaopontodeseimporquea
questosuscitadaosejaemsededeconcluses.Poroutrolado,orecorrenteargumentouque
ofactodeoTribunalrecorridonotertratadodaquestono,porsi,impeditivodo
conhecimentodamesmapeloTribunalConstitucional,poistalseriaumaincompreensvel
"limitaododireitoaorecurso",nocasodeoTribunalrecorridoteraplicadoefectivamente
anorma.

II

Fundamentao

Aquestonormativaobjectodorecursodeconstitucionalidade

4.objectodopresenterecursodeconstitucionalidadeoconfrontodeuma
interpretaodoartigo120,n1,alneaa),doCdigoPenalde1982comosartigos29,ns
http://www.tribunalconstitucional.pt/tc/acordaos/19990205.html?impressao=1 2/9
16/11/2016 TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo205/1999

1e2e32,ns1e4,daConstituio.

Consubstanciaumtalconfrontoumaverdadeiraquestodeconstitucionalidade
normativaparacujoconhecimentooTribunalConstitucionaltemcompetnciaouestarse,
apenas,peranteopedidodeapreciaodeumaeventualcontradiodadecisorecorrida,na
suasubstnciameramentedecisria,comaConstituio?

ImpeseoentendimentosegundooqualoTribunalConstitucionalseconfronta,
nestecaso,comumaverdadeiraquestodeconstitucionalidadenormativa,apesardetal
questoresultardeotribunalrecorridoteratingidoumresultadointerpretativoeventualmente
proibido,emfacedasrestriesinterpretativasimpostaspeloprincpiodalegalidadeem
direitopenal.

Comefeito,vriasrazesintercedemafavordequeaquestocolocadanopretende
suscitaromerocontrolopeloTribunalConstitucionaldadecisorecorrida.

Assim,desdelogo,orecorrentenosubmeteapreciaodoTribunalConstitucional
umprocessointerpretativoutilizadopontualmentenadecisorecorrida,isto,ainserodo
casoconcretonummbitonormativoprdeterminadopelojulgador.Noumtalmomento
desotoposiodocasonoquadrolgicodecorrentedainterpretaodanormaoque
verdadeiramentesequestiona,masantesumcertocontedointerpretativoatribudoaoartigo
120,n1,alneaa),oqualidentificado.Questionase,semdvida,seafixaodesentido
danorma,segundoaqualestaabranger,emgeral,nainterrupodaprescrio"a
notificaoaoarguidododespachodoMinistrioPblicoparainterrogatrionoinquritoea
realizaodeste"umainterpretaonormativacompatvelcomaConstituio,emfacedos
artigos29,ns1e3e32,ns1e4.,assim,ocontedofinaldainterpretao,ouditode
outromodo,oresultadointerpretativopeloqualseatingeanormaquedecideocaso,norma
queeventualmentenotemcompetnciaconstitucionalparaodecidir,quesubmetidoao
controlodeconstitucionalidade.

Aistoacrescequeoreferidocontedointerpretativonoapenasdeterminadopelo
casoconcreto,masreferidocomelevadaabstraco,nabasedeumalinhajurisprudencial
anteriorqueutilizouamesmaperspectivainterpretativaparacasosidnticos.

Emerge,assim,claramente,deummomentointerpretativoaquestode
constitucionalidade.Nosetratadeummomentomeramenteaplicativodanormaaocaso
concreto,isto,deumasituaoemqueorecorrentesusciteapenasacorrecolgico
jurdicadainclusodocasonanorma.Tratase,antes,daindicao,comsuficiente
autonomia,doscritriosjurdicosgenricaeabstractamentereferidospelojulgadoraotexto
legalparadecidircasossemelhantes.Nestecaso,foienunciadapelojulgadorumadimenso
normativaque,segundoorecorrente,nocorrespondefielmentespalavrasdolegislador,
violando,porisso,oprincpiodalegalidade,sendoessadimensonormativaqueorecorrente
pretendeverapreciada.

Ora,oTribunalConstitucionalnopodedeixardecontrolardimensesnormativas
referidaspelojulgadoraumanormalegalaindaqueresultantesdeumaaplicaoanalgica,
emcasosemqueestejamconstitucionalmentevedadoscertosmodosdeinterpretaooua
analogia.Oresultadodoprocessodeinterpretaooucriaonormativa(tantodemeras
dimensesnormativascomodenormasautnomas),nsitonaactividadeinterpretativados
tribunais,nopodedeixardesermatriadecontrolodeconstitucionalidadepelostribunais
comunsepeloTribunalConstitucional,quandoaprpriaConstituioexigirlimitesmuito
precisosataisprocessosdeinterpretaooucriaonormativa,noreconhecendoqualquer
amplitudecriativaaojulgador.

5.Questoafimdaanterioradesaberseoobjectodorecursoefectivamenteo
artigo120,n1,alneaa),doCdigoPenalouantesumanormaconstrudapelojulgador
atravsdeumprocessodeintegraodelacunaporanalogia,nostermosdoartigo10,ns1
e2,doCdigoCivil.Notese,porm,queemambososcasosestaremosconfrontadoscom
umanormacujaconformidadeConstituiosindicvelperanteoTribunalConstitucional.
http://www.tribunalconstitucional.pt/tc/acordaos/19990205.html?impressao=1 3/9
16/11/2016 TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo205/1999

Naprimeirahiptese,concluirsequeaaplicaoanalgicaaindaconstituiumaactividade
interpretativa,emsentidoamplo,dandocomoresultadoumacertadimensonormativaque
podecontrariarnormasouprincpiosconstitucionais.Nasegundahiptese,estaremcausa
umanormanoescritaigualmentesusceptveldeafrontaraConstituioquerquantoaoseu
contedoquerquantosuagnese(acircunstnciadeserobtidamedianteumaaplicao
analgicavedadapeloartigo29,ns1e3,daConstituioferiladeinconstitucionalidade
material).

Todavia,estaquestoacabaporserdecunhopuramenteteorticonamedidaemque
estarsempreemcausaaquestodesabersecompatvelcomaConstituioanormaque
determinaainterrupodaprescrioobtidaapartirdoartigo120,n1,alneaa)doCdigo
Penal.E,independentementedeestaremcausaumainterpretaoextensivaouaplicao
analgicadestanormalegal,oqueseperguntaseanorma,dimenso,sentidoou
interpretaoobtidoscontrariamouno,nasuagnese,oprincpiodalegalidadee,em
concreto,aexignciadelexcertaquelhensita.

Aquestoprviadonoconhecimentodorecurso

pornosuscitaodaquestodeconstitucionalidadeduranteoprocesso

6.Nacontramotivaoapresentada,afls.269,orecorrenterefereseexpressamente
violaopeloartigo120,n1,alneaa),doCdigoPenalde1982,dosartigos29,ns1e
3,e32,ns1e4,daConstituio.Assim,squestionvelomodocomofoicolocada
peranteotribunalderecursoaquestodeconstitucionalidade,enunca,emabsoluto,asua
nosuscitao.

Porm,quantoaomododesuscitao,deveconcluirsequeaquestodeconstitucionalidade
foisuscitadaexplicitamente,sendooargumentodeumaviolaodas"preocupaes
garantsticasdaConstituio"conjuntamentecomarefernciaaospreceitosconstitucionais
umdosfundamentosdacontramotivaodorecurso.Poroutrolado,aexigncialegalde
levarsconclusesdasalegaesderecursoasquestessuscitadas(artigo690doCdigode
ProcessoCivil)nopoderentendersenumsentidoexcessivamenteformalsticobastando
quetaisquestessurjamcomoconclusesdorecurso,numsentidolgico.Poder,portanto,
dizersequeaquestodeconstitucionalidade,enquantoargumentocentraldacontra
motivaodorecurso,temqueserentendidacomoumaconclusodorecursoeque,porisso,
reclamaria,necessariamente,umadecisopelotribunalderecurso,aceitandoaourejeitando
a.

OfactodeoacrdoproferidopeloTribunaldaRelaonoterconsideradoexplicitamente
talquestonoimpedequeaaplicaodoDireitoquerealizounotivesseimplicado,
necessariamente,umarespostanegativaquestodeconstitucionalidade.Afaltade
problematizaodaquestodeconstitucionalidadenotextodoacrdonoobstaauma
verdadeiradecisodessamesmaquesto(sobreospoderesdeinterpretaodoTribunal
Constitucionalquantoaosentidodasdecisesrecorridas,cf.,entreoutros,oAcrdon
184/90,D.R.,IISrie,de21deMaiode1996).Destemodo,deveoTribunalconhecera
questodeconstitucionalidadesuscitadapelorecorrente,noconsiderandoprocedentea
questoprviasuscitadatantopeloMinistrioPblicocomopelooutrorecorrido.

Poroutrolado,ofactodeorecorrenteinvocaraalneaf)doartigo70(recursode
legalidade)daLeidoTribunalConstitucionalnotem,nestecaso,qualquercabimentopor
nosedivisarqualquerquestodelegalidadetalcomoaquecontempladanessamesma
alneadoartigo70.

http://www.tribunalconstitucional.pt/tc/acordaos/19990205.html?impressao=1 4/9
16/11/2016 TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo205/1999

Aeventualinconstitucionalidadedoartigo120,n1,alneaa),

doCdigoPenalde1982,porviolaodosartigos29,ns1e4

e32,ns1e4,daConstituio

7.Oproblemadeconstitucionalidadequeoartigo120,n1,alneaa),doCdigo
Penalde1982coloca,suscita,deimediato,asduasdimensesseguintes:

Emprimeirolugar,aqueresultadadvidasobreseainterpretaodoartigo120,n
1,alneaa),doCdigoPenalde1982,apsaentradaemvigordoCdigodeProcessoPenal
de1987,comrefernciaaomomentodaconstituiodearguidoemprocessopenal,
correspondeaumainterpretaoextensivaouaumaanalogiadareferidanormaquanto
interrupodaprescriodoprocedimentocriminal.Emsegundolugar,aqueseconexiona
comacompatibilizaodetaisprocessosinterpretativoscomaConstituio,noinstitutoda
interrupodaprescrio.

Comefeito,aanlisedasquestesreferidasimpeseporqueamatriadaprescrio
doprocedimentocriminalhabitualmentesujeitapeladoutrinaaosvrioscrivoslimitativos
dainterpretaojurdicaeaplicaodaleinotempovigentesnoDireitoPenalporimposio
constitucional(sobreanaturezadoinstitutodaprescrioemgeraleassuasrelaescomo
princpiodalegalidade,cf.EduardoCorreia,"Actosprocessuaisqueinterrompema
prescrio",RevistadeLegislaoedeJurisprudncia,ano94,p.353,eano108,p.361e
ss.FigueiredoDias,Consequnciasjurdicasdocrime,1993,p.698ess.).Asujeioda
prescriosdecorrnciasdoprincpiodalegalidadetemsidoproblematizadaemfunoda
suaqualificaocomoinstitutodeDireitoPenalsubstantivoouadjectivo,persistindoa
primeiraqualificao.Mas,independentementedotratamentodasrelaesentreaprescrio
eoprincpiodalegalidadenumplanoclassificatrio,umaconstruodogmticaimplantada
nosfundamentosespecficosdaprescrioindependentementedasuanaturezapenalou
processualpenaljustificaoinstitutoporrazesdenecessidadedapenaemconjugaocom
umalgicadecontrolodopoderpunitivodoEstado(cf.FernandaPalma,"Princpioda
aplicaoretroactivadalei(penal)maisfavorvelealteraodeprazosprescricionaisno
direitodemeraordenaosocial",emRevistaFisco,n34,1991).Comefeito,nosa
desnecessidadedapenaqueodecursodotempoimplica,quandoofactojfoiassimiladoou
esquecidopelasociedade,mastambmumaresponsabilizaodoEstadopelainrciaou
incapacidadepararealizaraaplicaodoDireitonocasoconcreto(cf.acercadestadimenso
deumagarantiadeobjectividadecomoinerentelegalidadeeproibioderetroactividade,
Jakobs,Strafrecht,AllgemeinerTeil,2ed.,p.95ess.)

Nainterrupodaprescrio,repercuteseaquelafundamentao,namedidaemqueo
recomeodacontagemdoprazoprescricionalsejustificaporterhavidoumaactuaodos
rgostitularesdopoderpunitivo,ilustrativaobjectivamentedeumaefectivapossibilidade
deseviraaplicaroDireitoPenalnocasoconcreto.

Aprescrio,comefeito,uminstitutoquerevelaumalgicaderelaopunitiva
pelaqualreclamadodoEstado,titulardopoderdepunir,umaactuaoclereeeficazna
definioeaplicaodoDireitoaocasoconcreto.Ainterrupodaprescrioexplicasepela
demonstraodacapacidadeevontadede,justificadamente,actuarosmeiosconducentesao
exercciooucontinuidadenoexercciodeacopenal,nopodendo,assim,serbastante
qualqueractividadeinvestigatrianoreveladoradaquelacapacidadeparainterrompera
prescrio.

8.Apesardeaproibiodaanalogiaquantomatriadaprescrionoestar,de
modoliteral,includanaproibiodaanalogiaquantosnormasincriminadoraseser
questionvelaexistnciadeumverdadeirodireitodoagenteaqueainrciadoEstadona
prossecuopenalobeneficie,aproibiodaanalogiaemmatriaprescricional,
nomeadamentequantoscausasdeinterrupodaprescrio,estsemdvidajustificada
http://www.tribunalconstitucional.pt/tc/acordaos/19990205.html?impressao=1 5/9
16/11/2016 TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo205/1999

peloreferidocontrolodopoderpunitivodoEstadoatravsdoDireitoquecriou,demodoque
semaverificaodefactosprevistosemleipenal(objectodereservadeleieinerente
controlodemocrtico)comoindiciadoresdeumaefectivaesustentadavontadeecapacidade
punitivadoprprioEstadonoserpossvelestabelecercausasinterruptivasdaprescrio.

Assim,mesmoqueagarantiadaprevisibilidadeparaosreaisouhipotticosagentes
doscrimesdosprazosprescricionaisnobasteparajustificaraproibiodaanalogia,elaser
impostapelomenospelaseguranademocrtica,relativamenteaocontrolodoexercciodo
poderpunitivo,oqualnopodeserexercidosemlimitesobjectivosdemocraticamente
estipulados.Pelomenosnestesentido,aproibiodaanalogiadasnormasrelativas
prescriopartilhadosfundamentosdaproibiodaanalogiarelativamenteaosfundamentos
daincriminaoeinseresenoobjectodereservarelativamentedefiniodecrimese
penas,previstanoartigo168,n1,alneab),daConstituio.

9.Terseprocedidoaumaverdadeiraintegraodelacunasporanalogiana
aplicaodoartigo120,n1,alneaa),doCdigoPenal?Aoretirarsedaquelepreceitouma
dimensonormativanoconstanteexplicitamentedoseuelementoliteraladequea
interrupodaprescrio(quejnopodiaocorrercomanotificaoparaainstruo
preparatriaporainstruopreparatriaterdeixadodefigurarnosistema)seriadeterminada
peloprimeirointerrogatriodoarguidonoinqurito,deacordocomosistemainstitudopelo
CdigodeProcessoPenalde1987estarseiaapreencheruma"lacunade
regulamentao"?Emcertostermos,perguntarsese,apsaentradaemvigordoCdigode
ProcessoPenalde1987,quesuprimiuosistemaemqueseinseriaainstruopreparatria,
tercorrespondidovontadelegislativaumasubstituiodaquelapeloprimeiro
interrogatriodoarguidonoinqurito,sustentadaaindapeloelementoliteraldaprimitiva
redacodoartigo120,n1,alneaa),doCdigoPenal.

Arespostaaestaquestoser,semdvida,positiva,seaceitarmoscomovlidauma
interpretaoactualistadoreferidopreceito,segundoaqualavontadelegislativasubjacente
noalteraodocontedodoartigo120,n1,alneaa),doCdigoPenal,apsasupresso
dainstruopreparatriapeloCdigodeProcessoPenalde1987,consistirianessa
compatibilizaodaquelepreceitocomosistemadoCdigodeProcessoPenalde1987.A
manutenodoartigo120,n1,alneaa),teriatido,segundoestainterpretao,osentidode
revelarumaintenolegislativadesubstituiodanotificaodoarguidoparaainstruo
preparatriapelanotificaoparaoprimeirointerrogatrionoinqurito.

Talintenonoseria,noentanto,dedutveldaletradoartigo120,n1,alneaa),porsis,
masapenasdaconjugaodestaletracomosentidodasituaogeradapelanoarticulao
dareformaprocessualpenalcomopreceituadonoCdigoPenal.Osentidodaletradanorma
penalseriaentodeterminadopelosignificadodaprpriainrcialegislativa.

Comotalraciocnioresultariadeumainterpretaodainrcialegislativaquanto
reformulaodoartigo120,n1,alneaa),eleconduziriaaumainterpretaoactualistado
seutexto.Seria,noentanto,aindaotextodaleiotextomantidoqueconduzia
identificaodocritriocorrespondentefornecidopeloCdigodeProcessoPenalde1987.

este,pois,umquadrodeentendimentodainvocadainterpretaoactualista.

10.Impese,ento,saberseareferidainterpretaoactualistadoartigo120,n1,
alneaa),doCdigoPenalde1982,nocorresponde,narealidade,aumaencapotada
analogia,pelaqualseestariaacolmataruma"lacunaderegulamentao"geradapela
reformadoProcessoPenal.

Acitadainterpretaoactualista,queconvertearefernciacontidanoartigo120,n1,alnea
a),doCdigoPenalde1982aocontedodenormasdoCdigoProcessualPenalde1929no
contedomaisprximoousemelhantenonovosistemaprocessualpenal,ultrapassa,na
verdade,umameradeterminaodosentidoactualdaspalavras.Umadeterminaodo
sentidoactualdaspalavraspodeacontecer,porexemplo,quandoseverificaumaevoluono
http://www.tribunalconstitucional.pt/tc/acordaos/19990205.html?impressao=1 6/9
16/11/2016 TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo205/1999

campoabrangidoporumconceito,porseviremaintegrarnelerealidadesanteriormenteno
pensveis,como,porexemplo,aointegrarsenoconceitodearma,primitivamentepensado
parameiosmecnicos,asarmasqumicas(cf.,sobreesteexemplo,ArthurKaufmann,
AnalogieundNaturderSache,1982,p.70).Aactualizaodosentidodotextoqueagorase
analisaimplica,diferentemente,umaconversodosconceitosintegrantesdocampo
normativoprimitivoemconceitosdeumsistemadiverso.Essadiversidadedossistemas
abrangeosentidoefunodasfasesprocessuais,revelandose,desdelogo,nofactodea
direcodoinquritocaberaoMinistrioPblicoqueformulaaacusao,enquantoa
direcodainstruopreparatriapertenciaaojuizdeinstruo.Poroutrolado,a
constituiodearguido,quenosistemaantigonoseverificavanummomentoformalmente
estabelecidonemtinhaumadimensogarantstica,detmnestesistemaessadimenso,
podendoserdecorrentedeumactodevontadedoprprioagente(artigo59,n2,doCdigo
deProcessoPenal).Aconversooperadapelainterpretaorealizadano,destemodo,uma
conversonecessriaouanicaalternativaemfacedamanutenodotextolegal.Com
efeito,hquemdiscutaseatransposiodainstruopreparatriaparaoinquritoabranger
todososactosdoinquritoouapenasosdenaturezainstrutrialevadosacabonessafaseem
queintervenhaumjuiz,ouainda,seadimensogarantsticadaconstituiodearguidoque
seinstaurouem1987poderiaacarretar,emtodososcasos,ainterrupodaprescrio,
estandolhesempreassociadoummomentoprocessualreveladordaexpressodevontade
punitivadoEstado.

Peranteasdificuldadesaqueobstariaumaconversonaturaldeumsistemanooutro,
necessrioconcluirqueosraciocniosanalgicosquepermitiramaointrprete,noacrdo
recorrido,manteraaplicaodoartigo120,n1,alneaa),atravsdeumainterpretao
actualistapartemdeopessobreacompatibilizaodoCdigoPenalcomoCdigode
ProcessoPenalquenosolivrementedisponveispelointrprete,masquepelasua
repercussoemdireitosfundamentaissoobjectonecessriodereservadelei[artigos164,
alneasb)ec),daConstituio].

Destemodo,concluisequeoartigo120,n1,alneaa),doCdigoPenal,na
dimensonormativaquerealizaaconversodanotificaoparaainstruopreparatriana
notificaoparaoprimeirointerrogatriodoarguidonoinqurito,emboranotenhaqueser
necessariamentequalificadocomoumanormacriadaporanalogia,nosentidoclssicoda
distinoentreanalogiaeinterpretao,pelomenosoresultadodeumainterpretao
actualistadaleibaseadaemraciocniosanalgicos,queimplicamopesconstitutivasdeum
regime,asquaispertencemreservadeleidaAssembleiadaRepblicaprevistanosartigos
164,alneasb)ec)daConstituio.

Poderse,assim,concluirparaquemperfilheaconcepodogmticamaisclssica
sobreainterpretaoeanalogiaqueestaremosnecessariamenteperanteumresultado
interpretativoqueultrapassaosentidopossveldaspalavraseque,porisso,jnotem
fundamentonopensamentolegislativo.

Mesmoqueassimnoseentenda,admitindosequesejadiscutvelquesetenha
procedidoaumaintegraodelacunasporanalogia,namedidaemquehumcritrio
jurdicoqueointrpreteretirouaindadotextolegalatravsdasuaconversonalinguagem
donovosistemaprocessualpenal,pelomenossempreconcluirquehumacolisoentreas
possibilidadesinterpretativasutilizadasnocasoeasautorizadasaointrpretepelareservade
lei,violandoseoartigo29,ns1e3[entrenscomaconcretizaoqualificadadoartigo
164,alneasb)ec),daConstituio].Emsuma,paraestaltimalinhadepensamento,a
interpretaorealizadadoartigo120,n1,alneaa),independentementedasuaqualificao
enquantoespciedeinterpretao,confereaoreferidoartigo120,n1,alneaa),doCdigo
Penalde1982umadimensonormativaquepressupeumaponderaoconstitutivade
soluesjurdicas,pelointrprete,comimplicaonaconfiguraodasconsequnciasdo
crime,tarefadacompetnciadaAssembleiadaRepblica[artigo164,n1,alneasb)ec)]e
que,porisso,tambmnoestcontidanaintenolegislativa.

http://www.tribunalconstitucional.pt/tc/acordaos/19990205.html?impressao=1 7/9
16/11/2016 TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo205/1999

11.Adoptadoesteentendimento,porqualquerdasviasenunciadas,podeoTribunal
deixardeenfrentarasquestesdaqualificaocomointerpretaoextensivaouanalogiado
sentidonormativosubjudiciodoartigo120,n1,alneaa),doCdigoPenalde1982e,
consequentemente,noterquereferirsequestodeumaeventualproibioconstitucional
dainterpretaoextensivanoDireitoPenal.Comefeito,nemconsensualnadoutrinaa
validadeconstrutivadoconceitodeinterpretaoextensiva,comoconceitolimtrofeda
analogia(cf.CastanheiraNeves,Oprincpiodalegalidadecriminal,emEstudosem
HomenagemaoProfessorDoutorEduardoCorreia,I,1984,p.308ess.)nemmuitomenos
hconsensonadoutrinaportuguesasobreanoproibioconstitucionaldetalfigurano
DireitoPenal(cf.,entreoutros,comopiniesdivergentesentresi,CavaleirodeFerreira,
LiesdeDireitoPenal,I,1992,p.64SousaeBrito,LeiPenalnaConstituio,emEstudos
sobreaConstituio,2vol.,1978,p.253TeresaBeleza,DireitoPenal,2ed.,1985,p.491
ess.eFernandaPalma,DireitoPenalParteGeral,1994,p.94ess.).

12.Poroutrolado,oargumentodeumaeventualcontradioentreanorma
subjudicioeoartigo29,n4,daConstituionoprocede.Noseverifica,nocaso,um
verdadeiroproblemaderetroactividadeedeaplicaodasleisnotempo.Comefeito,o
fundamentodadecisorecorridanoanormaprevistanoartigo121,n1,alneaa),do
CdigoPenal,apsaRevisode1995,masantesareferidainterpretaoactualistadoartigo
120,n1,alneaa),doCdigoPenalde1982.Ocritriojurdicodadecisonofoi,assim,
reportadoaonovotextodaleipenal,introduzidosomenteapsaprticadosfactos,massim
normajvigente,interpretadaactualisticamente.Destasorte,nosainterpretao
actualistanoeraemsimesmaumaaplicaoretroactivadoDireitoPenalporque
pressupunha,peloapoioliteralemqueseancorava,queosentidoobjectivodaleijera
determinvelantesdaprticadosfactos,comotambmindiscutvelqueadimenso
normativasubjudicioresultavadevriosarestosproferidosantesdaprticadosfactos
(assimconstavadosAcrdosdoTribunaldaRelaodoPortode13deMarode1991,de
13deMarode1991,de11deNovembrode1992edoAcrdodoSupremoTribunalde
Justiade18deNovembrode1992,referidosnadecisorecorridaafls.292,verso).

Portudoisto,aviolaodoartigo29,n4,daConstituionoseverifica.

13.Finalmente,ainvocadaviolaodoartigo32,n4,daConstituiopeloartigo
120,n1,alneaa),nadimensonormativaconferidapelacitadainterpretaoactualista,na
medidaemquetalinterpretaonormativaremeteriaparatodoumsistemadedirecodo
inquritopeloMinistrioPblicoinconstitucional,refereumaquestojamplamente
debatidanesteTribunal.OTribunalConstitucional,porm,nuncaconsideroutalregime
institudopeloCdigodeProcessoPenalde1987inconstitucional(cf.,entreoutros,o
Acrdon7/87,D.R.,ISrie,de9deFevereirode1987).Seguirsetambmaquiessa
jurisprudncia,peloquenoprocedeoargumentodequeainterpretaoactualistadoartigo
120,n1,alneaa),remeteparaumregimeinconstitucional.Poressarazonoseafirmara
violaodoartigo32,n4,daConstituio.

III

Deciso

14.Emfacedoexposto,oTribunalConstitucionaldecidejulgarinconstitucionalo
artigo120,n1,alneaa),doCdigoPenal,interpretadonosentidodequeainterrupodo
prazoprescricionalseverificaapartirdanotificaoparaasprimeirasdeclaraesdoarguido
nafasedoinqurito,porviolaodoartigo29,ns1e3,daConstituio,concedendo,
consequentemente,provimentoaorecursoerevogandoadecisorecorrida,quedeverser
reformuladadeacordocomopresentejuzodeinconstitucionalidade.

Lisboa,7deAbrilde1999

MariaFernandaPalma
http://www.tribunalconstitucional.pt/tc/acordaos/19990205.html?impressao=1 8/9
16/11/2016 TC>Jurisprudncia>Acordos>Acrdo205/1999

BravoSerra

PauloMotaPinto

GuilhermedaFonseca

JosManuelCardosodaCosta[vencido,quantoquestodoconhecimentodorecurso,por
entenderqueoseuobjectoextravasaombitodacompetnciaedopoderdecogniodo
Tribunal.Nopodendoagoraexporalargadamenteofundamentodestemeuentendimento,
direiapenas,aesserespeito,queaargumentaoqueemcontrriosedesenvolvenosns.4e
5doacrdonodemolde,ameuver,apremcriseaconcluso(queaminha)deque,
aocaboeaocerto,jnoestemcausa,nasituao,umaquestodeinconstitucionalidade
"normativa"talcomoonoestavanoscasosversadosnosAcrdosns682/95e221/95,os
quais,aindasegundoomeumododever,noso"estruturalmente"diferentesdooraem
apreo].

[documentoimpressodoTribunalConstitucionalnoendereoURL:http://www.tribunalconstitucional.pt/tc//tc/acordaos/19990205.html]

http://www.tribunalconstitucional.pt/tc/acordaos/19990205.html?impressao=1 9/9

You might also like