Univerzitet Crne Gore

Mihajla Lalia 1.

Biotehniki fakultet
81000 Podgorica

SEMINARSKI RAD TEMA:

MORFOLOKE KARAKTERISTIKE CVEKLE I
ROTKVICE

1
Mentor:
Studenti:

prof. dr. Nataa Mirecki

34 / 13 Popovi Ivana

2
36 / 13 Adamovi Darko

SADRAJ

1. Uvod .............................................................................. 3
2. Morfoloke karakteristike cvekle ................................... 4
3. Morfoloke karakteristike rotkvice ................................. 8
4. Zakljuak ...................................................................... 12
5. Literatura ...................................................................... 13

3
 6. Uvod

Cvekla (Beta vulgaris ssp. vulgaris var. vulgaris) i rotkvica (Raphanus

raphanistrum subsp. sativus), iako pripadaju pripadaju razliitim filogenetskim
stablima evolucije biljaka, zbog jako slinih morfolokih osobina zahtjevaju
primjenu komplementarne agrotehnike za obije kulture.

Na promjenu morfolokih osobina obije kultura, pored genotipa, uticaj imaju

agroekoloki uslovi, o emu emo takoe govoriti.

U nastavku rada govoriemo, kako o njihovom slinostima, kao i o razlikama u

morfologiji datih kultura.

SLIKA 1. Cvekla i rotkvica

4
 7. Morfoloke karakteristike cvekle

Cvekla (Beta vulgaris) spada u korijenasto povre. To je dvogodinja biljka iz

familije Chenopodiaceae.

Korijen je mesnat, zadebljao, crvene boje, okruglog ili valjkastog oblika. Vrni
dio, ili glavu korijena ini skraena stabljika iz koje rastu listovi, sredinji najvei
dio ini zadebljali hipokotil, dok je pravi dio korijena sa korijenovim dlaicama
samo u najdonjem dijelu inei rep korijena. Glavnina zadebljalog korijena nalazi
se na povrini tla pa se relativno lako vadi. Na presjeku korijena vidi se do desetak
koncentrinih krugova koji nastaju kao posledica sekundarnog zadebljanja.
Izraenost krugova zavisi od jednolinosti obojenja pigmentima antocijanom,
betacianinom i betaksantinom to je sortna osobina, a djelimino je uslovljena
uticajem agroekolokih uslova, to jest temperature. Izraeniji koncentrno krugovi
javljaju se pod uticajem visokih temperatura.

SLIKA 2. Korijen cvekle (Beta vulgaris)

5
Listovi cvekle tokom itavog perioda vegetacije se pojavljuju spiralno na glavi
korijena, tako da se najmlai uvjek javljaju na centralnom, a najstariji na
perifernom dijelu rozete. Sastoje se od dugakih lisnih drki i ovalnih, glatkih i
sjajnih liski zelene do djelimino crvene boje.

SLIKA 3. Rozeta i listovi cvekle

Cvjetna stabljika formira se druge godine, kada cvekla prelazi u generativni
stadijum. U pazusima listova razvija se nekoliko sitnih cvjetova.

Cvjetovi su hermafroditni, sastavljeni od 5 zelenkatstih listia, tuka i 5 pranika.

SLIKA 4. Stabljika i cvjetovi

6
Plod je jednosjemena oraica, obavijena odrvenjelim listovima perigona. Plodovi
tokom zriobe meusobno srastaju inei klupko, nepravilno naboranog oblika,
smee boje i promijera 4-7 mm. Kod primjene za sjetvu klupka se segmentiraju
kako bi se dobilo sjeme sa jednom klicom. Masa 1000 sjemenki je 15-20 g a u
jednom gramu sjemena ima oko 50-80 sjemenki. Sjeme zadrava klijavost 4
godine.

SLIKA 5. Plodovi cvekle

U zavisnosti od ekolokih uslova pojedini elementi se mogu jae ili slabije razviti

Klima: Cvekla je dvogodinja biljka izraenog zahtjeva prema toploti i ne

otpornou na mrazeve. Visoke temperature uzrokuju poveanje povrine lisne
mase cvekle na utrb korijena. Minimalna temperatura pri kojoj cvekla klija je 6-
8C, a biljke najbolje rastu kada se dnevne temperature kreu od 15 do 20C.
Izmrzava na -6C.

Veoma dobro podnosi oskudicu vlage ali ne i prekomjernu vlanost i zbijena

zemljita kada dolazi do deformacije korijena. Ako se u zemlji sa dosta vlage
dobro razvija parenhimsko tkivo a slabije sprovodni elementi drvenastog dela.

7
Zemljite: Najbolje prinose cvekla daje na plodnim, dubokim zemljitima,
bogatim organskim materijama. Pogodna su aluvijalna zemljita i ernozem, dok
na tekim, zbijenim zemljitima prisutna je pojava deformacije korijena, slabiji
prinos i pogoran kvalitet. Cvekla je osjetljiva i na reakciju zemljita, najvie joj
odgovara pH 6,5-7,0. Na kiselim zemljitima prinos je mali, a kvalitet pogoran.

Za ishranu i preradu koriste se zadebljali korijenovi raznih sorti cvekle. Korijen

cvekle je graen tako da se naizmenino smjenjuju oplutalo tkivo i parenhim sa
prstenovima ksilema i floema.

Cvekla se po obliku korijena deli na tri grupe i to:

1. loptasti tip (bordo, eklipsa),

2. elipsasti (egipatska) i
3. izdueni (Formanova).

SLIKA 6. Loptasti, elipsasti i izdueni oblik cvekle

8
 8. Morfoloke karakteristike rotkvice

Rotkvica (Raphanus sativus) je jednogodinja biljka iz porodice Brassicaceae.

Uzgaja se zbog zadebljanog hipokotila, odnosno hipokotilskog korijena (gomolja).

Korijen se, na donjem delu, produava u tanki, pravi korijen, a na gornjem dijelu
ima, vrlo skraenu, stabljiku s rozetom lia.

SLIKA 7. Korjen rotkvice

Listovi formiraju rozetu i po obliku su lirasti i, esto rascijepani, pokriveni
dlaicama.

SLIKA 8. Rozeta i listovi rotkvice

9
Stabljika poinje da se izduuje u genrativnoj fazi. Grana se i na vrhu nosi
grozdaste cvasti.

Cvjetovi su, za porodicu Brassicacea, karakteristine grae, ruiaste, bijele, ili

svjetloljubiaste boje.

SLIKA 9. Stabljika i cvijet rotkvice

Plod je komuica sa po 3 do 6 sjemenki, svjetolosmee boje, nepravilno okruglog
oblika. U 1 g moe biti 100 do 200 sjemenki.

SLIKA 10. Plod (komuica) kod rotkvice

10
Klima: Rotkvica je biljka blage klime. Najbre raste na umjerenim temperaturama
oko 17C, minimalna temperatura rasta je 5C, a moe da podnese niske
temperature do -4C. Visoke temperature, uz ogranieno snabdijevanje vodom,
izazivaju rubenost, sunerasto tkivo u unutranosti hipokotilskog korijena.
Poveavaju se intercelulare, stvaraju se drvenaste elije, a smanjenim dotokom
vode, pojedine elije odumiru i stvaraju se vee upljine. Osim nepovoljnih faktora
sredine, rubenost izaziva i prelaz u generativnu fazu. Posle formiranja
hipokotilskog korijena tehnoloke zrelosti rotkvice pod uticajem dugog dana i
viih temperatura, biljke poinju prorastati. Prorastanje pospjeuje i vernalizacija,
pri temperaturi oko 5C, tokom 1 do 3 nedelje, ve od naklijalog sjemena, do
razvoja nekoliko listova. U povoljnim uslovima, pojedini rani kultivari, dospevaju
za berbu vec za 25 dana, ali suboptimalni uslovi produavaju rast i do 60 dana.
Kod viih dnevnih i nonih temeperatura bre raste lie, a visoke none
temperature djeluju depresivno.

Ravnomerna vlaga tla od 60 do 75% poljskog vodnog kapaciteta, naroito je vana

za kvalitet rotkvice. U vrijeme tehnoloke zrelosti, ili neposredno prije nje, jaa
kia posle i manje sue, moe izazvati masovno pucanje hipokotilskog korijena.
Kratka vegetacija omoguava uzgoj rotkvice u irokom arealu, ali treba paziti na
klimatske uslove, uz osigurano navodnjavanje u kritinim fazama rasta.

Zemljite: Rotkvica ima, srazmjerno, plitak korijen. Zato joj najbolje odgovara
lagano, humosno zemljite dobre strukture koje, posle navodnjavanja kinjenjem,
ne stvara pokoricu. Na pjeskovitom zemljitu se ne postie dobar kvalitet, a na
glinasto-ilovastom zemljitu, oteano je vaenje i pranje rotkvice. Najbolje uspjeva
pri pH 5,6 do 7. Na alkalnim zemljitima ne postie intenzivnu boju.

11
Vrsta Raphanus sativus je uzgojena u nekoliko varijeteta, razliite upotrebe:

1. rotkvica R. s. var. sativus (ili kultivarska grupa Radicula) koristi se u

ljudskoj ishrani;
2. crna (zimska) rotkva R. s. var. niger (kultivarske grupe Chinensis i
Longipinnatus) koristi se u ishrani ljudi i stoke;
3. uljana rotkvica R. s. var. oleiformis koristi se za dobijanje ulja, za
obogaivanje zemljita, ishranu stoke;
4. daikon R. s. var. acanthiformis i R. s. var. longipinnatus (kultivarska
grupa Longipinnatus) koristi se u ljudskoj ishrani;
5. mugri R. s. var. caudatus (kultivarska grupa Caudatus) kod koje se
plodovi koriste u ljudskoj ishrani.

SLIKA 11. Plodovi Rotkvice, zimske rotkve, uljane rotkve i

daikona

12
 9. Zakljuak

Kao to smo vidjeli u predhodnom cvekla i rotkvica su dvogodinje biljke, koje

imaju dosta slinu morfologiju (obje kulture imaju zadbljali korjen, listove
rasporeene u rozetu) i fizioloki razvoj (obje kulture obazuju generativnu
stabljiku u drugoj godini).

Pored ovih oiglednih slinosti, agroekoloki uslovi razliito utiu na

diferencijaciju organa i tkiva kod cvekle i rotkvice, iz ega porizilaze razlike u
uslovima za uzgoj obje kulture.

Niske temperature ometaju poetak klijanja kod cvekle, dok kod rotkvice nemaju
znaajniji uticaj. Jako visoke kulture kod cvekle pospjeuju rast nadzemnog dijela
cvekle, dok kod rotkvice utiu na razvie i oplutnjavanje tkiva korijena. Zbijena
zemljita utiu na lo prinos i deformaciju korijena cveke, dok kod rotkvice
negativniji uticaj imaju pjeskovita zemljita. Kisela reakcija zemljita kod cvekle
uzrokuje manji prinos i kvalitet, dok bazna reakcija zemljita kod rotkvice
smanjuje intezitet obojenosti korijena.

Sve u svemu, iako slina morfoloka graa utie na to da obije kulture imaju isti
fizioloki razvoj i komplementarnu agrotehniku, njihove razlike u adaptaciji na
agroekoloke uslove utiu na razlike u njezi usjeva ovih kultura.

13
 10. Literatura

- urovka M. (2008): Gajenje povra na otvorenom polju,

Poljoprivredni fakultet Novi Sad
- urovka M., sa sar. (2006): Proizvodnja povra i cvea u zatienom
prosotoru, Poljoprivredni Fakultet Novi Sad
- http://www.zdravasrbija.com/lat/Zemlja/Povrtarstvo/244-Uslovi-za-
uspesnu-proizvodnju.php
- http://www.poljoberza.net/AutorskiTekstoviJedan.aspx?
ime=PG281008.htm&autor=7
- http://www.agroklub.rs/sortna-lista/povrce/rotkvica-178/

14