You are on page 1of 44

..

Tavi 66

socialuri percepcia: rogor xdeba individis mier individis aRqma.

adamianis socialuri bunebidan logikurad gamomdina-


reobs, rom is miiswrafis sxva adamianisaken, surs sxvebTan
erTad yofna, rom adamianebs aqvT moTxovnileba miekuTvne-
bodnen adamianTa ama Tu im jgufs. anu rogorc amboben,
adamians aqvs afiliaciis moTxovnileba.
dgeba sakiTxi, adamianisTvis sulerTia visTan erTad
iqneba? unda vivaraudoT rom ara. adamianebi seleqcias
axdenen Tu visTan daamyaron urTierToba, visTan imegob-
ron, an visTan rogori interpersonaluri urTierToba
daamyaron da a.S. swori seleqcia rom ganxorcieldes
individma unda SeZlos adamianebSi imis danaxva, ris
safuZvelzec gadawyvets visTan rogori urTierToba daam-
yaros.
interpersonaluri urTierTobebi arsebiTad determini-
rebulia interpersonaluri molodinebiT, rac individis
mier meore individis gagebas, mis codnas moiTxovs. erTi
sityviT dgeba sakiTxi imis Sesaxeb Tu ramdenad SeuZlia
individs sxvisi gageba. ra gansazRvravs individis mier
meore individis gagebas, mis aRqmas.
rodesac individis mier meore individis aRqmazea
laparaki, faqtiurad igulisxmeba misi Sefaseba, laparakia
individis pirovnuli Taviseburebebis aRqmaze, individi
borotia Tu keTili, inteleqtualuria Tu ara, Tbilia Tu
civi da a.S. amis 3danaxva4 aucilebelia, raTa
ganxorcieldes efeqturi interpersonaluri urTierToba.
amasTan saWiroa agreTTve sakuTari Tavis codna, misi
adeqvaturi Sefaseba.
amrigad, socialuri percepciis fenomenis Seswavla
Semdegi problemebis kvlevas moicavs: rogor xdeba indi-
vidis Sesaxeb zogadi STabeWdilebebis Camoyalibeba; ra
faqtorebi gansazRvraven individis mier individis aRqmas;
rogor vigebT qcevis uSualo, mimdinare mizezebs; rogor
xdeba qcevis ufro Rrma mizezebis - stabiluri Treitebis,
motivebis, ganzraJvebis gageba; ra gansazRvravs sakuTari
Tavis gagebas.

STabeWdilebis Camoyalibeba.

29
aRmoCnda, rom adamianebi nebismieri Tundac umniSvnelo
informaciis miRebiT axerxeben individis Sesaxeb zogadi
STabeWdilebis Camoyalibebas. individis an misi fotosura-
Tis ramdenime wamiT daTvaliereba sakmarisi aRmoCnda
zogadi STabeWdilebis Camosayalibeblad, Seafason misi
mTeli rigi damaxasiaTebeli Taviseburebebi. individis
saxelis codnac ki informaciulia individis Sesaxeb saer-
To warmodgenis Camosayalibeblad. erTi sityviT, indi-
videbi sakmaod swrafad da mwiri informaciis safuZvelze
ayalibeben individebis Sesaxeb STabeWdilebas. am Tval-
sazrisiT socialuri percepcia gansxvavdeba aRqmis sxva
saxeebisagan. adamiani roca cdilobs sagnis (vTqvaT manqa-
nis an saxlis) Sesaxeb zogadi STabeWdileba Camoayalibos,
mas amisaTvis sWirdeba uamravi informacia maSin, roca
individis Sesaxeb STabeWdilebis Camosayalibeblad
informaciis sakmaod SezRuduli raodenobac sakmarisia.
amasTan, rodesac adamianebi aTvaliereben saxls an rome-
lime rTul sagans, maT Cveulebriv uyalibdebaT Sereuli
STabeWdileba - vTqvaT, rom saxli aris didi, mimzidveli,
saWiroebs SekeTebas, aris civi da a.S. - magram zogadi
STabeWdilebis Camoyalibeba kargia Tu cudia arc ise
advilia. Sefaseba ar aris konsistenturi. magram roca
Sefasebis obieqti individia arsebobs tendencia mivaweroT
mas konsistenturoba. maSinac ki roca individis Sesaxeb
ramdenime sawinaaRmdegl informacias viRebT, individi
aRqmuli iqneba rogorc konsistenturi.
dgeba sakiTxi, rogor vaxdenT im informaciebis integ-
rirebas, romlebic garegnulad arakonsistenturebi arian.
mniSvnelovani aspeqti pirveli STabeWdilebisa aris
Sefaseba - mogvwons Tu ar mogvwons es individi. Cveni
uSualo STabeWdileba SeiZleba mimarTulebis mimcemi
iyos individis sxva ganzomilebebis Sesafaseblad. e.i.
individis yvela sxva damaxasiaTebeli Tvisebebi dakav-
Sirebuli iqneba sakiTxTan mogvwons Tu ar mogvwons is.
amrigad, individis mier individis aRqmaSi SefasebiTi
ganzomileba ganixileba rogorc mniSvnelovani aspeqti,
romelic axdens unificirebuli STabeWdilebis organi-
zacias. es Tvalsazrisi naCvenebi iqna osgudis, susis da
tanenbaumis (Osgood, Susi, Tanenbaum, 1957) klasikur kvlevaSi,

30
sadac gamoyenebulia meTodi romelic semantikuri dife-
rencialis meTodis saxelwodebiTaa cnobili. am meTodiT
umravlesi SefasebisaTvis gamoTvlili iqna sami safuZ-
vlad mdebare ganzomileba - Sefasebis, potenciis (Zalis)
da aqtivobis.
am sami ganzomilebidan ZiriTadi, romelic arsebiTad
aRqmis safuZvels warmoadgens, aris SefasebiTi ganzo-
mileba. Zalis da aqtivobis ganzomilebebi nakleb rols
TamaSoben. amasTan, kvlevebi adastureben, rom negatiur
informacias meti mniSvneloba aqvs, vidre pozitiurs, rac
miuTiTebs imaze, rom individis Sesaxeb zogadi STabeW-
dilebis CamoyalibebisaTvis negatiur informacias meti
wona aqvs.
imis asaxsnelad, Tu rogor ayalibeben adamianebi
STabeWdilebas roca maT individis Sesaxeb aqvT mravali
informacia, arCeven or Tvalsazriss, sadac erTi xazs
usvams daswavlis mniSvnelobas, xolo meore kognitur
faqtorebs. sakiTxisadmi daswavlis Teoriis midgoma uS-
vebs STabeWdilebis Camoyalibebis or models: gasaSua-
lebis modeli da Sejamebis modeli.

gasaSualoebis modeli winaaRmdeg Sejamebis modelisa

daswavlis Teoriis midgoma, misi umartivesi formiT,


varaudobs rom adamianebi informacias aerTianeben sav-
sebiT gamartivebuli formiT, meqanikurad, masze bevri
fiqris gareSe. igive exeba zogadi STabeWdilebis Camo-
yalibebasac. individis Sesaxeb gansxvavebuli informaciis
miRebis SemTxvevaSi STabeWdileba yalibdeba zedmeti ana-
lizisa da reinterpretaciis gareSe. es midgoma emyareba
im faqts, rom Tvisebebi romlebic miewereba adamians Sefa-
sebul iqnen imisda mixedviT, Tu ramdenad pozitiurni an
negatiurni arian isini. es imas niSnavs, rom adamianebi
sxvadasxva Tvisebebs gansxvavebul mniSvnelobas aniWeben.
gamokvlevebiT dadasturda, rom roca ama Tu im Tvisebis
mniSvnelovneba fasdeba Svid safexurian skalaze (+3-dan --
3-mde neitraluri 0-is gavliT) gulwrfelobas miewereba
mniSvnelobis maqsimumi +3; determinaciulobas +1;
upatiosnos -3; inteligenturobas +3; frTxils +1 da a.S.
mag. Tu individis iRebs informacias rom Sesafasebeli

31
individi aris gulwrfeli (+3) da frTxili (+1) Sejamebis
modelis Tanaxmad zogadi STabeWdilebis Camoyalibebisas
xdeba am ori mniSvnelobis Sejameba da am individze ufro
met upiratesoba miniWebul STabeWdilebas viRebT (3+ 1=+
4).
gansxvavebul midgomas gvTavazobs gasaSualoebis meTo-
di. am meTodis Tanaxmad zogadi STabeWdilebis Camoyali-
beba xdeba gansxvavebuli maxasiaTeblebis mniSvnelobebis
gasaSualebiT. am SemTxvevaSi Tu gvaqvs informacia, rom
individi aris inteligenturi (+3) da frTxili (+1) zogadi
STabeWdileba (+2) mniSvnelobis iqneba.
n. ardesonis (Norman Anderson 1965) eqsperimentebi ufro
mxars uWeren gasaSualebis princips. Tumca gasaSualebis
procesSi met wonas iReben is Tvisebebi, romlebsac Semfa-
seblis azriT meti mniSvneloba aqvs. mag. roca kandidatis
SerCeva xdeba samecniero kvleviT laboratoriaSi misa-
Rebad, 3inteleqtualobas4 meti mniSvneloba eZleva vidre
3mimzidvelobas4. magram, Tu individs arCeven televiziaSi
samuSaod, 3mimzidvelobas4 meti mniSvneloba eniWeba.

konsistentoba

adamianebs aqvT tendencia Camoayalibon sxvebis Sesaxeb


SefasebiTi TvalsazrisiT konsistenturi STabeWdileba,
maSinac ki, roca mwiri informacia aqvT. rogorc aRvniS-
neT, es niSnavs imas, rom adamianebs vixilavT rogorc
Sinagani konsistenturobis mqones. radganac, individis
aRqmaSi Sefaseba mniSvnelovan ganzomilebas warmoadgens
ar unda iyos gasaocari, rom Cven adamianebis kategori-
zacias vaxdenT kargi-cudis kategoriebSi. amitom, indivi-
dis Tvisebebis aRqma xdeba am Sefasebis konsistenturad.
Tu magaliTad individs miewera, rom is aris sasiamovno,
mas vaTavsebT 3kargis4 kategoriaSi da vakeTebT daskvnas
sxva Tvisebebis Sesaxeb, romelic 3kargi4 individebis
kategoriaSi xvdeba. Sedegad mas mivawerT agreTve
mimzidvelobas, inteleqtualurobas da a.S. Tu individi
moTavsda 3cudis4 kategoriaSi, mas Sesabamis Tvisebebs
mivawerT.
tendencias SefasebiT konsistentobaze uwodeben
3oreolis efeqts4. pirovneba aRqmulia, rogorc kargi an

32
cudi (an sasiamovno-arasasiamovno) da sxva Tvisebebi
aRqmulia rogorc am Sefasebis konsistenturi. visac
miewereba iarliyi 3kargi4 mas aqvs pozitiuri aura, da
miewereba sxva kargi Tvisebebi. 3cuds4 raTqmaunda eqneba
negatiuri aura.

pozitiuri gadaxra

individis mier individis aRqmaSi arsebobs pozitiuri


Sefasebis tendencia. fenomens, rom individis pozitiurad
Sefasebis tendencia Warbobs negatiur Sefasebas, uwodeben
pozitiur gadaxras. (Sears, 1983).
searsis kvlevebSi dadasturda, rom (Sears, 1983), erT-erT
kolejSi studentebi, TavianTi kolejis profesorebis
97%-s afaseben keTilsasurvelebad (e.i. Sefasebis skalaze
3saSualoze4 maRla), miuxedavad im gansxvavebuli cxovre-
bisa, romelic studentebs hqondaT kolejSi. an kidev,
xalxis azris gamokiTxvam aCvena, rom individualuri
politikuri liderebi konsistenturad mowonebulni arian
ufro xSirad, vidre ar mowonebulni.
arsebobs hipoTeza imaze Tu ratom afaseben adamianebi
sxvebs pozitiurad. bauCer da osgudi (Boucher & Osgood,
1969) varaudoben, rom adamianebi ukeTesad grZnoben Tavs
roca garSemortymulni arian kargi sagnebiT, sasiamovno
gancdebiT, sayvareli adamianebiT da a.S. maSinac ki, roca
isini cudad arian, diskomforts ganicdian mezoblobaSi
an cudi amindis gamo, situacias afaseben upiratesoba
miniWebiT. am tendenciis gamo: umetesoba movlenebisa
umeteswilad Sefasebulia 3saSualoze4 maRla; sasiamovno
movlenebi gaazrebulia rogorc ufro Cveulebrivi vidre
arasasiamovno movlenebi; kargi axali ambebi ufro
xSiradaa komunikaciis sagani vidre cudi axali ambebi;
sasiamovno sityvebi ufro zustad axsendebaT da ufro
swrafad acnobiereben vidre arasasiamovno sityvebi; amis
gamo pozitiuri sityvebi ufro Cveulebrivia vidre nega-
tiuri sityvebi, gansxvavebul kulturebSi da konteqstSi.
searsi (Sears, 1983) varaudobs, rom sxva adamianis arsis
SefasebaSi adgili aqvs 3pozitiuri gadaxris4 fenomens.
misi azriT, adamianebi met msgavsebas grZnoben im individe-
bisadmi, romlebsac afaseben, rac zrdis maT Sefasebas.

33
motivirebuli percepcia

xSirad, adamianebi motivirebulni arian qondeT


garkveuli rwmena sxva individebis Sesaxeb. arian ra moti-
virebulni, adamianebi seleqciurad arCeven informacias,
romelic mxars uWers rwmenas romelic undaT rom
hqondeT. erT-erT kvlevaSi (Klein & Kunda, 1992) subieqtebs
uTxres, rom individebi mosalodnel geimSi iqnebodnen
maTi an partniorebi an mowinaaRmdegeebi. subieqtebi,
romlebic moelodnen, rom individebi iqnebodnen maTi
partniorebi, motivirebulni iyvnen daenaxaT isini rogorc
maRali unaris mqone; subieqtebi, romlebic moelodnen,
rom individebi mowinaaRmdegeebi iqnebodnen, motivire-
bulni iyvnen daenaxaT isini rogorc dabali unaris mqone.
simulirebuli saxumaro SouSi urTierTobis Semdeg,
romlis ganmavlobaSi CarTuli individebi iZleodnen
pasuxebs, zogierTs swors da zogierTs mcdars, subieq-
tebis STabeWdileba am individebis Sesaxeb Seesabameboda
maT motivacias. mosalodneli partniorebi Sefasdnen ro-
gorc ufro gonivrulebi vidre mosalodneli mowi-
naaRmdegeebi. da es miuxedavad imas, rom individebi ro-
gorc mosalodneli partniorebi ise mowinaaRmdegeebi,
SouSi iZleodnen erTidaigive nimuSis pasuxebs.

miznebi

rogorc vxedavT, STabeWdileba, romelsac vayalibebT


sxva individebis Sesaxeb ar warmoadgens maTi atributebis
pasiur refleqsias. xdeba sxva individebis Sesaxeb infor-
maciis organizireba integrirebul STabeWdilebaSi. erT-
erTi faqtori, romelic gavlenas axdens Tu rogor miiR-
weva es organizacia aris individis mizani. mag. eqsperimen-
tulad mizani manipulirebuli iyo subieqtisaTvis imis
TqmiT, rom maT an unda CamoeyalibebinaT individze integ-
rirebuli STabeWdileba (STabeWdilebis Camoyalibebis
mizani), an unda gaixsenon informaciis calkeuli bitebi,
romelic SesaZloa iyo eqsponirebuli (gaxsenebis mizani).
Sedegi iyo is, rom STabeWdilebis Camoyalibebis miznis
pirobebSi individebi ayalibebdnen met organizebul
STabeWdilebas, romelic asaxavda Semosuli informaciis

34
safuZvladmdebare struqturas vidre, roca mizani iyo
ubralod informaciis gaxseneba.
gansxvavebul miznebs qmnis agreTve sxvebTan anticipi-
rebuli urTierTobebi. marTlac kvlevebi aCveneben, rom
rodesac subieqtebi moelodnen momavalSi urTierTqmede-
bas individebTan, isini ixsenebdnen met informacias maT
Sesaxeb da axdendnen informaciis organizirebas gansxva-
vebulad.

afeqturi miniSnebebi

individis Sefasebaze zogjer gavlenas axdens indi-


vidis Sinagani mdgomareoba, rac Secdomis wyaro SeiZleba
gaxdes. mag. roca aRgznebuli varT, tendencia gvaqvs ada-
mianebi aRviqvaT ufro eqstremaluri maneriT vidre roca
ara varT aRgznebuli.
adamianis guneba-ganwyoba ganixileba rogorc erT-erTi
faqtori, romelic gavlenas axdens individis aRqmaze. kar-
gi guneba-ganwyoba xels uwyobs individebis ufro pozi-
tiurad aRqmas, xolo roca cud guneba-ganwyobaze varT,
adamianebs ufro negatiurad vafasebT. es efeqti gansa-
kuTrebiT marTebulia, roca Sesafasebeli individi nei-
tralurad iqceva.
amrigad, individis Sesaxeb informaciis integrirebis
procesi xSirad mniSvnelovnadaa damokidebuli motivaci-
ur faqtorebze: konkretuli mizani, afeqturi mdgomareoba,
da motivacia gvqondes garkveuli rwmena.

Sefasebis sizuste

adamianebis umetesobas miaCnia, rom maT SeuZlia daina-


xon Tu ras warmoadgens esa Tu is pirovneba, gansazRvron
maTi emociebi. dgeba sakiTxi ramdenad zustad SeuZlia
adamians meore adamianis aRqma, misi pirovnebis Sefaseba.
erTi ram faqtia, individi asobiT adamianTan amyarebs
urTierTobas da metnaklebad arTmevs Tavs am urTierTo-
bebs seriozuli konfliqtebis da Secdomebis gareSe, rac
SeuZlebeli iqneba individis mier meore individis
metnaklebad zusti aRqmis gareSe. amitom unda vivaraudoT,
rom aseTi daSveba gonivrulia. gvaqvs ra garkveuli miniS-
nebebi Cven SegviZlia bevri ram gavigoT sxva adamianis

35
Sesaxeb. es emyareba jererTi adamianis sazogadoebaSi
cxovrebis gamocdilebas. mag. roca vxedavT quCaSi ada-
mians uniformaSi Cacmuls, wiTeli qudiT da iaraRiT -
viciT, rom is policielia da vafasebT mas Sesabamisad.
vxedavT ra adamians romelic morbis avtobusisaken,
vgulisxmobT rom agviandeba da vcdilobT xeli ar Sevu-
SaloT. aseT SemTxvevebSi, konteqsti, romelSic vxedavT
adamians SesaZleblobas gvaZlevs vicodeT mis Sesaxeb
garkveuli maxasiaTeblebi - rac xels gviwyobs ar davuS-
vaT Secdomebi masTan urTierTobaSi. garTulebulia
problema roca STabeWdilebis Camoyalibeba xdeba aseTi
formaluri miniSnebebis ararsebobisas. amis gamo, xSirad
urTierTqmedebisas iqmneba konfliqti, romelic umetes-
wilad arazusti socialuri percepciidan momdinareobs.
mraval situaciaSi adamianebi iZulebulni arian Seafa-
son pirovnebebi zedapiruli informaciis safuZvelze,
roca aSkara garegani miniSnebebi ar arseboben. es miTume-
tes mniSvnelovania, roca adamians ar SeuZlia an ar surs
gviTxras Tu ras grZnobs is. mag. dedam unda Seafasos
bavSvi tiris imitom rom daiRala, Tu imitom rom raRaca
stkiva an yuradRebas moiTxovs. aseT zust Sefasebas moiT-
xovs uamravi sasicocxlo situacia. tipiuri niSani
romelsac amJRavnebs aseTi situacia aris orazrovani da
raTa normaluri urTierToba warmarTos, adamianma unda
SeZlos am orazrovnobis gaSifvra. dgeba sakiTxi ramdenad
zustad SeuZlia amis gakeTeba adamians.
adamianis mier adamianis aRqmis problemaSi gansxvave-
biT sxva saxis percepciebisagan, igulisxmeva rom individs
aqvs Sinagani statusi - grZnobebi, emocia, pirovneba, rac
qmnis siZneles. saWiroa swored am Sinagani statusis Sefa-
seba. Cven gviyalibdeba STabeWdileba, rom adamiani aris
Tbili, patiosani, gulwrfeli. vafasebT adamianis iseT
Sinagan maxasiaTebels rogoricaa atitudi ama Tu im
movlenis mimarT. vigebT is aris demokrati Tu respub-
likeli, religiuria Tu ara religiuri. yvelaferi es
uSualod ar Cans. maT Sesaxeb unda davaskvnaT xel-
misawvdomi miniSneblebidan. individis mier individis
aRqmis sizusteze kvlevebis umetesoba fokusirebulia
emociebis gamocnobaze.

36
emociis aRqma

jer kidev Carlz darvini dainteresda emociebiT da


amis Semdeg uamravi kvleva mieZRvna emociis gamocnobis
problemas. eqsperimentatorebi ikvlevdnen Tu ramdenad
zustad SeuZliaT adamianebs emocionaluri mdgomareobis
gamocnoba. eqsperimentuli procedura sakmaod mraval-
ferovani iyo. erT SemTxvevaSi subieqts eZleoda stimuli
(romelsac gamoxatavda individi) da sTxovdnen emociis
identifikacias. zogjer eqsperimentSi gamoyenebuli iyo
kargad gavarjiSebuli msaxiobi, romelic gamoxatavda
sxvadasxva emociebs da uRebdnen fotosuraTs. yoveli
emociisaTvis SeirCeoda TiTo fotosuraTi, romelsac
aCvenebdnen subieqtebs raTa gamoecnoT Tu ra emocias
gamoxatavda is. eqsperimentebSi iyenebdnen agreTve dao-
statebuli mxatvrebis mier daxatul amaTuim emociis
gamomxatvel saxeebs. zogjer eqsperimentSi subieqtebs
asmeninebdnen xmas, an mxolod xmas romelic Sinaarsisagan
daclili iyo da Sesabamisi emocia iyo datovebuli. emo-
ciebs qmnidnen laboratoriaSi individisaTvis situaciis
eqspoziciiT, romelic CaTvlili iyo, rom gamoiwvevda
emocias.
mocemulia ra kvlevebis aseTi farTe rangi ar aris
gasaocari, rom Sedegebi gansxvavebuli iyo. mTeli rigi
kvlevebisa miuTiTebdnen, rom adamianebs ar SeuZliaT
emociebis Sefaseba albaTurze ufro maRal doneze. amave
dros zogierTi kvleva aCvenebda, rom adamianebs zustad
SeuZliaT emociebis gamocnoba.
saintereso kvlevebi Caatara vudvortsma. misi monaceme-
bi miuTiTeben, rom marTalia adamianebs eZnelebaT emocie-
bis srulyofili diskriminacia,magram maT SeuZliaT emo-
ciebis jgufebis diskriminacia. man gamoyo emociebis eqvsi
jgufi:

1. siyvaruli, bedniereba, sixaruli;


2. gakvirveba;
3. SiSi, mwuxareba;
4. gabrazeba, determinaciuloba;
5. siZulvili;
6. zizRi.

37
rogorc Sedegebis analizi aCvenebda, rom adamianebs
SeuZliaT me-3-e, me-4-e da me-5-e jgufis emociebis
gansxvaveba erTmaneTisagan, magram ver ansxvaveben maT
zizRisagan. iyo monacemebi, romlebic amtkiceben rom
zogierTi emociis identifikacia SedarebiT advilia (mag.
bedniereba, SiSi, siyvaruli) - xolo zogierTi emocia
(mag. siZulvili da zizRi) gacilebiT Zneli gamosacnobia.
amasTan, kvlevebi mainc Riad tovebda sakiTxs, SeuZ-
liaT Tu ar adamianebs emociebis zusti gamocnoba.
monacemebi iZleva varaudis SesaZleblobas, rom adamianebs
SeuZliaT emociebis jgufebs Soris gansxvavebis daWera
garkveuli sizustiT iseTi minimaluri maniSnebebidan,
rogoricaa fotosuraTi. miuxedavad imisa, rom gaoceba da
mwuxareba sakmaod gansxvavdebian mniSvnelobiT, subieqtebi
ver axerxebdnen maTi erTmaneTisagan garCevas.
saintereso kuTxiT ganixila emociis identifikaciis
problema stenli Sexterma. man ikvlia emociis fiziolo-
giuri da socialuri faqtorebis urTierTdamokidebuleba.
saerTod kvleviTi monacemebi miuTiTebdnen, rom umetesi,
Tu ara yvela, emocionaluri reaqciebi bioqimiurad msgav-
sni arian. e.i. maTi Sinagani fiziologiuri maxasiaTeblebi
erTmaneTisagan ar gansxvavdebian. aqedan gamomdinareobda
is, rom mxolod am monacemebze dayrdnobiT gaZneldeboda
sakuTari emociebis identifikacia. Sexters da zingers.
TavianT eqsperimentSi subieqtebis organizmSi SeyavT epi-
firini, romelic iwvevs Zlier fiziologiur aRgznebas,
romelic msgavsia imisa rasac individebi ganicdian
emocionaluri aRgznebis dros: epifiriniT ineqcirebul
subieqtebs amyofeben gansxvavebul socialur situaciaSi -
zogi imyofeboda eiforiul mdgomareobaSi myof indi-
videbTan erTad, zogierTi ki moxvda gabrazebuli an
mxiaruli subieqtebis kompaniaSi. miuxedavad imisa, rom
subieqtebs miRebuli hqondaT erTidaigive ineqcia, isini
TavianTi gancdebis identifikacias axdendnen im emocieb-
Tan, romlebsac gamoxatavdnen is individebi visTanac
erTad iyvnen. e.i. emociebis identifikacias gansazRvravda
socialuri situacia.
ZiriTadi azri ganxorcielebuli kvlevebisa aris is,
rom emocia aris rogorc fiziologiuri ise socialuri
garemo pirobebis funqcia. rom individs sakuTari emociis

38
identifikaciaSi socialuri da fizikuri konteqsti
uwyobs xels.
kriteriumis problema. Semdegi problema, romelic
dgeba emociebis identifikaciis sakiTxTan dakavSirebiT
aris kriteriumis problema, anu rogor ganvsazRvroT Tu
ramdenad zustia identifikacia. mag. rodesac mxatvari
qmnis ama Tu im emociis gamomxatvel portrets, sadaa
garantia, rom emocia zustadaa gamoxatuli? mxatvris
STabeWdileba ama Tu im emociaze SeiZleba gansxvavebuli
iyos sxva individebis STabeWdilebebisagan. cnobilia erTi
saintereso eqsperimenti. subieqtebs uCveneben mxatvris
mier daxatul gansxvavebuli emociebis gamomxatvel
portretebs. subieqtebs evalebodaT imis identifikacia,
Tu ra emocia iyo gamoxatuli portretSi. aRmoCnda, rom
subieqtebis mxolod 32% eTanxmeboda mxatvris STabeW-
dilebas. magram roca subieqtebs eubnebodnen Tu ra emo-
cia gamoxata mxatvarma mocemul portretSi, subieqtebis
75% eTanxmeboda mxatvris Tvalsazriss.
es problema sakmaod seriozulia. radgan eqsperimentSi
gamoyenebul gamosaxulebebs, radgan isini specialurad
saeqsperimentodaa Seqmnili, tendencia aqvs iyos ukidure-
sad stereotipuli. an roca individs sTxoven garkveuli
emociis pozirebas, isini cdiloben gadaWarbebulad gaus-
van xazi emocias, anu iyeneben ufro stereotipul
gamoxatulebas, vidre bunebrivs. amave principiT xdeba
eqsperimentSi saCvenebeli suraTis SerCeva. arCeven im
suraTs, romelic xazgasmulad ufro ukeTesi da stereo-
tipulia. es ki imas niSnavs, rom kvlevebi, sadac dastur-
deba rom individebs SeuZliaT emociebis zusti identifi-
kacia, SeiZleba ubralod aCvenebda, rom adamianebs SeuZ-
liaT stereotipebis identifikacia, Tu rogor gamoiyureba
garkveuli emocia.
kriteriumis arCevis problema arsebobs socialuri
percepciis yvela doneze. roca individs vTxovT Seafasos
sxvebis simaRle, asaki, rasa, profesia an Tundac
inteleqtualuroba xelTa gvaqvs garkveuli kriteriumebi
riTac SegviZlia ganvsazRvroT Tu ramdenad zustad
axerxeben amas subieqtebi, magram emociis da pirovnebis
Sefasebis sando obieqturi kriteriumi ar gagvaCnia. obi-
eqturi kriteriumis gareSe, Zalian gaZneldeba vikvlioT

39
aqvs Tu ara individs ama Tu im emociis an pirovnuli
Tvisebis aRqmis unari. roca subieqti individs aRiqvams
rogorc iumoristuls, pirvel rigSi Cven unda viyoT
darwmunebuli, rom is marTlac iumoristulia.
socialur fsiqologiaSi gamoyenebulia mravali aseTi
kriteriumi - magram maT absolutur sandoobaze albaT ar
SeiZleba vilaparakoT.
erTerT aseT kriteriumad gamoyenebul iqna eqspertebis
Sefaseba. moiwveven daxelovnebul fsiqologebs - da maTi
Sefaseba an Catarebuli testuri Semowmebis Sedegebi
CaTvlili iqneba kriteriumad. am meTodis problema imaSi
mdgomareobs, rom Tundac saukeTeso testi an daxelovne-
buli fsiqologis interviu ar aris srulyofili. inter-
viu da fsiqologiuri testebis sizuste sakmaod proble-
mur sakiTxs warmoadgens.
meore SesaZlebeli kriteriumi SeiZleba iyos individis
TviTSefaseba - an im individebis mier mocemuli Sefaseba
romlebic mas kargad icnoben. magram fsiqologebma ician,
rom rogorc erTi ise meore Sefaseba ar aris dazRveuli
Secdomisagan.

faqtorebi, romlebic gavlenas axdenen Sefasebaze

Tumca mravali gamokvleva mieZRvna pirovnebis da emo-


ciis Sefasebis sakiTxs, SeiZleba iTqvas, rom ar arsebobs
pirdapiri pasuxi SeuZliaT Tu ara adamianebs sxvebis zus-
ti Sefaseba. miuxedavad amisa, kvlevebi aSkarad aCveneben,
rom Sefasebisas adamianebi ganicdian mTeli rigi faqto-
rebis gavlenas, romlebic dakavSirebulni arian an TviT
SemfaseblebTan, an individebTan romelic unda Seafason
an situaciasTan, romelSic Sefaseba xorcieldeba.
Semfaseblis mdgomareoba. aRmoCnda, rom Semfaseblis
grZnobebi da maTi mimdinare sacicocxlo situaciebi
gavlenas axdenen maT mier sxvebis Sefasebaze. mag.
bartletis eqsperimentebSi, armiaSi gasawvev axalgazrdebs
Sesafaseblad aZlevdnen samxedro oficris suraTs aR-
moCnda rom isini suraTSi xedavdnen muqarian, brZanebluri
unarebis mqone individs. miurei (Murray, 1933) gogonebs
Sesafaseblad aZlevda biWebis pasportul fotosuraTebs
mas Semdeg rac isini monawileobdnen SiSis momgvrel geim-

40
Si. aRmoCnda, rom es gogonebi fotoSi ufro xedavdnen
saSiS individs, vidre sakontrolo jgufis gogonebi.
amrigad, Semfaseblis grZnobebi gavlenas axdenen maT mier
saxva individis Sefasebaze. aRmoCnda, rom adamianebs
tendencia aqvT TaviavTi grZnobebis proeqcia moaxdinon
sxva individebze da amasTan ufro sensitiurebi arian
garkveuli maxasiaTeblebis mimarT sakuTari emocionaluri
mdgomareobis gamo.

logikuri Secdoma, centraluri Treitebi. adamianebs


aqvT tendencia individisaTvis damaxasiaTebeli erTi
romelime Tvisebidan daaskvnan sxva Tvisebebis
arsebobazec. Tu viciT rom individi inteleqtualuria, es
mizezobrivad gansazRvravs imas, rom mas mTeli rigi sxva
Tvisebebic mivaweroT. bruneri, Sapiro da tejiuris
azriT aseTi daSveba logikurad ar gamomdinareobs
mocemuli Tvisebidan. aseT daSvebas aRniSnuli avtorebi
logikur Secdomas uwodeben, radgan adamianebi garkveul
Tvisebebs miiCneven, rom garkveul sxva TvisebebTanaa aso-
cirebuli da aqedan gamomdinare, Tu romelime maTgani
cnobilia, SeiZleba davaskvnaT sxva Tvisebebis arsebobaze.
es tendencia aixsna e.w. nagulisxmevi pirovnebis TeoriiT.
rogorc miuTiTeben, saRi azris doneze Cven adamianebis
kategorizacias vaxdenT SezRuduli raodenobis tipebad.
da yovel tips mivawerT garkveul Tvisebebs. roca Cven
vxvdebiT vinmes, romelsac ar vicnobT, vcdilobT mis
moTavsebas romelime am modelSi. kerZod, Tu aRmovaCenT,
rom mas axasiaTebs romelime Tviseba, romelic daSvebulia
rom axasiaTebs romelime mocemul tips, am adamians
vaTavsebT Sesabamisi kategoriis tipSi. radgan es aris
stereotipuli ukve vuSvebT, rom mas eqneba yvela is
Tviseba romelic am tips miewereba. amrigad, pirovnebis
Sesaxeb Cveni nagulisxmevi Teoria gavlenas axdens Cvens
mier individis Sefasebaze.
pirovnebis nagulisxmevi Teoriis erTi saintereso
aspeqti aris is, rom zogierT Tvisebas miewereba ufro
meti mniSvneloba vidre sxvebs. magaliTad, Tvisebebi
Tbili-civi, aRmoCnda rom asocirebulia mTel rig sxva
damaxasiaTebel TvisebebTan, maSin roca zrdilobiani-uxe-
Si mraval situaciaSi Zalian mcire maxasiaTeblebTanaa

41
asocirebuli. Tvisebes, romelic mraval sxva Tvisebeb-
Tanaa asocirebuli uwodeben centralur Tvisebebs (S.Ash,
1946). raTa eCvenebina Tbili-civi Tvisebebis centraluro-
ba, aSi avalebda subieqtebs individis aRwera-daxasiaTebas,
romelsac miewereboda Semdegi Svidi Tviseba inteligen-
ti, daxelovnebuli, industriuli, Tbili, determinirebu-
li, praqtikuli, frTxili. subieqtebis meore jgufs amave
mizniT eZleoda individze miwerili Tvisebebis igive sia
im gansxvavebiT, rom Tviseba Tbili Secvlili iyo civiT.
aRmoCnda, rom subieqtebis am ori jgufis mier aRwerili
portreti individebisa mkveTrad gansxvavdebda erTmaneTi-
sagan. e.i. gansxvavebas qmnida Tbili-civi Tvisebebis
Secvla. meore eqsperimentul pirobebSi nacvlad Tbili-
civi wyvilisa gamoyenebuli iyo zrdilobiani-uxeSi. Sede-
gebma aCvena, rom zrdilobianis uxeSiT Secvla naklebad
cvlida saerTo suraTs. igive Sedegebi iqna miRebuli
kelis (1950) kvlevebSi, romelic ufro realur pirobebSi
Catarda.
Semdgom kvlevebs garkveuli koreqtivebi Seaqvs
sakiTxis dasmaSi. kerZod naCvenebi iqna, rom Tvisebebis
centraluroba garkveul xarisxSi, damokidebulia kon-
teqstze. kvlevebi aCveneben, rom roca individi aRwerilia
rogorc morCili, susti, zedapiruli, ara ambiciuri da
pativmoyvare maSin mcire mniSvneloba aqvs iqneba is Tbili
Tu civi - es Tvisebebi ar moqmedeben sxva Tvisebebze. igive
daadastura zrdilobian-uxeSi wyvilis centraluroba-ara-
centralurobis kvlevebma. kvlkvebi, agreTve aCvenebda, rom
amaTuim Tvisebis mniSvneloba damokidebulia imaze Tu ra
maxasiaTeblebiT axdenda subieqti individis Sefasebas.
mag. Tu individs sTxoven Seafasos individebis socialu-
roba an misi popularoba da eZleva garkveuli sia Tvise-
bebisa, Tbili-civi ganzomilebis mniSvneloba ueWvelad
meti iqneba.
Saravandedis efeqti emyareba tendencias adamianebi aR-
viqvaT kargi-cudis ganzomilebaSi. e.i. arsebobs zogadi
tendencia adamianebi ganixilon rogorc kargebi an
cudebi. Tu individs raRac niSnis gamo movaTavsebT karge-
bis kategoriaSi, es qmnis pozitiur auras, ris gamoc mas
miewereba sxva kargi Tvisebebi. ufro meti, zogierTi
Tviseba, romelsac arc Tu ise kargad vTvliT, am auras

42
zegavleniT garkveul dadebiT elfers iRebs. magram Tu
individi 3cudi4 kategoriaSi moxvda, negatiuri auris
gamo, igive Tviseba aSkara negatiur elfers miiRebs.

daSvebuli msgavseba

Cven gvaqvs Zlieri tendencia davuSvaT, rom sxvebi Cveni


msgavsni arian. es gansakuTrebiT gamoikveTeba roca viciT
Cveni sxvebTan msgavseba demografiul maCveneblebSi asa-
ki, rasa, erovneba, socialuri statusi. magram es ten-
dencia vrceldeba sxva maxasiaTeblebis Sefasebazec.
aRmoCnda rom Tu adamiani agresiulia, is uSvebs rom ada-
mianebi agresiulebi arian. e.i. adamianebi axdenen sakuTari
maxasiaTeblebis proeqcias, sakuTar maxasiaTeblebs miawe-
ren sxvebs. erTi sityviT, sakuTari Tavis aRqma gavlenas
axdens imaze, Tu rogor aRiqvams is sxvas. amis Sedegi
SeiZleba iyos is, rom individi meore individs afasebs
rogorc ufro mis msgavss vidre sinamdvileSia - e.i. is
amaxinjebs im individs, visac afasebs da xdis mas Tavis
msgavsad. amasTan, individis mier meore piris Sefaseba
ufro pirovnebis TviTSefasebas Seesatyviseba (rogorc is
xedavs sakuTar pirovnebas, vidre sxvebi xedaven mas), rac
kidevv ufro amaxinjebs individis mier individis aRqmas.
proeqciis tendenciis erTerTi Sedegi is aris, rom ada-
mianebi ufro zustad afaseben TavianT msgavsebs, ubra-
loT, imitom rom, isini adamianebs afaseben TavianT msgav-
sad da bolos da bolos aRmoaCenen Tu ras warmoadgenen
isini, rac Cveulebrivad swori aRmoCndeba. aqedan gamom-
dinare SeiZleba vivaraudoT, rom adamianis mier sxvisi
Sefaseba TviT misi pirovnebis saukeTeso sazomi iqneba.
SesaZloa ukeTesi sazomi iyos pirovnebisa, vidre Tavis
Tavis Sefaseba, radgan ar iqneba naklovanebis dafarvis
saWiroeba.

sxvisi codna Semdegi faqtori, romelic zrdis pirovnebis


aRqmis sizustes aris im jgufis, subkulturis codna,
romelsac miekuTvneba is individi, romelsac vafasebT.
subkulturis wevrebi (mag. kolejis studentebi,
fexburTelebi da a.S.) garkveul xarisxSi inawileben
maxasiaTeblebs, Rirebulebebs, qcevebs. roca viciT
maxasiaTeblebi romlebsac inawilebs jgufi, CaTvlilia,

43
rom ukeTesad SegviZlia gavigoT misi calkeuli wevrebi.
individis Sefaseba misi subkulturis stereotipebis
mixedviT imdenad iqneba zusti, ramdenadac stereotipebi
zustia da individi, romelsac vafasebT konformulia am
stereotipisa. erTerT kvlevaSi, raTa eCvenebinaT es
fenomeni, subieqtebs sTxoves SeefasebinaT individi,
romelic arasodes ar enaxaT da identificirebuli iyo,
rogorc kolejis studenti. Semdeg imave subieqtebs
warudgines axalgazrda (romelic iyo kolejis studenti)
da sTxoves misi Sefaseba. aRmoCnda, rom Sefaseba,
romelsac iZleodnen subieqtebi sanam naxavdnen uSualod
individs, ufro zusti iyo vidre is Sefaseba, romelsac
subieqtebi iZleodnen individis naxvis Semdeg. e.i.
stereotipebi kolejis studentebis Sesaxeb uzrun-
velyofda studentis ukeTes Sefasebas vidre maTi
vizualuri STabeWdileba.

aRmqmeli da aRsaqmeli erTi saintereso aspeqti individis


mier individis aRqmisa aris is, rom sxvisi aRqmis
organizireba xdeba gansxvavebul ganzomilebebSi.
zogierTi individi sxvas aRwers iumoris grZnobis
terminebSi, zogierTi mis mimzidvelobas usvams xazs,
zogierTi mis patiosnebas an inteleqtualurobas da a.S.
es tendencia naCvenebi iqna dornbaxis da misi kolegebis
(Dornbasch et all. 1965) mier, Catarebul kvlevaSi, romelSic
bavSvebs sTxovdnen sakuTari sityvebiT aReweraT jgufis
yvela sxva wevrebi. specifikuri skalebi an kiTxvarebi
rogorc es xdeba Cveulebriv, ar yofila gamoyenebuli.
bavSvebs ubralod sTxovdnen moecaT Tavisufali aRwera.
miRebuli Sedegebis analizi ganxorcielda ori gziT:
erTi, im maxasiaTeblebis mixedviT, romeli
maxasiaTeblebiTac TiToeuli bavSvi iqna aRwerili da
meore im maxasiaTeblebis mixedviT, romelsac TiToeuli
bavSvi iyenebda, raTa mieca sxvisi aRwera.
logikuria vifiqroT, rom yoveli bavSvi daxasiaT-
deboda romelime gamokveTili maxasiaTebliT, vTqvaT
rogorc agresiuli, radgan yvela danarCenisaTvis Sefa-
sebis obieqti is iyo. magram Sedegebis analizma aCvena,
rom es ase ar moxda. aRmoCnda, rom yoveli calkeuli
bavSvis aRwerisaTvis gamoyenebuli iyo gansxvavebuli

44
maxasiaTeblebi. is maxasiaTebeli, romelic gamoyenebuli
iyo erTi romelime bavSvis aRsawerad ar gansxvavdeboda
imisagan, romelic gamoyenebuli iyo sxvebis aRsawerad.
situacia gansxvavebuli iyo, roca analizi gakeTda imis
mixedviT, Tu rogor aRwerda erTi romelime bavSvi sxva
danarCenebs. am kuTxiT monacemebis analizi miuTiTebda,
rom yovel bavSvs tendencia hqonda gamoeyenebina erTida-
igive maxasiaTebeli, miuxedavad imisa Tu vis aRwerda.
rogorc vxedavT, monacemebis am kuTxiT analizi avlenda
konsistentobis maRal xarisxs. bavSvebi gansxTvavdebodnen
erTmaneTisagan imsdami xedviT, Tu romel maxasiaTeblebs
iyenebdnen isini. yoTel maTgans SerCeuli hqonda romelime
maxasiaTebeli, anu is, romelsac is ganixilavda, rogorc
mniSvnelovans da iyenebda mas sxva bavSvebis aRwerisas. e.i.
aRmoCnda, rom Tu romeli ganzomileba iqneboda gamoyene-
buli, damokidebuli iyo aRmqmelze da ara aRsaqmelze.
es miuTiTebs imaze, rom yovel individs aqvs sakuTari
Tvalsazrisi pirovnebaze da im Tvisebebze, romlebic misi
azriT mniSvnelovania. yovel Cvengans aqvs tendencia moax-
dinos samyaros organizacia, gansakuTrebiT adamianTa
samyarosi, sakuTari TvalTaxedviT da gamoiyenos is sxva
adamianebis percepciaSi. individebs, roca maT pirvelad
vxvdebiT, vayalibebT mis Sesaxeb STabeWdilebas im
maxasiaTeblebiT, romelsac Cven ganvixilavT rogorc
mniSvnelovans. da es miuxedavad imisa, Tu ras warmoadgens
TviT is individi.
miRebuli Sedegebis erTi nagulisxmevi azri aris is,
rom Znelia miviRoT sxvisi zusti an mecnierulad mniSv-
nelobis mqone aRwera sanam, individs ar mivcemT SesaZ-
leblobas aRweris dros maxasiaTeblebi gamoiyenos Tavisi
survilis mixedviT. es ki eWvis qveS ayenebs pirovnebis
Sefasebis kvlevebSi standartuli skalebis gamoyenebis
tradiciis sandoobas. pirovnebis Sefaseba winaswar Semu-
Savebuli skalebiT im SemTxvevaSi iqneba efeqturi, Tu is
daemTxveva im skalas, romelsac subieqti Cveulebriv
iyenebs.
garda amisa, savaraudoa, rom adamianebi samyaros erT-
nairad ar aRiqvamen. isini xazs usvamen sxva adamianebis
gansxvavebul aspeqtebs, fokusirebas axdenen gansxvavebul
Tvisebebze. es SeiZleba iyos erTi da igive maxasiaTeb-

45
lisaTvis gansxvavebuli terminologiis gamoyenebis Sede-
gi. rodesac erTi adamiani laparakobs meoris iumoris
grZnobaze da siTboze sxvam imave individSi SeiZleba xazi
gausvas mis sikeTes da karg bunebas, da SeuTanxmebloba
SeiZleba ar iyos semantikaSi.

mizezobriobis aRqma.
rogorc aRvniSneT, pirovnebis aRqmis unikaluri aspeq-
tia is, rom adamianebs aqvT emociebi, grZnobebi, sxvadasxva
motivebi, ganzraxva, miznebi. fizikuri movlenebi xdeba
meqanikuri da SemTxveviTi mizezebiT, garegani Zalebis
moqmedebiT, magram adamianebi moqmedeben imitom, rom maT
raRaca surT, an raRac miznebi aqvT. amitom, roca
vakvirdebiT vinmes qcevas, Cven ara marto vxedavT Tu ras
akeTeben isini, aramed imasac Tu ratom akeTeben.
adamianis qcevis mizezebis ganxilvisas arsebiTad
miuTiTeben Sinagan da garegan mizezebze. individi aR-
qmulia rom moqmedebs an Sinagani motivaciis, moTxov-
nilebebis an miznebis gamo, an garkveuli garegani mizeze-
bis gamo. dgeba sakiTxi rogor vaxerxebT adamianis am
Sinagani mizezebis gagebas, ra maniSneblebs viyenebT maT
gamosacnobad?
zogadad rom vTqvaT, adamianis qcevis Sinagani mizeze-
bis Sesaxeb informacias viRebT sami arxiT: pirveli, esaa
Cveulebrivi verbaluri komunikacia, romelsac TviTon
individi gveubneba; meore arxia araverbaluri komunikacia
da uzrunvelyofilia mTeli rigi maniSneblebiT da mesame,
paralingvisturi arxebi.
adamianis qcevis mizezebis gageba mraval gansxvavebul
sakiTxebs moicavs, magram maT Soris gansakuTrebiT gamo-
yofen or ZiriTad sakiTxs: pirveli, xSirad mniSvne-
lovania adamianis qcevis mimdinare, droebiTi mizezebis
codna, maTi amJamindeli guneba-ganwyobis, emociebis codna.
informacia adamianis mimdinare Sinagani mdgomareobis
Sesaxeb xSirad uzrunvelyofilia e.w. araverbaluri maniS-
neblebiT, romelTa Soris miuTiTeben saxis gamometyve-
lebaze, TvalebiT kontaqtze, sxeulebriv pozaze da Sexe-
baze. meore, xSirad saWiroa vicodeT individis qcevis uf-
ro Rrma mizezebi - aucilebelia maTi stabiluri maxasia-
Tebeli Tvisebebis, motivebis da ganzraxvebis codna.
informacia maT Sesaxeb momdinareobs sakmaod rTuli

46
procesebidan, romelic cnobilia kauzaluri atribuciis
saxelwodebiT - roca sxvisi qcevaze dakvirvebidan
vakeTebT daskvnas qcevis safuZvlad mdebare mizezebis
Sesaxeb.

araverbaluri komunikacia

mraval situaciaSi, qcevaze gavlenas axdens droebiTi


faqtorebi - guneba-ganwyoba, emociebi, daRliloba, gansxva-
vebuli wamlebi. adamianebi advilad kargaven moTminebas
da Seuracxyofas ayeneben sxvebs roca gaRizianebulni
arian vidre roca damSvidebulni arian. qcevaze mniSvne-
lovan gavlenas axdens alkoholi da gansxvavebuli wamle-
bi. radgan es droebiTi faqtorebi mniSvnelovan gavlenas
axdenen socialur qcevaze, saWiroa vicodeT maT Sesaxeb.
dgeba sakiTxi, rogor SeiZleba vicodeT maT Sesaxeb?
rogor gavigoT rogor guneba-ganwyobazea adamiani, damSvi-
debulia is Tu ara? erTi pasuxi amaze SeiZleba iyos
martivi, vkiTxoT maT amis Sesaxeb. magram aRmoCnda rom es
gza xSirad ar aris efeqturi. zogjer adamianebi malaven
TavianT Sinagan grZnobebs. zogjer gvatyueben kidec. ami-
tom, varaudoben rom arseboben informaciis sxva wyaroebi
qcevis am dafaruli mizezebis Sesaxeb - esenia e.w. ara-
verbaluri maniSneblebi. aRmoCnda, rom Cven SegviZlia
bevri ram gavigoT sxvebis guneba-ganwyobis da grZnobebis
Sesaxeb am e.w. dafaruli enidan romelic Tan axlavs
naTqvam sityvebs, magram arseboben naTqvami sityvebisagan
damoukideblad. araverbaluri komunikaciebi, sakmaod rTu-
li fenomenia da Seswavlilia gansxvavebuli Tvalsaz-
risiT. maT Soris gansakuTrebiT gamoikveTa ori sakiTxi: 1.
ras warmoadgens is bazisuri arxi romlis saSualebiTac
xorcieldeba araverbaluri komunikacia? da 2. ra roli
aqvs am araverbalur komunikaciebs socialur urTierT-
qmedebaSi?

araverbaluri komunikaciis bazisuri arxebi

47
araverbaluri komunikaciis arxebidan, metnaklebad
detaluradaa Seswavlili saxis gamometyveleba; TvalebiT
kontaqti; sxeulis moZraobebi da poza (anu sxeulebrivi
ena); Sexeba; proqsemika da paraena.
saxis gamometyveleba rogorc gunebis da emociebis
maCvenebeli. jer kidev cezars ekTvnis fraza 3saxe aris
sulis xati4 da unda iTqvas, rom es saRi azris doneze
kargi mignebaa. adamianis grZnobebi da eiociebi marTlac
aisaxebian saxeze da SeiZleba maTi wakiTxva. mTeli rigi
eqsperimentebi adastureben, rom eqvsi bazisuri emocia
naTlad aisaxeba adamianis saxeze. amaze jer kidev Tor-
daikma gaamaxvila yuradReba da bolo xanebSi daadastura
bakis eqsperimentebma (Back, 1984). esenia bedniereba, mwuxa-
reba, gakvirveba, SiSi, gabrazeba da zizRi. raTqmaunda es
imas ar niSnavs, rom Cven SegviZlia mxolod am eqvsi
gansxvavebuli saxis gamometyvelebis demonstrireba. emo-
ciebi mimdinareoben mraval kombinaciaSi da Tanac TiTo-
euli es reaqcia SeiZleba icvlebodes intensiobaSi. ami-
tom miuTiTeben, rom maTi variaciebis raodenoba iqneba
uamravi.
rom saxis gamometyveleba xSirad gamoxatavs adamianis
Sinagan mdgomareobas, maT grZnobebs, warmoSobs sakiTxs
saxis gamoxatulebebi Tavisi bunebiT ramdenad univer-
salurni arian? anu arsebobs Tu ara kulturaTa Sorisi
gansxvaveba emociebis gamoxatvaSi? situacia romelic gax-
dis adamians bedniers yvela kulturaSi gamoiwvevs Ri-
mils? an kidev, Cven SegviZlia aseve gamovicnoT saxis
gamometyvelebiT sxva kulturis adamianis emociebi, ro-
gorc amas sakuTari kulturis adamianebSi Cveulebriv
gamovicnobT? eqsperimentuli monacemebi adastureben, rom
sxvadasxva kulturis, an sakmaod gansxvavebul geo-
grafiul sferoSi mcxovrebi adamianebi amJRavneben msgavs
saxis gamometyvelebas, msgavsi emociis gamomwvev situ-
aciaSi. amasTan isini amJRavneben erTmaneTis saxis
gamometyvelebis gamocnobis unars. erTi sityviT saxis
gamometyvelebis ena universaluria.

TvalebiT kontaqti - aris araverbaluri komunikaciis


erT-erTi saintereso forma. misi mniSvneloba sakmaod
cvalebadobs konteqstisda mixedviT. albaT SemTxveviT ar

48
uwodeben Tvalebs 3sulis sarkmels4. sul mcire, TvlebiT
kontaqti miuTiTebs dainteresebaze, an mowonebaze, an
piriqiT Tvalis arideba (TvalebiT kontaqtebis arideba)
CaTvlilia ar mowonebis, an aramegobrulobis maCveneblad,
an kidkv simorcxvis maCveneblad (Zimbardo, 1977). SemTxveviTi
saubari SeiZleba gaxdes romantiuli interesis gamoxatu-
leba Tu erTerTi mosaubre miaRwevs TvalebiT kontaqts.
Sesabamisad ganrideba an kontaqtis darRveva Cveulebriv
miCneulia imas niSnavs rom ar gvainteresebs.
magram arsebobs gamonaklisi am zogadi principidan.
roca individi gvauwyebs cud ambavs, an laparakobs
CvenTvis raime mtkivneulze, SeiZleba Tvali agvaridos.
TvalebiT kontaqtis sinaklebe, zogjer SeiZleba niSnavdes
imas, rom individi morcxvia an SeSinebulia. an roca
individebi Secbunebulebi arian, ar moswonT roca isini
sxvisi daJinebuli yurebis fokusSi arian. elsvorTis,
fridmanis, perlikis da hoitis kvlevebSi (Ellsworth, Friedman,
Perlick & Hoyt, 1978), kolejis student gogonebs sTxoves
elaparakaT 3maTi cxovrebis intimur, personalur sfero-
ze, sakiTxebze romelzec kolejis studentebs ar uyvarT
saubari4. amis Semdeg subieqtebi icdidnen oTaxSi sadac
ucxo individi (eqsperimentatoris Tanamzraxveli) an mTe-
li drois 75%-is ganmavlobaSi uyurebda, an wamiT Sexeda
maT. Sedegebis analizma aCvena, rom daJinebiT yurebas
Secbunebuli gogonebi muqarad ganicdidian. daJinebul
yurebas am mniSvnelobas ar aZlevdnen subieqtebi, romle-
bic aseT Semacbunebel winadadebas ar iRebda.
xangrZlivi TvalebiT kontaqti SeiZleba gagebul iqnas
rogorc muqara da gansazRvravs imas, rom adamianebi gaur-
bian mas, an moqmedeben Semrigebluri maneriT. aris mona-
cemebi, romlebic miuTiTeben, rom daJinebiT cqera xSirad
interpretirebulia rogorc mtrobis an gabrazebis niSani.
monacemebi miuTiTeben, rom daJinebuli yureba iZleva
negatiur efeqts. adamianebi xSirad ganawyenebulni arian
daJinebuli yurebis fokusSi yofniT, radgan is gaaz-
rebulia rogorc mtrobis niSani. magram aris monacemebi,
romlebic miuTiTeben, rom SemTxveviT daJinebiT cqeras
aqvs pozitiuri Sedegi. aRmoCnda, rom daJinebiT yurebam
SeiZleba gazardos gamvlelisagan SemoTavazebuli daxma-
reba. Znelia Cauaro individs, romelic mowyalebas Txou-

49
lobs ise rom ar gasce rame, roca is daJinebiT gicqeriT,
roca Tqveni Tvali xvdeba mis Tvals.
amrigad, rogorc vxedavT TvalebiT kontaqts SeiZleba
hqondes ori, urTierTsawinaaRmdego mniSvneloba megob-
ruloba - mowoneba da muqara. orive SemTxvevaSi TvalebiT
kontaqti miuTiTebs met pirovnul CarTulobaze da ufro
maRal emocionalur Sinaarsze. emocia aris pozitiuri Tu
negatiuri damokidebulia konteqstze.
sxeulis ena: - Jestikulacia, moZraoba, poza. bolo
xanebSi mravali kvleva mieZRvna sxeulebrivi enis sakiTxs.
SromebSi gatarebulia azri, rom sxeulebriv moZraobaze
da pozaze dakvirvebiT SeiZleba imis interpretacia, rasac
isini amboben. erTi sityviT, daSvebulia rom sxeulebrivi
poza garkveuli informaciis matarebelia. araverbalur
maniSneblebs, romlebic am wyaroebidan mominareoben sxeu-
lis enas uwodeben, da CaTvlilia,rom is uzrunvelyofs
sasargeblo informacia sxvebis Sesaxeb.
sxeulebrivi ena xSirad miuTiTebs individis emocio-
nalur mdgomareobaze. moZraobaTa didi raodenoba gansa-
kuTrebiT roca sxeulis garkveuli nawili (mag. xeli)
akeTebs raRac gansxvavebuls (mag. Tmis wvaleba, an fxaWna)
miuTiTebs emocionalur aRZvraze. rac ufro didia aseTi
qcevis sixSire, miT ufro didia emocionaluri aRZvris
done, anu Cans rom nerviuloba saxezea.
ufro specifikur informacias sxvisi grZnobebis Sesa-
xeb iZleva Jestikulacia. gansakuTrebiT mniSvnelovania
e.w. niSnebis ena. ase mag. garkveuli JestebiT niSnebi
3SeCerdi4 da 3modi4, an Jesti 3dajeqi4, 3diax4, 3ara4,
3Semodi4, 3naxvamdis4 - esaa Jestebi, romelTa mniSvneloba
garkveuli mniSvnelobiT, kargadaa cnobili.
Jests mniSvneloba aqvs arsebiTad, roca damkvirvebels
da monawiles esmiT konteqsti, gansakuTrebiT roca
kulturuli gansxvavebebic cnobilia. xelis maRla aweva
gaSlili xelis guliT gareT niSnavs 3SeCerdi4. Sebru-
nebuli Jesti gaSlili xelis guli SigniT da TiTebis
moZraoba sxeulisaken niSnavs 3modi4, an 3Semodi4 da a.S.
bolos, sxeulis enas SeuZlia agreTve gamoavlinos
sxvisi Cvendami reaqcia. garkveuli sxeulebrivi moZraoba
an poza niSnavs mowonebas, xolo garkveuli sxeulebrivi
moZraoba an poza niSnavs uaryofas an armowonebas. mag.

50
kvlevebi aCveneben, rom roca saubrisas individi pirispir
zis odnav gadaxrili Cveni mimarTulebiT da Tavs gvikravs
xSirad roca vlaparakobT, vaskvniT, rom mas movwonvarT.
piriqiT, roca individi ar jdeba ise, rom pirispir iyos
CvenTan sxva mxaresaa gadaxrili da Wers ucqeris roca
vlaparakobT - gasagebia daskvna sawinaaRmdego iqneba - mas
ar movwonvarT, ar ainteresebs CvenTan saubari.
Sexeba: fizikuri kontaqti, rogorc araverbaluri
maniSnebeli. adamianebi Cveulebriv saubarSi exebian erT-
maneTs, exebian xeliT xanmokle kontaqtiT. dgeba sakiTxi
saubarSi aseTi kontaqtebi xom ar gamoxatave individis
garkveul damokidebulebas mosaubrisadmi? xom ar aqvs mas
raime informaciuli datvirTva? Tu aqvs, raze miuTiTebs
is? kvlevebi miuTiTeben, rom aseTi kontaqtebi SeiZleba
warmoadgendes garkveul araverbalur maniSneblebs, magram
Tu ras SeiZleba is niSnavdes damokidebulia mTel rig
faqtorebze.
jer erTi aRmoCnda, rom Sexeba ar xdeba SemTxveviTi
maneriT. is miyveba garkveul naTlad dadgenil nimuSebs.
ase mag. ufro xSirad mamakaci exeba qals, vidre piriqiT;
maRali statusis individi exeba dabali statusis indi-
vids da ara piriqiT da a.S.
Tu rogor SeiZleba gagebul iqnas Sexeba aRmoCnda rom
damokidebulia mTel rig faqtorebze. damokidebulia
imaze Tu vin gexeba - nacnobia Tu ucxo, Tqvenive sqesisaa
Tu sawinaaRmdego sqesis. damokidebulia TviT fizikuri
Sexebis bunebaze - aris is swrafi Tu xangrZlivi, nazia
Tu uxeSi, sxeulis ra nawils exeba. damokidebulia
agreTve konteqstze - ra situaciaSi xdeba Sexeba - saqmian
urTierTobaSi Tu socialur situaciaSi, xdeba sajaro
situaciaSi Tu piradulSi.
am faqtorebis gaTvaliswinebiT aRmoCnda rom Sexeba
SeiZleba gamoxatavdes keTilganwyobas, seqsualur inte-
ress, dominantobas da agresiasac ki. sapasuxo reaqcia
Sexebaze, cxadia damokidebulia imaze, Tu ra mniSvnelobas
mivawerT mas. amitom gasagebia, rom interpersonaluri
urTierTobis normalurad warmarTvisas saWiroa Sexebis
rogorc araverbaluri maniSneblis swori interpretacia.
miuxedavad sirTuleebisa kvleviTi monacemebi idas-
tureben, rom rodesac individi exeba meores arawinaaRmde-

51
gobrivi maneriT, faqizaT, xanmokled, sxeulis ara-
sensitur nawilebSi. zogadad viRebT pozitiur reaqciebs.
magram, Tu Sexeba aRqmulia rogorc statusis an Zala-
uflebis gamomxatveli, an roca is Zalian xangrZlivia da
intimuri, man SeiZleba gamoiwvios SfoTva, gabrazeba, nega-
tiuri reaqcia.
amrigad, umetes SemTxvevaSi Sexeba warmoadgens ara-
verbalur maniSnebels, magram is gamoyenebuli unda iqnas
zomierad da TavSekavebulad.

araverbaluri maniSneblebi da socialuri urTierTqmedeqa

adamianebi, roca pirvelad xvdebian erTmaneTs, buneb-


rivia surT kargi STabeWdilebebi datovon. amitom Cveu-
lebriv adamianebi cdiloben TavisTavi warmoadginon aseT
konteqstSi garkveuli dadgenili taqtikiT. anu marTon
situacia ise, rom datovon kargi STabeWdileba, moawonon
Tavi. isini epirferebian erTmaneTs, moaCveneben rom
eTanxmebian sxvadasxva sakiTxebSi, an moaCveneben Tavs rom
didad ainteresebT is rasac eubnebian - yvelaferi es
keTdeba imisaTvis rom Seqmnan keTili pirveli STabeW-
dileba sxvebSi (Jones, 1964). cxadia rom adamiani romelic
daxelovnebulia TavisTavis wardgenaSi (anu TviT-prezen-
taciaSi rogorc amas uwodeben) ukeTes STabeWdilebas
tovebs vidre is, romelic ar aris amaSi daxelovnebuli.
TviT-prezentacia rogorc zemoT aRvniSneT, Seicavs
iseT taqtikur qcevebs rogoricaa maamebloba, moCvenebiTi
daintereseba da a.S. magram aRmoCnda, rom garkveul
xarisxSi agreTve emyareba araverbaluri maniSneblebis
efeqtur gamoyenebas. rogorc aRvniSneT, saxis gamometyve-
leba, TvalebiT kontaqti, sxeulis poza garkveuli
mniSvnelobis matarebelia da maTi gamoyeneba SeiZleba
sakmaod efeqturad. individebi, romlebsac warmatebiT
SeuZliaT TavisTavis prezentacia raTa datovon dadebiTi
STabeWdileba, rogorc Cans, kargad acnobiereben am faqts.
isini cdiloben marTon STabeWdilebis moxdena sakuTari
araverbaluri maniSneblebis kontrolirebiT. roca isini
urTierToben sxvasTan, xSirad iRimebian, aRweven TvalebiT
kontaqts, Tavs ukraven daTanxmebis niSnad da a.S. Sedegad
isini xSirad axerxeben dadebiTi STabeWdilebis Seqmnas.

52
aRmoCnda, rom araverbaluri eqspresiis maRali done
yovelTvis ar aris gacnobierebuli Zalisxmevis Sedegi.
individebi gansxvavdebian erTmaneTisagan am ganzomile-
baSi, ase rom zogierTi ubralod ufro eqspresiulia vid-
re sxvebi. zogadad, Cans, rom aseTi eqspresiuloba
upiratesobas aZlevs adamians. am ganzomilebis maRali
donis mqone individebi, roca isini pirvelad xvdebian
vinmes, met dadebiT Sefasebas iReben vidre eqspresiulo-
bis dabali donis adamianebi (Riggio, 1986). miuxedavad
individualuri gansxvavebulobisa miTiTebul iqna mTeli
rigi araverbalur maniSneblebze, romlebic xSirad aris
gacnobierebuli da gamoiyeneba individis mier raTa
miaRwios mis Sesaxeb garkveuli STabeWdilebis Camo-
yalibebas - mag. momxmarebel-gamyidvelis urTierTobisas
da a.S.
araverbalur maniSneblebsa da dadebiT STabeWdilebas
Soris urTierToba ikvlies formaluri intervius situ-
aciaSi da dadasturda maT Soris kavSiri. aRmoCnda
gansxvavebuli samuSaos an poziciisaTvis individebis
SerCevis mizniT Catarebul interviuSi is vinc amJRavnebs
pozitiuri araverbaluri maniSneblebis eqspresiis maRal
dones interviuerisagan iRebs ufro maRal Sefasebas
vidre isini, romlebic amis dabal dones amJRavneben (Jones
da Morris, 1979). igive dadasturda korelaciur kvlevaSi.
aRmoCnda, rom individebi, romlebic interviuTi SerCeul
iyvnen sainJinro saswavleblebSi misaRebad amJRavnebdnen
Rimils, TvalebiT kontaqts da daTanxmebis Jestebs
intervius procesSi vidre isini, romlebsac uari eTqvaT.
monacemebi agreTve miuTiTeben rom Tu araverbaluri
maniSnebeli zedmetadaa gamoyenebuli SeiZleba interviu-
eris negatiuri reaqcia gamoiwvios. SeiZleba is CaTvlili
iqnas SecdomaSi Seyvanis mcdelobad, an eqspresiiT manipu-
lirebis mcdelobad. amasTan, araverbaluri maniSneblebis
maRali done, aRmoCnda rom Semfasebelze axdens pozitiur
gavlenas mxolod maSin, roca isini floben samuSaosaTvis
saWiro SedarebiT karg kvalifikacias.

aoaverbaluri maniSneblebi rogorc efeqturi iaraRi


sicruis gamosamJRavneblad

53
samwuxarod, sicrue jer kidev aris socialuri cxovre-
bis ganuyofeli sfero. individebi xSirad cdiloben
daumalon sxvebs TavianTi WeSmariti grZnobebi da rwmene-
bi. rogor SeiZleba gamovamJRavnoT sicrue?
Cveulebriv adamianebi axerxeben kontrols imaze, rasac
amboben, amitom aseT situaciaSi aRmoCnda rom araverba-
lur maniSneblebs SeuZlia mogvces saWiro informacia.
CaTvlilia, rom adamianebs SeuZliaTmotyuebis mcdelobis
gacnobiereba saxis gamometyvelebidan, sxeulebrivi enidan,
Tvalebis kontaqtebidan. arsebobs amis damadasturebeli
mravali eqsperimentuli monacemebi. kvlevebi adastureben,
rom roca uzrunvelyofilia sakmarisi araverbaluri
miniSnebebi, adamianebis umravlesobas SeuZlia WeSma-
ritebis siRruisagan garCeva albaTurze met xarisxSi.
arsebobs monacemebi, romlebic miuTiTeben specifikur
araverbalur maniSneblebze, romlebic SeiZleba sasargeb-
lo iyos siRruis gamosamJRavneblad. kerZod, aRmoCnda,
rom SeiZleba sicruis SemCneva e.w. mikroeqspresiaSi (saxis
gamometyvelebaSi cvlilebis gaelveba romelic wamebSi
xdeba), xmis tonalobis momenturi cvlileba, TvaliT
kontaqtis wamieri acileba\ mikroeqspresia saxeze emociis
gamomwvevi movlenis Semdeg Zalian swrafad vlindeba da
Tvlian, rom individi ver aswrebs niRabis morgebas.
amitom Tu expresiis es gaelveba SemCneul iqna man SeiZ-
leba gamoavlinos namdvili grZnobebi. xmis simaRlis
SecvlasTan dakavSirebiT, mravali kvleva miuTiTebs, rom
laparakis dros roca tyuils ureven saubarSi, xmis
simaRlis Secvla xdeba, is cotaTi maRali xdeba. asea ara
yovelTvis, magram xSirad xdeba rom is uzrunvelyofs
sicruis gasaRebs. da bolos, rodesac individi mizan-
dasaxulad gaurbis TvalebiT kontaqts, es xSirad aris
niSani imisa, rom isini tyuian. amrigad, araverbalur
maniSneblebze yuradRebis fokusireba dagvexmareba gava-
cnobieroT sicrue. rogorc aRniSnaven, rac ufro
cdilobs individi Cvens motyuebas, miT ufro vlindeba is
mis araverbalur qcevebSi. saintereso kvleva Caatares
amasTan dakavSirebiT depaulom, stounma da lesiterma
(DePaulo, Stone, Lassiter, 1985). kvlevam daadastura hipoTeza,
rom rac ufro maRalia subieqtis sicruis modifikacia,

54
miT ufro gamovlindeba sicrue mis araverbalur miniS-
nebebSi.
SesaZlebeli axsna am Sedegebisa aris is, rom roca
individi mondomebulia icruos efeqturad, mas tendencia
aqvs yuradRebis fokusireba moaxdinos imaze, rasac
ambobs. Sedegad, kritikuli araverbaluri arxebi infor-
maciisa rCeba yuradRebis gareSe da isini advilad
gamoavlenen tyuils.
amrigad, araverbaluri maniSneblebi SeiZleba gamo-
yenebuli iqnas rogorc sicruis gamomJRavnebis saSualeba,
magram rogorc samarTlianad miuTiTebs beroni Cven jer
kidev Sors varT am sakiTxis srulyofili gadawyvetisagan.
jer erT imitom, rom kvleviTi Sedegebi miuTiTeben, rom
unari SevamCnioT aseTi tyuili marTalia albaTurze
ufro maRalia, magram ufro maRalia aramniSvnelovnad
(umetes kvlevebSi araumetes 60%-is). garda amisa, rogorc
kvlevebiT dasturdeba molodini rom saqme gveqneba
tyuilTan, Cans rom ar aumjobesebs Cvens unars gamovic-
noT tyuili. amrigad, Tumca araverbalur maniSneblebs
SeuZliaT daxmareba, magram jer kidev Sorsa varT imisgan,
rom gamovaCnoT da ganvixiloT sxvebis tyuili.

qcevis mizezebis gageba

sxvisi guneba-ganwyobis, maTi grZnobebis codna, SesaZloa


sasargebloa - is gvexmareba interpersonaluri urTierTo-
bis ukeTesad warmarTvaSi, magram es sakiTxis mxolod
erTi mxarea. is socialuri percepciis problemis mxolod
nawilia. rogorc aRvniSneT socialuri percepciis,
problematikaSi aseve Semodis individis im Taviseburebe-
bis codna, individis im myari Tvisebebis codna, romelic
konsistenturia situaciidan situaciamde. Cven gvsurs
vicodeT individebis qcevis mizezebi. gvinda vicodeT Tu
ratom iqcevian isini ise rogorc iqcevian, garkveul
situaciaSi. procesi romlis saSualebiTac Cven viRebT
aseT informacias cnobilia rogorc atribucia - (miwera)
da warmoadgens socialuri fsiqologiis erT-erT ZiriTad
sakiTxs.

rogor vigebT qcevis mizezebs

55
rogor vaskvniT qcevidan mis safuZvlad mdebare dama-
xasiaTebel Tvisebebze? an saerTod SesaZlebelia ki
qcevidan davaskvnaT im pirovnul maxasiaTebel Tvisebebze,
romelic safuZvlad udevs qcevas. aseTi daskvna ki
aucilebelia, radgan individSi uSualod ar Cans is
niSnebi, romlebic avlenen mis am Tvisebebs. xSirad
adamianebma ar ician maT Sesaxeb da romc icodnen, xSirad
maT ar surT es codna gagvinawilon. albaT iSviaTad
moundeba individs gavigoT rom is aris Zunwi, agresiuli
an prejudisebiani da a.S. Cven gvWirdeba vicodeT adamia-
nebi. Cven vuyurebT adamianis qcevas da viyenebT infor-
macias raTa davaskvnaT mis safuZvlad mdebare pirovnul
Tvisebebze adamianis bunebaze. TiTqosda sakiTxi martivia.
qceva SesaZleblobas gvaZlevs gavigoT misi wyaro. magram
sakiTxi garTulebulia imiT, rom xSirad, adamianebi
moqmedeben ara maTi dispoziciebis gamo, aramed xSirad,
mTeli rigi faqtorebis gamoc, romlebic mis kontrols
ar eqvemdebarebian. amitom qcevidan mis safuZvlad mdebare
motivebze da maxasiaTebel Tvisebebze daskvna SeiZleba
seriozuli Secdomis mizezi gaxdes.
rogor SeiZleba gavigoT qceva, romelsac individi
axorcielebs, aris misi namdvili maxasiaTebeli Tvisebebis
Sedegi, Tu sxva faqtorebis gavlenis Sedegia? amaze
pasuxs gvTavazobs jonesis da devisis saTanado daskvnis
Teoria (Jones da Davis, 1965).
saTanado daskvnis Teoriis Tanaxmad adamianebi am amo-
canas yuradRebis, aqtiobebis garkveul tipebze fokusire-
biT wyveten. kerZod, yuradRebis im aqtiobebze foku-
sirebiT, romlebic mocemul sakiTxze informaciulebi
arian: pirveli - ganxiluli unda iqnas mxolod is qcevebi,
romlebic Tavisufladaa arCeuli; meore - unda gaanaliz-
des is qceva, romelic unikalur efeqts gvaZlevs da ara
Cveulebrivs; - e.i. romelic gvaZlevs iseT efeqts, rome-
lic ar SeiZleba miRebul iqnas sxva qceviT. mag. Tu
viciT, rom gogona daqorwinda mimzidvel, megobrul,
axalgazrda mdidar adamianze, am informaciidan TiToe-
uli CamoTvlili Tviseba SeiZleba gamodges misi qcevis
mizezad. amitom verafers vityviT gogonas namdvil
motivze. magram Tu gogona gaTxovda mamakacze, romelic
ar aris mimzidveli, Wirveulia, Tanac sakmao asakis, da

56
aris mdidari, ar gagviWirdeba davaskvnaT, rom masze
daqorwinebis mizezi aris meuRlis simdidre. am pirobebSi
gogonas gadawyvetileba ukve gvaZlevs saSualebas davaskv-
naT mis pirovnul Tvisebebze da motivebze, rom is did
Rirebulebas aZlevs fuls. amrigad, rogorc vxedavT, ada-
mianis maxasiaTebeli Tvisebis Sesaxeb daskvnisaTvis
gacilebiT ufro informaciulia qceva, romelic gansa-
kuTrebul efeqts gvaZlevs.
bolos, ianisi da devisi gvTavazobs, rom roca gvinda
individis gageba yuradReba unda mivaqcioT mis aqtivobebs,
romlebic dabali socialuri sasurvelobis arian. igu-
lisxmeba, rom Cven met informacias viRebT individis
Tvisebebis Sesaxeb maTi iseTi aqtiobebidan, romlebic
ordinaluridan gadaxrilni arian da ar arian waqezebuli
sazogadoebis mier.
amrigad, ianisis da devisi mier SemoTavazebuli Teoria
gvTavazobs, rom individis qcevidan Cven SegviZlia davaskv-
naT misi stabiluri Tvisebebis Sesaxeb, Tu es qceva: (1)
xorcieldeba Tavisufali arCeviT; (2) gvaZlevs gansakuTre-
bul ara Cveulebriv Sedegs; da (3) da aris dabali soci-
aluri sasurvelobis.

kelis socialuri atribuciis Teoria

umravles socialur situaciaSi Cven gvWirdeba vico-


deT Tu ratom iqcevian adamianebi ise, rogorc iqcevian.
amis codna aucilebelia, radgan Tu gvecodineba maTi
qcevis mizezebi, socialur urTierTobebSi SegviZlia
adaptirebuli qcevis ganxorcieleba. qcevis mizezebi, ra-
Tqmaunda, uamravi SeiZleba iyos, is TiTqmis ganu-
sazRvrelia. amitom, amocana rom gamartivdes xSirad
vsvamT sakiTxs - qcevis mizezi TviT individSia (e.i. qceva
momdinareobs individis pirovnuli Tvisebebidan, ganzrax-
vebidan, motivebidan), garemo pirobebSia (qceva momdinare-
obs socialuri da fizikuri samyaros garkveuli aspeq-
tebidan), Tu oriveSi? am sakiTxis gadawyvetas isaxavs
miznad kelis Teoria, romelic socialuri atribuciis, an
kauzaluri atribuciis saxelwodebiTaa cnobili.
kauzaluri atribuciis Teoria, maS, exeba imas, Tu
rogor gavceT pasuxi kiTxvaze 3ratom?4 anu rogor ganv-

57
sazRvroT Tu sad movaxdinoT qcevis mizezis atribucia
(miwera) TviT pirovnebaSi (mis pirovnul TaviseburebeSi),
garemoSi (socialuri da fizikuri garemos garkveul
aspeqtSi), Tu oriveSi.
warmovidginoT supermarketSi SeveswariT incidents -
myidveli pretenziebs gamoTqvams gamyidvelis mimarT sakma-
od uxeSad. kauzaluri atribuciis Teoria exeba imas, Tu
rogor unda movaxdinoT am qcevis mizezebis atribucia.
kerZod, TviT myidvelis Wirveul xasiaTs mivaweroT, Tu
misi pretenziebi CavTvaloT gamyidvelis uxeS qcevaze
reaqciad. e.i. mizezis atribucia movaxdinoT myidvelze,
gamyidvelze Tu orive CavTvliT damnaSaved, e.i. qcevis
mizezi mivawerT rogorc myidvels ise gamyidvels.
kelis azriT raTa gadavwyvitoT es sakiTxi saWiroa
yuradReba gavamaxviloT sam mTavar ganzomilebaze:
1. konsensusze - e.i. ra xarisxSi reagireben sxva
individebi imave maneriT stimulze an movlenaze rogorc
is piri, romelsac vixilavT. Cvens mier ganxilul
magaliTSi es niSnavs, rom yuradReba mivaqcioT Tu sxva
myidvelebic imave gamyidvelTan iqcevian Tu ara ise,
rogorc is, vis qcevis mizezebsac vadgenT. e.i. ramdenadaa
TanxmobaSi misi qceva sxva individebis qcevasTan.
2. konsistentobaze - ra xarisxSiac es piri reagirebs
mocemul stimulze an movlenaze imave maneriT sxva
SemTxvevaSi. e.i. yuradReba unda gavamaxviloT imaze, es
piri sxva drosac iqceoda Tu ara imave maneriT rogorc
axla.
3. gansxvavebuloba - ra xarisxSiac piri reagirebs
imave maneriT sxva stimulebze an movlenebze. e.i. myidveli
romlis qcevasac vixilavT, iqceva Tu ara imave maneriT
sxva gamyidvelebTan.
kelis azriT, am sami ganzomilebis analiziT Cven Seg-
viZlia movaxdinoT qcevis mizezis zusti atribucia. Tu
ganvixilavT Cvens mier SemoTavazebul magaliTs, analizi
Semdeg saxes miiRebs.
davuSvaT: 1. arcerTi sxva myidveli ar acxadebs raime
pretenzias am gamyidvelis mimarT (e.i. konsesunsi aris
dabali); 2. Tqven gagaxsendaT, rom es myidveli guSinac
gamoTqvamda gamyidvelis mimarT pretenzias (e.i. konsis-
tentoba aris maRali) da 3. SevamCnieT rom es myidveli

58
sxva gamyidvelebis mimarTac gamoTqvams pretenziebs
(gansxvavebuloba aris dabali). am SemTxvevaSi kauzaluri
atribuciis Teoria miuTiTebs, rom qcevis mizezi pirov-
nebis Sinagan Taviseburebebs unda mivaweroT. rom es
individia Wirveuli, uyvars Civili.
davuSvaT arsebobs Semdegi pirobebi: 1. sxva myidve-
lebic pretenzias acxadeben am gamyidvelis mimarT
(konsesunsi aris maRali); 2. SevamCnieT, rom es myidveli
sxva drosac gamoTqvamda pretenziebs am gamyidvelis mi-
marT (konsistentoba aris maRali); 3. Tqven SeamCnieT rom
is sxva gamyidvelebis mimarT pretenziebs ar gamoTqvams
(e.i. gansxvavebuloba aris maRali). aseT pirobebSi mis
qcevas miawerT garegan mizezebs (e.i. TviTon is gamyidveli
iwvevs qcevis provocirebas).
amrigad, kelis kauzaluri atribuciis Teoria gvTava-
zobs rom Cven tendencia gvaqvs mivaweroT individis qceva
mis Sinagan mizezebs, roca konsensusi aris dabali,
konsistentoba aris maRali da gansxvavebuloba aris
dabali. piriqiT, mizezebis atribucias vaxdenT garemo
pirobebze roca samive, konsesunsi, konsistentoba da
gansxvavebuloba aris maRali. xolo roca konsensunsi
dabalia, konsistentoba da gansxvavebuloba maRalia, mize-
zis atribucias vaxdenT orive faqtorze (Kelley, H.H. 1967).
kelis kauzaluri atribuciis Teoria sakmaod kargad
SeiZleba gamoyenebul iqnas iseTi konkretuli socialuri
situaciis asaxsnelad, romelzedac zemoT gvqonda
saubari. Semdgomma kvlevebma aCvenes, rom Teoria garkveul
modifikacias saWiroebs. ufro zestad, aucilebeli xdeba
mTeli rigi fenomenebis gaTvaliswineba. maT Soris gamo-
yofen Semdegs:
moulodneli winaaRmdeg mosalodneli movlenebi, anu
rodis vaxdenT kauzalur atribucias da rodis ara. saRi
azriT adamianebs aqvT tendencia mihyvnen 3umoklesi wina-
aRmdegobis gzas4. e.i. adamianebi cdiloben ramdenadac
SesaZlebelia naklebi energiis xarjviT miaRwion Sedegs.
kelis mier SemoTavazebuli analizi ki moiTxovs sakmao
Zalisxmevas. konsensusis, konsistentobis da gansxvavebis

dabali konsensusi
(sxva piri ar reagirebs
raimeze imave maneriT).
atribucia
atribucia rogorc Sinagan
garegan
dabali
maRali
maRali
maRali konsensusi (es
gansxvavebuloba
gansxvavebuloba
konsistentoba atribucia Sinagan mizezze 59
maRali
dabali
maRali konsistentoba
gansxvavebuloba
konsistentoba ise garegan mizezebze
(sxva maRali
(piri
(piri imave
imave konsensusi
adamianebi imave
maneriT
maneriT sti-
ar
ar (am pirismizezebze
qceva momdinare-
(es
(es piri
(piri
piriamam stimulze
reagirebs
amave
stimulze
maneriT imave
amave
imave
rea- (piris qceva momdinareobs
(sxva pirebi amave stimulze obs misiqceva
(piris Sinagani mizezebi-
mulze
reagirebs
reagirebs
maneriT
stimulze
girebs
maneriT imave
sxva maneriT
gansxvavebul
gansxvavebul
reagirebs
msgavsi
reagirebs ar
sxva
maneriT
gansxvavebul
sxva Sinagani damomdinareobs
garegani
igive maneriT reagireben).
reagiren).
stimulebze).
stimulze). dan, (Tvisebebi,
garegani motivebi)).
mizezebidan).
SemTxvevaSic).
sxva SemTxvevaSic).
SemTxvevaSi).
stimulze). mizezebidan).
Sesabamisi informaciis mopoveba SeiZleba iyos rogorc
xangrZlivi ise Zneli. adamianebs ki tendencia aqvT Tavi
aaridon aseT kognitur Sromas, ramdenadac es SesaZ-
lebelia. adamianebi, mraval situaciaSi mzad arian nakle-
bi winaaRmdegobis gziT gaakeTon daskvnebi qcevis mizeze-
bis Sesaxeb. rogorc amboben, 3mokle CarTvebiT4 gaakeTon
daskvna. erT-erTi aseTi saSualeba, romelic gaaiolebs
daskvnas SeiZleba iyos individis gamocdileba. adamianeb-
ma, adrindeli gamocdilebidan ician, rom garkveuli saxis
qcevebi arsebiTad Sinagani faqtorebidan momdinareoben,
maSin roca garkveuli qcevebi ufro xSirad garegani
mizezebidan momdinareoben. mag. adamianebma gamocdilebiT
ician, rom cxovrebiseul mraval sferoSi, warmateba Cveu-
lebriv aris unarebisa da Zalisxmevis funqcia. e.i. ician,
rom warmatebas Sinagani faqtorebi gansazRvraven. amitom,
roca igeben, rom individi aRwevs garkveul warmatebas,
maSinve uSveben rom misi warmateba momdinareobs Sinagani
mizezebidan (unari da Zalisxmeva), im faqtorebis
detaluri analizis gareSe, razec miuTiTebda keli. e.i.
daskvna keTdeba 3mokle CarTviT4 umciresi winaaRmdegobis
gziT. eqstensiuri kauzaluri analizis saWiroeba mxolod
maSin dgeba, roca qceva aris moulodneli da ar eTanxmeba
imas, rac viciT am individis Sesaxeb, an saerTod adamianis
Sesaxeb (Hastie, 1984). amrigad, kelis Teoria aris kau-
zaluri atribuciis swori aRwera rodesac mas aqvs
adgili. magram misi gamoyeneba ar aris saWiro mraval
situaciaSi. ar aris saWiro imitom, rom rogorc amaze
miuTiTeben socialuri fsiqologebi, adamiani kogniturad
Zunwiarsebaa (am fenomens ufro dawvrilebiT momdevno
TavSi SevexebiT), rom mas ubralod ar surs Tavis
Sewuxeba. adamianebi arCeven TavianTi 3kognituri energia4
Semoinaxon situaciisaTvis romelic eCvenebaT rom aris
axali da uCveulo.
nebismieri da aranebismieri qceva. gansxvaveba qcevis am
or formas Soris keTdeba imis mixedviT Tu qceva
ramdenad eqvemdebareba individis kontrols. aranebismieri,
anu rogorc miuTiTeben, naklebad voluntaristuli qceva,
naklebad eqvemdebareba adamianis kontrols. orive, ro-
gorc nebismieri ise aranebismieri qceva aRwers speci-
fikuri piris qcevas, magram isini gansxvavdebian arsebiTad

60
erTmaneTisagan. pirveli eqvemdebareba individis kon-
trols, meore ara. am ori tipis qcevis mizezebis dadgeni-
sas, aRmoCnda rom saWiroa gansxvavebuli tipis infor-
maciis mopoveba. e.w. voluntaristuli qcevis interpreta-
ciisas adamianebs tendencia aqvT xazi gausvan informacias
gansxvavebulobis Sesaxeb, maSin roca naklebad volun-
taristuli qcevis interpretaciisas yuradRebas vuTmobT
informacias konsensusis Sesaxeb. safuZveli aseTi gansxva-
vebisa aris is, rom roca aqtioba Tavisi bunebiT volun-
taristulia, misi gageba ufro SeiZleba ganzraxvis
terminebSi. informacia ganzraxvis Sesaxeb ufro advilad
SeiZleba iqnas miRebuli gansxvavebulobebidan (Tu rogor
moqmedebs individi gansxvavebul situaciebSi) vidre,
konsensusisagan (Tu rogor moqmedeben gansxvavebuli ada-
mianebi mocemul situaciaSi). xolo naklebad voluntaris-
tuli qcevebi ukeTesad SeiZleba gagebul iqnas im garegani
pirobebis terminebSi, romlebic iwveven maT. aseTi infor-
macia ki ufro advilad SeiZleba mopovebul iqnas konsen-
susidan, vidre gansxvavebulobidan.
Seufasebloba da gadafaseba. exeba individis qcevis
Sinagani mizsezebis mniSvnelobis gadafasebis tendencias
im xarisxSi, ra xarisxSic arsebobs amave qcevis sxva
mizezebi. vTqvaT, Tqveni megobari, studenti mkacr
gamomcdelTan iRebs dabal Sefasebas. rogor axsniT
Tqveni megobris warumateblobas? Sansi didia, rom misi
warumatebloba gamomcdelTan dakavSirebul faqtorebs
miaweroT. aseT SemTxvevaSi Cveulebriv uSveben, rom
gamomcdelia zedmetad mkacri, arasamarTliani, moiTxovs
imas rac ar unda moiTxovos da a.S. magram, dauSvaT Tqven
isic iciT, rom Tqvens megobars wignis kiTxva ar uyvars,
leqciebze iSviaTad dadis. aseT SemTxvevaSi ufro
saalbaToa, rom misi warumateblobis axsnisas
gamomcdelTan dakavSirebul faqtorebs ar dauwyebT
Zebnas. am situaciis arsi martivia, Tqven ukve fiqrobT,
rom warumateblobis, sul mcire, arsebobs ori mizezi
gamomcdeli da studentis sizarmace. Seufasebloba
rogorc atribuciis erTerTi principi mdgomareobs imaSi,
rom Cven tendencia gvaqvs naklebad SevafasoT sxvisi
qcevis romelime SesaZlebeli mizezis mniSvneloba Tu
arsebobs sxva SesaZlebeli mizezi.

61
davuSvaT gansxvavebuli situacia, Tqveni megobari
iRebs umaRles Sefasebas aseT mkacr gamomcdelTan. arse-
bobs didi albaToba, megobris warmatebis mizezebi TviT
mis inteleqtualobas, gulmodgineobas miaweroT. aseT
daskvnas mxars uWers gamomcdelis simkacre, misi Wirve-
uloba da a.S. erTi sityviT, arsebobs ori faqtori, erTi
romelic warmatebis mxardamWeria (inteleqtualuri done,
gulmodgineoba) da meore Semkavebeli (gamomcdelis sim-
kacre, Wirveuloba). da aseT situaciaSi, miuxedavad Wirve-
uli gamomcdelisa, Tqveni megobari aRwevs warmatebas.
aseT situaciaSi vlindeba atribuciis meore gadafasebis
principi. atribuciis es principi gvTavazobs, rom rodesac
faqtorebi romlebic mocemul qcevas mxars uWeren da
akaveben orive arsebobs erTdroulad da qceva mainc
xorcieldeba, arsebobs tendencia meti wona mivaweroT
mxardamWer faqtors (gadafasebis tendencia).
rogorc gadaWarbeba, ise Seufasebloba aRmoCnda rom
mniSvnelovan rols TamaSobs kauzaluri atribuciis
procesSi, gansakuTrebiT situaciaSi, roca ar SegviZlia
xangrZlivi drois ganmavlobaSi davakvirdeT sxvis qcevas.
e.i. situaciaSi roca informacia konsistentobaze an
gansxvavebulobaze gvaklia.

Secdomebi kauzalur atribuciaSi

rogorc vnaxeT, kauzaluri atribucia racionalur


process warmoadgens. individi roca cdilobs gaigos
sxvisi qcevis mizezi yuradRebas amaxvilebs garkveul
faqtorebze, axorcielebs Tanmimdevrul logikur proce-
sebs da midis garkveul daskvnamde. erTi sityviT atri-
bucia logikuria mraval aspeqtSi. magram aRmoCnda, rom
kauzaluri atribucia SeiZleba aRmoCndes mniSvnelovani
Secdomis wyaro - e.i. is Seicavs tendenciebs romlebmac
SeiZleba migviyvanos seriozul Secdomamde. maT Soris
gansakuTrebiT gamoyofen: fundamentaluri atribuciis
Secdomas, moqmed-damkvirveblis efeqts, da TviTdacviT
Secdomas.
atribuciis fundamentaluri Secdoma, anu poziciuri
mizezebis rolis gadafaseba. aRmoCnda, rom arsebobs
Zlieri tendencia, sxvisi qceva avxsnaT ufro TviT indi-
vidis pirovnuli maxasiaTeblebiT, e.i. dispoziciuri faq-

62
torebiT, vidre situaciuri mizezebiT. roca Cven vxedavT,
rom individi meores megobrulad eqceva an axorcielebs
mis mimarT mtrul, agresiul qcevas Cveulebriv vaskvniT,
3is ase iqceva imitom, rom aseTi tipis adamiania4, rom is
bunebiT megobrulia, an bunebiT egoisti da borotia.
saintereso kvleva Caatares amasTan dakavSirebiT devid
napolitanma da jorj gitalsma (David Napolitan & George
Goethals, 1979). eqsperimentul situaciaSi kolejis studen-
tebs esaubreboda damkvirvebeli, romelic specialdeboda
klinikur fsiqologiaSi. es ukanaskneli, rogorc cru
subieqti saubarSi iqceoda an megobrulad da Tbilad, an
kritikulad da aramegobrulad. studentebis (e.i. subi-
eqtebis) erT jgufs, eqsperimentatorebi eubnebodnen rom
is moqmedebda spontanurad, maSin rodesac studentebis
meore jgufs eubnebodnen, rom is moqmedebda (megobrulad
Tu aramegobrulad) eqsperimentatoris instruqciis Tanax-
mad. saubris damTavrebis Semdeg studentebs sTxovdnen mis
Sefasebas. aRmoCnda, rom orive jgufis studentebi afa-
sebdnen mas rogorc megobrul Tbil pirovnebas Tu is
megobrulad iqceoda da rogorc aramegobruls da
mtruls, Tu is iqceoda aramegobrulad. da es miuxedavad
imisa, studentebis erT jgufs eubnebodnen, rom isini
iqceodnen megobrulad Tu aramegobrulad eqsperimentis
instruqciis Sesabamisad. e.i. miuxedavad imisa, rom maTi
qceva determinebuli iyo eqsperimentebis moTxovniT da
subieqtebma icodnen es, qcevis mizezis atribucia xdeboda
individis Sinagan faqtorebze.
amrigad, rogorc vxedavT, arsebobs dispoziciuri
faqtorebis mniSvnelobis gadafasebis Zlieri tendencia,
romelsac uwodeben atribuciis fundamentur Secdomas.
SesaZloa qcevaze aseve gavlena moaxdinos mravalma
situaciurma faqtorma, magram Turme Cven tendencia gvaqvs
movaxdinoT maTi ignorireba, yovel SemTxvevaSi mas
naklebi mniSvneloba mivaweroT.
amrigad, dispoziciuri mizezebis, gadafasebis da
situaciuri mizezebis Seufaseblobis tendencia aris
sakmaod Zlieri.
erTi axsna atribuciis fundamentaluri Secdomisa
mdgomareobs SemdegSi: roca Cven vuyurebT sxvis qcevas,
Cven fokusirebuli varT mis moqmedebaze. konteqsti,

63
romelSic es qceva xorcieldeba rCeba rogorc foni.
Sedegad situaciuri mizezebis SesaZlebeli gavlena
gaucnobierebeli rCeba. meore interpretacia amave faqtisa
aris is, rom individma SeiZleba SeamCnios situaciuri
faqtorebi, magram ar aniWebs mas saWiro mniSvnelobas - e.i.
adamianebi ar aRiqvamen maT, rogorc mniSvnelobis mqones
ra mniSvnelobac maT aqvT (Gilbert & Jones, 1986).
atribuciis fundamentalur Secdomas aqvs mniSvne-
lovani nagulisxmevi azri. kerZod, rodesac saqme gvaqvs
umciresobis jgufis an sxva socialurad araxelsayreli
jgufebis mimarT prejudisebTan, aRmoCnda rom adamianebma,
Tundac rom gaacnobieron is situaciuri mtruli Zalebi,
romlebic ganixilaven am jgufis wevrebis qcevebs, es
individebi mainc aRqmuli iqnebian, rogorc TavianTi
sakuTari mdgomareobisaTvis pasuxismgeblebi. aqedan
gasagebia, Tu ra didi praqtikuli mniSvneloba SeiZleba
hqondes atribuciis fundamentalur Secdomas.
moqmed-damkvirveblis efeqti - atribuciis fundamenta-
luri Secdomidan gamomdinareobs atribuciis Secdomis
meore saxe, romelic moqmed damkvirveblis efeqtis
saxeliTaa cnobili. es Secdoma gamomdinareobs tenden-
ciidan, sakuTari qceva ufro axsna garegani an situaciuri
mizezebiT, magram roca sxvisi qcevis mizezzea laparaki,
arsebobs tendencia, is avxsnaT TviT am individis Sinagani
maxasiaTeblebiT. mag. roca vxedavT rom individi waiqca,
mizezebis atribucias vaxdenT TviT am individis pirovnul
maxasiaTeblebSi (mouxerxebelia, dondloa da a.S.), magram
Tu me waviqeci - mizezis atribucias situaciaze vaxdenT -
gza aris uswormasworo da a.S. - erTi sityviT 3Tqven wai-
borZikeT, me mibiZges4. maS, moqmed-damkvirveblis efeqtis
arsi mdgomareobs imaSi, rom Cven tendencia gvaqvs Cveni
qceva aRviqvaT rogorc momdinare situaciuri mizezebidan,
magram sxvebis qceva aRviqvaT rogorc momdinare maTi
dispoziciebidan.
miuxedavaT imisa, rom moqmed-damkvirveblis efeqti
sakmaod zogadia, es tendencia SeiZleba SaizRudos
garkveul pirobebSi. mag. Tu Cven individisadmi empaiurad
varT ganwyobili, vcdilobT samyaro davinaxoT ise,
rogorc is xedavs, da atribucia misi qcevis mizezebze
moxdeba ufro situaciaze. magram Tu sxvisi qcevis

64
situaciuri mizezebi aSkaraa, gamokveTilia, Cven mas met
wonas mivawerT. bolos, moqmed-damkvirveblis efeqti
SeiZleba agreTve daZleul iqnas e.w. TviT-dacviTi
SecdomiT.
TviT-dacviTi Secdoma - miuTiTebs individis tenden-
ciaze sakuTari warmateba axsnas Sinagani mizezebiT -
inteleqtis maRali doniT, gamWriaxobiT da a.S. xolo
warumateblobis mizezebis atribucia moaxdinos situaci-
ur faqtorebze. vTqvaT, amaTu im sferoSi Tqven Tqveni
saqmianobisaTvis daimsaxureT ufrosis maRali Sefaseba.
ras miawerT Tqvens am warmatebas? moqmed-damkvirveblis
efeqti varaudobs, rom Tqveni warmateba unda axsnaT
situaciuri faqtorebiT -- 3problema iyo advili, ufrosi
iyo mowyale Tqvens mimarT da a.S.4 magram, saeWvoa ase
moxdes. Cveulebriv aseT situaciaSi adamianebi warmatebas
xsnian Sinagani mizezebiT. magram, Tu Tqveni saqmianobiT
ufrosi ukmayofilo darCa, daiwuna Tqveni saqmianoba,
maRali albaTobaa, rom Tqveni warumateblobis mizezebis
atribucia situaciur garegan faqtorebze moaxdinoT -
amocana iyo Zalian Zneli, Tqveni ufrosis Sefasebis
standartebia Zalian maRali da a.S. erTi sityviT, moqmed-
damkvirveblis Secdomis Sebrunebul saxesTan gvaqvs saqme.
atribuciis Secdomis am tipis mixedviT Cven tendencia
gvaqvs miviRoT krediti pozitiuri qcevidan an misi
Sedegidan da gavkicxoT garegani situaciuri mizezebi
negatiuri SedegebisaTvis. es tendencia cnobilia, rogorc
TviT-dacviTi Secdoma (Miller & Ross, 1975).
monacemebi miuTiTeben, rom TviT-dacviTi Secdoma
momdinareobs ori urTierTdakavSirebuli wyarodan. pirve-
li, atribuciis aseTi 3Secdoma4 SesaZlebels xdis davic-
vaT an gavzardoT TviTSefaseba. Tu CavTvliT rom pozi-
tiuri SedegebisaTvis Cven TviTon varT pasuxismgeblebi,
da veravin ver gvisayvedurebs negatiuri SedegebisaTvis,
Cveni Sexeduleba sakuTari Rirebulebis Sesaxeb mxar-
daWerili iqneba. da meore, TviT-dacviTi gadaxra uzrun-
velyofs gavaumjobesoT Cveni saxalxo imiji - 3gamoviyu-
rebodeT kargad4 - sxvis TvalSi.
atribuciuli Secdomis es saxe SeiZleba mravali
interpersonaluri specifikuri urTierTobis mizezi gax-
des. mag. roca ori an meti individi muSaobs erT amo-

65
canaze, TviT-dacviTi Secdomis principis mixedviT, TiTo-
eulma SeiZleba saqmianobaSi warmateba aRiqvas ara
rogorc maTi gaerTianebuli Zalisxmevis Sedegi, aramed
rogorc misi sakuTari Zalisxmevis Sedegi. cxadia, rac
ufro gamoikveTeba saqmianobis aseTi Sefaseba, miT ufro
advilad gaCndeba bzari maT TanamSromlobaSi.

atitudebi da Rirebulebebi rogorc atribuciis


determinantebi.

kauzaluri atribuciis kvlevebi adastureben, rom


atribucia kavSirSia individis atitudebTan da Rirebule-
bebTan. miuTiTeben, rom kauzaluri atribucia
determinirebulia socialuri sferos am aspeqtiT. am
faqtis sakmaod efeqtur dadasturebas iZleva Feather-is
(Feather-1985) kvleva. man avstraliis erTerTi kolejis
studentebs sTxova umuSevrobis gansxvavebuli SesaZ-
lebeli mizezebis Sefaseba. umuSevrobis mizezebidan
zogierTi iyo pirovnuli faqtorebi (mag. umuSevrebSi
motivaciis nakleboba) da zogierTi miuTiTebda garegan
faqtorebze (mag. ekonomiuli recesiuloba). raTa daedgina
subieqtebis politikuri Tvalsazrisi (arian isini
konservatorebi Tu liberalebi) Catarda kamokiTxva
kiTxvarebis saSualebiT. Sedegebi aCvenebda, rom subieqtis
atitudebi dakavSirebuli iyo mis mier umuSevrobis
SesaZlebeli mizezebis SefasebasTan. kerZod, subieqtebi,
rac ufro gamokveTilad amJRavnebdnen konservatiul
tendenciebs, miT ufro met mniSvnelobas aZlevdnen
umuSevrobis pirovnul mizezebs. da rac ufro naklebad
iyo gamoxatuli situaciaSi konservatizmi, ufro met
mniSvnelobas aniWebdnen isini umuSevrobis garegnul
mizezebs. aseve, am kvlevaSi garkveuli damokidebuleba
dadasturda Rirebulebebsa (iyo patiosani an pasuxis-
mgebluri) da umuSevrobis mizezebs Soris.
amrigad, mtkicdeba, rom sxvisi qcevis rogorc mniSvne-
lovani socialuri movlenis axsnaze gavlenas axdenen
Cveni atitudebi, Rirebulebebi da rwmenebi. miuTiTeben,
rom es warmoadgens socialuri samyaros gagebisadmi,
kelis mier SemoTavazebuli informaciaze damyarebuli

66
racionaluri midgomisagan gansxvavebul midgomas (R. A. Ba-
ron & D.Byrne, 2000).

atribuciis Teoriis praqtikuli gamoyeneba

kauzaluri atribuciis Teoria ara marto mimzidveli


aRmoCnda Teoriuli TvalsazrisiT, aramed Rirebuli
gaxda praqtikuli, gamoyenebiTi TvalsazrisiT. Teoria
sakmaod efeqturad iqna gamoyenebuli konkretuli
problemis gadasawyvetad: pirveli, atribuciis Sesaxeb
bazisuri codna gamoyenebul iqna gaupatiurebis msxverp-
lis da sxva seriozuli danaSaulisadmi reaqciis gagebis
amocanis mimarT (Kenekar, Pinto, Mazumdar, 1985). samwuxarod,
gaupatiurebis msxverpli, xSirad aRqmulia rogorc
pasuxismgebeli im vnebisaTvis rac mas miayenes - rom man
ar miiRo gamafrTxilebeli zomebi an TviTon gaakeTa
iseTi ram, rac waaqezebda Tavdamsxmels da a.S. gaupati-
urebis msxverpli, acnobierebs ra sxvebis aseT
SesaZlebel reaqcias, winaaRmdegia kriminalis Sesaxeb
ganacxadon policiaSi an sxva Sesabamis organizaciebSi.
kvlevebi adastureben, rom maTi aseTi winaaRmdegoba ufro
didia pirobebSi, sadac atribucia, imis analogiuri raze-
dac zemoT mivuTiTeT, advilia (mag. roca msxverpls ara
aqvs raime fizikuri dazianebis niSnebi da sxva).
atribuciis Teoria, navaraudevia, rom naTels mohfens im
3logikas4, romelsac emyareba analogiuri daskvnebi da
amiT xels Seuwyobs faqtis sworad Sefasebas.
meore, atribuciis principebi warmatebiT iqna gamoyene-
buli interpersonaluri konfliqtebis mosagvareblad
(Baron, 1985). dadasturda, rom interpersonalur konfliqt-
Si individis mier axsna da miTiTeba imaze, ratom iRebs is
im pozicias, romelsac icavs (mag. imitom rom gul-
wrfelad swams misi poziciis siswore an patiosneba),
amcirebs konfliqts da zrdis SeTanxmebis miRwevis
albaTobas. amdenad, atribuciis Teoria gvTavazobs
teqnikas, romelsac SeiZleba mniSvnelovani Rirebuleba
qondes aRiarebuli konfliqtebis gadawyvetaSi.
mesame, atribuciis principebis codnas efeqturad
SeuZlia daxmareba colqmrul urTierTobaSi seriozuli
siZneleebis mizezebis gagebaSi (Holtzworth- Munroe & Jacobson,

67
1985). aRmoCnda, rom cudad Seguebuli wyvili ufro vidre
kargad Seguebuli wyvili Tavisi partnioris negatiuri
aqtiobis atribucias mis Rrma pirovnul Treidebze da
xasiaTze axdens. amdenad, aseT wyvils mcire imedi aqvs
mdgomareobis Secvlisa. kargad Seguebul wyvils ten-
dencia aqvs partnioris negatiuri aqtiobebi garegan
SemTxveviT mizezebs miaweros. gamomdinare aqedan vara-
udoben, rom atribuciis principebis gacnobiereba da amiT
erTmaneTis qcevis mizezebis atribuciis Secvla xels
Seuwyobs ojaxuri uTanxmoebis Semcirebas.
meoTxe, atribuciis principebi SeiZleba gamoyenebul iqnas
individualuri problemebis mosagvareblad. warmatebiT
iqna gamoyenebuli aseTi procedura studentebis mimarT,
romlebic garkveul siZneleebs ganicdidnen kolejis
situaciaSi. rogorc kvlevebi miuTiTeben, erTerTi prob-
lema, romelic Cndeba individis studentur cxovrebaSi
aris is, rom isini siZneleebis mizezebis atribucias
axdendnen TavianT Sinagan mizezebze (mag. rom maT ar
aRmoaCndaT saTanado unarebi da sxva). Tu aseTi individi
SesZlebs Tavisi warumateblobis mizezebis atribuciis
garegan droebiT mizezebze gadatanas (vTqvaT kolejis
garemosadmi Segueba), amas SeiZleba mniSvnelovani efeqti
hqondes.
sakmaod efeqturad iqna gamoyenebuli kauzaluri atri-
buciis principebi rogorc Terapiis forma im negatiuri
midgomeebis winaaRmdeg brZolaSi, romlebic momdinareoben
individis dabali TviTSefasebidan. gamoiTqva mosazreba,
rom siZneleebis umravlesoba, romlis winaSec aRmoCn-
debian dabali TviTSefasebis mqone individebi, momdi-
nareoben mcdari atribuciidan. gansakuTrebiT xazgasmuli
iqna, rom dabali TviTSefasebidan gamomdinare tanjva,
warmoadgens pirovnuli atribuciis nimuSis Sedegs,
romelic pirdapir sawinaaRmdegoa imisa, rasac gulis-
xmobs self-dacviTi Secdoma. gansxvavebiT individebis
umravlesobisagan, dabali TviTSefasebis individebs
tendencia aqvT TavianTi marcxis atribucia moaxdinon
Sinagan mizezebze (TavianT realur Tu warmosaxul
sisusteebze), xolo TavianT warmatebebs miaweren garegan
mizezebs (iRbali, advili amocana). Sedegad atribuciis
Teoria saintereso perspeqtivebs gvTavazobs: rom dabali

68
TviTSefasebis damarRveveli efeqtebi SeiZleba Semcirdes
atribuciis sawinaaRmdego mimarTulebiT warmarTviT -
individma Tavisi marcxi miaweros garegan faqtorebs,
xolo warmatebebi Sinagan mizezebs. mTeli rigi kvlevebisa
adasturebs am hipoTezas.
amrigad, individebisaTvis, romlebic itanjebian dabali
TviTSefasebiT gamowveuli efeqtebiT, saukeTeso strate-
gia iqneba Secvalon sakuTari Sesrulebis mizezebis atri-
bucia.

sakuTari Tavis gageba

rogor vigebT sakuTar Tavs? TiTqosda ar unda iyos es


rTuli problema. bolosdabolos, Cveni sakuTari grZno-
bebi, motivebi, interesebi Riaa uSualo dakvirvbisaTvis,
amitom advili unda iyos maT Sesaxeb informaciis miReba,
Tu yuradRebis fokusirebas Cvens Sinagan samyaroze
movaxdenT. SesaZloa es asecaa, magram miuTiTeben agreTve
problemebze, romlebic dgeba Cveni Sinagani samyaros
gagebasTan dakavSirebiT - jererTi, is rom Cven xSirad
ver vacnobierebT yovel SemTxvevaSi zogierT faqtorebs,
romlebic gavlenas axdenen Cvens qcevebze. Cven SeiZleba
vicodeT ras vakeTebT mocemul momentSi, magram SeiZleba
ar vicodeT an mcdarad vicodeT Tu ratom vakeTebT ase;
da meore, xSirad Znelia Tu ara SeuZlebeli, SevafasoT
sakuTari pirovnuli Tvisebebi, unarebi da atitudebi Cvens
garSemo arsebul adamianebTan maTi mimarTebis gareSe. Tu
gvinda vicodeT Cveni Tavi, saWiroa socialuri informacia
- maTi komentarebi, ukukavSirebi, romlebsac gvawvdian
sxvebi. swored am problemebs exeba daril bemis self-
percepciis Teoria.

bemis TviTpercepciis Teoria

bemis Teoriis amosavali principia is, rom Cven xSirad


ar viciT Cveni atitudebi, grZnobebi an emociebi. Cven
vTvliT, rom maT Sesaxeb unda davaskvnaT Cvens sakuTar
qcevaze dakvirvebidan. bemis azriT Tu Cven vmoqmedebT
garkveuli maneriT, es imas niSnavs, rom Cven vflobT am
qcevis konsistentur atitudebs, grZnobebs. bemis miaCnia,
rom Cveni Tavis Sesaxeb daskvnebs vakeTebT umTavresad

69
imave maneriT, rogorc vakeTebT daskvnebs sxva adamianebis
Sesaxeb maTive qcevebidan. amrigad, procesi romlis saSua-
lebiTac Cven mivdivarT Cveni Tavis Sesaxeb codnamde,
Zalian emsgavseba process, romlis saSualebiTac Cven
sxvis codnamde an gagebamde mivdivarT (Bem D .J. 1972).
amasTan, bemis azriT, Cvens sakuTar qcevebze dakvirveba,
raTa davaskvnaT sakuTar grZnobebze da atitudebze, im
SemTxvevaSi gvWirdeba roca maT Sesaxeb Sinagani maniS-
neblebi sustia an orazrovania. mag. Tu Cven garkveulad
ar gviyvars individi, am grZnobis Sesaxeb im faqtidan ar
vaskvniT, rom Cveulebriv gavurbivarT mis kompanias.
qcevaze dakvirveba mxolod maSin gvWirdeba, roca es
grZnoba sustia.
garda amisa, bemis azriT qcevas vixilavT rogorc Cveni
atitudebisa da grZnobebis maniSnebels, mxolod im Sem-
TxvevaSi, roca qceva Tavisufladaa arCeuli. Tu qceva
iZulebiTia, Tavi unda SevikavoT aseTi daskvnisagan.
bemis Teoria mxardaWerilia rogorc araformaluri
dakvirvebebiT, ise kvlevebiTac. mag. aris SemTxveva, roca
aRmovaCenT, rom qceva ar aris konsistenturi im Sinagani
mdgomareobisa, romlis gamoxatulebadac es qceva
migvaCnia. bems mxedvelobaSi aqvs SemTxveva, roca adamiani
mxolod garkveuli qcevis Semdeg igebs Tu ra Zlier
yofila gabrazebuli da ver grZnobda mas. erTi sityviT,
bemis azriT Cven SeiZleba aRmovCndeT situaciaSi, roca
Cven marTla ar viciT zustad Cveni Sinagani mdgomareoba.
da aseT situaciaSi Cven aqtioba xSirad gvexmareba zustad
gaverkveT am farul procesebSi.
rogorc aRvniSneT, bemis Teoria mxardaWerilia
kvlevebiTac. mag. dadasturda, rom roca individi axor-
cielebs garkveul aqtiobas, romelic misi atitudebis
konsistenturia, amis Semdeg TviT atitudi xdeba ufro
Zlieri vidre manamde iyo.
TviT-aRqma da Sinagani motivacia. saintereso gamokvle-
va, romelic gamomdinareobs bemis Teoriidan exeba
Sinagani motivaciis sakiTxs. Cveulebriv individebi qce-
vebs axorcieleben im siamovnebisTvis, romelsac iReben.
qcevebi rogoraaic hobi, samoyvarulo sporti, video
TamaSebi, aSikoba da mravali sxva swored am klasis
aqtiobebSi erTiandeba. aseTi aqtivobebi SeiZleba aRweril

70
iqnas rogorc miswrafeba romelic momdinareobs Sinagani
motividan. anu individi aqtiurobs siamovnebisTvis da ara
imitom, rom imedovnebs garegani jildos miRebas. magram
dgeba sakiTxi, ra moxdeba Tu individi, romelic axor-
cielebs aseT qcevas miiRebs qcevisaTvis garkveul
jildos? mag. ra moxdeba Tu individs misi favorituli
videogeimis TamaSisaTvis an sayvareli hobis ganxor-
cielebisaTvis, gadauxdiT? bemis Teoria winaswarmetyve-
lebs, rom Sedegi unda iyos maTi Sinagani motivaciis
Semcireba. e.i. isini naklebad iqnebian aseTi aqtivobisaT-
vis motivirebulni vidre iyvnen manamde. logika am
winaswarmetyvelebisa Semdegia, aseTi 3zedmetad dajil-
dovebuli4 individi SesaZloa daaskvnis, rom am qcevis
arCeva nawilobriv ganxorcielebulia garegani jildoTi.
Teoria varaudobs, rom am situaciaSi ra xarisxSiac is
akeTebs am daskvnas, man SeiZleba aRiqvas Sinagani interesi
rogorc ufro naklebi, vidre manamde aRiqvamda. e.i. indi-
vidma SeiZleba Tavisi qcevis Sinagani motivebiT axsna (3me
vakeTeb amas imitom rom msiamovnebs is4) gadaanacvlos
iqiTken, rom Tavisi aqtivoba axsnas garegani jildoTi
(3me vasruleb am aqtivobas imitom rom miviRo jildo4).
sxva sityvebiT, individs SeiZleba hqondes sakmao mizezi
(gamarTleba) am qcevisaTvis. radgan individs aseT
situaciaSi ori SesaZlebeli mizezi aqvs raTa axsnas
Tavisi qceva (Sinagani motivacia da garegani jildo). aman
SeiZleba Seamciros pirvelis roli da aq SeiZleba
amoqmeddes Seufaseblobis tendencia, razedac zemoT
gvqonda saubari. arsebobs am winaswarmetyvelebis dama-
dasturebeli kvlevebi. erTerT kvlevaSi subieqtebi
garkveuli amocanis SesrulebisaTvis uzrunvelyofili
iyvnen garegani jildoTi. aRmoCnda, rom subieqtebs dasaw-
yisSi siamovnebdaT Sesruleba, magram mere amJRavnebdnen
Sesrulebis dabal xarisxs da amcirebdnen aqtivobis
ganxorcielebis tendencias im subieqtebTan SedarebiT,
romlebsac ar eZleodaT garegani jildo. e.i. Canda, rom
dajildoveba amcirebda Sinagan motivacias. amasTan, mona-
cemebi agreTve mianiSnebdnen, rom es efeqti ufro advilad
vlindeba pirobebSi, rodesac Sinagani maniSneblebi rome-
lic dakavSirebuli iyo amocanasTan (maT mimarT

71
atitudebi) bundovani an naklebad gamokveTili iyo -
rogorc amas varaudobda bemis Teoria (Fazio, 1981).
SemoTavazebulia am faqtis gansxvavebuli axsnac. ker-
Zod garkveuli aqtivobisaTvis romelic siamovnebisTvis
xorcieldeba, jildos micema gansazRvravs mis mimarT
individSi negatiur, usiamovnebis gancdas an negatiuri
guneba-ganwyobis Camoyalibebas. aseTi negatiuri gancda
SeiZleba momdinareobdes subieqtis rwmenidan, rom is
mosyiduli iqna an aiZules ase moiqces, an ubralod
miaCniaT rom maTi Sesruleba dafasebulia. yovel SemTxve-
vaSi, aseTi negatiuri efeqti interferirebulia subieqtis
siamovnebasTan da Cndeba Sinagani motivaciis Semcirebis
tendencia. Tu marTla am faqts aqvs adgili, maSin
SesaZlebeli unda iyos zeganmtkicebis efeqtis Semcireba,
gamowveuli negatiuri grZnobis ramdenadme SecvliT.
monacemebi, rom es marTlac asea warmodgenili iqna
pretis da seligmanis mier (Pretty, Seligman, 1984).
Tumca, negatiuri efeqti Cans rom sakmaod efeqturia
zeganmtkicebis efeqtis profilaqtikisaTvis, damatebiTi
eqsperimentuli monacemebi gvarwmuneben, rom es ar aris
erTaderTi. mag. aRmoCnda, rom rodesac garegani jildo
miwodebulia rogorc kompetenturobis an efeqturobis
niSani da ara rogorc mosyidva, jildo ar iwvevs moti-
vaciis Semcirebas, faqtiurad, aseT situaciaSi jildos
SeuZlia motivaciis gazrda. garda amisa, aRmoCnda rom Tu
garegani jildo, romelsac pirdebian individs sasiamovno
aqtiobis SesrulebisaTvis didia da damakmayofilebeli,
man SeiZleba ar Seamciros Sinagani motivacia (Fiske &Taylor,
1984). bolos, Tu individebi gaixseneben sxvadasxva davale-
bis sasiamovno bunebas, miTiTebam rom miiReben garegan
jildos, SeiZleba ar gamoiwvios Sinagani motivaciis
Semcireba (Fazio, 1981).
amrigad, imis determinaciaSi garegani jildo amcirebs
Tu ara da Tu amcirebs ra raodenobiT amcirebs garegani
jildo Sinagan motivacias, ramodenime faqtori Rebulobs
monawileobas.

72

You might also like