(1880-1884)

PTON EHOV
^

li UTUN YKLER 1880-1884

O
YKLER

C em
yaynevi
BUTUN
A. EHOV

4
i
BTN YKLER
(1880 - 1884)
 D U N Y A K L A SK LE R

BTN Y K LER
(1 8 8 0 - 1 8 8 4 )
Anton ehov
Trkesi: Mehmet zgl
1. Basm, Nisan 1997
Dizgi: Cem Yaynevi
Bask: Kardeler Matbaclk
ISBN: 975-406-605-5
Cem Yaynevi: Kkparmakkap ipek Soka No: 11
80060 Beyolu - stanbul
 ANTON EHOV

B tn ykler
(1880 - 1884)
Trkesi
Mehmet zgl

cem rn
vaynevl v #
 SUNU

Antor Pavlovi ehov ksa mrnn (1860-1904) son 25

yllk yazarlk dneminde 300 kadar yk, perdelik, tek per
delik piyesler yazarak dnya yazmnda saygn bir yer tutmu
tur.
Trk okurlar ehovu yeterince tamrlar. yk dalnda,
zellikle ksa ykde nerdeyse dnyann bir numaral ustas sa
ylan, piyesleriyle tiyatro sanatna byk yenilikler getiren
yazar, yklerinin defalarca evrilip yaynlanm, oyunlarnn
devlet ve stanbul ehir tiyatrolarnda, zel tiyatro sahnelerinde
birok kez sergilenmi obnastyla lkemiz okurlarnn, izleyicile
rinin srekli ilgi oda olmutur.
ehova lkemizde ilk ilgiyi Hilmi, ikbal. Akbaba gibi zel
yaynevlerinin Haydar Rifat, Adnan Tabir Tan, Vahdet Gltekin
gibi evirmenlere Bat dillerinden yaptrp bastklar yk evi
rilerinde gryoruz. Ardndan 1940-1950 yllarnda devletin
balatt aydnlanma dneminde Tercme Brosu ve Tercme
Dergisi evresinde toplanan birok evirmen arasnda Nihal
Yalaza Taluy, Haan Ali Ediz, Ouz Peltek, Servet Lunel, Gaf
far Gney, Erol Gney, Rana akrz, Zeki Batimar, Kemal
Kaya, ahap Ilterin dorudan doruya Rusadan yapaklar
evirilerle ehovun yaptlar Milli Eitim Bakanl yaynlan
araclyla Trk okurlanna ular. Zamanla oalp gelien
Varlk, Cem, Remzi, Bilgi, Can, Sosyal, Yeditepe, Adam vb. zel
yaynevleri Milli Eitim Bakanl Yaynevinin baa kitapla-
nn yeni basmlanm yaparlar, bu arada yeni kuak evirmenler
den Ergin Altay, Ataol Behramolu, Mazlum Beyhan vb. ehov
evirilerini yaymlarlar. Burada bir izlenimimi aktarmak iste
rim. Nihal Yalaza Taluy, Rus asll bir kii olmakla birlikte
Tolstoy, Dostoyevski gibi yazarlar yannda ehovdan yapt
evirilerde artc, parltl bir dil kullanmtr. Bu inanlmaz
baary tannm edebiyatlarmzn bu evirmenin almala
rn yeni batan Trkeletirmesine balyorum.
Anton ehovu her zaman byk bir zevkle okudum.
Bozkr adl uzun yksnn evirisini yazar zerine bir ince
lemeyle birlikte 1959da faklte bitirme tezim olarak vermitim.
1970li yllarda evirmenlik almalarm yeniden ehova y
neldi. O tarihlerde yaptm eviriler birka kez baslard okur
karsna kn. Siz okurlara sunulan, elinizdeki bu almayla
son bir kez, ama bu sefer btn yklerinin evirisini bitirerek
ehova hayranlm belirtmi olacam. Bu evirileri, Prav-
da yaynevinin Moskova 1970 basml 8 ciltlik Anton Pavlo-
vi ehovun Btn Yaptlar adl yaynn esas alarak yaptm.
Bylece Trkeye yeniden kazandrlan Anton ehovun yk
lerinin te ikisi ilk kez Trk okurunun karsna km olacak
tr.
Yukarda belirttiim gibi ehov lkemizde her zaman sevi
lerek okunmu, yaptlar tekrar tekrar baslmtr. Anton e
hovun yklerinin topluca yeniden evrilmesi, bir btn olarak
yaynlanmas Cem Yaynevi iin bir vn kayna olacaktr.
Cumhuriyetimizin 70 yllk kltr birikimine bylesine nemli
bir yazarn btn yklerini evirerek katkda bulunmak ka
nlmazd. Bat yaznlar arasnda klasik Rus yazmna Trk
okurlarnca byk deer verilmektedir. nde gelen Rus yazar
larnn nerdeyse btn yaptlarmn Trkeye evrilmesi bunu
gsteriyor.
Trke'miz srekli gelimekte, eitli engellemelere karn
ulusal dil kimliini kazanma sreci devam etmektedir. Her
20-30yda birgeriye dnp baktmzda daha nceyazilanlarm
dilinin eskidiini grrz. Tutucu bak as tayan kiiler
Trkemizin bu gelimesinden rkmekte, kuaklarn birbirini
anlamakta glk ektiini ileri srmektedirler. Bat dillerinin
basksndan kurtulamamakla birlikte dilimizin gitgide anla
tn, kendi kkeninden gelen szcklerle zenginletiini kimse
yadsyamaz, ite bu nedenle ehovun yeni bir evirisi dildeki
zenginlemeyi yanstmaldr. Bizim bu almamz Trkedeki
gelimeyi ne derece yanstmtr, buna okurlar karar verecektir.
A n Trke kullanrken ardklardan, tam yerlememi szck
lerin kullanlmasndan kanlmtr.
ilk yklerinde sradan insanlan yergici bir dille, gln
ynleriyle anlatan bu izlenimci, eletirel gerekiyazarn sonraki
ykleri gldrcl yannda hznl bir havaya brnr.
Bu byk yazardaki deiimi dnrken, onun, Rus halkmm
iinde bulunduu ar yaam koullarm yakndan tandka
umutsuzlua dt kansna varrm. Hibir ideolojiye bal
olmayan, bu yzden adalarnca eletirilen ehov bize 19.
yzyln ikinciyarsum Rus toplumundan arpc insan tablolar
izmektedir. Olgunluk dnemindeki yaptlarnda grdmz
karamsarla karm onun insanl genelde aydmlkbirgelecein
bekledijne inandn hissederiz. Bilimin gelimesiyle birlikte
saduyu, insanlarn yreini dolduran iyicillik, doruya, gzele
olan sonsuz inan ktlklere yenik dmeyecektir.

Mehmet ZGL
stanbul, 1996
 NDEKLER

ER AYNA 13
SEVN 17
BERBER DKKNINDA 20
YENENN UTKUSU 24
AKILLI KAPICI 29
ANLAILMAZ BR TP 32
BR SAYMAN YARDIMCISININ GNLNDEN 35
MEMURUN LM 38
YARAMAZ OCUK 42
EYZ 45
ALBONUN KIZI 52
MAHKEME KALEMNDE 57
MAN LE ZAYIF 61
TRAJED OYUNCUSU 64
YEL DL 69
HEP DLMN YZNDEN 89
HANIMEFEND 96
BARON 124
NSANIN K YZ 133
MANYAGRANDOZA OLAYLARI 136
 KOCASINI BIRAKIP GTT 138
VDE 140
BECERKSZ 143
U BLR AIMIZDA 146
AD KONULMASI ZOR BR YK 148
ST AACI 150
HIRSIZ 156
LAF, LAF YALNIZ LAF 162
YRM ALTI 166
KIZININ AVUKATI 169
SEM KURBANI 172
KALE GB KADIN 177
NASIL EVLENDMN RESMDR 182
YILDA BR KEZ 186
GZ SOUU 191
ZGR DNEN ADAM 199
K MEKTUP 205
YLKSEVER MEYHANEC 208
YAZLIKI BAYAN 211
VODVL 215
DKNLER YURDUNDA 220
YZBAI NFORMASI 225
BAKANIN KARISININ EVNDE 233
KOL KIRILIR YENDE KALIR 238
POSTANEDE 245
DENZDE 247
KARA ALMA (ftira) 252
 MADALYA 258
RETMEN 262
KYET DEFTER 266
PERPETUM MOBLE 268
OKUMANIN YARARLARI 278
ALBM 283
BEYNLERN KIZIMASI 286
YKSELME SINAVI 291
CERRAHLIK 296
BUKALEMUN 301
IVIR ZIVIRLA URAANLAR 306
STRDYE 311
KORKUN BR GECE 317
KEYFSZLK 326
ELMA YZNDEN 329
 ER AYNA

(Noel yks)

Karm la evin salonuna girdik. erisi kf kokuyordu. I

yaktmz zaman tam yz yldr aydnlk yz grmemi irili-
ufakl birjerce san drt bir yana kat. Arkamzdan kapy
kapatmamzla birlikte bir rzgr savruldu, kelerde yl
ktlardan hr hr sesler geldi. In aydnlatt bu ktlar
arasnda eski gnlerden kalma bir sr mektup, resim arpt
gzmze. Rutubetten illenen duvarlarda atalarmn portre
leri aslyd. Dedelerim beni gururla, sert baklaryla szer
lerken;
Sana temiz bir sopa ekmeli, azizim! der gibiydiler.
Yrdke admlarmz tm evde gmbr gmbr t
yordu. yle bir ksrecek oldum; dedelerimin, ninelerimin
sert yantlan yankland her yandan.
Rzgr durmadan uuduyor, inliyordu. minenin, ba
casndan alayan birinin umutsuz hkrklar duyuluyordu
kesik kesik. Danmn karanlndan donuklaan pencere
camlanna arpan iri yamur damlalanmn tprts hzn ve
riyordu insann iine.
Anlaml anlaml i ekerek kanma baktm.
Ah, atalanm, ataianm! diye sylendim. Yazar olsaydm
u portrelere bakarak uzun bir roman yazardm, yle ya,
ihtiyarcklann hepsi de bir zamanlar gentiler ve her birinin
bir gnl serveni vard... Hem de ne serven! rnein
ninemin ninesi u yal kadna bir bak. Bu ucube, irkin kadnn
son derece ilgin bir yks vardr. u kede asl duran
aynay gryor musun?
 Byle diyerek byk ninemin resminin yanndaki, tuntan
erevesi kararm aynay gsterdim.
Bu aynann sihirli bir gc varm, o yzden ninemin
bana gelmedik olay kalmam. Kadncaz bu ayna iin etek
dolusu para demi, lnceye dein yanndan ayrmam. Gece
demez, gndz demez, hep aynasna bakar, uyurken yatana
alr, yemek yerken bile gzn ondan alamazm. Hatta
ldnde onu yanna koymalarn sylemi, ama tabuta
sdramadklar iin vasiyetini yerine getirememiler.
Genliinde hoppa bir kadn mym senin byk
ninen? diye sordu karm.
Orasn bilemem. A m a yle de olsa bundan daha gzel
aynalar yok muydu sanki? Neden baka bir aynay deil de
bunu seviyordu? Hayr, sevgilim, bunda korkun bir giz sakl
olmal, baka bir neden gremiyorum. Anlattklarna baklrsa
aynada bir iblis gizliymi, byk ninem d e s zd e o iblise tutkun
mu. Bana kalrsa bunlarn hepsi sama, gene de tun ereveli
aynann gizemli bir g tad kesin.
Aynann tozunu silkerek baktm, bakar bakmaz da
kahkahay bastm. Bouk biryank odalardan kahkahama yant
verdi. Eri bir aynayd bu, suratm d rt bir yana arptmt.
Burnum sol yanamn zerine kaym, enem ikiye ayrlarak
atallamt.
Ninemin ne tuhaf tutkular varm! dedim.
Karm ekine ekine aynaya yaklat, bakt ve bakar bak
maz rktc bir ey oldu: Yz sarard, tm bedeni titremeye
balad, o srada korkun bir lk att. Derken, elindeki
amdan yere dt, iindeki mum yuvarlanarak snd,
evremizi zifiri bir karanlk sard. Karanlkta bir gmbrt
duydum, karm baylp yere dm olmalyd.
Rzgr ac ac uludu, sanlar katlar, ktlar hr hr
etti. Bu srada panjurlardan birinin menteesinden koparak
paldr kldr aa yuvarlanmas bir oldu. Pencereden ay
gzkt, tylerim diken diken oldu.
Karm kaptm gibi kucama aldm, atalarmn evinden
dar kardm. Ancak ertesi gn. akam zeri gzlerini
aabildi.
Kendine gelir gelmez;
Ayna! Aynay getirin! dedi. Aynam nerede?
Ondan sonra bir hafta ne yedi, ne iti, ne de geceleri
gzlerine uyku girdi. H ep aynay getirmemi istiyor, alyor,
salarn yoluyor, kendini yerden yere alyordu. Sonunda eve
ardmz doktor karmn zayflktan leceini, durumunun
ciddi olduunu syleyince iimdeki korkuyu yenerek, gecele
yin aa indim; byk ninemin aynasn getirdim. Karm aynay
grnce sevincinden bir kahkaha att, sonra onu kucana ald,
pt, gzlerini ayrmakszn bakt bakt...
O gnden beri aradan tam on yl geti; karm hep aynaya
bakyor, gzlerini bir an olsun ondan ayramyor.
M utluluktan pembeleen yzne yaylan sevin ve heye
canla;
G erekten bu ben miyim? diye soruyor. Evet, benim ya!
insanlar yalan sylyorlar, kocam yalan sylyor, doruyu
syleyen yalnzca bu ayna! Yzmn gzelliini grp ken
dimi byle tansaydm kocam olacak u adama varr mydm?
O, bana uygun bir koca deil. En yakkl, en soylu valyeler
trnama kurban olsunlar!
Bir gn karmn arkasnda dururken gzlerim istemeden
aynaya kayd ve o anda korkun gizi kefettim. Aynada
grdm, o gne dein eine Taslamadm, gz kamatrc
gzellikte bir kadnd. Bu, doann bir harikas; gzellik, in
celik, kadn yumuaklnn gerek simgesiydi, iin asln
kavrayamadm biran. Ne olmu, nasl olm utu da benim irkin,
ucube karm aynada birden gzelleivermiti?
Olayn aklamas kolayd. Eik ayna karmn biimsiz
yzn arptrken drt bir yana kayan uyumsuz izgiler bir
raslant sonucu yepyeni, gzel bir biim almlard. Ksacas, iki
eksinin birlemesinden bir art kyordu.
imdi karmla ben, ikimiz de aynann karsna oturup,
gzmz bir an ondan ayrmakszn bakyoruz: Benim bur
num sol yanamn stne kayklyor, enem ikiye ayrlarak
atallayor; karmn yz ise insan deli edecek denli gzel
letii iin, ona baktka kendimden geecek gibi oluyorum.
Ben;
Kah-kah-kah! diye lgn bir lk atyorum.
Karm ise yava bir sesle;
Ah, ben ne kadar gzelim! diye fsldyor.
 SEVN

S a a t gecenin 12siydi.
Milya Kuldarov heyecandan salar dimdik, hmla eve
girdi, o hzla odadan odaya dolamaya balad. Annesi ile
babas yatmak zereydiler. Kz kardei yalaa uzanm, elin
deki romann son sayfasn okumaklayd. Liseye giden iki
erkek kardei ise oklan uyumulard.
A nnesi ile babas;
Bu saatle nereden geliyorsun? Ne bu lela? diye sor
dular.
Ah, hi sormayn! Bylesini hi beklemiyordum! Yok.
yok. hi beklemiyordum! Bu... bu akl alacak ey deil!
Milya bir kahkaha all, mutluluktan ayakla duracak gc
kalmad iin orackla bir kollua kl.
Bu olacak ey deil! Dnebiliyor musunuz? Bakn
ile!
Kz kardei karyoladan allad, om zuna yorgann alarak
aabeyine yaklat. Liseli kardeleri uyandlar.
Ne oldu? Benzin kl gibi.
Sevinten, anneciim! Daha ne olsun! Beni imdi btn
Rusya tanyor. nceleri yeryznde 10. dereceden evrak
m emuru Dimilri Kuldarov adnda birinin yaadn yalnz siz
biliyordunuz. Oysa imdi bln Rusyann haberi var. Ah,
anneciim!.. Nasl bir ey bu. Tanrm!..
Milya ayaa frlad, odada yle bir dolandktan sonra
gelip ayn yere olurdu.
Ne oldu, canm, doru-drsl anlalsan a!
Vallahi, tpk ilkel insanlar gibi yayorsunuz? Ne
basndan haberiniz var, ne gazele okuyorsunuz. Oysa gazele-
lerde yle olaanst eyler yazlyor ki! Basn araclyla
olaylar hzla duyuluyor, gizli-kapakl bir ey kalmyor yery
znde. Ah. ne kadar mutluyum. Tanrm! Biliyor musunuz, ga
zetelerde yalnz nemli kiiler hakknda yaz yazarlar. imdi de
tutmular, beni yazmlar!
Ne diyorsun, hani nerede?
Babas sarard, annesi aziz tasvirlerine dnerek istavroz
kard. Liseli kardeleri don-gmlek ayaa frlayp aabey
lerinin yanna kotular.
Evet, ile byle! Beni de yazdlar! imdi Rusyada
tannan biriyim. Anneciim, bu gazeteyi iyi saklayn! Arasra
acar, okuruz. Bakn, iste burada!
j .

Milya cebinden bir gazele kard, babasna uzatt, mavi

kalemle erevelenmi bir yeri iaret ederek;
uray okuyun! dedi
Babas gzln lakt.
Hadi, okusanz a!
Annesi tasvirlere dnp bir daha istavroz kard, babas
ksrerek boazn temizledikten sonra okumaya balad:
Aralk aynn 29unda.saal 1 1e doru evrak memuru Dimilri
Kuldarov...
Grdnz m? G rdnz m? Sonra?..
...evrak m em uru Dimilri Kuldarov. Maly Bronny soka
nda bulunan, Kozhinin meyhanesinden sarho bir halde...
Semyon Pelrovile birlikleydim... Olay tm ayrntla
rna dek anlatlm. Devam edin! Herkes iyi dinlesin! Sonra?
...sarho bir halde karken aya kayarak dm, orada
duran, Yuhnovski ilesi, Durikin kynden kzak srcs
van D rolovun atnn ayaklar arasna yuvarlanmtr. Bundan
rken al. Kuldarovu tepeleyip gemi, daha sonra Moskoval
II. dereceden tccar Slepan Lukovun bindii kza yukarda
ad geen kiinin zerinden srkleyerek sokakla drt nala
komaya balamtr. A l ancak kapclar tarafndan dur-
durulabilmilir. nceleri baygn halde bulunan Kuldarov
karakola gtrlerek orada doktor muayenesinden geiril
mitir. Ensesine yedii darbenin...
Kzan okuna arpmm, babacm... Sonra? Sonunu
da okusanz a! Ensesine yedii darbenin hafif olduu belir
tiliyor. Durum bir tutanakla saplanm, kaza geiren kiiye
gerekli salk yardmnda bulunulmutur...
Evde birka kez ensem e pansuman yapmam sylediler.
O kudunuz ya! ile byle! Haber imdi lm Rusyaya yayld.
Gazeteyi verin!
Milya gazeteyi kapl gibi cebine soklu.
imdi bir de Makarovlara gstereyim. vanilskiler de
duymal. Nalalya vanovnaya, Anisim Vasilyevie de gste
ririm. Hadi, ben gidiyorum. Hoa kaln!
Milya resmi kasketini giydi, n kazanm birinin sevinciyle
sokaa frlad.
 BERBER DKKNINDA

S ab a h . Saal daha yedi olmad halde M akar Kuzmi

Blioslkovun b erber dkkn ak. k giyimli, ama st-ba kir
iinde, henz yzn bile ykamam bulunan, yirmi yala
rndaki dkkn sahibi Makar sabah temizlii yapmakla.
Aslnda nereyi temizledii de belli deil, gene de hayli terlemi.
Elindeki bezle bir yerleri siliyor, uraya-buraya parman
sryor, duvarda grd bir lahlakurusuna l iske alyor...
D kkn kk m kk, darack, pis bir yer. K
tklerden rl duvarlara arabaclarn gmlei gibi soluk
duvar ktlar yaptrlm. Camlar rutubetlen donuklam,
k szdrmaz iki pencere arasnda elinizi hzla vursanz
paralanacakm gibi duran, gcrtl bir tahta kap; kapnn
stnde ise durduk yerde marazl marazl ngrdayan, titrek
sesli, pastan yeillenmi bir ngrak gze arpyor. Duvardaki
aynaya yle bir bakmayagrn, suratnz drt bir yana arplr,
kendinizi tanyamazsnz. Makar, bu aynann karsnda sa,
sakal tra etmektedir. Aynann nnde ise dkkn sahibi
kadar pis. yaa bulanm berber gereleri var; Taraklar, makas
lar, usturalar, birka kapie alnan krem ve pudralar, iine
bolca su katlm bir ie kolonya... Berber dkknn toplan
salmaya kalksanz be ruble bile etmez.
Kapnn stndeki zilin hastalkl sesi duyuluyor, ii krkl
bir gocuk ve kee izmeler giymi yalca bir adam dkkna
giriyor. Adamn ba, boynu kadn alyla sarl. M akar Kuz-
mi'in vaftiz babas Erasl vanovi Yagodovdur bu gelen.
Kendisi konservaluvarda bekiydi bir zamanlar, imdi ise
oturduklar Krasny Prud mahallesinde tesviyecilik yapyordu.
Temizlik iiyle uraan M akar Kuzmie;
 Merhaba, Makar'cm! Ne haber, gzmn nuru? diye
sesleniyor ieri girer girmez.
pyorlar. Yagodov al bandan ekip alyor, istavroz
kardktan sonra bir iskemleye kyor.
Yol ne kadar uzunmu! diyor ollayp pullayarak. aka
deil, ta Krasny P ruddan Kaluga kapsna dein yaya geldim.
E. naslsnz bakalm? iyi misiniz?
Hi sorma, iyi deilim. Yaknlarda bir hastalk atlattm.
Ne hastal?
Evet, bir ay kadar ateler iinde kvrandm. leceim
sanyordum, ama sonunda kefeni yrttk. imdi d e salarm
dklyor. D o k to r salarm kestirmemi syledi. Y erine daha
gr karm. Ben de tuttum, sana geldim. Yabancya gitmek
tense biryaknm kessin salarm. Hem daha iyi tra eder, hem
de para almaz dedim. Dorusunu sylemek gerekirse yol
biraz uzun, ama ne zarar var? Benim iin bir gezinti oldu.
Ne olacakm, canm. Seve seve tra ederim. Buyurun,
oturun!
M akar Kuzmi saygyla eilerek tra masasnn arkasn
daki koltuu gsteriyor. Yagodov gsterilen yere oturarak
aynada kendine bakyor. Oradaki grntden pek memnun
kalm olmal. N eden derseniz, Mool dudakl, kt. yayvan
burunlu, gzleri alnna kaym bir surat beliriyor orada. M akar
Kuzmi vaftiz babasnn omuzlarna sar sar lekeli, beyaz bir
araf rttkten sonra makas krdatmaya balyor.
Salarnz cascavlak keseceim, ne dersiniz?
En gzelini yapm olursun. Tatarlara benzet beni,
bomba gibi bir ey olaym. Sonunda daha gr kacak nasl olsa.
E, hanm teyzemiz nasllar?
Nasl olsun, yuvarlanp gidiyor ile. G eenlerde binba
nn karsna doum a armlard, lam bir ruble vermiler.
Ya, bir ruble vermiler, ha? Kulanz tutar msnz
biraz?
Tuttum... Sakn keseyim deme, e mi? Of, acttn be!
Neden ekiyorsun sam?
 Zarar yok. zarar yok. Bizim meslekte byle eyler ol
madan olmaz. A nna Erastovna iyiler mi?
Kzm m? Yerinde rahat durduu yok ki! Geen
aramba eykinle niann yaptk. Sen niin gelmedin?
Makas krtlar p diye kesiliyor. M akar Kuzmiin elleri
aa dyor, korku okunan bir sesle;
Kim? Kimi nianladnz? diye soruyor.
Bizim A nnay. canm!
Nasl olur? Kiminle?
eykinle. Prokofi Petrovi eykinle. Teyzesi Zlatous-
tenski sokanda zengin bir ailenin vekilharln yapyor, iyi
bir kadndr. krler olsun, hepimizi sevindiren bir i kvrdk.
Bir halta sonra da nikh var. Sen de gel, eleniriz.
aknlktan yz sararan M akar Kuzmi omuzlarn sil
kiyor.
Nasl olur. Erasl ivanovi? Bunu nasl yaparsnz? Ola
maz!.. Anna Erastovna ile ben... ben ona kar iyi duygular b e
sliyordum... Niyetim onunla... Bu nasl ey. bilmem ki!
M akar Kuzmiin yznde ter damlalar tomurcuklanyor.
Makas masann stne braktktan sonra yumruuyla bur
nunu ovuturmaya balyor.
Benim ona kar temiz niyetlerim vard. Olacak ey
deil, Erast ivanovi! Ben onu sevdim, en saf duygularm sun
dum. Karnz, hanm teyze de sz vermiti. Size kar hep z
babam gibi sayg gsterdim... her zaman bedava tra ediyorum.
Benden iyilikten baka ne grdnz? Babam ld zaman
evdeki kanepe ile on rublemi aldnz, sonra geri vermediniz.
Anmsyorsunuz, deil mi?
Anmsamaz olur muyum? Hatrmdadr hep. Ama. g
zmn nuru, sen iyi bir gvey olabilir misin, Makarcm? Sy
le. iyi bir gvey olabilir misin? Ne paran var, ne mevkiin, ne de
ie yarar bir meslein!
Peki. eykin zengin mi?
Taeronluk yapyor. Tam bin be yz ruble pey akesi
yatrm bu ie. Yetmez mi, iki gzm? Her neyse, olan oldu bir
kere; geri dnemeyiz. M akarcm, sen kendine baka bir kz
ara. Elini sallasan ellisi gelir sana. E. ne duruyorsun? Hadi,
tra etsen e!
Makar Kuzmi konumadan dikiliyor, sonra cebinden
mendilini kararak alamaya balyor. Erast ivanovi onu
yattrmaya alyor:
Aman canm, byle eylere de alanr m? Hadi, sus
bakalm. Kadnlar gibisin vallahi!.. nce sam kes. sonra ne
yaparsan yap. Hadi, makas al eline!
M akar Kuzmi makas alyor, o n a bir dakika akn akn
baktktan sonra tekrar masaya brakyor. Eli titremektedir.
Yapamayacam. Kalsn imdi, elimin gc kesildi. Ah,
ne talihsiz bir insanmm ben? O da ok mutsuz imdi... Bir
birimizi seviyorduk, sz vermitik. Kt insanlar acmadan
ayrdlar bizi. Dkknmdan gidin, Erast ivanovi! Sizi
grdke tuhaf oluyorum.
yleyse yarn gelirim. M akarcm. Tra yarn bitirir
sin.
Peki, nasl isterseniz.
Sen yarn kendini toparlarsn, ber erkenden urarm.
Erast ivanovi salarnn yars kknden kesilmi bayla
tpk bir krek m ahkum una benziyor. Byle bir bala ortalkta
dolamak pek ho deil ama baka ne yapabilir? Bana al
yeniden saryor, berber dkknndan kyor. M akar Kuzmi
yalnz kalnca bir sandalyeye oturuyor, sessiz sessiz alamasn
srdryor.
Ertesi sabah Erast ivanovi erkenden dkkndadr.
M akar Kuzmi souk bir sesle:
Bir ey mi var? Ne isliyorsunuz? diye soruyor.
Tra bilir. Makar'cm. Bak, daha yars duruyor.
Paras pein, ltfen. Bedava tra etmem!
Erast ivanovi tek sz sylemeden kalkt gibi dk
kndan dar frlyor. O gnden beri bann yarsnda salar
uzun, br yarsnda ise ksack. Para ile tra olmay lks
saydndan bann yarsndaki salarn kendiliinden
bymesini bekliyor. Kznn dnnde bile ortalkta byle
dolat.
 Y E N E NN U T K U S U

(Emekli bir evrak memurunun yks)

Paskalya haftasn kulluyorduk. Cuma gn hepimiz ami

rimiz Aleksey vanovi Kozulinin evine gzleme yemeye git
tik. Kozulini tanr msnz, bilmem. Size gre o bir hi. cieri
be para etmez biri olabilir, ama ykseklerde kanal rpmayan
bizler iin o, gcne eriilmez, son derece ileri dnceli bir
adamd. le byle bir adamn evine gitmitik hepimiz, yle
birinin yannda bizler olsa olsa ayaktakmndan saylrdk.
Babam da gelmiti bizimle birlikte.
Gzlemeler anlatlacak gibi deildi, sayn baym, yumu
ack, pespembe, puf brei gibi kabark kabark... Bir tanesini
tcreyana banp yediniz mi. b r kendiliinden aznza
giriverir. Gzlemelerin yannda kaymak, taze siyah havyar,
som bal, rendelenmi kaar peyniri de vard. Votka ile arap
derseniz, dereler gibi akyordu. Gzlemeden sonra mersin
bal orbas, ardndan salal keklik kzartmas verildi. yle
ok tknm olmalyz ki, babam gizlice, karnnn stne gelen
yelek dmelerini zd; bu serbest hareketini kimse grme
sin diye nn peeteyle rtt. Aleksey ivanovi aklna eseni
yapmakla zgr, dediim dedik bir bymz olduundan,
hem yeleinin, hem de gmleinin dmelerini zd. Y em ek
te n sonra sayn amirimizin izniyle sigaralar tttrld, syle
iye geildi. Daha dorusu, bizler dinliyor, Aleksey ivanovi
beyefendi konuuyorlard. Konular paskalya yortusuna yak
acak cinslen, gldrc, ho eylerdi... Sayn bymz d u r
madan anlatyor, belli ki, zellikle nkteli konumaya
alyordu. Anlattklarna pek glmeyecek olursam haham
hemen brm drtp:
Hadi, glsen e olum! diye fsldyordu kulama.
Azm kocaman ap kah-kah glyordum hen de. Bir ara
kahkahalarn la dnm olmal ki, herkesin dikkatini
zerime ektim.
Baham;
ok iyi, ok iyi! Aferin! diye heni destekliyordu. G r
dn m, beyefendi hana bakyor, o da glmeye balad, iyi
gidiyor. Belki bir gn yazc yardmcs olarak alr seni yanna.
Sayn bymz otlayp pullayarak anlatyordu dur
madan:
Bu iler byledir ite! imdi gzlemeleri, havyarlar
afiyetle yiyor, ak tenli karlarmz okuyoruz. Zaman geldi,
bizim kzlar da yetitiler artk. Biliyor musunuz, kontlar, dkler
benim kzlardan gzlerini alamyorlar; gzellikte stlerine
yoktur, grenler i ekiyorlar. Ama sakn niyetlenmeyin, size
gre deil onlar. Ya bizim evi bir grseniz, hayran kalrsnz!
Keh-keh-keh! H ep byledir bu iler! insan, yaantsnn ilerde
neler getireceini bilmeden, yazgsndan dolay yaknmamal!
insann yaantsnda neler olur, neler; ne beklenmedik deiik
likler! Diyelim, siz imdi nemsiz biri, sfr, bir hisiniz. Ama
ilerde nerelere ykseleceinizi bilebilir misiniz? Bir gn bir de
bakmsnz, bakalarnn yazgsn etkileyecek biri oluver
misiniz.
Aleksey Ivanovibir an sustu, ban sallad.
Eski gnlerimi dnyorum da, aman Tanrm, inana
sm gelmiyor! Ayakta kundura yok, pantolon tiitimi, baklar
rkek, yrek helecan iinde... Bir ruble kazanacam diye iki
hafta kotur dur. O nu da doru-drst verseler bari... Avu
larnn iinde buruturup suratna frlatrlar. Herkes seni ez
meye kalkar, svgnn, tokadn bini bir para. Amirine bir yaz
imzalatmaya gideceksindir, bakarsn, kapsnn nnde bir
kpek. Hadi, dersin, una da saygda kusur etmeyelim. G
naydn, nnzden getiim iin zr dilerim! dersin. Ama
kpek sana hrlar. Odac bir dirsek vurur; sen akaya alr.
Bozukluum yok, van Patap, balayn! der yakay
syrrsn... Ama bana en ok ektiren, anamdan emdiim st
burnum dan getiren ite u... urada sklm pklm oturan
Kuritsndr ite! Ah. bilmezsiniz, o ne timsah, ne kaalottu bir
zamanlar!
Aleksey Ivanovi byle diyerek sofrada babamn yannda
oturan, ufak telek, kamburu km ihtiyar gsterdi. Adam
caz kesinde gzlerini krptrp duruyor, isteksiz isteksiz
sigara iiyordu. Aslnda sigarayla aras iyi deildi, ama imesi
iin amiri beyefendi verdiinden imemeyi saygszlk saymt.
Kendisine doru evrilen parma grnce ok utand,
oturduu yerde kvranmaya balad.
Kozulin;
ite bu snepe adamn bana etmedii kalmad, diye
srdrd konumasn. O nun buyruu altnda alyordum o
zamanlar, ilk gn st dkm kedi gibi sessiz, sklgan, korku
iinde geldim yanna; beni karsna oturttu. Daha o gn
kemirmeye balad benim gibi bir zavally. H er sz keskin bir
bak, her bak gsme saplanan birkurundu. imdi burada
zavall bir adam gibi miskin miskin oturduuna bakmayn.
Zamannda bir kasrga, gkleri klcyla yaran bir yar tanryd.
Ah, onun elinden neler ektim, bir bilseniz! Bana yazlarn
yazdrd yetmiyormu gibi, bir de darya brek aldrtmaya
gnderiyor, kalemlerini sivrilttiriyor, kaynanasn tiyatrodan
tiyatroya dolatrmam istiyordu. Ona yaranmak iin her iine
kotum. Enfiye ekmesini de ondan rendim. Ola ki, diyor
dum, can enfiye ekmek ister, ttn tabakasn yanmdan
ayrmayaym! Hey. Kuritsn, anmsar msn? Bir gn topra bol
olas annem gelmiti de, miras paylama ii iin teyzemin
yanna gideyim diye senden bir gn izin istemiti. Gzlerini
l'alta gibi ap kadncazn stne yle biryrdn ki! Senin
olun tembelin biri, ald aylk haram olsun! Bana bak, kadn,
bu gidile olun mahkemeye decek! Zavallck eve gelir
gelmez yataa dt, d korkuyla hastaland, az kald tahtal
ky boyluyordu...
Aleksey Ivanovi mendille yzn sildi, sonra bir bardak
arab bir dikite iti.
Bir ara beni kzlarndan biriyle evlendirmek istemiti.
B ereket versin, tam o srada ateli bir hastala yakalandm da
alt ay hastanede yattm... ite gryorsunuz, neler ekmiim
ben bu adamdan! Ne gnler yaamz! Ama imdi, peh, be
onun tepesindeyim. imdi o benim kaynanam tiyatrolara
gtryor, enfiye kutusunu uzatyor, ben sigara verince
iiyor... Keh-keh-keh! imdi yaam ona ben zehir-zkkm
ediyorum. Hey, Kuritsn!
Kuritsn sandalyeden ayaa frlad, dimdik ayakta durmaya
alarak;
Buyursunlar, efendim! diye karlk verdi.
Bize bir tragedya oyna, bakalm!
Bastne, beyefendi!
Kuritsn gerindi, kalarn att, bir elini havaya kaldrd,
suratn ekiterek ksk, titrek sesiyle, ark syler gibi;
G eber ey, dinsiz kadn! Kanna susadm! diye bard.
Daha nce tka-basa doyan Kuritsn masadaki kocaman
bir avdar ekmei dilimini ald, zerine biber ekip, kahka
halarmz arasnda yedi.
Kozulin:
te yaammzda umulmadk deiiklikler diye buna
denir, dedi. Otur, Kuritsn! Masadan kalkacamz zaman bize
ark sylersin. Bir zamanlar endin, imdi ben! Ne yaparsn!
Yal anamn mr ksald senin yznden!
Kozulin oturduu yerden doruldu, ayakta yle bir
salland.
Sen beni ezerken sesimi karamazdm, nk yannda
ufack bir bcek, bu ilerden anlamayan toyun biriydim. Sizi
gidi acmaszlar, barbarlar! Ya, byle olur ite, imdi de ben!..
Keh-keh-keh! Hey. sen. oradaki! Sana sylyorum, byksz!
Kozulin, babamn oturduu yne doru uzatt parman.
 Masann evresinde dolanarak horoz gibi t. bakalm!
Babam glmsedi, yzne tatl bir glmseme yayld,
sonra masann evresinde badi badi koturmaya balad. Ben
de onun arkasndan...
-r-! diyerek hzmz artrdk.
Ben hem kouyor, hem de Yazc yardmcs oldum
gitti!. diye seviniyordum.
 AKILLI KAPICI

K a p c Filip mutlan ortasnda dikilmi, herkese t

veriyordu. O nu dinleyenler ise konan uaklar, seyisi, iki oda
hizmetisi, biri kadn, biri erkek iki ah ile erkek ahnn iki
oluydu. H er sabah yapard bu ii, bugnk sylevi bilgi edin
meyle ilgiliydi.
Kokartl kapc apkasn elinde evirerek;
Hepiniz domuz srsnden farksz bir yaam s
ryorsunuz. Gecc-gndz burada toplanp ene almaktan
baka ne iiniz var? Topunuz cahilsiniz, uygarca yaamakla bir
ilikinizi grmyorum. Mika hep dama oynuyor, Matriona
fndk trdatyor, Nikifor gerekli-gereksiz yerde srtp du ru
yor. Bunlar akl banda insanlarn ii mi? Hayr, budalaln
daniskas! Hibirinizde dnme yetenei kalmam. Ama
niin?
Erkek ahc; j
Oras yle. Filip Nikondri. diye sze kart. Bizde akl
olsa bile ne ie yarar ki? Mujik akl ite. u sylediklerinizi ka
kii anlyor?
Kapc sylevini srdrd:
Peki, niin dnme yetenei kalmam? nk aklnz
neye ynelteceinizi bilmiyorsunuz da ondan. Kitap filan
okuduunuzu grmedim, yazl bilgi kayna nedir, haberiniz
yok? Elinize bir kitap alsanz, keye ekilip okusanz, kt m
olur? Herhalde okuma-yazmanz var, harfleri tanyorsunuz.
rnein sen. Mika, eline bir kitap al, oku urada. Hem kendin
zevk alrsn, hem d e bakalarna bir yararn dokunur. Kitapta
bilgilerin her trls bulunur. Doaya, dine, baka lkelere
ilikin pek ok bilgiyi edinebilirsin. Neyin neden yapld,
eitli uluslarn hangi dillerde konutuu hepsi orada yazldr.
Puta tapanlardan da sz edilir, aradn her eyi bulursun, yeter
ki. sende istek olsun. Oysa mutfakta ocan karsnda o tu r
mu, durmadan tknyorsunuz; drt ayakl yaratklar gibisiniz.
Th size!
Ahc kadn;
ey... nbet saatiniz geldi, diyecek oldu.
Biliyorum. Benim ilerime karmak sana dmez! Size
biraz da kendimden sz edeyim. Bu gekin yamda yararl
nasl bir eyle oyalanabilirim? R uhum u doyuracak ne olabilir?
ite... kitaplar, gazeteler ne gne duruyor? Bakn nbet sras
imdi bende. Kapda tam saat durmam gerekiyor. Sanyor
musunuz ki, esnemekle, kadnlarla cene j almakla
j vakit ld-
receim orada? Hayr, yanlyorsunuz! Kitabm yanma alr,
oturur, zevkle okurum. Ne sandnz ya!
Fil ip dolaptan ypranm bir kitap kard, koynuna soktu.
ite benim holanarak yaptm i bu. Kk yatan beri
almm. Bilim ktr, cahillik de karanlk, iittiniz mi bunu?
yledir, ya!
apkasn bana geirdi, ksrd, homurdana homurdana
kt. Konan d kapsnn yanndaki sraya kuruldu, suratn
ast. Mutfaktaki kalabal dnyordu hep.
Bunlar dpedz hayvan! diye sylendi kendi kendine.
Sinirleri biraz yattktan sonra kitab koynundan kard,
gururla iini ekerek okumaya balad. Birinci sayfay bitirince,
Oh, be! yle eyler yazmlar ki, bundan iyisi can sal!
Okumaya nem verdiim iin aklmla bin yaayaym! diyerek
ban sallad.
Moskovada baslm gzel bir kitapt bu. Ad da yleydi:
Kkl Bitkilerin retimi: Tarla algamnn Yararlar st
ne
Kapc ikinci sayfay da bitirince anlaml anlaml ban
sallad.
ok gzel yazmlar vallahi! dedi.
nc sayfay da bitirince derin dncelere dald. Can
eitim, eitimle birlikte nedense Franszlar dnmek istiyor
du. Derken, basj nne dt.i dirseklerini dizlerinin zerine
dayad, gzleri usul usul kapand...
Tall bir d gryordu imdi. Dnde yaad yerler,
evler, apartman kaplar aynyd da insanlar tmyle deimiti.
Grd insanlarn hepsi dc okumutu, aralarnda aklsz,
sala yoklu: Sokaklarda yalnz Franszlar dolayordu. Evlere
su tayan saka bile akllca lallar ediyor, Havalar birden nasl
deiti? Gideyim de takvime bakaym! gibi eyler sylyordu.
Elinde ise kaln bir kitap vard.
Filip adama:
Takvim yapraklarn okursan havalarn gidiini daha iyi
anlarsn, dedi.
Aptaln aptal ah kadn bile akllca konumalara
katlyor, kendi dncelerini ekinmeden sylyordu. Filip
kapcln yapt apartmana yeni tanan bir kiracy
yazdrmak iin karakola gittiinde at kald. Buz gibi souk
karakolda herkes ok bilgiliydi, masalarn stne kitaplar
ylmt.
le o srada birisi uak Mikaya yaklayor, omzundan
lulup sarsarak baryor: Nasl uyursun burada? Sana
soruyorum, nasl uyursun?
Filip gk grltsn andran bir sesin:
N betle uyursun, ha! Burada uyunur mu, hayvan herif,
kaln kafal! diye bardn iitiyor.
Filip yerinden frlad, gzlerini ovuturdu. Karsnda
karakol komiser yardmcs dikiliyordu.
Uyursun, ha! Sana ceza vereyim dc gr, mendebur!
N betle uyumann ne demek olduunu gstereceim sana,
odun!
ki saat sonra kapcy karakola ardlar. Filip oradan
dnnce doruca mutfaa gitti. O nun tlerinden etkilenen
uaklar masann evresine toplanmlar, heceleye heceleye
kilap okuyan Mikay dinliyorlard.
ural bir kar ask, fkeden kpkrmz kapc oturanlara
yaklat; Mikann okuduu kitaba eldiveniyle vurarak, ac bir
sesle;
Brak okumay! dedi.
 A N L A IL M A Z BR T P

ikinci mevki bir kompartman.

Brtlen rengi kadifeyle kapl kanepenin stnde gzel
bir bayan yar uzanm. Bayan, elinde tuttuu, epeevre
saakl deerli bir yelpazeyi trdatarak, sinirli sinirli sallyor.
O, yelpazeyi salladka kck burnunun stndeki sapsz
gzlk ikide bir aa kayyor, gslerinin abasndaki bro
tpk dalgaya kaplm sandal gibi inip inip kalkyor. Kadn
heyecanldr... Karsndaki kanepede de gen bir adam o tu r
maktadr. Gen, il ynetiminde zel ulaktr; yerel gazetelerde
sosyete yaamyla ilgili acemice ykler, kendi deyimiyle
nuveller yazdndan, kadnn yzne dik dik bakarken ken
dini onu inceleyen bir ruhbilim uzman saymaktadr. Kadnn
davranlarn gzlyor, hareketlerini irdeliyor, iinden
geenleri anlamaya alyor; sonunda bu garip, anlalmas zor
tipi derinliine kavradna inanyor. O nun btn gizlerine
erimitir; onu avcunun ii gibi bilmekte, ruhunu okumaktadr.
Kadnn elini bileine yakn biryerden perek;
Oh, diyor, sizi anlyorum! ili, ok duyarl ruhunuz
yaam labirentinden k yollar aryor... Evet, yaman, etin bir
sava ierisindesiniz. Ama sakn zlmeyin, nk sonunda
tm glkleri yeneceksiniz.
Kadn hznl bir glmsemeyle;
Voldemar, diyor, ne olur, duygularm akla kavu
turunuz! ylesine renkli, deiken, servenlerle dolu bir
yaantm var ki! Btn bunlara karn mutsuzum, Dostoyevski
tarz bir ilekeim ben... Voldemar, yalvarrm, ruhumu, u
zavall ruhumu ap btn evrene tantnz! Bir ruhbilimcisiniz
siz. Kompartmanda tanp konual daha bir saat bile olmad,
beni derinlemesine kavrayp rendiniz.
 yleyse anlatnz, daha ok anlatnz kendinizi!
Peki, dinleyin yleyse... Yoksul bir m emur ailesinden
gelmeyim. Babam iyi yrekli, akll bir adamdr. Ama amz,
iinde yaadmz orlam byle; vous coprenez ben zavall
babam sulu bulmuyorum... Kendini ikiye verdi, kum aroyna-
d. rvet ald... A nnem e gelince, sylemeye ne gerek var!
Yoksulluk, bir lokma iin didinmek, sonunda bir hi olduunu
anlamak... Btn bunlar anmsamaya zorlamayn beni. sler is
lemez kendi yaam yolumu izmek durum unda kaldm.... Kz
enstitsnn arpk eilimi, aptalca yazlm romanlar, genlik
yanlglar, ilk rkek ak... iinde bulunduum ortam a kar
savaa gelince, korkun bir ey! Ya kukular, insanlara, ken
dine gvenememenin verdii aclar! Ah. bir yazarsnz siz,
kadnlar tanrsnz, iyi tanrsnz bizlcri... Ne yazk ki, serbest
yaradll biriyim ben. Yllarm mutluluu beklemekle geli,
hep onun yolunu gzledim. G erek bir insan olmann
susuzluu iindeydim. Evet, gerek insan olursam dilediim
mutlulua kavuacaktm.
Yazar kadnn elini bileinin stnden tulup ptkten
sonra yle mrldanyor:
Siz bulunmaz bir kadnsnz! Elinizi deil, insanca
aclarnz pyorum ben. Raskolnikovu anmsar msnz? O
da byle perdi...
Oh. Voldemar! Btn islediim hretli. Ne diye
alakgnlllk edeyim, her srad kadn gibi ben de parltl,
gsterili bir yaam aryordum. Kadnlarn kolayca ulaa
mayaca, olaanst bir eyi zlyordum ben de... Derken,
yoluma zengin, ama yal bir general kt. Beni anlaynz. Vol
demar!.. Ona kar son derece zverili davrandm; syledik
lerime inanyorsunuz, deil mi? Z a ten baka lrl de davra
namazdm. Sonunda annem-babam biraz rahata erdiler. Ben
eitli yolculuklara kyor, frsat bulduka insanlara iyilik e t
mekten geri durmuyordum. Bu arada ektiim aclar anla
tamam! Hakkm yemem ek gerekir, genliinde birok savala
kahramanca arpan yal generalin okamalarna daya-
namyordum. O nunla birlikleyken yle korkun dakikalar
yaadm ki, anlatamam! T e k avuntum vard, o da ihtiyarn
bugn deilse bile yarn lecei dncesiydi, ancak o hayalle
katlanabiliyordum ona. O lnce islediim gibi yaayacak,
kendimi sevdiim adama tmyle vererek mutlu olacaktm.
Gnlm de byle bir adam var, Voldcmar, Tanr tanm olsun,
byle biri var!
Kadn yelpazeyi daha hzl sallyor, yz alamakl bir hal
alyor.
Beklediim gibi, en sonunda yal general ld. Bana,
eh. bir eyler brakt saylr. Arlk kular gibi zgrm. imdi
mutlu olabilirim, deil mi, Voldcmar? Mutluluk kapm alm,
kapy ap onu ieri almalym... Ama hayr, Voldcmar! N e
olur, beni iyi dinleyin! Arlk sevdiim adama kendimi vermek,
onun dostu, lkda, her alanda yardmcs olmak, doya doya
mutluluu tatmak... huzura kavumak... Btn bunlar benim
hakkm, deil mi? G elgeldim dnya ylesine bozuk, baya,
iren ki. Voldemar! Ben ok talihsiz bir kadn olmalym,
nk gene mutsuzum. nm de gene bir engel duruyor,
mutluluumu benden uzaklatrdn hissediyorum. Bilseniz
ne aclar iindeyim, nasl strap ekiyorum!
Peki, nedir o? Yolunuzun stne kan engel nasl bir
ey? Yalvarrm, syleyin!
Baka zengin bir ihtiyar!
Bunu sylerken kadnn ikiye paralanm yelpazesi gzel
yzn gizliyor. Yazar, dncelerin arlatrd ban
yumruklarna dayyor, iini ekiyor, uzman bir ruhbilimci
tavryla yeniden dncelere dalyor. O srada lokomotif buhar
pskrterek slk alyor... Batan gnein klar pencerenin
kck perdelerini kzllatryor...
 BR SAY MAN Y A R D I M C I S IN I N
GNLNDEN

1 1 Mays 186.1 Bizim altmlk sayman Glotkin iddetli

bir ksre tutulduu iin son gnlerde stl kanyaa
dadanm, bu yzden adamcazda alkol sayklamas balam.
D oktorlar yalnz bu meslektekilere zg kendine gvenle,
saymann bir gn sonra leceini bildirmiler. Eh. bu duruma
gre onun yerine ben sayman olacam demektir. Onun
makamna beni geirecekleri sz oktandr ortalkta
dolayordu zaten.
Yazman Kleev, i iin gelen bir yurtta kendini krta
siyecilikle sulad diye pataklamaya kalkm, mahkemelik ol
mular. Z aten baka trl sonulanmaz byle iler.
Midemdeki gastride kar urup alyorum.

.i Austos 1865. Sayman Glotkin gene cierlerinden

rahatsz. ksrkten kurtulamad bir trl, stl kanyak
imeyi srdryor. Eer lrse yerinin bana kalaca kesin.
Ancak alkol sayklamasndan tr kolay kolay lnmedi-
inden, onun yerini alma umudum biraz zayf.
Kleev, bir Ermeni yurttan elinden zorla ald bonoyu
yrtvermi. Adam gene mahkemeye decek. Yal bir kadn
(Bayan Guryeva) bende gastrit deil, gizli basur olduunu
syledi. Ne diyebilirim ki?

30 H aziran 1867. G azeteler Arabistanda kolera salgn

baladn yazyorlar. Bakarsn, hastalk Rusyaya da srar.
iste o zaman grn boalan makamlar! Sayman Glotkin
lnce yeri benden baka kime kalacak ki? Ama adam yedi
canl, bir trl (ilmek bilmiyor. Bana kalrsa bylesine uzun
yaamak biraz ayp kayor.
Gastridim iin ne kullansam acaba? Pelin otu tohum u mu
yutsam, ne yapsam? Ne dersiniz?

2 Ocak 1870. Glotkinin kpei sabaha dein avluda uludu

durdu. Ah kadn Pelageya bunun bir eyin gstergesi oldu
unu ileri sryor. Sayman olduum zaman kendime alacam
rakun krkten, sabahlktan uzun uzun konutuk. Bununla da
kalmaz, tutar evleniveririm belki. Kz alacak deilim elbette,
yama uygun bir dul bulurum.
Dn Kleev, ak-sak fkralar anlatt. Ticaret Odas
yelerinden Ponyukovun yurtseverlik duygularyla aiay ettii
iin kulpten kovuldu. Duyduuma gre Ponyukov bizimkini
mahkemeye verecekmi.
Gastridim iin Dr. Botkine gideceim. Hastalarn kesin
tedavi ediyormu...

4 Haziran 1878. Gazeteler V ertliankada veba salgn

ktn yazyor. Sinek gibi insan lyormu. Glotkin korku
sundan biberli votka iiyor. Eh, bylesine yalanm bir adama
biberli votkann bir yarar salayacan sanmyorum. Veba
bizim kente kadar gelse de sayman olacam yzde yz.

4 Haziran 1887. Glotkin lm deinde. Kendisini ziyaret

ettim, drt gzle lmn beklediimi syledim alayarak,
beni balamasn istedim. Adam ycegnlllk gsterdi,
beni balad gibi, stelik gastridim iin pelit kahvesi imemi
salk verdi.
Kleev az kald mahkemeye deyazd. Kirayla alp
kulland piyanosunu para karlnda Yahudi bir rehinciye
brakmam m? Adamn bu nibi dalaverelerine karsn Stanis-
j j

lav nian var. ayrca 7. dereceden devlel memuru. u dnyada

ne garip iler dnyor?
Zencefil 2 miskal. kalgan olu 1,5 miskal. sert votka 1 mis-
kal, ycdikardekan 5 miskal... le bln bunlar elli dirhem
votkann iinde kartrldktan sonra sabahlar gastridc kar
birer kadeh iilecekmi.

7 Haziran, yl ayn. Dn Glotkini topraa verdik, ihtiyarn

lm ne yazk ki bana bir yarar salamad. Geceleri beyaz
kefeniyle dlerime giriyor, gzda verircesine bana parmak
sallyor. Ah, ben ne kara bahtl bir adammm! Kimi sayman
yaptlar, biliyor musunuz? Elbet beni deil, u tfl alikovu!
Bir general karsnn teyzesinden tavsiye mektubu gelirdi diye
bu yce makama gencecik bir adam getirildi. Yazk, tm
umutlarm suya dt.

10 Haziran 1886. Bizim alikovun hanm bakasna

kamasn m! Zavall alikov karsnn zleminden ne
yapacam bilmiyor, belki zntye dayanamayp canna kyar,
ite o zaman benim saymanlk ii antada keklik demektir.
imdi herkes bundan sz ediyor. Bu duruma gre umudumu
yitirmcmcliyim. Yaam gzel ne de olsa! R akun krke kavu
acam gnler sayl... Evlenmeye gelince, neden olmasn?
Karma iyi bir ksmet karsa neden evlenmeyeyim? A ncak bu,
ciddi bir itir; evlenmeden nce birilerinc danmalym.
Kleev yanllkla bizim mstear Lirmansn lastik
ayakkablarn giymi. Rezalet!
Kapc Payisi gastridc kar sblimc kullanmam tledi.
Bir denemeli mi, ne yapmal?
 M EM URUN LM

G z e l bir akam vaktiydi. Yaz ilerinde memurluk yapan

Ivan Dimitri erviakov tiyatroda nden ikinci sradaki bir
koltua oturmu, drbnle Kornevilin anlar adl oyunu
izliyordu. Adamn oturuuna baklrsa mutluluun doruk
larnda olmalyd. Derken, birdenbire... yklerde sk sk
raslanr derken, birdenbire szne. Yazarlarn hakk var.
yaam beklenmedik eylerle ylesine dopdolu ki!., ite sevimli
erviakovun surat byle birdenbire burutu, gzleri kayd,
soluu darald. D rbnn gznden indirdi, ne eildi ve
hapu! Aksrmak hibir yerde, hibir kimseye yasaklanma
mtr. Kyller de aksrr, emniyet mdrleri de, hatta mste
arlar da. Yeryznde aksrmayan insan yok gibidir.
erviakov hi utanmad, mendiliyle azn, burnunu sildi;
kibar bir insan olduu iin, birilerini rahatsz edip etmediini
anlamak amacyla evresine baknd. le o zaman utanlacak
bir durum olduu ortaya kt. Tam nnde, birinci srada
oturan yal bir zat bann dazlan, boynunu mendiliyle
abuk abuk siliyor, bir yandan da homurdanyordu. ervia
kov, Ulatrma Bakanlfnda grevli sivil paalardan Brizja-
lovu tanmakta gecikmedi.
Th. adamn stn kirlettim! Benim amirim deil ama
ne farkeder? Bu yaptm ok ayp, kendisinden zr dileme
liyim. diye dnd. Birka kez hafife ksrd, gvdesini
biraz ileri verdi, paann kulana eilerek;
Balayn, beyefendi! diye fsldad, istem eyerek oldu,
zerinize aksrdm.
 Zarar yok. zarar yok...
Affnza snyorum, elendim, ho grn hu hareke
limi. Ben... ben, byle olmasn islemezdim.
Olurunuz, lll'en! Rahal brakn da piyesi izleyelim.
erviakov uland, alk alk srll. sahneye bakmaya bala
d. Temsili lm dikkaliyle izliyor ama arlk zevk almyordu,
iini bir kurl kemirmeye balaml. P erde arasnda Brizja-
lovun yanna sokuldu, yanndan yle bir yrd, ekingen
liini yenerek;
Efendimiz, slnz... ey... Balayn! Oysa ben...by-
le olmasn islemezdim...
Paa fkelendi, ali dudan gevelemeye balad.
Yeler arlk siz de! Ben onu oklan unullum, oysa siz...
erviakov paaya kukuyla bakarak. Unulmu! Ama
gzleri sinsi sinsi parlyor, benimle konumak bile islemiyor!
Aksrmann ok doal bir ey olduunu sylemeliydim o-
na.Yoksa kaslen tkrdm sanabilir. imdi deilse bile
sonradan byle gelir aklna. Oysa hi islemeden oldu. diye
dnd.
erviakov eve gelir gelmez, yapt kabal karsna
anlatt. Ancak kars, grne baklrsa, bu ie gereken nemi
vermedi. Balangla biraz korkluysa da paann baka bir
bakanlktan olduunu renince pek umursamad.
G e n e de gidip zr dilesen iyi olur, dedi. Toplum
yaamnda nasl davranlacan bilmediini sanabilir.
Ben de bunun iin abaladm durdum. Ondan birka
kez zr diledim ama o ok tuhaf davrand, beni yattracak
tek sz sylemedi. Ho, konuacak pek vakti yoklu ya...
Ertesi sabah erviakov gzelce tra oldu, yeni niforma
sn giydi, Brizjalovu makamnda grmeye gitti. Kabul odasna
girince orada toplanan birok dilek sahibini dinleyen Brizja-
lovla karlat. Paa nce gelenlerle konuuyor, onlarn istek
lerini dinliyordu. Sra erviakova gelince paa gzlerini ona
evirdi.
 Dn gece Arkadi tiyatrosunda... Eer anmsamak
lll'unda bulunursanz, aksrm ve... islemeden stnz...
ey... zr... dilerim, diye konumaya balad.
erviakov:
G ene mi siz? Bylesine bir samalk grmedim! dedik
ten sonra baka bir dilek sahibine dnd.
Siz ne isliyorsunuz?
erviakov sarard, Benimle konumak istemiyor, ok
kzd belli. Ama yakasn brakmayacam, durumumu an
latmalym. diye dnd.
Paa son dilek sahibiyle konumasn bitirip odasna
yneldii srada arkasndan yrd.
B eydendi hazretleri! Zatnz rahatsz etmek cretinde
bulunuyorsam, bu, yalnzca iimdeki pimanlk duygusundan
ileri geliyor. Siz de biliyorsunuz ki, elendim, isteyerek yap
madm.
Paann surat alamakl bir duruma girdi, adam elini
sallad.
Beyim, siz benimle alay m ediyorsunuz?
Bunlar syledikten sonra kapnn arkasnda kayboldu.
erviakov eve giderken yle dnyordu: Ne alay e t
mesi? Niin alay edecekmiim? Koskoca paa olmu ama an
lamak islemiyor. Bu duruma gre ben de bir daha bu gsteri
budalas adamdan zr dilemeye gelmem. Can cehenneme!
Kendisine mektup yazarm, olur biler. Yzn eytan gr
sn!
Evine giderken dndkleri byleydi. Gelgelelim paaya
bir trl mektup yazamad, daha dorusu iki sz bir araya
getirip islediklerini anlatamad. Bunun zerine ertesi gn gene
yollara dt.
Paa soran baklarn yzne dikince erviakov;
Efendimiz, dn buyurduunuz gibi kesinlikle sizinle
alay etm ek gibi bir niyetim yoktu, diye mrldand. Aksrrken
stnz berbat elliim iin zr dilemeye gelmitim. Sizinle
alay elmek ne haddime? Bizler de alay elmeye kalkarsak, e fe n
dime syleyeyim, arlk insanlar arasnda sayg kalr m?
ural mosmor kesilip zangr zangr lilreyen paa;
Defol! diye bard.
Korkudan erviakovun beli benzi alml. Ancak;
Ne? Ne dediniz? diye fsldayabildi.
Paa ayaklarn yere vurarak;
Ykl karmdan! diye grledi.
erviakovun karnnn iinden sanki bir eyler koplu.
Gzleri bir ey grmeksizin, kulaklar hibir ses iilmeksizin
geri geri d kapya doru gilli, sokaa kt, yrd... Kurulmu
bir makine gibi evine gelince niformasn bile karmakszn
kanepenin zerine uzand ve orackla can verdi.
 YARAMAZ O C U K

Iv an van Lapkin yakkl bir dalikanlyd, A nna Semyo

novna Zamblilskaya ise burnunun ucu hafife yukar kalkk,
gzel bir gen kz. kisi birlikle dik bayrdan aa inip oradaki
kk bir sraya olurdular. Sra, krpe bir salkm sdn sk
dallar arasnda, rman lam kysndayd. Genler iin ne
uygun bir yer! Burada bln gzlerden raksnz. Sizi yalnz
balklar ile suyun slndc yldrm hzyla kouluran su
rmcekleri grebilir. ki gen olularn, yemlik kurl dolu
kulularn, balk avlamaya yarar br avadanlklarn gelir-
milerdi. Sraya o lu ru r olurmaz hemen balk avna koyuldular.
Lapkin evresine baknd.
En sonunda yalnz kalabildiimiz iin ylesine sevin
liyim ki! dedi. Anna Semyonovna, size ok syleyeceklerim
var... Sizi ilk grdm zaman... hey. ollanza balk vuruyor...
yaamn anlamn, uruna drsle, seve seve lm alkan
varlm adayacam pulumun kim olduunu anladm... Byk
bir balk olmal... vuruyor, vuruyor... Sizi grdm ilk gn
gnlm kaplrdm, sizi ldrasya sevdim. Ollay hemen
ekmeyin, zokay iyice yulsun... Sevgilim, yalvaryorum, syler
misiniz? Siz de beni benim sizi sevdiim kadar deilse bile...
hayr, layk deilim buna, o kadarn dnemem zalen... gene
de... imdi ekiniz!
Anna Semyonovna ollay lulluu elini hzla yukar
kaldrp ekli, bir lk all. Havada gm yeili bir balk parl
yordu.
Aman lanrm, kocaman bir sudak bal!.. abuk kar!
Ah, ipi kopard!
 Balk zokadan kurtuldu, ollar zerinde birka kez zpla
dktan sonra doann koynuna. rman serin sularna cump
diye atlad.
O nu lulmak iin yekinen Lapkin baln yerine, her
naslsa, A nna Semyonovnanm elini yakalad, islemeyerek
dudaklarna gtrd... Gen kz elini ekmeye altysa da ge
kalmt, ikisinin dudaklar birleti. Sanki islemeden olan bir
eydi bu. Ama ilk pckten sonra bakalar geldi: ardndan
yeminler, sz vermeler, mutluluk dolu dakikalar... uras bir
gerek ki. yeryznde sal mutluluk diye bir ey yoktur. M u t
luluk kendi zehirini iinde tar ya da dardan baka bir ey
iin iine karp onu zehirler. Burada da yle oldu. Genler
prlerken yaknlarda bir kahkaha koplu. Balarn evirip
hakllar, bakar bakmaz donakaldlar. Irmakla yar beline dein
suya girmi, plak bir olan ocuu duruyordu. A nna Semyo-
novnann kardei, ortaokul rencisi Kolyad bu. ocuk, iki
gence gzlerini dikmi bakyor, hain hain glmsyordu.
Ya, demek pyorsunuz? iyi! Anneme syleyeyim de
grn!
Lapkin kzarp bozararak:
Ben de sizi akll bir ocuk sanrdm, diye kekeledi.
Bakalarn gzetlemek mertlie smaz. Mzevirlik ise daha
da kl, iren, aalk bir davrantr... Umarm siz mert,
soylu bir insan olarak...
M ert cocuk;
j
Bir ruble verirseniz sylemem, dedi. Yoksa yandnz
gl. . . . .
Lapkin cebinden bir ruble karp ocua uzatt. ocuk
paray slak avcuna sktrdktan sonra bir slk ald, yze yze
oradan uzaklat, iki gencin arlk pmeye ilekleri kalma
mt...
Ertesi gn Lapkin kcnllcn Kolyaya resim boyas ile lastik
bir lop gelirdi, A nna Semyonovna ise kardeine biriktirdii bo
ila kutularn verdi. Ardndan armaan olarak kpek bal bir
ift kol dmesi geldi. Btn bunlar yaramaz ocuun ylesine
 houna gitmi olmal ki. baka eyler elde etm ek iin genleri
gzetlemeyi sklatrd. Lapkin ile Anna Semyonovna nereye
giderlerse o da pelerinden ayrlmyordu, iki gencin ba baa
kalmas olanaksz gibiydi.
Lapkin dilerini gcrdatarak;
Alak! diye syleniyordu. Ya ufak ama lam ba belas!
Bu gidile bakalm bamza daha ne iler aacak!
O haziran ay boyunca Kolya sevdallara soluk aldrmad.
Onlar annesine haber vermekle korkuluyor, nereye gitseler
adm adm izliyor, durmadan yeni armaanlar isliyordu. Ald
ufak telek eyleri az bulduu iin sonunda cep saati islemeye
balad. Elden ne gelir, genler isler islemez olana bir cep
saati alma sz verdiler.
Bir gn le yemeinde sofrada hep birlikle ball rek
yenilirken Kolya bindenbire bir kahkaha all, bir gzn
krparak Lapkine yle dedi:
Nasl, syleyeyim mi?
Lapkin kpkrmz kesildi, tabandaki rek yerine
peeteyi inemeye balad. Anna Semyonovna ise ayaa
frlad, kendini baka bir odaya all.
G enler austos sonuna, yani Lapkinin A nna Semyo-
novnay resmen isledii gne dein ayn eyler srp gilli.
Ama Lapkin kzn ana-basyla evlilik konusunu konuup o n
larn onayn aldktan sonra ilk ii baheye frlayp Kolyay
aramak oldu. O gnk mutluluunun zerine ikinci bir sevin
daha eklenmiti. Yaramaz ocuun yakasn eline geirdiinde
az kalsn sevincinden alayacakt. Olann kulana o fkeyle
yaptnda, kardeini aramakla olan A nna Semyonovna da
yetiip ocuun br kulana yapt.
Kolya alyor;
Anacm, ne olur, yapmayn! Kulunuz, kleniz olaym,
balayn beni! diye yalvardka iki sevgilinin yzlerindeki
sevinci grmeliydiniz.
iki sevdal, birbirlerini sevmeye baladklarndan beri,
Kolyann kulaklarn ektikleri o anki kadar mutlu olmadk
larn birok kez anlatp durdular...
 EYZ

Y aam boyunca birok cv grmmdr. Talan, aalan

yaplm, by k, eskisi yenisiyle birok ev. Ama bun
lar arasnda zellikle birisi bende derin bir iz brakt. E v byk
deildi, stelik, minnack bir eydi. Tek kailiydi, penceresi
vard; ilk bakla ulak lefek, kamburu km, ba rll, yal
bir kadna benzetilebilirdi. Duvarlar beyaz sval, als
kiremitle kaplyd; bacas yklmaya yz lulmulu. Ev, imdiki
sahiplerinin dedelerince, dedelerinin dedelerince dikilmi dul,
akasya, kavak aalar arasnda yeillie gmlm gibiydi. G e
ne de gr yeillik bu kk evin bir kent evi havasn tama
sna engel deildi. Geni avlusu komu evlerin avlularyla
birleerek Moskovskaya sokan oluturuyordu. Bu sokaktan
bir kerecik bile al ya da araba gememili, yaya gidip gelenlere
ise seyrek raslamrd.
Kk evde oturanlarn a pek gereksinme duyma
malarndan olacak, panjurlar hep yar kapal dururdu. P e n
cereler de yle. nk kimsenin lemiz hava arad yoklu.
mrleri dul. akasya aalar, dulavral ollar arasnda gelii
iin doa gzelliklerine aldrmaz olmulard. Tanr, yalnz
yazlk merakllarna doann gzelliklerini anlama yetenei
vermitir, br insanlar bu gzellikler karsnda bir cil bil
gisizlik karanlna gmlm gibidirler. Byleleri ellerindeki
zenginliin deerini bilmezler, sahip olduklarn korumazlar,
daha da kls bunlara kar ilerinde bir sevgi yoklur.
Kk evin evresi bir yeryz cennetiydi, o gzelim
aalar arasnda cvl cvl kular terdi. Bir d e siz burada
oturanlar tanyn bakalm, ne diyeceksiniz! Yazn kapal
odalarda boucu scak, havaszlk: kn gene her yer hamam
gibi scak, stelik isli duman kokusu... Ksacas can sknt
sndan pallard insan.
Evi ilk ziyaretimin zerinden hayli zaman geti. Albay
ikamasovdan kars ile kzna selam getirmitim. Bu ilk
ziyaretimi hi unutmadm. Unutm ak elde mi ki?
Sizi evin giriinde karlayp salona gtrrken yznde
korku ve aknlk okunan, ulak tel ek, solgun, krk yalarnda
bir kadncaz gznzn nne getirin. O na gre siz hem
yabanc bir konuk, hem gen bir erkeksiniz. ite bunlar
onu artp korkutmaya yetmitir. Elinizde ne sopa, ne balta,
ne de tabanca vardr, stelik dosta glmsemektesinizdir;
gene de kadncaz kukudan kurtaramazsnz.
Kadn rkek bir sesle:
Kiminle onurlanyorum, elendim? diye sordu.
Siz onun ikamasov'un kars olduunu hemen anlarsnz.
Kendinizi tantr, niin geldiinizi sylersiniz. Bu sefer
korkunun, aknln yerini sevin lklar, baylmak zere
baygnlaan gzler alr. Sevin anlatan ah>lar evin giriinden
salona, salondan oturma odasna, oturma odasndan mutlaa,
oradan da bodruma yanklanr. ok gemeden kk evin
kcsi-buca her tondan neeli ahlara boulur. Be dakika
sonra oturm a odasnda byk, yumuak, insan smscak ku
caklayan kanepeye kurulduunuzda btn sokan ahlarla
nladn duyarsnz.
O turduum yerin hemen yambanda mendile sarlp bir
sandalyeye konulmu terlikler hem taze kei derisi, hem de
naftalin kokuyordur. Pencere nlerindeki sakslarda trlar, tl
perdeler, perdelerde besili sinekler. Duvarda, camnn bir
kesi krk, ereveli bir piskopos portresi. Piskoposun
arkasnda sralanan, solmaktan limon rengini alm bir sr
nine, dede resimleri... Masann stnde bir yksk, bir makara
iplik, yars rlm bir orap: yerde kuma paralar, ipek
ilemeli bir kadn bluzu. Bitiik odada akn, rkm bir
kocakar yerdeki kuma krpntlarn toplamaya almakta...
Bayan ikamasova;
Balayn, bizim buras ok dank, dedi.
Benimle konuurken bir yandan da yerdeki kuma kr
pntlarnn topland odaya skntl baklarla bakyordu.
Odann kaps ikide bir birazck aralanyor, sonra hemen
kapanyordu. ikamasova kapya doru seslendi:
Ne var? N e istiyorsun?
Kapnn arkasndan bir kadn sesi;
O est mon cravalte, lequel mon pe re mavait envoy de
Koursk] diye sordu.
Ah, est-ce, Marie que...2 imdi uygun olur mu? Nous
avons done chez nous un hom m e trs peu connu par nous
Neyse, Lukeryaya soruver.
ikamasovun kvantan kzaran yznden; Gryor
sunuz, biz ne gzel Franszca konuuyoruz! diye bbrlenm e
okunuyordu. Az sonra kap ald; uzun mslin bir entari
giymi, on dokuz yalarnda, selvi boylu, incecik bir gen kz
girdi ieriye. Beline srma ilemeli bir k em er takmt, kem er
den sedef kakmal bir yelpaze sarkyordu. Kz ieri girer girmez
reverans yapt, ayn anda da yz kzard. Kzarklk cince
uzun, opur burnuna, oradan gzlerine, akaklarna yayld.
ikamasova ark syler gibi;
Kzm! diye tantt onu. Maneka, bu da...
Adm syledim, sonra evlerinde grdm diki ilerinin
okluuna ardm belirttim. Anne-kz balarn nlerine
ediler.
Bayan ikamasova:

1 B a b a m n K u rs k tan g n d e rd i i k ra v atm n e re d e ?
2 A m a n sen d e , M ari.
3 E vim izde y a k n d a n tan m ad m z b ir a d a m v a r.(F r.)
 Voznesenye kasabasnda panayr vard da. Panayrdan
her zaman oka kuma alr, bir sonraki panayra dein hepsini
dikeriz, dedi. Dikiler terziye yaptrlmaz bizim evde. Kocam
Piotr Semyonoviin fazla bir geliri yoktur, o nedenle biz fazla
lkse kamayz. H e r zaman kendi iimizi kendimiz grrz.
Ama bunca giyecei kim giyer? Evde yalnz iki kii deil
misiniz?
Ah, bunlar giymek iin deil! Giyilir mi hi? eyiz bun
lar!
Gen kzn yz pancar gibi kzard.
Am an anne, sen neler sylyorsun? Konuumuz da
sylediklerini gerek sanacaklar. Ben hi evlenmeyeceim ki...
Evlenme szn sylerken gzlerinin parladn aka
grmtm.
Derken, sofraya ay, biskvi, reel, tereya kondu:
ardndan ahududu, kanyak geldi. Saat yedide alt eitten
oluan akam yemei sofrasna oturduk. Biz yemek yerken
bitiik odada birinin yksek sesle esnediini duydum. Ben
ararak kapya baktm, nk ancak bir erkek byle es
neyebilirdi.
ardm gren ikomasova;
Piotr Semyonoviin kardei, kaynm Yegor Semyono-
vi, diye durumu aklad. Bir yldan beri bizimle birlikte
oturuyor. Kusuruna bakmayn, yannza kamaz. nsan ka
kndr, yabanclardan utanr hep. Son zamanlarda manastra
kapanmak gibi bir niyeti var... Grevdeyken hakkn yemiler.
O da zntsnden byle yapyor.
Akam yemeini bitirdiimizde, ikamasova, Yegor
Semyonn kiliseye balamak amacyla kendi eliyle iledii
papaz atksn gsterdi. Bunun zerine M aneka da bir an
rkekliini zerinden atarak babas iin rd bir para kesesi
getirdi. Ben rgy ok beenmi gibi yapnca gen kz
kpkrmz kesildi, eilip annesinin kulana bir eyler fsldad.
Bunun zerine annesinin yz kvanla parlad, hana birlikle
sandk odasna gitmemizi nerdiler. Burada be iane byk
sandk, bunlardan baka birok kk sandk ve kutular
grdm.
Bayan ikamasova;
Bunlar hep eyiz. Hepsini kendi elimizle iledik, diye
fsldad.
insann iini kararlan bu sandklar grdkten sonra
konuksever ev sahiplerinden izin isteyip yanlarndan ayrldm.
Gitmeden nce benden ilerde gene gelip, kendilerini ziyaret
etmem konusunda sz aldlar.
Ancak aradan yedi yl getikten sonra, bir davada bilirkii
olarak ayn kasabaya yolum dtnde verdiim sz yerine
getirebildim. Tandk eve girer girmez gene ayn ahlar
duydum. Beni tanmlard... Ama tanmayabilirler miydi? ilk
ziyaretim bu insanlar iin nemli bir olayd, az raslanan nemli
olaylarisekolaykolayunululm az. Daha da imanlayan, salar
krlaan Bayan ikamasova yerde srnerek mavi bir bezi
biiyor; kz ise kanepeye olurmu, gergef iliyordu. Odann
tabannda gene bez krpntlar, evin her yerinde naftalin
kokusu, duvarda gene erevesi krk aynr portre... Bununla
birlikte birtakm deiiklikler yok deildi. Piskopos portresinin
yanna Piotr Semyonoviin resmi aslmt, evsahibeleri iseyas
giysileri iindeydi. G eneral olmasnn ardndan Piolr Semyo-
novi bir hafta bile yaayamadan lmt.
Eski gnler anld, bir ara generalin dul kars alamaya
balad.
Ah, zntmz byk! Arlk Piolr Semyonovi yok!
Kzmla yetimiz imdi, bizi dnecek kimsemiz kalmad. Geri
Yegor Semyonovi sa ama onunla ilgili iyi eyler syleye
meyeceiz. Alkole dknlnden... manastra da almadlar.
imdi kederinden daha ok iiyor. Soylular Birlii Bakamna
gidip ikiciliini anlatacam. Biliyor musunuz, birka kez
sandklar ap Maneka'nn eyizlerini aldktan sonra gezgin
duaclara dalm. Byle giderse M anekam bsbtn
eyizsiz kalacak. Sandklardan ikisi tamtakr boalm.
Maneka skntyla;
Siz neler sylyorsunuz, anne! dedi. Duyanlar da
gerek sanacak. Ben hibir zaman evlenmeyeceim, hi!
Maneka bunlar sylerken heyecan iinde tavana ba
kyordu. Szlerinin doruluuna kendinin de inanmad bel
liydi.
O srada evin giriinde dazlak kafal, izme yerine lastik
ayakkablar giymi, ufak yapl bir adam bir an grnp kaybol
du. Oradan sanlarn kard hrtya benzer birtakm sesler
duyulmaya balad.
Yegor Semyonovi olmal. diye dndm. A nne ile
kzna daha bir dikkatli baktm. kisi de yalanm, kmlerdi.
Annenin salar gm gibi parlyordu, kzn rengi sararp
solmutu, ikisini grenler annenin kzndan ancak be ya
byk olduunu sanrlard.
A n n e biraz nce ayn eyi sylediini unutmu olmal ki;
Soylular Birlii Bakamna gidip anlatacam durumu,
kaynm ikyet edeceim, dedi. Yegor Semyonovi diklik
lerimizin hepsini gizlice arp, gnahlarn balatmak iin
yoksullara dalyor. M anekam eyizsiz kalacak, dedi.
Maneka utancndan kzardysa da bu sefer bir ey dem e
di.
Anne;
Hepsini yeniden dikmek gerekiyor, bizse o kadar
varlkl deiliz, dedi.
Maneka da;
Biz arlk yelimiz, diye ekledi.
Yazgmda o evi bir daha grmek varm. G een yl kk
ev karma gene kt. Oturma odasna girdiimde Bayan
ikomasovay tepeden trnaa karalar giymi, kanepede diki
dikerken buldum. Yannda da kahverengi redingotlu, izme
yerine lastik ayakkab giymi, yal bir adam vard. Adam beni
grr grmez oturduu yerden frlayp dar kal.
Bayan ikomasova selmma karlk:
Je su is chunre de vous revoir, monsietr/ ' dedi.
Aradan bir sre vakit geince
Neler dikiyorsunuz, bakalm? diye sordum.
Gmlek. Bitirir bitirmez papaz efendiye gtreceim.
Orada saklamazsam Yegor Semyonovi alyor.
nndeki masann stnde duran kznn resmine baka
rak iini ekli.
Biz yelimiz.
Kz neredeydi acaba? M aneka nereye gitmiti? Karalar
giymi anneye byle bir ey sormadm, sormak iimden gel
medi. Orada oturduum srece, evlerinden kalkp giderken
Maneka ne beni grmeye, ne d e uurlamaya kt, ierden
konumalarn, rkek, sessiz ayak seslerini duymadm. H e r eyi
anlamtm, yreimde ylesine ar bir duygu vard ki!

1 Sizi yeniden g rd m iin o k m e m n u n u m . (F r.)

 A L B O N UN KIZI

im anbirarabacnnsrd, ickcricrinc lastik kaplama

geirilmi, kadife ikeli k bir yayl araba toprak aas Gria-
bovun konann nnde durdu. Arabadan ile Soylular
Birlii Bakan Fiodor Andreyi Olsov indi, onu evin giriinde
karlayan uaa:
Nasl, seninkiler evdeler mi? diye sordu.
Hayr, elendim. Hanmefendi ocuklarla birlikle bir
ziyarete gittiler, beyefendi ise mrebbiye ile balk avlyorlar.
Sabahlan beri dere kysndalar.
Olsov bir sre durup dndkten sonra dere kysnda
Griabovu aramaya karar verdi. Evden iki kilometre kadar
uzaklamt ki, raslad onlara. Dik kydan aa bakp Gria-
bov'u grnce glmekten kendini alamad. ri yapl, iman,
kocaman kalal Griabov bada kurmu, oturduu yerde balk
avlyordu. Kravat yana, apkas ensesine kaymt. Uzun boy
lu, denek gibi ince, patlak yenge gzl Ingiliz mrebbiye ise
onun yannda ayakla dikiliyordu. Tam ikisi birbirine ters! M at
mazelin ku gagasn andran burnu burundan ok kanca gr
nmndeydi. Srlnda mslin bir entari vard, bunun altndan
kemikli omuzlarnn sarmtrak derisi seilebilirdi. Belindeki
srma ilemeli kemerden kk bir altn saat sarkyordu. Gria
bov gibi o da balk avna dalmt. Bir l sessizlii iindeydiler
ikisi de. Yzeyinde olla mantarlarnn yzd derenin suyu
gibi kprdamadan duruyorlard.
Olsov glerek:
unlara bakn, ne amansz avclar! dedi. Ne yazk ki,
bugn anslar yok! Merhaba, Ivan Kuzmi!
 Gzlerini oltadan ayramayan Griabov:
Vay. sen misin? diye bard.
Grdn gibi benim... Bakyorum, gene ayn samalk
larla urayorsun. Bkmadn m daha?
Th. u ie bak! Sabahlan beri avlanyoruz ama bo.
Bugn her ey ters gidiyor. Ne ben tek balk tutabildim, ne de
u kikirik. Bouna bekleyip duruyoruz, bari birimiz eytann
bacan krsak. Nerdeyse imdat! diye baracam.
Hadi, bover balk avna! Gidelim de kafay ekelim.
D ur biraz. Belki bir eyler yakalarz. Akam zeri iyi
vurur... u avlama sevdasna nereden kaptrdm kendimi?
Sama olduunu bildiim halde sabahlan beri oltann bandan
ayrlamyorum. yle can skc ki, anlatamam! Kafaszn, buda
lann biriyim ben! Krek mahkumu gibi oturuyor, durgun suya
alk alk bakyorum. br yanda harman ileri bekliyor ama
aldran kim? D n Harponyevde ayin vard, oraya da gitmedim;
u cadaloz, mymnt karyla olla banda bekledim durdum.
Olsov arkadann sylediklerinden ulanarak, yan gzle
mrebbiyeye hakl.
Yahu, sen akln m kardn? Bir hanmn yannda,
stelik ona svmek iin kullanlr m bu szler?
Brak, can cehenneme! Svsen de, svmesen de, onun
iin hepsi bir! Rusa anlad filanyok ki!.. unun burnuna bak
bir kere! insan yalnz burnunu grse korkudan baylr. G nler
dir yan yana duruyoruz, lek laf elliini duymadm. Boslan
korkuluu gibi dikilmi, gzlerini belertip hep suya bakyor.
Ingiliz kadn esnedi, yemini deitirdikten sonra oltasn
yeniden suya all.
Griabov konumasn yle srdrd:
Sen ne dersen de, ok ayorum, kardeim! Rusyaya
geleli lam on yl olmu, o gnden beri lek szck rene
memi. Bizim soylu takmndan bu karnn lkesine gidenler
ksa bir sre sonra al pal bireyler konuuyorlar... unun bu r
nuna bak bir kere! Byle bir burun grdn m hi!
 Kes arlk, ayp oluyor! Bu kadnla ne alp veremediin
var?
Kadn deil ki o, kz olan kz! Belki de burada birini
bulup evlenmeyi dlyordur, cadaloz! evresine yayd u
kf kokusuna bak bir kere! Ondan nasl nefret ediyorum,
bilemezsin! Suratn grnce afakanlar basyor. H ele o patlak
gzlerini yzme dikti mi, merdivenlerden yuvarlanrken dir
seklerim trabzana arpm gibi btn bedenim titriyor. O da
balk avna pek dkn. unun duruuna bak sen! Sanki kutsal
bir.i yapyormuasna sorulup duruyor. Balk avlamann
dnda her eye bo veriyor, kardeim. Kaytsz tavrlarn
grdke kk dalar o n u n yarattn sanrsn. Kendini in
sandan sayyor, pezevenk, stelik doann hakimi! Bir de adn
duysan, akln aar! Uvilka arlz Tfayz! Th! Sylerken insa
nn dili dolayor.
Mrcbbiye adnn sylendiini duyunca burnunu yava
yava Griabovdan yana evirdi, onu kmseyen gzlerle
szd. Sonra baklarn Otsova kaydrd, onu da nefretinden
yerin dibine geirdi.
Btn bunlar kurumlu, suskun bir devenin arkanlly-
la yapmt.
Griabov kahkahay bast.
G rdn m! Nah size!demekistiyor. V ayseni kikirik
seni! Bu yengece yalnzca ocuklarm iin katlanyorum. o
cuklar olmasa onu illiimin on fersah yaknna sokmazdm...
Burun, atmaca gagasndan farksz. Ya belinin inceliine ne
demeli? Biliyor musun, onu uzun eseri gibi gryorum. ey
tan diyor ki, al eline bir eki, kal asna vurduun gibi ak yere!
A, d u r bakaym! Benim oltaya balk m vuruyor ne?
Griabov ayaa frlad, oltasnn kamn hzla kaldrd, ip
gerildi. Sopay bir daha ekti, ama oltann kancasn sudan
karamad.
Takld! diyerek yzn buruturdu. Tan altna
saplanm olmal. Hay, aksi eytan!
 ok zld belliydi. Derin derin i ekerek, lanetler
yadrarak, yerinde drt dnerek ipi ekitirmeye balad.
Ancak oltay kurlaramaml. yz sapsan kesildi.
ok kt, suya girmekten baka kar yol yok! dedi.
Hadi, avlanmay brak da gidelim.
Olmaz. Akam zeri iyi vuruyor... Tanrm, sen bilirsin!
Bu i de bama nereden kt? Soyunmak istemiyorum, ama
suya girmeden olmayacak. Ingiliz karsn buradan uzak
latrmal. n nde soyunmak yakk almaz. Ne de olsa bayan.
Griabov apkasn, kravatn syrp all, mrebbiyeye;
Mis... e-e-e-e... dedi. Mis Tfays! Je vousprie . 1 Nasl an
latsam ona, bilmem ki! ey, bayan, baksanz a! Oraya... oraya
gidin! Beni iitiyor musunuz?
Miss Tfays adam nefretle szd, burnundan garip sesler
kard.
Nasl, anlamyor musun? Buradan git! diyorum sana!
Soyunacam, cadaloz! Oraya git! Hadi, git!
Griabov, Miss Tfavsn kolundan ekti, all gsterdi,
meldi. Yani alln arkasna git de orada saklan! demek
isliyordu. Ama Ingiliz mrebbiye kalarn alarak hzl hzl
oynall, ngilizce bir sr laf elli, iki toprak aas aknlk
iinde gldler.
Cadnn sesini ilk kez iitiyorum, dedi Griabov. Sesine
de diyecekyokmu, dorusu! Anlamak istemiyor. imdi ben ne
yapacam?
Bu iten vaz ge! Gidip votka ielim!
Yapamam! imdi tam balk tutmann sras. Dedik ya,
akam vakti... Ne yapsam acaba! Nerden kt bu kar kar
ma? ister istemez nnde soyunmam gerekecek.
Redingotunu, yeleini karan Griabov ayaklarndan iz
melerini ekmek iin kumlarn stne oturdu.

1 Sizden rica e d iy o ru m . (F r.)

 Soylular Birlii Balkan yumruunu azna dayad, kahka
halarn bastrmaya alt.
Bana bak. Ivan Kuzmi! Senin bu yaptna karn
dakini aalama derler. Kadnla dpedz alay ediyorsun.
O anlamak islemiyorsa su benim deil. O nun gibi
kafasz yabanclara bir ders olsun!
Griabov byle diyerek izmelerinin ardndan pantolo
nunu, i amarlarn syrp all; ortada Adem baba klyla
kald. Olsov kasklarn tutarak glyordu. Hem glmekten,
hem de ulanmaktan yz kpkrmz kesilmiti. Mrcbbiye
kalarn oynatt, gzlerini krptrd... Sarn yznden gurur
lu, alayc bir glmseme yalazlanp geli.
Griabov kalalarna vurarak;
Terim kurusun biraz, dedi. Fiodor Andreyi, syler
misiniz, ltfen, neden her yaz gsmde sivilceler kyor
acaba?
abuk suya gir, hayvan! Ya da bir eyle rtn!
Griabov suya girip bir yandan da istavroz karrken;
una bakn! Hi uland var m kahpenin! dedi. U-u-
uv! Su da buz gibiymi! Ya kalarm oynatna ne demeli?
Namussuz, yerinden bile kprdamyor! Kendini herkesten
stn grd nasl da belli! Kch-kch-kch! Bizlcri adam
yerine koyduu yok!
Dizlerine dein suya girdi, kocaman gvdesiyle gerindi, bir
gzn krpt.
Anlasn bakalm, buras ngiltere miymi!
Miss Tfays soukkanllkla oltasn ekip yemini deitirdi,
esnedi, gene suya all. Olsov ban br yana evirdi. Bu arada
Griabov oltasn takld yerden kurlard, suya bir dalp kt,
pofurdayarak kyya doru yrd.
ki dakika sonra gene kumun stnde oturuyor, balk
avlyordu.
 MAHKEME KALEMNDE

O l e sularyd. Uzun bovlu, eline dolgun, salar ksaca

kesilmi, plak gzl lonr ,k aas Voldrev paltosunu kard,
ipek mendiliyle alnn sildi, rkek admlarla kalem odasnn
kapsndan ieri yrd. Yazclarn divit czrtlar duyuluyor
du drt bir yandan.
Tepsisinin stnde birka bardakla darya kmak zere
olan odacyla burun buruna geldi.
Bakar msn! Baz bilgiler edinmek istiyorum, bir de
evrak kopyas alacam. Kime bavurabilirim?
Odac tepsiyle salonun ucundaki pencereyi gsterdi.
Aha, su pencerenin dibinde oturan adama gidin!
Voldrev ksrd, dip pencereye yneldi. Orada yeil
uha rts m rekkep lekelerinden b e n e k benek bir masada
oturan, setresinin rengi alm, dank sal, patlcan burunlu,
gen bir adam grd. Adam, iri opur burnunu nerdeyse
ktlara gmm, h ab ire yaz yazyordu. Bir yandan da sa
burun deliinin kenarnda gezinen bir sinei kovmak iin ali
dudan iirip burnuna hava flyor, bu da ona son derece
skntl bir hava veriyordu.
Voldrev ekine ekine;
ey... burada... sizden, diye balad. Bir dosyayla ilgili
bilgi alacaklm da... Bir de 2 M art tarihli duyurunuzdan suret
isleyecektim.
Memur divitini hokkaya batrd, ok mrekkep alm
mym, diye hakl, divitin ucundan m rekkep damlamayacan
anlaynca czrtyla yazmasn srdrd. A li duda yeniden
uzad, ama sinek uup kulana konduu iin hava flemesine
gerek kalmad.
 Bir dukika sonra Voldrev bir daha davrand:
ev. bir konuda bilgi edinebilir miyim? Adm Voldrev.
iftlik sahibiyim...
Yazc. Voldrevin ayrmnda deilmi gibi yandaki m e
mur arkadalarndan birine seslendi:
van Andreyi. tccar Yalikov geldiinde ltfen ke n
disine bildir de dilekesini polise onaylatmadan vermesin. Ben
syleye syleye dilimde ty bitti.
Voldrev derdini anlatmaya alyordu:
Bakn, ben Prens Gogulinann miraslaryla davalym.
Burada herkesin bildii bir dosyadr bu. Ne olur, u ile il-
gileniverin. ok rica edeceim.
Yazc, Voldrevi gene grmezlikten gelerek dudana
konan sinei yakalad, dikkatle inceledikten sonra havaya
sald. T oprak aas ksrd, damal mendilini karp grl
tyle smkrd, ama bir yarar olmad bunlarn. Kimse onu
iitmek istemiyordu. ki dakika bylece sessizlik iinde geti.
Bir an akl bana gelen Voldrev czdanndan kt bir ruble
ald, bunu memurun nnde ak duran defterin stne b
rakt. Ayn anda memurun alm burutu, zntl bir yzle
defteri kendine doru ekip kapatverdi.
Kk bir bilgi... Yalnz u kadarn renm ek isti
yorum. Gogulinann miraslar neye dayanarak benden... Sizi
rahatsz etliim iin zr dilerim.
Ama memur hi oral olmad. Kafasnda binbir dnceyle
masasndan kalkt, dirseini kayarak evrak dolabna doru
yrd. Bir dakika sonra masasna dnp gene yaz yazmaya
koyuldu. Defterin stnde gcr gcr bir ruble daha duruyordu.
Sizi yalnzca bir dakika rahatsz edeceim. stediim bil
giyi vermek fazla vaktinizi almaz.
Bunlar memurun bir kulandan girip brnden k
yordu. imdi de yaz sureli karmaya balamt.
Voldrev yzn buruturdu, salondaki yazclara umul-
suzlukla bakt. Sonra iini ekerek. Yazyorlar, durmadan
yazyorlar kahrolascalar! diye dnd.
Masann yanndan uzaklat, ne yapacan bilmeksizin
kollar iki yanna dt, salonun ortasnda ylece dikildi
kald.Yeniden tepsinin zerinde bardaklarla salona giren
odac onun yzndeki umarszl grerek yanna sokuldu,
alak sesle sordu:
Nasl, istediiniz bilgiyi aldnz m?
Adam benimle konumuyor ki...
Odac;
O na ruble verin, dedi.
Am a iki ruble verdim.
Olsun, bir ruble daha verin.
Voldrev yeniden masaya yaklat, ak duran defterin
stne yeil bir ruble daha koydu.
M em ur defteri nne ekti, sayfalar evirmeye balad,
sonra yeni farkna varm gibi gzlerini Voldrevin yzne
kaldrd. o p u r burnu aydnland, kzard, yzne yaylan
glmsemeden dolay burutu. Voldreve;
Ah, bir ey mi istiyorsunuz? diye sordu.
Evet, dava dosyam hakknda bilgi almak istiyorum.
Soyadm Voldrev.
M emnun oldum, Voldrev! Gogulina davas deil mi?
Bastnc, efendim! Dosyayla ilgili ne istediinizi sorabilir
miyim?
Voldrev ne islediini bildirdi.
M em ur kasrgaya tululmuasna birden canland, istenen
bilgiyi aratrp buldu, suret karma iini bir arkadana rica
etti, oturmas iin Voldreve yer gsterdi. Btn hepsi bir
dakika iinde olup bitmiti. Bu arada havalardan sz etti,
iftliin o ylki retimiyle ilgili sorular sordu.Voldrev kalem
odasndan ayrlrken de onu merdiven bana dein geirdi.
H atta gleryzll, saygl davranlaryla, her dilek sahi
binin buyruuna hazr, ona canla-bala hizmet etmek kendisi
iin byk bir zevkmi gibi tavrlara girdi. Voldrev bu saygl
uurlama karsnda bir tuhaf oldu, iinden gelen bir sese uya
rak czdanndan bir ruble daha kard, ylan memura uzatt.
Beriki ezilip bzld, glmsedi, rubleyi bir hokkabaz abuk
luuyla kapt. Yeil kdn havada grnmesiyle adamn
cebine girmesi bir olmutu.
Toprak aas dar knca, Ne adam, yahu! demekten
kendini alamad. Orackta bir an durup mendiliyle alnn kuru
lad.
 M A N LE ZAYIF

i k i eski arkada Nikolayev istasyonunda karlatlar; bun

lardan biri iman, br zayfl. iman olan az nce gar
lokantasnda karnn doyurmutu, o yzden yal dudaklar
olgun iki vine gibi parlyordu. Pahal Ispanyol arab ve p o r
takal iei kokusu yaylyordu evresine. Zayf olan ise henz
yeni irenden inmiti; valizlerle, bohalarla, karton kutularla
yklyd elleri, kollar.. O nun azndan da jambon ve kahve
telvesi kokusu yaylyordu. Adamn arkasnda uzun eneli,
sska bir kadn ile uzun boylu, gzlerini ksarak bakan, gzlkl
bir lise rencisi balarn uzatm bakyorlard. Zayf adamn
kars ile oluydu bunlar.
iman zayf grnce;
A, Porfiri! diye haykrd. Bu sen misin, iki gzm?
Grmeyeli yllar geli.
Zayf app kalmt.
Mia, aziz dostum! ocukluk arkadam benim! N ere
den ktn byle?
iki dost kucaklatlar, kez ptler, ya dolu gzlerini
birbirlerine diktiler, ikisi de ho bir aknlk iindeydiler.
Sarlp pmeden sonra zayf olan;
Ah, sevgili dostum! dedi. Dorusu, karlaacamz hi
tahmin etmezdim! Bu ne gzel raslanl! Dur, sana yle bir
bakaym! G e n e eskisi gibi yakklsn, ilen baklarn da,
kln da hi deimemi. Hey, Ulu Tanrm, bakn u ie! Ee,
naslsn, iyi misin? Zengin misin? Evlendin mi? Grdn gibi,
ben evliyim... Bu, benim hanm Luiza, kzlk soyad Wanzen-
bachl... Lleryen bir aileden gelme... Bu da olum Nafanail,
lise rencisi. Nafanail. hu hey henim ocukluk arka
damdr. Liseyi birlikle okuduk.
Nafanail biraz dnd, apkasn kard.
Liseyi birlikle okuduk, diye srdrd konumasn zayf
olan. Mia, anmsyor musun, seninle nasl alay ederlerdi?
Okulca dallan kilab sigarayla yaktn diye sana Herostrat
adn takmlard. Bana da arkadalarmn arasn bozduum
iin Efiall diye taklrlard. Kah-kah-kah! ocukluk gnleri ne
gzeldi! Korkma. Nafanairdim, sokul arkadamn yanna!
Yaa, ile bu da karm, kzlk soyad Wazenbach... Llcryen-
dir_
Nafanail bir an dndkten sonra babasnn arkasna giz
lendi.
iman, sevin dolu gzlerini arakadandan ayram
yordu.
Anlat, bakalm! Naslsn, neler yapyorsun? Grevin
nerede, hangi rtbedesin?1
M emurluktan baka ne yapabiliriz ki! 7. dereceden
deneti grevindeyim. Bir de Stanislav nianm var. Aldm
aylk yetersiz ama yetitirmeye alyoruz. Ayrca karm mzik
dersleri veriyor, ben de aatan sigara kll oyup salyorum.
Tanesi bir rubleden gidiyor, ok gzel kl tablalardr. On
ianeden fazla alana, anlyorsun ya, biraz indirim yapyorum.
Yuvarlanp gidiyoruz ite... Bakentle grevliydim, imdi de
buraya, ayn bakanla bal dairede ksm efliine atandm. E,
sen hangi grevdesin, bakalm? Epey st rtbelere yksel-
misindir, sanrm. Daire amiri filan...
iman;
Hayr, dostum, daha yksek, dedi. Bakanlk mste
arym.... Nianm da var. ift yldz.
Zayf birden sarard, dondu kald, sonra biraz topar
lanarak yzne arpk bir glmseme yayld; ayn anda da

1 Sivil d a ire le rd e d e b a re m d e re c e s in e g re r tb e v a rd .( .N .)
gzlerinde kvlcmlar akt. Bunun ardndan ezildi, bzld,
kamburlat, ufald... Karsnn enesi daha bir sivrildi, olu
Nafanail hazr ola geli, dik yakal setresinin btn d
melerini ilikledi.
Beyefendi hazretleri... bendeniz ok m em nun oldum.
Nasl desem ki... ocukluk arkadam, birdenbire bu rtbeye
ykselmi! Kih-kih-kih!
iman yzn buruturdu.
Brak, canm! Bu tavrlara ge re k var m? Biz seninle
ocukluk arkadayz. Aramzda rtbenin nemi mi var?
Zayf daha bir ufalarak ylt.
Aman, efendimiz, yle ey mi olur? Yce kiiliinize
sayg! gstermek bizim grevimizdir. Bizimle konumanz bile
biz aciz kulunuz iin byk bir lluflur. Beyefendi haz
retleri, olum Nafanail, eim Luiza. yani Lleryen bir aileden
cariyeniz sayglar sunarz.
iman, bir eyler syleyerek onlara kar durm ak istediyse
de, zayfn surat ar saygdan, klece duygulardan lr
ekimsi bir hal ald; berikinin nerdeyse midesi buland. Zayfn
ezik tavrlarna daha fazla dayanamayaca iin ban evirdi,
ayrlmak zere elini uzatt. Zayf, uzatlan elin parman
skabildi, yerlere dek eilip. inliler gibi kih-kih-kih diye
glerek selam verdi.Yayvan bir glmseme karsnn btn
yzn kaplamt. Nafanail hazr ola geip ayaklarn bir
birine vurdu, bu srada apkas ye re yuvarland.
de o ho, byk aknln etkisi altndaydlar.
 TR AJED O U N C U S U

O gnk temsilin geliri trajedi oyuncusu Fenogenova

braklacakt, oynanan oyunun ad ise Prens Scrcbriannyd.
Fenogenovun kendisi Viazemski. tiyatro sahibi Morozov,
Bayan Beobahtova ise Yelcna rollerine ktlar. Temsil ok
baarl geli. zellikle trajedi oyuncusu Fcnogcnov harikalar
yaratt. Yelena'y karma sahnesinde kadn tek kolunun
stnde havaya kaldrarak tad, temsil boyunca durmadan
bard, fkeli lklar att, ayaklarn demeye vurarak tepin
di, cppesinin gsn parampara etti. M orozovla dello
yapmay reddederken de gerekten kimsenin beceremedii
biimde titredi. Ah sesleri seyirci salonunu nlatt. Sonunda
alklardan koca tiyatro yerinden oynad. Gsterdii baardan
dolay sahneye arlmalarnn sonu gelmeyecek gibiydi.
Fenogenova baar armaan olarak upuzun kurdeleli bir
buket iek ile gm bir sigara tabakas verdiler. Bayan seyir
ciler mendillerini salladlar, alklamalar iin kocalarn zorla
dlar. aralarndan hngr hngr alayanlar kt. Ama oyun
dan en ok etkilenen, heyecanlanan seyirci, ile emniyet
amirinin kz Maa oldu. G en kz babasyla birlikte ilk sradaki
koltuklardan birine oturmutu; perde arasnda bile gzlerini
sahneden ayrmakszn, byk bir cokuyla izledi oyunu.
ncecik kollar, bacaklar durm adan titredi, gzleri yala doldu,
yz renkten renge girdi. Oyundan etkilenmesinin baka bir
nedeni de ilk kez tiyatroya gelmi olmasyd.
Temsilin bitiminde perde inip inip kalktka babasna;
Ne gzel oynadlar, deil mi, baba? Harika! Hele
Fenogenovun zerine yok! diyordu.
 Eer ile emniyel anii insann yznden duygularn
okumay bilseydi, kznn yzne baknca duyduu heyecann
strap derecesine vardn anlard. Gen kz hem oyundan,
hem oyunculardan, hem de tiyatro ortam ndan ok holan
mal.
ikinci perdenin biliminde alay bandosu izleyicilere gzel
mzik paralar alarken gen kz babasna yalvarmaya balad:
Babacm, hemen sahne arkasna git. oyuncular yarn
bize yemee ar! Ne olur!
Emniyet amiri sahne arkasna gitti, baarl oyunlarndan
dolay herkesi tek tek kutlad. Bayan Bcobahtovaya da yle
iltifat etti:
Tuvale geirilmeye uygun, ok gzel bir yznz var!
Fra kullanmay beceremediim iin ylesine zgnm ki!
Sonra ayaklarn askerce vurarak onlar selamlad, ertesi
gn hepsini yemee buyur ederken;
Kadn oyuncular dnda herkesi bizim eve yemee
davet ediyorum. nk yetikin bir kzm var, bylesi daha
uygun, dedi.
Ertesi gn le yemeini oyuncular emniyet amirinin
evinde yediler. Ancak gelenler topu topu kiiydiler: Tiyat
ronun sahibi Limonadov, trajedi oyuncusu Fenogenov ile
gldr oyuncusu Vodolazov. brleri eitli nedenler ileri
srerek gelmemilerdi. Y em ek ok skntl geli. Limonadov,
ile ileri gelenlerinden biri olmas dolaysyla emniyet amirine
byk sayg duyduunu vurgulad durmadan. Vodolazov
sarho tccarlar, Ermcnilcri taklit e derek onlar elendirmeye
alt. Uzun boylu, kara gzl, atk kal, etine dolgun bir
UkraynalI olan Fenogenov (nfus kdndaki soyad Knt)
rol ald piyeslerden tren geidi ve olmak ya da ol
mamak adl blmleri oynad. Limonadov, heyecandan gz
leri yaararak, ilin eski valisi G eneral Kanyuinlc ilk karla
masn anlatt. Emniyet amiri oyuncular dinlerken skldn
belli etmemek iin hep glmsemeye alt. nk sevgili kz
oyunculardan holanmt. eleniyordu, bu da onun iin yeter-
liydi. Maa gerekten honuttu oyunculardan, gzlerini ayr-
makszn izliyordu onlar. O yana dek bylesine akll, byle-
sinc olaanst insanlarla hi karlamamt.
O gnn akam emniyet amiri ile kz gene tiyatro
daydlar. Aradan bir hafta gemeden oyuncular ilenin bu
saygdeer kiisinin evine bir daha le yemeine arldlar.
O ndan sonra her gn ya le, ya da akam yemeinde evin
konuu oldular. Maa tiyatroya daha bir baland, nerdeyse
btn temsillerin demirba izleyicisi oldu. Sonula trajedi
oyuncusu Fenogenova delicesine tutuldu.
Emniyet amiri ileye yeni atanan piskoposu karlamaya
gittii gn Maa da Limonadovun tiyatrosuyla birlikle baba
evinden kal. Tiyatro grubunun temsil verm ek iin urad
bir yerde ise gnl verdii adamla evlendi. D nden sonra
oyuncular.bir araya geldiler, emniyet amirine uzun, duygulu bir
m ektup yazmaya koyuldular.
Limonadov mektubu kaleme alan Vodolazovu boyuna
drtyordu:
iyi eyler yaz adamcaza, iyi eyler! O na duyduumuz
saygy zellikle vurgula. Onun gibi hret dknleri pohpoh
lanmaktan pek holanrlar... yle eyler sokutur ki, okurken
gzleri yaarsn!
Ancak mektuba babann verdii yanl hi d e i ac
deildi. Emniyet amiri belli bir meslei olmayan, bola gezen
bir budalayla evlendii iin kzn reddettiini yazyordu.
Babasndan mektup alnn ertesi gn Maa kaleme
sarld: Babacm, kocam beni dvyor. bizi bala!
Evet, trajedi oyuncusu onu bir gzel pataklaml, hem de
sahne arkasnda, Lomadovun, koslmcnn, iki knn
yannda...
D nden drt gn nce bir akam tiyatro oyuncular hep
birlikle Londra meyhanesinde toplanmlar, M aann duru
 munu konuuyorlard. Fcnogenov'un btn arkadalar,
zellikle gz yal Limonadov onun hu kz almasnda srar
lydlar.
Byle bir kz karmak aptallk, dpedz enayilik olur!
nsan babasndan gelecek para iin, deil evlenmek. Sibiryaya
bile gitmeye raz olur. Evlenirsin, alacan drahomayla kendi
tiyatronu kurarsn, bizi de yanna alrsn.
Limonadov da;
Patron ben deil sen olursun o zaman, diyordu.
Fenogenov yumruklarn skarak arakadalarna bu szle
rini unutmamalarn syledi.
E er babas drahom a vermezse grn bu kza ne yapa
cam! Aptal yerine konm aktan holanmam! Tanr beni kah
retsin yapmazsam!
Bir gn bir il merkezinde temsil verdikten sonra kum
panya M aaya haber vermeksizin oradan kamaya kalkt.
Ama durumu renen Maa hemen gara kotu, ikinci kam
panadan sonra trenin kalkmasn bekleyen oyunucular yaka
lad.
Trajedi oyuncusu, Maaya;
Babanz beni aalad. Aramzda her ey bitmitir, dedi.
Kompartmann tklm tklm dolu olmasna karn Maa
incecik bacaklarn bkp sevdii oyuncunun nnde diz
kt, yalvararak kollarn uzatt.
Sizi seviyorum, Kondrali van! Ne olur, beni kov
mayn! Siz olmazsanz ben yaayamam!
Yalvarmalara dayanamayan oyuncular kendi aralarnda
grller. M aann haz kontes rolne kmasna karar
vererek onu da kumpanyaya aldlar. ounlukla kalabalk
arasnda sahneye kan, kendisine hi sz dmeyen ufak
kadn rollerine bu ad vermilerdi. Maa hizmeti, i olan rol
leriyle sahne yaamna balad, ama bir gn Limonadov kum
panyasnn gz bebei Beobahlova tiyatroyu braknca inge-
m erolne1 onu kardlar. Ancak M aann oyunu beenil-

1 S a f kz (F r.)
mudi. kide bir uryor, peltek peltek konuuyordu. Ama
zamanla rolne alt, hatta izleyicilerin houna gitmeye
balad. G e n e de Fenogenov ondan memnun deildi.
Byle oyuncu mu olur? Ne ie yarar bir duruu var, ne
tavr hareket biliyor! Salan teki, anlayacanz...
Baka bir il merkezinde Limonadovun tiyatro grubu
Schillcrin Haydutlarn oynad. Fenogenov, Franz, Maa ise
Amalia rollerine ktlar. Fenogenov her zamanki gibi
bararak ortal birbirine katyordu. Maa da dersini iyi
alm bir renci zeniyle rolnn szlerini dz bir sesle, su
gibi okuyordu. E e r ulak bir terslik kmasayd temsil btn
temsiller gibi baaryla sonulanacakt. F ranzn Amaliaya
akn ilan ettii yere gelince Ukraynal birden cotu, sesini
iyice ykseltti, titredi, elik sertliindeki kollaryla M aay
smsk kucaklad. M aann bu srada adamn klcn tutup onu
iterek, Defol! diye barmas gerekiyordu. Ancak o, byle
yapmad. Sevgilisinin kucanda minicik bir ku gibi bir an
rpnd, sonra kendini onun kollarna brakarak ylece kald.
Bir yandan da Fcnogcnovun kulana;
Acyn bana! Ne olur, acyn! ylesine mutsuzum ki!
diye fsldyordu.
Trajedi oyuncusu klcn da, Maay da brakverdi.
Roln bilmiyorsan suflr dinle! dedi.
Temsilin sonunda Limonadov ile Fenogenov giede otur
mular, konuuyorlard.
Tiyatronun sahibi Limonadov;
Haklsn, azizim, dedi. Karn roln tam renemedi,
piyesteki yerini bilmiyor daha. Oysa herkesin bir yeri vardr...
Bunu bilmesi gerekir.
Fenogenov onu dinledi, dinledike iini ekti, kalarn
att.
Ertesi sabah Maa girdii kk bir dkknda yle bir
mektup yazd:
Baba, kocam beni dvyor. Bizi bala! Para gnder!..
 Y E L DL

K k bir roman

B L M I

K e n d im in ve roman kahramanlarmn tuttuu gnceler

de ad Yeil Dil1 diye geen. Karadeniz kysndaki bir yerde
gzel mi gzel bir yazlk ev ykselir. Kat slup kurallarna
uygun yaplm binalar sevenlerin ya da mimarlarn birou
nun bak asndan bu yazlk ev belki de be para etmez, ama
ozanlarn, ressamlarn bak asndan esiz gzellikle bir
yapdr.
Benim houma giden yan ise gzelliiyle evresindeki
gzellikleri ezmemesi; mermerlerinin soukluu, stunlarnn
grkemiyle caka salmamas; kendi halinde, uysal grndr.
Glmseyen, romantik duruu insann iine ferahlk verir.
Gm renkli, endaml kavaklar arasnda burlar, kulelerinin
sivri ular, mazgallaryla ortaa havas estirir. Bu eve uzaklan
baktm zaman valyeleri, atolar, bilge filozoflar, gizemli
kontesleriyle duygu ykl Alman romanlar gelir aklma. Bir
tepenin stnde ykselmitir. evresinde ise dzgn yollarn,
fskiyelerin, seralarn ssledii, sk aal bir bahe vardr. Bi
raz tesinde mavi, azgn deniz kyy dver durur. A rada bir
nemli esintinin deitirdii havas, her eitlen kularn cvl
ts, srekli ak g, denizinin duru suyuyla ahane bir yerdir
buras...
Yazln sahibi, Grc m desem, erkez mi, Mariya Yc-

1 D enize u z a n a n d a r v e a lak k a ra paras, in ce y a rm ad a . ( .N .)

gorovna Mikadze adnda, uzun boylu, etine dolgun, besbelli
genliinde gzelliiyle nice gnller yakm, elli yalarnda
ho bir hanmdr. Soylu bir aileden gelen Mariya Yegorovna
konukseverdir, sevecendir ama evresindekilere kar davra
nlar ok serttir. Daha dorusu bir dediini iki ettirmez, biz-
lere her istediini yaptrr. Bir yandan bol bol yedirir iirir, te
yandan hepimizden bor para alr, ayrca her nazn ektirir...
Etiket dknl balca zelliidir. Baka bir zellii de bir
Kafkas beyinin kz, yani prenses olmasdr. te bu zelliiyle
kk sktrr bizlere. Y znn gld pek grlmemitir,
onun anlayna gre gratdes-dames'n 1 glmsemesi yakk
almaz. Kendinden bir ya kklere bile toy gzyle bakar.
Prenses Mikadzeye g re soyluluk, erdemlerin en by
olup bunun dnda baka bir eye nem vermez. Uarln,
hoppaln can dmandr. Belki kendisi fazla konumay
sevmediinden olacak, azn amadan oturanlara baylr. yle
gnler olur ki. Prenses Mikadzeye katlanmak iyice zorlar.
Eer bir de Olya olmasa byle gnlerde Yeil Dil hi ekil
mezdi herhalde. O bakmdan bu iyi yrekli hanmefendi gri
renkli bir leke olarak kalmtr belleklerimizde...
Gelgelelim Olya, Bayan M ikadzenin on dokuz yandaki
kz. Yeil Dilin ssdr. t pt, sarn, gzeller gzeli
Olya!.. Hem eline abuktur, hem zeki... Gzel resim yapar, bit-
kibilimle ilgilenir, Franszcay kusursuz, Almancay at pat
konuur, ok kitap okur, kvraklkta dans perisi T erpsihoraya
ta kartrd herhalde. Konservatuvarda mzik renimi
grmtr, gzel paralar alar, syler. Biz erkekler bu mavi
gzl dilbere baylrz, ona k deiliz ama onsuz da edemeyiz.
O, hepimiz iin candan bir dost, arkada evremizin yeri dol
durulmaz bir yesidir. Hibirimiz Yeil Dili onsuz dnem e
yiz. O olmasa Yeil Dilin iirsellii bir hayli eksilirdi. Olya
gzel bir manzara resmindeki kadn figr gibidir, ben, insan

1 Soylu b ay an lar. ( .N .)
sz manzara resimlerinden oldum olas holanmam. Denizin
alkants, aalarn hrts kulaa kendiliinden ho gelir
zaten, ama bir de Olyann soprano sesine piyanomuz, biz
erkeklerin bas ve te n o r sesleri elik edince deniz ile bahe
birer cennet kesi oluverir...
le Olyamz hepimiz ok severiz, baka trl de ola
mazd zaten. Biz subaylar onu alaymzn gzdesi yapmtk.
Onun bize tutkunluu da bizimkinden aa deildir. E rk e k
lerle toplu arkadala katlr, aramzda kendini bulur. evre
sinde biz olmazsak tm neesi kaar, itah kesilir, ark syle
meyi filan brakr...
Toplu elencelerimizde kimler yoktur ki? Yeil Dil yazl
nda dinlencelerini geiren biz darlkllar, komular, birok
insan... Dardan gelenler arasnda D oktor Yakovkin, Odes-
sal gazeteci Muhin, fizik masleri Fiyevski (imdi doktor), ni
versite rencisi, ressam ehov, meslei hukukuluk olan
Harkovlu bir kont ve bir zam anlar Olyann retmenliini
yapm olan bendeniz saylabiliriz. (al pal Almanca konu
may, saka kuu yakalamay Olyaya ben rettim.)
Mays ay geldi mi, hepimiz drt bir yandan Yeil Dile
r, ortaa atosunun btn kullanlmayan odalarn, ek
blmeleriniyazsresince tutarz. Mart aynda herbirim ize bizi
Yeil D i l e aran ikier mektup gelir: Bunlardan biri Bayan
Mikadzenin yazd, sert, tumturakl, tlerle dolu; teki ise
Olyadan aldmz, uzun, neeli, ileriye dnk tasarlar ieren,
bizi ok zlediini bildiren iki mektup... Eyll ayna dein
btn yazmz orada geer.
Komularmza gelince... H er yaz bizlerle birlikle geiren,
iki kez harp akademisi snavlarna girdii halde baarszla
uram, topu stemeni rtbesiyle ordudan ayrlma, ok
okumu, ileri dnceli bir gen olan Yegorov, tp rencisi
Korobov ile kars Yekalerina vanovna, toprak aas Alieulov
ve bunlargibi birsr ordudan ayrlm, ayrlmam, neeli, can
skc toprak aas, iplen kazklan kurtulmu il, kopuk...
 Bizim topluluun arkadalar yaz boyunca gece-gndz
ycr-icr, alar-syler, havai fiekler atarak elenir, ho fkralar
anlatrz. Olya biz ekiya srs arasnda kendinden geer.
Hepimizden ok o barr, amata eder, ortalkta dolar...
Topluluumuzun ruhudur Olyack.
Prenses Mikadze bizleri her akam evinin salonunda
toplar. Yz pancar gibi kzarmtr, vicdansz davranlar
mzdan tr hepimize sitem eder, bizleri ayplar, bizim yz
mzden bann ardn syler. Bize t vermekten, had-
dimizi bildirmekten byk zevk ald bellidir, tlerinin bize
byk yarar dokunacana inanr. En ok da Olyaya yklenir.
Annesine gre suun ou ondadr. Prenses Mikadzeden
ekinen Olya onun tlerini sesini karmadan ayakta dinler,
utancndan yz kpkrmz kesilir. G e n e de taparcasna sever
annesini. Yal prensese gre o daha bir ocuktur. Ceza olsun
diye koskoca kz keye diker, kahvalty, yemei yasaklar.
Olyaya arka kmaya kalkmamz ise yangna krkle varmak
demektir. Elinden gelse Prenses Mikadze bizi de keye
dikerdi. Gittii kilise ayinlerine bizleri de gtrr, azizleri a n
latan etyi-Mineyi kitabn yksek sesle okutur, giydiimiz i
amarlarn bile gzden geirir, her iimize burnunu sokar.
Buna karlk biz de onun diki makasn ortalktan yok eder,
ispirtosunu saklar, yksn bulunmayacak yerlere sokarz.
Kzd zamanlar aramzdan birine yle bard ok
olmutur:
Az ak ayran budalas gibi orada ne dikilip duruyor
sun? Yere drdn o eyi grmedin mi? Kaldr onu o ra
dan? Hemen kaldr! Sizin yznzden daha ne kadar eke
ceim bakalm! Hadi, git artk buradan! Fazla cereyanda
kalyorsun!
Aramzdan biri elence olsun diye Prensesin cann ska
cak bir ey yapar, sonra da ikyet zerine yakay ele vererek
sorguya ekilir:
 Syle bakalm, karklan (evlekleri) niin inedin? Ya
zk deil mi ieklere?
islemeden oldu, prensesim.
Sus bakaym, ieklere acmadn m. diyorum sana!
Sorgulama el pp balanmamzla son bulur. Yargc
mzn odasndan kar kmaz kahkahay basarz, glmekten
kasklarmz atlar. Prenses Mikadze ile bylesinc serttir biz-
lere kar. Yz yalnzca kocakarlara, b ird e kk ocuklara
gler. nce de belirtmitim, onun glmsediini gren olm a
mtr.
Pinpon bir emekli general pazar gnleri atoya prensesle
kt oynamaya gelir. Kt oynamaya oturduklarnda prenses
ona alak sesle koskoca adamlar, bilim doktorlarn, maslcr-
lcri, ressamlar, yazarlar, hatla aramzdaki budala baronlar
kendisinin ynettiini, bizim onun verdii aklla iimizi yrt
tmz anlatr. Biz de sesimizi karmayz, bununla kendini
avutmasn isleriz. G e n e d e prenses Mikadze sabahlar 8 den
nce kalkmamzda, akamlar da l l dc yatmamzda srar et
meseydi ona katlanabilirdik. Zavall Olya saat 11 oldu mu, tp
tp yalak odasna gitmek zorundadr. Hibirimiz yal p ren
sese kar kamayz, zgrlmz snrlad iin onunla
alay etm ekten baka bir ey gelmez elimizden. Alay etm ek de
yledir: Yanna topluca zr dilemeye gideriz, Lom onosov1
tarznda iirler yazarz, Mikadze prenslerinin soy aacn
gsteren resimler izeriz. Kadncaz bunlar ciddiye alr. P re n
sesin sevmedii kii yoktur aramzda. Bize kendi ocuklar gibi
almtr. Bizlcrin prensler soyundan gelmedi-imize zlr,
bu yzden ah-vah eder...
Btn bunlara karn holanmad bir kii vardr aramz
da:
Emekli stemen Yegorov. Nedense adamcaza kan bir
trl snamad. stemeni evine kabul etmesinin nedeni ara-

1 lk R u s bilgini, o z a n (1 7 1 1 -1 7 6 5 ) ( .N .)
lanndaki bir lr para ilikisi, bir dc yal prensesin rlbe
dknlyd... Oysa eskiden aralarndan su szmazm.
Yakkl, nkle yapmasn bilen, duruma gre dc uzun sre
azn amadan oturan biridir Yegorov; ayrca eski bir subay
olduunu unutmamak gerekir. (Prenses iin en nemlisi de
budur.) Ama Yegorov arada bir keileri karr. O turduu
yerde ban ellerinin arasna alr, balar una-buna svmeye.
Svglerinden herkes, canls-canszyla her ey payn alr.
Byle zamanlarda prenses kplere biner, Yegorovun azn
dan kanlar duymamamz iin hepimizi evden kovar.
Bir gn le yemeinde Yegorov gene ban yumruk
larna dayad, durup dururken Kafkas beyleriyle ilgili lalsz bir
konu al. Sonra da cebinden bir Slrekoza dergisi karp
Prenses Mikadzenin kzacana aldrmadan bir yaz okumaya
balad. Tiflis gzel bir kenttir. Sokaklarn "beyler"in s
prd, hatla otellerde ayakkab boyacl yapt bu kentin
erdemleri arasnda unlar sayabiliriz... gibi satrlar vard
yazda. Prenses sofradan kalkt gibi fkeyle yanmzdan uzak
lat. Baka bir seferinde Yegorov, prensesin hazrlad,
kilisede anlacaklar izelgesinde adlarmzn yanna soyad-
larmz da yaznca1 kadncaz bsbtn ileden kt.
Kadnn ileden kmas, Yegorovun onun kzyla evlen
meyi dledii, Olyann da bu konuda istekli olduu bir za
mana raslamas bakmndan ok talihsiz bir durumdu. Y ego
rov, Olya ile evlenmesinin olanakszln bile bile onunla ev
lenme dleri kurmaktan kendini alamyordu. Eski treye gre
Olya stemenle gnl ilikisini aa vuramazd, o nedenle
onu, kimseye sezdirmeden, gizli gizli sevmekleydi. Kzcazn
birine gnl vermesi, kaamak yapmak, annesinin koyduu bir
yasay inemek gibi bir eydi. Annesine gre Olya kimseyi
sevemezdi, sevmemeliydi...

1 K ilisede an lacak kiiler izelgesine yalnz a d la r yazlr. ( .N .)

 B L M II

Bu ortaa atosunda neredeyse sama ortaa sah

nelerinden biri oynanmak zereydi.
Yedi yl kadar nce, Prens Mikadzc henz hayatlayken.
Yeil Dilc prensin yakn dostu olan. Prens ayhidzcv adnda,
Yckalcrinoslavl bir toprak aas konuk gelmiti. Prens ay
hidzcv ok varlkl bir adamd. Yaamn hovardaca srdr
d, paralarn sap savurduu halde son gnlerine dein
zengin kalmt. Prens Mikadzc btn bu hovardalklarnda
onun kadeh arkadayd. Genliklerinde ikisi el birlii edip bir
kz baba evinden karmlar, kz sonra Prens ayhidzevin
kars olmutu. ki Kafkas beyinin dostluklarn pekitiren, ile
bu olayd. ayhidzcv Yeil D ilc konuk geldii gn siyah sal,
dar omuzlu, prtlak gzl lise rencisi olunu da yannda
getirmiti. Beyler eski gnlerdeki gibi iki alemine dalnca bu
ycniyclmc, o zaman 13 yanda olan Olyaya kur yapmaya
balad. ocuun kza duyduu ilgi gzden kaamazd, iki baba
kimseye aktrmadan birbirlerine gz krptlar, ufaklklarn
ilerde uygun bir ift olaca konusunda aralarnda anlatlar.
Bunun zerine iki kk arlp ptrld, sonra da iki
baba el skp kendileri ptler. H atla Prens Mikadzc
gzyalarn tutamad, Tanr byle islemi. Senin olun var,
benim kzm, yce buyrua kar gelemeyiz! dedi. ocuklarn
parmaklarna birer yzk takld, birlikle fotoraflar ekildi.
Bu fotoraf imdi salonda, ba kede asl durur. Resim, ilk
zamanlar Yegorovu hayli tedirgin elli, arkadalarn ona
taklmalarna sebep oluturdu.
ki babann dncesi Marya Y cgorovnann da houna
gitti. ocuklar arp gelecekteki evliliklerini tantanal bir
biimde kutsad. ayhidzevlerin ayrlndan bir hafta sonra
01ya postadan son dcrc c c pahal bir armaan ald. Sonra bu
armaanlar her yl birbirini izledi. Gen ayhidzev bu evlilik
iine beklenenin zerinde n e m vermi olmalyd. Gerei
sylemek gerekirse kendisi pek ahm ahm bir gen sa
ylmazd. H er yaz Yeil Dile gelip bir haftay Mikadze aile
sinin yannda geiriyor, ancak orada kald srece kimseyle
konumuyor, odasndan 01ya ya ak mektuplar gnderiyordu.
Olyack ne yapsn! M ektuplar okuyup okuyup utancndan
kzaryordu. Zeki bir kz olduunu daha nce sylemitik. Kos
koca adamn, babasnn byle salaka eyler yapmasna akl er-
dirememili.
Bundan iki yl nce Prens Mikadze lverdi. lrken Ol-
yaya unlar syledi: Bak, kzm! Sakn aptallk edip ayhid-
zevden bakasyla evlenme! Akll, deerli bir gentir. Olya
nianlsnn ne d e re c e akll olduunu biliyordu, ama babasna
kar kamazd. ayhidzevle evlenecei konusunda babasna
eref sz verdi.
Bu konu alnca bize;
Babamn istei byle, derdi.
Bunu gururla sylerken nemli bir grevi yerine geliriyor-
mu, nerdeyse kahramanlk yapyormu gibi havalara girerdi.
Babas, sanki onun verdii sz yannda mezara gtrm de
bundan dolay byk bir vn duyuyordu. Ne romantik, ne
olaanst bir szd bu!
Gelgelelim doa ile insanolunun mant kendi bildiini
okudu: stemen Yegorov, Olyann evresinde dolanmaya
balad, ayhidzev ise genkzn gznde yldan yla daha bir
maskara durum una dt.
Bir keresinde stem en cesaret edip genkza akn
alnda Olya ona sevgiden sz etmemesini rica elli, babasna
verdii sz anmsatt, s o n ra d a btn gece gz ya dkt. le
yandan prenses Mariya Yegorovna her hafta M oskovaya,
ayhidzeve m ektuplar deniyor, delikanlnn bir an nce
niversiteyi bitirip gelmesini istiyordu. Yazlktaki kirac
larmn senin gibi sakallar yok, ama okullarn oktan bilir
diler, birer meslek sahibidir hepsi de. diye yazyordu. Pembe
ktlara yazd mektuplarla saygl yantlar gnderen ayhid-
zev ise iki ayiay, okulunu sresinden nce bitiremeyeceini
kantlayan satrlarla dolduruyordu. Olya da yazyordu ayhid-
zcvc. Ama onun bana yazd mektuplarn ayhidzcvc yaz
dklarndan kal kal gzel olduuna kalbm basarm. Prenses,
kznn bu G rc delikanlsyla evleneceinden ylesine emin
di ki! Deilse, kzn rahata aramza salmaz; bizim gibi bey
soyundan gelmeyen, amatac, uar, tanrtanmaz genlerin
yannda bo eylerle vakit ldrmesine izin vermezdi. Prenses
ne istediini biliyordu. Ayrca kocasnn istei onun iin kut
sald. Olya da yle, eninde sonunda Bayan ayhidzev olaca
konusunda hibir kukusu yoklu.
Ancak olaylar umulduu gibi gelimedi, iki babann tasa
rs lam gerekleme aamasnda baarszla urad. De-mek
oluyor ki, ayhidzevin roman mutlu sonla bilmeyecekmi.
Mutlu sonla deil ama vodville bitti.
G een yaz ayhidzev, Yeil Dilc geldiinde hazirann
sonuydu. A ncak bu geliinde arlk niversite rencisi deil,
kap gibi diplomasyla mesleini elde elmi biriydi. Prenses
Mariya Ycgorovna onu cokuyla, gsterili bir biimde kucak
layarak karlad, bu arada uzun tler verm ekten de geri
durmad. Olya nianlsn karlamak iin zel olarak diktirdii
en pahal giysisini giymiti. Kentten ampanyalar getirtildi,
havai fiekler alld, ertesi gnn sabahnda ise yazlk ato tem
muzun sonunda yaplacak dn haberiyle alkaland. Biz
Olyay sevenler ortalkla hayal gibi dolayor, G rc delikan
lnn baheye bakan penceresini nefretle szerek, Zavall
Olya, zavall Olya! diye syleniyorduk. Yz solgunlaan
Olya da bahede gezinirken o lpllyla yar l gibiydi. Ne
yapp yapp durdurmalydk bu kz. G e lgeldim biz dostlar
akln elmeye altka o, Babamn, annemin istei byle!
diyor, baka bir ey sylemiyordu. Biz Ama delilik bu! Senin
yaptn dpedz aptallk! diye srarelliimizzaman da omuz
silkiyor, zntl yzn bizden karyordu. Nianls ise es
kisi gibi odasndan dar kmamakla, uaklarla Olyaya, onu
sevdiini bildiren mektuplar gndermekleydi. Pencereden
bakp bizim Olyayla karlkl davranmzdaki rahatl g
rnce ok aryor olmalyd. Arasra odasndan ayrlrsa o da
yalnzca bizlerle yemek yemek iindi. Sofrada oturduu srece
hi konumuyor, kimsenin yzne bakmyor, sorularmza ksa,
kuru yantlar veriyordu. Bir keresinde, nasl cesaret etliyse, bir
fkra anlatmaya kalkt. Hepimizin bildii, bayat bir fkrayd
bu.
Yemekten sonra Prenses onu karsna olurluyor, ikili
oyunlardan birini retmeye alyordu. ayhidzevin, lerin-
suyun iine balm bir halde alt dudan srarak, derin derin
dnerek yle bir kt oynamas var ki, grlmeye deerdi.
Ama onun bu sklganl Prensesin ok houna gidiyordu.
Bir keresinde ayhidzev kt oyunundan paasn kur
tard gibi kendini baheye all. O srada Olya da baheye gez
meye km bulunuyordu.
ayhidzev;
Olya Andreyevna! diye seslendi kzn arkasndan. Bili
yorum, beni sevmiyorsunuz. Bu durumda nianl kalmamz ga
rip geliyordur size. G e n e de ilerde beni seveceinizi um u
yorum...
Bunlar syledikten sonra yle uland ki, yan yollaman
geerek odasna kapand.
O sralar Yegorov iftliinden ayrlmamaya alyordu.
ayhidzevin varlna kallanamad iin Yeil DTe pek
urad yoklu.
ayhidzevin geliinden sonraki ikinci pazar gn, san
yorum temmuzun bei filand, Prensesin yeeni olan gen
niversiteli, kaldmz odalara tek tek urayarak teyzesinin
isteini bizlere iletti. Hepimiz akama hazrlanp kendimize
eki-dzen verecektik. Koyu takmlarmz giyecek; beyaz bo-
yunba, eldiven takacak; ciddi, saygl, akll davranp ancak
arada bir nkte yapacak; salarmz kvracak (ss kpekleri
gibi), grlt etmeyecek, odalarmz dzenli tutacaktk. B
tn Yeil Dil bir eit gizli hazrla koyulmutu. Kentten eit
eit araplar, votkalar, mezeler getirtildi. Uaklar, hizmetiler
odalarmzdan alnp mutfaa yolland. Bir de baktk, leden
sonra konuklar skn etmeye balad. Akam ge vakitlere
dein insanlar, akn akn insanlar geldi. Saat sekizde sandal
gezisi bilince balo balad.
Baloda yazlklardan biz erkekler kafa kafaya verip ne
pahasna olursa olsun, isterse sonunda rezalet ksn, Olyay
ayhidzevin elinden kurtarmay kararlatrdk. stemen
Yegorovu Yeil Dile getirme iini ben yklendim. Yegorov-
un iftlii 20 kilometre uzaklayd. Hem en ie koyuldum ve onu
orada elimle koymu gibi buldum. Buldum ama ne durumda?
stemen bulul gibi sarholu, stelik kafay vurup yatmt.
Onu sarsa sarsa uyandrdm, ykayp giydirdim, svmelerine,
kar koymalarna aldrmakszn, neredeyse zorla Yeil Dile
gelirdim. .
G ece saat 10da balo lam kvamn bulmutu, iki piya
nonun mziiyle drt odada dans ediliyordu. Dansa ara ve
rildii zaman kalabalk baheye kyor, orada, tepenin stn
de beinci piyano almaya balyordu. Bahede, deniz ky
snda, hatla sandala binip aklarda allmz havai fiekler
prensesin bile ok houna gitti. atonun alsndan ateledi
imiz maytaplar btn Yeil Dili aydnla bodu. Biri
bahede, biri yazlk evin iinde kurulan iki sofra herkesin bol
bol yiyip imesine yeliyordu. G rne baklrsa, gecenin
kahraman ayhidzevdi. Darack rann iinde, burnunun
st terlemi, yanaklar al al olmu bir durumda, hep Olya ile
dans ediyordu. Garip bir biimde glmsemesinden kendini
hi de rahal hissetmedii anlalabilirdi. Dansta adm atlarna
bile zen gstermesi gz kamatrmak istediini gsteriyordu,
ama gz kamatracak bir eycii yoktu ki zavallnn... Olya
daha sonra bana, prens ayhidzeve ok acdn syledi.
Gerekten acnacak durumdayd G rc beyi. niversitede
ders dinlerken, gece yatana yatarken, sabahleyin kalkarken
aklndan karamad nianlsnn elinden alnacan sezmi
gibiydi; bize bakarken gzlerinden yalvar okunuyordu. Onun
gznde hepimiz ba edilmesi g, acmasz birer rakiptik...
Masalara uzun kadehlerin konulmasndan, Mariya Yego-
rovnann ikide birde saatine bakndan grkemli resmi
trenin yaklatn, saat I2yi vurunca ayhidzevin, annesin
den Olyay pm e izni isteyeceini anladk. Elimizi abuk
tutmalydk. Saat 11,30da soluk grnm ek iin yzm bol bol
pudraladm, boyunbam yana kaydrdm, salarm datp
zgn gzkmeye alarak Olyaya yaklatm.
Gen kzn elini tutup yalvarmaya baladm:
Olga Andreyevna...ey...
Ne var? Ne oldu?
Yalvarrm... zlmeyin, Olga Andreyevna! Hi iste
mediimiz bir olay geldi bamza... n n d e sonunda byle
olaca belliydi...
Ne oldu, syleyin!
Korkmayacaksnz ama... ey... Yalvarrm, n e olur, ok
zlmeyin! Yevgraf...
Ne oldu YevgraFa?
Kzcazda bel beniz all; gven, sevecenlik dolu iri
gzlerini gzlerime dikli.
Yevgraf bitkin durumda... belki lecek, dedim.
Olyack sarsld, elini sapsar kesilen alnna koydu.
Sonunda beklenen ey oldu... lm ek zere... Kurtarn
onu, Olga Andreyevna!
 Gen kz ellerime sarld.
Nerede imdi? Syleyin!
Bahede... kameriyede... Korkun bir durum, Olyac-
m! Durun, bize bakyorlar. Hadi, kapnn nne, darya
kalm. Kendisi sizi kesinlikle sulamyor... Onu seviyor
sunuz... Biliyor o da...
u anda durumu nedir!
Korkun! Korkun!
Bir an nce gidelim yleyse. H em en gidelim! Byle bir
eyin olmasn istemezdim. Benim yzmden, hepsi benim y
zmden!..
Bylece salondan ktk. Kzcaz ayakta zor duruyordu.
Ben gz yalarm siler gibi yaptm... nm zden sk sk bizim
elenin yeleri gelip geiyor; tedirgin, zgn, korku iindeki
yzlerini bizden gizlemek iin pek de byk bir aba harca
myorlard...
Fizik masteri arkamzdan, bize duyuracak biimde;
Sonunda kan durdurduk, dedi.
Olyack koluma yaparak;
abuk gidelim! diye fsldad.
Merdivenlerden baheye indik. Sessiz, aydnlk bir gecey
di. Piyano tngrtlar, koyu aalarn hrts, ekirgelerin
crltlar ho bir biimde okuyordu kulaklarmz. Dalgalarn
aprts duyuluyordu aalardan.
Olya;
Arpa tmyle benim suum deil, diye fsldad. Ne ya
pabilirdim, babam yle isledi! Yevgraf anlamalyd beni... D u
rum u ok mu tehlikeli?
Tam olarak bilmiyorum. Mihail Pavlovi elinden geleni
yapt. Kendisi iyi bir doktordur, Yevgraf da ok sever... Y ak
latk, Olga Andreyevna...
Korkutucu bir durumla karlamayacam, deil mi?
Byle eylerden ok korkarm... Bakamam... Niye byle yapt,
bilmem ki...
 Kzcaz alamaya balad.
Suum yok benim... D urum um u anlamalyd... Kendisi
ne aklarm...
Kameriyeye gelmitik.
Burada, dedim.
Olya gzlerini kapad, iki eliyle birden bana tutundu.
ieri giremem ben...
Korkmayn... Hey, Yevgraf, lmedin daha, deil mi?
ierden yanl geldi:
H enz deil... Niin sordun?
stemen, yeleinin dmeleri zlm, sa-ba da
lm, sarho, soluk bir yzle kameriyenin nne, ay na
kt.
Ne var? diye sordu bir daha.
Olya ban kaldrd, Yegorovu grd... Bir bana bakt, bir
Y evgrafa bakt, sonra yeniden bana bakt... Ben glmeye
baladm. G en kzn yz de aydnland. Bir sevin l
atarak ileri doru yrd. Oysa bize ok kzacan sanmtm.
D em ek ki kzmasn beceremiyormu... Bir adm yrd, du
raksad, sonra Y egorovun kollarna alld. O arada Yegorov
yeleinin nn iliklemi, kollarn amt. kisi kucak kucaa
geldiler. Yegorov neeyle gld, soluu kzn yzne gelmesin
diye ban yana evirdi, sama sapan bir eyler mrldand.
Olya da yle fsldad:
Byle yapmaya hakknz yoktu... Su b e n d e deil...
Bunu babamla annem islediler...
Geriye dndm, kr kr aydnlanm yazlk atoya doru
hzl admlarla yrdm.
Konuklar gelin ile gveyi kutlamaya hazrlanyorlard.
Saat 12ye geliyordu nerdeyse. Tpas alm ielerin, kadeh
lerin konulduu tepsiler ellerinde, uaklar hazr beklemek
leydiler. ayhidzev skntl skntl ellerini ovuturuyor, gzle
riyle Olyay aryordu. Prenses Mariya Yegorovna da kzna
gerekli tleri vermek, nasl davranmas gerektiini sylemek
iin onu her yerde arattrmaktayd. Bizim etenin ada mlar ks
ks glyorlard.
Prenses;
Olya nerede? diye sordu bana.
Bilmiyorum.
Git de unu bul!
Yeniden baheye indim, ellerim arkada, evin evresinde
iki tur allm. Bizim ressam ikide bir borusunu ttryordu.
Bunun anlam, Sk tul! Sakn brakma! demekti. Yegorov
da kameriyeden ona bayku lyle yanl veriyordu. Bu da,
Tamam, sk tutuyorum! demekti.
ikinci turdan sonra atoya dndm. Uaklar tepsileri
masalara brakmlar, elleri bombo, kalabala bn bn bak
yorlard. Konuklar n e yapacaklarn arm durumdaydlar.
Saat 12 olmu, hatla eyrek gemili. Piyanolar da sustuu iin,
btn odalara insan arlyla ezen bir sessizlik kmt.
Yz pancar gibi kzaran Prenses geldiimi grnce;
Olya n erede? diye sordu.
Bilmiyorum... Bahede yok...
Kadncaz akn akn om uz silkti, sonra kolumdan
ekli.
Saatin oklan geldiini bilmiyor mu bu kz?
Ben d e omuz silktim. Prenses benden ayrlp ayhidzevin
yanna gitti, kulana bir eyler fsldad. ayhidzev d e omuz
silkti. Prenses bu sefer onun kolunu ekli.
Bu kz ne aptalm? diyerek evin iinde koturmaya
balad.
Hizmetiler, uaklar, liseli renciler, prensesin akrabala
r paldr kldr merdivenlerden aaya indiler, ortadan yok
olan gelini bulmak z e re bahenin derinliklerine daldlar.
Arkalarndan ben de baheye gittim. Y egorovun bir becerik
sizlik yapp Olyay elinden karmasndan, bylece hepimizi
rezil etmesinden korkuyordum. Ancak korkum bounaym.
Olya stemenin yannda kuzu kuzu oturuyor, parmaklarn
delikanlnn yznde dolatrarak kulana durmadan bir
eyler fsldyordu... O mrl mrl konumasn bitirince bu sefer
stemen balyordu konumaya... stemenin, Prenses Mari
ya Y egorovnann kalasna dnce sokmak dedii eyi
yaparken bir yandan da pcklerle bu dnceleri tadlan-
drd grlmekteydi. te byle alak sesle konuurken,
szlerini pcklerle tadlandrrken azndan yaylan votka
kokusunu kzn anlamamas iin yzn yana evirmeyi de
ihmal etmiyordu. kisi de ylesine mutluydular ki, dnyada her
eyi, bu arada saatin ka olduunu da unutmulard. Kam eri
yenin kapsnda bir sre dikildim, grdklerime ok sevindim,
genlerin mutluluunu bozmamak iin yz geri atoya dn
dm.
Neredeyse akln karacak duruma gelen Prenses bayl
mamak iin ispirto kokluyordu. Ne yapacan armt. Bir
yandan gveyinden, biryandan konuklardan utanyor; fkesini
karacak birini aryordu. O gne dein kimseye bir fiske
vurmad halde hizmetilerden biri gelip gen hanm bulama
dn syleyince kzn yanana bir tokat patlatt. ampanyay,
kutlamalar beklem ekten sklan konuklar aralarnda fiskos
edip glerek yeniden dansa baladlar.
Saat bir oldu, Olya hl ortalkta yoktu. yice lgna
dnen Prenses bu sefer bizim arkadalardan birine att:
Bu iler hep sizin banzn altndan kyor! O kz bir
gelsin, bak, ona neler yapacam! Syle, o nerede?
Neden sonra Olyann bulunduu yeri syleyen bir iyilik
sever kt. Prensesin yeenlerinden, ilkokul rencisi, ufak
tefek bir yumurcakt bu. Baheden koa koa geldi, teyzesine
sokularak kucana oturdu, kadnn ban edi, kulana bir
eyler fsldad. O anda yz sapsar kesilen Prenses bar
mamak iin dudan srd.
 Ne dedin? Kameriyede mi?
Evet.
Prenses ayaa kalkt, glmsemeyi andran arpk bir
yzle Olyann bann ardn, dn trenine katlamaya
ca iin zr dilediini duyurdu herkese. Konuklar znt
lerini bildirdiler, arabuk yemeklerini yiyip atodan ayrldlar.
Saat ikide (Yegorov gen kz saat ikiye dek oyalama be
cerisini gstermiti) ben evin giriinde, zakkumlarn olutur
duu duvarn arkasnda duruyor; Olyann baheden dnn
bekliyordum. Btn amacm geerken onun yzn grmekti.
nk mutlu kadnlarn yzn seyretmeye baylrm. Ayrca
stemene kar duyduu ak ile anne korkusunun bu yze
nasl yansdn, akn m, yoksa korkunun mu daha ar basa
can ok merak ediyordum.
Zakkum ieklerini koklayarak beklemem uzun srmedi.
Olya uzakta gzkt az sonra. Gzlerimi ondan ayramyor-
dum. Uzun eteini toplamt, ar ar yryordu. Ay ay
dnlnda, bu aydnl titrek klaryla bozan, aalara asl
fenerlerin altnda kk ayaklarn, yzn ak seik
gryordum. Yz ciddi ve solgundu, yalnzca dudaklarnn
ucu glmsyordu. Dalgn dalgn nne bakndan zihninde
ok zor bir problemi zmeye girimi sanrdnz. Gen kz
merdivenin birinci basamana admn atar atmaz baklar
birden tedirginleti: Aklna annesi gelmi olmalyd. Elini kal
drp bozulan salarn dzeltti, basamakta bir sre kararsz
durdu, sonra ban silkti, cesaretle kapya doru yrd. Kap
y anca solgun yz salondan taan parlak kla aydnland.
I grr grm ez irkildi, bir adm geriledi, hatta hafife yere
kt. Sanki birisi onu bandan tutup geriye itmi gibiydi. Onu
bylesine irkilten uydu: fkeden, utantan kpkrmz kesilen
annesi eikte dikiliyordu. Ba dimdikti ama tir tir titriyordu...
ki dakika kadar sren bir sessizlikten sonra annesi onu yle
azarlad:
 Bir bey kz, stelik bir beyin nianls, Yevgraf adndaki
bir stemen bozuntusuyla gizli gizli bulusun ha! Seni llk
seni!
Bu hakaretin arl altnda ezilen Olya zangr zangr tit
remeye balad, annesinin yanndaki boluktan syrlarak do
ruca odasna kotu. Oraya varnca yatann stne oturdu,
kaygl, korku dolu baklarn pencereye dikti, sabaha kadar
da yle kald.
O gece saat le bizim elenin yeleri bir araya geldik,
mutluluktan sarho olan Yegorovla bir sre dalga getikten
sonra Harkovlu hukuku barona, ayhidzevle grmesi iin
grev verdik. Baron ne yapp etmeli, ayhidzevin, iinde
bulunduu durumun garipliini anlamasn, hatta uygar bir
insan olarak bizim giriimimizi ho karlayp bizleri bala
masn salamalyd. Btn bunlar aramz bularak, dosta
yaplmalyd... ayhidzev bizim barona durumu ok iyi anla
dn, babasnn vasiyetine fazla nem vermediini, ama
Olyay sevdii iin onunla evlenmekle kararlolduunu bildir
mi. Baronun elini dosta skm, ertesi gn Yeil Dilden
ayrlacan sylemi.
Ertesi sabah Olya sklm pklm kahvaltya indi. Yz
solgundu, hem korktuu, hem uland belliydi; anlalan, g e
lecekle ilgili beklentileri hi de umut verici deildi. Ama h e
pimizi birden yemek salonunda grnce biraz yz gld. O
rada toplanm, Prensesin yzne kar barp aryorduk.
Hem de hep bir azdan... Arlk kklk maskemizi atmtk
yzmzden, Yegorov'un geen akam Olyann kafasna sok
tuu dncelerin aynsn biz de Prensese telkin etmeye al
yorduk. Kadnlarn zgr olduu, evlilikte seme haklar bu
lunduu, onlann da kiilik tad gibi dnceler... Prenses,
surat bir kar ask, Yegorovun gnderdii mektubu sesini
karmadan dinledi. Bu mektubu hepimiz el birliiyle yaz
mtk. erisinde yamn kklnden, deneyimsizliim
den, e e r siz uygun grrseniz... gibi szler sk sk geiyor
du.
M ektubu okuyup bitirmemizi sessizce bekledikten sonra
Prenses;
Benim gibi yan ban alm bir kadna ders vermek
sizin gibi st kuzularnn ii deil, dedi. Ben ne yaptm bili
yorum. imdi aynz iin, sonra da baka birini bulup vere
ceiniz akl ona verin! Anlalyor, sizin benim gibi koca
karlarla iiniz yok artk, birlikte yaayamayz. Siz ok akl
lsnz, bense aptaln biri... Yollarmz burada ayrlyor beyler,
sizlere gle gle! Hepinize ok minnettarm!
Prenses dpedz evinden kovuyordu bizi. O n a bir teek
kr m ektubu yazdk, sraya girip elini ptk, istemeye istemeye
Y egorovun iftliine tandk. Orada tm yaptmz aralksz
iki imek, Olyann zlemini ekmek, dertli Y egorovu avut
maya almakt. nc ayrlk haftamza giriyorduk ki.
hukuku baron arkadamz Prensesten bir m ektup ald. P re n
ses ondan Yeil Dile bir zahmet uramasn, kendisi iin bir
evrak dzenlemesini istiyordu. Baron hem en yola koyuldu.
A radan gn geip baron iftlie dnmeyince biz de, szm-
ona, arkadamz yoklamak iin yollara dtk. Yeil Dile
vardmzda vakit leyi buluyordu. H em en yazlk atoya gir
medik, bahede oyalanarak pencerelere bakmaya baladk.
Prenses geldiimizi grmt.
Penceresinden;
Ne iiniz var burada? N eden geldiniz? diye sordu.
Geldik ite...
Yoksa benden istediiniz bir ey mi var?
Baronu gtrecektik de...
Baronun sizin gibi zprlarla, haydut bozuntularyla bir
al-verii olamaz! O imdi oturmu, bir sr yaz hazrlyor.
apkamz karp pencereye yaklatk.
Salnz nasl, Prensesim? diye sordum ben.
 Daha ortalarda ne dolayorsunuz? Hadi, gidin odala
rnza!..
Bu ar zerine hepimiz odalarmza daldk, sesimizi
karmadan beklemeye baladk. Bu sessizlik bizlcri ok
zleyen Prensesin houna gitmiti. Ardndan le yemeine
alkonulduk. Yem ekle kan yere dren bir arkadamz
Prenses Ayran budalas! diyerek halad. Ona gre daha
kak tutmay bile renememitik. Yem ein biliminde Olya
ile bahede dolatk, o geceyi atoda geirdik...
Ertesi gn ayn ey yinelendi, bylece eylln sonuna
dein Yeil Dilden ayrlmadk. Prensesle aramzda kendili
inden bar yaplml.
Moskovaya dndkten-sonra Y egorovdan bir mektup
aldm. stemen k boyunca Prensese dil dkp, sonunda
onu tavlamay baardn, fkesini sevgiye dntrdn
yazyor. nm zdeki yaz kzyla stemenin dnn yapa
cana sz vermi.
Ksa bir sre sonra iki mektup daha alacam. Biri Pren-
sesten gelen resmi ve sert bir mektup, teki ise Olyann tasa
rlarla dolu, uzun, neeli mektubu... Mays sonunda Yeil Dile
gene yol grnyor...
 H E P D L M N Y Z N D E N

G lnecek bir olay

y le sin e alamak istiyorum ki! Ah, bir alasam, birazck

alacam.
Olaanst bir akamd. ki dirhem bir ekirdek giyindim,
tarandm, kokular srndm, bir D on Juan tavryla sevdiim
kzn evine gittim. Sokolniki semtindeki yazlklardan birinde
oturuyorlar. Sevdiim kz gentir, gzeldir, 30.000 ruble dra
homas vardr, yeterince renim grmtr, bu satrlarn
yazarn deli gibi sever.
Sokolnikiye vardmda onu parkta, ge dimdik ykse
len kknarlarn altnda, her zaman bulutuumuz sramzda
oturur buldum. Beni grnce ayaa frlad, yz sevinten par
layarak hzla bana doru yrd.
ok kat yreklisiniz! dedi. Bu kadar gecikilir mi? Bili
yorsunuz, beklem ekten ok sklrm. Bir daha byle yapma
yn, olur mu?
Cici, tatl elini ptm; mutluluktan titreyerek, yan yana,
sramza oturmaya gittik. Yreim szlar iinde, sanki gsm
yarlp dar frlayacakmasna kt kt atyordu. Yrek
atlarm gibi nabzm da hzl hzl vuruyordu.
Belli ki bir nedeni vard heyecanmn. Sevgilimle buluma
ya, geleceimizle ilgili kesin bir sonu almak iin gitmitim. Ya
hep ya hiti, her ey o akamki grmemize balyd.
Hava ok gzeldi ama ben havann gzelliine aldracak
durumda deildim. Bamzn stnde blbller akd halde
dinlemiyordum, ak bulumalarnn kanlmaz ss olan bu
gibi eyler vz geliyordu bana.
Sevgilim yzme bakarak;
Niin konumuyorsunuz? dedi.
Hi... yle... Nasl, anneniz iyi mi?
yi...
Ya... demek, yle... ey, ben... Varvara Petrovna, bura
ya sizinle konumaya geldim. Sizinle bulumamzn nedeni...
ey... bugne dek sustum hep, artk konuacam...
Varya ban nne edi, titreyen parmaklar arasnda
tuttuu iei rselemeye balad. Kendisine ne syleyeceimi
biliyordu.
Bir sre suskun bekledikten sonra asl konuyu amaya
karar verdim.
Evet, susmayacam artk. Bugne dek konumaktan
ekinip hep sustum, ama artk duygularm aklamak z orun
daym. Belki de syleyeceklerimden dolay gceneceksiniz,
belki beni hi anlamayacaksnz. Ama ne yapalm?..
G e n e sustum. En doru szckleri semeye alyordum.
O srada sevgilimin gzlerinde de ayn heyecan okudum. H a
di, konu! Daha ne duruyorsun? Sen de amma mymnty
msn! Bana ne aclar ektirdiini bilmiyor musun? Hadi,
durma! der gibiydi.
Buraya her gn niin sizinle bulumaya geldiimi, niin
evrenizde dnp dolatm tahmin ediyorsunuzdur her
halde. Bunda tahmin edilmeyecek ne var zaten? O size zg
derin kavrama yeteneinizle iimde beslediim duygular, size
kar beslediim duygular anlayacanz... (G ene sustum)
umarm, Varvara Petrovna!..
Varya ban daha bir aa edi, parmaklarnn iekle
oynamas hzland.
Evet, sizi dinliyorum...
Ben... ben... ama sylemeye gerek var m? H e r ey ak
a orlada... ey... seviyorum sizi. Tanrm, evet, oldu ite! (G ene
sustum) Delice seviyorum! ylesine ok seviyorum ki.
yeryzndeki btn romanlar, bu romanlarda yazlan btn
ak aklamalarn, yeminleri, verilen szleri bir araya getirin,
ancak o zaman... yreimde size kar beslediim... duygular...
Varvara Petrovna! (G ene sustum) Varvara Petrovna! Peki, siz
niin susuyorsunuz?
Ne dememi bekliyorsunuz?
Bana syleyecek bir sznzyok mu?..
Varya ban kaldrd, glmsedi.
Th, ne beceriksizim! diye geirdim iimden. Ama o
glmsemesini srdrd, dudaklar kprdand, belli belirsizbir
sesle, Niin olmasn? dedi.
Oh, dnyalar benimdi imdi. Kendimden geercesine
eline sarldm, o cici, tatl eli ptm, ptm... Sonra lgncasna
tekinesarldm. Bir taneydi benim sevgilim, onun gibisi yoktu!
Ben elini perken o d a ban gsme dayamt. te o zaman,
ancak o zaman gr salarnn batan kanclm fark edebil
dim. Bu salar ptm, bir anda yreim snd, iime kor
paralar dt sandm. O srada Varya ban kaldrp yzme
bakt, bana da dudaklarn pm ekten baka bir ey kalmad.
te Varya artk tmyle kollarmdayken, 30.000 rublelik
drahomasnn bana verilmesi bir imzaya kalmken, szn ksa
s, gzel bir ein, iyi bir parann, parlak bir gelecein antada
keklik olduu hemen hemen kesinlemiken kr eytan bir
denbire drtt beni.
Nasl oldu, bilmem, ksmetimin karsnda bbrlenmek,
onu ilkelerine bal bir adam olduuma inandrp caka satmak
istedim herhalde. D aha dorusu, ne istediimi kendim de bil
miyordum. iimde kar konulmaz, dehetli bir duygu seli
kabard.
Kz dudaklarndan ptkten sonra;
Varvara Petrovna! dedim. Sizden karm olacanz bil
diren sz almadan nce, ilerde doabilecek yanl anlamalar
imdiden nlemek amacyla birka sz sylemeyi kanlmaz
bir grev sayyorum. Ksa konuacam... Varvara Petrovna,
beni yeterince tanyor musunuz? Nasl bir insan olduumu
biliyor musunuz? Ben drstm, almay severim, sonra...
sonra onurluyum. Bu konularda bana kimse bir ey diyemez.
Bunlarn tesinde... iyi bir geleceim var. Ama zrdn
biriyim ben... Ne param var, ne malm-mlkm...
Biliyorum. Mutluluk parayla elde edilmez ki...
Aslnda benim de paraya aldrdm yok. Yoksulluum
la gurur duyarm! Edebiyat almalarndan aldm be-on
rubleyi, baka yollardan kazanacam yzlerce rubleye dei
mem...
Anladm. Baka?
Yoksullua oklan altm... Arlk aldrmyorum. ste
sem bir hafta yemek yemeden durabilirim... Ama siz? iki adm
teye arabasz gitmeyen, her gn yeni eyler giyen, adm ba
para harcayan, yoksulluk nedir bilmeyen, size alnan iek
modaya uygun deilse bundan byk mutsuzluk duyan biri
olarak benimle evlenmek uruna yeryz nimetlerini tepebilir
misiniz?
Ama benim param var ya? Drahoma getireceim.
O, pek nemli deil! Getireceiniz oluz bin ruble birka
ylda biter. Sonra? stekleriniz biler mi peki? Sonu, ac gz
yalar! Deneyimlerime inann! Hepsini biliyorum. imdi
azmdan kan szlerin anlamn da... isteklerinizi dizgin
lemek iin gl bir irade, insan st bir aba gerekecek.
Samalyorum galiba, diye dndm ama konumam
srdrdm:
iyi dinleyin, Varvara Petrovna! Nash bir adm allnz
bilin! Bu yolun dn yoktur. Evlilik nerim e yanl verirken
nce demin sylediklerimi iyice lp tartn! Siz yaam boyu
huzurunuzdan yoksun kalacanza, ben sevdiim birinden
yoksun kalaym. Edebiyattan ayda kazandm yz ruble yet
mez bize. Bununla geinemeyiz. Yol yaknken iyi dnn!
Heyecandan ayaa kalkmtm.
H er eyi lp biin! Olanaklarmz snrl olacana
gre kendinizi gemlcycmcyecekseniz bunun sonunda gz
yalar, sitemler, erken aaran salar var demektir. Drst bir
insan olduum iin uyaryorum sizi. Birok ynyle sizinkin
den ayr, size yabanc bir yaam benimle paylaacak kadar
iradenize gveniyor musunuz?
(Suskunluk)
Benim drahom am ne gne duruyor!
Ne kadar ? Yirmi binler, otuz binler neye yarar ki? Kah-
kah-kah! Yoksa milyon mu? Ayrca ben byle bir eyi... kabul
edebilecek miyim sanyorsunuz? Hayr! Hibir zaman! G uru
rum el vermez!
Oturduumuz srann evresinde birka tur attm. Varya
dncelere dalmt. Ben iin iin seviniyordum. Szlerim onu
etkilediine gre bana sayg duyuyor demekti.
Bu durumda ya ben ve yoksunluklar, ya da ben olmak
szn varlk iinde yaama ans... Bunlardan birini sein! Birin
cisini semeye gcnzvar m? Sevgili V aryamn gc yetecek
mi buna?
Kendimi kaptrmtm, konutuka konuuyordum. Bir
yandan da ikiye blnm gibiydim. Bir yarm, szlerimin
anlamn biliyor, durum un ciddiyetini kavryordu; br yarm
ise Sakn beni brakma, gzelim! Senin otuz bine konunca
bak, neler olacak! D rahom an bize m r boyu yeter! tatl
hayallerine dalmt.
Varya beni dinledi, dinledi... Sonunda ayaa kalkarak elini
uzatt.
Size ok teekkr ederim!
B unu yle bir sesle sylemiti ki, yerimden hopladm,
yzne bakakaldm. Gzleri, yanaklar yalar iindeydi.
 Bana kar drst, mert davrandnz iin size ne denli
teekkr etsem azdr. Evet, ben baka trl yetitirildim...
skntya katlanamam.... Sizin denginiz deilim ben....
Byle diyerek hkrklarla alamaya balad. Ne yapaca
m armtm... Alayan kadn grnce hep byle olurum.
Hele o srada!.. Ben ne yapacam tasarlarken Varya kendini
toparlayp gz yalarn sildi.
Haklsnz. Bu durumda sizinle evlenecek olursam ke n
di kendimizi aldatm oluruz. Size uygun biri deilim. Zengin
aile kzym, el bebek, gl bebek yetitirildim. H e p arabalarda
gezer, ulluk eti, ball brekli yerim ben... Sade suya tirit, hal
kn itii lahana orbas bana gre deil. Bu konularda annem
de beenmez huyumu, ama elimden ne gelir ki? Yaya yrmek
houma gitmez, abucak yorulurum... Giyim kuam zevkim de
yle... Btn bunlara nasl para dayandracaz? Kesinlikle
olmaz! Ayrlalm en iyisi, hoa kaln!
Eliyle yreimi paralayan bir hareket yaptktan sonra o n
dan hi beklemediim bir ey daha syledi:
Hayr, hayr! Ben size layk deilim! Elveda!
Bunu syledikten sonra dnp hzla yanmdan uzaklat.
Bense aptal gibi orada kalakaldm. Sevdiim kz benden uzak
larken arkasndan bn bn bakyor, ayaklarmn altndaki
topran sarsldn hissediyordum. N eden sonra kendimi
toparladmda bama ne iler atm anlamaya baladm.
Ben ne halt etmitim? Hepsi u dilimi tutmasn bilememek
tendi! Nerdeyse alayacaktm. Arkasndan bakp Ne olur,
geriye dn! diye barmak istedim ama kzn yerinde yeller
esiyordu.
Bylece kendi gzmde rezil olduktan, bir hayli acl
dakikalar yaadktan sonra eve gitmeye karar verdim. in
kts, parkn giriinde atl tramvay filan gzkmyordu.
Yanmda araba tutacak param olmad iin ister istemez yaya
yola koyuldum.
 gn sonra yeniden Sokolnikideydim. Sevgilimin yaz
lna vardmda onun hasta olduunu, yaknda babasyla bir
likte Petersburga gideceini sylediler. Buna bir anlam vere
medim.
imdi yalamda yatarken hncmdan yastm diliyor,
kendi kendime lokal alyorum, iimde ne frtnalar koptuunu
bir bilseniz!.. Ey, deerli okurum, ben bu ii nasl dzelte
ceim? Sevdiim kza ne syleyeyim imdi? Yoksa mektup mu
yazaym? Ama nasl ulatracam m ektubu ona?..
H e p ektiklerim u dilimin yznden!
 HANIMEFEND

B i r ift saf kan aln ektii yayl araba kurumu, tozlu

ollar tr tr ezerek kyn yallarndan Maksim Jurkinin
evine yaklat. Arabada Y elena Yegorovna Strelkova adnda
bir hanmefendi ile onun iftliinin yneticiliini yapan Feliks
Adamovi Rjevelski vard. Feliks Adamovi arabay durdura
rak evik bir hareketle yere atlad, eliyle evin pencere camna
birka kez vurdu. Fersiz bir k yand odada.
Kim o? diye soran yal bir kadn sesi duyuldu ierden.
Az sonra Maksim Jurkinin karsnn ba camn arkasnda
gzkt.
Hanmefendi;
Nine, bir dakika dar kar msn? diye seslendi.
Yal kadnla birlikle Maksim Jurkin de kapda belirdi.
kisi yerlere kadar eilerek nce hanmefendiye, sonra iftlik
yneticisine selam verdiler.
Hanmefendi yal adama yle bir bakt.
Syler misin, bu ne demek oluyor?
Bir ey mi olmu, hanmefendi?
Bir de bilmez gibi soruyorsun? Nerede Slepan?
Evde deil. D eirm ene gitti.
Syler misin, o kendini ne sanyor? N eden iini brakp
gitti? Nedir bizden istedii?
Hanmefendi biz de bilmiyoruz. Nereden bilebiliriz ki?..
O nun bu davran ok kt! Grdnz gibi arabam
srcsz kald. Bu seferlik Feliks Abramovi bir iyilik yapp
hem allar kolu. hem de yayly buraya kadar gelirdi. Olu
nuzun yapt dpedz dncesizlik! Baka ne diyebilirim ki?
Yoksa ayln az m buluyor?
Yal adam, pencereleri szen iftlik yneticisine yan yan
bakarak;
Onun aklndan geenleri yalnz Hazreli Isa bilir, dedi.
Bize de bir ey sylemedi. Ne dndn nereden bilebili
riz? Aklna esmi, ekip gitmi. ok bana buyruktur. Dedii
niz gibi belki de ayln az buldu.
Feliks Adamovi pencerelerden birine gzn dikmiti.
urada, kutsal tasvirlerin bulunduu kede biri yalyor.
Kimdir o?
Byk olum Semyon, beyim. Slepan evde deil.
Hanmefendi bir sigara yakt.
Onunkisi saygszln dikls. Hi iyi yapmad. Msy
Rjavelski, Slepana ne cret dyoruz?
Ayda on ruble.
Madem on ruble az geliyor, biz de on be verelim. Ama
kendisi bir ey sylemedi ki! ekip gitti. Vicdana, drstle
sar m?
Rjevelski her szc vurgulayarak hanmefendiyi des
tekledi;
Ben her zaman sylemiimdir; Bu insanlara fazla yz
vermeyeceksiniz! Ama siz beni dinlemediniz, asalaklar mart
tnz! Aylnn tmn demeyecektiniz. Grdnz, biryarar
dokundu mu? imdi de cretini ykseltmeye kalkyorsunuz.
Merak etmeyin, iini brakamaz. Anlama yapmsnz, ie ba
lam...
Leh asll ynetici yal babaya dnd.
Bak, Maksim! Senin olann yapt domuzluktan baka
bir ey deil!
Fitissez, d o n e! 1

1 Y e te r artk! (F r)
 ittin mi beni, cahil kyl? Madem ie balad, adam
gibi hizmet etsin! Kafasna estii zaman brakp gitmek de ne
oluyor? Hele yarn bir gelsin, ben ona ne yapacam bilirim!
Sen de iyi dn, kocakar! Elimden ekeceiniz var!
Finissez, Rjevetski!
Alacanz olsun! iiniz dtnde yanma gelebilecek
misiniz, bakalm! Hibirinizin gznn yana bakmam! Siz
insan msnz, be? yi szden de anlamyorsunuz! A m a neden
anladnz biliyorum ben: Ktek, kt davran! Onu-bunu
bilmem, yarn S le p an karmda greceim!
Sylerim kendisine. Syleyince gelir... Gelmeyip de ne
yapacak?
Yelena Yegorovna;
Ayln artrdm da syle, dedi. Arabacsz nasl
yaparm ben? almak istemiyorsa aka sylesin, o zaman
bakasn ararz. Yarn sabah konakta olsun, tamam m? Bu
kaba davranndan tr ok zldm bildirin. Sen de
olunun kulan bk, nine! Umarm fazla bekletmez, bir daha
peine adam gndermeye zorlamaz beni. Yanma yakla,
anacm! Bu enindir, oldu mu? Byle koca bebeklerle ura
mak sana da zor gelmeli. Hadi, al, al!
Cebinden kard gzel sigara tabakasnn kapan at,
sigaralarn altndan sar bir kt para alp yal kadna verdi.
Bak. olun gelmeyecek olursa aramz iyice bozulur.
Byle eylerden holanmam. Umarm, bekletmeden gelecek
tir. Siz gene de kulan bkn! Hadi, Feliks Adamovi, gide
lim arlk! Esen kaln!..
Rjevetski arabaya srad, dizginleri toplamasyla yaylnn
yumuak yolda hareket etmesi bir oldu.
Yal kyl;
Ka para verdi? diyesordu karsna.
Bir ruble.
Getir onu bana!
 Byle diyerek kt paray ald, iki eliyle birden okad,
zenle katlayp cebine soktu.
Evlerine girdiklerinde olunu kaldrd.
Bu i tamam, Stepan. D eirm ene gittin diye hanme
fendiye bir yalan kvrdm. yle korktu ki, grmeliydin!
Yayl iyice uzaklaarak grnm ez olunca Stepan pe n
cereye yaklat. Korkusundan bet beniz kalmamt, titriyordu.
Pencereyi ap yar beline dek dar sarkt, aalar uzaktan
koyu koyu gzken baheye doru yumruunu uzatt, birile-
rine gzda verircesine sallamaya balad. Bahe, bey kona
nn bahesiydi. Yum ruunu be-alt kez salladktan sonra geri
ye ekildi, pencere kanadn grltyle kapatt.
Hanmefendinin gidiinden yarm saat sonra Maksim
Jurkinin evinde akam yemei yeniliyordu. Yal Jurkin ile
kars ya lekeleriyle kapl masann ocaa yakn ucuna o tu r
mulard. Karlarnda ise eve iznini geirmeye gelen byk
oullar Semyon vard. Sarho krmz yzl, uzun opur bu
runlu, hafife sulu gzl Semyon, salarnn krlam, tepesi
nin alm olmamasna, gzleri babasnn ingene gzleri gibi
kurnaz kurnaz krpmamasna karn tpa tp Jurkinin ayn
syd. Semyonun yannda ise evin ikinci olu Stepan oturuyor
du. Gzel, sarn ban yumruklarna dayayarak oturan Ste-
pann fazla bir ey yedii yoktu, isle kapl tavana dik dik bakar
ken derin dncelere dalmt.
Stepann kars Mariyann sofraya koyduu lahana
orbasn sessizce iip bitirdiler. orba bitince Maksim Jurkin;
Gtr! dedi.
Mariya bo tas masadan ald, ocak uzakta olmad halde
oraya kadar gtremedi. Aya bir yere taklp tkezledi,
hemen oracktaki sraya kapakland. Tas elinden dt, etein
den aa kayp yere yuvarland. Ardndan hkra hkra
alamaya balad.
Niin alyorsun? diye sordu kaynatas.
 Mariyann hkrklar daha bir ykseldi, iki dakika kadar
byle geti. Bu duruma dayanamayan kocakar yerinden do
ruldu, ocakta snan lapay alp sofraya getirdi. Stepan ayaklan
d onun ardndan. ksrerek;
Sus! Alama! diye kt karsna.
Am a Mariyann hkrklar kesilmek bilmiyordu. Stepan;
Sus. dedik sana! diye bard bir kez daha.
Bu sefer Semyon kart ie. G r salarn rtt ensesini
fkeyle kad.
Kar zrlamasndan hi holanmam! D urm adan zrlarlar
ama niin zrladklarn kendileri de bilmezler. Kar milleti!
dememiler bouna... Madem kendini tutamyorsun, git o
zaman darda zrla!
Kadnlar gz suludur, dedi babalar. Neyse ki, akt
tklar suya para vermiyoruz, kendiliinden akp gidiyor. E,
daha ne alyorsun, gelin kzm? Hadi, kes artk! Korkma,
Stepkay elinden almazlar! El bebek, gl bebek, seni fazla
marttk, anlalan. Hadi kalk da lapan ye!
Stepan karsna doru eildi, dirseine hafife vurdu.
E, susmayacak msn daha? Hadi, kes artk!
Mariya gene susmaynca onun zerinde yatt sraya
yumruunu indirdi.
E-e-e! Pezevengin kz sen de!
O anda kendi gznden de bir damla ya parlayarak
yanandan aa yuvarland. Stepan gz yan sildi, masaya
olurdu, lapasn yemeye koyuldu. Bunun zerine Mariya da
kalkt, ama hkrarak ocan yanna, herkesten uzak bir yere
olurdu. Masadakiler lapalarn bitirdiler.
Maa, kvas gelir! diye bard Maksim Jurkin. Evin
gelini grevini unutmamal! Kk deilsin artk, smklerini
aktp durmaktan utanmyor musun?
Mariya soluk, alamakl bir yzle, oturduu yerden do
ruldu, kimseye bakmakszn, kvas dolu kepeyi kaynatasna
uzatt. Kepe elden ele dolat, ime sras kendisine gelince
Semyon kepeyi ald, istavroz kard, bir yudum ili ama kvas
boaznda dmlenip kald.
Niin kkrdyorsun? diye sordu babas.
Hi... Aklma bir ey geldi de...
Semyon byle dedikten sonra bam arkaya alt, kocaman
azm aarak kkrdamasn srdrd. Bir yandan da sinsi sinsi
kardeine bakyordu.
Demin hanmefendi geldiinde ne dedi, biliyor musun?
Kh-kh-kh!
Slepan'n gzleri aabeyinin yzne aklmt. Utancn
dan kpkrmz kesildi.
On be ruble yapt aylm, diye araya girdi babalan.
O d a ne ki? Yz rubleye bile karr. Y eler ki islemesini
bil. Tanr canm alsn, karr!
Semyon bunlar syledikten sonra gz krpt, gerindi.
Ah. o kar benim elime bir gese! liini emer, smrr-
dm. HlTpt!
Bzerek kardeinin omzuna bir yumruk indirdi, kahka
hay bast.
Ama nerede sende o yrek? ok utangasn, be karde
im! Erkek milletine ulanmak yarar m? Ksaca, salan teki
sin! Hem de dikls!
Salak olduu kesin! dedi yal adam da.
Ocan yanndan gene hkrklar ykseldi.
Gryorsun, senin avrat zrlyor durmadan. Kskanlk
tan btn bunlar. Hani, br karya gideceksin ya... Zavallnn
d patlyor. Kar zrlamasndan oldum olas nefret etmiimdir.
urama bir bak saplanr sanki. Ah. siz kanlar yok musunuz!
Tanr sizleri ne diye yaratm, bilmem ki!.. Yeryzndeki var
lnzn sebebi nedir? Eh, yedirdiiniz yemek iin teekkrler!
imdi olsa, bir de arap iseydik! Ne gzel dler grrdk!
Senin hanmefendinin arab da bol olmal, Slepan! ie
bildiin kadar! Ama hepsi senin olsun, ben istemem.
Aabey, ok duygusuz bir adamsn sen!
Stepan byle syledikten sonra arabann yaygsn kucak
lad, evden kt. Semyon da arkasndan...
Avluda Rusyaya zg, durgun mu durgun bir yaz gecesi
karanl bastrmt. Uzaklardan, tepelerin arkasndan ay
ykseliyordu. Gkyznn kar kesinde ise para para
dalm, kenarlar gm parlaklnda bulutlar vard. G k
yz balan baa sarms yeil karm, ho bir renge brn
mt. Yldzlar, ayn ykselmesiyle birlikle rkp parlak
lklarn ilerine ekmi gibiydiler. Irmaktan evreye insann
yzn okayan, serin bir nem yaylyordu. Peder Grigorinin
evindeki saat akamn 9u olduunu atlak sesiyle btn kye
duyurdu. ft meyhaneci, dkknnn kepenklerini arpa
arpa kapad, kapsnn stne islen kararm kk fenerini
asl. Sokakta, kyn evlerinin avlularnda in cin lop oynuyordu
imdi.
Stepan araba yaygsn ollarn slneserdi, zerine uzanp
yatt, bir kolunu bann altna koydu. O srada Semyon da
ksrerek onun ayakucuna olurdu.
Mmmm! diye hafif bir ses kard.
Bunun ardndan bir sessizlik kt. Semyon oturuunu
dzeltti, kck piposunu yakt.
Bugn Trofimin meyhanesine gitmitim, dedi. Bira
itim. Tam ie bilirmiim... Pipodan birka kez ekmek
ister misin, Stepan?
Yok, islemem.
iyi tlndr. imdi ay olsa da isek. Hi hanmefen
dinin konanda ay verdiler mi sana? Gzel miydi? o k gzel
olmal. Kilosu on rubledir en azndan. Kilosu iki yz rubleye
olanlar da vardr. Yemin ederim vardr. Kendim imedim ama
bilirim. K e n tle bir dkknda tezghtarlk yaptm srada
grdm... Hanmefendilerden biri alrd da... Ah, nasl mis gibi
kokard, bir bilscn! Kokusunu unulamyorum... Yarn hanme
fendinin konana gidiyorsun, deil mi?
Beni rahal brak!
Hemen kzma, canm! Seninle konuuyoruz, kl bir
ey sylemiyorum ki... Kzman gerekmez... Ancak oraya niin
gitmek islemediini anlamyorum. Sen de bir tuhafsn. Paras
bol, yemekleri nefis, iebildiin kadar da iki... istersen en
iyisinden ay, trl trl sigaralar...
Bir sre sustu, sonra yeniden balad:
stelik gzel kadn! Kar yal olsa bana belay aldn
demekti, ama byle biriyle yaamak byk mutluluk! Kadn
deil ate, kor paras vallahi! Boynu da n e gzel, biimli, ince
ince tyl!
Slepan dnd, aabeyinin yzne dik dik bakt.
Gnah! G nah hi dndn m?
Ne gnah? Yoksul adama gnah m olurmu?
Cehennem ateinde yanmak iin zengini de bir, yoksulu
da... Ayrca biz yoksul muyuz? Yoksul deiliz.
Yok, canm! G nah bunun neresinde? O n u sen balan
karmadn ki! O kendi ayayla geldi. Boslan korkuluundan
baka bir ey deilsin s e n !
Sen de haydutun birisin! Dncelerinden belli.
Scmyon iini ekti.
Dedik ya. salaksn sen! Salak! Mutluluun ne demek
olduunu anladn yok! Duygularn yitirmisin. Anlalan,
ok paran olmal. Cebine para girsin islemiyor musun?
isterim ama kendi param olursa...
Ama hrszlk yapmyorsun ki! Kadn kendi elceiziyle
veriyor sana... Ben de tutmu, senin gibi bir mankafaya laf an
latmaya alyorum! Sana laf anlatmak, deveye hendek atlat
maktan daha g!
Scmyon doruldu, birka kez gerindi.
Bir gn pimanlk duyarsn ama o zaman da i ilen
 geer. Bak, aslanm, bundan byle gzm grmesin seni! Sle-
pan diye bir kardeim yok artk! C e h ennene kadar yolun var!..
Senin aptal inein sana yeler de arlar bile...
Mariya m inek?
Hem de daniskas!
Ya. demek yle! Sen bana bakar msn! inek dediin bu
kadnn eline su dkecek adam deilsin sen! Ykl karmdan!
Hem senin iin iyi olurdu, hem d e bizim iin, aptal!
Hadi, bas git!
Gidiyorum ile! Sana bir gzel sopa ekmeli!
Semyon dnd, slk ala ala evlerine doru yrd.
Aradan be dakika kadar gemili ki. Slepan yaknlarda bir
yerde kuru ollarn trdadn iitti. Kars Mariyayd gelen.
Mariya yaklat, bir sre dikildikten sonra Slepann yanna
uzand.
Gitme, Slepan! diye fsldad gen kadn. Gitme, bir
ianem! Seni mahveder bu kadn! Polonyals yelmedi, imdi de
sana el alyor. Sakn gitme ona, Slepancm!
zerime fazla dme!
Mariyann gz yalar sicim sicim yaan, scak yamur
damlalar gibi S le p an n yzne dkld.
Ac bana. Slepan! stelik boazna kadar gnaha
batacaksn. B enden bakasn sevme, gitme o kadna! Madem
Tanr nnde benimle nikahlandn, benimle yaayacaksn.
kszn biriyim ben. Senden baka kimsem yok...
Arlk bolar msn yakam? Gitmeyeceim dedim ya!
imdi bir de sana m laf anlatalm!
Gitme, ne olursun, yiidim! Buna dayanamam. Slepan-
cm! Yaknda ocuklarmz olur. Beni brakrsan vebal
altnda kalrsn. Baban ile Semyon akln eliyorlar. Aldrma
sen onlara! Onlar insan deil, hayvan!
Hadi, uyu arlk.
 Uyuyorum, Slepan'cm. uyuyorum.
Maksim Jurkin'in sesi duyuldu o srada:
Mariya? Neredesin? Gel. seni anan aryor!
Mariya ayaa frlad, salarn dzeltti, eve doru kotu.
Maksim Jurkin olunun yanna geldi. Srlndan giyeceklerini
karp yalnz i amarlaryla kald iin ay nda hortlaa
benzetilebilirdi. Kalasnn dazlak yerinde, ingene gzlerinde
ayn lts yansyordu.
Yarn hanmefendiye gitmiyor musun? diye sordu Ste-
pa n a.
Delikanldan yanl gelmedi.
Gideceksen erkenden git. Belki allar gebrelenecektir.
On be ruble alacan da aklndan karma. O n rubleye raz
olaym deme sakn!
Hayr oraya gidecek filan deilim!
Bu da nereden kt?
yle ile... istemiyorum.
Ama neden?
Kendin daha iyi bilirsin!
Bak. Stepan! Kocaman adamsn, sana sopa ekmeye
zorlama beni!
Dversen dv!
Babaya byle mi karlk verilir? yi dn. Stepan! Ba
banla konutuunu unutma! Emdiin stn kokusu daha a
znda duruyor, benimle byle nasl konuursun?
almayacam, dedim. Hepsi o kadar! H em kiliseye
gidiyor, hem de T anrdan korkmuyorsunuz.
Bak u kafasza! Ben de yeni bir ev yaptrp karnla seni
bizden ayrmay dnyordum. Peki, imdi ne olacak? Keres
teyi kimden alacaz? Bayan Strelkovadan, yani hanm efen
diden baka gvendiimiz kim var? Ayrca bor para isteyecek
olsak kime gideriz? Strelkovaya m. yoksa baka birine mi?
sleyince keresle de verir, para da... Geriye islemez, ylece ba
lar. Armaan gibi...
Onun armaan kendinin olsun!
Bak. dverim sonra!
Dversen dv!
Maksim Jurkin srtt, elini ileri uzatt. Elinde bir krba
tutuyordu.
Bak, dverim, diyorum!
Slepan Beni rahatsz etme arlk! dercesine srln baba
sna dnd, istifini bozmadan yatmasn srdrd.
Ya, dem ek gitmeyeceksin! Ciddi misin?
yle... Gidersem Tanr cezam versin!
Maksim elini havaya kaldrd; S le p an kolunda, yananda
iddetli bir ac duydu. Bunun zerine deli gibi ayaa frlad.
Vurma, baba, vurma! iitiyor musun beni? Vurma!
Maksim bir anlk duraksamadan sonra ikinci k e z vurdu,
ardndan nc kez...
Babann buyruunu yerine getirmelisin! Syle, gidecek
misin, drz!
Vurma! Vurma, dedik sana!
Byle diyerek yaygnn stne yld, hngr hngr
alamaya balad. Bir yandan da;
Gideceim, tamam, gideceim!.. A m a unu unutma!
Bundan byle mutlu olamayacaksn! Lanetlisin nk! diye
syleniyordu.
Hah, imdi akln bana geldi mi? Benim iin deil,
kendi iyiliin iin gitmelisin! Yeni ev isteyen ben deilim...
Dverim, demitim, bak ite, grdn!
Gi...gideceim... ama beni krbalaman da unutmaya
cam!
Kes artk! Bu lallarla gzm korkutamazsn! Bunu bir
d a h a sylersen!..
Peki... peki... Yarn gideceim.
 S tepin hngr hngr alamay brakt, karn st uzanp
sessizce alamasn srdrd.
istediin kadar ala imdi. Bu sana ders olsun! Yarn
erkenden gideceksin! Bir aylk cretini nceden al! D rt
gnlk de altna karlk! Avradna earp paras olur.
Krbaladm iin gnl koyma bana! Babanm ben. isler
sever, isler dverim. Bunu byle bil. Uyu imdi...
Maksim Jurkin sakaln svazlayarak evinin yolunu tuttu,
ieri girerken;
Bir gzel krbaladm onu! d e r gibi geldi Stepana.
Semyon ks ks glyordu.
Saat 10 sularnda P eder Grigorinin evinden ayar bozuk
bir piyanonun tngrtlar duyuldu. Kars hemen hemen her
gece alma yapard. Garip tngrtlar kyn bir ucundan b
rne yayld. Slcpan uyand, bahenin ili zerinden atlayp
sokaa kt, rmak kysna doru yrd. Irmak civa ltsyla
parlyor; durgun yzeyinde yldzlaryla, ayyla birlikte gky
zn olduu gibi yanstyordu. epeevre bir l sessizlii
vard. T ek yaprakk kmldamyordu. Yalnzca duyulan, bir
crcr bceinin arasra crldamasyd. Slepan rmak kysna
olurdu, ban yumruklarnn arasna alp gzlerini durgun suya
dikti. Karanlk dnceler birbiri peinden zihnine doluuyor
du...
il'lliin bahesini evreleyen dzgn kavaklar dimdik
ge ykseliyordu. Kavaklar arasndan, bey konann p e n
cerelerinden k szdna gre hanmefendi uyumaml daha.
Slepan. krlanglar rman zerinde umaya balayncaya
dein orada oturmasn srdrd. G ne doup, gkle ay iyice
donuklanca oturduu yerden kalkt, elini yzn ykad,
douya dnp duasn okudu, sonra hzl, kararl admlarla
geit yerine doru yrd. D erin geitten geip kar yakaya
ulanca bey konana yneldi.
 II

Sabahleyin uyanr uyanmaz Yelcna Yegorovna Slrelko-

vann ilk ii;
Slcpan geldi mi? diye sormak oldu.
Geldi, dedi oda hizmetisi.
Slrclkova glmsedi.
Aaa! yi... Nerede imdi?
Ahrda, hanmefendi.
Hanmefendi yalandan aa allad, abucak giyindi,
yemek odasna kahvesini imeye indi.
Slrelkova epeyce gen gsteren, o rla yalarda bir kadnd.
Ancak gzleri onu ele vermekleydi: Otuzunu devirmi, kadn
lk ann ounu geride brakmt. Derinden, kukuyla
bakan ela gzleri daha ok bir erkein gzlerini andryordu.
Aslnda gzel saylmazd ama erkeklerin ban dndrmeyi
bilirdi. Salkl, dolgun, irin bir yz vard; Semyonun szn
ellii boynu ile gvdesinin sl blm ise gereklen balan
karcyd. Semyon eer minicik kadn ellerinin, ayaklarnn
gzelliinden anlam olsa herhalde bu konuda da epey ene
sini yorard. Hanmefendinin sade, hafif, ince bir giyimi vard.
Tembellik edip luvaleline zenmedii iin sann biimi pek
gz doldurmuyordu.
iinde yaad bln bu yerler, bu iftlik kendinin deildi
aslnda, hi evlenmemi bulunan erkek kardeinindi. Kardei
Pelersburg'dan ayrlmaz, iftlikle de pek kalasn yormazd.
Yelena Yegorovna kocas Albay Slrelkovla boannca buraya
yerlemili. Bir yl bile srmeyen bir evlilikli bu. Evliliklerinin
daha yirminci gnnde kadn adama ihanel elmi, daha sonra
da ayrlmlard. Akl banda bir adam olan Albay Slrelkov da
Petersburgda oturur; boand karsn, kadnn kardeinin
iftliini dnd kadar bile dnmezdi.
 Kahvesini bilirir bitirmez Slrclkova, S le p a n armala
rn syledi. Slepan geldi, kapda dikildi. fkeli, skntl bir
duruu vard. Yznn solukluu, salarnn dankl, sert
baklar ile kapana kslm bir kurdu andryordu. H anm e
fendi gen kylye bakt, yz hafife kzard. K endine bir
kahve daha doldurarak;
Merhaba, Slepan! dedi. Ne numaralar evirdiini syler
misin ltfen! Drt gn altktan sonra brakp gittin, insan
ayrlmadan nce izin alr, yle deil mi? H aber bile verm eden
gitmisin!
Haber verdim.
Kime?
Feliks Adam'a.
Slrelkova bir an duraksad.
Birine mi kzdn yoksa? Hadi, Slepan, syle!.. Birine mi
kzdn, diyorum!
Bana yle laflar etmeseydiniz gitmezdim. Ben buraya
allarn bakm iin, arabanz srmek iin geldim, baka eyler
iin deil.
imdi o konuyu ama! Beni anlamamsn. Ayrca bu
yzden bana kzman gerekmez. Senden zellikle bir ey is
lemedim ki... stesem bile bunda gcenecek, alnacak ne var,
canm? G e n e de... ey... sana gereksiz szler sylemi olabi
lirim... buna hakkm var. Bak, ayln da artryorum. Umarm,
bundan byle aramzda bir anlamazlk kmaz...
Slepan geriye dnd, gitmek zere yrd.
Dur! Dur! Daha syleyeceklerim bilmedi. Bak. Stepan!
Yeni bir arabac niformas almtm. Srlndaki bir eye b e n
zemiyor. Fiodorla gndereyim sana. Gzeldir, beeneceksin.
Peki...
unun yzne bakn hele! Ne surat asp duruyorsun?
ok mu gcendirdim seni? Hadi, brak arlk ksmeyi! Benden
 sana zarar gelmez... Buradan memnun kalacaksn. Kzma, ha
di! Kzmyorsun, deil mi?
Size nasl kzabilirim ki?..
Slepan elini sallad, gzlerini krptrd, geriye dnp
yrd.
Stepan, neler oluyor, syler misin?
Hi... Size kzabilir miyim? Kzacak bir eyyok ki...
Hanmefendi yerinden doruldu, kaygl bir yzle gen
kylnn yanna vard.
Stepan... sen... alyor musun?
Delikanlnn kolundan tuttu.
Ne oluyor? Neler olduunu syle bana! Hadi, syle!
Birisi mi gcendirdi seni?
Slepan gene elini sallad, gzlerini krptrd, alamaya
balad.
Hanmefendi... seni seveceim. Tamam, her istediini
yapacam. Yalnz, o lanet olaslara bir ey verme! Avularn
yalasnlar! Metelik koklatma onlara! H er eye razym! R u h u
mu eytana satarm, yeter ki onlarn eline bir ey gemesin!
Kim onlar dediin?
Babam ile aabeyim. Zrnk koklatma onlara! Kahrola-
slar, kskanlktan atlasnlar!
Hanmefendi glmsedi, gzlerini sildi, sonra yksek sesle
gld.
Peki, peki. Git imdi. niforman hemen gnderece
im.
Stepan kt.
Gen kylnn arkasndan geni omuzlarn hayran hay
ran seyreden hanmefendi, Aptaln biri! yi, iyi. Beni bir sr
aklama yapmaktan, aramz bulmak iin uramaktan kurtar
d. Sevm ekten sz ettiine gre iler yoluna girecek dem ek
tir... diye geirdi iinden.
Ufka doru eilen gnein gkyzn erguvan, yery
zn alln rengine boyad o akam zeri, Slrclkovann allar
usuz bucaksz bozkrda kyden uzaklara doru uarcasna
koturmaktayd... Yayl araba yolda ikide bir top gibi zplyor,
avdarlarn yolun zerine sarkm dolgun baaklarn acma
szca biip geiyordu. Arabann srcs Stepand. Atlar deli
gibi srmesinden dizginleri para para edecek sanrdnz.
Srlnda k, gcr gcr bir arabac giysisi vard. Gzel giyinmesi
iin hem ok para, hem de zaman harcanmt. Pahal kadife ile
krmz kumatan niformas tam tamna gl bedenine
greydi. G snde bir zincire dizili, ngr ngr eden metal
ssler ldyordu. Kat kat kvrmlar yapm izmeleri gerek
Avrupa cilasyla parlatlmt. Kvrck sar salar zerine
oturttuu tavus tyl apkas handiyse uacak gibiydi. Y
znden hem kr krne ballk, hem de acsn allardan
karmaya alt lgn bir fke okunuyordu... Yaylnn iin
de ise sere serpe oturmu, salam bozkr havasn derin derin
cierlerine dolduran hanmefendi vard. Yanaklarnda gen
liin krmzl dolaan kadnn, yaamn tadn tm benliinde
duyduu belliydi.
Kadn bir yandan da baryordu:
Sr, Stepan, sr! Krbala! Yaptr dizginleri! Usun
atlar rzgr gibi!..
Tekerler altndaki yol tatan olsa evreye kvlcmlar sa-
lrd herhalde. Ky gittike gerilerde kalyordu. nce evler,
sonra bey konann ambarlar gzden silindi. ok gemeden
de kilisenin an kulesi... Ky ta gerilerde, zeri dumanl bir
erit gibi gitgide ufalp inceldi. Stepan atlar dizginlerle dv
yordu durmadan. Korkusu yreini titreten gnahtan bir an
nce uzaklap ondan kurtulmaya alt belliydi. Oysa gnah
gerilerde deil, hemen yaknnda, yaylnn iindeydi. O gece
tm abalarna karn gnahtan kendini koruyamam, bozkr
ve gkyz, ruhunu sattnn tan olmulard.
Gecenin l l inde atlar dngeri edip kye doru drtnala
koturmay srdrdler... Oklarn arasna koulan at kpkler
iinde kalm, yana koulu al ise topallamaya balamt. Yayl
nn bir kesinde pelerinine sarlm oturan hanmefendinin
gzleri yar kapalyd. Dudaklarnda kendinden memnun olan
larn glmsemesi vard. Soluk allar ylesine rahat, ylesine
genili ki! le yandan Slepan hep lmeyi dnyor, aklna
bundan baka bir ey gelmiyordu. Kafas bombo, sanki sisler
iindeydi; benliini byk bir sknt kemiriyordu.
O gnden sonra her akam zeri ahrdan dinlemi allar
karld. S le p an bunlar yaylya koup yayly bahe kapsna
ekli. Yz mutluluktan ldayan hanmefendi ise bahe
kapsna gelip arabaya kurulduktan sonra lgn bir koturmaca
balad. Slepann ansszlna bakn ki, btn akamlar ya
sz getii iin bu kr gezilerinin yaplmad gn yok gibiy
di.
lgnca gezilerden birinden dnle Slepan bey kona
nn ahrndan ktktan sonra doruca rmak kysna indi.
Kafasnn ii gene bombolu, yreine gene ayn kunt sknt
reklenmiti. Sessiz mi sessiz, gzel bir gece kucaklamt her
yeri. Ollarn, havay dolduran ince kokular Slepann yzne
yumuak yumuak dokunuyor gibiydi. Slepan ilerde, rman
le geesinde karalts seilen kyn anmsad. Baba evi, bos-
lanlar, allar, Mariya ile mutluluk iinde zerine uzanp yattk
lar sra dt aklna... Yreini dalayan sz dayanlmaz bir
durum ald. Zayf bir sesin;
Slepaaan! diye nlediini duydu.
Baknd evresine. Mariyayd gelen. Geitten yeni ge
mi, pabular elinde, ona doru yryordu.
Slepan, niin gittin evden? dedi.
Slepan karsna bn bn bakt, sonra yzn kard.
Stepuka, kimlere braktn kszn?
Git karmdan!
Tanr bunun cezasn verir, Stepuka! Bedelini dem e
den kurtulamazsn! Tvbe bile edem eden alr cann! Trol im
daynn asker karsyla yaamasnn sonucunu unutmadn, deil
mi? Tanrm kimselere ektirmesin!
Sen ne drdr edip duruyorsun?
Slepan byle diyerek ileri doru iki adm all, Mariya el
lerini uzatp ona sarld
Ben senin karnm, Slepuka! Beni yz st brakp
gidemezsin!
Mariya kendi kendine sylenerek alamaya balad.
Yiidim benim, ayaklarn yuyup suyunu ieyim! Gel.
evimize gidelim!
Slepan karsnn kollarndan kurtuldu, ona bir yumruk
savurdu. stemeye istemeye, kederinden vurmutu yumruu...
Am a yumruk lam karnna geldi. Kadncaz bir kez gk elli,
karnn lullu. inleyerek olduu yere yld.
Ne yapacan armt Slepan. Gzlerini krptrd, iki
yumruunu akaklarna dayad, arkasna bakmakszn bey
konann avlusuna doru yrd.
Ahra gelince oradaki srann zerine serili yalaa kt,
ban yastn altna soktu, can iyice yanana dek elini srd.
O srada hanmefendi yalana olurmu, lal ayordu: E r
tesi gn hava ak m olacakt, yoksa kapal m? Ktlar ak
olacan haber verdi.

III

Rjevelski bir sabah, arabasyla, geceyi geirdii komu

toprak aasnn evinden dnyordu. Saatin ya drdyd ya da
yle bir ey, gne henz domamt. Yardan ou ormanlar
arasndan geen yolda arabasn srerken oturduu yerde halli"
halli" sallanyordu.
Yneticiliini yapt, Slrelkovann iftliine hayli yakla-
ml ki. Bu da nesi? O rm andan aa kesiyorlar! diye irkildi.
Gereklen de balla lakrllar, yaprak hrtlar duyuluyordu
yaknlarda bir yerden. Hemen allar durdurdu, kulaklar kiri
le, bir sre dinledi; sonra arabadan beceriksizce aaya allayp
seslerin geldii yere yneldi.
Semyon Jurkin topran stne olurmu, baltasyla yeil
dallar yontuyordu. kzlaa tomruu yatrlmt yanba-
na. Hemen ilerde arabaya koulu bir al ban ileri uzala uzala
olluyordu. Jurkini grnce Rjevelskinin lm sarholuu,
uyuukluu geiverdi. Yz sapsar kesilerek gen kylye
yaklat.
Ne yapyorsun burada? Syler misin? diye haykrd.
Ne yapyorsun burada? Syler misin? diye yankland
sesi ormandan.
Ama Semyon hi istifini bozmad, piposunu tttrerek
iini srdrd.
Ahmak herif! Ne yaptn soruyorum sana!
Gzn k r m? Grmyor musun?
Ne dedin? Ne dedin? Bir daha syler misin?
Bas git uradan! Baka laf m iitmek isliyorsun benden?
Neler zrvalyorsun sen, be adam?
Bas git, diyorum. Karmda barp durma!
Rjevetski pancar gibi kzard, akn akn omuz silkti.
Ne? Buna nasl cret edersin?
Bunda cret edecek ne var? Kimsin sen? Beni korku
lacan m sanyorsun? G nde senin gibi sryle adam kyor
karma. H er birinize ho grnmeye kalksak nasl ba ede
ceiz?
Peki, ne cesaretle aa kesersin? Buras babann mal
m?
Senin de maln deil!
Rjevetski krbacn kaldrd gibi Semyonun suratna
yaptrd. Bunu, beriki ona baltay gsterdii iin yapmt.
 Ulan hergele! Burasnn kimin orman olduunu bil
miyor musun?
Biliyorum, Slrclkovanm orman. Ben Slrelkovaya kar
sorumluyum, ancak ona yant veririm. Sen de kim oluyorsun?
Bir uaktan, hizmet kulundan baka nesin? Seni tanmyorum
bile! Hadi, ge-gil buradan! ek araban!
Semyon byle diyerek piposunu baltaya vura vura temiz
ledi, batc bir glmsemeyle srtt.
Rjevelski ok fkelenmiti. O fkeyle arabasna allad
gibi hzla kyn yolunu tuttu. Kye varnca birka kii toplad,
onlar tank olarak su yerine gelirdi. Semyon eskisi gibi ayn ii
yapyordu. Az sonra muhtar, m uhtar yardmcs, ky bekileri,
yazc da geldiler. Hepsinin katksyla birka yaz yazlp tuta
nak dzenlendi. Tutana nce Rjevelski imzalad, ardndan
Semyona da imzalattlar. Beriki salak salak glmsyordu
le zeri Semyon hanmefendinin konana gitti. Bayan
Slrclkova aalarnn kesildiini biliyordu. Semyon hanme
fendinin karsna karlnca, selam vermeksizin, yaamn
zorluklarndan, Polonyalnm kavgaclndan, lo p u lo p u
aa kestiinden filan dem vurmaya balad.
Hanmefendi zvanadan kmt.
Hangi cesaretle bakasnn ormanndan aa kesersin?
diye bard.
Kadnn fkelenmesini zevkle seyreden, Polonyalya da
kzdn gstermek isleyen Semyon;
Adamnn ektirdii eziyetler yeler arlk! dedi. Bir ey
sylemeye kalksan hemen kamsna sarlyor. Olur mu yle
ey? Yaplacak i mi yani! Biz de insanz, deil mi?
Ben sana ne hakla benim ormanmdan aa kestiini
soruyorum! nce onu syle, edepsiz!
Adamnz ktr alm, hanmefendi! Kesmesine kestim
ama... ey... Ne diye vuruyor o da bana?
Slrelkovanm beykz damar kabard birden. Semyonun
Slcpan' aabeyi olduunu, her eyi, her eyi unutarak
adamn yzne bir lokal pallall. Oysa iyi eilim alm biri
olarak bunu yapmamas gerekiyordu.
Pis kyl suratnla ykl karmdan! Defol! Hem en git
buradan! diye bard.
Semyon utancndan kpkrmz kesildi. Bylesine aala
nacan hi beklemiyordu...
Hoa kaln, efendim, dedi. Baka ne diyebilirim! Hoa
kaln!
Hom urdana hom urdana dar kt. ylesine aknd ki.
sokakla bile apkasn giymeyi unuttu.
iki saat sonra Maksim Jurkin kt hanmefendinin kars
na. Yz uzam, gzlerine koyu bir glge kmt. Oraya
ar bir konuma yapmaya, gerekirse rezalet karmaya geldii
belliydi.
Ne isliyorsun? diye sordu hanmefendi.
yi gnler, hanmefendiciim. Buraya sizden bir dilekle
bulunmaya geldim. Bize biraz keresle verseniz, hanmciendici-
im! Slepana yeni bir ev yaptracaz da... Ama aacmz yok.
Olur... Aln...
Maksimin yz aydnland.
ocua bir evceiz yaptralm, dedik. Am a nerede bizde
kereste? Hani, nasl derler, yemee oturmusunuzdur, lahana
orbas bile yoktur sofranzda... Keh-kch-keh! Biraz keresle...
aa yani... Semyon size kar terbiyesizlik elmi... Siz onun
kusuruna bakmayn, deerli hanmefendi. Balayn onu.
salan biridir! Bu yaa geldi, daha akln bana toplayamad.
Bir eyden anlad yok. Cahillik ite... ey. tomruklar gtr
memize izin veriyor musunuz?
Gelin de gtrn.
Feliks Adama gerekli buyruu verirsiniz yleyse.
Tanrm sizlere esenlik balasn, efendim. Bu durumda Sle-
p a n n da birevceizi olacak demektir.
 Ama hu size ok pahalya olurur. Jurkin. Biliyorsun,
ben keresle salmyorum, kendi ilerimizde kullanyoruz. Ama
salmaya kalkarsam ok para islerim.
Maksimin yz birden uzad.
Nas'I yani?
Nasl var m? H er eyden nce paras pein, sonra...
Ama ben parayla islemiyorum ki!..
Nasl isliyorsun ya?
Nasl islediim belli... Kendiniz de biliyorsunuz... Kyl
ksmnda para ne gezer! Tek meleliim yoktur.
Ben kimseye bedava keresle vermem!
Maksim apkasn avcunun iinde sikli, gzlerini lavana
dikli.
Doru mu sylyorsunuz. hanmefendi?
Tam dediim gibi! Syleyeceiniz baka bir ey kald
m?
Baka ne syleyebilirim ki!.. Yapacamz ev iin ke
resle vermedikten sonra... Hadi, esenlikle kaln! unu bilin ki.
aalar vermemekle hi iyi etmediniz! Byle eyler bize vz
gelir de acsn sonra siz ekersiniz! Slepan ahrda m?
Bilmiyorum.
Maksim Jurkin hanmefendinin yzne anlaml bir bak
frlatt, ksrd, sklm pklm odadan kt. fkeden yz
seiriyordu.
Seni kanck! Demek, yle ha! diye sylenerek ahra
yolland. O srada Slepan sraya olurmu, nnde duran aln
brn tembel lembel kaalyordu. Maksim Jurkin ieri gir
medi, kapda dikildi.
Slepan!
Slepan yanl vermedi, halla d n p bakmad bile babasna.
Oysa tmarlad al adamn anszn barmasndan irkilmili.
abuk eve gil! dedi Maksim.
islemiyorum.
 Bunu hana nasl sylersin?
Grdn gibi sylyorum ile.
Emrediyorum sana!
Slepan oturduu yerden hzla kalkt, ahrn kapsn
babasnn yzne kt diye kapatt.
O akam kyden gelen bir olan ocuu Stepana baba
snn Mariyay evden kovduunu haber verdi. Zavall kadn
geceyi nerede geireceini bilmiyormu.
Kilise duvarnn dibinde oturuyor, durmadan alyor,
dedi ocuk. Kyller Mariyann banda toplandlar, sana ok
kzyorlar.
Ertesi sabah bey konanda herkesin uyuduu bir saatle
Slepan erkenden kalkt, eski giysilerini giyip kye yolland.
Kilisenin anlar sabah ayini iin alyordu. G nlerden pazard,
bulutsuz, ak bir hava vard; insann iinden neelenmek,
glp oynamak geliyordu. Stcpan kilisenin nnden geerken
bo gzlerle an kulesine bakt, meyhaneye doru yrd.
eri girdiinde birka kiinin ndeki tezghta dikilerek iki
itiklerini grd.
Votka! diye bard.
Bir bardak votka doldurdu meyhaneci, Slepan bunu tepe
sine dikti, biraz oturduktan sonra bir kadeh daha smarlad.
akrkeyif olmutu. Bunun zerine br ienlere de smarla
maya balad. M eyhane birden enlendi.
Ikicilerden Sidor;
Slrelkovadan ayda aldn para ykl olmal, dedi.
Sen imene bak, kz! Gereklii kadar alyorum her
halde.
Ooo! ok iyi, ok iyi! Sana hayrl pazarlar dilerim,
Stepan Maksim! Kutsal pazarn uurlu olsun! E, burada
sabah sabah ne iin var?
Sizin gibi ben de... ben de iiyorum.
Oras gzel ile!.. Bu konuda ne dndm soracak
ulursanz ok iyi ediyorsunuz! Kutlarm sizi. Stepan Maksim!
imdi syleyin bakalm, ayda on ruble alyor musunuz?
Kah-kah-kah! Sen ne diyorsun, arkada, beyimiz on
rubleye geinebilir mi? En azndan yz ruble alyordur.
Stepan bunlar syleyene bakt: Aabeyi Semyondan
bakas deildi. Kede bir sraya olurmu, zango Manafui-
lovla birlikle kafa ekiyorlard. Zangocun yznde sinsi bir
glmseme vard.
Semyon apkasn karp selam verircesine eildi.
Sorabilir miyim, baym, hanmefendinin atlar gzel mi
bari? Beeniyor musunuz?
Stepan bir bardak votka daha doldurdu, sessizce ili.
Allara diyecek yoktur, canm! Ancak, ne yazk ki, araba
cs yok. Arabac olmaynca da...
Manafuilov, Slepana sokuldu, ban sallad.
Sen domuzun birisin, biliyor musun, domuz! Gnah
ilemekten korkmuyor musun? Ey, Orlodokslar! Syleyin, bu
adamn yapt boazna kadar gnaha girmek deil mi? Kutsal
kitapla ne yazyor, ha?
Satama bana, mankafa!
Ben mankafaym da sen akll msn? Hani, allar kime
brakp geldin? Ne biim arabacsn sen? Keh-kch-keh! Han
mn sana kahve de ikram ediyor mu bari?
Stepan elindeki ieyi kaldrd gibi zangocun kocaman
kafasna indirdi. Adam sendeledi ama dmedi.
Ak! Ak nasl bir duygudur acaba? diye srdrd alay
larn. O kadnla cvlenemcyeceksin, ne yazk ki! Sen de bir
beyolu olsaydn o baka! Hey, arkadalar, bu adamdan iyi bir
bey olurdu, yle deil mi? S ert mi sert, ileri grl bir beye
fendi!
Kahkahalar ykseldi. Stepan ikinci kez kulalanp ieyi
zangocun kafasna olanca gcyle vurdu, adam bu sefer sen
deleyerek yere yld. Semyon kardeinin zerine yrd.
 Nc diye kavga karyorsun, he adam? Kadnla nce ev
len, sonra onun iin dveceksen dv! ocuklar, hu adamn
a ^ i j

derdi nedir, Tanr akna? Niye kavga ediyor?

Byle diyen Semyon gzlerini kl, Slepann yakasn
toplayarak karn holuuna hir yumruk yerletirdi. Bu srada
yerden dorulan Manafuilov da uzun parmaklarn am
Slepann suratna hahire vuruyordu.
ocuklar, ile imdi gerek kavga halad! Hadi, durma,
vur! diyordu bir yandan da.
Meyhanenin iinde hir amatadr koptu. Glmelerle
birlikle satamalar da balad.
Kapnn nnde de bir yn insan toplanmt bu arada.
S le p an n, Manafuilovun yakasna sarlmasyla onu kapnn
dna frlatmas bir oldu. Zavall zango bir lk koyverdi,
merdivenden aa paldr kldr yuvarland. Glmeler daha
da oald bunun zerine. nk sabahn ilerleyen saatlerinde
meyhanenin mterisi baya kalabalklamm Bu sefer Sidor
girdi kavgaya, onu ilgilendiren bir ey olmad halde Slepann
srlna bir yumruk indirdi. Stepan aabeyinin omuzlarndan
tuttu, onu ile-kaka kapdan dar all. O hzla kafasn kapnn
pervazna arpan Semyon merdivenlerden aalopgibiyuvar-
land, yz st tozlu yola kapakland. Stepan bununla da yetin
medi, ayaklaryla aabeyinin karnnn stnde tepinmeye
balad. fkeyle, byk bir zevk alarak hoplad, zplad, uzunca
bir sre sraya sraya dans elli...
Yeler! iareti verildi neden sonra. Stepan durup
evresine baknd. Birbirinden sarho bir sr neeli surat
srtyordu drt bir yannda. Onun durmasyla aabeyi de t o
parlanp kalkt. Baya hrpalanm, kanlar iinde kalmt.
Yumruklarn skarken yrtc bir hayvan grnmndeydi.
Manafuilov ise hl yerde yalyordu. Az-yz toza bulan
mt, alyordu durmadan. Ortalk lam ana-baba gnyd.
Stepan biraz kendine gelince sapsar bir suratla
kalabaln arasndan kudurmu gibi kamaya balad. Birka
kii peine dl.
Yakala! Yakala! Kayor! Adam ldrd! diye bar
yorlard.
Slepann yreini bir korku sarmt, onu yakalasalar
orackla ldrecekler sanyordu. O korkuyla tabanlar yalad.
Yakala! Tul! diye baryorlard arkasndan.
Deli gibi koarak babasnn evine yetitiinde ancak o
zaman nereye vardn anlayabildi. D kap ardna dein
akl. Kap kanallar rzgrdan iki yana sallanp duruyordu.
Slepan avluya all kendini.
Sokak kapsnn birka adm ilerisinde aa yongalarnn,
talalarn zerinde Mariya oturmaklayd. Ayaklarn altnda
toplam, dalgn gzlerini nne dikmiti. Gsz kollar ileri
uzallyd. Karsn bu durumda grnce S le p an n karmakar
k, ikiden uyumu beyninde bir dnce parlad.
lgn gibi sevdii, yz l uukluundaki bu umarsz
kadnla uzaklara, ok uzaklara m kasayd? Bu yerlerden, bu
acmasz insanlardan kap birlikle K ubana m gilselerdi? Ne
gzel bir yerdi Kuban! Piolr daynn yazdna gre orada
byk bir zgrlk vard. Yaam daha bir rahat, yazlar uzun,
insanlar merili... lk gnler Mariya ile birilerinin yannda rgat
dururlar, sonra kendilerine yelecek bir toprak paras alp
yerleirlerdi. Bylece ne ingene bakl babasnn, ne de sinsi
sinsi srtan, ayya aabeyinin suratn grrlerdi...
ile bu aydnlk dnceyle Mariyann yanna yaklap
karsna dikildi. kiden ba frfrdnyor, gzlerinin nnde
renkli renkli benekler uuuyor, lm bedeni szlyordu. Ayakla
duracak durumda deildi neredeyse.
Dilinin keeletiini hissederek;
ey... K ubana... Piolr daynn yanna gitsek! Biliyor
sun... hani bize arada bir mektup yazar, diye kekeledi.
Mariya yalvaran gzlerini kaldrp, kocasnn haylidir ta
ranmam uzun salarnn yar yarya rtt, solgun serseri
yzne dik dik bakt; oturduu yerden doruldu. Dudaklar
titriyordu.
Bunu syleyen sen mi, sen misin? Herhalde suratn
m eyhanede datmlardr. Kahrolas herif! Beni sen mahvet
tin! Smre smre bak. ne duruma drdn! Dilerim, sen de
br dnyada cezan ekersin!
Zavall Stepan n e ummutu, sonunda ne buldu! Bir anda
Kuban da, K ubanla birlikle tatl dleri de yok olup gitti.
Sus!
Boyu devrilesileri Hristiyan demeyip eziyet ederler!
Haydutlar! Sen de o haydutlardan birisin ite! Bak. Stepka,
Meryem Ana belan verecektir senin! Bekle, bakalm! Yaptk
larn yanna kalacak m sanyorsun? Kalmaz! Cezan ekecek
sin!
Stepan sendeledi, gzlerini krptrd.
Sus! Tanr akna sus, Mariya!
Sarho herif! Kimin parasyla sarho olduunu bilmedi
imi sanma! Biliyorum, hepsini biliyorum! Keyfinden itin,
deil mi? ok mutlu musun bari?
Sus, Mariyacm. sus artk!
Niin geldin buraya? Niin, hadi, syle! vnmeye,
deil mi? Bize caka satmana gerek yok!.. Btn dnya biliyor!
Herkes seni gsterip gsterip alaya alyor, gz kas!
Stepan ayan yere vurdu, gzlerinden ate saarak
dirseiyle Mariyay drtt.
Sana sus dedim! Y e te r artk!
Susmayacam ite! Yoksa beni dvmek mi istiyorsun?
Dv, hadi, dv! Zaten senden baka ne beklenir? Dayaktan
baka bildiin bir ey var m ki?.. Ben de bu ie yaryorum
ancak! Sevmeye gelince hanmefendine gidiyorsun! O zen
gin... gzel... soylu... Bense bir kyl parasym! Hadi, daha ne
duruyorsun? Vursan a!
 Slcpan kulaland. Mariyanm fkeden arpklaan yz
ne olanca gcyle vurdu. Sarho bilmezliiyle savurduu yum
ru k Mariyann akana gelmiti. Mariya sendeledi, gk dem e
den yere yld. Tam devrilecei srada Stepan ikinci yumruu
kadnn gsne indirdi.
Stepan karsnn scak ama cansz yatan gvdesinin stne
eildi, ok ac ekmi yzne bulank gzlerle bakt, bir ey
anlamakszn lnn yanna kt.
Gne kyn zerinde hayli ykselmi, cayr cayryakyor-
du. Rzgrn soluu bile yakcyd. Stepan ile Mariyann ev
resindeki kalabaln zerine ken kavurucu scak insanlarn
yreine sknt gibi reklenmiti. Herkes nlerindeki cesedi
gryor, bir cinayet ilendiini anlyor, ama gzlerine inanam-
yorlardu. Stepan puslu baklarn kalabaln zerinde gezdir
di, dilerini gcrdatt, abuk sabuk bir eyler homurdand. Ama
kimse onun kollarn balamaya kalkmad. Maksim Jurkin,
Semyon, Manal'uilov korkudan yan yana kenetlenmi, kalaba
ln ortasnda dikiliyorlard. nn de yzleri l gibi
sapsaryd.
Ne diye ldrd karsn? diye soruyorlard birbirlerine.
Stepann annesi ortalkta dolanyor, bir eyler syleyerek
alyordu.
Olanlar hanmefendiye ilettiler. Bayan Slrelkova derin
den bir ah ekti; ispirto iesine sarld, ama baylp dmedi.
Ne korkun insanlar bunlar! dedi. Bylesi grlme
mitir! Hergele takm hepsi de! yi, iyi, ben onlara gste
receim! Benim nasl bir insan olduumu anlasnlar!
Hanmn avutmak iin Rjevetski kotu geldi. Kotu geldi
ve kaprisli hanmefendinin onun elinden alp Stepana verdii
yerine yeniden kavutu. Bu yer bol gelirliydi, smscakl, tam
ona greydi. Ylda on kez onu oradan kovarlar, ama her
seferinde elinden aldklarn geri verirlerdi. Verdikleri hi de
az deildi...
 BARON

B a r o n altm yalarnda, sska, ulak telek bir adamdr.

Srlnda, boynundan aaya doru kocaman bir kabarklk
bulunmakla olup bu kabarklk ancak mezara girdikten sonra
dzelecee benzer. Adamn kseli bir kafas, sis burnu, sulu
O 4 j j

gzleri, leylak rengine kaan enesi vardr. Hafif mavilik tm

yzne yaylmtr, mavilie neden olduu sanlan ispirto iesi
aksesuarcnn dalgnl sonucu kilitlemeyi unuttuu dolapla
durur. Beylik ispirto dnda Baron arada bir ampanya da ier,
ampanyay ise soyunma odalarnda ielerin, bardaklarn
dibinde bolca bulma olana vardr. Baronun sarkk yanaklar,
gzlerinin altndaki torbalar en ufak hareketle, kurumak iin
aslm amarlar gibi titrer. Kulaklkl krk apkasnn asla
rndan kafasnn dazlak yerinde yeil bir iz kalmtr. Baron
apkasn giymedii zamanlar gtrr, bozulduu iin haylidir
yanmayan, nc kulisteki boynuz biimli gaz lambasna asar.
Sesine gelince, atlak bir tencerenin tnlamasn andrr.
Peki, giyim-kuam nasldr, dersiniz? Eer onun klyla
alay etmeye kalkarsanz etkili insanlar fazla takmyorsunuz
anlamna gelir ki, bu da size bir saygnlk kazandrmaz. Hele
gnlk takmnn stne giydii kahverengi pardsy hi
sormayn! Dmeleri kopmutur, dirsekleri parlar, aslar saak
gibi liyme liyme sarkar. Pards adamn dar omuzlarnda krk
bir askda durur gibi duruyorsa bundan ne kar? Buna karlk
bir zamanlar byk bir gldr ustasnn bedenini sarm
olmas yelmez mi? Mavi ieklerle ssl kadife yeleine
gelince; en azndan yirmi tane delii ve saysz lekesine karn
byk bir deer tamakladr, nk Salvininin kald bir
otelde bulunmu olup, onu bu gl trajedi oyuncusunun
giymediini kimse kantlayamaz. Yelek dev sanatnn ayrld
nn ertesi gn odasnda bulunduuna gre bunun gerekli
inden kuku duyulmamas gerekiyor. Baronun boynuna takt
kravatnn da ayr bir zellii vardr. Sala ve estetik
anlayna uygunluu bakmndan bu kravatn yerine daha
dayankls, daha az yalanm taklabilirse de. nl Erneste
Rossininin Makbet piyesinde cadlarla konuurken giydii
pards kalntsndan yapld iin Baron kravatyla ne kadar
vnse azdr. Baron boynuna dolad bu nesnede asalak
trnden minik yaratklar ararken;
Benim kravatmda Kral D nkann kan kokar, diye
bbrlenir.
G ene de onun izgili, alaca bulaca pantolonuyla istedii
niz kadar alay edebilirsiniz. B a ro n un alt tiyatronun oyun
cular patolonun. Sara B ernardn A m erikaya yolculuk ettii
geminin yelkeninden dikildii yolunda aka yaparlarsa da onu
daha nce hibir nl giymemitir. B aronun pantolonu tiyat
ronun yer gstericisinden ald herkese biliniyor.
Baron, izmeleri abuk eskimesin, suflrlk grevini y
rtt kulbenin tabanndan eksik olmayan hava akmnda
bacaklar mesin diye yaz-k bol lastik ayakkablar giyer.
Tiyatroda yerde bulabilirsiniz Baron'u: Bilet giesi, suf
lr kulbesi, erkekler soyunma odas. Bunlarn dnda onu
hibir yerde aramaya kalkmayn. Geceleri giede uyur, gn
dzleri ise bo vakitlerini loca tutanlarn listelerini karmakla,
bir de gie grevlisiyle dama oynayarak geirir. Gie grevlisi
sracal ihtiyar onun tek dostudur; onun anlattklarn dinler,
sorularn yantlar.
Sullr kulbesi onun kutsal grevini yapt, ekmek paras
kazand yerdir. Siz kulbenin dnn prl prl beyaza b o
yandna bakmayn; erisi rmcek alaryla, atlaklarla,
batc kymklarla kapldr; boucu havas isli rutubet, balk.
 ispirto kokar. Baron iini bitirir bitirmez perde aralarnda
erkekler soyunma odasna koar. Soyunma odasna ilk kez ge
lenler. acemiler onu oyuncu sanp alklarlar.
Bravo! Bravo! Makyajnz ok gzel! Ne kadar gln
bir yznz var! Ya u zgn giysiler size ok yakm! diyerek
kahkahay basarlar.
Zavall Baron! insanlar onun da kendi yz olabileceini
anlamak islemezler.
Soyunma odasnda Baron nl oyuncular hayranlkla iz
ler, eer o orada byle biri yoksa daarcnda bolca bulunan
grlerini oradakilerin konumalar arasna sokuturmaktan
byk zevk duyar. Ancak onun szlerine pek aldran kmaz,
nk dnceleri onlara gre bayatlamtr, ayrca sylene
sylene kabak tad verir olmutur. G enelde Baronu adam ye
rine koymazlar, eer ortalkla fazla dolanr, birilerine ayak ba
olursa, ek git bamdan, be adam! diye azarlayverirler.
Kulbesinde gereinden ok alak ya da yksek sesle suflrlk
elliinde de yle. Adamcaz bir gzel halarlar, ceza ver
mekle, tiyatrodan kovmakla gzn korkuturlar. Sahne arka
snda her trl akann, taklmalarn, sz oyunlarnn balca
hedefidir. Birisi nktesinin etkisini denemek isliyorsa buyur
sun; o, byle eylere kesinlikle aldrmaz! Adamcazla alay
etmek iin baron adn takal lam yirmi yl oluyor, ama onun
bir gn kzd, taklanlara kar kt grlmemitir.
Oyuncular para dem eden Barona rollerinin metnini
kopye ettirirler, akllarna esen her ii yaptrrlar. Biri ayana
basacak olursa nce o zr diler, yzne utanga bir glm
sem e yaylr. slerseniz buruuk yzne herkesin ortasnda bir
lokal aln, size kendi adma gvence veriyorum ki. dav e t
meyecektir sizi. Geenlerde jn prmiyerin yapt biimde, o
deerli, can gibi sevdii pardssnn aslarndan bir paray
koparp aln, o gene kzmayacak, yz pancar gibi kzararak
gzlerini krptrmaya balayacaktr. Ezikliin, uysalln by-
lesi grlmemitir! Byle bir adam kim sayar? Kimse! Yaa
d srece ipini pazara karacaklar, ldkten sonra da hemen
unutacaklardr. Baronun ne zavall bir adam olduu yeterince
anlalmtr, sanyorum.
Bundan hayli zaman nceydi. Sevip sayd, nnde hay
ranlkla eildii insanlar (Hamlet ya da Frans Moor rollerine
kan sahne sanatlarn sevip saymamak elinde miydi?) ara
snda bir arkada, hatla karde olarak kabul edilmesine ramak
kalmt. E er gln derecede basil bir durum onu engel-
lemeseydi, imdi oklan nl bir oyuncu olmutu... Buna y ete
nei vard, istei de... Fakat basil dediimiz u engel, yani ken
dine gvensizlii olmasayd...
Bir an sahneye kacak olsa be katl seyirci salonunu dol
duran insanlar balarn uzatp kahkahayla glmeye, ona yuh
ekmeye balayacaklarm gibi bir korku vard iinde. O n e
denle, ona piyesle rol almasn nerdiklerinde kzarp boza
ryor, eli aya tutularak;
Durun, biraz daha bekleyelim! diyordu.
Sonunda yallk gelip alncaya, sfr lkelinceye, g
bela bir suflrlk grevi buluncaya dein bekledi.
Aslnda suflrle de oklan razyd, nk bir kuru
dem eden n sradan da ilerde oturuyor, oyunlar herkesten
iyi izliyordu. Bundan iyisi can sal!
Grevini baaryla yrtmede kimse B aronun eline su
dkemez.Yanllk yapmamak iin temsilden nce piyesi bir-
iki kez okumas yeler de arlar bile. Birinci zil alar almaz
kulbesinde yerini alr, kitabn sayfalarn yava yava evir
meye balar. Tiyatroda ondan daha hamaratn bulmak zordur.
G ene de onu suflrlkten kovmay gerektirecek davra
nlarda bulunmaktan kendini alamaz. Tiyatro dzensizliklere
kesinlikle meydan verilmeyen bir yerdir. Baron kimi zaman
yle allmadk iler yapar ki, nerdeyse bir rezalet kacak,
tiyatro birbirine girecek.
 Sahnede oyunculardan biri roln gzel oynad m. Baron
heyecanlanp elindeki kitab kapatr, suflrlk yapmay u
nutur. Hatla daha ileri gidip. Bravo! ok gzel! diye barr,
izleyicilerin yeterince tepki gstermedii zamanlarda kendisi
alk tutar. Bir keresinde baarsz bir oyuncuya Yuh! diye
barmt da az kald yerinden oluyordu.
Pis kokulu kulbesinde oturup suflrlk yaparken seyre
din siz onu. Yz renkten renge girer, kollarn-bacaklarm
oynatr, derin derin iini eker, gereinden daha yksek sesle
fsldar... Sesini iyice ykselttii zamanlar koridorda aylak
aylak dolaan yer gstericiler bile duyarlar fsldamalarn.
Hatta daha ileri giderek oyunculara kr, onlara akl ver
meye kalkar.
Sa elinizi yukarda tutun! Ateli szler sylyorsunuz
ama yznz kaskat! Bu. size gre bir rol deil, baarmanz
iin daha bir frn ekmek yemeniz gerekir! Bu rolde Ernesto
Rossinin nasl oynadn grmenizi islerdim! Oynamyor,
maskaralk yapyorsunuz! Sizin gibi dar kafallar her eyi ber
bat ederler!..
Suflr olarak kitapla yazlanlar fsldayaca yerde byle
eyler fsldar Baron. O nun gibi garip bir adam tiyatroda
neden tutarlar, bilmem. Eer onu kovsalard. geenlerde yaa
nan bir olayn tan olmaktan kurtulurlard seyirciler. Bu rezil
lik derecesindeki olay yle oldu:
Sahnede Hamlet temsil ediliyordu, salon tklm tklm
doluydu. Gnm zde Shakespeare yz yl nce naslsa gene
ayn ilgiyle izlenir. Shakespearein piyesleri oynanrken ise
Baron en heyecanl gnlerini yaar. ok ier, ok konuur,
durmadan akaklarn ovuturur. Yumruklaryla akaklarn
ovalarken kalasnn ii fokur fokur kaynyor demektir. G e r
ekten de yal zihni lgnca kskanlktan, umutsuzluktan,
nefretten, dlere dalp gitmekten allak bullak olmutur.
nk H am leti oynamak onun en byk amacdr. Ona gre
 bugn uak, ertesi gn patan rolne kan cce oyuncularn
harc deildir Hamlet oynamak. le yandan srtnda kamburu,
aksesuarcnn dolaba kilitlemeyi unuttuu ispirtoya kar b
yk tutkusu varm, bu da H am leti oynamaya gitmezmi, onu
dnd yoktur. Tam krk yldr dinleye dinleye bu roln
szlerini ezberlemitir, oynayanlar izlerken acdan kvranr,
kendini o rolde dlerken iin iin yanar. Artk bir aya
ukurda saylr, Azrail bir gn kapsn alp onu tmyle tiyat
rodan koparacaktr. Hi olmazsa bir kerecik prens ceketini
srtna geirip deniz kysnda, ssz kayalar arasnda sahneden
yle bir gemeyecek;
Uurumun derinliklerine bakp
Uzak dalgalarn hrtsn duyduunda
Bu sszlk slkler seni umutsuzlua!
diye seslenmeyecek mi?
Byle dler kurarak brakn gnden gne, saatten saate
eriyip tkenen zavall Baron acaba bu dler gereklese hangi
ateler iinde yanard?
Olayn getii akam Baron fkeden, kskanlktan kudu
racak gibiydi. N e d e n derseniz, Hamlet roln ince sesli, en
nemlisi de kzl sal bir ocua vermilerdi. Hamlet kzl sal
olabilir miydi?
Diken zerinde oturuyor gibiydi kulbesinde. H enz
Ham let sahnede yokken bir dereceye kadar sakindi, ama ince
sesli, kzl sal delikanl ortaya knca oturduu yerde kvran
maya, ektii acya dayanamyormu gibi hop oturup hop
kalkmaya balad. Suflr olarak H am lclin szlerini fsldamas
gitgide inlemeye dnl. Elleri titriyor, kitabn sayfalar bir
birine karyor, amdanlar bir ileri bir geri gidip gidip geliyor
du. Bir ara gzlerini H am leli oynayan gence dikli, fsldayarak
yardm etmeyi brakt. O anda braksalar delikanlnn kzl sa
larn tutam tutam yolard. Hamlet kzl sal olacana dazlak
olsun daha iyiydi. M adem rol kua evirmiti, iyice maskaraya
dnsnd H am let bozuntusu!
Oyunun ikinci perdesinde fsldayarak okumay tmyle
brakt; fkeli kkrdamalarla, azarlamalarla ikide birde laf a t
maya balad. B ereket versin oyuncular rollerini iyi ezberle
milerdi, onun fsldayarak yardm etmesine gerek kalmyordu.
Aman ne Hamlet! Byleside grlmemi! Kh-kh-kh!
Herkes haddini bilmeli! Sahneye kmak kim, sen kim! Hadi
sen git d e terzi ra kzlarn peinden ko! H am letin byle
aptal bir surat olsa herhalde Shakespeare bu piyesi yazmaya
kalkmazd!
Kzl sal delikanly azarlamaktan yorulunca bu sefer ona
akl retmeye balad. Ellerini, ban bir o yana, bir bu yana
dndryor; yumruunu nndeki kitaba vuruyor, kzl sal
genten tlerine uymasn istiyordu. Btn amac Shakes-
p earei kurtarmakt, bu byk sanatya kar saygszlk eden
leri durdurm ak iin her rezillii gze alr, gerekirse cann o r
taya koyard.
Baron, kzl sal gen br oyuncularla s a h n e dnda
arkadalk e d e rk e n bile ifrit oluyordu. Ham letin piyeste By
le adamlara elimden gelse gzel bir sopa ekerdim! diye s
zn ettii, uzun boylu, iri-yar oyuncunun tavrlaryla krt
mas dayanlacak gibi deildi. Ama imdi gel bir de onun sah
nedeki oyununa katlan! Baron soluk almakta glk eki
yormu gibi sol elini gsnn stne koydu, ba heyecandan
kulbesinin tavanna arparken elini havada sallamaya balad.
yice ykselen atlak sesi kzl salnn konumasn yanda
kesti, gencin dnp suflr kulbesine bakmasna neden oldu.
Zrhnn zerinde kanlar kurumu,
fkeden yz kpkrmz olmu Pirr
Ate saan, kudurgan gzlerle
Peder Priam \ aryor!
 H am lclin bu szlerini yar beline dek kulbesinden dar
uzanarak okuyan Baron ite byle konuacaksn! dercesine
ban sallad; sonra heyecann yitirmi, lgn bir sesle;
Sonrasn siz devam edin! dedi.
Konumas yanda kesilen Hamlet hem en balayamad, bi
raz bekledi, bu srada seyirci salonu byk bir sessizlie
gmld. Baron eilip yeniden kulbesine girerken kafasn
tavana kt diye arpmasndan kan tok ses bozdu bu
sessizlii. A rk a sralardaki seyircilerden kahkahalar ykseldi.
Bravo davulcu!
Oradakiler Hamlet'in konumasn suflrn deil, o rk e s t
rann uyuklayan davulcusunun kestiini sanyordu. Davulcu
ayaa kalkt, bir palyao kvraklyla seyircileri selamlad. Bu
sefer seyircilerin hepsi birden glmeye balad. Tiyatro seyir
cisi bu gibi yanllklar ok sever, eer sahnede oyun yerine
yanllklar gldrs sunulsa iki misli para demeye hazrdr.
Kzl sal delikanl roln oynamaya balaynca salon
yava yava eski sessizliine dnd.
Kahkahalar ykselince B aron utancndan yerin dibine
gemiti. ^
Bir zamanlar gzel kadnlarn hayran kald salarnn
yerinde durduunu sanarak iki eliyle birden bann dazlak
yerine sarld. imdi btn kent, btn gldr dergileri o n u n
la alay edecek, bununla da kalmayp onu tiyatrodan atacak
lard. Yz utantan yanyor, byle davrand iin kendine
kzyordu. H am let oyuncusunun yerine onun konumu olm a
sndan dolay duyduu heyecan tam olarak gememiti, tir tir
titriyordu.
Sahnede konumak kim, sen kim? Senin iin suflrlk
yapmak! Bakasnn rolne el atarsan paparay yersin! Evet,
btn bunlar doru da kzl salnn krtmalarna nasl daya
nlr? Bu ocuk ne zaman adam gibi rol yapmay renecek?
Piyesin bu blm byle mi oynanlr? diye syleniyordu
kendi kendine.
 Byle sylenmesine karn gene dayanamayp kzl
salnn yzne gzlerini dikti, ocua t vermeye halad.
Bir ara yapt garip bir hareketle de btn seyircileri
gldrd. Hamlet oyuncusunun krlmalarna ylesine sinir
lenmiti ki, oyunun ikinci perdesinde delikanlnn son
monolounu sylemek zere durup ban sessizce sallamasn
frsat bilerek fkeli, nefret dolu, ama yllarn ypratp
gszlelirdii sesini yeniden ykseltti:
Ey kanl ehvet dkn, ikiyzl alak!
Satlk, duygusuz, aalk zalim!
Bir an sustu, derin derin soluk ald, daha alak sesle;
Aptal herif! Sonunu sen getir! dedi.
E e r yeryznde yallk diye bir ey olmasa gerek
H am lelin sesi byle olurdu, kzl salnnki gibi deil! Ancak
ya her eyi bozuyor, ileri berbat ediyordu.
Zavall Baron! O ne ilkli, ne de son olacak!
O n u bu sefer tiyatrodan kovacaklar kesindir... Byle bir
nlem kanlmaz gzkyor.
 N S A N IN K YZ

G e lin de bu yezitlerin, bukalemunlarn tavrlarna kann!

amzda insann inanlarn yitirmesi eski eldivenini yitir
mesi kadar kolaydr. te ben de inancn yitirenlerdenim!
Bir akam atl tramvayla eve dnyordum. Benim gibi
yksek dereceden bir memurun tramvaya binmesi yakk al
maz, ama o gn krkm giydiimden, kunduz derisi yakam
kaldrnca yzm kimse gremeyecei iin iim rahatt. Hem,
biliyorsunuz, tramvayla yolculuk ucuzdur. Vaktin hayli iler
lemi, havann da souk olmasna karn ierisi tklm tklm
doluydu. G erekten beni kimse tanyamad, kunduz yaka beni
tannmaz insan yapmt. Yolculuum rahat rahat srerken bir
yandan uyukluyor, bir yandan da vagonu dolduran sradan
insanlar izliyordum.
Tavan krknden yakal, ufak tefek bir adam dikkatimi
ekti birden. Hayr, o deildir. Bizimki olamaz! diye d
nrken, Yok! Ta kendisi! demeye baladm. G zlerim e ina-
namyordum. O muydu acaba?
Tavan krkl yakal adam, bizim dairede emrim altnda
alan memurlardan Ivan Kapitonaylesine benziyordu ki!
Ivan Kapiton elimsiz, ezik, snepenin biriydi. Yerlere kadar
eilerek bayramnz kutlamaktan, bayanlarn yere drd
mendilleri almaktan baka bir ie yaramazd. Yann gekin
olmamasna karn eilmekten srt kamburlam, dizleri b
klmt; kirli ellerini iki yanndan hi ayrmazd. Onunla
karlamadan az nce kafasn kapya arpm ya da slak tahta
beziyle bir gzel pataklamalardr, diye geerdi aklnzdan. O
sklm pklm duruuna baknca iiniz cz ederdi: ylesine
zavall, acnacak biriydi ite. Beni grd zaman da kaacak
delik arar, ne yapacan arrd. Onu boazlayacak, bir lok
mada yutacakmm gibi korkard benden. H ele biraz azarla-
mayagreyim, ayaz vurmuasna zangr zangr titremeye ba
lard.
Ondan daha ezik, daha suskun, daha umarsz birini grd
m anmsamyorum.
Yakas tavan krkl adam ite bu Ivan Kapiton getirdi
aklma. Nasl da benziyorlard birbirlerine! Bununla birlikte
Ivan Kapiton'n mymnt, zavall grn yoktu yznde.
Arkadalaryla konuurken, daha da nemlisi, siyasetten sz
ederken kendini dinletmesini biliyordu. Elini-kolunu sal
layarak yle rahat bir konumas vard ki. hi sormayn!
H am betin lm Bismarkn ekmeine ya srd. Akl
l bir adamd Ham bel, biraz daha yaasa Almanlara kk s k
trrd. En azndan byk bir sava tazminat koparrd. K e n
disi bir Franszdr ama gerek bir Rus ruhu tadna eminim.
Yetenekli bir devlet adamyd.
Vay, vay! Bakn u snepenin sylediklerine!
Bileti ona doru yaklanca bizimki Bismark brakp
berikine ulland.
Bu tramvayn ierisi neden bu kadar karanlk, bakaym?
M um unuz mu kalmad yoksa? Ben daha byle bir dzensizlik
grmedim! Haddinizi bildirecek biri yok da onun iin, deil mi?
A vrupada olsa size oklan gerekli cezay verirlerdi! Halk sizin
iin deil, siz halk iin varsnz! Tanr hepinizin belasn versin!
Anlamyorum, niye amirlerinizden biri gelip de bu durumu
grmez?
Az sonra ilerlememiz iin bizleri uyard:
Hadi, kprdayn biraz! Hey, szlere sylyorum! O tu
ranlardan biri u bayana yer versin! insanlarda nezaket denen
ey kalmam! Bileti, abuk buraya gelin! Siz para toplamak
tan baka bir ey bilmez misiniz? Bayana bir yer bulsanz a!
Alaklk sizin bu yaptnz!
 Vay. icrcs vay! Suratna baktka inanasm gelmiyor. H a
yr, bu bizim Ivan Kapiton olamaz! Bizimki nereden bilecek
H am bcti, Bismark? Byle laflan alm mdr azna?
Beriki sigarasn yere atarak;
Neyapalm? D zen byle gerektiriyorsa uyacaksn! Gel
de bu adamlarla birlikte yaa bakalm! Akllan ekilcilikten,
gsteriten bakasna ermez! Bunlarn hepsi aklaban, ikiyz
l! Z o r dayanyorum, aralarnda boulacam vallahi!
Dayanamayp bir kahkaha attm. Kahkahay duyunca bi
zimkisi dnp bana yle bir bakt. Kahkaham tanm, srtm
daki krk grmt. Sesi birden titrekleti, bir anda srt
kamburlat, surat arpld, ardndan sesi soluu kesildi, elleri
iki yanna yapt, dizlerinin ba zld. Bu ne byk bir d e
imeydi! Artk kukum kalmamt, bu bizim m em urcuk Ivan
Kapitontan bakas deildi. Orada oturacak bir yere kt,
burnunu tavan krknn arasna saklad.
Zavall adamn suratna bir daha baktm.
Bu snepe, bu mymnt deminki laflar syleyebilir mi?
Syleyebilir mi? Evet, syleyebilir... nanlmas g bir ey ama
doru... Ah seni hergele! diye geirdim iimden.
Gelin de zavall bukalemunlara inann siz! ldrseler i
nanmam. Kim ne derse desin kl yutmam!
 M ANYA G R A N D O Z A 1 OLAYLARI

" H ekim gazetesinin dikkatine

Uygarln insanla yararlar yannda byk zararlan

dokunduundan kimsenin kukusu olmasn. Son yllarda sk
sk karlalan sinir bozukluklarnn tem elinde uygarln iler
lemesini gren hekimler konunun zerinde nemle duruyor
lar. A m erikada, A vrupada en hafifinden en arna kadar
adam bana sinir hastasna Taslarsnz. Ben kendim de kayna
n uygarln gelimesinde aradm birok ar ruh hastal
olay ile karlatm.
G eenlerde emekli olan bir zabta mdrn alalm ele.
Adamcaz toplant yasana takm kafay. Kalabalktan
rkt iin ailesiyle birlikte yemek yemeyi brakt, kyn
srlerini toprana sokmaz oldu, aalar topluca grmemek
iin ormann kesti. Bir gn onu bir toplantya aranlara;
Toplanmann yasak olduunu bilmiyor musunuz? diye
kt.
Dorucu ba olduundan m, yoksa tam tersine dzen
bazl yznden mi (gerek durum u bilmiyorum) srgn
edilen bir polis m em uru da delie tkmakla bozmu akln.
Bir kutuya kapatt kedileri, kpekleri, tavuklar gnlerce
orada tutar. Yakalad hamambceklerini, tahtakurularn,
rmcekleri ielere tkmaktan byk zevk alr. H ele eli biraz
para grd m, dayanamayp sokaa frlar, para karlnda
hapiste yatacak adam arar.

1 B yklk hastal.
 Biraz ieri gir de yat, iki gzm! Hapiste bir sre kalsan
ne kar? Krma beni, istediin zaman karrm! der.
Gnll birini buldu mu hem en hapse atar, banda gece-
gndz nbet tutar, anlatklar sre sona erm eden de dar
brakmaz.
Levazm astsubay amcam ok eli skdr. Kamn yalnz
peksimetle doyurur, ayakkabsnn iine kttan taban koyar,
ailesinden kim onun gibi yaparsa bolca dllendirir.
Vergi m em uru enitem de kafay bakalarnn foyasn
karmakla bozdu. Rvet almaktan dolay gazetelerin diline
dnce bu i geldi bana. imdi btn bakent gazetelerine
abone oldu, ama okumak iin deil. i-gc eline krmz
kalem alp su ilcyenlerin altn izmek. Gazeteleri batan
baa krmzya boyaynca ii rahata eriyor, sonra bunlar
gtrp sigara sarmalar iin arabaclara veriyor. Ertesi gn
gelsin yeni gazeteler!
 K O C A S IN I BIRAK IP GTT

B irlik te akam yemei yediler, az sonra midelerinin bu

lunduu yerde tatl bir geveklik duydular. D erken, esnemeye
baladlar, gzleri yava yava bzld. Adam bir sigara yakt,
gerinerek sedire uzand, kadn ise gidip kocasnn baucuna
oturdu. kisi de ok mutluydular.
Anlat, bakalm, dedi adam esneyerek.
Ne anlataym, bilmem ki!.. Ha. ey... Duydun mu. Sofi
Okurkova... ad nasld hele, von Tramb ile evlenmi. Byle
rezillik olmaz!
Neresi rezillik bunun?
Tram bn alan biri olduunu bilmiyor musun? Vic-
dan-sz bir adamdr o! lke, inan tanmaz! Ahlaksz herifin
tekidir! Baronun ilerini ynetirken vurgunu vurdu, imdi de
demiryolu yapmnda soygunculuunu srdryor... Kz karde
ini bile soyup soana evirdi. Hrszlkta stne yoktur. te
byle bir adamla evlendi zavall Sofi. ffetli bir kz tutsun da
byle bir namussuza varsn! Olacak ey deil! Milyoner de olsa
ben byle bir herifle evlenmezdim. sterse dnyann en yak
kl adam olsun! Alan birine koca diye varaym, hi d
nemiyorum!
Kadn, yz kpkrmz, odann iinde bir aa bir yukar
dolamaya balad. Baklarndan ok fkelendii anlalyor
du. Duygularnn itenlii ylesine belliydi ki!
Tramb d e n e n adam hayvann biridir! O n u n gibilerle ev
lenen kadnlarn aklna aarm!
Anlalyor, senin byle birine varmayacan belli. ey...
Peki, benim d e onun gibi be paralk biri olduumu rensen
ne yapardn?
 Ben mi? Hemen brakrdm vallahi! Bir saniye bile d u r
mazdm. Ben ancak namuslu bir erkei sevebilirim. T ram bn
yaptnn yzde birini yapsan o an eker giderdim.
Ya! Neymisin sen be! Byle bir kadn olduunu bil
miyordum. Kah-kah-kah! Th! Bir dey z n kzarmadan yalan
sylyorsun!
Ben mi yalan sylyorum? Yap yle bir ey de, gr,
bana neler geliyor!
Denemeye ne gerek var, canm? Kocan tanmyor m u
sun? Dzenbazlkta Tramb benim yanmda aylak kalr. O nu
suya gtrr, susuz getiririm. Niye gzlerini belerttin yle?
Anlamyorum, dorusu... (Suskunluk) Benim yllk kazancm
ne kadar, syler misin?
bin ruble.
Bir hafta nce sana armaan ettiim kolye kaa patlad
bize? ki bine, deil mi? D n yeni giysine be yz ruble d e
dik... Yazlk ev iin ne kadar para vermitik? ki bin de o...
Peki, dn babangelip dilenci gibi bin rublemize el koymad m?
Ama Piyer, bizim yan gelirlerimizvar...
Daha atlar, zel doktorumuzu,' terziden her ay gelen
faturalar hesaba katmadk. gn nce bezik oyununda yz
ruble ttrdn.
Ayaa kalkan adam karsna bu trden bir dizi masraf
sayd, sonra masasna yaklaarak bu masraflarla ilgili maddi
kantlar gsterdi.
Gryorsun, anacm. Senin von T ra m b n benim ya
nmda yunmu ykanm kalr. O da kim oluyor ki? Ufak bir cep
hrsz! Eh, hadi hoa kal! Sen sen ol, bir daha bakalarna a
mur atmaya kalkma!
ykmz burada bitiyor. Ama okurlar sorabilirler:
Peki, kadn kocasn brakp gitti mi?
Evet, gitti... A m a kendi odasna...
 VD E

D a ire d e n kan yazc, kayt m emuru gibi kk m em ur

takmndan be-on kii Neva caddesine dkld. Onlar byle
sokaa dken ey, arkadalar Strukovu n 1 doum gnn
topluca kutlamak istemeleriydi.
Strukov arl arkadalarn evine gtrrken hayal ku
ruyordu:
Arkadalar, eve varr varmaz bir gzel karnmz doyu
rur, ikimizi ieriz... Karm nefis brekler piirmitir, ununu
daha dnden aldm. Konyamz da var, hem en iyisinden
V orontsov konya! Kadncazn gzleri yoldadr imdi.
Strukovun evi ne yazk ki kentin br uundayd. Uzun
bir yry sonunda eve ulatlar. eri girdiklerinde brek ve
kzarm kaz kokusu burunlarnn direini szlatt.
Strukov kvancndan kkrdayarak;
Kokuyu aldnz, deil mi? dedi. Baylar, hemen palto
larnz karn! uradaki sandn stne koyarsnz... E, bizim
hanm nerelerde? Hey, Katya, biz geldik! Tabur gre h a
zrdr, komutanm! Akulina. gel d e beylerin paltolarn kar
malarna yardm et!
G elenlerden biri parmayla duvar gsterdi.
Bakn, ierde kim var!
Duvardaki uzun ivide kokard, eridi srma ilemeli prl
prl bir apka asl duruyordu. Yzlerinin rengi kaan m em ur
lar birbirlerine baktlar.

1 Y ongagil, ufak cfck.

ehov, yk kahramanlarna bir anlam olan soyadlar vermitir. Bu
bakmdan biz de bu soyadlar Trkeletirmeye altk ( .N. ).
 Bizim mdrn apkas! O da m gelmi buraya?
Evci, o burada! diyle fsldad Slrukov. Kalya ile ba
baa vermiler. Gidelim, baylar! M eyhanelerden birinde biraz
vakit geirip bizimkinin gitmesini bekleyelim.
Ariv m em ur yardmcs;
Senin buras niin kzarm kaz kokuyor, biliyor musun?
Bizim byk kaz ierde oturuyor da ondan, diye espiri yapt.
Anladk ama onun burada ne ii var? Hem en gider mi dersiniz?
Gider, gider. ki saatten fazla kalmaz. Karnm da yle
ackl ki!
nce aa bal ile birer duble yuvarlarz, ikinci kadehleri
ierken gelsin scak scak brekler! Bylece itahmz iyice
alm olur. Karmn breklerini bir lalsanz! Ardndan lahana
orbas...
Sardalye bal da olsayd bari...
Hem de iki kulu birden aldm. D rt eit desucuk... Ka
dncaz, kim bilir, nasl ackmtr imdi! Kr eytan, nereden
kt bu adam karmza?
M eyhanede bir buuk saal kadar oturup laf olsun diye bi
rer bardak ay ililer. Sonra Slrukovun evine gitmek zere
kalktlar. Eve girdiklerinde eskisinden daha keskin bir koku
arpt burunlarna. Mutfak kapsnn aralndan kzarm kaz
ile bir tabak hyar turusu grdler. Akulinan frndan bir
eyler karyordu.
Bugn iler ters gidiyor, arkadalar!
G e n e ne var?
Alk memurlarn midelerini acmaszca burmaya bala
mt. Ama ivide bu sefer sansar krknden baka bir apka
asl duruyordu.
Slrukov;
Prokalilovu n 1 apkas, dedi. Hadi, kalm, beyler! Bir
yerlerde biraz daha vakit geirelim. ok oturmaz...

1 G elip gccngil. ( .N .)
 O tu rm a odasndan kaln bir e rk e k sesi duydular:
Byle irkin bir adamn bu ka d a r gzel bir kars olsun!
A rdndan kadn sesi:
yledir, beyefendi. Aptallar ansl olur...
abuk gidelim buradan! diye inledi Strukov.
Doruca ayn m eyhaneye gittiler, birer bira smarladlar.
Arkadalar Strukovu avutmayla alyorlard:
Prokatilov gl adamdr. Bir saat bile o turm adan kar.
Senin bana talih kuu kondu, arkada. A rtk on yl srtn yere
gelmez... Niye o kadar zlyorsun ki? Hadi, zlmeyi brak!
zlm em em gerektiini ben d e biliyorum. Am a asl so
run o deil! Alktan karnm zil alyor...
Bir buuk saat sonra S lrukovun evine yeniden gittik
lerinde sansar apkay yerinde asl buldular. ster istemez
ktlar evden.
A ncak saat 8de apkann yeri boald, konuklar yem ek
lerin tadna bakma frsat bulabildiler. N e var ki brekler
kurumu, lahana orbas soumu, kaz frnda bekleye bekleye
gereinden fazla kzarmt. Ksacas, Strukovun parlak
gelecei uruna doum gn yemei berbat olmutu. G e n e de
itahla yediler.
 B E C E R K S Z

B izim ouklarn eiticisi Yuliya Vasilyevnay geenler

de alma odam a ardm. Verdii derslerin parasn dem ek
istiyordum.
O turun, Yuliya Vasilyevna, dedim. Hesabnz ka p a ta
lm. H erhalde sizin de paraya gereksinmeniz vardr. Siz k e n
diniz islersiniz sandm ama islemediniz. Terifat seviyorsunuz,
dem ek ki... Neyse, ayda 30 rubleye anlamtk, deil mi?
Hayr, 40 rubleye.
Hadi, canm, siz de! Ben buraya 30 diyeyazmm. Eiti
cilere hep 30dan derim. ki aydr m kalyorsunuz bizde?
Hayr, iki ay be gn.
Tam iki ay! Byle kaydetmiim... D e m e k ki 60 ruble
dem em gerekiyor. Bundan 9 pazar, 3 de bayram tatil der
sek... O gnlerde Kolyay altrmadnz, yalnz gezdirdiniz,
deil mi?
Kpkrmz kesilen Yuliya Vasilyevna ceketinin c e p kvr
myla oynamaya balad, azndan tek sz kmad.
Bu durum a gre 12 ruble eksik deyeceiz. Kolyann
hasta yatt 4 gn de onunla d e rs yapmadnz, yalnz Varyay
altrdnz. Ayrca 3 gn diiniz ard iin karm leden
sonralar sizi izinli yazm. 12'nin zerine 7 daha eklersek, 19
ruble daha dmemiz gerekiyor. Bunu 6 0 tan karrsak geriye
ne kalr? 41... H esap doru mu?
Yuliya Vasilyevann sol gz kzarp suland, enesi titre
meye balad. Sinirli sinirli ksrp burnunu sildiyse d e gene
tek sz sylemedi.
 Ycni yla girerken bir ay fincan ile taban krmtnz.
12 ruble bunlar iin demeniz gerekiyor. Geri fincan aile
yadigr olup daha pahaldr ama yle olsun. Fincana gelinceye
kadar nerelere gitmiyor ki! Sonra dikkat etmediiniz iin Kol
ya aaca trmanrken setresini yrtm. Bunun iin de 10 ruble
deceiz. G ene dikkatsizliiniz yznden hizmeti kz Var-
yann izmelerini arm. Siz bunlar iin aylk alyorsunuz,
gznz drt aacaksnz! Etti mi be ruble daha! Ocak
aynda benden 10 ruble almtnz.
Yuliya Vasilycvna;
yle bir ey almadm! diyecek oldu.
Burada yazl. te...
Peki, yle olsun...
41dcn 27 karsa geriye 14 ruble kalyor.
Zavall kzn gzlerine yalar doldu, gzel uzun burnunun
zerinde te r domurcuklar belirdi.
Bir kcrccik para aldm. Karnzdan... ruble vermiti,
diyebildi titreyen sesiyle.
Ya? Burada yazl deil! Dn yleyse ruble daha!
Aln, paranz burada! tane on rublelik, iki de birer rublelik.
Tam am m?
G e n eitici verdiim paralan titreyen eliyle cebine sokar
ken;
Teekkrler, diye fsldad.
Niin teekkr ediyorsunuz?
Para verdiiniz iin.
Ama ben sizi aldattm! Soydum sizi! Paranz aldm! Bir
de bana teekkr ediyorsunuz!
Baka evlerde bu kadarn da vermiyorlar.
Vermezler ya! Senin gibilere vermezler, ite ben de size
iyi bir ders olsun diye byle davrandm. Seksen rubleniz urada,
zarfta duruyor. nsan bylesine beceriksiz olabilir mi? N eden
sesinizi ykseltmiyorsunuz, bakalarnn tavrlarna kar
kmyorsunuz? Bu dnyada hakknz ske ske alacaksnz!
Geveklie gerek yok!
Kzn yzndeki gevek glmsemeyi grnce byle
insanlarn varlna iyice inandm.
Kendisine verdiim byle bir dersten dolay zr dileyip
seksen rublesini verdim. ekine ekine teekkr edip kt.
Arkasndan bakarken bu dnyada gl olmann kolaylklarm
dnyordum.
 U B L R A IM IZ D A

B u r n u n u n ucu morarm adam istasyon kampanasna

yak-lat, ipini isteksiz isteksiz ekerek ald. O ana dein sakin
dolaan kalabalk birden canland, saa-sola kouturmaya
balad, bagaj ykl arabalarn grlts koptu drt bir yan
dan. Vagonlarn zerinden ipler atld, bir lokomotif ddk
ala ala vagonlara yaklat, tam katara balanrken birilcrinin
telalan yere drd ie angrtyla krld.Vedalaanlar
arasnda hkrarak alayanlar oluyor, kadnlar baryorlard.
ikinci mevki vagonlardan birinin nnde bir delikanl ile
gen kz duruyorlar, gz yalar arasnda birbirlerine ayrlk
szleri sylyorlard. Kzn sar salarn p e n delikanl;
Hoa kal, bir tanem, dedi. Bir sre gremeyeceimiz
iin ylesine zgnm ki! Seviyorum seni, bir hafta nasl
dayanacam, bilmem. Hadi, esen kal! G z yalarn sil, alama
artk!
G en kzn gzlerinden yeni yalar fkrd, bir damla da
delikanlnn dudana dt.
Gle gle, Varya! Tandklara selam syle! Ha, az kald
unutuyordum. E er M rakovu 1 grecek olursan... unu... u
yirmi be rubleyi ver, olur mu?
Cebinden kard yirmi belik banknotu kzn eline
tututurdu.
Verirsen ok iyi olur... Ona borcum var... Senden
ayrlmak ok zor!
zlme, Petya, cumartesiye dneceim. O gn kesin
buradaym. Beni unutma, e mi?

1 K aranlko lu. ( .N .)
 Kzn sarn ba Petyann gsne kapand.
Seni unutmak m? Nasl unutabilirim?.
ikinci kampana vurdu. Sevgilisini kollarnda skan Petya
gzlerini krptrd, hngr hngr alamaya balad. Kz in
leyerek delikanlnn boynuna sarld, ikisi birden vagona gir
diler.
G le gle, sevgilim, gzelim, bir tanem! Bir halta sonra
grrz.
Sevgilisini son kez pen Petya vagondan aa atlad, gelip
pencerenin nnde dikildi, kza sallamak zere mendilini
kard. Varya ise yal gzlerini ondan ayramyordu.
Kondktrn sesi duyuldu birden:
Yolcular yerlerini alsnlar! nc kampana vuracak!
Kimse darda kalmasn!
G erekten az sonra nc kampana ald. Petya m en
dilini sallyordu. Derken, birden yz uzad, bir ey anmsa-
masna eliyle alnna vurdu, gerisin geriye vagona atlad.
Varya! dedi soluk solua. Demin sana yirmi be ruble
vermitim ya! M rakova iletesin diye. ki gzm, bir kt im
zalar msn? abuk ol, tatlm! Nasl da aklmdan kt? Hadi,
hem en yaz da ver!
ok ge, Petya! T re n hareket etti.
G erekten de tren kalkm, gidiyordu. Petya kendini dar
att, byk bir znt iinde mendilini sallamaya balad.
Pencereden aa sarkarak ona el sallayan kza yle ses
lendi:
Varr varmaz paray aldn bildiren bir kt gnder
bana. Sakn ihmal etme!
T r e n oktan uzaklat halde o hep ayn eyi dn
yordu:
Ah, ne aptalm ben! mza almadan para verilir mi?
ocukluk, dpedz salaklk benim yaptm! (ini ekti) Ah,
canm benim! imdi ilk istasyona varmtr...
 A D K O N U L M A S I Z O R B R YK

Z e n g in bir bayram sofrasnda yirmi kadar kii le yemei

iin toplanm, yaamn tadn karyorduk. Uzun masay bir
ucundan br ucuna dolduran dizi dizi ielerden, havyar, s
takoz, som bal tabaklarndan alamyorduk baygn bakan
gzlerimizi. Midelerimize ate dm ya da Araplarn deyi
miyle gne arpm gibiydi. D urm adan yiyor, kadeh stne
kadeh kaldryorduk. Konutuumuz konular ise ylesine
eitliydi ki! Hogrnze snabilir miyim, deerli okurum?
Yani konumalarmz yalnz ileklerle, atlarla snrl deildi.
Kesinlikle! nemli konular tartyorduk. Kylmzn
durumu, polisimiz, parasal iler... (Bizi ele vermezsiniz deil
mi?) Arkadalardan biri cebinden bir kt karp glmeceli
bir iir okudu. iirinde ift gzn kullananlardan on, tek
gzllerden be ruble vergi alnmasn, krlerden hibir ey
alnmamasn llyordu. Her zaman uysal, saygl bir insan
olan Liubostajaycv (Fiodor Andreyi) bile genel havaya
kaptrd kendini. Ayaa kalkt, daire bakanmzla ilgili olarak
u bizim van Prohorn srk gibi boyu var! deyiverdi. Bu
szler zerine hep bir azdan P ereat!1diye bardk. nsan
larn kardelii adna zorla iirerek garsonlar da doru yoldan
ve batan kardk. Ben bile -H ogrnze snabilir miyim?-
doal bilimlerin gelimesini dile getiren birka sz syledim.
Sra ampanyaya gelince, bizim hem R e n a n mz, Hem
Spinozamz olan vilayet kalemi yazcs Ottigayeve sz verdik.
Ottigayev biraz nazlandktan sonra gzlerini kapya dikerek;

1 K ah ro lsu n ! (L at.)
 Arkadalar! diye balad. Buradakilerin eitli rtbeler
de olmas bir sorun yaratmasa gerek. Szgelimi ben, vilayet
kalemi yazcs olarak, aranzda oturan evrak memurlarna te
peden bakmak gibi bir niyet tamyorum. Umarm, burada
oturan ube mdrleri, efler de bana kar nemsiz biriy
miim gibi tavr taknmazlar. imdi izninizle... hmmm... iz
ninizle... Bakn, evrenize bir bakn! Neler gryorsunuz?
evremize baknca saygyla glmseyen kle suratlar
grdk.
Konumac kapya doru bir daha gz att.
Aclardan, ezinten baka bir ey arpyor mu gzn
ze? Hrszlk, soygunculuk, yamaclk, dolandrclk, her trl
ktlk sarm dnyamz! H erkes umutsuzluktan kendini
ikiye vermi! Zorbalk diz boyu! Gc gc yetene!.. Sonuta
bir sr gz yal, ac eken insan! te burada bizler onlar iin
alyor (konumacnn gzleri yaarmt) ve kadehimizi...
Tam bu srada kap araland, biri sessizce ieriye szld.
Bamz dndrp baktmzda, tepesinde geni dazla, du
daklarnda babacan glmsemesiyle ufak tefek bir adam gr
dk. ok yakndan tandmz biriydi bu. Adam durdu, konu
maya kulak kabartt.
Bizim filozofun sesi daha bir canland:
Evet, kadehimizi amirimiz, koruyucumuz, velinimeti
miz Ivan Prohor Kuldaayevin onuruna kaldryorum! ok
yaayn, saygdeer bymz!
Yirmi grtlaktan birden ok yaa! haykr ykseldi,
tatl ampanya ayn grtlaklardan aa lkr lkr akt.
Saygdeer pinpon masaya yaklat, glmseyerek bizleri
bayla selamlad. ok heyecanlanm olmalyd...
 S T AACI

B. v e T . ileleri arasndaki posta yolundan yryordum.

Bu yoldan gelip geenler Kozyavka deresinin kysnda tek
bana d u ran Andreyevin deirmenini ok iyi bilirler. Khne
deirm en her an yklmaya hazr gibidir; kamburu km, pl
prt iinde, ufak tefek, yal bir kadna benzetilebilir. Belki yz
yldr o rad a durmakla olup, uzun sredir altn gren yok.
Eer belini kocaman bir sde dayamam olsa bugne dein
yerle bir olmas iten deildi herhalde. St de deirmen gibi
yalanmtr, gvdesini iki kii zor kucaklar. St aacnn st
dallar deirmenin damna, su bendine sarkar; alt dallar ise
aaya dklen suya, topraa deer. Gvdesindeki dibi g
rnm ez bir kovuk aac irkinletirmitir. Elinizi kovuktan
ieri sokacak olursanz koyu renk bir bala ularsnz. Ayn
anda da banza bir sr yaban ars r, vzldaarak sizi
sokmaya alrlar. Bu koca aa ka yanda, dersiniz? Aacn
eski dostu A rhipe soracak olursanz bey konanda eitici,
sonra da hanmefendinin ua olarak alt gnlerde bile
byle yal olduunu syleyecektir. O gnlerin stnden yle
ok zam an geti ki!
St aac yalnz deirmene deil, A rh ip e de desteklik
etm ektedir. Arhip btn gn aacn kkleri arasnda oturup
balk avlar. Kendisi de st aac gibi kocayp kambur-
lamtr, disiz az aacn gvdesindeki derin kovuu andrr.
G ndzleri balk avlamay bitirdikten sonra geceleri ayn
yerde o tu ru p kara kara dnr. Aala ikisi, durmadan fsl-
daan kar-koca gibidirler. mrleri boyunca, kim bilir, neler
grp neler geirmilerdir!.. imdi onlarn anlatacaklarn din
leyelim.
Bundan otuz yl kadar nce St Yortusu denilen bir
kutsal pazar gn Arhip yal sdn dibinde oturmu, balk
avlyordu. H er zamanki gibi evresi byk bir sessizlik iin
deydi. St ile yal A rhipin fsldamalar, arada bir zplayan
balklarn prtsndan baka t kmyordu. Arhip leye
dein balk avladktan sonra tuttuu balklar ayklayp ken
dine orba piirirdi. Sdn glgesi kar kydan uzak
lamaya balaynca le vakti gelmi demekti. Bir de posta
arabalarnn ngraklarndan anlard len olduunu. Tam
le saatinde T. kenti ynne giden posta arabas bendin
yanndan geerdi.
O pazar gn de A rh ip ngrak seslerini duyunca oltay
elinden brakp bent ynne bakmaya balad. atl posta
arabas tepeyi at, ar ar yryerek bende doru indi.
Postac nde uyumaktayd. Araba bende yaklanca birden
durdu. oktandr armay unutan Arhip ok at bu ie.
Olaand bir eydi posta arabasnn orada durmas. Posta
cnn yannda oturan src tedirgin baklarla evresine
baknd, yerinde yle bir kprdand, postacnn uyurken
yzne rtt mendili hzla ekip bana elindeki demir
sopayla vurdu. Postacdan gk kmad, ama sar salarnn
arasndan kanlar fkrd. Bunun zerine arabac aaya atlad,
demir sopay postacnn kafasna bir daha indirdi. Bir dakika
sonra hzla sde doru yneldi. G neten yanm yz
sapsaryd, evresine bn bn bakyordu. Btn bedeni zangr
zangr titrerken koarak sdn yanna geldi, A rhipin
yaknda bulunuunu fark etm eden elindeki posta torbasn
aacn kovuuna tktrd. Sonra hzla arabaya trmand,
yerine yerletikten sonra demir sopay anszn kendi akana
indirdi. Arhip neler olup bittiini anlamamt. Yz kana
bulanan src barmaya balad:
mdat! Yetiin! Adam ldryorlar!
Atlar hzla srerek uzaklaan arabacnn haykr o ses
sizlikte birka kez yankland.
A radan bir hafta kadar gemiti ki, olay soruturmak
zere birileri geldi. Adamlar evrenin plann kardlar, ben
din suyunun derinliini ltler, st aacnn altnda le
yemei yedikten sonra ekip gittiler. Bu srada deirmenin
yannda oturan Arhip korkudan tir tir titrerken gzn kovuk
tan ayramyordu. D aha nce grmt, kovuktaki antann
iinde her biri beer mhrl birok zarf vard. Frsat bulduka
antay ap zarflara bakyor, yal st ise gndzleri susup
geceleri iin iin alyordu. Aacn sessiz atlarna dayana
mayan Arhip aradan bir hafta daha geince antay kapt gibi
ilenin yolunu tuttu.
Derdimi kime anlatabilirim? diye sordu karsna kan
lara.
n nde izgili nbeti kulbesi bulunan bycek sar bir
binay gsterdiler. eri girdiinde karsna ceketinin dm e
leri l l parlayan bir bey kt. Adam bir yandan piposunu
tttryor, bir yandan da nbetiyi azarlyordu. A rhip do
rudan doruya ona yaklat, yal stle ilgili yky zangr
zangr titreyerek anlatt. Beriki hem en nbetiyi azarlamay
brakt, A rhipin elindeki antay ald, kapan at, yz nce
sapsar, sonra kpkrmz oldu.
Sen burada dur! dedikten sonra kalem odasna kotu.
Orada evresine bir sr m em ur topland. Telala saa-so-
la koturmaya, kendi aralarnda fsldaarak konumaya bala
dlar.
 On dakika kadar sonra ayn adam geriye dnd, antay
A rhipe vererek;
Sen yanl yere gelmisin, arkada, dedi. Buras mal
mdrl. Bir alttaki sokakta polis karakolu vardr, oraya
gideceksin.
Arhip antay alp karakolun yolunu tuttu. Giderken bir
yandan da, anta baya yenilemie benziyor. Eski byk
l de kalmam. diye dnyordu.
Bir alttaki sokakta, nnde iki nbeti kulbesi bulunan
baka sar bir bina gsterdiler. Arhip ieri girdi. Burada kalem
odas hemen giriteydi. Arhip masalardan birine yaklat,
yazclara durumu ksaca anlatt. Birka kii antay elinden
kapt, aralarnda barp armaya baladlar, amirlerinin gel
mesi iin birini gnderdiler. Koca bykl, iri kym bir polis geldi
az sonra. Ksa bir sorgulamadan sonra koca byk antay onlar
dan alp odasna kapand.
Bir dakika bile gemeden odadan yle bard duyuldu:
Bu anta bo! Sorun bakalm, para nerede? Neyse, an
tay getiren ihtiyara syleyin de beklemesin! Durun, durun, git
mesin bir yere! Ivan Markoviin yanna gtrn adam! ey...
gitsin en iyisi!
Arhip selam vererek oradan ayrld. Ertesi gn sazanlar,
kzlkanatlar onu rmak kysnda yeniden grmeye baladlar.
Bu olay gz mevsiminin sonlarna raslyordu. Yal adam
ok zgnd, yapraklar sararan st aac gibi kedere
gmlmt. Gz mevsimini sevmezdi zaten. Birka gn sonra
posta srcsn de bendin kysnda grnce znts daha
bir artt. Arabac gene onun varlnn farkna varmadan aaca
yaklat, elini kovuktan ieri soktu. Islak, uyuuk arlar adamn
koluna svandlar. Eli kovukta aradn bulamaynca a raba
cnn yz sapsar kesildi. Tam o srada balk avlayan yal
adam fark etti.
 Hey, babalk! Buradaki anta nereye gitti?
Somurtarak oturan Arhip yant verecek durumda deildi.
stelik gznn nnde adam ldren arabacnn kendine de
bir ey yapmasndan korkuyordu. Ama adamn durgun sulara
dalp giden baklarna dayanamayp;
antay polise gtrdm, dedi. Ancak korkmanz ge
rekmez. Onlara antay sdn altnda bulduumu syledim.
Bunlar duyunca posta srcs o k fkelendi, yal
adamn zerine ullanarak dvmeye balad. Yzne, kafasna
vurmas yetmiyormu gibi bir de yere yatrp ayaklarnn altnda
inedi. N e d e n sonra fkesi geince dvmeyi brakt, ama
oradan ayrlmayp A rhiple birlikte deirm ende kald. G n
dzleri uyumakla geiriyor, kimseyle konumuyor, geceleri ise
bendin evresinde dolap duruyordu. Binleriyle gizli gizli
fsldatna gre ldrd postacnn glgesi de oralarda
dolayor olmalyd. Arabac bahar mevsimi boyunca da kim
seyle konumad, bendin evresinde gezinmelerini srdrd.
Ona acd iin bir gn Arhip;
Aptal aptal ne dolap duruyorsun? Git artk buralar
dan, dedi.
Ayn eyi postacnn glgesi de, st aac da fsldadlar.
Yok! Buralar brakp bir yere gidemem. im szlyor,
daha fazla dayanamayacam.
Bunun zerine Arhip arabacnn koluna girip ile m er
kezine gtrd, posta antasn teslim etlii polis karakoluna
gittiler. Karakol kaleminde arabac yerlere kapanp suunu
itiraf etti, ama koca bykl karakol amiri o k ard.
N e diye kendine kara alyorsun, be adam? Sarho
musun, nesin? stersen seni kodese tkaym da akln bana gel
sin! Bak unun yedii naneye! Bu alan aklnn karmasnn
nedenini bir trl anlamadm! O cinayetin katili bulunmad.
dedik. D aha ne stm e dyorsun? e k araban buradan, git
artk!
 Arhip getirip onlara teslim ettii antadan sz etti. Yaz
clar, O da neymi? gibisinden pek ardlar, koca byk kah
kahay bast. Adamlar tm belleklerini yitirmilerdi, anlalan.
Posta srcs karakolda da ruh huzuruna kavuama-
ynca Arhip ile ikisi st aacnn yanna dndler.
Arabac vicdan szsndan kurtulmann tek yolunu rmaa
atlayp intihar etm ekte buldu. Arhipin olta mantarnn yzd
durgun sular buland bir sre.
Bendin zerinde imdi iki glge dolayor. Yal Arhip ile
yal st aac belki d e bu glgelerle fsldayorlardr...
 H IR SIZ

S a a t on ikiyi vurunca Fiodor Stepan krkn giydi,

sokaa kt. Gecenin rutubeti bir anda sard bedenini. Bir yan
dan ince bir isenti serpitiriyor, bir yandan da nemli, souk bir
yel savruluyordu. Fiodor Stepan yar yklm bahe itinin
zerinden atladktan sonra sokak boyunca sessizce yrd.
Sokak ylesine geniti ki, bylesi Avrupa Rusyasnda bile zor
bulunurdu. Sokak deil, sanki upuzun bir alan... Ama ne yaya
kaldrm, ne de fener aramayn. Bu gibi lksn buralarda yeri
olabilir miydi?
Kiliseye giden insanlar duvarlarn, itlerin dibinden glge
gibi szlerek geiyorlard. Fiodor Stepan birka adm ile
risinde, ayaklar slak yolda aprdayarak yryen iki kii grd.
Bunlardan ufak tefek, kamburumsu olan hkm et tabibiydi;
ilenin tek okumu kiisi saylrd. Yal doktor, srgn ceza
sn orada eken Fiodor Stepana tepeden bakmaz, onunla
konuurken dosta iini ekerdi. O g ece kilisede yortuyu kut
lama nedeniyle eski moda keli apkasn giymiti. A rkar
dan baknca boyunlar birlemi iki rdek kalasna benziyordu
apkas. Belindeki kl adm attka krknn altndan dizini
dvyordu. D oktorun yannda ise gene keli apka giymi,
zayf, uzun boylu bir adam yrmekteydi.
Fiodor Stepan;
Hazreti Isa adna selam, Guri van! diyerek arkalarn
dan yaklat.
D oktor durup bir ey sylemeden onun elini skt, gsn
de takl Stanislav nian grnsn diye krknn yakasn
cakayla kaldrd.
 Ayinden sonra sizi evinizde kutlamaya gelebilir miyim?
diye sordu Fiodor Stepan. zin verirseniz perhizi sizde boz
mak istiyorum. M emlekette byk perhizi hep ailemle birlikte
kutlardm da... Birlikte gzel bir an olur...
D oktor ard.
Sana nasl syleyeyim, bilmem ki!.. ey... tek bama
oturmuyorum ben.... Ailem, karm... Sizse... ey... Neyse, b e
nimki de kr inan... Gelin bakalm, ne diyelim! h-h!
D oktor byle diyerek ksrmeye balad.
Fiodor Stepan kk gren bir glmsemeyle, sinirli
sinirli doktoru szd.
Peki, Barabayeve kar neden baka trl davranyor
sunuz? Birlikte yarglandk, birlikte buraya srgn edildik.
Onu her gn evinizde kabul ediyor, birlikte yiyip iiyorsunuz.
O nun alp rpt benimkinden kat kat fazlayd stelik.
Fiodor Stepan durdu, doktorla yanndaki geip gitsinler
diye slak ite iyice yaklat.
Geni sokan ucunda birtakm klar pl pl yanp sne
rek hep ayn yne, kiliseye doru ilyerliyordu. Mumlarla
istavroz yry... Tpk bizim oralardaki gibi... diye geirdi
iinden.
Iklarn bulunduu ynden an sesleri geliyordu. Kadife
yumuaklndaki her perdeden tenor nlamalar ard ardna
yaylyordu drt bir yana. Bu soukta ilk paskalya... Sonun
cusu olacaa da benzemez... f, ne berbat! Oysa bizim o ra
da... diyerek dncelere dald F iodor Stepan.
Bizim oradayla ilgili anlar canland. imdi orada
buradaki gibi amurla karm karlar, buzlu su birikintileri
yoktu; krlar batan baa krpe yeille bezenmiti. Rzgr
buradaki gibi insann yzne slak paavra gibi arpmaz, baha
rn lk soluunu tard. Geceleyin gkyz daha bir koyu olur
du, ama yldzlar da l l parlar, bu saatte douda aydnlk bir
erit belirirdi. odas da klar iinde, scack evinin p e n
cerelerinin nnde imdiki kirli it yerine yeil bir bahe
uzanrd. Odalardan birinde masada paskalya simitleri, votka,
eitli mezeler bulunurdu...
Ah, imdi orann votkas olmal da kafay bir gzel ek
meli! Burann berbat votkas boazdan gemiyor ki!.. diye
hayfland.
Sabaha doru derin bir uykuya dalarlard. le zeri uya
nnca e-dost ziyaretlerine balarlar, her gittikleri yerde birka
bardak yuvarlarlard... Kedilerin baklar gibi slak bakl
gzel Olya geldi hatrna. Olya imdi ml ml uyuyor olma
lyd, dnde onu grd filan da yoktu... u kadnlar ne
kolay avunurlar, her eyi ne abuk unuturlard! Olya olmasa bu
berbat yerde ne ii vard Fiodor Stepan'n? Olya onu d p e
dz faka bastrm, salak yerine koyup aldatmt. Giyimine
dkn her kadn gibi o da parasz edemezdi. Parasz yaaya
maz, sevemez, acya katlanamazd...
Ya beni Sibiryaya srerlerse? Sen de gelir misin? diye
sormutu, o ie girimeden nce.
Neden gelmeyeyim? Senin iin dnyann br ucuna
bile gelirim, demiti Olya da.
Fiodor Stepan sevgilisi uruna hrszlk yapm, sonra
yakay ele verip Sibiryay boylamt. Olya sonradan korkmu,
onu yalnz bana ortada brakmt. imdi aklsz ban dantelli
yumuak yastklara koyarak uyuyordu, ayaklar ise amurla
kark karlardan uzakt.
M ahkemeye sslenip pslenerek geldi. Bir kere olsun
yzn evirip bakmad bana. Avukat aka yollu bir eyler
sylediinde utanmazca kahkahay bast. O kadn ldrmek
bile az...
Dalp gittii anlarndan yorulduunu hissetti. Tm bedeni
anlarna katlmasna bitkin dm, neredeyse hastalan
mt; bacaklar onu tayacak durumda deildi. ok sevdii
ayini izlemek iin kiliseye kadar yryemeyeceini anlaynca
gerisin geriye evine dnd; izmelerini, krkn karmadan
yataa devrildi.
Karyolasnn ba ucunda asl kafeste ev sihibinin kuu
vard. ri gagal, sska, garip mi garip, cinsini bilmedii bir kutu
bu. Kanatlarnn ular kesilmi, kafasndaki tyler ara ara
yolunmutu. Ev sahibi kuu sasm yemlerle besledii iin oda
havas btn gn pis pis kokard. Kuun ii-gc kafesin iinde
dolamak, su dolu teneke kutuyu gagalamak, kimi zaman
srck, kimi zaman da tleen gibi tmekti.
Bu hayvan yznden uyku-tnek yok! Kahrolas! diye
geirdi iinden Fiodor Stepan.
Yatt yerden dorulup eliyle kafesi sarst. Bir sre sustu
ku. Bunun zerine yeniden yataa uzand, izmelerini karyo
lann kenarna takarak kard. O srada ku yeniden kafeste
tkrdamaya balad. Ayn anda da gagasndan den sasm bir
yem paras adamn salarna yapt.
Y eter artk! O rada ne kprdanp duruyorsun? Rahat
yz grmeyecek miyiz? diyerek kafesi kapt gibi odann bir
kesine frlatt. Kutan ts kmad.
Ama on dakika geti, gemedi, ku kafesinden km da
odann toprak tabann gagasyla eeliyormu gibi garip sesler
duyulmaya balad. Burguyla oyarcasna eeliyor, eeliyordu...
Fiodor Stepan sanki odann ortasnda yatyordu da kuun
kanatlar pat patakaklarnaarpyordu. arpaarpa kanatlar
krld, btn tyleri havaya utu. O srada Fiodor Stepan
uykuya dald.
Seni canavar! Niye kuun canna kydn! diyebaran bir
sesle at gzlerini.
Karsnda yal ev sahibinin daha da arplm suratn
grd. Adamn gzleri yalarla doluydu, fkeden titriyordu.
Kuumu ne diye ldrdn, kahrolas? Gzel gzel ten
hayvancazn sana ne zarar vard? Hadi, syle, niye kydn
canna? Utanm az herif, acmasz kpek! Bugnden tezi yok,
k evimden! Gzm grmesin seni! H em en git buradan!
Fiodor Stepan krkn, izmelerini giydi, evden kt.
Kurun rengi, somurtkan bulutlar rtmt sabah gn.
Durmamacasna yamur iseliyordu. Kurun koyuluundaki
gkyznn tepesinde gnein parladn kimse gznn
n ne getiremezdi.
Sokaa admn atmt ki;
Bonjourl Y ortunuz kutlu olsun mon eher} diyen bir ses
duydu.
Gcr gcr arabasyla nnden hzla geen, birlikte srg
ne geldikleri Barabayevdi. Silindir apkasnn stnde bir de
emsiyesini amt. Ahbaplarn ziyarete gidiyor, namussuz
herif! Burada da birilerine yaranp yeni dostlar edinmi. Ah,
ben de onun gibi yapp oka alsaydm! diye dnd Fio
dor Stepan.
Kiliseye yaklatnda baka bir ses, bu sefer bir kadn sesi
duydu. Kardan ierisi tklm tklm bavullarla dolu bir posta
arabas geliyordu. Bavullarn arasndan bir kadn ba uzan
mt:
Ltfen syler misiniz, Fiodor Stepam nerede bula
bilirim? A, siz misiniz?
Arabaya kotu, kadnn yzne gzlerini dikli ve o anda
tand. Sevinle ellerine sarld.
D grmyorum, deil mi? Naslsn, iyi misin? Bana
geldin, ha, Olyacm? Sonunda kararn verdin!
Barabayevin nerede oturdunu biliyor musun?

1 G n a y d n ... azizim . (F r.)

 Barabayev'den sana nc, syler misin?
Beni buraya ard da... Dnebiliyor musun, tam iki
bin ruble gnderdi! Ayrca her ay iki yz ruble verecek. Opera,
tiyatro var m burada?
F io d o rS te p a m o gn akama dein taban tepti, pansiyon,
kalacak ev arad. G n boyunca yamur kesilmemi, gne bir
an da olsa yzn gstermemiti. Ayaklarnn altndaki sulu
kar vck vck inerken;
Bu hayvanlar gne grm eden nasl yaayabiliyorlar?
Keyiflerinden yanlarna varlmadna gre yaayabiliyorlar,
demek ki. Onlarn da kendilerine gre yaamdan aldklar bir
tad olmal... diye dnyordu.
 LAF, LAF, Y A L N IZ LAF...

Telgraf Gruzdov bir akam otel odasndaki geni kane

peye uzanm yatyordu. Altn sars sal bann altna yum
ruunu koymutu. Karsnda dikilen, ufak tefek, kzl sal
gen kadna bakarak iini ekti.
Katya, syler misin, bylesine dmen iin sebep neydi?
una bakn, ok da msn!
Darda berbat m berbat bir m art havas vard. Sokak
fenerlerinin donuk kirli, cvk karlar zar zor aydnlat
yordu. H e r ey kl rengine bulanm, kirlenmi, slanmt.
Rzgr sanki korka korka esiyor, sesini ykseltmesine engel
olan bir ev varmasna yavatan yavaa uulduyordu. U zak
lardan bir yerden binlerinin sulu karda ayak aprts duyuldu.
Doann ii dna km gibiydi.
Gruzdev;
Katya, bylesine dm en iin sebep neydi? diye sordu
bir daha.
G en kadn G ruzdcve rkek rkek bakt. Onurlu, scak,
iten baklar vard soruyu soran adamn; daha dorusu ona
yle geldi. Bu dm yaratklar onurlu baklara baylrlar,
pervanelerin a tkleri gibi atarlar kendilerini.. Byle-
lerinc baka bir ey vermeniz gerekmez, bir kerecik scack
bakmanz yeter. Masa rtsnn saaklaryla oynayan Katya
ackl yksn utana skla bir rpda G ruzdeve anlatt.
Hepimizin bildii, sradan bir ykyd bu da. Karsna kan
bir erkek, verilen sz ve aldatlma...
G ruzdev fkeyle bard;
 O nc alak adamm! Ama biliyorum, her yerde vardr
byleleri. Tanr hepsinin cezasn versin! Zengin biri miydi ?
Evet, zengindi.
Tahmin etmitim... Evet, gzelsiniz, ona bir szm yok.
Siz kadnlar paray niin bylesine ok seversiniz? Para ok
nemli bir ey mi?
B ana yaam boyu bakacana sz vermi, byk yemin
etmiti. Bana bakmak istemesi kt bir ey mi? Hemencecik
inandm. Yal anamdan baka kimsem yok.
Hmn! Ah, sizi baht karalar! Btn bunlar aptallnz,
bo kafallnz yznden geliyor banza. stelik siz kadnlar
ok da korkaksnz. Szlere acmaktan baka ne gelir elden?
Bak, Kalya, beni iyi dinle! Senin nasl yaadn beni ilgilendir
mez. Ayrca bakasnn iine burnum u sokmay sevmem. Ama
yle mutsuz bir yzn var ki, seninle yakndan ilgilenmeden
duramayacam. Syler misin, niin doru yolu bulmaya al
myorsun? Utanmyor musun u durum undan? G r n e b a
klrla tmyle mahvolmu deilsin, kurtulm an iin umut var.
yleyse yaam tarzn dzeltm en iin aba gstermelisin. K ur
tulabilirsin, Katya. yle gzel bir yzn var ki! Baklarn
hznl, iyicil... G lm sem en insann iine iliyor.
Gruzdev, Katyann iki elini birden tutup gzlerinin iine
bakarak ona alak sesle baka gzel szler syledi. Titreyen,
tenor sesi vard, gzlerinden yalar szlyordu.... Smscak
soluu yzn, boynunu yalyordu gen kadnn.
Doru yolu bulabilirsin, Katya! o k gensin henz,
denemelisin!
Denedim, denem edim deil. A m a bir sonu kmad.
Bir eve hizmeti girdim. Oysa iyi bir aileden gelmeyim. N am u
sumla alrsam ilerin dzeleceini sandm. E n kirli i bile
bizimkinden iyidir. Hizmeti girdiim yer bir tccarn eviydi.
Bir ay altm, her ey iyi gidiyordu, ama kars tccar benden
kskanmaya balaynca oradan ayrlmak zorunda kaldm. Oysa
adama aldrdm yoklu. Bylece eski yaantm yeniden bala
d... Yeniden!
Kalya son sznn ardndan ac bir lk all, yz sapsar
kesildi, gzleri irileti. Bitiik odalardan birinde birisi lktan
rkm olmal ki, yere bir ey drd. Gruzdev de bir an
korktu, su getirmek iin dar lrlad. O n dakika sonra geriye
dndnde Kalya sedirde yatyor, hngr hngr alyordu.
Ben srtn, aalk rezilin biriyim! Dnyada benden
daha d yok! Kim demi dzelirim diye? Dzelemem,
hibir zaman dzelemem. Oh olsun bana! Buldum ite lay
m!
Kalyann bu szlerinden her eyi anlamak olanaklyd.
Zavall kadn konumak, Gruzdev gibi yceltici szler syle
mek istiyordu. Elinden gelse her onurlu ahlak dknnn
yapt gibi iini dkecek, derdini kasndakine aacakt. Ama
szleriyle kendine manevi tokat atmaktan baka bir ey yapa
myordu.
Denedim ama elimden bir ey gelmedi, diyerek iini
ekti, dalan salarn dzeltmeye balad.
Gruzdev saatine bakt.
Benden adam olmaz artk, bunu iyi bilin! G e n e de
teekkr ederim... Byle gnl alc szleri yaammda ilk kez
sizden iitiyorum. Yoldan km, dm bir kadn olduum
halde bana insan gibi davranan yalnz szsiniz.
Katya bunlar syler sylemez durdu. Bir zamanlar oku
duu kk bir roman anmsaml. Rom ann kahraman
dm bir kadn evine gtryor, uzun sre uraarak onu
doru yola getirdikten sonra yaamn onunkiyle birletiriyor
du. Acaba bu sarn gen de o romandaki erkek kahramann
bir benzeri miydi? Evet, benziyordu ona. Hem de ok! Yrei
heyecandan gm gm vururken delikanlnn yzne bakt.
Durup dururken gzlerinden yalar akmaya balad.
 Gruzdev bir daha bakt saatine. ini ekerek;
Yeter, Kalya! dedi. Alama arlk. Eer ok isliyorsan
Tanrnn yardmyla dzelirsin.
Gzlerinden sicim gibi yalar inen Kalya krknn stlen
dmesini zd, ar ar soyunmaya balad. Dm ka
dn yola getiren kahramann roman oktan kmt aklndan.
Rzgr bir dilim ekmek uruna insann bazan nelere
katlandn ilk kezgrmesine azgn azgn uludu. Otelin st
katlarndan birinde ayarsz bir gitarn tngrts duyuldu. f, ne
berbat bir mzikti bu!
 YR M ALTI

(Bir gnceden alntlar)

A y n ayn 2 si : le yemei yedikten sonra Bat Avrupa

mliyesinin alanas durum u zerine epey kafa yordum. Bizim
evin ilerini ekip evirecek bir kadn bulmal en iyisi.

18 Haziran: le yemei yediimiz srada bizim hanm

isyan bayran at. Ruhunda kopan frtnay daha fazla
gizleyemedii belli. Sakn btn bunlar yeniden sevdalan
mann da yansmas olmasn? Ses gazetesinin ba yazsn
okudum bugn. Olmaz byle ey, efendim!

4 Aralk: B ahe kaps btn gece arpt durdu. Sabahn

5inde kalktmda bakanln yaptm dairenin kaleminde
alan Karyavovu evin avlusunda grdm. Sabah sabah
buralarda ne aradn sorduumda app kald. Kt bir niyeti
olmal drznn. Yol yaknken iten atmal, yoksa bamza i
aacak.

Ayn ayn 28i: Bizim hanm gene isyan bayran at.

Btn gn yok ortalarda. N erelerde srtyor acaba? 1302
numaral dosyann iinde bir san buldum. Orackta geberttim
iren yarat.

Yeni yl: Kutlamalar kabul ettim. Bizim hanm okusun da

akl bana gelsin diye bir tler kitab armaan ettim. Canm
ylesine sklyordu, daha fazla dayanamadn iin Kpak-
larn Ufa lini Ele Geirmeleri balkl bir makale yazdm.
Sonra oturduum yerde hayallere daldm.

Ayn ayn 4': tler kitabn da, yazdm makaleyi de

yrtp attm. Benim hanm, Karyavovu yeniden ie ala
caksn! diye tutturm az m? Nah sana, geriye alrm! O akam
evin altn stne getirdi, yazdm btn yazlar, resmi evrak
yrtt. steri nbeti baladnda da, gsndeki hastal iyile
tirmek iin amara iline gideceini syledi. Gnderirim seni,
daha ok gidersin!

6 ubat: Dediini yapt, ekip gitti. Btn gn onun

yatanda yattm, iki gzm iki eme aladm. Niye gitmiti
durup dururken? Bunun altnda gnl ii vardyzdeyz. Hem
de bakanln yaptm dairedeki ana kuzularndan biriyle...
Hangi kerata becerdi acaba bu ii? Yarndan tezi yok, re
nirim. Bizimkinin peinden gitmek iin izin isteyecektir nasl
olsa, izin dilekesi verir vermez yakasna yaprm. Geceleyin
bahe kaps arpmad ama gene de iyi uyuyamadm. Btn
zntm e karn Fransann acnacak durum unu dnmek
ten alamadm kendimi. st ste iki d birden grdm. T an
rm, biz gnahkrlar bala!

7 ubat : Tam yirm i kii birden izin iin dileke vermesin mi

bugn! Yani neredeyse memurlarn hepsi. T m n n istei d e
Krontata gitmek. Nerede bu Krontat? amara ilinde deil
mi? Bakn u ie!

8 ubat: yle zgnm ki! Canmn skntsn memurlar

dan aldm. Her birini baka bir greve verdim drzlerin.
Grsnler bakaym gnl iiyle uramak neymi! Geceleyin
dmde Krontat grdm.
 Ayn ayn 14: Dn. yani pazar gn Karyavov kentten
ayrlp bir yerlere gilmi. Bugn kaleme geldiimde baktm,
ortalkla dolayor, alayc alayc glyor. Drzy grevden
alaym da grsn gnn!

Ayn ayn 2 5 i: Karmdan bir m ektup aldm. Para gnder

memi, Karyavovu yeniden greve almam isliyor. Alrm
hemen, daha ok beklersin! Memurlarn daha ie gelmedi.
O nlar da kent dna kmlar. Acaba geceleri kimin bahe
kapsn arpyorlar dersiniz?
 K IZ IN I N AVUKATI

B u olay gzel bir sabah vakti, Miel Puzryovun Liza

Mamulina ile evlenmesinden tam bir ay sonra oluyor. Miel
kahvesini iip iine gitmek zere gzleriyle apkasn arad
srada odaya kaynanas girdi.
Sizi be dakikalna alkoyacam, Miel. Hem en sura
tnz asmayn, kuzum! Damatlarn kaynanalaryla konumak
tan holanmadn biliyorum. Ama biz sizinle iyi geiniyoruz,
deil mi? Damat-kaynana ilikisinden ok akll iki insann
ilikisi var aramzda. O rtak noktamz ok!..
Kaynana ile damat kanepeye oturdular.
Size nasl yardmc olabilirim, m u ttere h e n ? 1
Akll, ok akll bir insansnz. Ben de aptal sayl
mayacama gre birbirimizi hemen anlayacaz demektir.
Byle bir konuma yapmay oktandr istiyordum, mon p e tit 2
Size imdi bir soru soracam. Doruyu syleyeceinize yery
znde en kutsal saydnz ey zerine yemin edin! Kzma ne
yapmak niyelindesiniz, syler misiniz?
Gen adamn gzleri falta gibi ald. Kaynana konu
masn srdrd:
Ben de sizin gibi dnyorum... Ne yapalm, istediiniz
gibi olsun. Olmamas iin bir neden yok. Bilim, edebiyat gzel
eyler... iir de yle... Hepsini anlyorum. Eer kadn eitilirse
en gzel ey budur. Ben de eitim grdm iin bilirim.
Ancak arla kamann alemi var m, m on angel

1 A nneciim . (A lm .)
2 K m . (F r.)
3 M eleim . (F r.)
 Nasl yani? Dediklerinize bir anlam veremiyorum.
Szn ksas, Liza ile ilikilerinize pek aklm ermiyor.
Kzm beenip evlendiniz, ama gereklen karnz m o, yaam
arkadanz m? Bilime, kitaplara, eitli kuramlara saygm son
suz. te yandan Liza da benim kzm. Bunu hi aklnzdan
karmayn. Onu ezmenize izin veremem. B enden bir par
adr, canmdr o benim. G zm n nnde eriyip gidiyor. Si
zinle evleneli bir ay oldu, pe dnd neredeyse. Sabahtan
akama dek masa banda oturtuyor, aptal kitaplarnz, der
gilerinizi okuttuktan baka bir deyaz kopye ettiriyorsunuz. Ne
zaman insan arasna kp eiyle dostuyla grecek? Bir kez
bile baloya gitmediniz. Dansa, baloya gtrdnz m onu
hi?
Doru, hi baloya gitmedik, nk kendisi istemedi.
nanmazsanz ona sorun, doru sylemiyor muyum! Balolar,
danslar konusunda ne diyecek, bakalm. in gerei, onun
byle samalklarla ilgisi yok. Kitaplara, dergilere, masa b a
nda oturmalara gelince, buna kimse zorlamyor onu. Kendi
isteiyle yapyor. Lizay bu yzden seviyorum zaten. Anla
ld zere, anneciim, sayglar sunarm, bir daha aramza gir
meyin! Eer Liza benden bir ey isteyecek olursa kendisi ister.
yle mi dersiniz? Sizden ne denli ekindiini grmyor
musunuz? Ak kzmn dilini balam. Ben olmasam bir de
boynuna yular takardnz. Evet, beyim, siz zorbann, despotun
birisiniz. Bugnden tezi yok, davran tarznz deitirin.
Hayr, sizi dinleyecek deilim.
Kendiniz bilirsiniz. Bana gre hava ho. Kzm istedi
diye atm bu konuyu. Ona acdm iin... Konu, konu!
diye bamn etini yedi.
te bu yalan! Bal gibi yalan sylyorsunuz!
Yalan m? Gzlerinizle grn yleyse neresi yalanm!
Kaynana byle diyerek oturduu yerden frlad, gidip hzla
kapy at. Mielin sevgili kars Liza kapnn arkasnda, el
lerini nnde kavuturmu, ayakta dikiliyor, hngr hngr
alyordu.
Miel karsna alld.
Konutuklarmz iittin, deil mi? Hadi, a n nene yant
ver! Nasl bir kz olduunu anlasn!
Liza mzldanmaya balad:
Annem... annem doru sylyor... Ben daha fazla daya
namayacam. Bktm artk.
Ya! Dem ek yle! Tuhaf, dorusu... Peki, niin konu
madn benimle?
Ben... ben... bana kzacaksn diye koktum.
Tamam da, bo oturm ann ktlklerinden sz eden
sen deil miydin? Ayrca beni dncelerimden dolay sev
diini, geldiin evreden holanmadn anlatrdn hep. Sana
bu yzden gnl vermitim. Benimle evlenmeden nce aylak
lktan ne denli nefret ettiini sylemez miydin? N eden birden
bire bu deiiklik?
Beni beenmezsin, benimle evlenmezsin diye korku
yordum. Miel, sevgilim, ne olur, Mariya Petrovnann gnne
gidelim bu akam!
Liza byle diyerek kocasnn gsne kapand. Bunun
zerine avukat kaynana gururla dikildi. Odadan dar kar
ken;
Gzlerinle grdn ite! imdi inanmsndr, dedi.
Ah, aptal! diye inledi Miel.
Kimmi o aptal?
Kim olacak? Senin sylediklerine inanan!
 SEM K URB ANI

L.I. Palinin 'e adanmtr.

Sus! Buras uygun deil. Kapc blmesine geelim!

Kimse duymasn bizi!
Kapc blmesine getiler. Konutuklarn dinleyip daire
bakanna iletmesin diye kapc M akar apar topar saymanla
gndermilerdi. Ama M akar apkasn giydi, evrak teslim def
leri elinde, saymanla gidecei yerde merdivenlerin altna
sakland, konumalar dinlemek zere bekledi.
nce Kaalotov ald sz, ardndan Dezdemonov, onun
ardndan da Zrakov... G enel bir ba kaldryd bu, herkes
heyecanla konuuyordu. Kzarm yzler fkeden kaslyor,
yumruklar havaya kalkyordu...
Kaalotov yle grledi:
Tarihin bilmem ne anda deil. 19. yzyln ikinci
yarsnda yayoruz! Koca gbekler bir zamanlar yaptklarn
bir daha yapamazlar! ektiimiz yeler, onlarn dnemi kapan
mtr!
D ezdem onovun syledikleri de aa yukar ayn eylerdi.
Zrakov daha ileri gilli, ii svmeye kadar vardrd. Bu laf
curcunas arasnda akl banda sz syleyen bir kii kt.
Adam, kaygl yzn mendiliyle bir kez daha sildikten sonra;
Arkadalar, btn bunlara deer mi? diye balad. Y er
den ge kadar haklsnz, diyelim. Peki, bundan ne geecek
elinize? Siz bakalarn hangi lyle lerseniz, bakalar da
sizin boyunuzun lsn ona gre alrlar. Bir gn sizler de
amir olduunuzda astlarnz ayn eyi size yapmazlar m? Onun
iin szlerime kulak verin. Byle davranmanzn cezasn yalnz
kendiniz ekersiniz.
Ama bu akl banda szlere kulak asan kmad. Adam
daha fazla konuturm adan kap dar etmeye kalktlar. Bunun
zerine beriki ince dnmeyi brakp tekiler gibi ii
zrtapozlua vurdu.
Dezdem onovun syledikleri yleydi:
Bizim koca gbein anlamas gerekir, arkadalar. O n
dan ne farkmz var? Biz de insanz; kle, uak, ava tutsa
deiliz. Bizimle alay etmeye, sen diye konumaya hakk var
m? Makamna girdiimizde selammz almyor, konuurken
ban br yana eviriyor. D urup dururken azarlamas da
caba! Brakn bizim gibi efendilere, uaklara bile sen diyen
kalmad. Biri kp da ona btn bunlar sylemeyecek mi?
Bir bakas lafa kart:
Geenlerde bana, Suratnn durumu ne byle? Ma-
kara git de paspasla silsin biraz! demez mi? aka yapt
desen, aka deil! Bir gn de...
Tam o srada Zrakov alld.
Biz de hanmla birlikle gidiyorduk. Baktm, kardan
bizimki geliyor. Hey, kocakafa, sokak karlaryla srttn
yelmez mi? diye barmasn m la uzaklan? Beyefendi,
yanmdaki karmdr. diye dzellliysem de zr bile dilemedi,
ck ck ekerek uzaklat. Benim hanm nasl gcendi, bilemez
siniz, lam gn zrltsn dinledim. Hepiniz tanyorsunuz,
sokak kars m benim karm?
Ksacas, beyler, bundan byle ilikiler deimeli! Ya o
defolup gitsin bu daireden, ya da biz! Arlk bir arada ala
nlayz! Admz rezile kmaklansa isiz kalalm daha iyi! 19.
yzylda yayoruz. Herkesin onuru, herkesin zsaygs var.
Ben urada kk bir memursam, gene de eek ba deilim,
kendime gre bir deer tamaktaym. O nun iin kendimi
kk drtmem. Biri bunu ona sylemeli. Aramzdan biri
ksn, ilerin byle gitmeyeceini sylesin! Hepimizin adna...
Hadi, kim yapacak bu ii? ekinmeden, dobra dobra anlatsn!
Korkmayn, birey olmaz! E, kim gidecek? Th, sesim d e yle
ksld ki!
Herkesi temsil edecek kiinin seimine geildi. Uzun
tartmalar, ekimeler sonunda en gzpek, en akll, en gzel
konuan m em ur olarak Dezdemonov belirlendi. K tphaneye
yeydi, dzgn yaz yazard, kltrl kzlarla arkadalk ederdi;
bu duruma gre neyi nasl syleyeceini en iyi o bilirdi. Gz-
pekliine gelince, bunun laf bile olmazd. nk bir gn blge
zabta memuru dernekle onu uak sannca Dezdemonov me
murdan zr dilemesini ilemiti. Zabta m emuru neden zr
dilemesi gerekliini anlamayp D ezdom onova lers lers bakl.
G e n e de Dezdemonov bu cesur kndan dolay arkadalar
arasnda korkusuz adam n kazand.
Durma, Senya, hadi gil! diye D ezdem onovu ne sr
dler. Bunda korkulacak bir ey yok! Ak ak syle! G ster
ona gnn!
Nasl adamlara attn anlasn! Biz onun sand gibi
salak deiliz. Gitsin de kendine baka elence arasn. Arlk
kafa tledii yeler! ile syleyecein bu gibi eyler. Hadi,
durm a arlk! San dzelt biraz. Ak ak konu!
Ben sinirli bir adamm, beyler... Azmdan islemediim
laflar kabilir. En iyisi benim yerime Z rakov gitsin.
Senya, senin gitmen en uygunu. Zrakov ancak kuzu
lara kar kurttur, o da kafay iyice ekerse... Bu, o n u n altndan
kalkaca i deil. Sen bakasn. Hadi, aslanm!
Dezdemonov salarn tarayp yeleini dzeltti, saygl bir
biimde avcunun iine ksrerek yrd. Herkes Ne ola
cak? beklentisi iinde soluunu tutmutu. Bakann odasna
girince Dezdemonov bir an duraksad, syleyecei eyleri
unuttuu iin elini dudaklarna gtrd. Sayn bakann
tepesindeki geni dazlak ile bunun stndeki koyu beni
grnce dizlerinin ba zlm, kollar, srl karncalanmaya
balamt. Byle durumlarda herkesin bana gelecek trden
bir eydi bu. Hadi, korkma aslanm, yreini berk tul!
Evet, ne isliyorsun?
Dezdemonov bir adm ileri all, dilini aznn iinde
oynatt, ancak lek sz kmad azndan. Dili donup kalm
gibiydi. Yalnz dili katlsa gene iyi, karn boluunda da kpr
danmalar oluyordu. Yreinden svan korkusuzluk duygusu
nce karnna, orada gurul gurul sesler kardktan sonra ba
caklarna, bacaklarndan topuklarna yrd; izmelerinde
taklp kald. Ama izmeleri delik deikli, ile bu felaket!
Ne syleyeceksen syle! Orada dikilip durma!
Beyefendi... ey... diyecektim ki...
Dezdemonov dilini kmldatmaya alyor, ama dili onu
dinlemiyordu.
I... iittiime gre einiz hanmefendi arabasn piyan
goya armaan elmi. ekili yaplacakm. Ben de bilet alsam,
diyorum... E e r ltfederseniz...
Bilet mi dedin? Elimizde be bilet kald. Beini de alyor
musun?
Yok, yok, bir tane alaym... Bir bilet yeler, efendim.
Beini de alacak msn, diye sordum.
Alrm, alrm, beyefendi!
Tanesi all rubleden. Ama sana beer rubleden bra
krz. uraya bir imza al. Hadi, uurlu gelsin. Kazanman di
lerim.
Keh-keh-keh! Teekkrler, beyefendi. yi oldu da bil
m eden yetitim.
Peki, git hadi arlk!
Bir dakika sonra Dezdem onov kapc blmesinin ortasn
da dikilmi, al al, m oru mor, gzyalar iinde arkadalarndan
25 ruble bor toplamaya alyordu.
 Tam lamna 25 rublem vard, hepsini verdim. Oysa
kaynanamn kira parasyd, bugn deyecektim. Ne olur, bu
paray bor olarak verin bana!
Hadi, zrlayp durma! Bir araban olacak, daireye onunla
gidip geleceksin.
H e r eyim lamam da geriye araba m kald? Araba
benim neyime? Piyangodan bana ksa bile nereye koyup
nerede koruyacam?
M emurlar byle konuurken Makar hep not alyordu.
(Okumas yazmas vard kapcnn.) Ald notlar ne yapaca
belliydi.
Ksacas, btn bunlardan yle bir sonu kyor: M em ur
san memurluunu bil, boyundan byk ilere karma!
 KALE GB KADIN

Lidiya Yegorovna sabah kahvesini imek zere terasa

kt.Vakiin leye yakn, havann scak olmasna karn
stndeki ipekli siyah giysinin dmelerini enesine dek ilik-
lemili. Belini cendereye girmiesine skan bu koyu giysinin
altn sars salarm aln, yznn sert hatlarna uygun
dtn bildii iin ondan yalnz yatmadan yatmaya ayrlrd.
in ii fincandan lam bir yudum almt ki, terasa gelen
postac ona bir mektup uzatt. Kocasndan geliyordu mektup.
yle yazyordu: Dayn bir kuru bor vermedi. iftliini sal
mak zorunda kaldk. Yapacak baka bir ey yoklu. Yz
sapsar kesilen kadn iskemlesinde yle bir sarsld, iki ayl
na Odessaya gidiyorum. Orada nemli ilerim var. perim.
diye srdrd okumasn.
Her eyimi yitirdim! Kocam Odessaya gidiyormu. Ki
me gittii belli deil. Aman Tanrm! diyerek derin bir ah ekli.
Gz yuvarla yukar kayd, sendeledi, dmem ek iin
nndeki korkulua tutundu. O srada aadan binlerinin ayak
patrtlar duyuldu.
Yazlk komusu, ayn zamanda kuzeni, emekli general
Zazubrin kyordu merdivenden yukar. Yallktan yana
sarkan kpekler gibi kocam, yeni doan kediler gibi clz bir
adamd Zazubrin. Basamaklarn salamln yoklamasna bas
tonuyla vurarak, ar ar kyordu merdivenden. Generalin
arkasndan da, banda geni kenarlar yukar kalkk, Nuh
Nebiden kalma apkas, sinek kayd tral, emekli profesr
Pavel Ivanovi Knopka bastonunu basamaklara vura vura
yryordu. Ulak yapl profesr de merdivenlerin salamln
snyor gibiydi. Birinci konuk iki dirhem bir ekirdek giyinmiti,
kincisi ise dzgn tra, giysilerinin beyazlyla dikkat eki
yordu.
Emekli general titreyen sesiyle;
Biz de size geliyorduk, meleim, dedi. Sabahlar hayrl
olsun! Gzel meleimiz kahve sefas m sryor?
O nun bu szleri zerine Lidiya Yegorovna ile profesr
gltler. Kadn ellerini korkuluktan ekli, dikleti, yznde
lall bir glmsemeyle iki elini birden konuklarna uzall.
Berikiler kendilerine uzatlan birer eli ptkten sonra o lu r
dular.
Sevgili kuzenim, bakyorum, bugn keyfiniz yerinde.
Neeli olmak iyidir, dedi Lidiya Yegorovna.
iyidir iyidir... Ha, ne diyordum? Gzel perimiz sabah
sefas sryor, demek ki... Profesr ile ben de banyomuzu al
dk, kahvaltmz yaptk, dostlan ziyarete ktk. Bizim profe
srle bam belada, kuzenim, size biraz deri yanaym. O nu
yaknda mahkemeye vermezsem adam deilim. Keh-keh-keh!
Bamza zgr dnceli Vollair kesildi.
O nasl ey? diye gld Lidiya Yegorovna. Bir yandan
da iki aylna Odessaya... gene o kadna... diye dn
yordu.
Vallahi doru! yle dnceler ileri sryor, yle eyler
sylyor ki, aklnz durur! Kzln leki! Bakn size ne diyeceim,
Pavel Ivanovi. Kzl rengi kimler sever, bilir misiniz? Keh-
keh-keh! Hadi, syleyin bakaym! Sizin gibi zgr dnce-
lilere bir elme ile!
Profesr dzgn tral enesini oynatarak kahkahay has
l:
Kah-kah-kah! yleyse ben de tutuculara bir elme
alaym da grn! K jzi I renklen kim mi korkar? Boalar! Kah-
kah-kah! Nasl, beendiniz mi?
 O, neler gryorum? Bahenizde zakkumlar a ni!
Kontes Drom aderovayd bunlar syleyerek merdivenler
den kan. Lidiya Yegorovnann yazlk komusu kontes az
sonra terasa geldi.
Aaa! Yannzda iki de beyefendi varm! Bugn dal
gnlm stmde, zr dilerim! Neler konuuyorsunuz baka
lm? Kesmeyin, general, size engel olacak deilim.
Kzl renkten sz ediyorduk. Bununla ilgili olarak bo
alardan da... ok haklsnz, Pavel vanovi! Grcistanda
tabur komutanl yaptm yllarda bir gn pelerinimin krmz
astarn gren bir boa zerime saldrd. Hayvan krmzdan
rkm, boynuzlaryla beni delik deik edecek. H em en klc
ma davrandm. B ereket versin, yakndaki bir Kazak eri gebe-
resiyi srkla kovalad da kurtuldum. E, niye glyorsunuz?
Yoksa inanmadnz m? Yemin ederim, doru sylyorum.
Lidiya Yegorovna ok arm gibi bir ah ekti, ayn anda
da Odessada imdi. Ahlaksz! diye geirdi iinden.
Profesr Knopka boalardan mandalara geti. Kontes
Dromaderova konudan skldn syleyince krmz pelerin
astarna dndler.
Aznda bir gevrek geveleyen Zazubrin;
Krmz astarla ilgili bir anm daha var, dedi. Grcis
tanda grev yaptm srada Konvertov adnda ufak tefek bir
albay vard. oktan lmtr imdi, topra bol olsun. Kendi
halinde, ho bir ihtiyarckt. Birka savaa katlp arptn
biliyorum.. Yararl hizmetlerinden tr e r rtbesinden ta
albayla ykseltmiler. ok severdim rahmetliyi. Albayl
aldnda ata binecek durumda deildi. Manevralarda knn
dan kard klcn geriye sokamad iin emireri yardm
ederdi. Kaputunun dmelerini bile emireri iliklerdi. Beni
balayn, bu tiride dnm adamn tek bir d vard, o da
general olmak. Yal, km, bir aya ukurda ama gnlnde
ne aslanlar yatyor!
 Adamcaz general olmay kalasna koyduundan emekli
liini de islemiyordu. Bylece bizde be yl daha hizmet elli ve
diyebiliriz ki, sonunda amacna ulat. Ama nasl ulatn ta h
min edemezsiniz. Adamcazn yazgs byleymi, dem ek ki.
Generallik rtbesini verdikleri gn anszn katld kald. Sol
yzne, sa koluna, iki bacana birden inme inmiti... Bizim
gsteri dknne srmal general apoleti takm ak nasip olma
d. istemeye islemeye emekliye ayrld. Yal karsyla birlikle
memleketleri Tiilisin yolunu tutmak zorunda kaldlar. G ider
lerken adamcazn bir yz alyor, br yz kaskat d u ru
yordu. Pelerininin krmz aslaryla vnmek artk tek sevin
kaynayd o n u n iin. Yolda giderken eleini kanat gibi ap
iindeki krmzy gstermekten gurur duyuyordu. Hamama
bile gittii zaman pelerininin astarn da evirip yle koyard.
Grn ite ben kimim? dercesine. Kk bir ocuk sanki...
Bir sre byle avundu. Ya ok ilerledii iin gzleri de
snverdi bir gn. T uttular, caddelerde dolatrsn diye yanna
bir adam verdiler. Bizim kr sal, tiride dnm ihtiyar frsen
yere decek durumdayd, gelgelelim Ben generalim! diye
gururlanmasndan yanna varlmyordu. O karda-kta bbr
lenerek pelerininin nn ap gezmesi grlmeye deerdi.
Ne garip adamd! ok gemeden kars da ld. Bizim bunak
alayp szlyor, karsyla birlikle gmlmek istiyordu, ama bir
yandan da pelerininin astarn papazlara gstermekten kendini
alamyordu.
Karsnn lmnden sonra evini ekip evirmesi iin dul
bir kadn buldular. Kadn iini iyi biliyordu, dorusu. Frsat
bulduka generalin ayn, ekerini, parasn ald; adam so
yup soana evirdi. Zavally tavuk gibi yolmas yetmemi gibi,
bir gn tuttu, pelerininin astarn skerek kendine bluz diktir
di. Benekli boz bir bezi de krmz astarn yerine koydurdu.
Bizim Piolr Pelrovi nereden bilsin? Cakayla eteini herkesin
nnde ayor, general pelerininin astar yerine benekli boz
bezi gsteriyordu...
 Kontes Dramoderova bundan da skld, astemen olunu
anlatmaya koyuldu. D erken, le yemeine doru anneleriyle
birlikle iki gen kz kageldiler. Lidiya Y egorovnann komu
su Klianinlerdi bunlar. Kzlardan biri piyanonun bana otu r
du, br syledi; Zazubrinin sevdii bir paray seslendir
diler. Sonra le yemeine oturuldu.
Aman, turp ne gzelmi! Nereden aldnz? diye sordu
profesr.
imdi Odessada... o kadnla birlikte! dedi Lidiya Yego
rovna.
Anlamadm.
Ah. ben baka bir ey dnyordum... Bilmiyorum,
alverii bizim a yapar... Tanr akna, ne oluyor bana by
le? ' '
Lidiya Yegorovna ban geriye atp dalgnlna kah
kahayla gld. Yemei bitirmilerdi ki, profesrn kars,
ocuklar geldiler; kt oynamaya baladlar. Akam zeri
kentten baka konuklar skn elti.
Gece ge vakit konuklardan sonuncusu da evden ayrlp
ayak sesleri kesilince Lidiya Yegorovna ellerini terasn kor
kuluuna dayad, iki yana sallanarak alamaya balad. Hkra
hkra alarken;
Malm mlkm hovardaca sap savurmas yetmiyor
mu gibi bir de bana ihanet ediyor! diyordu.
Ilk yalar sicim gibi akyordu gzlerinden. Byk bir
znt iindeydi. imdi arlk gzyalarn tutmasn gerektiren
hibir engel kalmamt.
insanolu nasl tketiyor kendini! Hem de bo yere!
 N A S IL E V L E N D M N R E S M D R

Kk bir yk

K o n y a k l aymz bilince annelerimiz ile babalarmz bizi

ba baa braktlar.
Babam ayrlrken;
Hadi, olum, greyim seni! dedi.
Ben de arkasndan yle fsldadm:
O nu sevmediim halde sevdiimi nasl syleyebilirim?
Aptallk etme! Anlamazsn sen! Dediimi yap!
Babam fkeli gzlerle szd beni, kameriyeden kt. Tam
o srada yal bir el kap aralndan uzanp masann stndeki
mumu ald. Tmyle karanlkla kaldk.
Ne olacaksa olsun! diye geirdim iimden ve kza unlar
syledim:
Durum tmyle benim lehime, Zoya Andreyevna. Yal
nzz, stelik ierisi karanlk. Bu durumda yzmn kzardn
gremeyeceksiniz. Kzarmamn nedeni, yreimi yakan duygu
lardr.
Durdum. Zoya Jelvakovann yreinin kl kl aln,
dilerinin birbirine vuruunu iitebiliyordum, ikimizin o turdu
u srann titremesiyle onun bedeninde oluan sarsnt bana
ulayordu. Zavall kzcaz beni sevebilir miydi? Benden nef
ret etmesi bir yana, eer aptallarn birini kk grmesi ola
sysa lam anlamyla kk gryordu beni. nk orangutan
dan farkl bir grnm yoklu. Rtbemin, aldm madalya
larn omuzlarm, gsm sslemesine karn sivilceli, kll,
ablak uralmla irkin bir hayvana benziyordum. Srekli nezle
oluumdan, ikiye dknlmden burnum patlcan gibi ili.
Hantallkla aylardan geri kalmazdm. Ruhsal nitelikler ynn
den ise vnlecek durumda deildim. Zoya henz nianlm
deilken ondan aldm rvet ulandryordu beni. Kzcaza
acdm iin konumam yarda kesmitim.
Gelin, baheye kalm. Buras havasz, dedim.
Aalar arasndaki yoldan yrdk. Kameriyeden kt
mz gren annelerimiz, babalarmz kendilerini allarn arka
sna atllar. Ay Z o y a nn yzne vuruyordu. O zaman
budalann biri olmama karn kzn gszlnden ileri gelen
sevimlilii kamad gzmden.
Icimi
j ekerek;
j "
Blbl lyor, sevgilisinin gnln elendiriyor, dedim.
Ya ben ne zaman birini elendireceim?
Kzcaz kzard, gzlerini nne edi. Byle rol yapmas
retilmiti ona. Yzmz rmaa dnk, sraya olurduk.
Irman kar yakasnda beyaz bir kilise, kilisenin arkasnda ise
Z oyann gnln alan Bolnilsn adndaki mem urun otu r
duu, Kont Kuldarovun kocaman evi ykseliyordu. Zoya otu
rur oturm az gzlerini o eve dikli. Onun baklar karsnda
yreim cz elli, kendime acdm. Ey, anam-babam olacak in
sanlar; sizde hi anlay, insaf yok mu? C ehennem de atr atr
yanmaktan korkmuyor musunuz?
Mutluluum bir kiinin elinde, diye srdrdm konu
mam. O kiiye kar zel duygular, byk bir hayranlk b e
sliyorum. Gnlm ona verdim... Ama o beni sevmiyorsa ben...
ldm, bitlim demektir, ile o kii szsiniz... Peki, sizin bana
kar duygularnz nedir? Siz de sevebilir misiniz beni? Daha
dorusu seviyor musunuz?
Seviyorum...
tiraf edeyim, onun bu sz beni irkiltti. Oysa ben neler
beklemitim! Nianlm bakasn sevdii iin bana rel yant
vereceini sanyordum. Ummadm bir durumla kar kar-
yaydm imdi. Kzcazn birtakm zorluklar gslemeyi gze
alamad belliydi.
Tir tir tireyerek ve azmdan dklen szlerin ne anlama
geldiini bilmeyerek;
Doru deil! dedim. Zoya Andreyevna, iki gzm, inan
mayn dem in sylediklerime! Sizi sevmiyorum! Eer seviyor
sam kahrolaym! slelik siz de beni sevmiyorsunuz. Bizim yap
tmz dpedz samalk!
Oturduum uz srann evresinde fr fr dnyordum.
Yapmamalyz bunu! ikim izde gldr oynuyoruz. Bizi
birbirimizle zorla evlendiriyorlar. Mal-mlk kaygsyla oluyor
bu maskaralk, sevginin bunda yeri yok! Sizi aldatmaklansa
boynuma ta balayp kendimi suya atarm daha iyi! A nala
rmzn, babalarmzn bizi zorlamaya haklar var m? Klesi
miyiz biz onlarn? Hayr, evlenmeyeceiz! inal olsun diye
evlenmeyeceiz! imdiye dek onlar dinlediimiz yeter! ite
imdi yanlarna gidip seninle evlenmeyeceimi syleyeceim!
Z oyann gzleri birdenbire kurudu, alamay brakt.
Hem en gidip konuacam onlarla! slerseniz siz de
gelin! Beni sevmediinizi, gnlnz Bolnitsna verdiinizi
syleyin! Ben de onunla evlenmenizden yanaym. O n u ne denli
sevdiinizi biliyorum.
Zoya mutluluktan glerek benimle birlikle yrd.
Ben de sizin baka kz sevdiinizi biliyorum. Sizin de
gnlnz matmazel D e b e de.
Evet, matmazel D e b e yi deli gibi seviyorum. Geri ken
disi baka bir mezhepten, slelik varlkl deil. Ona gnl ver
menin nedeni akll oluu, baka erdemleridir. Annem-babam
isterlerse beni lanetlesinler, gene de evleneceim o kzla. O nu
yaammdan ok seviyorum. O nsuz edemem. O nunla evlen-
m ediklen sonra yaamamn ne anlam kalr? Gidiyorum ile.
Gelin, bizimkilere birlikte syleyelim. Size nasl teekkr ed e
 ceimi bilemiyorum. Beni yle rahatlannz ki!
Duyduum mutluluktan dolay Zoyaya teekkr stne
teekkr ediyordum, o da benden aa kalmyordu. Byk bir
sevin iinde ve minnetle ben onun ellerini, o da benim sam,
kll yzm pmeye, birbirimize iltifallaryadrmaya baladk.
H alta bir ara terbiye kurallarn unutup onu kucaklayverdim.
Diyebilirim ki, birbirimizi sevmediimizi sylemekten duydu
umuz mutluluk, bakalarnn karlkl sevgilerini bildirmele
rinden duyduklar mutluluktan daha bykl, ikimiz de se
vinten uarak, coku iinde, yzmz pespembe, kararmz
bildirmek zere bizim eve kotuk. Yolda birbirimizi yreklen
diriyorduk:
slerlerse svsnler, dvsnler, halta evden kovsunlar!
Evin giriinde eikle bizi bekler bulduk onlar. Yzleri
mizdeki sevinci, mutluluu grnce uaa iaret elliler. Uak
koup ampanya getirdi. Ben ellerimi sallamaya, kar koy
maya, amata karmaya baladm. Zoya bard, zrlayarak a
lad. Byk bir grlt koptu, ampanyay iemediler.
G ene de evlendirdiler bizi.
imdi evliliimizin gm yldnmn kutluyoruz. Bir
likle tam 25 yl uup gitmi. Balangta zor yllar geirdik. H ep
azarladm Z oyay, gerekliinde patakladm, istemeye isteme
ye sevdim, islemeye islemeye ocuklarmz oldu. Sonra... yava
yava altk birbirimize...
u an Zoyack arkamda ayakla duruyor; elleri omuzlarm
da, tepemdeki dazla pyor.
 YILDA BR K E Z

P r e n s e s in pencereli kk evinde sanki bayram hazr

l var. Pencerelerden parmaklkl pancurlar kartlm, kap
kanatlar ardna dek alm, evresi tertemiz sprlm, b
tn bunlarn sonunda kk ev genleivermi birden. Bahar
gnei vurduka yeni silinmi camlarda rkek ltlar yansyor.
Yllarn eskitip kerttii kapc Mark kapda durmu, zerin
de gve delikleriyle dolu bir niforma var. Sabah erkenden
kalkp titreyen eliyle tra ettii yznde, armal dmelerinde,
prl prl cilal izmelerinde gnein nlar oynayor. O nun
sabahsabah kulbesinden kmas bouna deil. Prensesin do
um gn bugn. Evin giriinde kapda dikilecek, gelen ko
nuklarn adn bara bara syleyecek. Hol her zamanki gibi
kahve telvesi ve perhiz yayla piirilmi orba kokmuyor b u
gn; tam tersine, mis sabunlarn anmsatan buram buram e
sans kokusu yaylyor. Odalar tepeden trnaa dz ene kon
mu, pencerelere tl perdeler taklm, tablolarn zerin
deki tller indirilmi, tahtalar ypranan demeler cilalanm...
P rensesin bir sr yavru douran kedisi huysuz Julka ile civ
civleri akama dein kmamacasna kilere kapatlm.
Prenses salondaki geni koltuunda otururken beyaz tl
giysisinin kvrmlarn arada bir parmaklaryla dzeltiyor. Kam
buru km, yz iyice burumu; yeryznde genlik denen
bir eyin olduunu anmsatan tek ey, kkn gsne ilitir
dii gl. Koltuunda konuklarn bekliyor...
Yirmi kadar konuk gelecek kutlamaya. Bunlar arasnda
olu ile birlikte Baron Tram b, Prens Halahadzeyi, mabeyinci
Burlastovu, Prenscsin kuzeni G eneral Bitkovu sayabiliriz.
Hepsi de gelecekler, konumalaryla salonu dolduracaklar.
Prens Halahadzev ark syleyecek, G eneral BitkovPrensesin
gsndeki gl isteyecek... Konuklarna kar nasl davra
nlacan biliyor Prenses. Tavrlarndan eriilmezlik, gngr-
mlk, grkem akacak. Bu arada tccar snfndan Htulkin ile
Pereulkov da gelecekler. A ncak onlar iin holdeki masaya
kt ile kalem konuldu. Bu baylar izmeyi amamalar gerek
tiini bilmeliler, ikisi de salona girmeden imzalarn atp
gidecekler.
Saat 12 olunca Prenses gsndeki gl dzeltiyor. Tam
o srada grltyle bir araba geiyor sokaktan. Prenses kulak
kabartyor: Acaba gelen birileri mi var? Kapnn zilinin alma
sn bekliyor, be dakika getii halde kimse almyor zili. G e
len yok. diye dnyor Prenses. Evet gelen kimse yok, P ren
ses. Son yllarda yaanan durum bir daha yaanacaa benziyor.
Ah, acmaszlar!..
Saat 2 yi vurunca Prenses odasna ekiliyor, nadr ruhu
kokluyor, alyor.
Kimse gelmedi gene! Hi kimse!
htiyar Mark P rensesin evresinde drt dnyor. O nun
znts de hanmnnkinden az deil. Yozlat bu insanlar.
Eskiden sinein bala t gibi rlerdi. Oysa imdi...
Prenses durmadan gzya dkyor.
Kimsecikler gelmedi. Ne baron, ne Prens Halahadze,
ne Jorj Buvitski... Terk ettiler beni. Ben olmasam bugnk
durumlarna eriebilirler miydi? Mutluluklarn, meslekte iler
lemelerini bana borlular, yalnz bana! Ben yardm etmesem
imdi kim yzlerine bakard?
Kimse bakmazd yzlerine! diye onaylad Mark.
Kimseden minnettarlk beklediim yok. Teekkr et
melerini de istemem. Ama biraz olsun duyarllk gsteremezler
miydi? Ah, nc ac, nc ac! Yeenim Jan hile gelmedi. Peki,
onun gelmesini engelleyen ne? Ne yaplm ben ona? Ba
kalarna takt borlar, senetlerini dedim; kz kardei
Tanyay iyi bir delikanlyla evlendirdim. Varm-youmu onun
uruna harcadm, diyebilirim. Bylecc kardeime. J a n n baba
sna verdiim sz yerine gelirdim. O n u n iin nc paralar d k
tm sen dc biliyorsun, deil mi Mark?
Hanmefendi, yeeninize hem babalk, hem de annelik
elliniz. Bilmez olur muyum?
ile, yaptklarmn karl bu, gryorsun! Ah, u in
sanlar!
Saat le, geen yl olduu gibi, gene Prensesin sinir
nbetleri tuttu. o k kayglanan Mark srmal apkasn giydi,
pazarlk ederek bir araba kiralad, doruca Prensesin yeeni
J a n n evine yolland. Bereket versin, J a n n dayal deli evi
ok uzaklarda deildi. Mark onu yalakla kvranrken buldu.
Bir gn nceki iki aleminden dneli ok olmamal. Ablak,
eki surat kpkrmz, alm ter iindeydi. Kalasnn iindeki
amata, midesindeki kargaa dursa hemen uyuyacakt, ama bir
trl yatp uyuyamyordu. iinde sabunlu su ve bir sr pislik
dolu, yz ykama leenine dikmiti gzlerini. Kusmak isledii
belliydi.
Darmadank odaya giren M ark biraz ekinerek, ama
daha ok irenerek yalaa yaklat.
Size bu yaptnz yakmyor, Ivan Mihal! Byle dav
ranmamalsnz! dedi.
Neymi o yakmayan?
Halanzn ya gnne neden gelmediniz? Gelip kullasa-
nz iyi olmaz m?
L eenden gzlerini alamayan Jan;
Defol karmdan! diye bard.
Halanz ok krld. Ah, efendim, bunu ona yapmama
lydnz! Yreinizde hi acma duygusu yok mu? Onu niin in
citiyorsunuz!
 Ben kimseye ziyarete gitmiyorum arlk. Halama byle
syle. Bakalarna ayracak vaktim yok. Eer senin varsa kap
kap dolaabilirsin. imdi ykl karmdan, beni rahat brak!
Uyumak isliyorum.
Uyumak istiyormu!.. Sanki uyuyunca surat insan
suratna benzeyecek! Halanzdan ulandnz iin gitmiyor
sunuz, deil mi?
Kes sesini, mankafa! Orada drlanp durma!
Mark gcenerek gzlerini krptrmaya balad. Uzun bir
sessizlik kt ortala. Sonra Mark sesini yumuatt.
Beyelendiciim. gidip de kullayvcrin halacnzn d o
um gnn. Yalandan kmyor, durmadan alyor. Biraz
gnl almasn bilin, saygl davrann... Geleceksiniz, deil mi,
elendiciim?
Bir yere gitmem ben! Gitmek iin neden yok, vaktim
de... Sonra, gidip o ihtiyar kzn evinde ne yapacam?
Bir yol uraanz nereniz eksilir? Halanza kar saygda
kusur etm emeniz gerekir. Gitmekle ona byk bir iyilik yapm
olacaksnz. Bu nankrlnz, nobranlnz onu ylesine in
citiyor ki, bilemezsiniz!
Mark byle derken yeniyle gzlerini sildi.
Hadi, bu iyilii yapn halanza.
Hmm! Peki, gitsem konyak verir mi?
Verir, verir, efcndiciim!
Konyak verir ha!
Jan byle diyerek gz krpt.
Ec. bir de yz ruble verir mi?
le o yok, beyefendi. Siz de biliyorsunuz, eski gnler
geli, paras kalmad halanzn. Akrabalar soyup soana
evirdiler, Ivan Mihal. Paramzn bolluunda kapmz an-
drrlard, imdi kimseyi bulamazsn.
G een ylki geliimde ka ruble almtm? iki yz m?
imdi yz ruble bile yok, yle mi? Le kargas, sen benimle
dalga m geiyorsun? Kocakarnn kirli knnda bir eyler
bulunur. Neyse, uyumak isliyorum, git karmdan!
 Biraz gnl yce olun, elendim. Halanz ok yal,
gsz. Cancaz nerdeyse kt kacak. Acyn kadncaza,
Ivan Mihal, beyefendiciim...
Ama Jan acma nedir bilmiyordu. Bunun zerine Mark
zm pazarla girimekle buldu. Saal 5 e doru Jan
halasnn uann srarlarna daha fazla kar koyamad, bir
likle evden ktlar.
Ah, ma lanle} dedi Jan halasnn elini pm ek iin
uzanrken.
Kollua oturduktan sonra bir yl nce anlatt bir ykye
yeni balan balad:
Mari Kriskina, ma tante, Nislen mektup alm. Hani
kocas olacak adam var ya, ondan. Adam kz yznden Ingi
lizin biriyle yapt delloyu m ektubunda hi ulanm adan ak
ak anlatyormu. Kzn ad nasld bakalm, unuttum ile...
Ya!.. Bakn u ie!
Prenses gz yuvarlaklarn arkaya devirdi, ellerini rpt,
korkuyla kark bir aknlk iinde;
D oru sylyorsun, deil mi? diye sordu
Sorulur mu?... Herif dellolarda dvsn, kz peinde
kosun, kars da burada... koca yolu beklerken kurusun git
sin... ile bunu anlamyorum, ma tantel
Prenses yeeninin anlattklarndan canland, mutluluk
duydu, ona sokuldu. Konumalar uzadka uzad, sonra kon
yak geldi...
Kadncaz bir yandan mutlu kahkahalar atarken bir
yandanda korkusunu, aknln dile getiriyor; Mark ise san
dklarn, kutularn diplerini yoklayarak para aryordu. Yeen
Jan halasn ya gnnde ziyaret etm ekle byk bir llufla
bulunmutu, onu eli bo gnderm emek gerekirdi. Ama elli
rubleyi denkletirmek iin birka sandn dibini kartrmak
yelmedi...

1 H alacm . (F r.)
 GZ SOUU

A kam geceye dnyordu. Arabaclarn, gezgin dervi

lerin oluturduu kalabalk Tihon daynn meyhanesini doldur
mutu. Onlar sokaktan buraya sren, souk gz saana ile
yzlere kam gibi inen sert rzgrd. Meyhaneye snan bu in
sanlar yorgun ve srlsklam slaktlar; duvar diplerindeki sra
lara dizilmi otururlarken, rzgrn uultusunu dinleyerek
uyumaya alyorlard. Hepsinin yznde de byk bir sknt
vard. o p u r yz trmklar iindeki gen bir arabac dizine
koyduu slak akordeonunu bir iki kez aldktan sonra yere
brakt.
Kapnn stnde asl fener dardan vuran yamur serpin
tileri arasnda fersiz fersiz ldyor, rzgr azgn atllarla
uulduyor, slk alyor, m enteelerinden skp atacakm gibi
kapya ykleniyordu. A t pofurtular, koan insanlarn ayak
aprtlar duyuluyordu dardan. Hava souk ve slakt.
Uzun boylu, iri suratl bir kyl olan Tihon day tezghnn
arkasnda otururken neredeyse iik gzlerini kapatp uyuya
cak gibiydi. Karsnda, tezghn br yannda ise yoksul, kirli
giyimine karn efendi grnl, krk yalarnda bir adam
oturmaklayd. Srtndaki yazlk, buruuk pards slanm,
amura bulanmt; plak ayaklarnda lastik ayakkablar vard.
Pardssnn ceplerine soktuu elleri, sska dirsekleri, ba
mekten tir tir titriyor; bu titreme, arada bir, baygn yzn
den balayp clz gvdesinden geerek lastik ayakkablarna
doru yaylan bir sarsntya dnyordu.
Adam tenekemsi, atlak sesiyle;
 Isa akna bir duble! dedi. Bir dublecik! Parasn sonra
veririm.
Bouna bekleme! Sokakla senin gibi serserilerin sr
sne bereket.
Klksz sarho, Tihon dayya nefretle, tiksintiyle bakt.
Elinden gelse onu hemen orackla geberlebilirdi.
Anlamyor musun beni, mankafa? dedi. V otka imeyi
ben islemiyorum, senin kyl dilinde sylersek, iim isliyor.
ki hastasym, imeden duramam, anlamadn m daha?
Benim byle eylere aklm ermez! Hadi, ek araban!
Bak, beni iyi dinle! Eer imdi imezsem, iimdeki
yangn sndrmezsem elimden kt bir ey kabilir. Ne yapa
cam kimse bilemez. Yllardr urada meyhanecilik, ayclk
yapyorsun, nice sarhoa iki verdin; bunlarn ne tr insanlar
olduklar kafana dank etmedi mi daha? Bizlcr hepimiz hasla
yz. islersen zincire vur. dv, ldr, ama volkasz brakma! Sen
den rica ediyorum, bu iyilii yap bana! Karnda ne kadar
alaldm gryorsun. Daha ne yapabilirim?
Sarho adam ban sallad, yere tkrd.
Hayr! dedi meyhaneci. Parasn ver, i ikini!
imdi paray ben nereden bulurum? ikiye verdim he p
sini! Tek meteliim kalmad. Yalnz u srlmdaki pards var.
O nu veremem, nk iinde rlplam. Al. islersen apkam
vereyim.
Aslarnn yrtklarndan pamuk paralar gzken apka
sn T ihona uzatt. Tihon apkay ald, evirip evirdikten sonra
geriye verdi.
Bunu bedavaya versen almam. G rm yor musun,
gbreye batm.
Beenmedin, demek... yleyse sen de veresiye say.
K entten dnle be kapiini derim. Boazna tklsn o be
kapik, e mi, boazna tklsn!
Ne biim bir adam olduun belli. Seni dolandrc!
Parasz burada ne iin var?
 Vokla imeye geldim. Girmedi mi kafana? Volkay ben
islemiyorum, iimdeki hastalk isliyor...
Beni daha fazla rahatsz elme! Sokaklarda senin gibi bir
sr il-kopuk dolayor, hangi birinize yetieceim? A m a isler
sen apkan a, dilen, belki acyp yardm ederler. Ben dilen
cilere yalnz ekm ek paras veririm.
Verirmi... Sen insanlar.soyarsn be! Baka ne beklenir
zalen senden? Serseri klkl birden durdu, yz kpkrmz
kesildi, kilise kilise dolaan dervilere dnerek;
Bu adamn dedii doru galiba, dedi. Ne olur, bana be
kapik verin, llfen. iim isliyor. Haslaym...
opur yzl arabac gld.
Sen en iyisi biraz su i!
Bu szden ulanan sarho adam ksrerek sustu, ama be
dakika sonra T ihona yeniden dil dkmeye balad. H alla bu
kadarla kalmayp ii alamaya kadar vardrd, bir duble volka
karlnda srtndaki slak pardsy karp vermeyi nerdi.
Ancak alaca karanlkla gz yalarn kimse seemedi, kadn
dervilerin plak bir erkei grmeleri uygun kamayaca iin
meyhaneci pardsy almad.
Serseri klkl yatmak bilmiyordu.
Syle, imdi ben ne yapaym? im eden duramam! Ya
bir su ileyeceim ya da kendimi ldreceim. Hangisini is
liyorsun?
Byle diyerek meyhanenin ortasnda yle bir doland.
O srada ngraklar n n len bir posla arabas yanal
avluya. Yamurdan slanm arabac ieri girdi, bir bardak
votka ilikten sonra arabaya allayp gilli.
Bak, sana altndan yaplm bir para vereceim, dedi
serseri klkl adam meyhaneciye.
Yz sapsaryd.
Onu sana vereceim. V e rm e k zorundaym. Bu yaptm
dpedz alaklk ama baka k yolum kalmad. nk beni
anlamyorsun. Byle yaptm iin de kendimi sulu hisset
miyorum. Yalnz bir koulum var: Dnte onu senden geri
alacam. te tanklarn yannda veriyorum...
Byle diyerek slak elini koynuna soktu, o rad a n altn bir
madalyon kard. Madalyonu meyhaneciye verm eden nce
kapan ap iindeki resme bir gz att.
Aslnda resmi karmam gerek, fakat ok slandm, k o
yacak baka yerim yok. ster istemez soyguncunun eline resmi
de brakyorum. imdi senden bir dileim var: Sakn resme
parman srme! Bu konuda yalvaryorum sana. Deminki
kabalmdan dolay da zr dilerim. Sana kar kabalk ettim.
Aptaln biriyim ben. Parman srme, yzne de bakma res
min...
T ihon day madalyonu ald, altnn kratn snadktan
sonra cebine soktu.
alnt saat... Neyse, al, i bakalm.
Adam nne srlen kadehi ald; baygn, bulank bak
larn meyhanecinin suratna dikip bir sarhoun bakabilecei
denli sert bakt; sonra byk bir istekle, iinden ykselen
sarsntdan dolay dura dura votkasn iti. Madalyonunu ikiye
yatrmas onu utandrmt; gidip bir keye, srada oturan
dervi kadnlardan birinin yanna kt, gzlerini yumdu.
Sessizlik iinde bir yarm saat geti. Rzgrn bacada
ald gz rapsodisinden baka t kmyordu. Dervi kadnlar
dualarn ettiler, geceyi geirmek zere sralarn altna kvrlp
yattlar. Tihon madalyonun kapan at, altn ereve iinde
ona, meyhaneye, iki ielerine tatl tatl glmseyen kk
kadn resmine bakt.
Tam o srada k a rla n ktr ktr e z en te k e r sesleri duyuldu
dardan. Birisi atlar dbrr diyerek durdurdu, yamur sula
rnda ayaklarm aprdata aprdata yrd. Ardndan, ksa bir
gocuk giymi, am urlar iinde, sivri sakall, ufak tefek bir kyl
girdi meyhaneye. Kyl elindeki be kapiklii tezghn stne
arpt.
 Al, bakalm! yisinden bir bardak madara votkas!
abuk ol!
Bir bacann stnde geriye ark etti, meyhaneyi cakayla
szd.
unlara bakn! Korkularndan hepsi buraya snmlar!
Yam urdan korkulur mu be? eker misiniz hem en eriyecek?
Hey, o da nesi?..
Ufak tefek kyl serseri klklya sokuldu, yzne dik dik
bakt.
Bakn u ie! Beyefendi! Sem yon Sergeyi! Beyimizin
burada ne ii var? Bu meyhane size gre bir yer mi? Ah, baht
karam! Yazk oldu size!
Bey, ufak yapl kylye bakt, yeniyle yzn kapatt.
Beriki umutsuzca ban, ellerini sallayp derin derin iini ekti,
ikisini imek iin tezgha yanat. Sonra T ihona dnd.
Bizim bey, toprak aamz Semyon Sergeyi! Grdn, ne
durumlara dm! Ayyaln insan neye benzettiini anla
ite! diye fsldad.
ikisini bitirdi, yeniyle dudaklarn sildi.
Ben o n u n kyndenim. Ahtilovka buraya 40 km. uzak
lktadr. Babasnn zamannda bizler onlarn toprak kle-
siydik.1 Ah, ok zldm! unun durumuna bakn! Oysa ger
ek bir beyefendiydi... Dardaki arabaya koulu beygiri ken
disi armaan etti bana. Kah-kah-kah! u felein iine bak!
O n dakika sonra'ufak tefek kyl bana toplanan araba
clara, dervilere gz rzgrnn uultusu arasnda, sinirli ince
sesiyle, heyecandan elini-kolunu sallayarak beyefendinin
yksn anlatyordu. O nu dinleyenler arasnda kesine
kvrlp oturan, kendi kendine hom urdanan Semyon Sergeyi
de vard.

1 B ir d e reb e y in in , to p ra k aasnn to p ra k la rn a bal, o ra d a yaayp alan

kOyller. ( .N .)
 Zavallnn bana gelenler hep zayfl yzndendir.
Eyalette n salm, varlkl bir iftlik sahibiydi. Yedii nnde,
yemedii arkasnda... Belki sizler de bilirsiniz. Bu meyhanenin
nnden arabasyla ka kez getik! ok da eli akt. Bundan
be yl nce Mikikinin salyla rma getiimizde be kapik
yerine bir ruble frlatverdi nne. Hi y o k y e re elden kt bu
zenginlik. Birincisi, kadn yznden... Bey, kentli bir kza gnl
verdi. Anlayacanz, dpedz atee att kendini. ahindi, kar
gaya kul oldu. Ad Mariya Ycgorovnayd kzn. Yaramazn
tekiydi, ama adnn grkemine bakn! Sevmiti kz, T anrnn
emridir, nianlanp evlenmek istedi. Ad batas, karr m
frsat? Anl-anl, azna iki koymaz, mal-mlk bol bir bey...
Hi unutmam, bir akam bey konann bahesinden geiyor
dum. Baktm, bizimkiler bir aacn altnda pyorlar. Bey
onu bir kez pyorsa, o beyi iki kez pyor. Bey onun elini
tutuyor, kz ise sarlyor ona, Semyon, seni seviyorum! diye
yaltaklanyor. Bizim beyin akl bir kar havada, gzel bir kz
deli gibi sevdiini syleyerek nne kana bir ruble, iki ruble
demeyip datyor. Bana da at ite o zaman armaan etti. O
sevinle tm kylnn borcunu balad. Neyse, dn gn
yaklat, gerei gibi nikhlar kyld. A m a akam olup beyler
yemee oturduklarnda sen arabaya atladn gibi kente, an
abukatn yanna ka! Yaplacak i mi bu? Sanki nikhnn
kylmasn bekledi kr olas! Bizim bey ite ondan sonra akln
oynatt. G rdnz gibi, oras senin, buras benim dola dur.
Bir yandan da kz aklndan karmyor. Aha, imdi de kente
gidiyordur besbelli. Kahrolasy uzaktan da olsa grm ek is
tiyordur...
Batmasnn ikinci nedeni de enitesi, kz kardeinin kocas
olacak dolandrcdr. Bankalardan bor alacakm, bizim beyi
kefil yapm. Ama kpolusugn gelince borlarn demedi,
onun yerine otuz bin rubleyi bizim beyden aldlar. Aklsz
adam, ahmaklnn cezasn ekiyor ite. Kars dost tuttuu
 abukattan ocuk edindi, enitesi Poltavada iftlik satn ald,
keyif sryor. Bizim aklszsa meyhane meyhane dolap
herkese dert yanyor. Neymi? insanlara olan inancm yitir
dim, kimseye gvenim kalmad... Hepsi de kendi zayfln
dan. Ona byle yaptlar diye ayya olup imek mi gerekir?
Bizim muhtar ele alalm. Kars gpegndz ky retmenini
evine alyor, muhtarn parasyla keyif atyorlar. A m a m uhtarn
buna aldrd yok, karsnn yedii her eye glp geiyor.
Biraz zayflad, hepsi o kadar.
Tihon;
Tanr herkese ayr dayanma gc vermi! diyerek iini
ekti.
Oras yle...
Ufak tefek kyl bir sre daha konutu. Anlatacaklarm
bitirdiinde bir sessizlik kt ortala.
Sessizlie dayanamayan Tihon serseri klklya dnd:
Hey, sen! Adn neydi bakaym?.. G erekten bahtsz bir
adammsn. Gel, bir kadeh de benden daha i!
Serseri klkl bey tezgha yaklat, meyhanecinin doldur
duu kadehi byk bir zevkle iti.
ey... madalyonu bir dakikalna verir misin? Bir kere
daha bakmak istiyorum.
Tihon yznde alayc bir glmsemeyle madalyonu eski
beye uzatt. O srada opur yzl arabac derin derin iini
ekerek ban sallad, meyhaneciden bir kadeh votka istedi.
Hadi, unu da i, bey! Hi imesen iyi olur ama votka
olunca daha iyi! insan itike derdini unutur. Durma, i, hadi!
st ste birka kadeh yuvarlayan bey sonunda kesine
ekildi, madalyonun kapam at, sevdii kz grmek iin
baygn gzlerini resme dikti. Ama yz yoktu yerinde. yilik
sever T ihonun trnaklaryla kaznp atlmt.
Fener bir an parlayp tmyle snd. Dervi kadnlardan
biri abuk abuk bir eyler sayklad. opur arabac dua
okuyarak tezgha yaklat, uyumak iin zerine kp uzand.
Derken, bir araba daha yanat meyhaneye. Yamur durma-
macasna yayordu. Rzgrn iddeti arttka artmt; bk
trc, karanlk gz gecesinin sonu gelmeyecek gibiydi. G z
lerini madalyondan ayramayan klksz bey orada sevdii kzn
yzn grmeye alyordu... Birden mum da snd.
Bahar, ne zaman geleceksin?
 Z G R D N E N ADAM

Yeni yl yks

Y e n i yln ilk gn bir araya gelen insanlar duygulandrc,

ho bir tablo oluturuyordu. Herkes cokulu bir sevin iinde
birbirlerini kutluyor, en iyi, en yrekten dileklerde bulunu
yorlard. Herkes mutlu, herkes kvanlyd.
Yaamndan honut olmayan bir kii vard, o da valilik
yazclarndan Ponimayevdi. O ilk gnn le vakti bakent
sokaklarndan birinde sa kolunu fener direine dolam, sol
kolunu saa-sola sallayarak azna geleni sylyor, sanki bir
eyleri protesto ediyordu. O srada kars da yanndayd. z
gn, hatta alamakl bir duruu vard kadncazn.
Bamn belas! Senden ektiklerim yetmedi mi daha?
Sen utanmaz, ne sarhomusun! Hadi, gel artk! Vakit geir
meden gidelim de beyefendinin yeni yln kutla! D eftere bir
imza atacaksn, hepsi o kadar! diyordu kocasn srklemeye
alarak.
Hayr, kesinlikle gitmem! Ben okumu bir adamm, ca
hil bir herife kulluk edemem! Eer ok istiyorsan sen kendin
git de at imzan! Benim yakam brak! Ben kimsenin klesi
olamam!
Gel, diyorum! mzan atmazsan sonra piman olursun.
inden kovulacam bilmiyor musun, alak? Yoksa beni a
lktan gebertmek mi istiyorsun? Hadi, gel, kpek!
Tamam, anladk! Mahvolacaksam ben kendim mahvo
lacam. stelik doru olan yaptm iin. Brak beni!
 Ponimayev karsnn elinden kurtulmak iin hola duran
kolunu hzla ekince eli havada bir yay izdi. Tam o srada
srlnda gcr gcr yeni kaputuyla mahalle bekisi nlerinden
gemekleydi.
Beki bir an durarak Ponmaycve hakl.
Ayplr, beyim, edebinizi laknn bakaym!
Ponimayev bu szlerden ulanm olacak, fener direinden
kolunu kurlard. Kars ile bu frsat kolluyordu. Adam yenin
d e n yakalad gibi, lulunabilecei her nesneden uzak lularak
srklemeye balad. O n dakika bile gem eden amaladklar
yere vardlar. Buras, kocasnn eviydi.
Eve iyice yaklanca kadn kocasn nazike ieri illi.
Hadi. Alyoacm! ekinm ene hi gerek yok! ieri
girip adn, soyadn yazver. Fazla kalmadan geri dnersin,
imzan alarsan ayla birlikle sana konyak da veririm. Eve ikili
geldiinde barp armam. M ahvetme beni, Alyoa! Ac
karna!
Aa. buras onun evi mi? Peki, peki, anlald. Alalm
bakalm imzamz. Admn allna yle eyler yazacam ki,
herifin akl bandan gidecek. Hakknda neler dndm
ekinmeden belirteceim. Kovarsa ondan sonra kovsun! Ama
gereklen kovarsa bil ki, sebebi sensin!
Ponimayev bunlar sylediklen sonra sallana sallana
yrd, omzuyla kapy ilip paldr kldr ieri giri.
Kapdan girile yeni yl dolaysyla sinekkayd lra olmu
kapc Ycgor karlad onu. mza deflerinin konulduu se h p a
nn yannda ise Ponimaycvin memur arkadalar Vczuviycv ile
ernosvinski dikiliyorlard. Sska, uzun boylu Vczuviycv
deflere bir eyler karalarken ufak lefek ernosvinski srasn
bekliyordu. H er ikisinin uralnda da, Yeni ylnz kullar,
mutluluk dileriz. yazlyd sanki. Deflereyazlanlara yreklen
katldklar belliydi. Arkadalarnn bu duruunu grnce
Ponimayev onlar kmsercesinc glmsedi, krkne sk
sikaya sarld.
 Anlalyor, anlalyor... Beyefendinin yeni yln kut
lamamak olmaz. Kutlayn bakalm. Kah-kah-kah! Klece duy
gularnz dile getirmeyi unutmayn ama!
Vezuviyev ile crnosvinski ona akn akn baktlar.
Byle szleri daha nce hi iitmemilerdi.
Ponimayev satamalarn srdrd:
Sizin yaptnz kendini bilmezlik, uaklk deil mi?
Hadi, yaltaklanmay brakn, asl kiiliinizi ortaya koyun!
Yum ruunu sehpaya vurdu, deftere yaz yazmakta olan
Vezuviyevin adnn stne bir mrekkep lekesi dt. Ayn
anda Y egor sehpann yanna geldi, defteri kapp bann s
tnde kaldrd.
Efendim, rezalet karmayn! Byle yaptnz iin ba
nza neler geleceini biliyorsunuz.
Tam o srada kap ald, ay krk ve keli apka
giymi, boylu poslu, yalca bir adam girdi ieriye. Ponimayevin
daire bakan V eleleptovun ta kendisiydi gelen. Onu grr
grmez Yegor, Vezuviyev, ernosvinski oklava yutmuasna
dimdik durdular. Ponimayev de dzgn durdu ama glmse
yerek byn burmay da unutmad.
Velelcptov buyruu altnda alan memurlar grnce;
A, siz miydiniz? dedi. Aferin, aferin, iyi etmisiniz. Ho
geldiniz. (Beyefendinin akr keyif olduu gzden kamyor
du.) Ho geldiniz, sefalar getirdiniz. Ben de sizin yeni ylnz
kutlarm. Geldiiniz iin teekkrler... E, Ponimayev, neler
yazdn deftere, bakalm? Hadi, utanma, utanma! Bir eyler
iin, beyler! iin de neenizi bulun!
H er nimet biz insanlar iindir, diye sze kart V ezu
viyev.
Evet, doru sylyorsun. Nasl? Nimet mi dedin? Nimet
ya... Peki, beyler, artk gidebilirsiniz. Yo, durun, durun! Nikita
Prohora d a uradnz m? Dem ek, uramadnz? ok gzel!
imdi size birka kitap vereceim, kendisine gtrrsnz.
Okumam iin iki yl nce vermiti de... Artk geri versem iyi
olacak. Hadi, gidelim de getirelim ierden. Paltonuzu karn.
Krkl paltolarn karan memurlar Veleleptovun pein
den yrdler. nce hole, sonra ok zengin denmi geni
salona girdiler. Byk, yuvarlak masada beyefendinin kars ile
iki yannda, biri siyah, br beyaz eldivenli iki bayan oturu
yordu. Vcleleplov arkasndan gelenleri orada brakp ylnz
bana alma odasna girdi. M emurlar skla, utana kaldlar
orta yerde.
Adamlar ne yapacaklarn, ne syleyeceklerini bilmeden
on dakika kadar dikildiler. Bayanlar aralarnda Franszca ko
nuuyorlar, arada bir memurlara kaamak bakyorlard. Ne can
skc bir durum!
Sonunda Veleleplov odasndan kt, kollarnda kocaman
iki kitap yn vard.
le bunlar Prohora verip teekkr elliimi bildirin,
dedi. Bana getirdii kitaplarn hepsidir. Akamlar frsat bul
duka okudum. Eh, sizlere de unutmadnz iin teekkr
ler... Sayglarn sunmak iin gelmiler. Benim memurlarm
bunlar. (Bayanlara sylyordu.) Grdnz, deil mi? Keh-
keh-keh! ekinmeyin, bakn! te u Vezuviyev, u ernos-
vinski, u da bizim Ponimayev... Bir gn dairede nbeti
odasna giriyordum. Bir de ne greyim. Ponimayev lokomotif
taklidi yapmyor mu? Nasld hele? Pof-pof. f-f! Bacann
birini de sallyor durmadan. ylesine benzetiyordu ki! Hadi,
azizim, bir daha gsterir misin?
Bayanlar gzlerini Ponimayeve dikip glmsediler.
Beriki ksre tutuldu.
Nasl yaptm unuttum, beyefendi. U nuttum gitti...
Yapamam, stelik islemiyorum da...
Vcleleplov afallad.
Nasl? islemiyor musun? Yazk, ok yazk! Yal bir a
dam kryorsun, ha? Neyse, hoa kaln! zldm... Gidebilir
siniz...
 Vezuviyev ile ernosvinski. Ponimayevi drttler. Zaval
l, kendisi de yaptna piman olmutu. Gzlerinin n karard
birden. Siyah eldivenler ile beyaz eldivenler birbirine kart,
karsndaki suratlar arpld, mobilyalar yerinden oynad, Ve-
lcleptov iri bir parmak gibi inip inip kalkmaya balad... Poni-
mayev bir deste kitab gsne bastrd, homurdana homur-
dana kendini salondan dar att.
Sokakta kars korkudan, souktan tir tir titrerken onu
bekliyordu, yz de sapsar kesilmiti. Bir yannda Vezuviycv,
br yannda ernosvinski ellerini, kollarn sallayarak kadn
caza korkun eyler anlatyorlard. Bakalm, bundan sonra
bana neler gelecek! diyen tavrlar vard. Karsna umutsuz
ca bakan Ponimaycv arkadalaryla birlikte oradan uzaklat.
Akam eve dndnde azna tek lokma koymad, ay
bile imedi. Geceleyin ise korkulu dlerden sk sk uyand.
Bir ara kalkp karanla gzlerini dikti. Siyah-bcyaz el
divenler, V cleleptovun akaklarndaki kr salar birbirine
karyor, gznn nnde hoplayp zplyorlard. Bir gn nce
olanlar hatrna geldi.
Hayvanm ben, hayvan! diye homurdand. Anladk, ami
rine kar kiiliini koru ama ne diye saygszlk ediyorsun?
Lokomotif taklidi yapsaydn geberir miydin?
Ondan sonra bir daha gzn krpmad. ine reklenen
sknt, vicdan szs, pimanlk, karsnn hkrklar onu saba
ha dek rahat brakmad. Sabahleyin kalkp aynada yzne
baktnda karsnda tanmad biri, solgun, zayflam keyif
siz bir adam grd.
Artk greve filan gitmem! Nasl olsa kovacaklar! diye
sylendi.
Yeni yln ikinci gnn evinde oturm a odasn bir ke
den br keye arnlayarak geirdi. Bir yandan da yle d
nyordu: Nereden tabanca bulurum acaba? Byle yaayp
da nc olacak? En iyisi akana bir kurun skp her eye bir son
vermek...
Ama nc gn dayanamayp daireye kotu. Masala
rndan onu izleyen memurlar;
yle bir frtna kopacak ki! diye tetikte bekliyorlard.
Ponimaycvin korkusu onlardan aa kalmyordu. Vezu-
viyevin kulana eildi.
Ne yapalm? Kovarsa kovsun. Kendime kysam beye
fendinin ok zleceini dndm, dedi.
V cleleptovsaal 1 l de geldi. Ponimayevin nnden geer
ken solgun, kkn, korkudan klm yzne bakt; bir an
duraklayarak ban sallad.
Bu kadar da iilir mi, be aslanm? Bak, yzn ne hale
gelmi? ly karmamak gerekir. nsan saln yitirirse bir
daha zor toparlanr.
Byle diyerek Ponimayevin omzunu taplad. M emurlar
afalladlar. Hepsi bu kadar myd?
Ponimayevin birden neesi yerine geldi. H atta sevincini
gizleyemedii iin ku gibi cik cik sesleri kard. Ancak az
sonra surat yeniden asld, kalar atld, yzne kmseyen
bir glmseme yayld.
Vclcleplov uzaklanca arkasndan yle mrldand;
ansn varm da ikiyi biraz karmm. Yoksa
gsterirdim ben sana. Vezuviyev, evinde ona nasl karlk
verdiimi iittin, deil mi?
D aireden eve dnte byk bir itahla yemeini yedi.
 K MEKTUP

/. C iddi bir som

Sevgili, deerli amcacm Anisim Pctrovi,

Sizin de yakndan tandnz olan Bay Kuroeyev az nce
bendeydi: konumamz srasnda ondan komunuz Bay Mur-
daeviin ailesiyle birlikte yurt dndan dndn rendim.
Bu habere ne denli ardm bilemezsiniz, nk Murda-
eviin yurt dna yerleecei syleniyordu. Deerli, sevgili
amcacm! E er ben yeeninizi birazck seviyorsanz, ltfen
hemen Murdaevilere gidiniz ve evlatlklar M aann salk
durumunu benim iin reniniz.
imdi size bir gnl gizimi (srrm) aacam. Bu konuda
size, yalnz size gveniyorum. Ben M aenkay btn yreim
le sevmitim, imdi de seviyorum, hem yaammdan daha ok...
Aradan geen alt yl ona kar duyduum ak daha da
krkledi. Nasldr imdi, iyi midir, m erak iindeyim. Bana
durumunu, beni unutup unutmadn, eskisi gibi sevip
sevmediini bildirin ltfen. Kendisine m ektup yazmam ister
mi? Btn bunlar bana ayrntlaryla yazn, amcacm.
M aaya benim eski ekingen, yoksul renci olmadm
anlatn... Artk bir sorgu yargcym ben, mesleim, param var.
Ksacas, mutluluum iin tek eksiim M aenkadr.
H em en yant vermeniz dileiyle sizi kucaklar, perim.
Yeeniniz Vladimir Grenev
 Sevgili yeenim Volodya,
M ektubunu aldmn ertesi gn Murdoevie gittim.
Ah, o ne olaanst bir insan! Yurt dnda kaldklar srede
yalanm, salar aarm. Ama beni, eski dostunu unutmam,
ortak anlarmz eskisi gibi onda da yayor. eri girdiimde
beni kucaklad, yzme uzun uzun baktktan sonra nazik bir
sesle, zr dileyerek, Sizi tanyamadm. dedi. Ben kendimi
tantnca, Tamam, imdi anmsadm. diyerek bir kez daha
kucaklad. Konuksever, ok iyi bir insan. Evinde yedirdi, iirdi,
oturup birka kapiine prafa bile oynadk. Yurt d izlenim
lerini eitli ynleriyle aktard, Almanlarn tuhaf geleneklerini
onlarn yaantsndan gln rnekler vererek anlatt. Dedii
ne gre bilim Almanyada ok ileri gitmi. talya'dan geerler
ken satn ald, edebe aykr garip giysiler giymi bir kadn
resmi gsterdi.
Bu arada M aenkayla da konutum. Maenka, zerinde
deiik ssler bulunan, pembe renkli, gsterili bir entari
giymiti. unu hemen belirteyim ki, seni hi unutmam, hatta
senden sz ederken gzleri yaard. Kendisine kar beslediin
duygulardan dolay sana teekkr ediyor, senden m ektup
yazman istiyor. Bir mesleinin, parann olduunu bildiriyor
sun. Paran iyi kullan, yeenim; yerinde, zamannda harca.
Genlik yllarmda ben fazlaca hovardala dmtm, ho,
byle yaadm iin hi de piman deilim.
Bu vesileyle sevgilerimi, e n iyi dileklerimi iletirim.
Amcan Anisim Grenev

Not: Yazdklarn tam olarak anlayamadysam da gzel,

ekici bir anlatm tarzn olduunu sylemeliyim. M ektubunu
btn komulara gsterdim. O nu okuyanlar sende yaratc bir
zeka olduunu bildirdiler, peder Grigorinin olu Vladimir
gazeteye gnderip yaymlatmak zere bir kopyasn bile
kard. M ektubunu M aaya, hatta geen yl evlendii Alman
kocas U rm ahere de gsterdim. A lm ann ok houna gitti,
ve ve bitiremedi. te byle, yazdklarn herkes ok
beeniyor, yeenim. Gene yaz, e mi? Beni mektupsuz brakma.
Ah, M urdaeviin havyarnn tad hl damamda!
Seni unutmayan dalaksz adam
 YLKSEVE R MEYHANEC

Yoksullaan bir adamn ad

ki gzm, ver bir meze, souk olsun!
Bir dublede... votka... Mezar ta yazt

im di oturduum yerde can skntsndan kara kara d

nyorum.
Bir zamanlar, atadan kalma iftliimde tavuklar, kazlar,
hindiler retirdim. Bu yaratklarn topu da aptal, beyinsizdir
ama etinin tadna doyum olmaz. Tavlamda eit eit atlar
yetiirdi. A h ,o atlar, o atlar! Deirmenlerim hibodurm az,
ocaklarmdan kmr kar, kyl kadnlar toplaya toplaya
brtlenleri bitiremezlerdi. iftliimin geni krlarnda yeti
en direy ve biteyin (hayvanat ve nebatatn) says belli deildi.
Bunlardan istersen doyasya ye, istersen dirimbilimle (biyoloji)
ura. Tiyatroya gittiimde en n srada oturur, hovardalkta
herkesle yarr, kapatmalarmla vnrdm...
Artk o gnler geride kald, imdi hibiri yok...
Bir yl nceydi. Ilya yortusunda iftlik evinin terasnda
oturuyordum, patlayacak derecede skntlydm, ince kylm
ay demlediim aydanlk nm de duruyor, zntden iim
iime smyordu. Nerdeyse alamak zereydim.
ylesine zgndm ki, zgrln kazanmadan nce
toprak klemiz olan, kyn imdiki meyhanecisi Yefim Sus-
kovun terasa girdiini bile fark edemedim. Adam yanma g e
lince durdu, saygl bir tavrla masann stne bir ie votka
koyduktan sonra;
 Bcycl'endiciim, neden evinizin atsn boyatmyorsu
nuz? dedi. Sa kapl al boyanmazsa ksa srede delikler alr.
Hangi parayla boyatacam. Yelimuka? D urum um u
sen de biliyorsun.
Bor alrsnz. Boyamazsanz sonu ok kt. Sonra ift
lie bir de beki tutun. Aalarnz kesiyorlar.
Ah, onun iin de para gerekli.
sterseniz ben verebilirim. lk kez alyor deilsiniz ya...
Sonra hepsini toptan dersiniz.
Suskov hemen orackta 500 ruble verdi, karlnda bir
se n et alp gitti. O nun gitmesinin ardndan bam yumrukla
rma dayadm, halkmzn gzel davranlar, erdem leri konu
sunda dncelere daldm, hatta Rus dergisine bir makale
yazmay bile istedim.
Ne yce gnll insanlar! yilik etm ekten zevk alyor
lar. Oysa bir zamanlar adamcaza ktek atmtm. Yaplan
ktl unutmu, demek ki... Ey yabanclar, bundan ders
aln!
Aradan daha bir hafta gemeden samanlm yand. Yard
ma ilk koanlar arasnda Suskov da vard. Korkm adan yang
nn iine dald, alevlerin evime srayaca korkusuyla koup
branda getirdi. Sanki kendi maln koruyordu; st ba sland,
yorgunluktan bitkin dt.
Ertesi gn; _
Yeni bir samanlk yaptrmalsnz, dedi, isterseniz, ke
restem var, gndereyim. Sonra su bendini de temizletmeniz
gerekir. Geenlerde germe ala balk avlyorduk, yosunlarn
arlndan a yrtld. yz rubleye bitirirsiniz bu ii. Bu
paray veririm ben size.
Bylece adamn her nerisini yerine getirdim. at boyan
d, su bendi temizlendi, samanlk onarld... Hepsi de Sus-
kovun verdii paralarla...
 Bir hal la nceydi. Raklm, gene Suskov gelmi. Saygyla
avcunun iine ksrerek kapda dikiliyor.
Beyefendi, iftliiniz halan haa yenilendi. Kontlara,
soylulara yarar hir yer oldu, grenler tanyamazlar. Bent
temizlendi, klk ekim bitirildi, ahr dzene girdi.
Neredeyse sevincinden alayacak gihiydi.
Hepsi senin sayende, Yeilmuka, dedim.
Kalktm, en iten duygularla meyhaneciyi kucakladm.
slerim biraz daha dzelsin, T a n n mn yardmyla borla
rm deyeceim, dedim. Hem de faiziyle birlikte. Gel, seni bir
daha kucaklayaym!
Eksikler tamamland, eskiler onarld. Tanrnn yard
myla btn isteklerim oldu. imdi bir de ierdeki tilkiyi tts
leyip kansak!
Hangi tilkiyi, Yefimuka?
Siz de biliyorsunuz, hangi tilki!
Bir an sustu.
cra memuru darda bekliyor... M asadaki u iki iesini
kaldrr msnz? Ayyalk ettiimi sanabilir... sterseniz size
kyde kk bir ev kiralayaym. Yoksa kente mi tanacak
snz'.
imdi kara kara dnmeyip de ne yapaym?
 YAZLIKI BAYAN

Y irm i yalarnda arn gzeli Lelya. N N .deki yazlnn

bahesinde enesini ite dayam; enginlere bakyor. Uzaklar
daki krlar, gkyzn kaplayan para para bulutlar, ilerdeki
demiryolu istasyonu, yazln on adm tesinde durgun akan
dere ufuktaki tepenin ardndan ykselen ayn donuk yla
aydnlanm... nce bir esinti derenin yzeyini krtryor,
otlarn zerinde geziniyor. epeevre derin bir sessizlik var...
Lclya dnceli... Gzel yz ylesine hznl, gzleri yle
sine keder dolu ki. onun zntsn paylamamak kat yrek
lilik olur, hem de nezakete smaz. Bakalm, derdi neymi
gzelimizin?
Bu alml kadn, iinde bulunduu zaman gemi gnle
riyle karlatryor. Bundan tam bir yl nce, gene byle mis
kokulu, iirsel mays aynda kz enstitsnde okuyor, bitirme
snavlarna hazrlanyordu. Snf retmenleri matmazel M or
ceau fotoraf ektirmeleri iin toplamt onlar. Burnunun
zeri srekli terleyen, iine kapank, yaamaktan korkan,
hastalkl bir kz kuruuydu bayan Morceau.
Fotoraf dkknna girdiklerinde ilk sz;
Ah, sizden rica edeceim, kzlara ektiiniz erk e k re
simlerini gstermeyin, ltfen, olmutu.
Hem de gzlerinde yalarla, neredeyse yalvararak...
Zavall srngen, yaamnda e rk e k nedir, bilmedii iin, erkek
yz grnce kutsal bir korkuya kaplrd. O iblislerin by
nda. sakalnda kadnlarn balarn dndren, onlar korkun
uurumlara srkleyen aldatc bir batan karclk grrd.
Enstitl kzlar aplal M orccauyla alay etmesine ederlerdi ama
kendileri de genlik lkleriylc dopdolu olduklar iin, kz
kurusunun kutsal korkusuna kaplmaktan kendilerini ala
mazlard.
Kzcazlar yle eitilmilerdi ki, illetli babalar ile aklna
eseni yapan e rk e k kardelerini saymazsak, enstit duvarlar
dndaki dnyann sa sakalna karm ozanlarla, soluk yzl
arkclarla, fkeli eletirmenlerle, kelle koltukta giden yurtse
verlerle, parasnn hasab belirsiz milyonerlerle, konumalar
na kar durulmaz, yakkl avukatlarla dolu olduunu sanr
lard. Bu kaynaan, rktc kalabala bak ve se seebil
diim! En bata Lelya, enstity bitirir bitirmez Turgenyevin
ya da okuduu baka bir yazarn yaratt kahramanlardan
birinin karsna kacandan ad gibi emindi. Btn romanlar,
hatta ilka, ortaa, yakna tarih dersi kitaplar byle yiit
leri, gereklik ve uygarlk savalarn yceltmede birbiriyle
yarrlar...
Lelya o mays aynda evlendi. Kocas gen, yakkl, zen
gin, okumu, herkesin sevip sayd biri olmasna karn (u iir
sel mays aynda gerekleri itiraf etm ek pek uygun kamyorsa
da) kaba saba, yontulmam, patavatsz bir adamdr. Hani
evremizde grdmz binlercesinden biri... Sabahn 10un-
da uyanr, sabahln giyer, tra olmaya oturur. Sanki nemli
bir icat peindeymiesine tasal bir yzle uzun uzun urar
tra iiyle. Sonra gene kaygl bir yzle Lelyann aklnn
ermedii sular ier. Bunun ardndan prl prl temizlenmi,
tl giysilerini giyerek karcnn elini per, kendi arabasna
atlad gibi sigorta irkctindeki iine gider. irkette koca
snn ne yaptn bilmez Lelya. Orada yaz m temize ekiyor-
dur, akllca tasanlar m retiyor, yoksa binlerinin alnyazsn
m deitiriyordun oras belli deil.
Saat 4 oldu mu, iten gelir. ok yorulduunu, terlediini
syleyerek amar deitirir. Sofraya oturduunda doymak
 bilmez, bir yandan da durmadan konuur. Konusu hep yce
eylerdir. Kadn zgrln, maliye sorunlarn bir zme
balar, ngiltereye atar tutar, Bismarka acdn syler. G aze
teler, tp bilimi, tiyatro oyuncular paylarn alrlar eletirilerin
den. Sk sk Genlik korkun derecede yozlat. szn
kullanr. Bir yemek boyunca ylesine ok soruna zm getirir
ki! Hepsinden korkuncu ise yemee arl konuklarn bu
ekilmez adam seslerini karmakszm dinlemeleridir. D u r
madan samalayan, bayatlam dnceler ileri sren bu adam
herkesten akll, her konuda uzmandr onlara baklrsa...
Bizde artk iyi yazar yetimiyor, deyii var ki, ldrr
insan.
Bu kanya ok kitap okuduktan sonra varsa bari! Deil
kitap, dergi dahi okuduu grlmemitir. Turgenyevi Dos-
toyevski ile kartrr, karikatrden, akadan anlamaz. Lelyam
tavsiyesi zerine bir keresinde edrini okumutu da bu yazar
bulank bulmutu.
Pukine gelince, ma ehere, o daha iyidir. Gldrc
eyleryazmtr, bilirim, der.
Y em ekten sonra terasa kar, koltuuna gmlr, gzle
rini yar kapatp dncelere dalar. Surat bir kar ask, aln
krklar iinde, dnr de dnr... O srada hangi sorun
lar zdn bilemez Lclya. T ek bildii ey, kocasnn bu
derin dnceler sonunda aklnn iyice kart, her syledii
eyin ona sama geldiidir.
Akamlar hep birlikte iskambil oynarlar. Bu konuda da
ok ciddidir Lelyann kocas. H e r elde uzun uzun dnr,
ortann yanl kt atmas durum unda oyunun kurallar
konusunda ona bir gzel ders verir. skambil oyunu bitip
konuklar evlerine dalnca gene eitli sular ier, kaygl bir
yzle yataa girer. Ktk gibi uyur, hi kprdamaz. A ra d a bir
sayklad olur, doallkla sama sapan eylerdir syledikleri.
Evlendiklerinin ikinci gecesi;
 Arabac! Arabac! diye barmt uykusunda.
Uyurken burnundan, gsnden, karnndan hrtlar,
gurultular kar.
Lelya kocas hakknda bunlardan baka ne syleyebilir ki?
imdi bahenin itine dayanm dururken kocasn dnyor,
gene de onu tand baka erkeklerle karlatrnca hepsin
den stn buluyor. Ama skntsn azaltmyor bu sonu. Mat
mazel M orceaunun kutsal korkusu neler vaat etmiyordu ki
ona?
 VO DVL

Y e m e k sona ermiti. Ah kadna sofray sessizce topla

mas. labak-anak angrts karmadan ilerini bitirmesi
buyuruldu. ocuklar ise apar topar orm ana gtrld. Btn
bu hazrlklarn nedeni, zayflktan gzleri ukurlarna kam,
burnu sivrilmi, veremli ev sahibi Osip Fiodorovi Klokovun
kendi yazd vodvili konuklarna okum ak istemesiydi.
Adamn cebinden bir defler karp utanga utanga
ksrerek okumaya balad vodvil ksack bir eydi, konusu
da yleydi: Yasnoserlsev adl bir memur koarak sahneye
giriyor, karsna, mstear rtbesindeki amirinin az sonra ev
lerini onurlandracan sylyor. alt dairenin amiri
mstear, kzlar Lizay ok beenmitir. Piyes Yasnosert-
sevin ge n e ra l1 kayn babas olmann olumlu ynleriyle ilgili
konumasyla sryor: Srmal apoletler, prl prl yldzlar
tayan birinin yakn olmak ne ho! u yalanc dnyada
zurnann son delii olmadn anlamak gibi var m?.. te
byle hayaller kuran, gelecein general kayn babas memur,
nemli konuu karlayacaklar evlerinin kzarm kaz
koktuunu fark ediyor anszn ve karsn azarlyor. Kars da
Sana yaranlmaz zaten! diyerek ad koyveriyor. Bunun
zerine Yasnoserlsev san-ban yoluyor, daire amirini yal
gzlerle karlamann yakk almayacan sylyor. Aptal
kar! Sil gzlerini! una bak. nasl da mumya gibi irkinlelin!
diyerek baryor karsna. Bunun zerine kadn isteriye

1 arlk R u sy asn d a sivil st b a re m d e re c e le ri O sm an l D evleti n d e k i p a

alk gibi generallie d e n k saylyor. ( .N .)
 tutuluyor. Kzlar Liza da byle anne-babayla bir arada d u r a
mayacan bildirerek evden gitmek zere giyinmeye balyor.
Vodvil nemli konuun eve gelince orada bir doktor, bir de
polisle karlamasyla sryor. Doktor, karsna fkelenen
Yasnosertsevin alnn kurunlu sirkeyle ovmakta, polis ise
toplum huzurunu bozduklar iin kar-koca hakknda tutanak
yazmaktadr. Liza ile evlenmek isleyen Granski adnda bir hu
kuk doktorundan da sz edilmekledir ksa piyesle. Granski
iyi bir balangc lemsil eden, yeniliki, ilkeli olmann savu
nucusu bir genlir. le bln vodvil buydu.
Klokov bir yandan okuyor, bir yandan da glenler var m
diye gz ucuyla dinleyenleri szyordu. Bereket versin konuk
lar arada bir skl yumruklaryla azlarn kapatarak tuhaf
tuhaf bakyorlard, hepsi o kadar.
Okum a bitince Klokov;
E, ne diyorsunuz? Nasl olmu? diye sordu.
Bu soru zerine konuklarn ileri gelenlerinden kr sal,
tepesinde ay paras gibi bir dazla bulunan Mitrofan Nikola-
yevi Zamazurin ayaa kalkt; yal gzlerle Klokovu kucak
lad.
Teekkr ederim, iki gzm bizleri sevince bodun,
dedi. yle gzel eyler yazmsn ki, grdn gibi, gz yala
rm tutamadm. Gel seni... bir daha kucaklayaym...
Mkemmel! Olaanst! diye bard Polumrakov da.
Byk bir yeteneksin sen! G e r e k bir yetenek! Sana grevini
brakp yazman nereceim. Yaz, durmadan yaz! Byle bir
yetenei topraa gmmek alaklk olur!
Cokulu kutlamalar, kucaklamalar birbirini izledi. Rus
ampanyas getirmesi iin darya birini gnderdiler.
Heyecandan ne yapacan aran Klokov pancar gibi
kzararak masann evresinde birka kezdnd. Ellerini rpp
ksrd.
Bendeki yetenei haylidir seziyordum. Neredeyse o
 cukluumdan heri... Edebi bir anlatm gcm var. nkteli
eyler yazarm, on yldr amatr tiyatrolarda dirsek rttm
iin sahne sanat nedir, anlarm. yi bir yazar iin daha ne
gerekli, bilmem ki!.. Yalnzca bu alanda alsam, bir-iki ey
daha rensem yazarlkta belli bir yere varacama inan
yorum.
Gerekten, renecein fazla bir ey kalmam, dedi
Zamazurin. Doru sylyorsun. Yalnz yle bir durum var, iki
gzm. Bunu ortaya attm iin z r dilerim. Yaptnda
mstear rtbesindeki Kleev fazlaca gze batyor. Bana
kalrsa dikkat etm ek gerekir. Aslna baklrsa pek nemli deil,
gene de, biliyorsun, netameli bir konu, bana i aarsn.
Generalmi, lalanm... Brak byle eyleri, kardeim! Bakar
sn, bizim bakan kendi zerine alr, zersin ihtiyar... Zaten
ktlnden baka ne grdk ki!... Brak, can cehenneme!
KJokovu bir korku ald.
Doru sze ne denir, arkada! Orasn deitirelim git
sin...
iyisi mi, Beyefendi diyerek geitireyim. Ya da daha
dorusu, rtbesini belirtmeyeyim, yalnz Kleev kalsn.
Polumrakov;
yle bir ey daha var, diye sze kart. Geri pek
nemli deil, ama bakarsn, birilcrinin houna gitmeyebilir.
Hani u Lizayla evlenmek isteyen Granski var ya, bir yerde an-
ncsi-babas Lizann onunla evlenmesine raz olmazlarsa on
lara kar koyacan sylyor... Bence bunda bir ktlk yok,
ana-babalarn ne zorba varlklar olduu herkese bilinir.
Bununla birlikte iinde bulunduumuz u ada duyarl bir
konudur, baka trl anlatlmal... Yoksa kabak senin banda
patlayabilir.
Evet, biraz ileri gitmisin, diye ayn gre katld
Zamazurin. O blm tmyle karala. G eneral kayn babas
olmayla ilgili dnceleri de brak bir yana. Ho eyler
yazmsn, ince bir alay kokuyor. Ne yaparsn ki. byle eylerle
alay edilmez. Bizimki de yoksul bir kzla evlendiine gre bun
dan kendine pay karabilir. Sen de yle dnmyor musun?
Alnp kzmaz m? Varsayalm, bir gn tiyatroya gidiyor, orada
senin piyes sahnede... Houna gider mi sanyorsun? Gitmez!
Nankrlk etme, ne de olsa iyiliini grdn. Salalayev ile ikiniz
yardm dileinde bulunduunuzda, Klokov hastadr, yardm
yaplacaksa ona yaplsn. demedi mi? Unutm a bunu!
Bulyakin gz krpt.
Hadi, hadi, saklama! Bakana dokundurduun ortada.
Aklmdan bile gemedi! diye savundu kendini Klokov.
Eer belli bir kiiye dokundurmak islediysem Tanr cezam
versin!
Brak sen imdi bu lallar! Bizimkinin kadn cinsine
dknl herkese bilinir. Yazdklarnda lam isabet var!
Neyse... u polisle ilgili blm var ya. sen orasn da kar.
Granskiyi de... Neyle urat, ne tr numaralar evirdii
anlalmayan bir kahraman semisin... Piyesinde bu genci
knasan, neyse, tam tersine, destek veriyorsun. Belki iyi bir
insandr, ona bir diyeceim yok. G e n e de... Akla her ey
gelebilir.
Peki, u Yasnosertscvin kim olduunu hi dndnz
m? Bizim Yenyakinin la kendisi! Azizim Klokov, dpedz
onu ima ettiin ortada. Rtbesi ayn rtbe, karsyla durmadan
kavga ediyor, yetikin bir kzlar var. Tpatp ayn... T eek
krler, dostum. Alan foyasn aa vurmusun. Kendini ne
sanyor o herif?
Zamazurin iini ekli.
Diyelim, Yenakini tefe koydun. Pis drznn biridir
zaten. Ama seni evine armaz m frsat bulduka? Bildiim
kadaryla sizin Hasluann da vaftiz babasym, iyi yapma
msn, Osip. kar onu vodvilden. Bana kalrsa bu ilerle hi
urama sen. Doru sylyorum. Bir sr dedikodu yaylacak
imdi. Sonunda piman olursun.
 Polumrakov da onu onaylad.
Dedii doru. Seninkisi igzarlk. Sonunda bana yle
bir i alr ki, altndan kalkamazsn. Bouna abalyorsun. Sana
gre i deil vodvil yazmak. G ogolc, Krlova zenmek iste
misin. Herkesin harc deil. Onlar gerekten bu iin eitimini
grmlerdi, peki, senin renimin ne? Onlarn yannda ufack
bir solucansn. Seni sinek gibi eziverirler bu insanlar. Bo ver
piyesle miyesle uramay, arkada! Bizimkinin kulana ula
madan unut yazdklarn.
Yrt piyesi! diye fsldad Bulyagin. Aramzdan darya
laf szmaz. Eer bir soran olursa senin bir eyler okuduunu,
ama ne olduunu anlamadmz syleriz.
Zamazurin de;
Byle eyler bakasna sylenir mi? dedi. Azmz skdr
bizim. Ama sorarlarsa ona bir ey diyemem. Yalanla yakamz
syramayz. H er koyun kendi bacandan aslr. Bakas bir
sr pislik yapsn, hesabn bizden sorsunlar. En ok korktu
um budur. Hastasn diye sana ellerini srmezler, ceremesini
biz ekeriz. Aman, benden uzak dursun!
Baylar, sesinizi ykseltmeyin! Birilcri geliyor galiba.
Sakla elindekini, Klokov!
Zavall Klokov def teri saklad, ensesini kayarak dn
celere dald.
Haklsnz, dedi iini ekerek. Bir sr dedikodu kara
caklar, herkes kendine gre yorum yapacak. Belki de yazdn
u ksa volvilde bizim gremediimiz daha neler bulurlar!
Yrtaym gitsin, en iyisi. Siz de, dostlarm, bundan kimseye sz
etmeyin!
O zam ana kadar smarlanan Rus ampanyas gelmiti.
Konuklar birer kadeh ierek evlerine daldlar.
 DKNLER YURDUNDA

Y rtk pabulu, sracal kk bir kz ocuu olan aa

Ycnyakina her cumartasi gn annesiyle birlikte X dknler
yurduna gider. Hassa ordusunda astemenken emekliye
ayrlan dedesi Parl'eni Savvi bu yurtta kalmaktadr. Dedesinin
havasz, boucu scak odasna pis bir zeytinya kokusu sin
mitir. Duvarlarda ak sak resimler asldr. Hem de ne
resimler! Niva dergisinden kesilmi, banyo yapan bir bayan,
gnelenen esin perileri, kap aralndan plak kadn sey
reden, apkas ensesine kaym bir adam... Tavann kele
rinde rmcek alar, masann stnde ekmek krntlar, balk
pullar... D edenin grnts de pek i ac deildir. Kocam,
kamburu km, hep enliye eken bir dede, babasnn babas.
Durm adan gzleri sulanr, az hep ak durur. aa ile annesi
odasna girdiklerinde zoraki glmser, ancak glmsemesi
derin bir krk gibidir.
aa elini pm ek iin yaklanca;
E, babandan ne haber? diye sorar.
Kk kz karlk vermez, annesi sesizce alamaktadr.
Yoksa gene meyhane meyhane dolap piyano mu al
yor? D em ek yle... Gururundan, baba sz dinlememekten
btn bunlar. A nnen olacak u kadnla evlendi de ne geti eli
ne? Enayiliine doymasn... Soylu bir babann olu bula bula
bir aktrisi, Seryojkann kzn buldu. Kim bu Seryojka? Ahr
temizleyicisiydi, benim yanmda klarnet alard. Hadi, alama,
be kadn! Doru sylemiyor muyum? Eskiden neysen gene
o sun.
 aa, Seryojkamn aktris kz olan annesine baktka onu
da bir alamadr tutar. Ar, rktc bir sessizlik ker
nn zerlerine. Bir aya aatan yaplm ufak tele k dede
krmz bakr semaverini karr bir yerlerden. Semavere bir
tutam iri kylm, kurun rengi ay koyup demlemeye brakr.
ay demlenince kocaman fincan doldurur.
aynz iin. Hadi, i bakalm, aktris hanm.
Konuklar fincanlarn alrlar. Berbat bir aydr bu, kf
kokar, ama d e d e gcenmesin diye seslerini karmadan ierler.
aydan sonra Parfeni Savvi torununu dizine oturtur, gzleri
yaara yaara, sevgiyle okar.
Bak, yavrum, sen tannm bir aileden geliyorsun... Bu
nu hi unutma! Bizim soyumuzda aktris filan yoktur. Benim
sefilce yaamama, babann meyhanelerde piyano tngrdatma
sna bakma sen. Babannki bo bir gururdan, sz dinlememek
ten, benimki ise yoksulluktan; aslnda biz nemli kiileriz,
istersen sor bakalarna. renince aracaksn.
D ede bir yandan da kemikli elleriyle Saann bam
svazlar.
Eskiden ilimizin ileri gelenlerinden en nde kii
vardk: Kont Y egor Grigoryi, vali ve ben. Zenginlik dersen
zengin saylmazdm. yi-kl 5000 dnm kadar fazla bir ie
yaramayan topram, bunun zerinde ise says 600 bulan
kylm vard. yle bakalar gibi garnizon komutanlaryla, ilin
kodamanlaryla dp kalkmazdm. Ayrca yazarlm, Ral'ael
gibi ressamlm, filozofluum da yoktu. Bildiin, grdn
adamlardan biriydim ite... G elgeldim -burasn iyi dinle- kim
senin nnde boyun krmaz, valiyle V asya1 diyerek konuur,
metropolitin elini skardm. Kont Yegor Grigoryile ili-d-
lydm. Nasl yapardm btn bunlar, diye sorarsan, grgm,
kltrm vard; Avrupa tarz bir yaam srerdim.
Parfeni Savvi bu uzun giriten sonra gemi yaantsn

1 V asilinin yakn a rk a d a la r a ra sn d a kullanlan biim i.( .N .)

ballandra ballandra, byk zevk duyarak anlatr. Zamannda
yapt yaramazlklar da gizlemez hi.
Yere nohut taneleri saar, kyl kadnlar dizleri stne
oturturdum. Acdan yzlerini buruturmalar kyllerin ok
houna girderdi. Ben de kahkahalarla gler, elenirdim.
Okumas-yazmas olanlar iin baka eczalar dnrdm, daha
yumuak cezalar... Ya muhasebe kitabndan birka sayfa e z
berletir ya da adam alya trmandrp, sesini odamdam duya
ym diye, bara bara Yuri Miloslavski kitabn okumasn
isterdim. Eer byle tinsel (ruhsal) eczalar az gelirse tensel
(bedensel) eczalar verirdim.
Kendi deyimiyle, disiplinsizliin uygulamas olmayan
kurama (teoriye) benzediini vurgulayan dede ceza vermenin
yannda dllendirmenin gereine de inanmakladr.
Gz pek davrann grdklerimi, diyelim, hrsz
yakalayanlar, yalysa gen bir kzla evlendirir, gense yerine
bakasn askere gnderirdim.
D ede o zamanlar gnmzde kimsenin clencmcyccci
kadar elenirmi.
Parasal olanaklarm yeterli deilken bile mzisyenler,
arkclar tutardm. algc takmn bir Yahudi ynetirdi,
arkclar da manastrn zangocu... Yahudi yaman mzisyendi;
namussuz, alg aletlerini konutururdu sanki. Rubintaynn,
Bclhovcnin kemandan karamad sesleri kontrbastan eker
alrd. Yurt dnda nota renmiti, her aleti ald yetmiyor
mu gibi, eliyle orkestray susta durdururdu. Ancak iki kusuru
vard: Biri pis pis kokmak, teki de irkin grn. O nedenle
bayramlarda konuklarmn karsna karmaz, bir paravana
arkasna gizlerdim. Manastrn zangocu da ondan aa kal
mazd. Nota bilgisinin yannda koroyu ynelm ede stne
yoklu. arkclardan biri onu dinlemesin de greyim! Her
dediini yaptrrd. Baslar ocuklar gibi tiz sesler karr, kyl
karlar kaln sesleriyle baslara ta kartrd, iinin ustasyd,
namussuz! yle alml, olurakl bir duruu vard ki! Ayyalkla
ise kimseye pabu brakmazd. Ayyalk kimine gre zararl,
kimine gre de yararldr. ark syleyen biri iin votka iyi gelir,
nk sesini kalnlatrr. ftn yllk creti yz rubleydi,
zango ise para islemez, kurudan alrd. Dar, el, tuz. odun;
arada bir kadn-kz... Sk sk sopa ekmeme karn hergele ko
namda k kedisi gibi semirmili. Bir gn namussuzu falakaya
yatrdm, Seryojkay, u annen olacak kadnn babasn da...
Y er misin, yemez misin!
aa dedesinin dizinden aa syrlp annesine sarlr. Bu
srada kadncaz titremekledir, yz sapsardr.
Anneciim, eve gidelim, korkuyorum, der kk kz.
Ne o, yavrucuum? Neden korktun? diye sorar dede.
T orununu kucana almak iin dorulur, ama ocuk ona
varmaz, titrer, annesine daha bir sokulur.
Zavall anne zr dilercesine;
Ba aryor olmal, der. Uyku saati geldi de... Biz arlk
gitsek...
Ayaa kalkarlar; kadn yal adama yaklar, kulana bir
eyler fsldar.
Dede kalarn alar, ck ck eder.
Vermem! Zrnk vermem! Babas meyhanelerde srte
ceine kzna pabu paras kazansn! Benden metelik kopara
mazsnz! Arlk ok mardnz! Size hep yz verdik, arszca
mektup yazmaktan baka bir ie yaradnz yok. Bak. kadn,
geenlerde kocan bana nasl bir mektup yazm, biliyor musun?
M eyhane meyhane dolar, kuru ekmekle yetinirim de senin
gibi bir Pliukini n 1nnde kendimi kk drtmem. diyor.
z babasna sylyor bunlar!
Ho grn olunuzu. ylesine mutsuz, ylesine sinirli
ki on gnlerde.

1 G o g o l' n l C a n la r ro m a n n d a n b ir cim ri tipi .( .N .)

 Kadncaz para koparmak iin bir sr dil dker. Sonun
da d e d e fkeyle yere tkrr, sandn aar, btn bedeniyle
nne gerilerek sararm, ta dipten bumburuuk bir kt para
karr. Paray iki parmayla irenerek tutan kadn elini kirlet
mekten korkarcasna bunu cebine sokar. Bir dakika sonra
annc-kz dknler yurdunun karanlk kapsndan dar doru
hzl hzl yrmektedirler.
aa titreyen sesiyle;
Anne, beni bir daha dedemin yanna getirme, e mi! der.
ok korkuyorum.
Olmaz, aa, dedene gelmeden olmaz. Gelmezsek ne
yiyip ne ieceiz? Baban para kazanmyor ki. Hem hasta, hem
iiyor...
Babam neden iiyor, anne?
Mutsuzluktan, kzm. Eve varnca sakn ona dedene
gittiimizi syleme, olur mu? Gittiimizi renirse kzar,
ksrmesi iyice artar. Baban ok gururludur, dedenden para
dilenmemizi kesinlikle istemiyor. Sylemeyeceksin, deil mi?
 Y ZBA I N F O R M A S I

a t k kal gnein ile merkezinin ufkunda ykselmeye

balad, horozlarn henz uzun uzun ttkleri o sabah,
Rlkin daynn meyhanesine ilk mteriler gelmilerdi.
kiiydiler erkenci kular: Terzi Merkulov. polis memuru Jralva
ve mal mdrl ula Smehunov. de akrkeyiftiler.
Merkulov, polis m em urunun ceketini nden smsk kav
rad.
Brak sen imdi o lallar! Sivil bakanlklarn st dzey
memurlar giyim-kuam konusunda generalleri yaya brakrlar.
Alalm saray mabeyincilerini. Onlarn makamlarna, derecele
rine bakm adan nce ka m etre kumatan niforma smarla
dklarn sor bana. Prundil ve Oullar fabrikasnn kuma
ndan lam m etre gidiyor adamlarn niformasna. D
meleri, srmal yaka ve cep kapaklar, gs kordonlar, kol
eritleri, ayrca srma zhl beyaz pantolonlar kaa pallar, hi
hesap ettin mi? G e n e alalm ele baka bakanlklarn terifat
memurlarn. O ne atafat, o ne parlt, efendim! Hi unutmam,
terifat m dr Kont Andrey Semyon Vonliarevskiye bir
niforma dikmitim. f. f, f! Gsteriinden yanna vara
mazsn! niformann eteinden tutmaya kalk, hemen atein
ykselir.
Sonra bu beyefendiler niforma smarladklarnda fazla
rahatsz edilmek istemezler. Bir k e re llerini alrsn, o kadar
yeter. Artk prova mrova yapmaman gerekir. Eer usla ter-
ziysen aldn lye gre tpatp stne oturtmalsn. Dnm
gibi anmsarm, altm terzi dkknna yakn bir jandarma
alay vard. Ustam Osip Yakli jandarma erlerinden bedence
uygun olan seer, ald lye gre niformay diker, erin
zerinde prova ederdi. Diyelim, bir kont bize gelip istedii
biimde bir giyim smarlam. Hemen bir jandarma arrsn,
dikileri onun stnde ayarlarsn. Btn dikiler bitti mi, son
provada setiin erin srtna niformay geirirsin ki, vay anam
vay! Gslerdeki, kollardaki atafat karsnda dp bayla
cak gibi olursun.
Hi emniyet amirine diktiiniz oldu mu? diye sordu
Smehunov.
O da bir ey mi? Petersburgda adm bana emniyet
amirine raslarsn. Buralarda herifi grdn m kaacak delik
ararsn ama orada onlar kimsenin takt yoktur. Bizim ilikte
yalnz subaylara, bir de ilk drt derecedeki bakanlk m ensup
larna zenle giysi dikerdik. br rtbedekiler nemsizdi
bizim iin. Diyelim, sen beinci dereceden memursun, bize bir
niforma smarladn. Yakasnda, kol azlarnda ssler olma
d iin bir haftada rptrr verirdik. Ama drdnc, nc,
ikinci, birinci dereceden bir beyefendi gelirse ustamz e n
semizde boza piirirdi. te alaydan bir jandarma eri a
rmann tam zamandr... yi anmsyorum, ran konsolosuna
bir niforma dikecektik. Gsne, srtna tam be yz rublelik
srma ileme gitti. Adam deyemez sandk ama bana msn
demeyip hemen dedi. Petersburgda Tatarlarda bile ayr bir
soyluluk vardr.
Merkulovun anlattklar uzadka uzad. Saat 9 u buldu
unda anlarn verdii heyecanla alamaya; onu, kk tccar
ve esnaf takmndan baka kimsenin bulunmad bu cra
kasabaya tkan kara bahtndan dolay yaknmaya balad. Polis
memuru emniyete iki kiiyi gtrp gelmi, ulak postaneye ve
mal mdrlne evrak iletmi, o hl felein ona ettiklerin
den tr szlanmasn srdryordu. le zeri meyhaneye
onu aram ak iin urayan zangocu grnce gsn yumruk
layarak yle homurdand:
 Bu kentin vr zvr adamlarna bir ey dikmek istemi
yorum! Dikmek zorunda da deilim. Petersburgda Baron
putscle, subaylara seve seve dikmiimdir, nk iimden
gelmitir. Bak, kardeim, sen en iyisi semtime hi urama! Kara
cbbelilerle alp vereceim yok benim.
Bana kalrsa senin burnun Kaf danda, Trifon Pan-
teleyi. iinin ustas olduunu biliyoruz ama iinde T anr kor
kusu, dine sayg yok. Bir zamanlar Ari de senin gibi bbrlen
meye kalkmt da tez tarafndan geberip gitti. Senin sonun da
odur.
Gebereceksem geberirim. Senin gibilere yakasz min
tan dikmektense...
Tam o srada kapnn dndan bir kadn sesi geldi:
O boyu devrilesi herif burada m?
M erkulovun kars Aksinyayd b u n u syleyen. Kadn h
mla ieri dald, meyhanedekileri fkeyle yle bir szd. Ya
gekinceydi, iri bir gbei vard, kollarn emremiti.
D em ek buradasn, kahrolas! imdi hem en eve dn,
orada seni bir subay bekliyor.
M erkulov afallad.
Ne? Subay m?
niforma m diktirecekmi, neymi. Bekleyip duruyor.
M erkulov bir eye ardnda yapt gibi, be parmayla
birden burnunu svazlad.
Bizim kar akln oynatm olmal. O n be yl oldu, soylu
takmndan kimse imdiye dek kapmz almasn da perhiz
aynda niforma diktirmeye gelsinler! Gidip bir bakalm una!
Byle homurdanarak m eyhaneden kt, sendeleye sen
deleye evinin yolunu tuttu.
Kars aldatmamt onu. Blgedeki garnizondan Yzba
Urayev kapda onu bekliyordu.
Yzba;
N erelerde srtyorsun, b e adam? dedi. Bir saattir
urada dikiliyorum. Bana bir niforma dikebilir misin?
M erkulovun eli aya dolat. Saygyla apkasn karaym
derken bandan bir tutam da sa kopard.
ey... Beyefendi, beyefendi hazretleri! ilk size mi diki
yorum sandnz? Aman tanrm! Kimlere dikmedim ki! Baron
putscl, Edvard Karl putsel mterimdi. Astemen Zem-
bulatov da yle. H atta bu beyde on ruble alacam kald.
Hanm! Beyefendiyi niin ayakta bekletiyorsun? Bir iskemle
versen e! Efendim, lnz alaym m, yoksa gz kararyla m
dikmemi istersiniz?
Nasl istersen... Kuma senden, bir hafta sonra hazr
olsun! Kaa patlar bu i bana?
imdi bunun sras m, bcyefendiciim? Yoksa beni tc
car filan m sandnz? Bey-paa takmna nasl davranlacan
biliriz biz. Iran konsolosuna diktiimde d e fiyat konumam-
tk.
Yzbann lsn alp saygyla uurladktan sonra
gelip odann ortasnda bir saat dikildi. Karsna alk alk bak
yordu. Sonunda dili zld.
Bak sen u ie! Bama talih kuu kondu, be kadn!
Buras iyi de imdi b e n kuma neyle alacam? ey, Aksinya!
Hani bizim inei satmtn ya, onun parasndan bana biraz bor
verir misin?
Aksinya ona yumruunu gsterdi, fkeyle yere tkrd.
Ardndan M erkulovun tepesine ocak demirini patlatt, eline
geirdii kap kacak ne varsa bana frlatt, sakalndan tutup
srkledi, ama sonunda sokaa frlayp, Beni iiten. Tanrnn
bir kulu yok mu? Yetiin, herif beni ldrecek! diycbarma-
ya balad. Ama kimselerden yardm gelmedi. Ertesi gn ka
dncaz yataklara serildi, terzi kalfalarndan yarasn, beresini
saklamaya alt. Karsndan zorla para koparan Mcrkulov o
srada dkkn dkkn dolayor, tccarlarla kavga ederek
yzbaya niformalk kuma seiyordu.
 Terzi ustasnn yaamnda yeni bir dnem balad o
gnden sonra. Sabah kalktnda o kck dnyasn pespem
be gryor, yerlere tkrmyor, kimseciklere svmyordu. En
garibi de meyhaneye gitmeyi p diye kesmesi, iliinden bir an
ayrlmadan srekli almasyd. Sabah duasndan sonra tel
ereveli iri gzln takmak, kutsal bir grevi yerine gelirir-
cesine niforma kuman masaya yaymak, kesip bimek, dik
mek en byk zevki olmutu.
Bir hafta sonra dikii tamamlamt. M erkulov niformay
gzelce tleyip askya takt, gtrp bahe itine ast. imdi
sra krpntlar temizlemeye gelmiti. Frayla bu ii bir sre
yapp birka adm geri ekiliyor, sonra yeniden fralamaya
koyuluyordu. ki saat kadar byle srd. Bu arada gelip gee
ne;
Beylerle uramak byk dert! diyordu. Okumu insan
lar, nezaketlerine diyecek yok, gene de onlara yaranabilene
ak olsun!
Ertesi gn salarn briyanlinlcdi, uzun uzun tarand, ni
formay bir beze sardktan sonra yzbann evinin yolunu
tuttu. Yolda karsna kanlara yle sylyordu:
Vallahi oyalanacak vaktim yok! Gryorsun, yzbaya
niformasn gtryorum.
Yarm saat sonra eve dnd. Kars Aksinya adamcaza
yaptklarndan utanmasna;
Eline salk, Trifon Panleleyi, dedi. Nasl, paran da
aldn, deil mi?
Bak u salan sylediine! G erek beyefendiler paray
hemen derler mi? Karndaki tccar deil ki, paray karp
p diye versin! Aptal kar, ne olacak!
Merkulov iki gn evinin frn stnde srt st yatt,
yemedi imedi; mucizelerin tm n gerekletiren Herkles
gibi, grevini yerine getirmenin tatl mutluluunu yaad.
nc gn diki paras almak iin yola koyuldu.
 Yzba hazretleri kalktlar m? diye sordu Urayevin
emirerine.
Kalkmadn renince gidip kapsna dikildi, beklemeye
balad. U zun bir bekleyiin ardndan yzbann hrlayan sesi
ni duydu:
Kov gitsin drzy! Cumartesi gn gelmesini syle!
lk cumartesinden sonra ikinci, nc cumartesiler ayn
eyler yinelendi... Terzi ustas bylece bir ay gilli-geldi, yzba
nn kapsnda dikilip sabrla bekledi. Bu gidi-geliler onu
canndan bezdirdi mi dersiniz? Ne gezer! H atta denilebilir ki
biraz semirip imanlad, Kov gitsin drzy! szleri kula
na tatl bir ezgi gibi gelmeye balad. Yzbann evinden eli
bo dnerken yrei gururdan dolup tayordu.
Soyluluun ne demek olduunu grsnler ite! Peters-
burgda terzilik yaparken hepsi byleydi.
Kars inein parasm bir an nce eline saymasn istemese
belki lnceye dein yzbann evine gidip gelecekti.
G ene mi getirmedin paray, boyu devrilesi herif? Senin
elinden ektiklerim nedir? Mitka, abuk getir ocak demirini!
Bir akam st Merkulov srtnda kmr uvalyla eve
dnyor, Aksinya ise arkadan ona yetimeye alyordu. Kad
nn aklndan inein paras hi kmadndan;
Eve varnca gsteririm be n sana! Seni gidi, soytar! diye
syleniyordu bir yandan da.
Merkulov yrrken bir ara yerinde akld kald, ardndan
bir sevin l att. nnden getikleri Nee meyha
nesinin kapsndan silindir apkal, krmz yzl, sarho bir
adam paldr kldr dar frlamt. Elinde bilardo sopas bu
lunan yzba Urayev ise onu kovalyordu. Yzba apka
szd, sa-ba dalmt; ayrca yeni diktirdii o gzelim ni
formas tebeir tozuna bulanm, apoletleri bir yana kaymt.
Yzba bilardo sopasn sallayarak yle bard:
Dolandrc herif! Ben seni zorla oynatmay bilirim!
Dn geriye, dn de insanlara nasl davranlacan reteyim!
Merkulov karsn drtt, neeyle srtt.
Salak, soyluluun nasl bir ey olduunu gzlerinle
grdn m imdi? Ben o niformay bir tccara diksem on
ylda eskitemezdi. Oysa bak, yzba ne duruma getirmi! Bir
yenisini diktirse yeridir.
Aksinya, paray istemesi iin kocasna bask yapmaya ba
lad.
Hadi, tam srasdr! Gidip istesene paran!
Aptal kar! Sokakta olur mu? Sakn ha!
M erkulovun direnmesi bounayd. Sonunda, zvanadan
km yzbann yanna sokularak paray istedi. Yzbann
karl aynyd:
Defol karmdan! Bktm senden, be!
Beyefendiciim, anlyorum sizi... Peki, peki, vermeyin...
u bizim kadn istedi de... Onlarn ne kafasz yaratklar oldu
unu bilirsiniz...
Yzba fkeden lgna dnmt. Bulank, baygn gzle
rini terzi ustasna dikti.
Canmdan bezdirdin beni! Hem en ykl karmdan!
Anlyorum, anlyorum, beyim... H e p u karnn yzn
den... P ara onundu da... Peder Y udaya satt inein paras...
unu bakn, daha konuuyor! Al ite sana!
Yzba sopay kaldrd gibi kt diye M erkulovun te p e
sine, kafasna indirdi. uval adamn srtndan savruldu, gz
lerinden kvlcmlar sald, apkas elinden frlad. Aksinya ol
duu yerdeapp kalmt. Lut peygamberin kars gibi birsre
tuz stunu olup dikildi, kendine gelince kocasnn karsna
geti, korku iinde suratna bakmaya balad. Akl almaz bir
grn vard kocasnn: Yz mutlu bir glmsemeyle l
dyor, gzlerinden sevin gz yalar dklyordu.
G erek beyefendi ite! Hem okumu, hem nazik... Ba
ron putsele, Edvard Karl putsele krkn dikip gtr
dmde de ayn eyi yapmt. Sopay kaldrd gibi kl
kafama! Astemen Zembulalov da yle... O da param almaya
gidince sopa altyd. Ah, karcm, geti artk eski gnler! Ama
sen nereden anlayacaksn? O gzel gnler bir daha gelir mi?
Elini sallad, yere salan kmrleri toplad, uval srtla
yarak evine yolland.
 B A K A N IN K A R IS IN IN E V N D E

il e eski soylular birlii bakan Trifon Lvovi Zavziat-

kovun dnyaya geldii 1 ubal Ermi Trifon gn daha sabah
lan konakla bir telatr balar. Dul Bayan Liubov Petrovna
kocas iin anma treni dzenlemitir, anma treniyle birlikte
lm duas da okunacaktr.
Anma gnne ile ileri gelenlerinin hepsi arldr. im
diki soylular birlii bakan Hrumov, iftiler birlii bakan
Marfutkin, yelerden Potrakov, sulh mahkemesinin iki yarg
c, emniyet amiri Krinolinov ile yardmcs, zerine iyodoform
kokusu sinmi, iftiler birlii tabibi Dvorniagin, byk-kk
btn toprak aalar... Herkesi, herkesi burada grebilirsiniz.
En azndan elli kiiyi bulur arllar.
Saat 12yi vurunca konuklarn yzleri birden ciddileir,
salonda toplanmaya balarlar. T aban halyla deli olduu iin
grlt kmaz, gene de anma treninin grkeminden dolay
herkes ayann ucuna basarak yrr, yrrken kollarn
aarak denge salamaya alrlar. arllarn hepsi salona
gelince ufak tefek bir ihtiyar, peder Ycvmeni, rengi atm
mintannn zerine cbbesini geirir. Giyinmesini oktan
tamamlam bulunan, krmz yzl zango Konkordiycv dua
kitabnn yapraklarn sessizce evirir, arada bir sayfalar arasna
ktlar koyar. n odaya alan kapnn dibinde zango mezi
Luka avurtlarn iire iire buhurdanla flemektedir. Salon
yava yava saydam, boz bir dumanla ve gnlk kokusuyla
dolar. Yeni giysisinin iinde uvala girmi gibi gzken, rkek,
yz sivilcelerle kapl, gencecik halk eitimi retmeni Geli
konski bir tepsinin zerinde mumlar dolatrr. Ev sahibesi
Liubov Petrovna. aure taba konulmu bir sehpayla birlikte
en nde dikilmektedir, ba rtldr. Arada bir i ekilerin
bozduu bir sessizlik kmtr koca salona; yzler gergin,
yaplacak trenin grkemine uygundur.
Anma treni balar. Buhurdanlktan ykselenbozdum an-
lar pencerelerden gelen eik nlarla aydnlanarak kmldanr,
yanan mumlar tr tr sesler karr. Balangta kulak trma
layc bir rkanlkla sylenen ilahiler, arkclarn ksa srede
salonun akustiine almasyla dzelir, uyumlu bir havaya b
rnr. lahilerin ezgisi i karartc, hznldr. Bu melankolik
ortam dan etkilenen konuklar derin dncelere dalarlar. n
san yaamnn ksal, yeryznde h e r eyin sonunun boluu
ve gereksizlii inanc tm arlyla yreklere reklenir. Bir
dikite koca bir ie ampanyay bitiren, kafasyla bir vuruta
aynay paralayan, krmz yanakl, tknaz Zavziatkov gelir
akllara. Rahmetli iin okunan erenler huzur versin duasyla
birlikte dul bayan Zavziatkovann hkrklar duyulur, ko
nuklar can skntsndan durmadan ayak deitirirler. Aralarn
dan kimisinin gz kapaklar, boazlar gcklanr; neredeyse
onlar da alamak zeredirler. iftiler birlii bakan Marfut-
kin arlaan havaya dayanamad iin emniyet amirinin
kulana eilip unlar fsldar;
D n Ivan Fiodorovie gitmitim. Piotr Petrovile ikisi
brite kozsuz lem oynadlar. Belki inanmazsn, Olga Andre-
yevna ylesine afallad ki, o aknlkla azndan takma dii
frlad.
te sonsuz an ilahisi de okunur. Gelikonski byk bir
saygyla mumlar toplar. Trenin sonuna gelinmitir. Bu srada
ksa sren bir kargaa yaanr, cppe deitirme tela iinde
okunacak dualar birbirine karr. Dualarn da son bulmasyla
p eder Yevmeni cppesini srtndan karr, konuklar ellerini
outurarak ksrrler, Liubov Petrovna kocasnn iyi ynle
rinden sz eder. Sra lene gelmitir.
 Bayanlar, baylar, sofraya buyurun!
Birbirlerini ilip kakmamaya, ayaklara basmamaya alan
konuklar hzla yemek odasna ynelirler. Bu lenin adna
kahvalt denmitir, ama yiyecekler ylesine bol ve eitlidir
ki, zango Konkordiyev sofrann zenginlii karsnda kollarn
iki yana ap ban sallayarak;
Olaanst! Peder Yevmeni, u grdkleriniz biz
lml insanlar iin deil, tanralara sunulmu adaa benziyor!
diye barmaktan kendini alamaz.
Ad ne olursa olsun len gereklen olaanstdr. Hani,
nasl derler, yalnz ku st eksiktir sofradan. A ncak eksik olan
baka bir ey daha vardr, o da alkoll ikilerdir. Liubov
Pelrovna, kocasnn erken lmne neden olan iki eyi, oyun
kd ile alkoll ikiyi haylidir evine sokmamakladr. Masaya
iki yerine sirke ve zeytinya ielerinin konulmas aymaz
ikici, ayyalardan oluan konuklar topluluuna acmasz bir
alay, halla ceza gibi gzkr.
Liubov Pelrovna;
Hepinize afiyet olsun! Ne yazk ki soframzda iki yok,
evde bulundurmuyoruz, der.
Konuklar masaya yaklarlar, bree kararszca uzanrlar.
Tm itahlar kam gibidir. Brei bakla kesilerinde, alal
tutularnda, ineyilerinde bir geveklik, bir isteksizlik aka
okunur. Bir eksiklik duyarlar hepsi de.
Emniyet grevlilerinden biri tekine;
Bir boluk hissediyorum, der. Karm beni brakp m
hendisle kalnda da ayn duygular iindeydim. Gryorsun,
yemek gelmiyor iimden...
Marfulkin yemee balamadan n c e uzun uzun ceplerini
kartrr, mendil arar. Sonra birden anmsamasna;
Hah. mendili paltomun cebinde unutmuum! diye ba
rarak krklerin, paltolarn asl bulunduu n odaya seirtir.
Oradan dndnde gzleri ldamakladr, byk bir
 itahla yemeklere saldrr. Bir ara peder Yevmeniye yle
fsldar:
Kuru kuru iyi gitmiyor, deil mi? istersen sen de n
odaya urayvcr, orada paltomun cebinde bir ie var. Ama
sakn kimseye belli etme!
P e d e r Yevmeni zango mezi L ukaya bir ey sylemesi
gerektiini anmsayarak n odaya ynelir. Arkasndan Dvor-
niagin koar.
Peder... Size syclcycccklcrim var. Gizlidir...
Hrumov daha fazla dayanamaz.
Baylar, yeni satn aldm krkm gstermek istiyo
rum. En azndan bin ruble eder, oysa ben iki yz elliye aldm.
nanmazsnz...
Baka zaman olsa kimsenin ilgisini ekmeyecek bu haber
konuklar heyecanlandrr, artr. n odaya en krk
merakllar uak Mikekamn toplad ielerin says bei
buluncaya dein oradan ayrlmayp yeni krk incelerler.
Masaya mersin bal buulamas konulduunda Marfulkin
anszn sigara tabakasn kzanda unuttuunu anmsar, almak
iin ahrn yolunu tutar. Ancak oraya yalnz bana gitmek
istemediinden, yeni satn ald atn merak eden zangocu da
birlikte gtrr.
O gnn akam Liubov Petrovna alma odasnda o tu r
mu, Pelersburglu bir hanm arkadana u satrlar yazmak
tadr:
Geen yllarda olduu gibi bu gn de topra bol olas
kocam iin evde anma toplants yapp dua okuttuk. lenin
ileri gelenleri, konu komunun tm arlyd. Konuklarn
ounun ilkellii, kabal bilinen ey, ancak hepsi de okuyla
kutladlar anma gnn. Kahvalt sofras anmza yarar zen
ginlikteydi, te yandan eskisi gibi gene bir damla iki ver
medim. Bizimkinin fazla alkolden lmesi yznden ilemizde
iki ime alkanlna kar sava atm, bu konuda andm var.
Bylcce rahmetlinin gnahlarn balatacam da san
yorum. O nedenle iki ime yasana nce bizim evde bala
dm. Peder Yevmeni bu konuda benim en byk destekim,
bana maddi, manevi hibir yardm esirgemiyor.
Ah, ma dere, sevimli aylarmn bana gsterdikleri ilgiyi
grmeliydin! iftiler birlii bakan Marl'ulkin kahvaltdan
sonra elimi uzun uzun pt, ba sarsla sarsla alad. Bana
kar duygular aka ortada, ancak beklediim szler hl
yok. P eder Yevmeni, hani u sevimli ihtiyar da yle. Bir ocuk
gibi dizimin dibine olurdu, gzleri slak slak, bir sr gevezelik
elli. Geri sylediklerini pe k anlamadm, ama gnlnden
geenleri anladm syleyebilirim. nceki mektuplarmda
sana tanttm yakkl emniyet amiri nm de dize geldi,
kendi yazd iirlerini okudu (ozanmzdr o bizim), ancak
daha tesini getirmeye gc yelmedi... nk birden sarsld,
gm diye yere dt. O heyecana dayanamam olmal... Nasl
duygulandm gznn nne getirebiliyor musun?
Toplantda baz tatszlklar da olmad deil. Biraz iman,
saral bir bey olan tccarlar birlii bakan Alalkin birden
ktleerek bayld, kanepenin stnde iki saat ylece yatt.
Yzne su serpip ayltmaya allysak da bouna. Doktor
Dvorniaginin kendi eczanesinden bir ie konyak getirtip
bununla akaklarn ovmasndan sonra adamcaz kendine
geldi, kaldrp evine gtrdler...
 K O L K IR ILIR Y E N D E KALIR

G a r n iz o n komutan Albay Rebrotyosov telgraf direi gibi

ince uzun bir adamd. Karanlk bir austos gecesi arkada
laryla birlikte ehir kulbnden karlarken onlara dedi ki:
Baylar, imdi yiyecek bir eyler bulsak da almz
bastrsak ne iyi olurdu. Saratova filan gitmi olsanz, byle
dzenli kentlerin kulplerinde her zaman akam yemei
yiyebilirsiniz. Ama bizim kokmu ercanskta votka ve sinekli
aydan baka ne bulunur? Yannda adamakll m eze olmadk
tan sonra votka imisin, neye yarar?
Rzgra kar kmaz kzl tyl paltosuna skca sarnan,
ruhban okulu mfettii Ivan Ivanovi Dvoyetoiyev, albay
onaylamakta gecikmedi.
Evet, evet... Birka lokma bir ey... Gecenin ikisi, ak
silik, btn meyhaneler de kapal... nsann can da yle eki
yor ki!.. Hani imdi ringa tuzlamas m olur, mantar m, yle iki
lokmack...
Mfetti havada parmaklarn oynatt, cannn ektii eyi
yznn kprtlaryla betimlemeye alt. Betimledii yiyecek
ylesine lezzetliydi ki, ona bakanlarn azlarnn suyu akt.
Hepsi durmular, yiyecek bulmann bir yolunu aryorlard.
Ancak, hayal kurmaktan baka bir ey gemiyordu ellerine.
Emniyet amiri yardmcs Prujina-Prujinski derin derin i
ektikten sonra;
D n Golopyosovlarda yle gzel bir hindi kzartmas
yedik ki! dedi. ey... sanrm sizin de yolunuz Varovaya
dmtr. u PolonyalIlar sazan nasl piiriyorlar, biliyor
musunuz? Hepimizin tand sazan baln tutup canl canl
stn iine atyorlar. Krolaslar orada tam bir gn cbl cbl
yzyor. Sonra da kaymaa bulayp czrdayan yan iine
yatrveriyorlar. Kardeim ah, o ne tad! Senin ananasn, ya
nnda halt etmi! Aznda tereya gibi eriyor vallahi. Ya o
kokuya ne demeli! yle birka kadeh de votka yuvarladn m,
artk yeme d e yannda yat!..
Rebrotyosov tm itenliiyle berikine katld.
Hele hyar turusu da varsa!.. Polonyada bulunduum
sralar bir oturuta iki yz p e lm e n 1yediimi bilirim. Bir tabaa
tepelem e pelmen doldurursun, stne de biber ekip, mayda
noz ile d ereo tu dorarsn. Varn artk lezzetini siz dnn!
Albay Rebrotyosov bir an dncelere dald. 1856 ylnda
Troits Manastr nda itii a bal orbas gelmiti aklna.
Mis gibi balk orbas burcu burcu ttt burnunda, elinde
olmakszn azn aprdatt. O srada izmesinin boazndan
ayana amur dolduunun farkna bile varmamt.
Yok, yok, dayanamayacam artk, dedi. Hem en eve
gidip alm bastrmalym. Bakn baylar, hep birlikte bize
gidelim. Ciddi sylyorum. Birka kadeh atarz, Tanr ne v e r
diyse yer ieriz. Hyar turusu, sucuk var... Semaveri d e yaktk
m, tamam... E, ne diyorsunuz? Sonra rahata oturur konu
uruz, eski gnleri anarz. Karm uyumutur ama uyandrmayz
onu. Sessizce gireriz ieriye... Hadi, daha n e duruyorsunuz?
Rebrotyosovun nerisinin n e byk bir cokuyla karlan
dn anlatmaya gerek var m? Yalnz u kadarn belirteyim ki,
Rebrotyosov, arkadalarnn o geceki kadar istekli davran
dklarn daha nce hi grmemiti.
Konuklar evin karanlk holne girerlerken albay emirerini
bir gzel halad.
Bak u kerataya! Kulaklarn koparrm sonra senin!
Yz kere sylemedim mi, holde yatarken o be rb a t kokulu

1 m an t b e n z e ri k k etli b re k . ( .N .)
ttn ime diye? Aptal herif, imdi doruca git, semaveri
atele; Irinaya da syle gelsin. ey... gelirken kilerden hyar
turusu ile turp getirsin. Bak, biraz da ringa bal temiz
leyeceksin. zerine taze soan dora, dereotu serp. Patatesi
yuvarlak yuvarlak dilmeyi unutma sakn. Sirkesi, zeytinya
eksik olmasn... Hardal koy, stne biber ek... Yani yle gzel
bir garnitr hazrlayacaksn iyice anladn m bakalm?
Rebrotyosov parmaklaryla garnitr kartrr gibi yapt,
zerine daha neler konulmas gerektiini emirerinin anlamas
iin kan, gzn oynatt.
Herkes lastik ayakkablarn karm, holden karanlk
salona girmiti. Garnizon komutan bir kibrit akt, ierisi pis
pis kkrt koktu. Duvarlardaki, Niva dergisinden kesme
resimler, Venedik grntleri, yazar Lajenikov ile akn
akn bakan bir generalin portreleri birden aydnlanverdi.
O rtadaki masann kanatlarn kaldran albay;
imdi sofray kurar keyfimize bakarz, dedi. Benim
Maa bugn biraz rahatsz gibiydi de... A rlk onun kusuruna
bakmazsnz... Kadnlarn zayflama hastal, bilmez deilsiniz
ya... D oktor Gusin. Perhiz yemekleri yznden. diyor...
Doru sylyor vallahi. Karma h e p diyorum ki:A canm , niye
akln hep yemeklerle bozdun? Sen azna girene deil
azndan kana bak. Bir perhizdir tutturmusun... Bedenine
eziyet etm ek yerine zlmeyi brak, gereksiz konumamaya
al. Ama beni dinlemiyor ki. Kkten beri byle yeti
miiz. diyor.
O srada emireri ieri girdi, albayn kulana eilerek bir
eyler fsldad. Albay kalarn att.
Hmmm, diyerek homurdand... Dostlarm, bana bir
dakikalna izin verir misiniz? Bizim Maa uaklar yznden
kilerin kapsn, mutfak dolabn kilitler, anahtarlar yanna alr
da... imdi gider getiririm.
Albay parmaklarnn ularna basarak yatak odasna y
 rd. ieri girdi. Kars uyuyordu. Yavaa karyolaya sokuldu.
Maa, Maunya. uyan, hadi. Bir saniyeliine a gzle
rini.
Kim o? Sen misin? Ne isliyorsun?
Benim, Maenka, eyi isleyecektim de... Bak meleim,
anahtarlar vermeni syleyecektim... Uyu sen, ml ml uyu.
merak etme... Ne gerekirse ben yaparm. nlerine birer para
turu koyacam, hepsi o kadar... eytan arpsn ki yle. G e le n
ler yabanc deil. Dvoyeloiyev, Prujina-Prujinski, iki- kii
daha. Hepsi de saygdeer, iyi insanlar... Prujinskinin drdn
c dereceden Vladimir nian bile var. Sonra sana kar yle
byk bir sayg besliyor ki, bilsen!
Ee, kalay nerede eklin bakalm?
G rdn m, gene sinirlenmeye baladn!.. H ep byle-
sin ile... nlerine birer hyar koyacam, dedim sana. Tknr
tknmaz giderler. Seni rahatsz edecek deiliz, kendim yapa
rm ne gerekiyorsa. Sen uyumana bak, bebeim. E, salk d uru
mun nasl, bakalm? Ben yokken Gusin geldi mi? Hadi v e r de
elini peyim... Konuklarn hepsinin sana sayglan sonsuz...
Dvoyeloiyev yle dindar bir adam ki!.. V eznedar Prujina da
ayn. Seni nasl sayyorlar, bir bilsen! Marya Pelrovna kadn
deil, ei bulunmaz bir melek! diyorlar.
Zevzeklii brak da zbar hadi. Kendisi gibi ipsizlerle
kulple kalay ekiyor, sonra da gelip gece yars drdr ediyor
lar... Ulan, ulan! Bir de baba olacaksn!
E. babaysam ne olmu? A m a sen sinirlenme, Mane-
kam! Skma cann... Seni sayyor, seviyorum... ocuklarmzn
geleceini de dnmekleyim. M ilay liseye yerletireceim.
ey, adamlar kovamam ki! Ayp... Peimi brakmadlar, bir
eyler altralm diye yakama sarldlar... Biliyorsun, Dvoyelo
iyev ile Prujina-Prujinski ok cana yakn insanlar... Sana kar
da yle anlayl, saygllar ki!.. Birer hyar, birer kadeh de
volka... Tknsnlar, gitsinler... Sen bana brak o ii.
 T anrnn bama sard ecza msn sen? Yoksa d p e
dz akln m oynattn? Bu saatte konuk getirilir mi? Gecenin
ortasnda insanlar rahatsz ettikleri iin kafas kopascalarn
biraz utanmalar gerekm ez mi? Bylesini kim, n e re d e grm?
Yoksa meyhane mi sandlar burasn? Eer anahtarlar verir
sem ben de insan deilim! Geleceklerse yarn akam vakitlice
gelsinler.
Hmmm! unu yle syleyeydin ya! Dem inden beri
beni karsna alm, horlayp duruyorsun. D em ek oluyor ki, ne
can dostumsun sen benim, ne de Kutsal Kilapda yazld gibi
kocasnn hayal yolda! Sylemeye dilim varmyor ama bir
ylansn sen, ylan!
Ne, imdi de klur ha! Seni rezil!
Kadn byle haykrarak yalakla doruldu, Rebrotyosov
yanan kad, konumasn srdrd:
Dem ek rezilim, yle mi? Teekkrler!.. Bir dergide o-
kumulum: Bakalarnnyanndamelek, evde kocasyla iblis.
diye. Kadnlar hakknda sylenmi ne doru bir sz. Sen hep
iblistin, iblis, gene yle iblis kalacaksn!
Al sana, yleyse!
Vur, hadi. vur!.. Biricik kocan dv! ile nnde diz
kyorum. Yalvaryorum. Mancka!.. Bala beni, ver u
anahtarlar... Manckam, meleim... Byle kat yrekli misin
sen? Arkadalarmn yannda yzm kara m karacaksn?
Ne kadar acmaszmsn! Bana eziyet etm ekten bkmadn m
d a h a ? Vur, vur hadi, patlat! Teekkr ederim... N e olur, diz
kp yalvaryorum ile!..
Kar-koca byle uzun sre konulular. Rebrotyosov kar
snn nnde iki kez diz kp alad, sonra kzarak svd
sayd, yanan kad. Sonunda i, karsnn yalaklan kalkma
syla, adamn yzne tkrerek;
Gryorum ki senden ekeceklerim daha bilmedi. u
sandalyeden giyeceklerimi ver, domuzun dl! demesiyle bitli.
 Albay, karsnn giysilerini zenle uzatt, salarn dzelt
tikten sonra salonda bekleyen arkadalarnn yanna dnd.
Konuklar generalin portresi nnde ylmlar; generalin
akn gzlerine bakarak onun mu, yoksa yazar Lajenikovun
mu daha byk bir adam olduunu tartyorlard. Yazarlarn
lmszlne dayanan Dvoyetoiyev. Lajenikovun daha
byk olduunu savunuyordu. Prujinskinin sav ise deiikti:
O bakmdan bir diyeceim yok; kimi zaman gldrc,
kimi zaman ackl ykler yazd iin yazarlna kimse toz
konduramaz. Ama gnder onu bakalm cepheye, bir bl
komuta edebilecek mi? Ya general, yle mi? Komutasna koca
bir kolorduyu versen, bana msn demez!
Garnizon komutan salona girince konumalar kesildi.
Benim Maa az sonra gelecek, dedi albay. Hazrlanmas
uzun sryor da...
Sizi ok rahatsz ettik vallahi... ey, Fyodor Adam,
yananza ne oldu yle? Aman Tanrm, gznzn alt da
morarm! Durup dururken banza ne iler ald?
Yanam m dediniz? Ne yana? Ha, ey... demin Ma-
nekann yanna girerken onu korkutmak istemitim de,
karanlkta karyolasn grmemiim... Kah, kah! te benim
M anekam da geldi... Ah. Manyunyam benim, sen ne eli tez
sin! Luize Michelein ta kendisi!
Marya Petrovna sa-ba dank uykulu uykulu ieri
girdi. Ama neeliydi, gzlerinin ii glyordu.
Ah, ne iyi ettiniz de bize uradnz! dedi. Gndzleri
kapmz almadnza gre, hi olmazsa geceleyin etirdii
iin kocama teekkr etmeliyim, ierde uyuyordum, bir de
baktm, sesler var... Dndm, kim olabilir? Fyodor kalk
mamam iin ok srar etti ama ben dayanamadm, kalkp gel
dim.
Kadn byle diyerek mutfan yolunu tuttu. Az sonra
konuklar yemee baladlar.
 Bir saat sonra evden ayrldklarnda Prujina-Prujinski iini
ekerek arkadalarna unlar syledi:
Evli olm ak iyi ey dorusu. Cann istediinde yemek
yersin istediinde ikini iersin... Evde seni dnen bir
varln bulunmas ne ho, deil mi? Neesi geldiinde sana
piyano bile alar... Mutlu adam u bizim Rebrotyosov!
Onu dinleyen Dvoyeloiyev sesini karmad. Dnceli
bir hali vard. Evine gelince yle derinden bir i geirdi ki.
kars uykusundan uyand.
Kadn hemen homurdanmaya balad:
izmelerinle ne patrdayp duruyorsun, saygsz herif!
Kulpte gece yars zkkmlanyorsun, sonra ne paldr kldr
herkesin rahatn karyorsun.
Mfetti bir daha i geirdi:
Sen de insan azarlamaktan baka bir ey bilmezsin. Git
de Rebrolyosovlarn nasl yaadklarna bir bak! Dndke
alayasm geliyor... Ne gzel anlayorlar! Mutsuz yaayan tek
benim; kadn deil, cadya attk, ne yaparsn: Hadi, biraz teye
git!
Byle diyerek yorgan bana ekti, yazgsna kskn bir
halde uyumaya alt.
 POSTANEDE

G e e n le rd e bizim yal postane mdr Sladkopert-

sevin1 gencecik, gzel karsn topraa verdik. Cenaze tre
ninden sonra dedelerimizin, babalarmzn geleneklerine u
yup, leni anma yemei yemek iin mdrn evine gittik.
Sra gzlemelere geldiinde yal mdr gz yalarn
tutamad.
Ah, gzlemelere bakn! Topra bol olasnn yanaklar
gibi krmz krmz, onun gibi de gzel!
Anma trenine katlanlar dul kocann dncesini onayla
dlar.
Evet, gerekten gzeller gzeli bir kadnd.
Yzn grenler hayran kalrlard. Ama, baylar, ben
onu ne gzellii, ne de yumuak huylu oluundan dolay sev
dim. Bu iki nitelik kadn doasna en yaraan eylerdir,
yeryznde bylelerine oka Taslayabilirsiniz. Ben onu asl
ruhunun baka bir zellii iin seviyordum. Topra bol olas
en, uh bir kadn olmasna karn, Allah gani gani rahmet
eylesin, kocas olarak bana hep sadk kalmtr. Kendisi ancak
yirmi yandayd, bense altmna merdiven dayam bir ada
mm; bana, ite byle yal bir kocaya bal kald.
Bizimle birlikte lene katlan zango anlaml anlaml
homurdanp ksrerek kukusunu aa vurdu.
D ul koca ona;
Demek, siz inanmyorsunuz? diye sordu.
Zango bozuldu.
Hayr, yle bir ey demedim. Ama, ne bileyim, imdiki
kadnlar gizli gizli buluuyor, kaamak yapyorlar da...
1 A c biber.
 Madem aklnzdan byle eyler geiyor, ben de
szlerimin doruluunu kantlayacam. Rahmetlinin bana
balln, destekleyici birtakm nlemlerle, nasl syleyeyim,
askeri hilelere bavurarak glendirdim. Kurnazlm, baka
larnn karma kar davrann denelim altnda tutmam
sonucunda ona gz dikenleri engelledim. Evlilik haklarm
bakalarnn saldrlarndan korumak amacyla her trl
kandrmacay kullandm, diyebilirim. yle eyler syledim ki,
bunlar gizli bir parola etkisi yapt. Bu szleri syledim mi,
tamamdr, karmn bana ball konusunda korku duymadan
rahat rahat uyurum.
Ne gibi szler bunlar?
Oho, ondan bol ne var?.. rnein kentte herkesin
duyabilecei sylentiler yayarm. Siz de ok iyi biliyorsunuz:
Karm Alyona, emniyet m dr Ivan Alekseyevi Zalihvats-
kinin metresidir. falan gibi... Eh, bu szler yeterlidir. imdi
bir babayiit ksn da Alyonay batan karmaya kalksn
bakaym! Emniyet m drnden kim korkmaz ki? Zalihvats-
kinin gzne grnmemek iin kaacak delik ararlar. Olur a,
aklna kt bir ey gelir diye... Kah-kah-kah! Bizim posbyk
eline geeni anasndan doduuna piman eder. En susuzlara
bile temizlik kurallarna uymad iin basar cezay. Birisinin
kedisi sokaa m kt, hem en serseri hayvanlan sokaa sald
n syleyerek tutanak dzenler. Hadi, ondan sonra aykla
pirincin tan!
Hepimiz ok armtk.
Demek, karnz Ivan Alekseyeviin metresi deildi,
yle mi?
Yok, canm!.. Benim uydurmamd. Keh-keh! Siz gen
leri nasl faka bastrdm, deil mi? Tpk sylediim gibidir.
dakika sessizlik iinde geti. Kimseden t kmyordu.
Bu iko, kzark burunlu moruun bizi aldatm olmas hepi
mizi g durumda brakt gibi onurumuza da dokunm u
tu.
Z ango homurdand.
Neyse, dilerim bir daha evlenirsin!
 D E N Z D E

(Bir tayfann anlattklar)

G e r id e kalan limann donuk klan ile kapkaranlk

gkyznden baka bir ey gzkmyordu. Nemli, souk bir
rzgr kmt. H e r an stmze yamur boaltmaya hazr
koyu bulutlarn varln hissediyor; tm soua, rzgra karn
ierdeki scaktan bunalyorduk.
Btn tayfalar ortak kamarada toplanm, kura ekmenin
heyecanna kaptrmtk kendimizi. Grlt, patrt, sarho
barlar arasnda kimisi nkteli szler sylyor, kimisi de
elence olsun diye horoz gibi tyordu.
Bir ara ensem de bir delik alm da gvdemden aa
minicik, buz gibi samalar dklmesine tepeden trnaa bir
titremeyle sarsldm. H em souktan, hem de imdi anlatacam
olay beklem ekten tr tir tir titriyordum.
Bana sorarsanz insanolu oldum olas iren bir yara
tktr; hele biz tayfalar, itiraf etm ek gerekirse, yeryznde
herkesten, hayvanlarn en pisinden bile daha bayayzdr.
Drt ayakl yaratklar hi olmazsa igdleriyle hareket e ttik
leri iin ho grlebilirler. te yandan, yaam yeterince
tanmadm iin belki imdi sycleyeceklerim doru ol
mayabilir. Bence tayfa takm baka insanlara gre kendisin
den nefret edecek, kendini aa grecek birok nedenle yz
yze gelir her zaman. Ayrca sk sk gemi direinden aa uup
dalgalara gmlme tehlikesiyle karlaan, direkten dme,
suda boulma anndan baka Tanry hatrna getirmeyen bu
kiilerin ne kimseye bir gereksinmesi vardr, ne de bakalarna
acrlar. te bu yzden biz tayfalar durm adan votka ier, her
trl ahlakszl yaparz. Bize sorarsanz denizde erdemlilik
kimsenin iine yaramaz.
Neyse, anlatacaklarma dnelim...
Evet, kura ekiliyordu. Nbetini savan, baka bir ii ol-
mayanyirmi iki tayfa toplanmtk. Bu yirmi iki kiidenyalnzca
ikisi bir sre sonra eine az raslanr bir seyrin zevkini tada
caklard. Durum uydu: Vapurumuzda bir yeni evliler kam a
ras bulunmaktayd, olayn getii gn de kamaray yeni evli
bir ift tutmutu. D aha nce kamarann duvarnda iki kiinin
gzetleme yapaca iki delik alm bulunuyordu. Deliklerden
birini ben kendim nce burguyla delip sonra el testeresiyle
geniletmitim. brn de bir arkadam akyla oymutu. Bu
ie bir haftadan fazla zamanmn gittiini sylemeliyim.
Deliklerden biri sana dt.
Kime?
Baktm, beni gsteriyorlar.
Peki, teki kime?
O da babana!
Surat halak bir elma gibi buruuk, kambur, kart bir
denizci olan babam yanma gelerek omzuma bir aplak indirdi.
Delikanl, ans bugn ikimizin yzne gld! Duydun
mu beni, aslanm? K r talih ayn zamanda ikimizi birden
sevindirdi. Bunun da kendine gre bir anlam olmal!
Byle diyerek sabrszlk iinde saati sordu. Saat henz
gecenin l l iydi.
Kamarama ktm, pipomu yaktm, denizi seyre koyuldum.
Ortalk zindan gibi karanlkt, ancak o srada ruhumda olup
bitenlerin gzmn nnde canlandn tahmin edebilirsiniz.
N eden derseniz, gecenin koyu zemininde birtakm grntler
 seebiliyordum. Yamn hayli gen olmasna karn, rezilliin
amuruna batm yaammda eksikliini duyduum eyleri
gzmn n ne getiriyordum o anda...
Saat 12 yi vurunca yolcu salonunun nnden geerken
kapdan ieriye bir gz allm. Yeni evli, sarn, gen Protestan
papaz masaya oturmu; elinde Incil, uzun boylu, zayfa bir
Ingiliz kadnna bir eyler aklyordu. Papazn yannda da
endaml, gen, gzel kars vard. Yeni gelin mavi gzlerini
kocasnn sar salarndan ayrmakszn ona hayran hayran
bakyordu. Grdm drdnc kii ise, salonun bir kesin
den b r n e dolap duran, uzun boylu, iko, yznn krm
zlyla insan kendinden ilen, gekince yal bir Ingiliz ban
keriydi. Yeni evli papazn konutuu, yal bayann kocasyd
Ingiliz banker.
Protestan papazlar konumay ok severler. Braksalar
sabaha dek konuurlar. dedim kendi kendime.
Saat l e gelince babam kolumdan ekti.
Hadi, tam zamandr. Yolcu salonundakiler ktlar.
Dik merdivenlerden aa uarcasna indim, tandk duva
ra doru kotum. Bu duvar ile vapurun baka bir kamaras ara
snda bir boluk vard. Bolukta sanlar cirit atyordu; burasn
bacadan dklen kurum v e pis sular doldurmutu. A z sonra
babamn ayak seslerini de iittim. Karanlkta yaklarken u
vallara, gazya tenekelerine taklarak tkezliyor, durmadan
svyordu.
Elimle yoklaya yoklaya delii buldum, ierisine zenle
yerletirdiim drt ke aa tkac kardm. V e karr
karmaz arasndan hafif pem be bir n szd, ince, saydam
tl perdeyi grdm. Pembe n ardndan, heyecandan cayr
cayr yanan yzme geniz gcklayc, son derece ho bir koku
arpt. Soylularn yalak odalarnda kullandklar bir koku
olmalyd bu. Kamarann iini grmek iin iki parmam sokup
tl perdeyi aralamam gerekiyordu, bunu da yaptm.
 Babam brme bir dirsek atarak;
Brak da senin delikten ben bakaym! O radan daha iyi
gzkyor, dedi.
Ona aldr etmedim.
Bak, delikanl, senin gzlerin benimkilerden daha kes
kin. Ayrca uzaktan seyretmisin, ya da yakndan, senin gibi
tfllar iin pek fark etmez!
Sus, ierdekiler iitebilirler!
Yeni gelin karyolann ucuna oturmu, stun gibi ince
bacaklarn aa sarktmt. Ayaklarnn dibinde, yere serili bir
krk vard. Orada durduu yerde gzlerini ayn noktaya dik
miti nedense. Sarn kocas tam karsnda ayakta dikiliyordu.
Adam bir eyler sylyordu ama vapurun grltsnden ne
dediini anlayamyordum. G e n koca elini, kolunu sallayarak,
gzleri parlayarak, ateli ateli konutu durdu. Gelin onu din
liyor, bir yandan da olmaz anlamnda ban sallyordu.
Allah kahretsin, san ayam srd! diye bard ba
bam.
Yreim dar frlarcasna arpt iin gsm smsk
duvara yaptrdm. Bam ateten atlyordu.
Gen evlilerin tartmas uzun srd. Sonunda papaz diz
kt, belli ki kadna yalvararak ellerini ileri uzatt. Gelin
ban olumsuz olumsuzsallad bir daha. Bunun zerine sarn
koca kamarann iinde drt dnmeye balad. Yznn anlat
mndan, el hareketlerinden karsna gzda verdii anlal
yordu.
Az sonra gelin ayaa kalkt, arkasnda bulunduum duva
ra doru ar ar yrd, gelip tam deliin nnde durdu. O
byle kprtsz, dnceler iinde dikilirken ben yiyecekmi
gibi yzne bakyordum. G en kadnn ac ektii, kendi ken
disiyle att, duraksamalar geirdii, ayn zamanda yznn
fkeden kasld aka belliydi. G e n e de durumdan fazla bir
ey anlam deildim.
Gelinle byle yz yze dakika kadar durmuuzdur
muhakkak. Sonra gen kadn duvardan uzaklat, kamarann
ortasna gelince durdu, olur anlamnda ban sallad. O
srada gen kocann sevincine diyecek yoktu. Glmseyerek
karsnn elini pt, hemen dar kt.
dakika gemeden kap ald, sarn koca ieri girdi,
ardndan da yukarda szn ettiim yalca banker... iman
ngiliz karyolaya yaklaarak gzel geline bir eyler syledi.
Beriki adamn yzne bakmakszn, beli benzi uuk, ban
olumlu sallad.
O zaman banker elini cebine sokup bir deste kt kard,
para olmalyd bunlar, paray papaza verdi. Sarn koca paray
zenle saydktan sonra bankerin nnde saygyla eilip dar
kt. Banker onun arkasndan kapy kapatt...
Ylan srmasna duvardan geriye allm kendimi. D e h e
te kaplmtm. Bir frtna kp vapuru parampara elmi,
imdi denizin dibini boyluyormuuz gibi duygular iindeydim.
Dnyadaki btn namussuzlara ahlakszlkta ta kartan,
ayya babam gelip elimi tuttu, yalvarmaya balad:
Ne olur, gidelim buradan, olum! ierde olacaklar
grmemelisin! Toysun daha!..
Ayakla zor duruyordu. Koluna girip dik merdivenlerden
dne dne yukar kardm. Gvertede gerek bir gz yamuru
iseliyordu...
 KARA ALM A (ftira)

Y a z retmeni Sergey Kapiton Ahineyev, kz Natal-

yay tarih-corafya retmeni van Petrovi Loadimhla1 ev
lendiriyordu. Dn elencesi tam kvamn bulmutu. Ko
nuklar salonda ark syleyip dans ediyorlar; kent kulbnden
cret karl tutulan frakl, kirli beyaz kravatl garsonlar
odadan odaya koturarak herkesin hizmetine yetimeye al
yorlard. Konumalar, grlt-patrt... Bir amatadr sarmt
evin drt bir yann...
M atematik retmeni Tarantulov2, Franszca retmeni
Pas de Quoi2, denetlem e blmnden deneti yardmcs
Y egor Venedikt Mzda4 oturm a odasnda bir kanepeye yan
yana oturmular; heyecandan birbirlerinin szn keserek,
canl canl gmlme olaylar ve ispritizma konularnda
tartyorlard. Aslnda hibirinin ispritizmaya inand filan
yoktu, gene de yeryznde insan aklnn ermedii birok eyin
varlna inanmaktaydlar. Baka bir odada ise yazn retmeni
Dodonski arkadalarna nbeti bir askerin hangi durumlarda
ate edebileceini aklyordu. Grlecei zere konular
baya rktcyd, ama herkesin ilgisini ektii de bir
gerekti. D ne katlmaya haklar olmayanlar avluda p e n
cerelerin nnde birikmiler, ierisini gzetliyorlard.
Tam gece yars ev sahibi Ahineyev mutfaa girerek ye
meklerin hazr olup olmadna bakt. Mutfan havas kzar

1 A tl.
2 r m cek g il.
3 B ir ey deil.
4 d l ( .N .).
m kaz, rdek kokularyla, yemeklerden kan dumanla dol
mutu. ki byk masann stnde eit eit mezeler, her tr
den ikiler diziliydi. Gbei kal kal, yz terlem ekten kzarm
a kadn Marfa masalarn evresinde drt dnyordu.
Ahineyev ellerini ovuturup dudaklarn aplatarak;
Marfua, mersin baln gster bana, bakaym! dedi.
Aman, bu mutlan ii de ne gzel kokuyor! Mis gibi mis!
Tm mutla yiyesim geliyor vallahi! Hadi, mersin bal nasl
olmu, grelim!
Marl'a masann arkasndaki sralardan birine yaklat, yal
bir gazele kdnn ucunu usulca kaldrd. Gazetenin altnda,
koca bir kayk taban iinde d elne yapra, zeylin taneleri,
havu dilimleriyle bezenmi; iri bir mersin bal uzanm
yalyordu. Ahineyev bal grnce itahla iini ekli, yz
aydnland, gzleri baygnlat. Taban zerine eildi, dudak
laryla. oktandr yalanmam birlekerin czrtsn andran bir
ses kard. Orada bir sre daha dikildikten sonra neeyle
parmaklarm aklatt, yeniden dudaklarn aprdatt. O srada
bitiik odadan birinin;
Vay, ateli bir pme sesi! O rada kiminle pyor
sun, bakalm, Marl ua? dedii duyuldu.
Biraz sonra da yardmc cld retmeni V ankinin, salar
kcack kesilmi ba kap aralndan uzand.
Ya, dem ek yle. Scrgcy Kapilonla, ha? Eh. ne diye
lim, pek uygundur! Bizim dedenin keyfine diyecek yok,
dorusu! Bu yala cinsi latiflerle kucak kucaa!
Ahineyev kzard.
Sen neler sylyorsun, budala! ptmz de
nereden kardn? Ben... yle... dudaklarm aplalmlm.
Bal grnce pek houma gilli de...
Sen onu klahma anlat!
V ankinin yayvan yayvan glmseyen yz kap araln
dan geri ekildi. Ahineyev daha bir kzard. Hay, Allah kah-
reisin! Alak herif imdi gidip herkese dedikodu yapacak!
Bln kenlle rezil olduumun resmidir! Hayvan! diye svd
iinden.
Kalasnda bu dncelerle korka korka salona girdi,
Vankini grmek iin kimseye belli etm eden evresine baknd.
Yardmc eld retmeni piyanonun yannda dikilmi, deneti
yardmcs M zdann sandalyede oturan baldznn zerine bir
bkn tavryla abanarak, kahkahadan krlan kadna bir eyler
anlatyordu.
Benden sz ediyorlar! diye dnd Ahineyev. Kahro
las, m utlakla duyduunu anlatyor, beriki d e on a inanyor...
unun glne bakn! Yok, bunu byle brakmaya gelmez!
yle yapmal ki, bu adama inanmasnlar. Herkesle teker leker
greyim de grsn hergele! Ben durumu aklaynca herkes
onun ne dedikoducu olduunu anlar, ona gre notunu verir!
Ahineyev ensesini kad, utanmasn zerinden lam
alamam bir durumda Fransz asll Pas de Q uoiya sokuldu.
Demin mutfaklaydm, a kadna yemekle ilgili bir ey
sylyordum. Bal sevdiinizi bilirim, yle iri bir mersin bal
aldm ki, nah! Boyu nerdeyse bir kula!.. ey, az kald unutu
yordum! ite orada balkla ilgilenirken bama garip bir olay
geldi. Ha, ne diyordum, yemeklere bakarken... Tabaa konu
lan baln duruu yle houma gitti ki! Kendimi tutamayp
dudaklarm aplattm. Tam o srada bizim sersem Vankin
oradan gemiyor muymu! Dudak aprtsn duyunca ban
kapdan uzatp ne dese beenirsiniz? Kah-Kah-Kah! Marl'a-
yla pyordunuz! diye bir yalan kvrmaz m? Yani bizim
a kadnla, Marfuayla pyormuum! Neler uyduruyor
bu sersem herif! plecek kadn bir o mu kald? Eti de bir ie
yaramaz, budu da... Ama pyordunuz diye tutturdu bu
dala!
Kimmi o budala? diyerek yaklat Tarantulov.
Kim olacak, Vankin! Dem in mutfaa gitmitim...
 Ahineyev olanlar bir daha anlatt.
Garip adam, dorusu... Aslnda sylediklerine glp
gemek gerekir. Bizim avludaki zaarla prm de Marfa'-
yla yapmam bu ii!
Tam bu szleri syledii srada arkalarnda M zday grd.
u V a n k in i konuuyorduk. Olmadk eyler sylyor.
Mutfaa girdi, beni M arfayla yan yana grnce bir sr gln
eyler uydurmaya balad. Niin pyordunuz? diye tut
turmaz m? M arfayla peceime hindiyle prm daha
iyi. stelik, evli barkl bir adamm ben! Budala, aarm senin
aklna ben!
Konuanlara din dersi retmeni yaklat.
Kimin aklna ayorsun?
Vankin denilen adamn! Biliyor musunuz, mutlakla
durmu, a kadnn piirdii mersin balna bakyordum...
Bylece srd gitti... Aradan yarm saal bile gemeden
konuklar arasnda mersin bal ile V ankinin yksn iit
meyen kalmad.
Ahineyev ellerini ovuturarak; Varsn imdi kime anlatr
sa anlatsn. diye dnyordu. O daha azn aar amaz,
"Hadi canm sen de, samalyorsun!" diyeceklerdir.
Bu dnceyle ylesine rahatlad ki, o sevinle fazladan
drl kadeh volka daha yuvarlad. Dn leni bilince yeni e v
lileri gerdek odasna uurladlar. Ahineyev de huzurla kendi
odasna ekilip masum bir ocuk gibi ml ml uyudu.
Erlesi gn mersin bal yksn oklan unutmu bulu
nuyordu. A ncak ne yazk ki kulun hesab ou kez Tanr
kalnda yanl kar. Kl dil yapacan yapm, Ahineyevin
btn abas boa kmt. Tam bir hafta sonra, yani aramba
gn nc dersin biliminde Ahineyev retm enler odasna
girerek meslektalarna rencisi Vsekinin1 kt davran
larndan sz ediyordu ki, okul m dr yanna gelerek onu bir
kenara ekti.

1 D ayak d m a n . ( .N .)
 Bakn, Scrgcy Kapiton! zr dilerim, bu benim g re
vim deil ama dikkatinizi ekmeden edemeyeceim. Sonunda
sizinle konumak zorunda kaldm. Biliyor musunuz, sizin u...
ah kadnla yaadnz syleniyor. Beni ilgilendirmez; onunla
yaarsnz da, prsnz de... bu sizin bileceiniz i... Yalnz,
ok rica ederim, dile dmeden yapn yapacanz. Bir ret
men olduunuzu unutmamalsnz!
Ahineycv apt kald. Bir kovan dolusu ar taralndan
sokulmu, tepesinden aa kaynar sular dklmasine ne
diyeceini bilemedi. Okuldan evine giderken sanki herkes ona
katrana bulanm bir adama bakar gibi bakyordu. Evinde ise
yeni bir felaket beklemekteydi adamcaz. le yemei yer
lerken kars;
Ne o, itahn m kal, niin zkkmlanmyorsun? diye
att. Pek dnceli bir halin var, yoksa yavuklun mu dt
aklna? Marfuay zledin, deil mi? Seni yezidin dl, her
eyi biliyorum ben, her eyi! Eksik olmasnlar iyiliksever insan
lar gzlerimi atlar! Ah, seni barbar herif!
Ardndan yanana bir tokat!.. Ahineycv sofradan kalkt;
nereye basln bilmeden, apkasz, paltosuz sokaa frlad.
Doru V ankinc...
Adam evdeydi.
Seni alak! Beni btn dnyaya rezil, kepaze edersin,
deil mi? Niin benim hakkmda iftira atln? Niin?..
Ne iftiras? Siz neler uyduruyorsunuz?
Marfa ile ptm diye kim dedikodu kard? Bunu sen
yaptn, deil mi? Sen deilsen baka kim yapar, haydut?
Vankin gzlerini krptrd, rengi umu yznn btn
kaslarn oynatt, s o n ra gzlerini kutsal tasvire evirerek;
Hakknzda tek sz syledimse Tanr canm alsn! dedi.
En yaknmn l yzn peyim ki azmdan byle bir sz
kmad! Doruyu sylemiyorsam ben dnyann en aalk
insanym!
 Vankinin doruyu syledii kesindi. O nun byle bir
dedikodu yaymadna inand Ahineyev.
Dn lenine katlan btn arkadalarn, yaknlarn
gzden geirirken gsn yumrukluyordu: Peki ama kim?
Kim yayd byle bu dedikoduyu?
Biz de size soralm:
Peki, kim?
 MADALYA

A skeri ortaokul retmeni Lev Pustiakovun1 ylba sa

bah ilk ii komusu stem en Ledentsovun evine uramak
oldu.
Normal ylba kutlamasndan sonra stemene;
Azizim, ok zor durumdaym, yoksa seni sabah sabah
rahatsz etmezdim, dedi. Bana bugn iin Stanislav niann
dn verir misin? le yemeine tccar Spikinin evine
arlym da... Bilmezsin, bu Spikin drzs madalyalara
ylesine dkndr ki! Boynunda ya da gsnde sallanan
byle bir ey olmazsa yandn gndr, adam yerine koymaz
seni. Yetikin iki kz olmasa bo vereceim herife, ama Nastia
ile Z in ay sen de tanrsn. Seni dost bildiim iin kapn
alyorum. Beni eli bo gndermezsin, deil mi? iyiliini unut
mam.
Pustiakov bunlar sylerken kzarp bozaryor, dili sr
yor, arada bir rkek rk ek kapya bakyordu. stemen ho-
murdana hom urdana verdi madalyay.
le zeri saat ikide bir arabaya binen Pustiakov doruca
Spikinin evine yolland. Arabada giderken arada bir krk
nn sa yakasn kaldrp ceketinin gsndeki madalyaya
hayranlkla bakyordu. Madalya da madalyayd hani! Altn
kaplamas ve minesi parl parl! Byk bir neeyle, Bunu ta
knca insann kendinesaygs artyor. Ufackbir m aden paras,
satsan be ruble etm ez ama verdii gurur parayla llmez!
diye dnd.
Spikinlerin evine varnca krknn nn bsbtn a

1 Bo adam.
l, ardan alarak arabacnn cretini dedi. O srada arabac
apoletlerini, yaldzl dmelerini, madalyasn grnce hayran
lktan app kalm gibi geldi ona. Pustiakov honutlukla
ksrererek evden ieri girdi. Holde krkn kard, bu
srada salondan ieri bir gz att. O rada, uzun bir masann
evresinde on be kii kadar toplanm; tabak, atal sesleri,
grltl konumalar arasnda yemeklerini yiyorlard.
Ev sahibi ierden seslendi:
Kimmi o, zili alan? Vay, L ev Nikolayavi, siz misiniz?
Hadi, buyurun, buyurun! Biraz geciktiniz ama zarar yok. Biz
de imdi oturmuluk.
Pustiakov gsn iirdi, ban dikletirdi, ellerini
ovutura ovutura salona girdi. Ama girer girmez onu irkilten
bir grntyle karlat: Meslekta, Franszca retmeni
Msy Tramblan sofrada tam Z in a nn karsnda oturuyordu.
Fransz, madalyay grecek olursa ona bir sr soru ynelte
cek, ardndan onu okulda rezil edip bana olmadk iler
aacakt. Pustiakov madalyay koparmak ya da geri dnp
salondan kamak istedi. Ancak madalya gsne ok salam
dikilmiti, kamak iin ise artk ok geti. Sa eliyle madalyay
arabuk rterek iki bklm eildi, herkese birden becerik
sizce bir selam verdi, hi kimsenin elini skmakszn doruca
Fransz meslektann karsna geti, bedeninin tm arlyla
oradaki iskemleye kt.
O tururken Franszn skntl skntl duruuna bakarak,
Biraz kafay bulmu galiba. diye dnd.
Pustiakovun nne bir tabak orba koydular. Ka sol
eline ald ama byle dzeyli bir toplulukta sol elle yemek
yemenin uygun kamayaca dncesiyle, gelmeden biraz
nce yemekyediini, karnnn tok olduunu syledi.
Teekkr ederim, yiyemem. Daym piskopos Yeleyeve
uramtm... Beni... ey... yemee alkoydu...
Oysa o anda yrei byk bir sknt ve kudurgan bir
fkeyle doluydu. nk orbadan nefis kokular geliyor, m er
sin balndan ise burun deliini gcklayan, itah kabartc
buular ykseliyordu. Sa elini serbest brakp madalyay sol
eliyle kapatmay dndyse de bunun yakksz kaaca
kararna vard.
Herkesin dikkatini eker sonra... Elim gsmde apraz
lama dururken srekli selam veriyormuum gibi olur. Tanrm,
u yemek bir an nce bilse de buradan kurtulsam! knca
lokantada bir gzel karnm doyururum.
nc kap yem ekten sonra aktrmadan Fransza bakt.
Tramblan nedense bugn pek durgun grnyordu. O da
karsndaki meslektan kaamak baklarla szyor, stelik
tek lokma yemiyordu. Bir aralk baklar karlanca ikisi de
ok ulandlar, gzlerini, nlerinde dokunulmadan duran
tabaklarna indirdiler.
Pusliakov, Farkna vard, alak! Farkna vardn bak
larndan anlyorum. Drznn ne dedikoducu olduunu bili
rim. Yarn hemen m dre yetitirir! diye geirdi iinden.
Ev sahipleri ile konuklar drdnc kap yemei bitirdik
ten sonra T a n n nn yardmyla beinciyi de silip sprdler.
Yaratltan gzlerinin ksk olduu anlalan, uzun boylu,
kemerli burnunun kocaman deliklerinden uzun kllar fkrm
bir bay ayaa kalkt; bir eliyle salarn svazladktan sonra;
E-e-e-c... bu-bu-burada oturan ba-bayanlarn sa-
salklar iin i-imeyi neriyorum! dedi.
Yem ek yiyenler grltyle ayaa kalktlar, kadehlerini
ileri doru uzattlar, Yaa! Varol! sesleri ortal nlatt.
Kadnlar glmseyerek kadeh tokuturma iine giritiler. Pus-
tiakov da ayaa kalkt, kadehini sol eline ald.
O srada konuklardan biri ona bir kadeh iki uzatt.
Lev Nikolayevi! Z ahm et olmazsa u kadehi Nastas
ya1 Timofeyevnaya verin, almak islemezse zorla iirin! d e
di.
 Pustiakov btn korkusuna karn sa elini kullanmak
zorundayd. Krmz kurdelesi kvrlm Stanislav bylece gn
na kavutu ve neeyle parlad. Askeri ortaokul retmeni
yznn sarardn hissetti, ban nne eerek Fransz mes
lektana doru kaamak bir bak frlatt. Beriki soran, akn
baklarn ona dikmiti. Dudaklarnda sinsi bir glmseme
vard, yzndeki utangaln biraz azald belliydi.
Ev sahibi, Fransza;
Yuli Avgustovi! dedi. ieyi bu tarafa gnderir misiniz,
ltfen!
Tramblan rkek rkek sa elini ieye uzatt ve... Am an
T anrm, bu ne mutluluk! Pustiakov onun gsnde de bir
madalya grd. Hem de Stanislav deil, anl anl bir Anna!
Demek. Fransz da dzenbazn biriydi. Pustiakov sevinle
gld, iskemlesine kerek serbeste yayld... Artk Stanislav
saklamaya gerek kalmamt. kisi de ayn halt ilediklerine
gre ortada ne dedikodu yapacak, ne de onu rezil edecek biri
vard...
E v sahibi Spikin, Pustiakovun gsndeki madalyay
grnce;
O-o-o! Hmm! diye mrldand.
Pustiakov, Fransza bakt.
yle deil mi, Yuli Avgustovi, anlalmas zor bir du
rum! Okulda bunca retm en varken geen bayramda madal
yay yalnz ikimiz aldk! Akl erdirmek kolay deil.
Y em ekten sonra Pustiakov btn odalar dolat, madal
yasyla gen kzlara caka satt. Midesi alktan buruluyordu
ama ne gam! Yrei ku gibi hafifti, nerdeyse sevinten
uacakt.
Spikinle madalyalar konusunda bir konumaya dalan
Tram blana kskanlkla bakt, Byle olacan bilsem Stanis
lav deil, Vladimir takardm. Ne yazk ki akl edemedim! diye
dnd.
O srada cann skan tek dnce buydu, onun dnda
keyfi yerindeydi.
 RETMEN

L ise son snf rencisi Yegor Ziberov, Petya Udodovun

elini skarken bu ii ltfen yapyor gibiydi. Gri takm giymi, al
yanakl, dar alnl, sert salar banda fra gibi dik dik duran,
12 yalarndaki Petya Udodov saygyla ayaklarn birbirine
vurdu, defterlerini almak iin dolabna uzand. Ders bal
yordu.
Baba Udodovla yaptklar anlamaya gre Ziberov,
Petyaya her gn iki saat ders verecek, bunun karlnda ken
disine ayda alt ruble denecekti. ocuu btn derslerden or
taokul ikinci snfa hazrlamakt grevi. Geen yl da ders
vermi, ama Petya snfn geememiti.
Ziberov bir sigara yakt.
Geen dersimiz drdnc kme ad ekimiydi. imdi
Fructus'u ekin bakalm.
Petya verilen szc ekmeye alyor. Ziberov ayaa
kalkarak;
Derse almamsnz! diyor. Drdnc kme ekim
iin tam alt rnek verdim, gene kafanz almam! Dersinizi ne
zaman tam yapacaksnz, syler misiniz?
Kapnn arkasndan ksrmeler duyuluyor. Petyann
babas, valilik yazmanlndan emekli Udodov;
Gene mi almam? diyerek ieri giriyor. Syle, neden
hazrlamadn derslerini, Petya? Ah, seni domuz yavrusu!
Yegor Alekseyevi, inanr msnz, dn de sopa yedi benden!
Udodov iini ekerek olunun yanna, iskemleye kyor,
Knerin ypranm Latince kitabn kartrmaya balyor.
Petyann snav bu sefer babasnn yannda srecektir. Ah
mak herif, varsn nasl aptal bir olu olduunu grsn! diye
geiriyor iinden Ziberov, ocuu sorularyla ezmek iin yanp
tutumaktadr. Al yanakl, tombul olana, bu kaln kafal yu
murcaa kar yrei n e fre t doludur. Elinden gelse onu ner-
deyse babasnn yannda pataklayacak. Zavall ocuk rasgele
doru bir yant verse bile fkeleniyor, nk Petya haylaz
canna tak etmitir.
ikinci kme ad ekimini de bilmiyorsunuz, birinci k
meyi de!..
Derslere nasl hazrlandnz ortada! Peki, syleyin
bakaym, meus flisun nleme durum u nasldr?
Meus jlius mu? Meus jilius... ey...
Petya gzlerini tavana dikiyor, dudaklarn durm adan
kprdatyor, ama yant yok...
Dea nn oul -e durum unu yapn yleyse.
Petya szcklere basa basa
Deabus... filiabusl diye yapyor ekimi.
Baba Udodov onaylarcasna sallyor ban, yardmc
retmen, ocuktan doru yant beklemedii iin bozuluyor.
Ardndan baka bir soru yaptryor:
Abus, bir d e hangi adn -e durum unda ekimidir, syler
misiniz?
A nim a'm -e durum u da d6usmu ama K nerin kitab
bunu gstermemektedir.
U dodov dayanamayp sze karyor.
u L atincenin sesleri kulaa ne ho geliyor, deil mi?
Alon... tron... donus... antropos 1 Akl almaz iler! Dem ek, bu
bilgilerin hepsi de gerekli hayatta? diyerek iini ekiyor.
Ziberov ok fkelidir. almamza engel oluyor, hay
van! Szde tepem ize dikilip nasl altm denetleyecek.
Byle denetlenm ekten hi holanmam! diye dnyor.

1 Y u n a n c a s zc k leri L atin ce sa n a n U d o d o v u n cahillii v u rg u la n m a k is

ten iy o r ( .N .)
 Petyaya dnerek;
Evet. durum bu. Gelecek derse Latinceden ayn k o
nular hazrlayn. imdi aritmetie geclim...Ta tahtay aln.
Hangi problemdeydi sra? diyor.
Pclya ta tahtaya tkrp yeniyle siliyor. retm en
yardmcs problem kitabn aarak yazdrmaya balyor.
Tccar 540 ruble verip toplam 138 arn siyah ve lacivert
uha satn alyor. Lacivert uhann arn 5 ruble, siyahnki 3
ruble olduuna gre her renkten kaar arn uha alm? imdi
soruyu bir de siz yineleyin.
Petya soruyu bir de kendisi okuyor, sonra fazla dn
meksizin 540 138e blmeye balyor.
Niin blyorsunuz? D urun? cy...tamam, blme ile
mini bitirin. Kalan var m? Byle problemlerde kalan olmaz.
Verin, ben bleyim.
Zibcrov blme ilemini bir de kendisi yapyor. Sonu 3 tr,
ama kalan da vardr. Salarn kartrmaya balyor, kzarp
bozaryor.
Tuhaf, bu problemin baka trl zmlenmesi gerekir
di. Ama nasl? Hmm! ki bilinmeyenli bir denklem bu, basit bir
aritmetik problemi deil. diye geiriyor iinden. Promlemler
kitabnn arkasndaki sonulara bakyor, 75 ve 63 saylarn
gryor.
Hmm! Tuhaf! 5Ie 3 toplayp 540 8e mi bleceiz
yoksa? Ama o da olmaz ki!..
Petyaya dnerek;
Hadi, zsene problemi? diye kyor.
U dodov dayanamayp araya giriyor:
Petya, niye ardn, delikanl? Z o r bir problem deil
ki... Aman sen d e ok aptalmsn! Y egor Alekseyi, unu siz
zn de grsn!
Yardmc retm en eline ta tahtay alp zm iine
giriiyor, kzaryor, bozaryor, sararyor, kekelemeye balyor...
 Daha dorusu bir cebir problemi bu. x v e y bilinmeyen
lerini kullanarak zmek gerekir. Aslnda baka bir zm
yolu daha olmal. Durun, buldum ite... ey... byle mi yapla
cakt?.. En iyisi biz bunu yarna brakalm. stnde biraz
dnn, olur mu?
Petyann yznde eytans bir glmseme beliriyor,
babas da srtp durmaktadr. Ama Ziberov, onlar biraz anla
yla da karlasa lise son snf rencisi olarak kendine ok
kzyor, ayaa kalkp odada dolamaya balyor.
O srada baba Udodov duvarda asl duran hesap kutusunu
alarak;
Bu problem cebir olmadan da zlebilir, diyor. le
bakn!
Hesap kutusunun toplarn birka kez saa-sola ittikten
sonra zm buluyor: Sonu 75 ve 63tr.
Biz okumamlar hesab byle yaparz! diye bbrleni
yor.
Dayanlmas zor bir sknt basyor retmeni. Yrei
ezilerek saatine gz atyor. Dersin bitimine daha bir saat 15
dakika vardr. Of, ne gemek bilmez bir zaman!
Yaz dersinin ardndan corafya, corafyann ardndan din
bilgisi, bunun ardndan Rusa! Yeryznde ne ok bilim ad
var? A m a sonunda iki saat geip o gnk ders verme sresi
doluyor. Ziberov apkasn alyor, Petyaya elini gene ltfen
uzatyor, babasna da Hoa kaln diyor.
Bana biraz para deyebilir misiniz? diyor tam odadan
kmak zereyken. Yarn okula cret yatracaktm da... A t
aylk alacak birikti sizde...
Udodov. Z iberovun yzne bakmakszn;
Nasl? Ha. evet evet, diye mrldanyor. Seve seve! A n
cak u anda yanmda yok. yle bir-iki hafta daha gesin....
Ziberov ister istemez raz oluyor, girite, am urdan ar
lam izmelerini giyiyor, ders verm ek zere baka bir eve
yollanyor.
 K Y ET D E FT E R

B u defter demiryolu istasyonunun bekleme odasnda,

ykseke bir masann ekmecesinde durur. Odada, ekme
cenin anahtar istasyon bekisindedir diye bir yaz aslysa da
amak iin anahtara gerek yoktur, nk hep aktr ekmece.
imdi defterin yapraklarn evirerek okuyalm:
Sayn bay, divitimi snamak iin yazyorum.
Yaznn altnda uzun burunlu, boynuzlu bir surat izil
mitir. Altnda da u satrlar:
Sen resimsin, ben portreyim; sen hayvansn, ben deilim.
Ben senin suratnm.
Trenle istasyona gelirken pencereden grnty seyredi
yordum, apkam bamdan uuverdi I. Yarmokin.
Bunu kimin yazdn bilmiyorum, ama okuyan benim gibi
bir budaladr!
Bavuru blm efi Kolovroyev bir an olarak kalsn diye
bunlar buraya yazd.
Kanma kaba davrand iin kondktr Kukinden
ikyetiyim. Karm grlt yapmyor, tam tersine grlty
nlemeye alyordu. Kalabalkta omzumdan ekitiren is
tasyon bekisi Kliatvinden1 de ikyetiyim. Nasl bir kii
olduumu bilen Andrey Jvanovi Jeyevin iftliini adres
olarak verebilirim. Maliyeci Samoluev.2
Nikondrov sosyalisttir.
Bu irkin davrann etkisinden kurtulamayarak... (kara-
lanmtr) istasyondan geerken bu irkin davrann beni de-
1 iftira c.
2 E n iyi.
derinden etkileyen... (karalanmtr) Demiryollanmzn dzen
siz ileyiini tm plaklyla gzler nne seren u irkin olaya
tank oldum ...(mza dndaki yazlar karalanmtr) Kursk
Lisesi son snf rencisi A leksey Zudyev .1
Trenin hareket etmesini beklerken istasyon efinin suratn
inceledim ve hi houma gitmedi Bunu btn demiryolculara
duyumrum. en yazlk.
Bunu kimin yazdn biliyorum. M.D 'nin iidir.
Baylar! Teltsov2 madrabazn biridir!
Dn istasyon bekisinin kars ile bfeci Kostka yan yana
rman kar yakasna getiler. Hayrls olsun. Sen hi tasalan
ma, bay beki!
Bu istasyondan geer iken ok ackm bulunduumdan
bir eyler smarlayp yem ek niyeti ile lokantaya geldiimde perhiz
yem ei 3 bulunmadn sylediler.- Zango Duhov*
nne ne korlarsa onu zkkmlan!
Deri sigaralm yitirdim. Bulan, istasyon gie grevlisi
Andrey Yegona teslim etsin.
Ayyam diye iime son vermek isteyenlerin hepsinin hrsz,
dolandrc olduklarn duyururum. Telgraf mem. Kozmodem-
yanskL
Size bir iyilik edene siz daha fazlasn yapn.
Katya m, seni delicesine seviyorum!
ikyet defterine ilgisiz eylerin yazlma ma sini rica ederim.
vanov Sedmoy.5
Anladk, Yedincisin ama salau tekisin.

1 K ant.
2 D anac.
3 P e rh iz a y n d a y en ileb ilen yem ek.
4 Ruhu.
5 Y edinci. ( .N .)
 P E R P E T U M M O B L E 1

Y e n i dzenden nce greve balam bulunan yal sorgu

yargc Griulkin ile melankolik yaratlt doktor Svistitski2
birlikte bir otopsiye gidiyorlard. lerledikleri ky yolunda ka
ranlktan gz gz grmyor, ard arkas kesilmeyen bir ya
mur yayordu.
Sorgu yargc;
Ne pis hava! diye homurdand. nsanl, uygarl bra
kn bir yana, ie yarar bir iklimimiz bile yok! Bizimkine de
memleket demiler! Hem de Avrupaymz!.. Gkyz yarl
m sanki, durmak bilmiyor, alak!
Byle dedikten sonra arabay sren ua Mikaya kt:
Sen de abuk sr atlar, krolas! E e r dilerini dkm e
mi istemiyorsan elini abuk tut!
Derin derin iini ekip slak krkne sarnan doktor;
Ne garip, Agey Alekseyi! dedi. Benim havaya pek
aldrdm yok, ancak iimi ezen, tuhaf bir nsezi var yreim
de. Az sonra bama bir felaket gelecekmi gibi bir duygu
iindeyim. nsezilere inanr, bu yzden hep bir eyler bek
lerim. Ne bileyim, lden mikrop kapabilirim, sevdiim bir
yaknm yitiririm...
Siz de tpk kadnlar gibisiniz, azizim! Hi olmazsa
Mikadan utann da onun yannda nsezilerden sz etmeyin!
u anda iinde bulunduumuz durumdan, u berbat
yamurdan daha kt ne olabilir? Size bir ey syleyeyim mi,

1 S re k li devinim . (L a t.)
2 Islk.
Timofey Vasilyevi? Ben bu durumda daha fazla yol
gidemeyeceim. slerseniz ldrn beni, gidemem! Bir yer
bulup konaklayalm. Buraya yakn oturan bir tandnz var
m?
van vanovi Yojovun evi var, dedi. H e m e n ormann
arkasnda, kpry geince.
u bizim Yojov mu? Sr oraya! oktandr grmedik
u gnahkr ihtiyarla!
Orm andan, sonra kprden getiler; nce sola, sonra
saa sapllar; sulh mahkemesi bayargc Y ojovun iftlik
evinin geni avlusuna girince Griulkin arabadan allad, k
grnen pencerelere bakarak;
M oruk evde, dedi. Evde olmas ok iyi. Karnmz
doyurur, bir eyler ier, geceyi burada geiririz. Mymntnn
tekidir ama konukseverliine diyecek yoktur.
Holde onlar Yojov karlad. Mumula gibi buruuk surat
batc kllarla kapl, ufak telek bir ihtiyard.
O, ne iyi elliniz geldiinize! Ho gelmisiniz! dedi.
Sofraya az nce oturmuluk, domuz s yiyorduk... O luz
ve derhal! ierde baka bir konuum daha var. Savc. Beni al
maya gelmi, yarn birlikte bir toplantya katlacaz... O lu
v e derhal!
Griulkin ile Svislilski oturm a odasna girdiler. Mezelerle,
araplarla donatlm, geni bir masa duruyordu ortada.
Masada ev sahibinin kz Nadejda Ivanovna ile savc Tlpanski
oturuyorlard. Esm er gen kadn, kocas yaknlarda ld iin
tepeden trnaa karalar giymiti. G en bir adam olan savcnn
yz mavi dam ar ayla kaplyd, uzun favorileri vard.
Yojov masadakileri parmayla gstererek;
Tanyor musunuz? Bu bizim savc, dedi. Bu da kzm...
Esmer dul gzlerini ksp glmseyerek yeni gelenlere
elini uzatt. Yojov kadehine votka doldurarak;
Baylar, ho geldiniz! dedi. Hadi, davrann bakalm!
 Kadehimi onurunuza kaldryorum! O tuz ve derhal! Sal
nza!
Bir dikite ikilerini bitirdiler. Griutkin nce azna bir
hyar turusu att, sonra domuz sne uzand. Doktor derin
derin iini ekmekle yetindi. Tlpanski yanndaki bayandan
izin isteyip bir puro yakt. Bunu yaparken yle yayvan yayvan
srtt ki, aznda tastamam yz di var sanrdnz.
Y o jo v ;
E, baylar, aylaklk etmeyin bakalm! Kadehler bo
braklmaz! Yarg bey, doktor! imdi hekimlerin onuruna
ielim! Severim hekimleri! zellikle genlerin hayranymdr!
O tuz ve derhal! Kim ne derse desin, genler her zaman en
nde gidecektir! Salnza!
Savc Tlpanski dnda herkes birbiriyle konumaya
balad; savc ise suskun oturuyor, burnundan ttn dumanlar
pskrtyordu. Tavrlarndan kendini soylu takmndan say
d, doktor ile sorgu yargcn kk grd gzden ka
myordu. Yemek bitince Yojov, Griutkin, savc prafa oy
namak iin baka bir masaya getiler, doktor ile Nadejda
Ivanovna ise piyanonun yanna ekilerek koyu bir syleiye
daldlar.
Gzel dul;
Otopsiye mi gidiyorsunuz, doktor? diye balad. l
kesmek kolay i deil. Yznz buruturmadan, gznz
krpmadan neteri elinize alp cansz bir insann bedenine
saplamak az m irade ister. Ben, biliyor musunuz, doktorlara
kar byk hayranlk duyarm. Bence onlar herkesten ayr,
kutsal yaratklardr. E, doktor, neden byle zgn grnyor
sunuz?
Nedense iimde garip bir nsezi var. Beni arlyla
ezen bir nsezi.... Sevdiim birini yitirecekmiim gibi bir duygu
iindeyim.
Evli misiniz, doktor? Burada yaknlarnz var m?
 Hi kimsem yok. Yalnzm, yakn bir tandm bile var
saylmaz. Syler misiniz, hanmefendi, nsezilere inanr ms
nz?
Ah, ok, ok inanrm.
D oktor ile gzel dul nseziler zerine konuadursunlar,
Yojov ve Griutkin arada bir oyunu brakp masaya iki almaya
gidiyorlard. Oyunda yenilen Yojov gecenin ikisine doru bir
den ertesi gnk toplanty anmsad, alnna vurarak;
ocuklar biz ne yaptk? Yarn sabah erkenden toplan
tya katlacaz, ama biz oturmu, kt oynuyoruz. Hadi
hemen yataklara! Otuz ve derhal! Nadya, sen de doruca
odana! Mar, mar! Durumann bittiini duyururum!
Nadejda vanovna doktorla vedalarken;
Byle bir gecede uyuyabilirseniz ne mutlu size! dedi.
Yamur pencere camn tklatrken, bahede zavall am
aalar rzgrda uuldarken benim gzme uyku girmez.
imdi gider, elime bir kitap alr, sonra can skntsndan
patlarm. ldrseler uyuyamam! Koridorda, kapnn karsna
den pencerede kandilin gzkyorsa, bilin ki ben
uyumuyorum, skntdan kendi kendimi yiyorum.
D o k to r ile sorgu yargc kendilerine ayrlan odada yere
serilmi, ku tynden kocaman iki yatak buldular. Doktor
soyunur soyunmaz kendini dee att, yorgan bana ekti.
Sorgu yargc da soyunup yatt ama yatanda bir o yana, bir bu
yana dnd durdu; sonra kalkp odada dolamaya balad.
u gzel bayan, gen dulu aklmdan karamyorum,
dedi. Ah, o ne tatl ey! Canm istesin vereyim! O gzler, o
omuzlar, eflatun oraplar iindeki dzgn bacaklar! Kadn
deil, ate paras! H er yanndan kadnlk fkryor! stelik bu
gzel kime nasip oldu acaba? u hukuku bozuntusu savcya
m? Ingilizlere benzeyen sska budalann hakk m bu? Kim ne
derse desin, hukukular ekemiyorum! Dem in sen kadnla
nsezilerinden sz ederken savc kskanlndan atlyordu.
Nefis bir kadn, dorusu! Nefis! Doa harikas!
 D oktor ban yorgann altndan kard.
Evet, sa duyulacak bir kadn. nce ruhlu, duyarl,
abuk etkilenen bir varlk... imdi biz seninle horul horul
uyuyacaz, o ise dost syleileriyle geen bir akamn etkisiyle
gzn krpmadan yatacak. Ayrlmadan nce bana sabaha dek
skntlar iinde, kitap okuyarak vakit ldreceini syledi.
Zavall! imdi lambas yanyordur...
Ne lambas?
Koridorun ucundaki pencerede aydnlk varsa, bu,
uyumadnn belirtisiymi. yle dedi.
Bunu o mu syledi? Sana m?
Evet, o syledi.
Pes, vallahi! Seni hi anlamyorum, be kardeim! Bunu
sana sylediyse sen lmllerin en talihlisisin! Ne denli
kskanrsam kskanaym, seni kutlamadan edemeyeceim!
Ayrca beni en ok u hukuku bozuntusunun decei durum
mutlu ediyor. Byle bir kadn savcya kalyorsa, illi kerataya
boynuz taktracan iin ne kadar sevinsem azdr! Hadi, abuk
giyin. Mar, mar, kadnn odasna!
Kafay bulduu zaman Griutkin herkesle sen diye
konumaya balard.
D o ktor utanga utanga;
Siz ne diyorsunuz, Agey Alekseyi! dedi. Tanr biliyor
ya, sizinki de...
Hadi, fazla uzatma! Giyin de yr! Hani, bir ark
vardr. arn uruna can feda! Yaam yolunda, ak iin, her
gn iek koparr gibi koparrz...! Giyin, canmn ii! Hadi,
Timoa! Doktor! Hadisene, be hayvan!
Balayn, sizi anlamyorum...
Bunda anlamayacak ne var? Konumuz astronomi deil
ki! Giyin, lambann yand odaya git! Hepsi bu kadar...
Bir hanmefendi ile benim hakkmda byle dndn
iin ok ayorum.
 Griutkin ierleyerek;
Felsefeyi brak! dedi. Daha ne duruyorsun? Buna kaln
kafallk derler.
Doktoru kandrmak iin uzun zaman dil dkt, kzd,
yalvard, hatta nnde diz kt; sonunda kendini tutamayp
ar bir kfr savurdu, yere tkrerek gidip yatana yatt.
Ama eyrek saat gemeden yeniden uyandrd doktoru. Sert
bir sesle;
Bana bakar msnz! dedi. Kadnn yanna gitmeyecek
misiniz?
Y< >o. Niin gidecekmiim? Siz de ok huzursuz bir
insansnz, Agey Alekseyi! Sizinle otopsiye gitmek baa bela
almak demekmi!
yleyse cann cehennem e! Oraya ben gideceim. Ben
bir savc bozuntusundan ya da kar klkl bir doktordan aa
bir insan deilim. Karar verdim, gideceim!
Ardndan abucak giyinip kapya yneldi.
Doktor, nce bunun anlamn soran gzlerle sorgu
yargcna bakt, sonra yerinden frlad. O n u n nn keserek;
Sanrm, aka yapyorsunuz, dedi.
Seninle tartacak vaktim yok. Brak da geeyim!
Hayr, brakmam, Agey Alekseyi! Yatanza yatn.
Sarhosunuz siz!
Ey. hekimler tanras, una bakn! Hangi hakla brak
mazmsn beni?
Soylu bir kadn korum ak durum unda kalan bir insann
hakkyla. Agey Alekseyi, aklnz banza toplayn! Nasl bir
ie kalktnz biliyor musunuz? Yal birisiniz siz, altmnz
devirdiniz. Bunu unutmayn!
Griutkin birden gcendi.
Benim yalandm syleyen halt etmi!
Agey Alekseyi, ikiyi kardnz belli, duygularnz
depreti. Bir hayvan deil, insan olduunuzu aklnzdan
karmayn! Hayvan igdsne boyun eebilir ama siz
doann vp yaratt bir varlk, bir insansnz.
Doann vp yaratt varlk pancar gibi kzard, ellerini
ceplerine sokarak tiz bir lk att.
Sana son kez sylyorum. Brakacak msn beni, h e r
gele?
Sanki karsnda arkada deil de bir arabac vard. Ama
ayn anda lndan kendisi de korkarak kapdan uzaklat,
pencerenin yanna gitti. Sarho olmasna karn tiz lyla
evdekileri uyandrm olmaktan dolay byk bir utan
duyduu anlalyordu. Ksa bir suskunluktan sonra doktor ona
yaklat, elini omzuna koydu. D oktorun gzleri yalyd, ya
naklar cayr cayr yanyordu. Titreyen bir sesle;
Agcy Alckseyi, dedi. Sylediiniz ar szlerden, tm
terbiye kurallarn unutarak bana hergele diye barmanz
dan tr sizinle ayn at altnda kalamayacam. Kabul e t
melisiniz, beni ok aaladnz. Diyelim, suluyum, ama suu
mun alt-st nedir? Hi yoktan, iffetli, soylu bir kadna kar
byle kt niyetler beslediniz. Balayn ama artk daha fazla
arkada kalamayz!
M em nun oldum. Byle arkadalk benden uzak dursun.
Sizinle daha fazla birlikte kalamayacama gre hem en
gidiyorum. Umarm, bir daha karlamayz.
Peki, neyle gideceksiniz?
Arabam var ya!
Ama ben nasl gideceim? Bu ne biim itir? Demek,
sonuna d e k alaklk etm ek niyetindesiniz? Madem buraya
sizin arabanzla geldik, gene sizin arabanzla gideceiz.
sterseniz sizi evinize brakabilirim. Ama hem en imdi!
Ben derhal yola kyorum. yle heyecanlym ki, burada bir
dakika bile kalamam.
Bundan sonra Griutkin ile Svistitski sessizce avluya k
tlar. Mikay da uyandrdlar, arabaya binerek yola dzl
dler.
 Yolda sorgu yargc durmadan;
Budala! Namuslu insanlara nasl davranlacan bil
miyorsan evinde otur, kadnlarn bulunduu yerlere adnn
atma! diye syleniyordu.
Bu szlerle kendine mi, yoksa doktora m kyordu,
oras pek belli deildi. Araba onun oturduu evin nnde
durunca aaya atlad, kapdan ieri girerken homurdand;
Senin gibi bir arkada tanmyorum artk!
Aradan gn gemiti. Viziteleri bitirdikten sonra oda
snda kanepeye uzanan doktor, yapacak baka ii olmad iin,
eline ald hekimler takvimi albmnde Petersburg ve
MoskovalI doktorlarn adlarn okuyor; bunlarn iinden han
gisinin en ahenkli, en gzel olduunu bulmaya alyordu. O
srada, gkyznn maviliklerinde szlen bir toygar kuunun
dinginlii, iirsellii vard yreinde; bunun da nedeni, bir gece
nce dnde yangn grmesiydi. Yangn mutluluk anlamna
geliyordu. Byle oyalanp dururken anszn evin nnde duran
bir kzan (hava karlyd) gcrtsn duydu, ardndan sorgu
yargc Griutkin eikte gzkt. Hi beklemedii bir konuktu
bu. D oktor yatt yerden doruldu; korku dolu, utanga
gzlerle gelene bakt. Griutkin gzlerini nne indirerek
ksrd, yava admlarla kanepeye yaklat.
zr dilemeye geldim, Timole y Vasilyevi. dedi alak
sesle. Size kar biraz kaba davrandm, hatta sanrm, hoa git
meyecek szler syledim. Benim o zamanki heyecanl duru
mumu anlayacanz umarm. O drznn evinde itiimiz
rom un etkisiyle ne yaptm bilmiyorum. Beni balayn!
D o k to r arkadana doru atld, uzatlan eli gzleri yaa
rarak skt.
A m an rica ederim... Mariya, ay koy!
Hayr, ay istemez. Vakit yok, mmknse ay yerine
kvas getirsin. Kvasmz ier, otopsiye gideriz.
Ne? Hangi otopsi?
 Hani u baavu var ya? Seninle gidiyorduk da, yar
yolda dnmtk...
Griutkin ile Svistitski kvaslarm itiler, otopsiye gitmek
zere yola koyuldular.
Yolda sorgu yargc;
Size kar mahcubum, dedi. O zaman kendimde deil
dim, gene de, biliyor musunuz, u savc keratasna boynuz tak
trmamanz gcme gidiyor.
Alimonovo kasabasndan geerlerken meyhanenin n n
de Yojovun kzan grdler.
Griutkin;
Yojov burada, dedi. Atlardan tandm. Hadi, gidip
onunla birka laf edelim... Birer soda ier, hem de meyhaneci
kadn grrz. ok nldr! Ben kar diye ona derim! Of,
nefis paradr, dorusu.
Yolcular kzaktan inip meyhaneye daldlar. erde Yojov
ile savc Tlpanski oturmular, ilek urubu iiyorlard.
Yojov, Griutkin ile doktoru grnce ard.
Nereye byle? Buralarda ne iiniz var?
G ene u otopsiye gidiyoruz ama varamyoruz bir trl.
Byl bir embere dtk sanki... iinden kamyoruz. Sizin
yolculuk ne tarafa, bakalm?
Biz de toplantya gidiyoruz.
Sizin byle sk sk toplantlarnz m oluyor? gn
nce katlmtnz ya!..
Ne gezer? Savcnn dileri aryordu, b e n d e o gn ken
dimi iyi hissetmiyordum. E, syleyin, bakalm, ne ieceksiniz?
uraya geip oturun! O tuz ve derhal! Votka m ieceksiniz,
bira m? Buraya bakn, tezghtar bayan! Bize votka ve bira!
Ah, azizim, ne tezghtar!
Sorgu yargcnn kadnla ilgili dncesi d e aynyd.
Evet, meyhanecimize diyecek yok! Ne kar ya, bir iim
 ki saat sonra doktorun arabasnn srcs Mika meyha
neden kt, generalin arabacsna atlar koumdan zp ahra
ekmesini syledi. Elini umutsuzca sallayarak;
Beyefendi syledi, kt oynamaya oturuyorlarm. Y a
rma kadar buradan ayrlamayacaz demektir. Hah, ite, em
niyet amiri de geliyor. Bu duruma gre yarn da, br gn de
buradayz.
Emniyet amirinin kza meyhanenin n ne yanat. E m
niyet amiri, Yojovun atlarn tanynca sevinle glmsedi,
merdivenden yukar hzla kotu...
 O K U M A N IN YARARLARI

(Bir hinolu hinin anlattklar)

B i r gn ehir tiyatrosu mdr Galamidov, saygdeer

amirimiz Ivan Petrovi Scmipalatovun alma odasnda o tu r
mu. tiyatrodaki kadn oyuncularn y e tenek ve gzelliklerin
den kmsercesine sz ediyordu.
Masasnda aylk bordrolar imzalayan amirimiz Ivan P e t
rovi;
Sizinle ayn dncede deilim, azizim, dedi. Sofya
Yuryevnay ele alalm; gl bir oyunculuu, kendine zg bir
yetenei vardr. te yandan incecik yapsyla yle nefis bir
para ki!..
Hayranln anlatacak sz bulamad iin bir an durdu,
sonra yzne geni, tatl bir glmseme yayld. Amirimizi
gzlerini aarak dinleyen Galamidovun, onun yzndeki
glmsemenin etkisiyle aznda bir eker lallll duyduun
dan eminim.
Amirimiz;
Evet, onda asl beendiim... e-e-e... ey... monologlar
sylerken krpe gslerinin titremesi, kalkp kalkp in
mesidir, diye konumasn srdrd. Gsleri ate sayor,
ate... Byle anlarda, kendisine syleyin ltfen, onun iin her
eyi yapmaya hazrm!
Beyefendi, H erson Emniyet M drlnn u tez
keresini de imza buyurun!
Ivan Petrovi glckler saan yzn kaldrd ve
karsnda yazc Merdiayevi grd. Merdiayev patlak gz-
leriylc tam nnde dikilmi, imzalamas iin bir yaz uzat
yordu. Amirimiz yzn buruturdu: sradan bir i. iir dolu
konumann canna okumutu.
Bunu sonra da getirebilirdiniz. Konutuumu gryor
sunuz. N e terbiyesiz, nezaketsiz insanlar var!.. Bay Galamidov,
bir de toplumumuzda Gogoln yaratt tiplerin kalmadn
sylersiniz. te karnzda aradnz tip! Pasakl, dirsekleri tif-
timi, salarn hi taramaz, stelik gzleri a... Hele unun
yazsna bakn! Bu yaznn iinden eytan bile kamaz. Dzen
filan arama, belli ki okumas-yazmas kt. Kundurac raklar
byle yazar ancak!
Galamidov yazya bakt.
Evet, gerekten yle. Siz, Bay Merdiayev, anlalan, pek
az okuyorsunuz.
Amirimiz;
Byle olmaz, azizim, dedi. Sizin adnza ben utanyo
rum. Niin okumuyorsunuz, syleyin! Kitap okuyacaksnz!
Tiyatro mdr gereksiz yere iini ekti.
Doru, okuma insana ok ey kazandrr. Evet, ok
ey... Okumaya balar balamaz gr anzn birden deiti
ini greceksiniz. Kitaplara gelince, her yerde bulabilirsiniz.
rnein bende bir dolu var... Seve seve veririm. sterseniz
hemen getireyim.
Amirimiz:
Grdnz m? Beyefendiye teekkr edin, dedi.
Merdiayev beceriksizce eildi, dudaklar sessiz kprdad,
apar topar dar kt.
Ertesi gn Galamidov amirimizin odasna kucanda bir
yn kitapla girdi. te asl ykmz bundan sonra balyor.
ocuklarmz, torunlarmz van Petroviin bu dncesizlii
ni hibir zaman balamayacaktr. Byle davranan gen biri
olsayd gene neyse, biraz ho grlebilirdi, ama gngrm
koskoca amirimiz kesinlikle balanamaz! Tiyatro m dr
 nn geliinin ardndan amirimiz Merdiayevi ard. Kitaplar
arasndan birini seerek:
te aln, okuyun bunu! dedi.
Merdiayev titreyen elleriyle kitab alp dar kt. Yz
sapsaryd. a gzleri tedirginlik iinde evreyi taryor, sanki
yardm edecek birini bulmaya alyordu. Kitab elinden aldk,
incelemeye koyulduk. M onte Kristo Kontu adnda bir
kitapt bu.
Yal saymanmz P rohor Semyon Budlga iini ekti.
Bizimkinin dedii dediktir, ona kar gelemezsin. Biraz
aba gster, kendini zorla... Yava yava okumaya balarsn;
daha sonra, inaallah, o unutunca sen de brakrsn. Hi kork
ma, en nemlisi kafay fazla yormamaktr... Oku ama bu zeka
iini sakn anlamaya kalkma!
Merdiayev kitab bir kda sard, gidip masasna yaz yaz
maya oturdu. Ama artk almak ne mmkn! Elleri titriyor,
gzleri baka baka ynlere, biri tavana, biri de mrekkep
hokkasna bakyordu. Ertesi gn ie gzleri kpkrmz geldi.
D rt kez okudum, ama bir ey anlamadm, dedi. Bir s
r yabanc ad geiyor.
Be gn sonra amirimiz masalarn arasndan geerken
gelip Merdiayevin nnde durdu.
E, nasl, kitab okudunuz mu?
Okudum, efendim.
Neler yazyor iinde? Anlatnz bakaym.
Merdiayev ban dikletirdi, dudaklarn kprdatt. Bir
dakika sonra;
Unuttum, efendim, dedi.
yleyse okumamsnz ya da... dikkatsiz okumusunuz.
Anlamaya almadan... Byle ey olmaz! Bir daha okuyun!
Sizlere de, baylar, okumanz neririm. Ltfen, hepiniz oku
yun! Pencerenin nndeki kitaplardan birer tane aln!
Paramonov, sein bir kitap! Podhotsev, hadi, durmayn, iki
gzm! Smirnov. siz de... Tmnz aln, baylar! Rica ediyo
rum.
Hepimiz gidip birer kitap aldk. Yalnzca ihtiyar Budlga
kar koymak yrekliliini gsterdi. Ellerini iki yana ap ban
sallad.
Beni ho grn, beyefendi. Kitap okumaktansa gre
vimden istifa ederim... Bu eletiri ve edebiyat kitaplarnn
bamza ne iler atn ok iyi bilirim. Onlarn yznden
torunlarmdan en by anasna Salak! dedi, perhiz aynda
ulanmayp st iti.1 Beni bu iten balayn!
htiyarn klarna ou zaman sesini karmayan ami
rimiz;
Senin akln ermez! diye kt.
Ancak amirimizin yanld ok gemeden ortaya kt,
m eer ya l saymann epey akl eriyormu. Bir hafta sonra kitap
okumann sonularn grdk. Ezelden Beri Yahudi kitab
nn ikinci cildini okuyan Podhotsev saygdeer saymanmza
Yezit! dedi, Smirnov ie sarho gelmeye balad. Ama o k u
mann etkisi en ok Merdiayevin zerinde grld. A dam
caz zayflad, kt, kendini ikiye verdi.
Budlgaya;
Prohor Semyon! diye yalvarmaya balad. Ne olur,
beyefendiye rica edin, beni bu iten balasn. m rm ol
duka size dua ederim. Okumay beceremiyorum... Gece-gn-
dz okuyorum, gzme uyku girmiyor, yiyip imekten kesil
dim... Karm bara bara okumamdan perian oldu. G ene de
kafama bir ey girmiyor. Tanr akna bana bu iyilii yapn!
Budlga birka k e z bunu amirimize bildirmek yrekliliini
gsterdiyse de amirimiz her seferinde elini sallamakla yetindi,
Galamidovla birlikte masalar arasnda dolaarak memurlar
cahillikle sulad. Aradaniki ay daha gemiti ki. olay en ackl
biimde sona erdi.

1 P e rh iz aynda hayvansal b esin ler yiyip im ek h a ra m d r. ( .N .)

 Bir gn Mcrdiayev ie geldiinde masasnn bana gee
cei yerde odann ortasnda diz kt. ki gz iki eme al
yordu.
Beni balayn, a dostlar, ben kalp para basyorum!
dedi.
Sonra amirimizin odasna girdi, n nde diz kt.
Beni balayn, beyefendi, dn gece z ocuumu
kuyuya attm!
Alnn yere vurdu, alamasn srdrd.
Amirimiz ard.
Bu ne demek oluyor?
Gzleri yalarla dolan Budlga ileri atld.
Dem ek oluyor ki, beyefendi, akln oynatm. ldrm
adamcaz. te Galamidovun kitaplarnn sonucu! Tanr her
eyi gryor, beyefendi. Sylediklerim hounuza gitmiyorsa
istilam kabul buyurun. Bu gekin yamda byle eyler gr
mektense alktan leyim daha iyi.
van Petroviin yz sarard, odada bir aa bir yukar
dolamaya balad. Sonra souk bir sesle;
Bundan byle Galamidovu daireye sokmayn! dedi. Siz
de, baylar, artk iiniz rahat olsun! Yanldm imdi anlyo
rum. Teekkr ederim, ihtiyar!
O zamandan beri amirimizle aramzda bakaca bir olay
gemedi. Merdiayev iyileti ama tmyle deil. Kitap grnce
imdi bile titriyor, ban br yana eviriyor.
 ALBM

S rk gibi ince uzun bir adam olan memur Kratcrov bir

adm ileri kt, Jmhova 1 dnd.
Beyefendi hazretleri! Uzun yllardr sregelen bakan
lnz srasnda bizlere babaca kol-kanat germenizden dolay
btn kalbimizle duygulanarak...
Zakusin2;
On yldan fazla sren bir zaman ierisinde... diye
fsldad.
On yldan fazla sren bir zaman ierisinde zat devlet
lerinin buyruu altnda grev yapmak onuruna ermi bizler...
bizim iin byk bir anlam tayan byle bir... e-e-e... gnde,
zat alilerine kar duyduumuz derin sayg ve kranmzn
belgesi olmak zere... fotoraflarmzn konulduu ibu
albm size sunar ve daha nice nice yllar, yaamnzn sonuna
dek bizleri yalnz brakmamanz dileriz...
Zakusin alnnda biriken terleri sildi.
Gereklik ve ilerleme yolunda bymz olarak biz
leri tlerinizden yoksun klmaynz...
D aha bir eyler sylemek iin kvranyordu; anlalan,
byle bir gn iin atafatl bir syleve hazrlanmt.
Sancanz; dehanzn, alkanlnzn, toplum bilin
cinizin at yolda daha uzun yllar dalgalansn...
Jm hovun krklar iindeki sol yanandan bir damla
gzya yuvarland.

1 Posagil.
2 M ezeciolu. ( .N .)
 Tilreyen sesiyle;
Baylar, dedi. Pek de nem tamayan ya gnm
kutlayacanz aklmdan bile geirmezdim... Duygulandm...
hatla son derece... Bugnn ansn mezara dein gtreceim
ve inann... inann, dostlarm... hi kimse size kar yreimdeki
iyilik dilekleri kadar dilekle bulunamaz... Eer aramzda baz
eyler gemise bu... sizin yararnz iindi...
Ondan sonra Jmhov. o koskoca genel mdr, yazc
Kralerova sarlp pt. Byle bir onura erimeyi beklemeyen
Kralerov duyduu mutluluktan sapsar kesildi. Jmhov ise
heyecandan daha fazla konuamayacan bildiren bir el
harekeli yaptktan sonra hngr hngr alamaya balad.
Sanki kendisine deerli bir albm armaan edilmiyordu da,
lam tersine, albm zorla elinden alnyordu. Neden sonra biraz
yatt, dokunakl birka sz syledi, btn memurlarnn elini
sikli, sevin gz yalar arasnda merdivenlerden aa indi,
arabasna yerleti, hayr duayla uurlanarak evine yolland.
Arabasnda giderken imdiye dek tatmad sevin duygular
gsn kabartyordu, buna dayanamayp yeniden alad.
Evde onu okuyla bekliyorlard. oluk ocuu, dostlar
tandklar, onu yle bir alk tufanyla karladlar ki, yurduna
byk hizmetlerde bulunan bir kii olduuna kendi de inan
maya balad. Eer anas onu dnyaya getirmese yurdunun hali
dum an olurmu gibi duygular iindeydi. Ya gn onuruna
dzenlenen lende erefe kadeh kaldrmalarn, vc konu
malarn, kucaklamalarn, pmelerin ard aras kesilmedi.
Ksacas, Jmhov, yapt hizmetlerin bylesine kranla kar
lanacam hi mi hi ummuyordu.
Sofraya lall konulduu srada;
Baylar, bayanlar! dedi. Bundan iki saat nce, benim gibi
canla-bala yurduna hizmet edenlerin ektii aclar unutturan
bir dl aldm. G reve ilk baladm gnden beri ilkem u
olmutur: Halk bizim iin deil, bizler halk iin varz. le bu
tulumumun dln aldm. M emurlanm hana bir albm ar
maan elliler... ile bakn! Ne denli duygulandm syle
yemem !
lene katlan bln konuklarn balar albmn zerine
eildi, onu incelemeye koyuldular.
Jmhovun yetikin kz Olya:
Ah. ne kadar gzel bir albm! dedi. En azndan elli
ruble eder. Ne ciciey bu! Baba, ne olur, onu bana ver! iitiyor
musun? O nu en iyi ben saklarm... unun gzelliine bakn!
Y em ekten sonra Olya albm odasna gtrd, masasnn
ekmecesine kilitledi. Ertesi gn de memurlarn albmdeki
fotoraflarnn hepsini karp yere all, yerlerine enslill kz
ardalarnnkini koydu. Koyu resmi giysiler yerlerini beyaz
pelerinlere braktlar. Beyefendinin olu Kolya fotoraflar
yerden toplayp niformalarn krmzya boyad; bykszlara
yeil byklar, sakalszlara kahverengi sakallar ekledi. Baka
boyayacak yer kalmaynca resimleri makasla oydu, gzlerine
ineler batrd, bunlarla askercilik oyunu oynamaya balad.
Yazc Kralerovun fotorafn da kesip bir kibrit kutusuna
yaptrd, babasna gstermek iin alma odasna gitti.
Baba. bak. minik bir m ezar ta.
Jmhov kahkahay bast, kolluunun arkasna yaslanp
ileri-geri salland, olunun yanaklarn byk bir sevgiyle apur
upur pt.
Hadi, yaramaz, git. bunu annene de gster! O da gl
sn...
 BE Y N LER N K IZ I M A S I

(Bir kentin vakayinamesinden)

Cehennem sca basmt her yeri. le sonras gnei

ortal ylesine kasp kavuruyordu ki, duvarda asl reom r
derecesi 35,8e ktktan sonra kararszlk iinde donup
kalmt. Kent halk koturmaktan bitkin den araba beygir
leri gibiydi, silmeye endikleri iin ter yzlerinde kuruyup
kalyordu.
Pazar meydanndan, pancurlar sk skya kapal evlerin
nnden iki ahbap avu geiyorlard. Bunlardan biri veznedar
Poeihin1, teki ise, bakalar adna i kovalayarak geimini
kazanan (ayn zamanda Anayurdun Olu gazetesinin m uha
biri) Optim ovdu2. Kavurucu havann etkisiyle ikisi d e suskun
du. Pazar meydanndaki pislik, toz-toprak yznden Optimov
belediyeye alp tutmak isliyorsa da, arkadann uysal, uzlac
doasn bildii iin sesini karmyordu.
Tam meydann ortasna gelmilerdi ki, Poeihin birden
durarak gkyzne bakmaya balad.
Neye bakyorsunuz, Yevpl Serapion? diye sordu arka
da.
Srcklarn utuunu grdm de, nereye konacakla
rna bakyorum. Karabulut gibi, nasl da oklar! imdi elimde
bir tfek olsa, ate edip birka tanesini vursam, sonra bunlar
toplasam... Ah, gryor musun? Papazefendinin bahesine in
diler.

1 K ant.
2 E n iyisi.
 Hayr, Ycvpl Serapion, papazn deil, zango Vra-
loadovu n 1 bahesine indiler. Buradan ate etsen bile vu
ramazdn, nk samalar kktr, oraya varana dein hzlan
kesilir. Ancak ne diye ldrmeli kuazlar? Geri meyvelere
zararlar dokunuyor, gene de can tayorlar bizler gibi. Belki
baz yararlar dokunuyordur insanlara. rnein srcklar
terler. Ne demektir srcklarn tmesi? te onlarn dua e t
mesi lmeleridir... H er canl varlk kendine gre dua eder
Y aradana. Durun! Bunlar papaz efendinin bahesinden baka
yere inmemilerdir.
Byle konuup duran ahbap avularn yanndan elleri
bohal, ayaklar arkl, manastr snts dilenci kadn
geiyordu. Kadnlar, papazn evine bakan Poeihin ile Opti-
m o v u soran gzlerle bir sre szdkten sonra admlarm ya
valattlar. o n la rd a ayn yeri gzetlemeye baladlar.
Optimov arkadana;
Evet, haklsnz, dedi. Srcklar papazn bahesine in
diler. nk vineler olgunlat imdi.
O srada papazn evinin kaps ald, papaz Vosmistiyev2
ile zango Vratoadov dar ktlar. Adamlar, meydanda
dikilenlerin onlardan yana havaya baktklarn grnce buna
bir anlam veremeyerek durdular, onlar da gkyzne bakmaya
baladlar.
Poeihin,
Papaz efendi kiliseye ayine yetiecek galiba, dedi. Tanr
yardmcs olsun.
Yakndaki d ereden yzmekten dn e n Purov fabrikasnn
iileri meydandan geiyorlard o srada. Az ilerde balarn
ge dikmi iki kutsal kii ile manastr snts kadnlan

1 C e h e n n e m in kaps. ( .N .)
2 Sekiz iirgil.
grnce durup onlar da yukar baktlar. Kr bir dilenciyi gez
diren bir olan ocuu ile bozulmu sardalye fsn ple
boaltmaya giden bir kyl de ayn eyi yapt.
Poeihin:
Galiba orada bir eyler oluyor, dedi. Yoksa yangn filan
m kt? Ama, yok. yangn ksa duman gzkrd.
Yolda dikilip duran kylye seslendi:
Hey, Kuzma! Ne var. ne oluyor orada?
Kyl bir eyler syledi ama ne sylediini Poeihin de
iitmedi. Oplimov da. Bu sesler zerine dkknlarn kapla
rndan tezghtarlarn uykulu suratlar gzkt. Tccar Ferti-
kulinin ambarnn duvarlarna sva eken svaclar iskeleden
aa inerek fabrika iilerinin yanna gittiler. Yangn gzet
leme kulesinde yalnayak tur atan itfaiye eri bir an durup aa
bakt, sonra o da kalabaln yanna indi. Yangn kulesinin
nbetisiz kalmas herkeste kuku uyandrm olmalyd.
Yoksa yangn m kt? dedi birisi. Hey, itip durma,
domuzun dl!
Hani, nerede yangn? Yangn gren mi var aranzda?
Hadi, daln, baylar! Size insanca sylyorum!
Yangn kapal bir yerde km olmal...
una bakn! insanca sylyorum diyor ama kendisi
itip kakyor. Kollarnz rahat dursun bakalm! Amir olmanz
size bakalarn itme hakk vermez!
Of, nasrma bast! Senin d e ayaklarn ezilsin, e mi!
Ezilen kim? Beyler, birisini ezmiler!
Bu kalabalk niin toplanm? Burada neden topland
nz bakalm?
Komiser bey. adamn birini ezmiler!
Hani, n e rede? Daln, baylar! yilikle sylyorum. Bak,
sana adam gibi syledik, ktk!
Kylleri itip kakabilirsin ama soylulara dokunaym
deme! ek elini!
 Bunlar da insan m! Bu iblisler iyilikten ne anlar? Sido
rov. ko. Akim Danil' ar! abuk ol! Baylar, bundan sonra
olacaklara ben karmam! Akim Danil gelince cannza
okuyacak! una bak. sen de mi buradasn. Parfen? Yan
ban alm bir adam, stelik kr! Gzlerin grmez ama hibir
seyirlikten geri kalmazsn! Simirnov. Parfeni de deflerine yaz
bakalm!
Ba stne! Purovun iilerini de yazaym m? sle u
yana i olan Purov fabrikasnn iisidir.
Purovun isilerine imdilik dokunma! Yarn fabrika-
AO 6

lrn doum gn, bizleri lene aracan unutma!

Srcklar, kara bir bulul benzeri, papazn bahesinin
zerinden geerek geldikleri gibi ekip gittiler. Pocsihin ile
Oplimov bundan sonra isteseler de bir daha gremezlerdi o n
lar. Gelgelelim, kalabaln burada niin toplandn merak
ellikleri iin bir trl oradan ayrlp gitmiyorlard. Derken,
uzaklan Akim Danil gzkt. Aznda bir eyler iniyordu.
Kalabala yaklanca dudaklarn silerek avaz klnca
barmaya balad, toplananlarn ortasna dald.
tfaiyeciler, hazr ol! Kalabalk abuk dalsn buradan!
Bay Oplimov, bir an nce lerkedin buray! Gitmezseniz sonu
cuna kendiniz katlanrsnz! Namuslu insanlar eletireceinize
biraz kendi davranlarnza dikkat elseniz iyi olur! G aze
tecilerden insanlara ne iyilik gelmi?
Oplimov ierledi.
Basna dil uzatmamanz dilerim! Ben bir gazele m uha
biriyim. gazetecilere almanza izin veremem! Geri bir yurtta
olarak babam yandaki sizin gibi bir bym saymak
boynumun borcudur ama...
itfaiyeciler, su skmaya balayn!
M dr bey. su yok!
Uzun laf islemem! Su gelirin, abuk!
 Elendim, su getirmek iin ara yok! tfaiye amiri
teyzesini uurlamak iin allarn ikisini de aldlar.
Hadi, daln! Geri ekil, eytann dl! Hey, sana
sylyorum! Bu melunu da deftere kaydet, bakalm!
Beyefendi, kalemi bulamyorum!
Kalabalk oaldka oalyordu. G rekinin meyhane
sinde, M oskovadan yeni getirtilmi orgun denenm esine ba
lanmam olsayd ne kadar insann daha toplanacam kimse
bilemezdi. M eyhaneden Slreloka arksnn ezgisi ykse
lince halk bir ah ekerek oraya doru skn elti.
Bylece hi kimse pazar meydannda kalabaln niin
toplandn renemedi. ki ahbap avu, Optim ov ile Poe-
ihin ise olayn gerek sulular srcklar oktan unutmu
bulunuyorlard. B irsaat sonra k e n tte yaam eskisi gibi sessiz ve
kprtszd, gz nnde dolaan bir kii vard, o da yangn
gzetleme kulesinde yalnayak tur atan itfaiye eriydi.
O akam Fertikulinin dkknnda oturan Akim Danil
tezghta bir yandan limonlu gazoz ierken bir yandan da
unlar yazyordu:
Resmi vakayinamenin dnda, beyefendi hazretleri, k e n
dimden de bir eyler e klem ek cretinde bulunacam. Siz
bizim babamz, bymzsnz. Kentimiz yaknndaki cen
net benzeri yazlnzda dinlenen saygdeer einizin dualar
sayesinde bugnk olaylar dayanlacak derece snrn ama
mtr. Gn boyu ektiklerimi burada anlatmaya gcm yet
mez. Kruenski ile itfaiye amiri Portupeyevin baarlarn dile
getirmek iin uygun szck bulmakta glk ekiyorum. Y ur
dum uzun bu iki hayrl evladnn yaptklaryla gsm kaba
ryor. Ben naiz klenize gelince, hemcinslerine iyilikten baka
bir ey dnmeyen bir insann yapabilecei h e r eyi yaptm.
Kendi aile yuvamda oluk ocuum arasnda otururken, kan
dklmesine meydan vermeyen herkese hayr dua ediyorum.
Sanklar imdilik yeterli kant bulunamad iin hapse
atlmayp gzaltna alnmlardr. yle bir hafta kadar gesin,
sonra hepsini serbest brakmak niyetindeyim. Ne yaparsnz,
cahillikleri yznden byle yasalara aykr hareketlerde
bulunuyorlar!
 Y K S E L M E SINAVI

Sana-sakalna kr dm, nnde iri gbei, banda

sayg uyandran bir dazla olan, X postanesi memurlarndan
Bay Yelim Zahar Fendrikov, kan-ter iinde, ellerini sinirli
sinirli ovuturarak;
Corafya retmeni G alkin1bana dpedz kin besliyor,
dedi. Evet, snavda bana geer notu vermeyecek! Bunu adm
gibi biliyorum! Aslnda bana kzmas bir hi yznden...
Nedeni de u: G eenlerde taahhtl bir mektup gndermek
zere postaneye gelmiti. Elinde zarfla kalabal yararak
yanma yaklat, herkesten nce onun m ektubunu almam is
ledi. Olur mu yle ey, canm? Okumu, kltrl bir adam;
dzene uyup beklemesi gerekm ez mi? Kendini sert bir biimde
uyardm: Sayn baym, sranz bekleyin! dedim. Utancndan
kpkrmz kesildi, o gnden beri aramz bozuk. Olum Yego-
rukaya l den baka not vermiyor, benim hakkmda da kentle
olur-olmaz laflar yayyor. Bir gn Kuhtinin meyhanesinin
nnden geiyordum, o da ierde bilardo oynuyormu. Beni
grnce pencereden aa sarkt, elinde bilardo sopasyla,
sarho sarho;
Baylar, bakn damgal pul gidiyor! diye barmaz m?
Lise giriinde Fendrikovla birlikte dikilirken onun verdii
sigaray geri evirmeyip yakan lise Rusa retmeni Pivomio-
dov posta memurunu yattrmaya alyordu:
O kadar da deil! Bizde sudan nedenlerle kimsenin
hakkn yemezler. Heyecanlanmayn, snav verip geer not
alrsnz.

1 K argagil.
2 B ira-balc.
 Ama Fendrikov'un yalmas uzun srmedi. O srada
yelken bezinden pantolon stne frak giymi, kse sakall
corafya retmeni Galkin girdi okuldan ieri. Fendrikovu
grnce dik dik bakt ve geip gitti. Bunun ardndan mfettiin
okula gelmekte olduu haberi yayld. Fendrikovun her yeri
buz kesti: ilk kez snava giren ya da yarglananlarn yakndan
tand bir rkntyle mfettiin gelmesini beklemeye koyul
du. Derken, okulun personel m dr yardmcs H a m o v 1 koa
koa dar kt. O nun ardndan, banda uzun papaz hotozu,
gsnde hayla din dersi hocas Zmiyejalov2 mfettii kar
lamak zere dar kt. Onun arkasndan da okulun tm ou-
retmenler... Devlet okullar mlelli A h a h o v gr bir sesle
herkesi selamlad, havadaki loz-lopraklan dolay honut
suzluunu dile getirdikten sonra retmenlerin nnde okula
girdi. O nun geliinin zerinden be dakika gemeden snav
balad.
En bala papazn iki olu ky retmenlii iin snava
girdi. Bunlardan biri snav kazand, teki kazanamad. Kaza
namayan, cebinden kard krmz bir mendile smkr-
dklen sonra orada biraz oyaland, sonra sklm pklm ekip
gitti. Ardndan gnll askerlik iin bavuran iki ortaokul
mezunu snava alndlar. Onlarn kyla Fendrikova sra
geldi.
Mfetti. Fendrikova sordu:
Grev yeriniz neresidir?
Fendrikov ellerinin titremesi belli olmasn diye arkasnda
saklayp hazrola geerek;
Beyefendi, bendeniz kentimizin postanesinde alyo
rum. dedi. Yirmi yl hizmetim vardr, efendim. imdi de 10.
barem derecesine ykselmek amacyla yeterlik belgesi almaya

1 K sa h o lu .
2 Y landi. ( .N .)
3 A h. ( .N .)
 j
calsvo um. Haddime dmeden
j < *
velerlik snavna geldim.
. c

Peki... imdi size bir yaz yazdracaz.

Pivomiodov ayaa kalkt, kulaklar yrtan gr sesiyle yaz
dikle ettirmeye balad. Yazda, zellikle, sylendii gibi ya
zlmayan szckler seilmiti. Ancak btn sinsi artma
calara karn Fendrikov diklede baarl oldu. Gelecein 10.
barem derecisinden devlet memuru, tm dikkatini hadlerin
gzel gzkmesi iin harcamasna karn gene de fazla dilbil
gisi yanl yapmad. Yapt yazm yanllarndan biri m
fettiin glmsemesine neden olduysa da genelde byk yanl
saylmazd byle eyler.
Dikte snavn baaryla verdiniz, dedi mfetti.
Bu szlerden yreklenen Fendrikov yan gzle dman
Galkini szdkten sonra;
Mfetti hazretleri, dedi. zin verirseniz belirteyim ki.
geometriye Davdovun kitabndan, bize yaz aylar dinlen
ceye gelen. Troits-Sergiyev ruhban okulu rencisi yeenim Ar-
sonol'i ile birlikte hazrlandm. Dzlem, geometri ve tasar
geometriye ayr ayr altk.
Snav programnda tasar geometri bulunmuyor.
Nasl olmaz? Tam bir ay bouna m altm imdi. Th!
imdi geometriyi brakalm da br bilimlere geelim.
Postane memuru olarak sizi en yakndan ilgilendiren bilim
corafyadr. Corafyay seversiniz, sanyorum.
Snav ayrtmanlar bu szlerzerine saygyla glmsediler.
Corafyann postanede alanlar yakndan ilgilendiren bir
bilim olduunu kabul etmeyen Fendrikov (nk byle bir eyi
ne kitaplar yazyordu, ne de PT T ynergelerinde vard) gene
de saygyla. Severim, efendim. diyerek karlk verdi, ama
sinirli sinirli ksrm ekten kendini alamad, sorulacak soruyu
korku iinde beklemeye balad.
Can dman Galkin iskemlesinin arkasna yasland, biraz
ardan alarak ilk soruyu patlatt:
 Syleyin, bakaym, Trk Dcvlcti'nin1 ynetim biimi
nedir?
ey... Bunu bilmeyecek ne var! Bir Trk devletidir oras.
Hmn!.. Trk devletiymi... Bu yant doru deil... Me
rutiyettir ynelim biimi. imdi bana Ganj nehrinin kollarn
sayn.
Bu dersi Smirnovun kitabndan altysam da pek anla
yamadm. Bildiim kadaryla Ganj, Hindistandadr... ey... ok
yanusa dklr.
Ben onu sormuyorum. Ganjn kollarn syleyin siz
bana. Dem ek, bilmiyorsunuz? yleyse Aras nehrinin getii
lkeleri syleyin. Bunu da m bilmiyorsunuz? Tuhaf. dorusu...
Jilomir kenti hangi ilimizde bulunuyor?
Dalm blgesi 18. nokta kodu 121.
Bunlar sylerken Fendrikovun alnnda ter domurcuklar
belirdi, gzlerini krptrarak yle bir yutkundu ki, adamcaz
dilini yuttu sanrdnz.
Beyefendi, size urada ocuklarmn zerine yemin
ederim ki, yirmi yllk hizmetim vardr. sterseniz din hocamz
saygdeer p e d e re sorun... Ama imdi iine dtm u du
rum... Nasl sylesem bilmem ki... mr boyu duacnz olu
rum...
Brakalm corafyay. Aritmetikten nelere altnz?
Aritmetie de yeterince hazrlanamadm. Aziz peder
bilirler ya... Yapmayn, mr boyu duacnz olaym... Pokrov
yortusundan beri snava hazrlanmaklaym... ama grdnz
gibi... Kafa ii iin yalanm olmalym. G e n e de yardmnz
esirgemeyin, lnceye dek dua ederim size...
Fendrikovun kirpikleinden gzyalar szld.
Onurla, drste hizmet ettim devlete... H er yl
orucum u tutarm... Aziz peder lanmdr ile... Beyefendi haz
retleri, ltfunuzu esirgemeyin benden...

1 O sm an l D evleti. ( .N .)
 Yani snava hazrlkl deil misiniz?
Hazrlkl olmaz mym? Ama heyecandan hepsi ak
lmdan kt. Yaknda altmm dolduracam, beyelendiciim,
bu yata bilimle uramak bizim harcmz m? Bir iyilikte
bulunun ite...
Papaz Zmiyejalov;
apkasnn kokardn bile smarlam! diyerek gld.
Mfetti;
Peki, kn! dedi.
Yarm saat sonra ayrtmanlar ile Fendrikov bir eyler
imek zere Kuhlin'in meyhanesinde birlikleydiler. Fendri-
kovun cakasndan yanna varlmyordu. Yz sevinten prl
prld, gzleri mutluluktan ldyordu. kide bir ensesini ka
masndan zihnini bir dncenin kurcalad belliydi.
Sonunda dayanamayp;
ok yazk, deil mi? dedi. Aslnda benim yaptm, ap
talln daniskas!
Neymi o? diye sordu Pivomiodov.
Madem snav sorular arasnda yoktu da ne diye tasar
geometriye altm durdum? Koca bir ay boa gitti! Yazk,
deil mi?
 CE RRAHLIK

iftiler Birlii hastanesi. Evlenmek zere izine ayrlan

doktorun yerine hastalar salk memuru K uryalkin1 kabul
ediyor. Kuryalkin ypranm bir ekel ile eski psk bir pan
tolon giymi, krk yalarnda, imanca bir adamdr. Duruunda
grevine dkn, yardmsever bir insann grn var. Sol
elinin orla ve iarel parmaklar arasnda lulluu sigara evreye
pis kokular sayor.
Belinden geni mein kemerle skl kahverengi bir cppe
giymi, uzun boylu, am yarmas gibi iri bir adam olan zango
Vonmiglasov muayene odasna girer. Zangocun yar kapal
duran gzne perde inmitir; burnunda, uzaklan iri bir sinee
benzeyen koyu bir ben vardr. M uayene odasna girince istav
roz karmak iin gzleriyle aziz tasviri arar, ama bulamaynca
lezghlaki kezzap iesine dnerek istavroz karr. Sonra
krmz bir bohaya sard ekmei oradan alr, okuyup fle
dikten sonra salk memurunun nnde saygyla eilir, gt
rp masann slne koyar.
Salk m emuru esneyerek;
O-o... Sayg bizden, der. ikyetiniz nedir?
Kulsal pazar gnnz hayrl olsun, Sergey Kuzmi.
Merhametinize snyorum. Z e b u r da ok doru olarak
belirtildii gibi. Kulsal arab ac gz yalarmz kalarak
ielim. G eenlerde bizim hatunla olurmu, ay iiyorduk. Oh,
Tanrm, boazmdan bir damlas gese bari! Yalp orackla
lsem daha iyi. Aman o ne ar, o ne sanc! Yalnz dizim olsa

1 T avukgil ( .N .)
gene iyi. hln u tarafm szm szm szlyor. O szya kimse
dayanamaz! Oradan da kulama vurmaz m? ivi mi desem,
beni balayn, kazk m desem, sanki byle bir ey aklm
gibi kulam zonklayp duruyor, ilediim gnahlarn cezasyd
belki bu. Ah. Sergey Kuzmi, gnahlarmz, hep gnahlarmz
yznden, ekliklerimiz! Ulu T anrnn buyruklarn dinlemi
yoruz, tembellik ediyruz. Papaz efendi ayin srasnda b ird e
bana kyor: Yefim, kekem e mi oldun, nedir? Okuduun
ilahilerden bir ey anlalmyor. diye. nsan doru-drsl a
zn aamazsa, balayn beni, btn gece gzn krpmazsa,
nasl dzgn ilahi okuyabilir?
Hmm! Oturun, an aznz!
Vonmiglasov oturur, azn aar.
Kuryalkinin kalar atlr; zangocun alm azna bakn
ca sigarann ve yllarn sarartt diler arasnda kocaman
kovuu bulunan bir di grr.
Ba zangocun tavsiyesine uyarak hardal kk ile votka
koydum, ama bir yarar dokunmad, diye anlatr zango. Ku
laklar nlasn, Glikeriya Anisimovna da Aynoroz dandan
getirdii iplii bileime balayp azm scak stle alkala
mam tledi. plii bileime baladm, ama scak stle gar
gara yapmadm. Tanrdan korktum, olur a, perhizim bozulur,
diye.
Bo inanlar bunlar. (Sessizlik) Hepsi bo inanlar.
Diinizi ekmek gerekiyor. Yefim Miheyi.
Siz bilirsiniz, Sergey Kuzmi. ekmek mi gerekir, yoksa
damlayla filan ary dindirmek mi. Siz daha iyisini bilirsiniz...
Bunun renimini grdnz. Sizler gibi velinimetimize Ulu
Tanrm uzun mrler versin, diye gece-gnz lnceye dek
dua etmek boynumuzun borcudur.
Salk memuru ezilip bzlr.
Canm, bizim yaptmz nedir ki! nemli deil bunlar,
hi nemli deil...
 Sonra dolabn yanna gider, iindeki aletleri karLrr.
Btn i biraz alkanlk edinmekle, biraz da bilek
gcnde. Elime yle bir tkrdm m, tamam... Geenlerde
toprak aas Aleksandr Ivan Yegipetski gelmiti, dii
aryordu. Eilim, renim grm bir adam... Her eyi sorup
renm ek ister, iin girdisini ktsn anlamaya alr. yle de
kibardr ki, elinizi skmadan, hal hatr sorm adan derdini anlat
maya gemez. Tam yedi yl Petersburgda oturmu; tanmad
profesr, nl adam kalmam. Diiyle epeyce uratm...
Yalvarp yakaryor, Tanr akna, Sergey Kuzmi, beni bu
diten kurtarn, karp atn! diyor. Niin ekmeyeyim? ek
mek zor bir i deil... Ama nce durumu iyice anlamak gerekir,
anlamadan yapamazsn. Diler eit eittir. Kimini kerpetenle
ekersin, kimini atal ayakla, kimini de keskiyle. Diine gre...
Salk memuru atal aya alyor, bir sre akn akn
bakyor alete, sonra onu brakp kerpeteni alyor. Elinde ker
petenle zangoca yaklayor.
Hadi, bakalm, aznz adamakll an! imdi biz onu...
tuttuumuz gibi ekeriz. Elimize yle bir tkrdk m...
Yalnz di etini biraz kesmek gerekecek. Sonra dey dimdik
yukar kaldrdk m, ii bitiktir. (Di etini kesmeye koyulur.)
Siz bizim velinimetimizsiniz. Bizim gibi budalalar ne
anlar byle eylerden? Ulu Tanrm sizlere her trl bilgiyi
balam...
Aznz akken konumayn. Bu dii ekmek z o r deil.
Bazan yle diler olur ki, yalnz kk kalmtr. Elime yle bir
tkreyim d e siz bakn o zaman. (K erpeteni zangocun azna
sokar.) D urun, kprdamayn! Size Kprdamayn! dedim. Bu
di elimden kurtulamaz! (Kanrr.) Asl i ta dipten yakala
mada. (eker.) Diin ucu krlmasn diye alyorum.
Am an Tanrm! Kutsal anamz! Uvvv!
Ne oluyor, yahu? Ne yapyorsunuz? Ellerimi tutmayn!
(Dii bir daha eker.) imdi karrm onu. Kolay i deil ki...
 sa hahamz! Of. anacm! (Batrr.) Hadi, eksen e u
nu! Ne urap duruyorsun?
Ne sandnd ya! Cerrahlk kolay m? Birden olmaz ki!..
imdi grr o!
Vonmiglasov dizlerini kaldrp dirseklerine dayar, par
maklaryla garip hareketler yapar, gzleri l'alta gibi alr,
kesik kesik solumaya balar... Krmz yz ter iinde kalm,
gzlerine yalar dolmutur... Kuryatkin burnundan solur, zan
gocun diine habire aslr, ac verici bir yarm dakika bu ura
iinde geer. Derken, kerpeten at deyip diten kurtulur,
zango arya dayanamayp yerinden hoplar, parmaklarn
azna daldrr... Ne yazk ki rk di eski yerindedir.
Hem alamakl, hem de alayc bir sesle;
Hah, ekmi! der. Sana da br dnyada byle ektir
sinler, e mi? Madem beceremeyecektin, ne diye giritin bu ie?
Btn dnyam kararttn, be adam! Teekkrler!..
Salk m emuru kzar.
Sen de niin ellerinle tutuyorsun? Ben diini ekmeye
alyorum, sen dirseime drtyor, budalaca lallar ediyorsun!
Salak!
ensin salak!
arkl kyl! Sen byle eylerden ne anlarsn? D e n e de
bir grelim! Bu i kuleye kp an almaya benzemez! (Kz
drr.) Madem beceremeyecektin, ne diye giritin bu ie! Ba
ma bilgi kesildi. Toprak aas Aleksandr Ivan Yegi-
petskinin diini ektiimde adamn gk bile kmad. Bir
kerecik bile dokunmad elleriyle... Otur, hadi! Otur!
diyorum sana!
Amann dnyay gzm grmyor!.. Dur da biraz ken
dime geleyim! Ah! (Oturur.) Fazla urama, ekiver gitsin!..
Birdenbire asl!
Tereciye tere satma!! Aman Tanrm, n e cahil adamlara
attk! Bunlarn yannda ldrmak iten deil! Asan a azn!
(Kerpeteni zangocun azna sokar.) aka m sandn, cerrahlk
hu! Kutsal kitab okumaya benzemez! (Kanrr.) Kmldama!
Anlalan, khne bir di bu. Kkleri la nerelere gitmi... K
mldama! diyorum sana! le byle, ile byle... Kprdanma!
(Bir atrt iitilir.) Hay, aksi eytan! Byle olacan biliyor
dum...
Vonmiglasov bir sre baylm gibi kprtsz durur. A dam
caz ne yapacan bilememekledir. evresine alk alk ba
knr, solgun yznde terler birikmitir.
Salk m emuru hastasna dnerek mrldanr:
Keke atal ayak kullansaydk! Ne terslik!
Biraz kendine gelen zangocun ilk ii parmaklarn azna
sokmak olur. Aryan diinin yerinde iki sivrilik durmakladr.
eytann dl! Seni buraya bizlerin cann karasn diye
mi gnderdiler? Yezit!
Salk m emuru kerpeteni dolaba koyarken:
Sen islediin kadar sv, der. Eline bundan ne gee
cekse!.. Cahil herif! Papaz okulunda yediin kzlck sopalar
az geldi herhalde. Toprak aas Aleksandr Ivan Yegipelski
yedi yl Pelersburgda yaam: grgl, bilgili bir adam. Yalnz
srlndaki giysi yz ruble eder. Ama o bile svmedi bana. Sen
kendini ne sanyorsun? Korkma, ac patlcan kra almaz!
Gebermezsin!
Zango okunmu ekmei masann stnden alr, eliyle
yanan tuta tuta evine yollanr.
 BUKALEMUN

P o lis komiseri Oum elov1 elinde bir kn, srlnda yeni

kaputuyla pazar meydanndan gemekle, o n u n arkasndan da
tepelem e dolu bir kalbur tayan, kzl sal bir polis memuru
yrmekledir. Kalburun iinde, pazarda el konulan l'renk
zmleri vardr. evre l sessizlii iinde, ortalkla onlardan
baka kimsecikler gzkmyor. Dkkn ve meyhanelerin a r
dna dein ak kaplar, karn ackm hayvanlarn azlar gibi,
lml dnyaya hznl hznl bakmakla. Grnr-lerde
dilenciler bile yok.
Oumclovun kulana birdenbire bir ses alnr;
Isrmaya alrsn ha. geberesi hayvan! ocuklar, brak
mayn onu! imdi yasalar kimsenin kimseyi srmasna izin ver
miyor. Tutun unu, sk tutun!
Ardndan bir kpek enlemesi duyulur. Oumelov ban
yana evirince bir kpein odun tccar Piuginin deposun
dan kp, aya stnde srayarak, arkasna baka,baka
meydana doru kotuunu grr. Yakas kolal basma gmlek
ve btn dmeleri zk yelek giyen bir adam kaan kpei
kovalamakladr. Basma gmlekli adam bir ara kendini yere
alp yz st kapaklanr, bu srada kpei arka ayaklarndan
yakalar. G e n e kpek enlemeleri, birisinin Brakmayn onu!
diye barmas... Dkknlarn kaplarndan tezghlarlarn
uykulu suratlar gzkr, ok gemeden odun deposunun
evresinde yerden bitmiesine bir kalabalk toplanr.
Polis memuru;
Galiba bir olay var, komiserim, der.

1 akngil. ( .N .)
 Oumclov sola ark edip kalabaln topland yere yne
lir. Odun deposunun yannda, yukarda betimlenen yelek d
meleri zk adam durmakta; sa elini havaya kaldrarak kanl
parman orada birikenlere gstermektedir. Yar sarho su
ratnda, Dur, ben sana gstereceim, kahpe! diyen bir anlam
vardr, havaya kalkk parma ise bir eit utku (zafer) iareti
gibidir.
Komiser bu adamn kuyumcu Hriukinden bakas olma
dn anlar. Kalabaln tam ortasnda, tm gvdesi zangr
zangr titrerken n ayaklarn yana aarak oturan bir taz yav
rusu, yani olayn asl sorumlusu, kuyumcunun ileri atlarak
arka ayaklarndan yakalad, beyaz tyl, sivri burunlu, srt
sar benekli kpek durmaktadr. Hayvancazn alayan gzle
rinde zntyle kark korku okunmaktadr.
Oumelov kalabal yararak;
Burada niin toplandnz, bakalm? diye sorar. Neler
oluyor? Sen parman neden kaldrp duruyorsun? Kimdir o
baran?
Hriukin avcunun iine ksrerek saygl bir biimde;
uradan geiyordum, kimseye bir zararm yoktu, komi
ser bey, diye anlatmaya balar. Mitri Mitrile odun iini
konuacaktk. te u alak, durup dururken, anszn parma
ma yapmaz m? Balayn, alan bir adamm ben, kuyum
culuk ince bir zanaattr... Bu durumda parmam belki bir
hafta kmldatamam, bana tazminat desinler... Hayvanlarn
yznden zarar grmemize yasalar bile izin vermez. nm ze
kan her hayvan bizi sracaksa yaamayalm daha iyi...
Oumclov ksrerek kalarn oynatr, sert bir sesle;
Hmm, peki! der. Syleyin bakaym, kimindir bu kpek?
Bir ii yarm brakmam b e n stne giderim! Kpekleri sokak
lara ba bo salmann ne dem ek olduunu gstereceim!
Kurallar takmayan bugibi baylarn dikkatini ekmenin zaman
geldi. Ben o alaa ceza keseyim de kpeini, her trl
 hayvann sokaa brakmann karln grsn! Dnya ka
bucakm, anlasn o drz!
Polis memuruna dner:
Yeldirin! Bu kpein kimin olduunu ren, sonra da
tutanak yaz! Kpek hemen telef edilsin! Kuduzdur belki de...
Sizlere soruyorum, kimindir bu ba bo hayvan?
Kalabaln arasndan biri;
Sanyorum, G eneral Jigalovu n 1 kpeidir, der.
General Jigalovun mu? Hmm! Yeldirin, kaputumu
srlmdan kar, bakaym!.. Hava da ne kadar scakm! Ya
mur yaacaa benziyor...
Hriukine dner:
Yalnz anlamadm bir ey var. Bu kpek nasl oldu da
seni srd? G rdn gibi ufack bir hayvan, oysa sen, maallah
kadana gibi irisin. Parmana eriebilir mi? Bana yle geliyor
ki, parman bir iviye filan taklp yaraland, sonra suu bu
hayvann stne attn. Ben senin gibileri tanrm. Bana kl
yutturamazsn!
Komiserim, alay olsun diye bu herif muhakkak siga
rasn kpein suratna bastrmtr, o da enayi deil ya,
parman srvermitir. Bu adam tanyorum, ie yaramazn
biridir, komiserim.
Sen neler zrvalyorsun, bakalm? Gznle grmediin
eyi uydurmak yakr m sana! Bay komiser akll adamdr,
kimin yalanc, kimin Tanr huzurunda hakl olduunu ok iyi
anlar...
Yalan sylyorsam gzm ksn, isterseniz mahkemeye
verin beni. Yarg yasalara gre hakly, haksz ayracaktr.
imdi herkes yasalar nnde eit... Z aten benim kardeim de
jandarmadr, bunu bylece bilin!..
Kapa eneni!
Polis m em uru durumu kavramasna;

1 Y a k aro lu . ( .N .)
 Bu kpek G eneral Jigalovun olamaz! der. Generalin
evinde byleleri yok, onunkiler hep av kpeidir.
yi biliyor musun?
Adm gibi biliyorum, komiserim.
Evet, doru, ben de biliyorum. Generalin kpekleri
hem pahal, hem de cins hayvanlardr. Bu ise bir eye b e n
zemiyor. Ne ty ty, ne grn grn! Pis bir yaratk,
ksacas! Bir de byle mymntlar kpek diye besliyorlar!
aarm akllarna! Bu kpek Moskovada ya da Petersburgda
yakalansayd, ne yaparlard, biliyor musunuz? Orada yasaya
filan bakmazlar, hemen gebertirlerdi. Hriukin, bu ilen zarar
grdn, arkasn brakma!.. Byle insanlara dersini vermek
gerekiyor. Zaman oktan geldi...
Polis memuru yksek sesle dnmeye balar:
Kim bilir, belki de generalin kpeidir. Kimin olduu
suratnda yazl deil ki... G eenlerde onun avlusunda byle bir
kpek grmtm.
G e n e kalabaln arasndan bir ses:
Generalin olduu kesin!
Hmm! Yeldirin, u kaputu giymeme yardm et. bakaym!..
Rzgr m kt, nedir?.. Souk insann iliklerine iliyor... Sam.
kpei gtr, generale kendi elinle teslim et. Benim sokakta
bulduumu sylersin. Bir daha ba bo brakmasnlar. Cins bir
kpee benziyor, her nne gelen suratnda sigara sndrrse
hayvancaz buna nasl dayanr? Kpek dediin nazik bir
yaratktr... Sen de artk parman havada tutup durma!
Parmam da parmam, akln onunla bozmusun! Aslnda
btn su sende!..
Durun, generalin as geiyor, ona soralm... Hey.
Prohor, bir dakika buraya gelir misin! u kpee bir bak. Sizin
mi?
Bu da nereden kt? Bizim evde byle kpeklerin ne ii
 Oumelov;
Anlald, der. Uzun uzadya aratrmaya gerek kalmad.
Bu hayvan sokak kpeidir, besbelli. Deminden beri laf uzatp
duruyorsunuz. Ben Sokak kpeidir! demisem tiyledir. En
kestirme yoldan ortadan kaldrlmal.
A Prohor aklamasn srdrr:
Evet, bizim kpeimiz deil ama, birka gn nce beye
fendinin kardei bize konuk gelmilerdi, kpek onundur.
Bizim beyefendi tazdan pek holanmazlar, oysa kardei pek
dkndr.
Oum elovun yzne ok sevindiini gsteren bir glm
seme yaylr.
Ne diyorsun, generalin kardei geldiler, ha? Vladimir
Ivanovi, tiyle mi? Bak sen u ie! Benim haberim bile olmad...
Konuk geldiler mi demitin?
Evet, bizde kalyorlar.
Ya. demek yle! Aabeylerini grecekleri gelmi,
desene!., benimse bundan haberim yok! Dem ek bu hayvan
Vladimir vamn kcipei? Hem de atik mi atik bir kpek! Bir
srayta herifin parman hap diye srvcr! Kah-kah-kah!
D ur bakaym, sen ne diye titreyip duruyorsun orada? Hrrr
hrrr! una bakn, kzyor da... Seni gidi yaramaz seni!..
Prohor kpei yanna arr, birlikle o d u n deposundan
uzaklarlar. Oradakiler Hriukovla alay etmeye balarlar. O-
umclov da gzda verir:
Grrsn, bir gn senin yuvan yapacam!
Sonra kaputuna sarlr, polis m em uru arkasnda, pazar
meydanndan geip gider.
 IVIR ZIVIRLA U R A A N L A R

(iki perdelik piyes)

BRNC P E R D E

B elediye meclisi toplantdadr.

Belediye bakan (Zevkten dtdaklann aplatrken par
mayla kulan temizler) Bu duruma gre, baylar, konunun
uzman itfaiye amiri Semyon Vavil dinlememiz gerekiyor.
nce onu dinleyelim, sonra konuyu hep birlikle tartrz.
tfaiye am iri Benim dncem u ki... (Damal m en
diline sm kiinir ) itfaiye faslna ayrlan on bin ruble size belki
okmu gibi gzkebilir, fakat... (bann dazlan siler) ger
ekleri gz n ne alrsanz hi de yle deildir. Hepinize
soruyorum: Ayrlan hu para nedir ki! Bence fasa fiso... On bin
rubleye de itfaiye rgt altrabilirsiniz. Am a nasl bir itfaiye
rgt? Herkesi kendinize gldrmekle kalrsnz, o kadar...
unu bilesiniz ki. insan yaamnda itfaiye kulesi nemli bir yer
tutar, hangi akl eren adama sorsanz size byle syleyecektir.
Oysa bizim yangn kulesi, kesin bir dille belirtirsek, hibir ie
yaramaz, nk ok alaktr. Apartm anlar yksek (E liniykan
kaldrr ), yangn kulesini epeevre kuatmlar, bunlarn
arasndan yangn grmek yle dursun, gkyzn bile zor
seersiniz. Ben elimden geldiince adamlarm ie koturu
yorum, ancak yangn gremedikten sonra onlar ne yapsnlar?
Al, f sorunlarna gelince... (Yeleinin dmeletini zer, derin
derin iini eker, konum asn bu tarzda srdrr)
 Meclis yeleri (Hepsibirden) tfaiye faslna iki hin rub
le daha ayrlmasn!..
Belediye bakan, toplant salonundaki bir gazete m u h a
birinin oradan kanlm ast iin otuntm a bir dakika ara verir.
tfaiye amiri Peki... Bu duruma gre itfaiye kulesini iki
metre daha ykseltmeyi uygun gryorsunuz demektir. Anla
lmtr... Amacmz topluma hizmet, ayn zamanda kamunun
karn korum ak olduundan, sayn meclis yeleri, ilginizi bir
konuya daha ekmek islerim: Kuleyi ykseltme ii ykleniciye
(mteahhide) verilecek olursa kentimize iki kal pahalya mal
olur. nk yklenici kamu yararndan nce kendi karn
dnecektir. Eer yapm iini kendi olanaklarmzla, acele e t
m eden gerekletirirsek, tulann bin tanesi on be ruble
tuttuuna, bunlar da kendi atlarmza tatacamza gre
(H esap yapyorm u gibi gzlerini tavana diker), buna on iki
arn uzunluunda, be parmak kalnlnda elli adet kalas da
eklersek... (H esaba dalar)
Meclis yeleri (Ezici ounlukla) Yangn kulesini
ykseltme iinin Semyon Vavilovic braklmasn, ayn ama
la bir kereye mahsus olmak zere bin be yz yirmi ruble
krk drt kapiin ad geen kiiye verilmesini!..
tfaiye amirinin kars (Dinleyiciler arasnda otur
m aktadr, ya n n daki bayann kulana fsldar) Anlamyorum,
benim S cn y a 1 bunca sorumluluu ne diye zerine alyor!
Salk durumu yap ileriyle uramaya elverili deil ki... Her
gn iilerle didi dur arlk! Dvsen bir trl, dvmesen bir
trl!.. i kendisi stlenip be yz ruble kazandraym derken
salk ynnden bizi bin ruble zarara sokacak, iyiliinin kur
ban oluyor, salak!
tfaiye amiri Anlalmtr... imdi de itfaiyede al
anlarn durum una gelelim... rgtn banda bulunmam

1 S em yon, bu a d n k k le r iin sfiylenen biim i, yaknlarnca d a k u lla

nlr. ( .N .)
dolaysyla urasn belirtmeden geemeyeceim. (Kzarp bo
zarr) Aslnda benim kendim iin bir beklentim yoktur, nk
artk gen deilim, stelik salm bozuk, bugn, yarn (ile
bilirim... Doktorlar bende damar sertlii olduunu sylyorlar;
salma dikkat etmezsem bir gn damarlarm atlayverir.
ben de tvbe etmeye lrsal bulamadan lebilirmiim...
(Dinleyiciler arasnda fsldamalar) Kpee kpeke
lm yarar!..
tfaiye am iri Ancak burada sz konusu kendim deilim.
Tanrya kr, yaadm kadar yaadm... Kendim iin bir ey
islemiyorum. Aklmn ermedii... hatla zldm bir durum
var... (Elini um utsuzca sallar ) Aldn aylk karlnda hak
kyla, namusunla alyorsun... gece-gndz demeden, sal
na acmadan... Am a neye yaryor btn bunlar? Niin didi
nip rpnyorsun? karn iin mi? Kendi hakkmda deil,
genelde sylyorum bunlar... Bakas olsa bu aylkla geine-
mez, almaz da... Ancak bir ayya raz olabilir byle bir
greve. Akl banda, becerikli bir adam bu ayla itfaiyecilikle,
atlarla uramaktansa acndan lmeyi yeler... (Om uzlarn
silker) Bunun bana yarar ne? Yabanclar bizdeki dzeni, daha
dorusu dzensizlii grseler gazetelerinde araf araf yaz
yazarak bizi tefe koyarlard. Bat Avrupada, rnein Pariste
her sokan banda bir yangn kulesi ykselir; itfaiye amirleri
ylda birka kez aylklar kadar ikramiye alrlar, insan byle bir
lkede nasl seve seve hizmet etmez?
Meclis yeleri Uzun yllar baarl hizmetleri dola
ysyla Semyon Vavilovi'e bir defalk olmak zere iki yz ruble
denmesini!..
itfaiye am irinin kars (Yannda oturan kadna fsldar)
yi elli de paray kopard... Aferin! Geen gn piskoposun
evine konuk gitmitik, kt oyununda tam on ruble ttrdk...
yle acdm ki! (Esner) ok zldm! Artk eve gitsek de
scak scak aymz isek...
 Sahnede yang kdesi. Nbeti itfaiyeciler...
Kuledeki itfaiye eri (Aaya ban) Hey, kereste
fabrikas yanyor! Tehlike ann aln!
Aadaki itfaiye eri Yangn daha yeni mi grdn?
Halk oraya koal yarm saat oldu, sen dangalak imdi farkna
varyorsun! (Bilgece bir tavrla ) Budalay isler yukarya dik,
isler aaya, ikisi de ayn kapya kar! ( an alar)
dakika sonra kulenin karsn dakievin penceresinden it
faiye amirinin uykulu yiz griinir.
itfaiye amiri Yangn nerede, Deni?
Aadaki itfaiye eri (H azuola geip askerce selam ve
rir) Keresle fabrikasnda, efendim!
itfaiye amiri (Ban sallar) Tanrm korusun! Bu rz
grda, bu kurak havada!.. (Elini silkeler) Tanr gstermeye! Sk
sk gelen afetlerden bamz belada! (Yzn svazlar) Bana
bak. Deni... Adamlara syle, yavrum, allar, arabalar hazr
layp yola ksnlar! Ben de imdi... az sonra gelirim... Giyinmek
biraz zaman alr da...
Aadaki itfaiye eri iyi ama. efendim, lakmda adam
kalmad ki! Hepsi urada, burada... Yalnz Andrcy var.
itfaiye amiri (Korku iinde) Nereye gitmi bu alaklar?
Aadaki itfaiye eri Makar, zangocun izmesinin taba
nn onarml, biraz cince onu teslim etmeye gitti. Mihaili siz
yulaf salmaya gnderdiniz. Y egor itfaiye arabasyla hapisanc
m drnn baldzn derenin kar yakasna gezmeye gtrd.
Nikita szm, yalyor.
itfaiye amiri Ya Alekscy?
Aadaki itfaiye eri Alekscy dereye stakoz yakalama
ya gitti. Yarn cileye konuklarnzn geleceini syleyip ken
diniz gndermitiniz.
 Mitliye am iri (Dudak bker, elim sallar) Gel de imdi bu
insanlarla al! Rezalet, cehalet, iki dknl! Yabanclar
i yzmz bilseler gazetelerde tefe koyarlard bizi! Onlarda
yle mi ya? Parisi alalm ele... Orada itfaiye takm sokaklar
dan geerken, insanlarn ezilip ezilmediine bakmaz bile, ister
yangn olsun, isler olmasn... Bir de bize bakn! K ereste fabri
kas tutumu yanyor, ok tehlikeli bir durum var, ama ortada
kimsecikler yok! Sanki lopunu iblis cehennem e yollam! Yok,
canm, byle olmaz! Avrupa nerede, biz nerede? (Ban geriye
evirir) Maenka, cancazm, niformam hazrla!..
 STRDYE

O yamurlu, alacakaranlk gz akamn lm ayrntla

ryla anmsamam iin kendimi lazla zorlamama gerek yok.
Bahamla birlikle kalabalk Moskova sokaklarndan birin
de dikilirken garip bir hastaln yava yava btn bedenime
yayldn hissediyordum. Ne tuhaf, aryan hibir yerim
yoklu; ancak bacaklarm bklyor, sylemek islediim szler
boazmda dmleniyor, bam halsizlikten yana dyordu.
Neredeyse orackla ylp kalacak gibiydim.
O anda hastaneye kaldirlsam, doktorlar karyolamn ayak
ucundaki hasla tabelasna tp kitaplarnda gemeyen fa m es 1
hastalnn adn yazarlard yzde yz.
Babamn srlnda incecik, eski bir pards, banda, yan
larndan beyaz beyaz pamuklar sarkan bir kasket vard. Ayak
lar bol, ar lastikler iinde kaybolmu gibiydi. Ne vesveseli
adamdr; lastikleri plak ayakla giydiini kimse grmesin diye
baldrlarna, dizlerine kadar gelen, eski izmesinin konlarn
geirmiti.
Babacm, bu zavall, biraz da saf adam (Onu, bir zaman
lar k olan yazlk pardss eskiyip kirlendike daha ok
seviyordum.) be ay kadar nce yazclk trnden bir i edin
mek zere bakent yollarna dmt. Bu be ay ierisinde
aylak aylak dolaarak i aram, bulamaynca da yukarda
szn elliim akam, sokaa kp dilenmeye karar vermiti.
Tam karmzda, giri kapsnn stnde laciverde bo
yanm Meyhane tabelas asl katl bir bina vard... Bam

1 A lk. (F r.)
dermanszlktan yana, biraz da arkaya dt iin, binaya ba
knca isler istemez en st kallaki aydnlk pencereleri gr
yordum. Gelip geen insanlarn karaltlar, bir orgun sa
kliesi, ta basmas renkli bir resim ile tavandan sarkan lam
balar camlardan gzkyordu. Pencerelerden birine dikkatle
baknca duvardaki beyaz bir leke dikkatimi ekti. L eke k
mldanmadan duruyor, dz kenarlar onu duvarn koyu ze
mininden belirgin biimde ayryordu. Baklarm zerinde
younlatrnca bunun bir afi olduunu anladm. Afite yazlar
da vard, ama neler yazldn anlamak zordu.
Gzlerimi afiten yarm saat kadar ayramadm. Beni
bylemiesine, beyaz parlak renkleri dikkatimi hep oraya
ekiyordu. Yazy okumaya altysam da bir trl baarama
dm.
Garip hastaln en sonunda btn bedenimi kapladn
hissettim.
ite o anda, gelip geen arabalarn takrtlar bana gk
grlts gibi gelmeye, sokan pis havasnda binbir koku
samaya, meyhanenin lambalarndan, sokak fenerlerinden
gzlerimde kreltici imekler akmaya balad. Be duyum
ylesine keskinlemi olmal ki, her eyi normalin stnde
alglyor, daha nce gremediim eyleri aka seiyorum.
ite afiteki yazy da kolayca okuyorum imdi: istiridye
Ne tuhaf sz! Tam sekiz yl, aydr yayorum u yery
znde. o gne dein byle bir sz duymadm. Anlamn da bil
miyorum. Yoksa meyhane sahibinin ad myd? Ama meyhane
sahibinin ad olsa duvara deil, sokak kapsnn stndeki
tabelaya yazlmaz myd?
Yzm babam a doru dndrmeye alarak, ksk bir
sesle;
Baba, istiridye n e demek? diye soruyorum.
Babam beni iitmiyor; kendini insan selinin akna vermi,
nnden geenleri tm dikkatiyle izliyor. O srada bir eyler
sylemek islediini gzlerinden okuyorum, ama o uursuz
szler titreyen dudaklarnda donup kalmasna bir trl
dmek bilmiyor. Bir ara onun, bir yayann ardndan bir adm
alp adamn koluna dokunduunu gryorum, beriki ban
evirip baknca babam ulanarak Balayn dedikten sonra
geri ekiliyor.
Baba, istiridye ne demek? diye soruyorum bir daha.
le yle bir canl... Denizde yaar, karln veriyor.
Adn ilk kez duyduum yarat gzlerimde canlandr
maya alyorum. Herhalde balk ile stakoz arasnda bir eydi.
Denizde yaadna gre ondan biberli, defne yaprakl, yemeye
doyulmaz, mis gibi bir orba, kkrdaklarndan ekili lahana
oturtmas, stakoz sosu ve hardal eklenerek souk tiril yap
lyor olmalyd. Bu yarat balk pazarndan alp getirdiklerini,
abucak temizleyip gvece koyduklarn tm canllyla gzle
rimin nne getiriyorum. H er ey arabuk yaplp bitiriliyor,
nk herkes ok ackm, bir an nce karnlarn doyurmak is
tiyorlar. Taze taze kzartlm balk ve stakoz orbas kokusu
gelmeye balyor burnuma.
Bu kokunun genzimi, burun deliklerimi gckladn, ya
va yava btn bedenimi sardn hissediyorum. Babamdan,
mayhaneden, duvarda asl beyaz afiten, hatla ceketimin yen
lerinden ayn kokular yaylyor; kokunun etkisiyle azmla
ineme hareketleri yapyorum. Azmda deniz yaratndan
yaplm yemekten bir lokma varmasna ineyip ineyip
yutkunuyorum...
Duyduum hazdan bacaklarm bklyor; baylp yere
dmemek iin babamn koluna tutunuyorum, bam slak
pardssnn gsne dayyorum. Babam bzlp tortop
olmu, titremelerinden ne kadar d belli.
Baba, istiridye oru c u 1 bozar m? diye soruyorum.

1 H ayvansal yala, krm z etle piirilen y e m e k ler H ristiyanlarn perhizini

(o ru c u n u ) b o z a r. ( .N .)
 yle sev olur mu? stiridye piirilmeden, halta canl
canl yenilir. Kaplumbaalar gibi kabuu vardr, ama ifttir
onun kabuu.
Ho kokunun bedenimi sarmas bir anda son buluyor,
canlandrdm lezzetli yemek hayalleri uup gidiyor.
I! ren bir ey! Nasl yiyorlar bunu? diyorum.
Ya, demek, istiridye denen ey buymu! Kurbaaya be n
zettiim yarat gzlerimin nne getirmeye alyorum. ift
kabuu iine kvrlm kurbaa oradan bana patlak gzleriyle
bakyor, iren enelerini oynatyor. Kabuklar iine kvrlm,
kskal, parlak gzl, kaygan derili bu yaratklardan bir
dolusunu pazardan alp eve getirmeleri canlanyor gzlerimin
nnde. Evdeki ocuklar kap saklanyorlar, a kadn yz
n tiksintiyle buruturarak pis yaratklar kskalarndan tutup
bir tabaa dolduruyor, yemek odasna gtryor. Evin byk
leri bunlar yiyorlar... Canl canl yiyorlar; gzleriyle, dileriyle,
bacaklaryla birlikte tr tr yiyorlar! Bu srada canl yara
tklar viyaklama sesleri karyor, yiyenlerin dudaklarn ks
kalaryla kstrmaya alyorlar...
Yzm buruturuyorum ama... ama niin durmadan bir
eyler iniyorum? Bunlar iren, tiksindirici eyler ama, bir
tanesi azmda, be n de yiyorum; tadn, kokusunu almaktan
korkarak, tknrcasna yiyorum... Azmdakini ineyip yut
muum bile, ardndan kincisinin, ncsnn parlak gzleri
duruyor karmda... Onlar da yiyip bitiriyorum... Ardndan
nmdeki peeteyi, taba, babamn lastik ayakkablarn,
duvardaki beyaz afii yalayp yutuyorum. G zm e ne iliirse
hepsini, hepsini gvdeye indiriyorum, nk yalnz karnm
doyurmakla hastalmn geeceini hissediyorum. stiridyeler
korkun gzleriyle bana bakyorlar, iren grnleriyle
nmde durduka tiksintiden titriyorum, ama hep yemek is
tiyorum, durmadan yemek!
Anszn bir lk atyorum:
stiridye istiyorum! Bana istiridye verin!
 Ellerimi de ileriye uzatyorum. Bu srada babam ksk,
bouk sesiyle:
Bir sadaka, baylar! Dilenmek ayp ama ne yapabilirim?
Arlk dayanamyorum! diyor.
Babamn eleini ekiyorum durmadan;
stiridye isliyorum! stiridye al bana!
Biraz lede birinin gldn iitiyorum.
Hey, gereklen istiridye mi yiyorsun sen? Hem de bu
yata?
B irde bakyorum, nm zde silindir apkal iki kii d u ru
yor. Glerek yzme bakyorlar.
Ufaklk, sen istiridye mi yiyorsun? Doru mu? ok il
gin! Peki, nasl yiyorsun?
Gl bir elin beni yakalad gibi parlak kl meyha
neden ieri srklediini anmsyorum. Bir dakika sonra
evremizde bir kalabalk oluuyor. Kahkaha atarak, merakla
bakyorlar bana. Ben bir masada oturuyorum; kf. rutubet
kokan, tuzlu, kaygan bir ey yiyorum. Tknrcasna, ine
m eden yuttuum nesnenin ne biim bir ey olduuna bak
madan, ne yediimi sormadan, alp alp azma atyorum.
Gzm aacak olsam tabamda parlak gzl, kskal, keskin
dili yaratklar greceimi biliyorum.
Birden azma sert bir ey geliyor, atr atr sesler ka
ryorum.
Kah-kah-kah! diye glyor btn kalabalk. una ba
kn, kabuunu da yiyor! Hay seni kk budala! stiridyenin
kabuu yenir mi?
Daha sonra ok susadm anmsyorum. Nasl oldu, bil
mem, yatama yatrmlar beni. Ateten kavrulan azmda
hissettiim garip tattan, midemin yanmasndan dolay bir trl
uyuyamyorum. Elleriyle garip hareketleryapan babam odann
iinde bir aa, bir yukar dolap duruyor. Bir yandan da;
Souk aldm galiba, diyor. Bamda bir arlk var. Belki
de huun... ey... yemek, yemedim de ondan. Ben ne garip
adamm! H a tta salan biriyim... Sana istiridye smarlayan
baylarn b u n u n iin m eyhaneciye on ruble dediini grdm
halde... ey... birka ruble bor islemedim, isteseydim ve rirle r
di herhalde.
Sabaha d o ru dalyorum. D m de k a b u k la n iinde kv
rlm d u ran , gzlerini o ynala oynala bana bakan kskal bir
k u rb a a gryorum . leyin susuzlua dayanam ayp uy an
dmda gzlerim le babam aryorum. O he p yle, o d a d a gidip
gelerek elleriyle garip h a re k e tle r yapyor...
 K O R K U N BR G E C E

Iv a n Pclrovic P a n ih id in 1 sarard, lambann l'itilini kst,

heyecanl bir sesle anlatmaya balad:
1KK3 yl Noel gecesi, imdi rahmetli olan bir a rk a d a
mn evinde g e vakte kadar ruh arma o tu ru m u n a katl
dktan sonra eve donuyordum . Koyu mu koyu, gz gz
grmez bir karanlk vard. Sokak fenerleri yanmad iin
nm seemiyor, neredeyse el yordamyla yolumu buluyor
dum. M oskovann gm tlklerinin (mezarlklarnn) bulun
duu mahallede, yani A rbal sem tinin dip kesinde T rupov2
adl m em ur arkadamn yannda kalyordum.. Kafamn ii ar,
karmakark dncelerle doluydu.
Sana br dnyaya yol gzkyor... Tvbe etm eden
gitme!
R u h u n u armay baardmz Spinozann bana ulatr
d ileti buydu.
Byk filozoftan, hakkmda bildiklerini bir daha yinele
mesini istediimde parmaklarmz bastrdmz ay taba
ayn yazy yazdktan sonra unu da ekledi:
Bu gece leceksin!
Aslnda ruhlara, ispritizmaya filan inanmam, gelgelelim
lm dncesi, daha dorusu leceimle ilgili aklamalar
canm skmaya yetmiti... Siz ne dersiniz, baylar, her ne kadar
lm kanlmaz, doal bir olguysa da birisi yaknda leceinizi
sylese hanginizin tyleri rpermez? O zaman da yle, buz gibi

1 C e n a z e trengil.
2 C e se to lu . ( .N .)
souk havada, gz gz grmez karanlkla yolumu bulmava
altm, lepemde hrn rzgrn hznl hznl uluduu,
yamur damlalarnn kudurmuasna savrulduu, evremde
lek canl varlk grmediim, lek insan sesi iitmediim byle bir
gecede yreimi anlatlmaz bir korku sarmt. Sama inan
lara pabu brakmayan bir insan olduum halde korkudan ne
arkama, ne de iki yana bakabiliyor, habirc yryordum... Ba
m arkaya evirsem lm denen eyi hortlak klnda kar
mda grvereceim sanyordum.
Panihidin derin bir soluk ald, bir bardak su ilikten sonra
anlatmasn srdrd:
Yreimi dolduran, kayna belirsiz, ama hepinizin ok
iyi anlayaca korku, T ru p o v un oturduu apartmann dr
dnc kalna ktktan, benim kaldm odann kapsn ap
ieri girdikten sonra da yakam brakmad. Bekr odam zindan
gibi karanlkl. Rzgr sobann iinde de uulduyor. sanki
scak odaya onu da almam istercesine hava deliinin kapan
zangr zangr titretiyordu.
Glmseyerek, Eer Spinozaya inanmak gerekirse bu
gece, rzgrn inlemesini dinleye dinleye leceim. G ene de
ok korkun! dedim kendi kendime.
Bir kibrit bulup aktm. Rzgr kudurmuasna sald
rarak evin alsna yklendi, ayn anda da hznl iniltisi fkeli
kkremelcrc dnl. Aadaki katlardan birinde srgs
kopan bir panjur kanad duvara hzla arpt, hava deliinin
kapa imdat istercesine ac ac gcrdad...
Byle bir gecede vay evsizlerin haline! diye dndm.
Ama bu tr dncelere dalmann sras deilmi... K
krtl kibrit mavi aleviyle parladnda odaya yle bir gz
allm, ayn anda da beklenmedik, korkun bir grntyle
karlatm. Keke rzgrn saldrs kibrit alevine de ulasayd!
O zaman belki gzlerim bu grntyle karlamaz, tylerim
diken diken olmazd. Korku iinde lk allm, kapya doru
birka adm geriledim, byk bir aknlk ve rpertiyle gzle
rimi kapadm.
Odann ortasnda bir tabut duruyordu.
Mavi alevin parlamas uzun srmemiti, ama tabulu ak-
seik grmtm. Tabutun prl prl parlayan, srma ilemeli
pembe bir rts, bunun stnde de l l yaldzl bir ha
vard. Yeryznde yle yler olur ki. baylar, onu bir saniye
grdnz halde belleinize aklr. Tabutla da yle oldu.
Onu bir anlna grmtm, ama imdi bile tm ayrntlaryla
anmsyorum. Orta boylu bir insan iin yapld belliydi,
pem be rtsne baklrsa bir gen kz iindi. Srma ilemeli
rts, tun tutamaklar, alttaki destekleri lenin zengin bir
aileden geldiini gsteriyordu.
Arkama bakm adan dar frlamm. Ne bir ey dne
biliyor. ne de aklma baka bir ey geliyordu... Anlatlmaz bir
korku iinde, yldrm hzyla merdivenlerden aa komaya
baladm... Basamaklar, merdiven sahanl, her yer karanlkl.
Krkmn elekleri ayaklarma dolana dolana koarken nasl
oldu da basamaklardan yuvarlanp kafam yarmadm, hl
ayorum. Kendimi sokakta bulunca slak bir fener direine
yaslandm, biraz yatmaya altm. Yreim kt kt atyordu,
soluum tkanacak gibiydi...
Panihidini dinleyenlerden bir bayan lambann fitilini
aarak ona daha cok sokuldu. Beriki anlatmasn srdrd:
j o

Odamda kuduz bir kpek, bir hrsz grsem ya da ans

zn yangn ksa bu derece korkmazdm. Tavan kse, deme
yarlsa, duvarlar atlasa gene yle... nk bunlarn hepsi
olabilecek eylerdi. A m a tabut oraya nereden gelebilirdi?
Odann iinde byle bir eyin ne ii vard? Bir kadn, hem d e
anlaldna gre gen, soylu bir kz iin yapld belli, pahal
bir tabut nasl olur da kk bir m emurun odasna brakla
bilirdi? Bo muydu, yoksa iinde ceset mi vard? Beklenmedik,
rktc ziyaretiyle beni akna eviren, zamansz lm bu
zengin bayan kimdi? ikence verici bir giz!..
Eer bu bir mucize deilse yzde yz cinayettir dn
cesi dodu zihnimde. G e n e de bu durumu aklayamyordum.
Ben yokken odann kaps hep kilitli dururdu, anahtarn yerini
ise yalnz yakn arkadalarm bilirlerdi. Tabutu onlar getirip
koymu olamazlard. Bir olaslk vard, o da tabutunun onu
yanllkla oraya getirip brakmasyd. Belki brakacaklar kat
ya da oday armlard. Ancak bunun byle olmas da zordu,
nk tabutular yaptklar iin parasn, getiren kii ise bahi
almadan gitmezdi.
ardmz ruh leceimi haber vermiti. Sakn tabutu
da o gndermi olmasn? diye geirdim iimden.
Baylar, nceden de sylediim gibi, ispritizmaya inanmam,
imdi de inanmyorum. Ancak byle bir raslant bir filozofu bile
doast dncelere, hatta inanlara itebilir.
Bir yandan da, Bunlar tmyle sama! Okullu bir ocuk
gibi bou bouna korktum. Grdklerim, gz yanlmasndan
baka bir ey deildi. Eve dnerken kafamda ylesine karanlk
dnceler vard ki. sinirlerim zayflad iin odamda bir tabut
grdm. Bunda alacak bir ey yok. D pedz gz yanlmas,
baka bir ey deil! diye syleniyordum.
Sokakta eskisi gibi yamur yzm kamlyor, rzgr
apkam uuruyor, krkmn eteklerini tartaklyordu. Souk
tan iyice m, stelik srlsklam slanmtm. Sokakta
duramazdm, scak bir yere gitmeliydim. Ama nereye? Eve
dnsem tabutu bir kere daha grmek zorunda kalacaktm, bu
da sinirlerimin dayanamayaca bir eydi. evremde tek canl
yaratk grmediim, tek insan sesi duymadm byle bir
gecede belki de iinde bir lnn yatt tabutla ba baa
kalnca aklm oynatabilirdim. Buz gibi souk bir havada, bar
daktan boanrcasna yaan yamurun altnda dikilmek ise
olacak ey deildi.
 Dndm-landm, arkadam Upokoyevin1 yanna
gidip geceyi orada geirmeye karar verdim. Tccar ere-
pov'un2 Mertvels^ sokandaki pansiyonunda oturan arka
dam Upokoyevi hepiniz tanrsnz, hani geenlerde intihar
etmiti...
Panihidin byle diyerek yznde biriken souk ter dam
lalarn sildi, iini ekerek anlatmasn srdrd:
Ancak evine vardmda arkadam bulamadm. Kap
sn birka kez alp evde olmadn iyice anlaynca st lerei
elimle yokladm, orada bir anahtar buldum, kapy ap ieri
girdim, ilk iim slanan krkm karp almak oldu. K aran
lkta el yordamyla sediri buldum, kendimi hem en bunun
stne braktm. Odada gene zifiri bir karanlk vard. P en
cerenin ak kalan hava kapanda rzgrn i karartc
uultusu ile ieri girmi bir crcr bceinin tekdze crlts
duyuluyordu. O srada Kremlin kiliseleri Noel ayini iin an
almaya baladlar. Ben bir kibrit aktm. K eke akmaz olay
dm! Parlayan alev beni karanlk dncelerden kurtaraca
yerde, lam tersine, tyler rpertici, anlatlmas zor bir dehetin
iine att. O korkuyla avazm klnca haykrdm anm
syorum. Zangr zangr titreyerek kendimi odadan dar al
lm...
Arkadamn odasnda da benim odamdakinin ayns vard:
Bir tabut!
Yalnz onun odasndaki benim odamda grdmn
neredeyse iki kal byklndeydi, koyu kahverengi rts
nn daha i karartc bir grn vard. Hadi, gelin de iin
iinden kn! Tabut oraya nasl gelmiti? Bunun gene bir gz
yanlmas olduu kesindi. Girdiim her odada labul bulunacak
deildi ya! Anlalan, sinirlerimin iyice ypranmas sonucunda

1 R ahm etligil.
2 K afatasolu.
3 C esetgil. ( .N .)
abuk sabuk eyler grmeye balamtm. imdi nereye gitsem
karmda bir tabut, llerin konulduu o korku verici nes
neyi grecektim. Bu duruma gre aklm oynatyordum, ta-
butomani ad verilecek bir hastaln penesine dmtm.
Delirmemin sebebini ise uzun uzadya aratrmann gerei
yoktu, ruh arma toplants ile Spinozann sylediklerini
anmsamak yeterdi...
Korku iinde, Amann, aklm oynatyorum! Tanrm,
imdi ben ne yapacam? dedim, bam ellerimin arasna
aldm.
Beynim zonkluyordu, tir tir titreyen bacaklarmn zerin
de zor durabiliyordum. Krksz, apkasz, sokan ortasnda
kalakalmtm. Saanak btn iddetiyle sryor, souk ilik
lerime iliyordu. Krkmle apkam almak iin pansiyona
dnsem; bu tmyle olanaksz, gcmn yetmeyecei bir ey
di. nk artk iyice korkunun etkisine girmitim. Grdm
tabutlarn bir gz yanlmas olduunu bildiim halde kendimi
korkunun penesinden kurtaramyordum. Srtmdan souk
terler boanyordu, dehetten tylerim ayaa kalkmt.
Panihidin:
Ne yapacam iyice armtm, diye srdrd konu
masn. Aklm oynatmama ramak kalmt. stelik tp
yataa decektim.. Bereket versin, tam o srada, benimle bir
likte ruh arma oturum una katlan arkadam Doktor Pogos-
tov1 geldi aklma, kendisi az ilerde Miortvy2 sokanda
oturuyordu. Doruca onun evine yneldim. Arkadam Pogos-
tov henz u zengin tccar kzyla evlenmemiti, bakanlk
mstearlarndan Kladbienskinin'5 pansiyonunda, beinci
kattaki bir odada kalyordu.
Kladbienski'nin pansiyonunda sinirlerimin yeni biri-

1 T ahtalkygl.
2 l ler. ~
3 M c/.arcolu. ( .N .)
ikenceye katlanmas alntnn yaksym- Merdivenlere trman
maya balamtm ki. ko kune bir grltyle irkildim. Ayakla
ryla gmbr gmbr sesler kararak, kaplara arparak birisi
yukardan aaya kouyordu.
Neredesin, kapc? abuk buraya gel! diye haykryordu
bir yandan da.
Bir dakika sonra srlnda krk, banda tepesi km
silindir apkasyla bir karaltnn merdivenlerden aa hzla
szldn grdm. Arkadam Pogoslovdan bakas deildi
bu.
Pogoslov, neler oluyor? Bir ey mi var? diye sordum.
Arkadam komay brakarak titreyen elleriyle ellerime
sarld. Yznde renk kalmamt, soluk almakla glk e
kerken zangr zangr titriyordu. Tedirgin baklar bir yerde
duramyor, gs kalkp kalkp iniyordu...
Bouk bir sesle;
Siz misiniz, Panihidin? diye sordu. Durun bakalm,
gereklen siz misiniz? Niye yznz m ezar kaknlar gibi sol
gun? Sakn siz bir hortlak ya da gz yanlgs olmayasnz?
Aman Tanrm, korkun bir durumdasnz! Ne oldu size?
Ama sizde de bel beniz kalmam. Neler oluyor, Allah
akna?
Hi sormayn, azizim! izin verin de soluklanaym... Eer
karmdaki gz yanlgs deil de gereklen szseniz, size
Tasladma ok sevindim. Kahrolas ispritizma toplants!
Sinirlerim ylesine bozulmu ki. eve dndm de odam da ne
grdm, biliyor musunuz? Bir tabut!
Kulaklarma inanamyordum, bir daha sylemesini is
ledim. Arkadam ayakla duramad iin bir basamaa olurdu.
Evet, yanl duymadnz. Tabul, gerek bir tabut... Ben
dlek bir adam deilim, ama iblis bile ispritizma denemesinden
sonra odasnda bir tabutla karlasa tyleri diken diken olurdu
herhalde.
 Dilim dolaarak. kekeleyerek ben de doktora grdm
tabutlar anlattm.
Gzlerimiz belermi, azlarmz aknlktan bir kar
ak, birbirimizin yzne baktk. Sonra hortlak ya da dle
olmadmz anlamak iin karlkl birer imdik attk.
D oktor;
Ben ac duyduuma gre herhalde siz de duymusunuz
dur. Bu durum da ikimiz de uykuda deiliz, d grmyoruz.
yleyse odadaki tabutlar gerekli, gz yanlmas olamaz. E,
imdi ne yapacaz?
Tam bir saat dondurucu merdivenlerde oturup tahminler,
varsaymlar ileri srerek iliklerimize dein dkten sonra
korkuyu bir yana brakp kapcy uyandrmaya, onunla birlikle
doktorun odasna girmeye karar verdik. Dediimiz gibi de
yaptk. O daya ktmzda bir mum yaktk; gereklen de beyaz
rtl, srma saakl, pskll bir tabut lam ortada duruyordu.
Kapc dindarca istavroz kard.
D oktorun yznn kan ekilmiti, lir lir titriyordu.
Bakalm tabut bo mu, yoksa iinde biri var m? imdi
anlarz, dedi.
G e n e de bir trl kapa pmaya karar veremiyorduk.
Sonunda doktor eildi, korkudan dileri kenetlenmi bir halde
kapa yava yava kaldrd, mz birden tabutun iine
baktk...
Tabut bombolu...
iinde l yoklu ama orad a u mektubu bulduk:
Azizim Pogostov! Kayn babam n ilerinin bozulduunu
biliyorsun. Boazna dek borca b a tm durum dadr. Yarn biir
gn ey>alann haczetm eye gelebilirler. Bu, hem onun, hem d e
benim ailem izi yo k etmeye, nam usum uzu lekelem eye yeter. Ben
onuruna dkn bir adam m . Dn yaptm z aile toplantsnda
kaynatam n deerli, para eder nesi varsa saklam aya karar ver
dik. A dam cazn tm varl tabutlar olduu iin (Bildiin gibi
kendisi kemimizin en iyi tabut ustasdr) bnlann en deerlilerini
setik. Bir dost olarak bize yardm etmeni istiyorum, desteini
bizden esirgeme, malmz, onurumuzu kurtar! Bunu bizden
esirgemeyeceini umarak, aziz dostum, geri isleyinceye dek o
danda kalmas iin bir tabut gnderiyorum. Yakn arkada
larmn, dostlarmn yardm olmazsa mahvolacamz yiizde
yz. Tabut sende en fazla bir hafta kalacaktr. Gerek dost bil
diklerime birer tane gnderiyorum. Szlerin gnl yceliinize,
iyilikseverliinize gvenim sonsuzdur. Ivan elyuslin
Bu olaydan sonra ben sinir kliniinde lam ay tedavi
grdm, labulunun gveyi dostumuz ise hem onurunu, hem
de kaynatasnn mal varln kurlard. imdi kendisi d e bir
cenaze ileri brosu al; gml talar, zeri yazl m erm er lev
halar salyor. u sralar ileri iyi gilmiyormu. imdi her akam
odama girerken karyolamn dibinde m ermer bir yazl ya da
katafalk bulacam diye dm patlyor...

1 e n e kem iigil.
 KEY FS ZL K

E m n iy e t amiri Semyon lyi Prakin.1 alma odasnda

bir aa, bir yukar volta alyor, gsnde kprdanan naho
duyguyu bastrmaya alyordu. Bir gn nce i iin urad
garnizon komutanlnda hi niyeti olmad halde kt
oyununa olurmu, oyunun sonunda sekiz ruble zarara girdiini
anlamt. Aslnda ttrd para hi nemli deildi, ama
agzllk, kar dknl eytan kanna girmiti bir kere,
kendini savurganlkla sulayp duruyordu.
Prakin, iindeki bu eytan susturmaya alarak:
All-sl sekiz ruble, ne deeri var ki! Bakalar daha
ounu ttryorlar da, lafn bile etmiyorlar. stelik ben bu
paray kolayca kazanabilirim. Fabrikalardan birine ya da
Rlovun2 meyhanesine baskn yapsam ile sana sekiz ruble,
halla daha fazlas! diye kendini yattrmaya alyordu.
Bitiik odada ise emniyet amirinin olu kk Vanya
biteviye bir sesle iir ezberlemeye alyordu:
K...kyl gururla... kylii gururla y o l ayor... y o l
ayor...
Sonra istesem sekiz rubleyi geriye bile tebilirim...
Niyeymi o gururla yol amas? Syler misin, Vanya?
Kylii gururla... y o l ayor... y o l ayor...
Prakin kalasn toparlamaya alyordu.
Gururla yol ayormu! Ona bir gzel sopa eksem
grr gururla yol amay! Pis kyl, vergisini doru-drsl
deyeceine gurur peine dm!.. Sekiz ruble, aman ne ok
para! Sekiz bin deil ya. ne zaman olsa karrm!

1 am arcolu.
2 D o m u z su ra t.
 At kar kokusu alarak... kar kokusu alarak... tnsa ka l
kyor...
Ta.m lrsa kalkacak al buldun sen de! Uyuz kyl
alnn koacak hali mi vardr? una sl beygiri desene! D a n
galak mujik kalay ekince hayvancaz buz de li in e 1ya da
dereye yuvarlarsa karmak iin iin yoksa ura dur! Aln
lrsa kaldrmak isliyorsan gelir de arkasna nefl ya sreyim!
0 zaman lrsa kaldrmay grrsn!.. Oyuna niin nce kk
kd alarak baladm? Sinek asn ilk elde oynasam iki ieri
gitmezdim!
Pamuk gibi beyaz izgiler aarak... izgiler aarak kzak
hzla ilerliyor... Pamuk gibi beyaz izgiler aarak...
izgiler aarak... Pamuk gibi beyez izgiler... Ne sama
sapan szler bunlar! Byle anlamsz iir yazmalarna nasl gz
yumuyorlar? Sen sabr ver, Tanrm!.. Blnsuonludayd! Hi
sras deilken bu kd elime lululuran eytann la ken
disidir!
Al yanakl bir olan ocuu kouyor... A l yanakl bir
olan ocuu kouyor... Fndk kzaa bindinni... Fndk'...
Koup yaramazlk ettiine gre karn tok, srl pek!
Analar, babalar ocuklarna i grdrmeyi akllarndan geir
mezler! Kpei kzakla gezdireceine odun krsa ya da ncil
okusa ya!.. u kpek denen yaratklar da ylesine oald ki!
Adm ba karna karlar!.. Akam yemeini bitirir bitirmez
eve dnmeliydim. Niin oyuna olurdum, bilmem ki!..
ocuk hem ac ekiyor, hem glyor... annesi de... an
nesi de pencereden ona parman sallyor...
Salla bakalm parman! Dar kp dvmeye enir
sin, deil mi? G ocuunun arkasn kaldrp poposuna birka
kez patlattn m, parmak sallayarak korkulmaktan daha iyidir!
Kalbm basarm eer ilerde bu ocuk ayyan biri olmazsa!

1 Kn o n a n n e h irle rd e su a lm a k ya d a balk a v la m ak iin alr. ( -N .)

 Pukin. babacm!
Pukin mi?... Hmm! Garip bir adamm u Pukin!
Yazmasna yazyorlar da n e yazdklarn kendileri d e bilmiyor
lar! Byle eyleri yazsalar ne olacak, yazmasalar ne olacak?
Babacm, kyller un getirdiler! diye seslendi Vanya.
Syle de ieri alsnlar!
Ancak kyllerin un getirmi olmas Prakini neelendir
meye yetmedi. Kendi kendini avutmaya altka ttrd
para gznde byyordu. Sekiz ruble deil de sekiz bin ruble
ttrmt sanki. ylesine can skknd ki! Vanya ders al
may bitirip sesini kesince Prakin pencerenin nnde durdu,
zgn baklarn kar krtklerinc dikti. Kar krtkleri adam
cazn acsn depretirm ekten baka bir ie yaramyordu,
anlalan. nk bir gn nce garnizon komutanlna gidii
gene gelip kalasna sapland. A rtk tm neesi kamt. D uy
duu znt son kertesine varnca daha fazla dayanamad,
hncn birinden karmak isteiyle oluna seslendi:
Vanya, gel buraya! Dn pencerenin camn krdn iin
pataklayacam seni!
 ELMA YZNDEN

U r ak tefek bir adam olan toprak aas Trifon Sem-

yonoviin, birbirine pek uygun enlem ve boylamlarda, Pont
Evksin ile Solovki kyleri arasnda karatoprak (ernazi-
yom)dan oluan, atadan kalma bir iftlii vardr. Trifon
Semyonovi, tnlayc Latince bir kkten tretilmi, uzun mu
uzun bir soyad tamakla olup, bu soyad, saysz insanlk e r
demlerinden birinin anlamn tar. Topra son derece verimli
iftliin yz lm tam 30.000 dnmdr. Buras bir iftlik,
Trifon Semyonovi de bir toprak aas olduundan, iftlik
rehine verilip sata karlmtr.1 Sat ilemleri Trifon
Semyonoviin tepesinde henz dazlak yokken balamt; o
gnden beri ipotek koyan banka yneticilerinin beceriksizlii,
bizim toprak aasnn akgzl sayesinde uzayp gitmek
tedir. G n n birinde banka yzde yz gmleyccektir, nk
birok benzerleri gibi Trifon Semyonovi rehin karlnda
paralar alm, ama taksitlere gelince dememektedir. dese
bile nazlana nazlana, dilenciye sadaka verir gibi... Dnyamz
iin bou bouna Ah, u dnya! dememiler. Biz insanlar
herkesi ona uygun asl adyla arabilsek, Trifon Semyono-
vie de Trifon Semyonovi demez; eeklere, ineklere yarar
bir adla arrdk. Aka syleyecek olursak, Trifon Semyo
novi. ad stnde, hayvann biriydi, isterim ki o da benim
dnceme katlsn. Eer bir gn bu dileim kendisine kadar

1 X IX . yzyl so n la rn a d o ru b irok lo p ra k a as (d e re b e y i) iftliini t c

c a rla ra , fa b rik a sa h ip le rin e sa tm a k z o ru n d a kalm tr. ( .N .)
ularsa (Arada bir Slrekoza dergisini okuduunu biliyo
rum) bana gcenmevip benimle ayn dnceye gelecek, hatla
uzun soyadn burada aklamadm, bu seferlik ad ve baba
adyla yetindiim iin bir cmertlii tutup sonbaharda on adel
A nlonov elmasn adresime poslalayacaklr. Trifon Semyono-
viin erdemlerine gelince... En iyisi bunlar sralamaya
kalkmayalm! Neden derseniz, Tril'on Semyonovii elleriyle,
ayaklaryla bir ykye sdrmaya alacamz iin, iri mi
iri bir Yahudinin resmedildii Yahudi tablosunun yaratcs
Yevgeni Siunun lual banda oturduu sre kadar yaz
masamzda oturmak zorunda kalrdk. O nun ne kt lal
amadaki hilelerine, ne bor ve faiz dem edeki siyasetine, ne
papaz elendi ile zangoca kar evirdii dolaplara, ne de Nuh
Nebi den kalma klyla alnn stne kurulup ky sokak
larnda caka salmasna dokunduracak deilim. Ben yalnzca
onun insanlara kar tulum unu gzler n ne seren bir sah
neyle yetineceim.
Neresinden baksanz beeneceiniz bir sabah (yaz mev
siminin bilimine yakn bir sabah) Tril'on Semyonovi zengin
bahesinin aalar arasndaki birbirine dik yollarnda gezin
mekleydi. Ulu Tanrnn ozanlara esin verm ede yararland
btn gzellikler bolca serpitirilmiti baheye. Ey insanolu
yakla! Yakla da gz bastrmadan btn zevkleri lad! der
gibiydiler. Ancak bizim bahe sahibi aamz ozan filan deildi,
ayrca o sabah nedense kendini zararda hissettiinden, ruhu
souk bir uyuukluk iindeydi. T oprak aasnn arkasndan ise
gnll olarak uakln yapan Karpua yryor, sana
soluna bakarak efendisine gzclk ediyordu. Karpua dedim
de aklma geldi, bu altmlk dzenbaz erdemlerinin okluu
bakmndan efendisine la kardr... iyi izme boyar, sokak
kpeklerini yakalad gibi iple sallandrr, eline deni soyup
soana evirir, mzevirlik yapmada stne yoktur! Gn
gemez ki kyllerden. Tril'on Semyonoviin komularndan
Karpua'yla ilgili bir yaknma gelmesin... Ancak bln bunlar
bir ie yaramaz, nk aamzn iftlii Karpuasz yrmez.
Gezintiye kt zamanlar Triton Semyonovi sadk uan da
yanna alr: onunla hem daha ok gvencededir, hem de
keyifli... Karpua dedikodu yapar, tekerlemeler syler, masal
anlatr. Susmak bilmez bir gevezedir... Eer bir an azn
kapadn grrseniz, bilin ki. ilgin bulduu bireyidinlcm ck
iin kulak kesilmitir.
Anlatacamz olayn getii o sabah Karpua efendisinin
arkasnda yryor; beyaz kasketli, tanmad iki liseli
rencinin ellerinde tfeklerle yakndan geerlerken ondan
bahede avlanma izni islemelerini allayp pullayarak Tri-
ln Semyonovi e anlatyordu. Szmona genler ieri aln
malar karlnda ona yarm gm ruble vermeye kalkmlar,
kime hizmet elliini ok iyi bilen Karpua ise onlara kzp
zerlerine Kzllv ile Bozly salmt. Karpua bu yky
bitirip kyn salk m em urunun akllara durgunluk veren
servenlerini parlak izgilerle betimlemeye koyulmutu ki,
bahenin elma ve armut aalarnn bulunduu kesinden
gelen bir hrt konumasn yarda kesti. Karpua bir anda sus
pus oldu, kulaklarn dikip dinlemeye balad. Hrtnn kuku
uyandrcl iyice aklna yalnca efendisini eleinden ekip
durdurdu, sesin geldii yne doru ok hzyla frlad. Trifon
Semyonovi de bir yaramazlk kokusu almt; o da hemen
toparland, kpek sinsiliiyle seirten uann ardndan ufak
admlarla kotu. Ve kotuuna da dedi...
Bahe ilinin yaknnda, dal-budak salm bir elma aa
cnn dibinde duran bir kyl kz aznda bir eyler iniyor,
onun hemen yannda geni omuzlu bir ky delikanls ise yerde
diz st srnrken, rzgrn drd elmalar topluyordu.
Delikanlnn yapt bir ey daha vard, o da elmalarn ham
larn aalarn arasna frlatmak, olgunlarn ise yayvan, nasrl
elleriyle sevgili Dulinasna sunmakt... G rne baklrsa,
midesi ynnden bir korkusu bulunmayan gen kz verilen
elmalar byk bir itahla, soluk almamacasna lkn-yor;
yerde srnerek elma toplayan valyesi ise Dulina-sndan
baka bir ey dnmyordu.
Kyl kz sesini ykscllmcmcyc alarak;
Hadi, biraz da aalan koparsana! diyor.
Yok, koparamam, korkuyorum...
Korkacak ne var? Aann yardaks imdi meyhanede
kafa ekiyordun
Delikanl ayaa kalkp havaya zplad, bir elma koparp
Dulinasna verdi. Ancak A dem ile Havvann bana gelenler
bu srada iki sevgilinin bana da geldi. Elmann tadn kar
maya frsat bulamadlar... G en kz elmay dileyip kopard
paray lam delikanlya uzatmt ki, ikisi de azlarnn iinde
bir ekilik duydular; yzleri nce arplp uzad, sonra sapsar
kesildi. Bu, elmann ekiliinden dolay deil, karlarnda Tri-
fon Scmyonoviin m ahkem e duvar gibi ak surat ile Karpu-
ann sinsi sinsi, ktcl srtmasn grmclcrindcndi.
G enlere doru yryen Trifon Scmyonovi;
Merhaba ocuklar! Elma m yiyorsunuz? Size engel ol
muyorum ya? dedi.
Delikanl apkasn karp ban nne edi. G en kz ise
nlnn naklarn incelemeye koyuldu.
Trifon Semyonovi delikanlya dnd.
E, naslsn bakalm, Grigori? iler nasl gidiyor!
Yediim yalnz bir elma! Onu da yerden aldm...
Trifon Scmyonovi bu sefer kza evirdi ban.
E. senin ilerin nasl gidiyor? iyi misin?
Kzcaz nlnn ilemeleriyle daha fazla oynamaya
balad.
Bunun zerine Trifon Scmyonovi yeniden delikanlya
dnd.
Syle hele, dnnz ne zaman? Evlenmediniz mi
daha?
 Yok... ey, ben, efendim... bir elma yedim... onu da...
yi elmisin, aferin... Okuma-yazma biliyor musun?
Hayr. ey, vallahi, efendim... ben bir iane yedim, onu
da...
Okuma-yazma bilmiyorsun ama bakasnnelmasnal-
may renmisin... Zalenokuma-yazmay ne yapacaksn? Sy
le bakalm, hrszlk iine oklan m baladn?
Ben bir ey almadm ki...
Bu sefer ie Karpua karl.
Hele bir syleyiver, yavuklun niye yle derin dn
celere dald? Yoksa o nu yelerince sevmiyor musun?
Trilon Semyonovi onu durdurdu:
Sen sus, K arpL Grigori, bize bir masal anlalr msn?
Hadi, seni dinliyoruz?
Grigori ksrd, glmsedi.
Efendim, ben masal bilmem ki... ey, baka yerde elma
bulamadm m sanyorsunuz? stesem para verip alrdm.
yi, iyi. ok paran olmasna sevindim. E, masal an
latacak msn bize? Anlal da dinleyelim. Karpua dinler, yavuk
lun dinler, ben dinlerim... Hadi, ulanma, anlal! Hrszlktan
ulanmadklan sonra bundan niin ulanacaksn? Hakl deil
miyim, aslanm?
Trifon Semyonovi, bahesinde hrszlktan yakalad
gen kylnn yakasn kolay brakacaa benzemiyordu. Onun
dik baklar altnda delikanlnn alnnda ler tomurcuklar
birikti.
Karpua sevimsiz, ince sesiyle araya girdi.
Bu salak masal anlatmay nereden bilsin? Siz ona en iyisi
bir ark syletin!
Sen sus, Karp! nce masal anlatsn bize. Hadi, bir tane
anlalver, yiidim!
Masal bilmiyorum.
Ya! Demek, bilmiyorsun? Peki, alp rpmay biliyor
 musun? Bana Incil'den sekizinci d ezbere oku yleyse!..
Ben yle eyleri nasl bilirim, elendim? Bilsem ok u r
dum... Yemin ederim ki. bir tane elma yemilim, onu da yerden
aldm.
Hadi, anlat bir masal!!
Karpua oradan srgan o lu yolmaya balad. Bunun ne a n
lama geldiini Grigori o k iyi biliyordu. Trilbn Semyonovi in
kendine zg yntemleri vard, tpk kendi benzerleri gibi...
Adamlarndan biri hrszlk yapt m. ya bir gnlk sreyle
bodruma kapatr, ya srgan otuyla bir gzel dalar, va da
rlplak soyup ortala salard. Hi byle eyler duymadnz,
deil mi? Aman canm, siz de!.. Trilbn Semyonoviin daha ne
marifetleri olduunu bilseniz aklu z aar!
Grigori srgan otuna yle bir baktktan sonra sulu sulu
ksrd, ezilip bzld, sonunda bir masal anlatmaya, daha
dorusu uydurmaya balad. ksrmeler, ter silmeler, smk -
meler, kekelemeler arasnda eski Rus masal kahramanlarnn
cenkte dmanlarn yenip gzel kzlarla evlenmeleri trn
den yalan yanl bir eyler dklyordu azndan. Trilbn
Semyonovi hi sesini karmadan dinliyor, baklarn delikan
lnn yznden ayrmyordu.
Grigori iyice saptp samalamaya balaynca;
Tamam! iyi anlattn ama hrszlkla daha iyisin, dedi.
Sonra yeniden gen kza dnd.
E. gzelim, sen de bize Babamz duasn okur musun?
Kyl kz pancar gibi kzard, zor iitilir bir sesle Ba
bamz duasn okudu.
imdi de sekizinci d oku!
Delikanl umutsuzluk iinde elini sallad.
ok elmanz yemedik ki! Yemin e deriz size. Bize niin
inanmyorsunuz?
Demek, peygamberin tlerini de bilmiyorsunuz?
Birisi bunlar size retmeli! E, syle bakalm gzelim, hrszlk
yapmay sana hu mu retti'. Neden susuyorsun, meleim?
Hadi, konu! Madem susuyorsun, dediklerimi kabul ediyorsun
demektir. Bu durumda sana hrszlk gibi kt eyler rettii
iin yakkl yavuklunu kendi ellerinle cezalandrmaksn.
imdi, dv onu!
G e n kz;
Dvmem! dedi fsltyla.
Birazck vurursun, canm. Bundan ne kar? Aklszlar
cezalarn ekmeli! Hadi, vur, cancazm! Yoksa istemiyor
musun? yleyse Malveyi de araym, Karpua ile ikisi seni
srgan oluyla okasnlar biraz. Onu da m istemiyorsun?
Hayr, dvemem!
Karp, gel buraya!
G en kz bir srayla delikanlnn yanna vard, yanana
bir tokat all. Beriki alk alk glmsedikten sonra gzlerinden
yalar boand.
Aferin, gzelim! imdi de salarna yap! Hadi, ek
salarn! Onu da m istemiyorsun? Karp. gel buraya!
G en kz nianlsnn salarn kavrad.
Yok, canm, tutmakla ne kar? Sandan ekerek s
rkle onu!
G e n kz delikanlnn salarn ekitirmeye balad. Bu
durum Karpuann ylesine houna gitti ki, atlak sesiyle gev
rek gevrek gld.
Tril'on Semyonovi:
Bu kadar yetiir, dedi. Teekkrler, cancazm. Kaln
kafal yavuklun cezasn buldu.
Sonra delikanlya dnd.
E, sra sende, aslanm! imdi de sen onu cezalandr!
Siz neler sylyorsunuz, efendim. Ne diye dvecekmi
im onu?
O da ne demek? Demin seni dvd ya! Sen d e ona vur!
Greceksin, ok iyi olacak. Dvmek istemiyor musun? Sen
bilirsin... Karpua, Matvcyi ar!
 Delikanl ksrd, yere tkrd, nianlsnn salarn av-
cunun iinde toplayp yzne vurmaya halad. Zamanla hu ie
kendini ylesine kaptrd ki, nianlsn deil. Trifon Semyo-
noviii dvdn sanarak vurduka vurdu. G en kz acdan
kvranyordu. E e r T rilb n Semyonoviin kz, gzeller gzeli
Saenka allar arasndan kp;
Babacm, ay imeye gel! diye seslenmese, sonra ba
hasnn yaptklarn grp nlayc bir kahkaha almasa iin
sonu neyle bilerdi, kimse bilemez...
Triton Semyonovi;
Bu kadar yeler! dedi. Arlk gidebilirsiniz, canlarm.
Salkla kalnz. Dnnze benden size bir sepet elma arma-
an!
Cezalandrd genleri yere kadar eilip selamladktan
sonra ekli gitti.
Delikanl ile gen kz kendilerine geldikten sonra oradan
ayrldlar. Delikanl bir yana, gen kz bir yana... O ndan sonra
bir daha karlamadlar. E er Saenka allar arasndan k
masa herhalde srgan olundan paylarna deni de alrlard...
Trifon Semyonoviin bu gekin yanda gnln nelerle
elendirdiini grdnz. Aile bireylerine gelince, onlar da
ondan geri kalmazlar. Kzlar evlerine aa snflan konuk
lar gelince apkalarna arkadan soan ilitirirler, sarholarn
srtlarna cek, salak gibi szckler yazarlar. Toprak aa
snn ordudan astemen rtbesiyle emekli olan olu Milya ise
bu konuda babasn bile geli. Karpua ile bir olup eski bir as
kerin evinin kapsn katranla boyadlar. Eski askerin suu ne
miydi? Yakalad bir kurt yavrusunu Milyaya vermemiti, bir
de szmona, kendi kzlarn astemenin getirdii bonbon ve
ekerlemeleri almamalar iin uyarmt.
imdi gelin de Trifon Semyonovii baka bir adla ar
mayn!
 lk y k lerin i 20 y alarn d a d ah a tp fakltesi
rencisiyken sanat d erg ilerin e g n d eren A nton
ehov m izahi m etin le r yazd iin ad n A ntoa
ehonte diye de itirm itir. Z orba bir b ab a n n
hepsi de o k u y an cin g ib i alt ocuu, yaadklar
tara k e n tin in (Taganrog) in san larn k en d i ara
larnda k esk in b ir gzlem gcyle eletiriyor,
ineliyor, g l n taraflarn ne karyorlard.
eh o v 'u n b u ciltte to p lan an ilk ykleri ite
byle b ir ortam da g elien yazarn r n lerid ir.
A nton eh o v 'u n "B t n y k leri" Pravda
Y aynevi'nin M oskova 1970 b asm l 8 ciltlik "A n
ton Pavlovi eh o v 'u n B t n Y aptlar" adl
yayn esas a ln arak evrilm itir. T rke'ye y en i
den k azan d rlan bu y k lerin te ikisi ilk kez
T rk o k u ru n u n k arsn a km aktadr. ehov'un
tm y k lerin in y aynlanm as Cem Yaynevi iin
b ir vn kay n a olacaktr. C u m h u riy etim izin
yetm i y llk k lt r b irik im in e bylesine nem li
b ir k atk d a b u lu n m a k kanlm azd. T rke'm iz
srekli g elim ekte, eitli engellem elere k arn
"ulusal d il" k im li in i kazanm aktadr. M ehm et
zg l' n evirisi T rk e'd ek i bu zenginlem eyi
b aaryla yanstyor. Ar T rke k u llan rk en
arlk lard an , tam yerlem em i szcklerin k u l
lan lm asn d an k anlm tr.

ISBN 975-406-605-1