Aziz Sancarn verdii byk ders ne?

Nobel dll bilim insan Prof. Dr. Aziz Sancarn bilimsel baarsn Cumhuriyeti
duruuyla birletirmesi, Atatrk sevgisinin altn izmesi,

buna karn Cumhuriyetten uzaklaan niversitelerin ve retim yelerinin

aydnlanmadan, bilimden, hatta gereklerden kopmas iki zt duruma rnektir. Bir
yanda Sancar var. Dier yanda ise slami bisiklet icat edenler veya emperyalizme
ve uzants terr rgtne selam duranlar var Doru, gl, hakl olan elbette
Sancar. Ancak; niversitenin yaad bunalm, bilime ilikin bak asndaki rme
ve yozlama da rktc. stelik bu bize has deil. Dnyada da bilimin ii
boaltlyor, tamamen piyasann emrine giriyor.

yle ki; bir toplumun bilimde, teknolojide, sanayide atlm yapmas, yetkinlemesi,
eitim altyaps ve kltrel zeminle orantl. Eitim ve kltr politikalarnn kurumsall
ve sreklilii ise bu politikalarn, akln ve bilimin egemenliinde saptanmasn zorunlu
klyor. nk bilim temelli bir eitim altyaps ve kltrel iklim zorunlu. Bilim, ncelikle
ve younlukla niversitede retilip, gelitirildiinden, niversitede ncelikle bunlarn
yaplabilecei bir iklim, zemin, kltr gerekiyor. zgrlk, eletiri, zeletiri,
aratrma, sorma, sorgulama, merak etme, deneme ortamnn bulunmas art.
Eitimin, bilimin, teknolojinin iselletirilmesi; retilen mallarda kendi rettiimiz
teknolojinin kullanlmas; ekonomik alanda olduu kadar, siyasal, toplumsal, kltrel
alanda da sonu veriyor. Bunun iin de ncelikle eitimin planlanmas, toplumun
siyasileri buna zorlamas, nitelikli eitim talep etmesi gerekiyor. Sanayi iin nitelikli
ara eleman yetitirmek, birka iyi niversitede, birka iyi mhendislik blmne sahip
olmak yeterli deil. Meseleye btncl bakmak, her alanda nitelikli igcn,
yneticiyi, mhendisi, tasarmcy, bilim insann istemek zorunlu.

BLMN, SYASET ve PYASAYLA LKS SORUNLUDU!

u evrensel bir kuraldr: ktidar ve sermaye; bilginin gcn, itibarn, meruiyetini

bilirler. Onu denetlemek, kullanmak, ynlendirmek isterler. Kendi ideolojik
hegemonyalarnn kurulmas ve kklemesinde bilgiyi retenlerden, yayanlardan,
bilim yapanlardan olabildiince yararlanmaya alrlar. Gnmzde kapitalizmin
vahi boyuta ulamasnda bilim insanlarnn, niversitelerin, aratrma merkezlerinin
dorudan ve dolayl pay byktr. Siyasetin ve sermayenin bu gerei grmemesi
beklenemez. Oysa gerek bilim insannn her trl iktidar odana, her trden g
odana kar diyecei tek sz, Diyojenin szdr: Glge etme, baka ihsan
istemem. Aydn olmann temel kuraldr; iktidarla, her trl g odayla, parayla
araya mesafe koymak, mnevver olmakla esnaf olmann rtmeyeceini bilmek.

Gnmzde lkemizde de dnyada da niversitelerin nitelii, baars; yetitirdikleri

bilim insanlaryla, retimdeki yetkinlikleriyle, mezun ve mensuplarnn bilime olan
katklaryla deil, piyasann taleplerini karlama kabiliyetleriyle llyor. Trkiyede
ve dnyada pek ok niversite sadece diploma veren birer kurumdur, o kadar.
Yksek lisans ve doktora sreci de buna dahildir. Byle olduu iindir ki, intihal,
bilimsel hrszlk, arma su olmaktan kmtr. Eskisi kadar ayplanan, kt gzle
baklan bir durum deildir. Sanal ortamdaki paral ve parasz dev sitelerinin okluu,
yksek lisans ve doktora tezini bakalarna yazdranlarn bolluu artc
boyutlardadr. Bu durum o kadar yaygndr ki; rencilere ve bilim insanlarna
intihalin, armann, hrszln ok byk bir ahlaki kusur olduunu retmek yerine;
intihali, kopyay, alnty sanal ortamda aratrp yakalayan bilgisayar programlar
retmek ve kullanmak yolu benimsenmitir. Ancak insan zeks bu programlar da
aacak yollar hemen bulmaktadr. Eitim fuarlarnda en nl, en medyatik hocalarn
adeta fuar hostesi gibi masalarn banda, kitapk, tantm blteni, promosyon
datm eleman, sat ve pazarlama temsilcisi olarak kullanan niversiteler de, bu
bilimsel hrszlklara kar ok sert tutum almamaktadr. Eer para geliyorsa, har
deniyorsa, mteri (yani renci) ve veli memnun ise olay ok da bytmemektedir.

Byk irketlerle i yaparken, ortak proje retirken, onlarn parasal desteini alrken
ellerini ovuturan niversitelerin,mterilerin (rencilerin) ufak tefek kusurlarna,
kabahatlerine, har parasn dedikleri mddete itiraz yoktur. nk retmenin,
akademisyenin pazarlama eleman; okul mdrnn ve rektrn CEO olduu
dzende, renci mteridir. Bu dzende mteri talebine yant vermek, proje orta
olan irketin daha fazla para kazanmasna katk sunmak, akademinin birinci
grevidir. Buna bilimsel faaliyet denmektedir.

BLM NVERSTEDEN KOVULURKEN

zellikle fen bilimlerinde, temel bilimlerde, pek ok niversitede kapatlan, renci

alm durdurulan fizik, kimya, matematik, biyoloji gibi alanlarda, mhendislik faklteleri
irketlerin aratrma laboratuarna, ar ge merkezine dnmtr. Bilim insanlar
verdikleri dersle, ynettikleri yksek lisans ve doktora tezleriyle, yazdklar makale ve
kitaplarla, sunduklar bildirilerle deil, altklar niversiteye bulduklar parasal
kaynakla, sponsorla, bayla, proje ortayla ne kmaktadr. Bu konuda yelpaze
ok genitir. ABD Savunma Bakanl ve silah irketlerinin Harvard niversitesi dahil
byk niversitelerle ilikisi, ila irketlerinin niversitelerin tp ve eczaclk
faklteleriyle ilikisi, byk irketlerin gzde niversitelerin iletme blmleriyle
ilikisi, siyasal partilerin, politikaclarn sosyoloji, siyaset bilimi, uluslararas ilikiler
blmleriyle ilikisine dair rnek oktur.

Bilim insanlar, uzmanlk alanlarna gre, eer bu kii, kurum ve kurulularla yakn
alma yrtyorsa, onlara hizmet sunup para alyorsa, hele bu sayede altklar
niversiteye, faklteye, blme para kazandryorsa, muteber, gzde, aranlan
konumdadrlar. Derse girmemeleri, snav ktlarn zamannda okumamalar sorun
deildir. nk, okula para kazandrmaktadrlar. Bunun klf da hazrdr: Piyasa
Dostu Bilim ve niversite-Sanayi birlii Bu arpk durumu anlatmak iin ABD
niversitelerinde u sz sk kullanlr: Okul harcn demeniz kaydyla, evdeki
kpeinize bile hukuk fakltesi diplomas alabilirsiniz. Bu dzende diplomann
piyasada ka para kazandrd nemlidir. niversite eitimi salt meslek edindirmeye
indirgenmitir. Piyasaya dorudan seslenmeyen bilim dallar gereksiz, yararsz,
ilevsizdir. Son yllarda yeni alan n lisans, lisans, yksek lisans programlarnn
sadece adlarna bakmak bile, gelinen noktay zetler.

Ana fikir: Bilimin n almadan, bilimde yetkinlik kazanmadan teknoloji retmek,

yenilikilikte iddia sahibi olmak olanakszdr. Bilimsel yetkinlik teknolojinin temelidir,
altyapsdr. Biri dierinin alternatifi deildir; tamamlayandr, btnleyenidir. Bilim
retmeden teknoloji retilemez. rettiini syleyenler kopya edenlerdir. Montaj
sanayisini baar olarak pazarlayanlardr. Taeronlardr, fason- tapon retim
yapanlardr. Bunlarn ekonomide ve siyasette rnekleri oktur.
Bar DOSTER - 30 Mays 2016 - Odatv