You are on page 1of 17

13/5/2015 ApropsitodelaAstrologa:ApuntesparaunDebate

ElManifiesto ElDominion TextosyArtculos Histrico Enlaces ACCUEIL(FR) PORTADA

ApropsitodelaAstrologa:Apuntespara
unDebate
porJessNavarro

NotaP.G.:EstaponenciafuepresentadaalCongresodeAstrologadeBarcelona(Forum
EuropeosobreAstrologaySociedad,68Diciembre2003),organizadoporlarevista
Mercurio3.

Introduccin
Laastrologaes,hoyporhoy,unespacioajenoalaculturadominanteennuestrasociedad,
unmbitoamediocaminoentrelotoleradoylorechazado,uncuerpodedoctrina
desconocidoporlocomnensusautnticostrminosyfundamentos,ydelquesloresulta
fcilmenteaccesiblelaimagencaricaturizada,deformeyequvoca,quelosmediosde
comunicacinsuelenofrecerdeella.

Frenteasemejanteestadodecosas,sealzanlasvocesdequienescomprendemosloquela
astrologahasidoy,remozadamente,puedevolveraserennuestrahistoria,reclamandoque
seleotorgueatencinyestudioprimero,reconocimientoyapoyodespus.

Estamostambinquienes,anuestrasvoces,aadimosaccionesdecompromiso,enelnimo
deabrirnuevasvasparaqueelsaberastrolgicoencuentreecoenmbitoshastahoy
difcilmenteaccesibles.

Imprudentedetodopuntoseraque,aunasumiendosinarredrarnoslasinnegables
dificultadesporafrontar,avanzsemosprescindiendodeunareflexindetenida,
concienzuda,pormenorizada,respectoalacoyunturadeloastrolgico,susdinmicas,los
planteamientos,tcitosoexpresos,existentestantofueracomodentrodesumbito,
coadyuvantesoantagnicosaeseprocesodeaperturayreintegracindelaastrologaala
corrienteprincipaldenuestracultura.

Seratotalmentepretenciosopormipartesiquieraplantearmellevaracabo,entanbreves
pginas,unrepasodetallado,ymenosanexhaustivo,dedichoestadodecosas.

Comoloseratratardezanjarestasoaquellascuestionessobreelparticularo,mstodava,
presumirlaposibilidaddeaportarensolitariolasclavesresolutoriasdelasmismas.

Minimoes,porelcontrario,talcualindicaelttulodemiponencia,ofrecerunosbreves
apuntesconlosqueanimarladetenidaconsideracindetalescuestiones,subrayandoatal
finciertosinterrogantescuyaoportunarespuestaencuentroperentoria,estimulandoun
debateque,hoyporhoy,consideroimprescindible.
http://cura.free.fr/xxx/28navar3.html 1/17
13/5/2015 ApropsitodelaAstrologa:ApuntesparaunDebate

Undebate,claroest,enelmejordelossentidosdelapalabra,ycuyooportunodesarrollo
habradeextendersealatotalidaddelcolectivoastrolgico,paraempezar,peroluego
tambinfueradelmbitoestrictamenteastrolgico.

Enlhabrandeconsiderarse,necesariamente,puntostanineludiblescomolanaturalezade
loastrolgico(apartado1),susposiblesaportacionesdiferencialesfrenteaotrasdisciplinas
(apartado2),susituacinconrespectoalaculturaactual(apartado3),laviabilidad(ono)de
sureencuentroconysureintegracinaella(apartado4),amndetodolorelativoalavance
delcuerpodedoctrinaastrolgico(apartado5),latransmisindelmismo(apartado6)ysu
prctica(apartado7).

Trasunmnimorepasoatodasycadaunadetalescuestiones,unasbrevesconsideraciones
finales(apartado8)cerrarnelconjuntodemiscomentarios.

1.Queslaastrologa?
Definirequivale,etimolgicamentehablando,aponerlmites,deahlasdiferentes
definicionesposiblesparaunamismarealidad,dependiendodeloslmitesquenossirvande
referenteatalfin,esdecirdelosesquemasopresupuestosconceptualesdesdelosque
pretendamosexpresarla,obiendenuestrogradodecomprensindeella.

Aslaastrologapasa,simultneamente,porser,paraquienesseasomanasuamplituddesde
territoriosdesaberajenosaella,tanto"lamsgrandiosatentativadeunavisinsistemticay
constructivadelmundojamsconcebidaporelesprituhumano"[Kna88],aunqueseauna
perspectivabienminoritaria,como,muchomsfrecuentemente,"supersticinculta"[Cum
97]o"pseudociencia"[Der99],obien"arteadivinatoria",siendofinalmenteconfundida,en
consecuencia,conlaastromancia[Lar77].

Valoracionesquecontrastanllamativamenteconlasdequienes,inmersosenelsaber
astrolgico,tiendenaconsiderarlopreponderantementecomo"ciencia"[Wei73]ocomo
"pensamientosimblico"[Cor98],peroquecasinuncalorelacionanconelmundodela
adivinacin,antesalcontrario,establecenunaclaradiferenciacinentrelascaractersticas
formalesymetodolgicasdeunoyotrombito[Cor98].

Porotraparte,lascomprensionesdeloastrolgicoseorientanactualmente,comoes
fcilmenteconstatableenaqullasquesimultaneanplanteamientosdemodernidady
referenciasalosconceptostradicionales,haciaunaconcepcinarmnica,hologrfica,
relacional,interdependienteyholsticatantodeluniversocomodesusdinmicas,remitiendo
alasintonaylaresonanciacomoclavessubyacentesalosnexosentre"lodearriba"y"lo
deabajo"[San85,Gar98,Nav02,Nav03].

Parecetambinqueelpensamientoastrolgicovienedecantndoseprogresivamentehaciala
percepcindelaastrologacomoreferentemsquecomocausante,comoelemento
excitadorantesquecomoelementoprovocador[Wei73,Who81]y,enconsecuencia,
vindolamenoscadavezcomopautanormativasobreloterrestreymscomovade
comprensin,medianteelespejodelasdinmicascsmicas,delosprocesosevolutivosy
existenciales,seanindividualesseancolectivos,quetienenlugarsobrenuestroplanetay,
graciasaello,comovadeayudaparaunamejorgestindelosmismos[Rup78,For99].

Estaperspectivahacehonor,porlodems,alaquebrotadelaspropiasracesconocidasdel
http://cura.free.fr/xxx/28navar3.html 2/17
13/5/2015 ApropsitodelaAstrologa:ApuntesparaunDebate

saberastrolgico,talcualnosllegadesdelasprimerasreferenciasdisponiblesalrespecto
[Enu94],detectableasuvezenlasobrasdePtolomeo[Pto80]yquealcanza,atravsdelos
rabes[Rag97],lasuniversidadesmedievalesyrenacentistas,pudiendosobrevivir,mso
menososcuramente,ensiglosposteriores,hastareaparecerconfuerzaennuestrosdas[Nav
03].

Enellasenosindicacmo"losdioses"ponen"latareadelDestino"enmanosdelos
hombres[Enu94],sibiensecomprendequeladescripcindelapersonahumananoes
factiblecompletarlaacudiendonicamentealoastrolgico,sinoque,paradarrazn
suficientedeella,handeseroportunamentetenidosencuentatambinotrosfactores:como
elgentico,elambiental,elsocial,etc.[Pto80,Rag97].

Sinembargo,latendenciaaexplicarlotodo,absolutamentetodo,desdeloastrolgicosigue
perviviendoennuestrosdas,comotambinladeotorgarlecarcter'adivinatorio',seaenel
sentidoetimolgicodeltrmino(enlosmejorescasos)seaenelsentidovulgardelmismo
(enlamayoradelasocasiones),pornohablardelaastrologa"popular"(opseudoastrologa
demercachifle)[Cel95],frentealintersmanifiestodequienespreferiramosunams
directaintegracindelsaberastrolgicoenelcuerpodeconocimientosactuales,llevndolo
haciaelterritoriodeloacadmicoyelmbitodelocientfico[Mer02].

Frenteatodoesteabanicodealternativas,porqunoexistetodavaunposicionamiento
formaldelos/asastrlogos/asespaoles/asquemarqueunaslneas,demnimossisequiere,
peroencualquiercasoclarasyprecisassobrequesyqunoeslaastrologa?.

Unaslneasmaestrasque,deexistir,permitiranprecisarcoherentementesusopcionestanto
aquienespretendenintegrarseoreconocerseenesecolectivocomoaquienes,
permaneciendofueradelmismo,tratandesituarsehonestamenteapropsitodelo
astrolgico.

Oesquesepretendela"solucin"(sloaparente,peroatodaslucescontraproducente)de
lacalladao,loqueseratodavapeor,la"indefinida"porrespuesta,dejandolaastrologaa
merceddeadvenedizos/asdetodotipoycondicin[Cel95]?.

Larespuestaquesed(odejededarse)acercadelanaturalezadelsaberastrolgico,sobre
el'qu'delaastrologaendefinitiva,orientarautomticaeinexorablementelalneade
respuestaatodasycadaunadelaspreguntasqueadichacuestinsubyacen,cimentandoo
socavandolacoherenciaycredibilidaddeldiscursoastrolgico.

Comentario,esteltimo,quepuederesultarhastaperogrullesco,porsuobviedad,al
plantearnoselinterrogantedesiexistenposiblesaportacionesdelaastrologaque,enla
coyunturaactual,seandeintersparalosmiembrosdenuestrasociedad,oparastaensu
conjunto.

Unacuestinquenosllevadirectamentealasconsideracionesdelapartadosiguiente.

2.Qupuedeaportarhoylaastrologa?
Aunqueperduralaimagendeloastrolgico,ampliamentedifundidaadems,como
pertenecientealterritoriodelafuturologa[Eys82],debidofundamentalmenteaesapseudo
astrologa"popular"tanenbogaenciertosmbitosymedios[Cel95],tambinesciertoque
http://cura.free.fr/xxx/28navar3.html 3/17
13/5/2015 ApropsitodelaAstrologa:ApuntesparaunDebate

vahacindosecadavezmsfirmelaconstatacindelintersdeloastrolgicoenla
comprensindelanaturalezahumana,suscaractersticasysusprocesos[Eys82,For99].

Estoltimo,encualquiercaso,hasidoantiguaymodernamentedefendidoporastrlogosdel
mayorrenombre[Pto80,Wei73],demodoquepudieraparecerociosoinsistir
reiteradamenteenello.

Sinembargo,laimagentpica,ydistorsionada,deloastrolgicoennuestracultura[Eys82,
Ami98]requiere,inclusoexige,paraserconvenientementereconducida,uncompromisoy
unaactividadexpresosporpartedelcolectivoastrolgico.

Encualquiercaso,elnfasisenlafacetapsicolgicaydeevolucinpersonalvieneaserun
rasgodiferencialdelaastrologadelosltimosdecenios,delltimosigloenrealidad[Rup
78,Rud83,Arr85],queentiendooportunosubrayar.

Estaproclividadalopsicolgicovieneasociada,comoesbiensabido,alpositivoecoqueel
saberastrolgicotuvoenJungysuescuela[Arr85],yviceversa,loqueunealaventajadel
correspondientereconocimientosocioculturalelposibleinconvenientedeuncierto
sincretismode"loarquetpico"con"losimblico"astrolgicoquepudieraacabar
difuminandolosperfilesdiferencialesdeesteltimosaberfrentealpsicolgico.

Dehecho,entrelosmodernosastropsiclogos/asmsenbogaes,porlogeneral,escasao
nulalareferenciaalaspautasconceptualesymetodolgicaspropiasdelaastrologa
tradicional,prefiriendoaportarsupersonalperspectivasimblica,ascomo"nuevas"
tcnicasastrolgicas(innovacionesennopocasocasionessloaparentes,por
desconocimientodelasobrasastrolgicasclsicas),antesqueiraunasfuentesmenos
familiares,puesdehechonosonlassuyas,yaquebebenpreferencialmentedelosestudios
psicolgicosymitolgicosdesarrolladosalolargodelsigloXXymuypoco,prcticamente
nada,delaculturaastrolgicadelpasado,loquehacedeellosmspsicoastrlogos/asque
locontrario.

Encualquiercaso,sutrabajohasidoclaramentesignificativoparaqueloastrolgicohaya
ganadounmargendecredibilidadsocialqueantesnotena,perobuenosera,sindejarde
reconoceresto,nocaerenelerrorderelegarlasriquezasdelpasadoporloperentoriodel
presente,pues,comomuybiensesubrayaen[Arr85],elpropioC.G.Jungreconocacmo
esmsloquelaastrologapuedeofreceralapsicologaquealainversa.

Perohaybastantemsenloastrolgicoqueelhecho,conserdeterminante,delo
instrumental,loclnico,laasesoraevolutiva,llmesecomomejorseprefiera,segnva
siendopaulatinamentereconocidoinclusoenmbitosacadmicos[Eys82,Kpc00,Scb02].

Sonsuspropiasracesconceptuales,filosficas,epistemolgicas,essuvisindelmundo,del
universocomocosmos,caractersticadeloastrolgicofrentealaculturadesarraigadadel
cientifismopositivista[Nav02,Nav03],loquehacealaastrologatanrelevante,tan
valiosa,yellomsansicabeenelmomentohistricoenquevivimos.

Esacomprensindeununiversoyunahumanidadinterdependientes,dinmicay
evolutivamenteinterconectados,esunaaportacindiferencialdeloastrolgicoalacultura
delpresenteque,convenientementeexplicitadaycomprendida,habradecoadyuvar
positivamenteaesecambioradicaldeorientacinquenuestracivilizacinestdemandando
yque,parece,comienzaaexplicitarseanivelconceptualenalgunasdelaspropuestasms

http://cura.free.fr/xxx/28navar3.html 4/17
13/5/2015 ApropsitodelaAstrologa:ApuntesparaunDebate

avanzadasdelafsicatericaydelacosmologadeahoramismo[Smo97,Smo00,Nav02,
Nav03].

Peroesconscientedeestoelcolectivoastrolgico?.Y,encualquiercaso,aqunivelde
profundidadestconsiderandodichocolectivo,siesquelohace,elimpactoquesusaber
puedesignificarparaeldecursohistricopresenteyfuturodenuestrasociedad?.

Encararlaamplituddeimplicacionesdetodotipoque,acorto,medioy,especialmente,
largoplazopuedetenerelhechoastrolgicoparalaevolucindenuestracultura,paralas
dinmicasdefuturodelacivilizacinoccidental,sindudarequeriraunserio
replanteamientodeciertosposicionamientos,personalesy/odegrupo,enelsenodel
colectivodeastrlogos/as,peroseestrealmenteporllevaradelantetaltipodereflexiny,
mstodava,porasumirloscompromisosderivablesdesusresultados?.

Noshallamosconsiderandoenesteapartado,evidentemente,unacuestindegrancalado,
unacuestinhistrica,que,sideestemodomeatrevoacalificarla,noestantopornimode
impactoretriconidenfulasgrandilocuentes,sinoporhacerjusticiaaunhecho
ampliamenteconstatable:ladificultadseculardedarcabalycumplidarespuestaasemejante
interrogante[Cor98],quiz,apuntoyo,porquedicharespuestahadedesplegarseconla
propiahistoriaquelaastrologa,desdesucaractersticavisindelmundo,puedeayudara
construiryestesperandoserconstruida[Nav02,Nav03].

Seacomofuere,asumehoyelcolectivoastrolgicoelretodereplantearselapregunta,tan
nuclearyradical,acercadequpuedeaportarlaastrologaysuprcticaa,precisamente,
aquelloque(segnsedice)estllamadoelsaberastrolgico:elbeneficiodelaevolucinde
lahumanidad,tantoenloindividualcomoenlogrupal?.

3.Tienelaastrologasitioennuestracultura?
Responderlapreguntaqueencabezaesteapartadoes,metemo,detodopuntoinviablesin
afrontarlaplanteadadeprincipioafindelapartadoanterior,pero,aunsinentraren
semejantetarea,resultafactiblellevaradelanteciertasconsideracionesalrespecto.
Vemoslo.

Paracomenzar,dejarbiensentadoque,quermosloono,acptenloonosusdetractores/as,
percbanloonosusdefensores/as,laastrologaestprofundamenteinmersaeneltejido
humano,socialyculturaldenuestracivilizacinoccidental.Poractivaoporpasiva,pero
indefectiblementepresente.

Comomuybiensedejaveren[Sav97],"elmensajedelaeducacinsiempreabarca,aunque
seacomoanatema,sureversooalmenosalgunasdesusalternativas.Estoesparticularmente
evidenteenlamodernidad".

Unamodernidadquedesdelaintransigenciacientifista,quenocientfica[Pop00],noslo
nosrecuerdalaexistenciadelaastrologa[Der99],sinoque,conladogmtica
inconsistenciadesusapriorismos,escapazdemotivarunestudiodelsaberastrolgicolibre
deprejuicios[Elk98]ytambinunadefensacrticadeloqueesysignificalaastrologa
[Wes92].

Lapresencia,implcitaoexplcita,deloastrolgicoenlosvenerosculturalesdenuestra
http://cura.free.fr/xxx/28navar3.html 5/17
13/5/2015 ApropsitodelaAstrologa:ApuntesparaunDebate

sociedadseconcreta,asimismoporactivayporpasiva,enunabanicodemanifestaciones
quehacensitioalomejoryalopeordesusposibilidades.

Lafaltadereferentes,institucionalesoconsuetudinarios,culturalmentevalidadoshaceque
"astrologa"y"astrolgico"seantrminosambiguos,cuandonoequivalentesadivertimento
irrisorio,ysucedaotrotantoconelde"astrlogo",tantasvecesequiparadoapersonaje
risibleo/yridiculizablequeopina"ocurrentemente"sobreelfuturo.

Aspues,laastrologacuenta,encualquiercaso,conunlugaryunpapelennuestracultura:
yaseadebufn,yaseadecircomeditico,yaseadembitodesatendido,yaseade
concepcindelmundomarginalizada,yaseade...dequ?.

Qulugaryqupapel,segnlasaspiracionesdelcolectivoastrolgico,hadeocupary
desempearennuestraculturaesesaberqueldiceavalar?.

Qutiempo,energasyrecursosestdispuestoadedicardichocolectivo,tantoenlo
individualcomoenlogrupal,alempeodepotenciarydignificartantoeselugarcomoesa
actividad?.

Enlohumano,losespaciosdelibertadnosonalgonaturalyespontneo,sinoquedebenser
conquistadoscondedicacinycompromiso,conperseveranciatantomayor(inclusoalo
largodegeneraciones)cuantodemayorenjundiasonsusconnotaciones[Sav97],ylasdelo
astrolgicoapelan,nadamenos,siesqueestamosdeacuerdoenello,atodaunavisindel
universo,susdinmicasyprocesos,incluidosporsupuestoloshumanoscomointegrantesde
larealidaduniversalquesomos.

Porotraparte,ellugar,esdecirlosmltipleslugaresqueladesatencincolectivadelo
astrolgicohaidogenerando,pocoonadapositivoslamayoradeellosparalabuena
imagenyelbuennombredelaastrologa,estnenmascarandolasmsgenuinas
posibilidadesdeunreencuentrodelsaberastrolgicoconlosnivelesdemayorentidad
culturalennuestrasociedad.

Peroentiendeelcolectivoastrolgicocomopositivoquetalesconvergenciasyreencuentros
seproduzcan?.

Debercontarseconquedichoscontactostiendenamodificarlosmbitosqueentranen
interaccin,apareciendoposibilidadesdemutuoavancedesdeeldilogocrticoconlo
diferente,perotambinelriesgodesufrirdegradacionesporreduccionismosimplificador,
simbiosisdeconveniencia,sincretismosacrticoso/ycoyunturalesfagocitosis.

Culeselposicionamientodelcolectivoastrolgicofrenteatodoello?:elaislacionismo
"protector"del'ghetto',lacontradependenciaautosuficiente,laautarquiamarginal,el
aperturismocauteloso,eldilogocabal,...?.

Todasycadaunadeestasalternativas(yotrasmsquepuedanconsiderarse)implicany
conllevanundeterminadolugar(o"nolugar",segnloscasos)ennuestrarealidad
sociocultural,peroculdetalesalternativasposiblescuadraconlaspreferenciasdel
colectivoastrolgico?.

Parecequedirimirestoltimobienmereceraunesfuerzoporpartededichocolectivo,con
elaadidodedefinirunaestrategiaparallegaralcorrespondienteespaciosocioculturalcon
todassusconsecuencias,sindejarqueseanloshechosconsumadoslosque,msomenos
http://cura.free.fr/xxx/28navar3.html 6/17
13/5/2015 ApropsitodelaAstrologa:ApuntesparaunDebate

"ciegamente",siganponiendoelsaberastrolgicoenellugar,loslugares,"quesea",tan
pocodignosysaludablesparalporlogeneral.

Adems,siestamosenlociertoquienesvaloramoscomopositivoeleventualintersdel
mundoacadmicoporloastrolgicoyelcorrespondienteacercamientodelaastrologaal
mbitouniversitario,fundamentadosenunmutuocompromisodedilogoabiertoy
desprejuiciado(algunosyaestamosintentandoponerleesecascabelalgato),losbeneficios
paraamboscamposseranincuestionables.

Enelmbitofilosfico,inclusoepistemolgico,loscambiosdeperspectiva,
convenientementeasumidos,podranserrevolucionarios,yotrotantopodrasucederenlo
metodolgico,pornohablardelasprofundasconnotacioneshistricoculturalesdeello
derivablesparanuestracivilizacin.

4.Integracin,acambiodequ?
Perolascosasnosucedeporques,niseobtienenresultadosacambiodenada.

Siseaspiraaunlugardecalidadennuestrocontextosociocultural,todatentativade
"astrologabasura"deberquedarconvenienteyoportunamentedesenmascarada,demanera
quelos"showsmediticos"delapseudoastrologa"agranel"yanoseranunmediode
supervivencia(odeenriquecimiento)impunementeaccesibleacualquier"experto/a"(o
advenedizo/a)queestdispuesto/aaoficiarenellos,almenosnoenlaformadirectay
ausentedecontrolescurricularesqueactualmenteimpera,encontrasteconloestablecido
paraprofesionesinstitucionalmentereconocidas.

Sielcolectivoastrolgiconopotenciauncambiodeontolgicodeesanaturaleza,podra
fcilmenteentendersequeavalalasacusacionessobreelintersmercantilista,queno
vocacionalniprofesional,delassociedadesastrolgicas,ascomodesusmiembros,cuando
suprincipalcriteriodeactuacin"enbeneficio"deloastrolgicoes,noeldelrigor
conceptualymetodolgico,sinoelde"sivende,vale"[Cel95].

Habrdevolversobreestascuestionesalconsiderarlaprcticaastrolgica,asque,porello
mismo,voyaorientarahoramiscomentariosenotrosentido.

Losplaneamientosastrolgicosposeenunamarcadaimprontaecolgica,ampliandoel
conceptode"medioambientehumano"hastadarleunadimensininterplanetaria,csmica,
subrayandoqueelmarcosignificativo,alavezquenutricio,paralaevolucinterrestreen
general,ylahumanaenparticular,eseluniversocomotal,atravsdesuspautascclicas,
tomandocomoreferenciaprincipal,porsuinmediatezespaciotemporal,laspropiasdel
sistemasolarquenosalberga.

Lanaturalezaabiertadedichoscicloscontradice,porotraparte,elposicionamientodelas
escuelasastrolgicasdeterministasaultranza:nuncalatrayectoriaasociadaaunciclo
astronmicoesgeomtricamentecerrada,antesbienlascurvastrazadasporloscuerpos
celestessonabiertas,demaneraqueunciclonotermina,dandolugaralsiguiente,
exactamenteenellugardondecomenz,siendolas"distancias"entreloscitados"puntos",
dehecho,literalmenteastronmicas.

Loastrolgico,ensuraz,antesquealosmodelosaristotlicosoestoicos,platnicoso
http://cura.free.fr/xxx/28navar3.html 7/17
13/5/2015 ApropsitodelaAstrologa:ApuntesparaunDebate

pitagricos,hacereferenciaaununiversodinmico,enprocesodecreacin,donde,en
determinado"momento",aparecelaespeciehumana,presentndonos,dichoentrminos
actuales,ununiversocaracterizableporsuspropiosprocesosevolutivos,unadecuyas
resultanteseselhombre,lahumanidad.

Suemergenciaesfrutodeesosmismosciclos,queempujan,nosojuzgan,dichaevolucin,y
que,oportunamenteledos,nosdesvelansuscaractersticas,susrequisitos,susriesgos
potenciales,susmejoresoportunidades:nuestrodestinoes,as,puestoennuestrasmanospor
elpropioprocesoevolutivocreativoquesenosaparececomouniverso,talcualnosdicen,
ensulenguajeydesdesusconceptosporsupuesto,lastradicionesrecibidasdelaantigua
Babilonia[Enu94].

Laconcepcindeuniversodinmico,evolutivo,consignificadohumano,preadodeviday
deinteligencia(almenosdelahumana,peroconmuchospuntossuspensivosmsal
respecto)esunaaportacincaractersticadelaastrologa,alaquenuncadebierarenunciar.

Tampocodebierarenunciaraldilogoconlacultura,conlaespiritualidad,conlaciencia,
conelsaberdelmomento:esoquizlerequerirarenovarsurostro,tanajadodesiglosde
encierroo/ydesintersporelterritorio"enemigo",peroleayudaraarenovarelcmulode
conceptosanquilosados,metodologasobsoletas,epistemologascaducas,estructuras
corrodas,construccionesinestablesquenohacenjusticiaalaesenciaastrolgica,sinoque
perviven,comopoco,porundobleerror:novolveralasracesconceptuales,histricas,de
loastrolgicoyvivirdeespaldasalasdinmicasculturalesdominantesdelpresente.

Hastadndeestdispuestoelcolectivoastrolgicoasacrificarloaccesorioenarasde
trasladarloesencialalncleocivilizatoriodenuestracultura?.

Hastadndeestdispuestoaaceptarestecolectivoquepuedeaprender(bastante,incluso
mucho,acasomsdeloqueleseragratoreconocer)delaculturadominanteactual,
abandonandocontradependenciashistricasqueleimpidenverloscambios,tambin
histricos,queseestnproduciendoenelsecularterritorio"enemigo"?.

Si,perolaavenenciaalaculturadominante,senosrecordarcerteramente,sueletraer
consigoladependenciadelpoder,latendenciadestealaprovechamientocontrolador,
manipuladoro/einteresadodetodoaquelloque,deunouotromodo,puedasertilasus
intereses,ylaastrologa,ensupasadohistricomsilustre,estuvosiemprealserviciodelos
poderosos.Entonces,porqutropezardosvecesenlamismapiedra?.

Mejorsera,efectivamente,quetalnoocurriera,peronoesciertoque,hoyporhoy,quienes
sehallanenloscrculosdelpoderyaponenloastrolgicoasuservicio?,entonces,pregunto
yoamivez,porqurenunciaraaportarlomsdeseablecuandolomenossehalla,en
cualquiercaso,presente?.

Dejandoalmargenque,attuloparticularo/ydegrupo,siempreexistelaposibilidad(ycon
ellovuelveahacernossusguioslatemticadeontolgica)denoentrarenlasservidumbres
alpoderestablecido,laspreguntasrecinplanteadas(cuyonmeroserafcilmente
ampliable,porlodems)parecenjustificarporssolas,yhastasobradamentedirayo,la
oportunidaddeundebatecolectivoparadarles,siquieramnima,respuesta.

5.Cmohaceravanzarelconocimientoastrolgico?
http://cura.free.fr/xxx/28navar3.html 8/17
13/5/2015 ApropsitodelaAstrologa:ApuntesparaunDebate

Estclaroqueunaformadeobtenerrecursosparallevaradelantecualquiertipode
conocimientoesubicarseenelterritoriodeloculturalmentereconocidocomodeinters.

Novoyaseryoquienrecomiendeenningncaso,ymenosanenelastrolgico,venderla
primogenituraporunplatodelentejas:nosetratadeeso,sinodelaperentoriedaddedara
conocerlaautnticarealidad,elvalorpotencialylasposibilidadestodavainexploradasdela
astrologa.

Peroparaconseguiralgoasenelterritoriodelsaberesrequisitoindispensablequelas
aportacioneshechasatalfinloseandesdeunrigorconceptualymetodolgicodelque
normalmente,yparticularmentepornuestrospagos,lostrabajosdeinvestigacinastrolgica
suelencarecer.

Paraserhonesto,debo,lamentablemente,darfedequenicamentedesdelaorganizacinde
eventosastrolgicos(exactamenteendosocasionesdiferentes)semehapedidoretirarun
trabajoenviadoonopresentarlo,porquesunivelera"excesivo",msaltodelodeseable,y
portalmotivo"inadecuado"paraseracogidoentaleseventos.

Enparaleloaello,aunqueafortunadamenteenlosltimosaosestoestcambiando,haceun
tiemponoerafcilquelostrabajosdeinvestigacinmsproclivesalformalismoacadmico
encontraranunlugarenlaspublicacionesastrolgicasaluso.

Porquealahoradeinvestigarnosetratasimplementedellevaradelantelatareasiguiendoel
procedimientoquemejorlecuadreasuautor,paraluegoenunciarunascuantas
conclusiones,basadasenunosciertosresultados,quemuchasvecesnoseconcretan
suficientementeni,menostodava,seexplicitanloselementosimprescindiblesparavalorar
laconsistenciadelosmismos,oparadarlaoportunidaddereplicareltrabajoconotras
muestras,oparaestimarlaprocedenciadelametodologaaplicada,etc.,etc.

Raramentesemencionasiquieraelempleodelosimprescindiblesgruposdecontrolpara
tenerencuentalasdesviacionesdetipoestacional,social,astronmico,etc.,quepueden
sesgar,odeformar,oenmascarar,precisamente,loquesepretendeverificar(ofalsar).

Esdesospecharque,muyprobablemente,talsilencioseadebidoalafaltadeempleode
dichosgrupos[1],locualconvertiralacorrespondiente"investigacin"enmero
divertimento,sinconsistenciaconceptualnidemostrativaalguna.

Yestosinentrarencuestionesmuchomsespecializadas,como,porejemplo,lasrelativasa
lavalidezdelasmuestrasempleadas,olasconcernientesalopocoolomuchosignificativos
que,estadsticamentehablando,puedanserlosresultadosobtenidos.

Pornomencionarla,porlogeneral,pobredocumentacindelostrabajos,particularmenteen
loqueserefierealosantecedentesexistentesapropsitodelatemticainvestigada,la
bibliografaempleada,olasreferenciasycitasexpresasdelamismaenlapublicacindelos
oportunosinformes,artculoso/yponencias.

Amndeello,cuandoaparecenpresentacionesmetodolgicasexplcitasenlas
correspondientespublicacionesderesultados,loquesuelesucederesqueellectormedio,
pocoonadahabituadoasemejantesmenesteres,saltalaspginasquelasrecogenysededica
a"loquedeverdadmerecelapenayesdeintersprctico".

Porotraparte,sicomo,tambinlamentablemente,heescuchadoenalgncongreso,"yome
http://cura.free.fr/xxx/28navar3.html 9/17
13/5/2015 ApropsitodelaAstrologa:ApuntesparaunDebate

dedicoaestodelaastrologaporquelasmatemticassemedanmuymal",aloqueluegose
haaadidoun"mededicoainvestigarloquepuedosobreestostemas",noesdeextraar
quelosresultadosdetalesposicionamientosyactuacionesllevenacientficos,
epistemlogosehistoriadoresdelacienciaacrticasdemoledoras,ytanapabullantemente
justificadasensemejantescasos,acercadelaspretensiones"demostrativas"delo
astrolgico,aunquehayaotrasocasionesenlasque,ciertamente,sehayapretendido
desvirtuarfraudulentamente[Wes92]loavaladoporresultadosperfectamenterigurososy
consistentes.

Amndeello,siemprehabrndetenersebienpresenteslasinsidiasdelos"escpticos"[Elw
01],cuyosargumentos,conosincomillas,nosllevarnsistemticamenteala"conclusin"
dequelaastrologa"noescreble"dadoquesuvalideznohasidodemostrada"pornadie".

Asytodo,quienaspireaquesusaportacionesinvestigadorascumplanunosmnimos
estndaresdevalidezycredibilidad,habrdeasumirysatisfacerlosoportunosrequisitos
tcnicosyprocedimentales.

Estamosdispuestos,estdispuestoelcolectivoastrolgico,alesfuerzodeadquirirla
formacinimprescindible,conceptualymetodolgica,queelloimplica?.Oseconforman
susmiembrosconeldiletantismoautosuficienteyautocontenido,mirandohaciaotrolado
paranoverseenlanecesidaddecontrastaresaproduccininvestigadoraconlosestndares
decalidaddenuestroentornocultural?.

Ysilosrecursosinstitucionalesnonosllegan,yesverdadqueconsideramosimprescindible
lainvestigacinastrolgicaparaavanzarennuestrodominiodeestesaber,nodeberanser
aportadoslosrecursosnecesariosporlosintegrantesdelpropiocolectivoastrolgico?.

Quizunproblemaalrespectoseraelsealadoporaquelaforismode"noeslomismo
predicarquedartrigo",pero,deseras,ellovendraaindicarundesintersdehecho,al
margendelasbuenaspalabras,delcolectivoencuantotalapropsitodeunaactualizacin
rigurosayprofunda,comprometidaycomprometedora,delaastrologa.

Ydeestemodo,sisemepermitelacaricatura,tancontentosconeljuguetitoastrolgico,
felicesdeloagustitoqueseestconlydelobienquesepasagraciasal.

Perosisequieretransmitirquelaastrologaesbastantems,muchoms,queun
entretenimiento,unaactividadmarginal,ounadedicacintrasnochaday,porello,sin
trascendenciaalguna,porqulaausenciadeuncompromisoinvestigadorconjunto,
colectivamenteplanteadoensusobjetivos,recursosyformalismos?.

Porquelpicoteo,tantasvecessinmtodo,ytodasellassinreferenciaaunosestndares
internosdecalidad,avaladosporelpropiocolectivoastrolgico,conlosquecontrastary
validaresfuerzosindividualmenteemprendidos[2]?

Ynoslocontrastarlosyvalidarlos,sinotambincompartirlosyreconocerlos,yapoyarseen
ellosparaseguiravanzando,oesqueelcolectivoastrolgiconoconsideradeintersla
gnesisdeunbancodetrabajosyresultadosdeinvestigacindecalidad,merecedoresdel
avalcolectivo,enqueapoyarseparaconsolidar,actualizaryprofundizarelcuerpode
conocimientoastrolgico?.

Esecompromisoyesadinmicadecalidad,deconseguirse,resultaranconjuntamente,sin
dudaalguna,inestimablepiedradetoqueparairacallandocrticasyobteniendo
http://cura.free.fr/xxx/28navar3.html 10/17
13/5/2015 ApropsitodelaAstrologa:ApuntesparaunDebate

reconocimientosenprodeloastrolgico.

6.Cmotransmitirlaastrologa?
Comosencilla,perocerteramente,senosdiceen[Sav97],elsistemaeducativoslo
transmiteloquesocioculturalmenteesconsideradovalioso.

Nohabr,enconsecuencia,mejorverificacindequelaastrologahasidoformalmente
reintegradaalaculturaoccidentalquesureaparicinenlos'curricula'acadmicosy,apartir
deah,escolares.

Entretanto,parecerazonablequefueseelcolectivoastrolgicoquientutelaselacorrecta
transmisindelsaberastrolgico,estableciendotambinenestembitodeactuacinunos
objetivosdeformacinyunoscriteriosdemnimosacubrirparavalidaryreconocerla
calidaddedichatransmisin.

Entalcaso,culseraelnivelexigibleparaotorgartalreconocimientocolectivo?,oacaso
serainteresanteestablecerdiferentesgrados?.

Peroentiendeelcolectivoastrolgicocomodeseablelaexistenciadeunaformacin
mnimasinlacualnadiedebieraseraceptadocomoastrlogo/a?.

Silarespuestaaestaltimapreguntafueseafirmativa,paraplanteardichaformacin,sera
razonablepensarenestratosformativosalestilodelsistemaeducativoconvencional,osera
preferibleremitirnosalosde,porejemplo,lapsicologagentica,oalosdeotrasescuelas
psicopedaggicas?.

Encualquiercaso,sesabeastrologacuandoseescapazdereconocerymanejarsus
smbolos?,ohayquedominarademsciertastcnicasconcretas?,omejoranciertos
conceptosfilosficosyepistemolgicosespecficos?,otodoelloconjuntamente?.

Sepuedesaberastrologayserastrlogo/asinprofundizarenlarealidadastronmicaaque
loastrolgicohacesistemticareferencia?.

Sellegaasaberastrologay,enconsecuencia,aserastrlogo/asinhacertrabajodecampo
enella?.

Esdefendibleunaformacinastrolgicaqueprescindadelmilenariolegadodelaastrologa
tradicional?.

Esadecuadaunaformacinastrolgicasinointroduceensuavancecurricularmaterias
sobrecuyasreasvanecesariamenteaincidireltrabajoastrolgico:psicologa,economa,
medicina,sociologa,etc.,etc.?.

Estasyotraspreguntasrelacionadasconlasprecedentesparecenreclamarrespuesta
perentoriaporpartedelcolectivoastrolgico,que,pordescontado,puedeinspirarsepara
ofrecerlasenlasyaexistentesennuestroentorno,prximoolejano,peroque,enlamedida
deloposible,debieransercreativaeinnovadoramentesuyas.

Sinoscentramosenelcolectivoastrolgicoespaol,unbuenreferentedepartidapara
proceder,siseestporlalaborenelsentidodelorecinplanteado,podraser,porejemplo,
http://cura.free.fr/xxx/28navar3.html 11/17
13/5/2015 ApropsitodelaAstrologa:ApuntesparaunDebate

elconjuntodepropuestasformativasexistentesenelpropiombitoastrolgicooccidental,
europeooamericano,aunquetambinpodranserlolasderecienteaparicinenelmbito
universitario[Kpc00,Scb02]deunoyotrocontinente.

Estasltimasiniciativaspuedenser,porlodems,unarmadedoblefiloparaloscolectivos
astrolgicos,lomismoaescalasnacionalesqueinternacionales,pues,enefecto,vana
potenciartantoelintersporlaastrologacomosuprctica,esdecirsuintegracin
sociocultural,perotambinestnamenazandocondejaratrsadichoscolectivosensu
propioterritorio,siesquetardanendarrespuestaexpresaacuestionesclaveparasu
existencia:laformativaentreellas,claroest.

Y,porotraparte,frenteainiciativasdecorteacadmico,nocabencontraofertasfaltasde
calidado/yrigorcurricular:estncondenadasalfracaso.

Quizpudieransobrevivira(muy)cortoplazo,porcuestionesdeaccesibilidadespacio
temporalo/yeconmicasprincipalmente,perolaformacinnopresencialesunarealidaden
explosivoprocesodeexpansinquedejarprontoobsoletasdichascuestionesdedificultad.

Vaahaceralgoelcolectivoastrolgicofrenteatodoello,odejarqueotrosenseenla
astrologayacabenosiendoreconocido(nienlocolectivoni,muchomenostodava,enlo
individual)suniveldeconocimientoo/ydedesempeoastrolgico,pudiendoacabar
"expulsado"de"supropioterritorio"o/ymbitodeactuacin?.

Esteinterrogantenosremite,adems,alarealidaddelaprcticaastrolgica,tantasvecestan
similar,ytanlamentablementedenuevo,alrorevuelto,delque,conmuypoca"inversin",
noesdifcilobteneralguna"ganancia"[Cel95].

7.Cmopracticarlaastrologa?
Alhilodelapartadoanterior,enqueheplanteadocuestionesacercadelaformacin
requeridaparaalcanzar,porasdecirlo,el"grado"deastrlogo,laprimerapreguntaa
consideraraqusera,pareceobvio,lasiguiente:quniveldeconocimientoydesempeo
prcticodeberaposeerun/aastrlogo/aparapoderpostularsey,adems,serreconocido
comoastrlogo/aprofesional?.

Parecerazonablepensar,unavezms,que,antelaausenciadeotrasalternativasformales,
fueseelcolectivoastrolgicoquienestablecieseunoscriteriosdeontolgicosfirmespara,en
baseaello,poderprecisarsiquienpractica,oquierehacerlo,profesionalmentelaastrologa
cuentaconelreconocimientocolectivodesuformacinycapacidadentalsentido.

Entiendeelcolectivoastrolgicoquetalesconsideracionessonprocedentes?,deseables?,
imprescindibles?.Bajoqupremisasyconsecuencias?.

Entiendequesondefendiblescomoprofesionalestodaslasprcticasquecotidianamentese
suelenofrecercomoastrolgicas,quecomotalessevendenyproducenretornoseconmicos
nadamenguadosennopocasocasiones?.

Antesderespondertalescuestionesconvendrtenermuyencuentaque,hoyporhoy,la
situacinestalqueacabanmetidosenunmismosacoel(la)nefito/aqueapenashaledo
algnlibro,msomenosconvencional,sobreastrologayel(la)experto/aqueatesora
http://cura.free.fr/xxx/28navar3.html 12/17
13/5/2015 ApropsitodelaAstrologa:ApuntesparaunDebate

lustrosdeexperienciaenasesoraastrolgica,ytambinqueenlapresentecoyuntura
aparecenigualmenteetiquetadoscomoastrlogos/asquienesbasansusaportaciones
recurriendoaunelencosimblicoytcnicoastrolgicosuficientementecompleto,quienes
recurrenaunmnimoinsuficienteparahacerloy,mstodava,quienescaricaturizany
degradanloastrolgicoreducindoloaunnicoelementosimblicodesdeelqueofrecen
conclusionesque,adems,suelensermuyindebidamentecolocadasbajoelepgrafede
"horscopo".

Entrarenalgnmomentoelcolectivoastrolgicoaponerordenensemejanteestadode
cosas,dejandoclaroquinesdeben,yquinesno,serconsideradosastrlogos/asy,msan,
astrlogos/asprofesionales,yello,paracomenzar,antesuspropiosintegrantes,deslindando
loqueproceda,peroenseguidatambinantequienesdesdefuera,peromuyjustamente,
criticandichodesafuero?.

Yqudecirdequienesafirmanpracticarlaastrologa"seria"yalaparejercende
"horoscoperos"mediticos?.

Sepuededignificarlaastrologadesdesemejantesopcioneso/yplanteamientos?.

Culeslaposicindelcolectivoastrolgicoantetodoello?,oseprefierelaopcindeno
optar?.

Aveces,quetodosigacomoestesmscmodoymenosconflictivoquetraerluzy
taqugrafosparadarfedelasituaciny,apartirdeah,ponerordenyconciertoenella,pero
existeintersenestoltimo?.

Realmente,dehecho,ququierehacerconsufuturoelcolectivoastrolgico?.

Y,sasebienconscientedeello,decmod,onod,respuestaconcretaaestapregunta
dichocolectivo(obrassonamores...)dependemuydirectaeinexorablementenoslosu
futurosinotambinelfuturodelaastrologa:ahesnada.

Yaesterespectotieneunpesoparticular,yesdesuponerquelotendrcadavezmayor,la
imagenofrecidaporquienesformal,otcitamente,larepresenten,puesadichaimagenson
subsidiarias,endefinitiva,lacredibilidadsocialdelsaberastrolgico,elpuestoquepueda
ocuparenladinmicaculturalysuposibleintegracinenmbitosdelosqueactualmentese
vemarginado.

Siefectivamentesedeseacambiarelpresenteestadodecosas,pareceimprescindibleuna
decantacinformal,lideradadesdeelmbitocolectivo,porparte,comomnimo,dequienes
sepostulanpblicamentecomoastrlogos/asprofesionales(mejordetodos/asquienesse
dicen,genricamente,astrlogos/as),queestablezca,sinambigedades,linderos,quelos
hay,entrelaprcticaastrolgicatcnicamentefundamentadayticamentedefendibleyla
que,porcarecerdetalesreferentes,caeraenelterritoriodelopseudoastrolgico,lono
astrolgico,oloantiastrolgico,ydebieraser,enconsecuencia,claramenteidentificada
comotalyporelloreprobada.

8.Consideracionesfinales
Entiendoquelohastaaqurecogidoofreceunamplionmerodetemticas,ydeamplitudy
http://cura.free.fr/xxx/28navar3.html 13/17
13/5/2015 ApropsitodelaAstrologa:ApuntesparaunDebate

profundidadmsquesuficientes,paraabrirmultituddecaminosporlosqueadentrarseen
esedebateclarificadorsobrecuyaconveniencia,necesidaddehecho,hevenidoabundando
desdelapropiaintroduccindeestaponencia.

Esedebate,quehabradeserrazonable,aunquecrtico,noble,peronoporello
condescendiente,debieracomenzarenelsenodelpropiocolectivoastrolgico,ygeneraren
lunconsensodemnimos,peronomnimo,entindaseestobien,sobrepuntostancruciales
comolosrevisadosenlosdiferentesapartadosqueanteceden.

Unconsensoque,alargoplazo,habradetenerlugartantodentrocomofueradelmbito
astrolgico,sihadecumplirse,claroest,elobjetivodereintegrarlaastrologaalcauce
principaldelaculturaenlacivilizacinoccidental.

Peroentiendoque,paraprenderfuera,debehabersidosatisfactoriamenteobtenidodentro,
haciendoposibleapartirdeellosuextensinalrestodeltejidosocial,enlaoportuna
dinmicaderecuperacindignificadadeloastrolgico.

Ensemejanteproceso,tantointernocomoexternoalcolectivoastrolgico,el
correspondientedebate,enrealidadlaserieencadenadadeellos,habradetenermuy
presenteslascerteraspalabrasdelfilsofoFernandoSavater[Sav97],apropsitodela
sacralizacindelasopinionesylaincapacidaddepracticarlaabstraccincomosendos
obstculosparalabsquedaracionaldelaverdad,queconducenaestasotrascitadasa
continuacin.

"Aprenderadiscutir,arefutaryajustificarloquesepiensaes(...)irrenunciable(...)Para
ellonobastaconsaberexpresarseconclaridadyprecisin(...)ysometersealasmismas
exigenciasdeinteligibilidadquesepidenaotros,sinoquetambinhayquedesarrollarla
facultaddeescuchar(...).Setrata(...)depropiciarladisposicinaparticiparlealmenteen
coloquiosrazonablesyabuscarencomnunaverdadquenotengadueoyqueprocureno
haceresclavos".

Esunexcelenterecordatoriodecmopodemosydebemosavanzarconjuntamentehacia
metascolectivasque,msalldenuestrosinteresesdelpresente,tienenprofundas
implicacionesdefuturo,nosloparanosotrosmismos,sinotambinparanuestrasociedad,
nuestracivilizacin,lahumanidadentera.

Referenciasbibliogrficas
Ami98.I.Amigo.Astrologa.ElMitodelasEstrellas.Alba,Barcelona,1998.

Arr85.S.Arroyo.Astrologa,PsicologaylosCuatroElementos.Kier,BuenosAires,
1985.

Bar96.B.Barnes,D.Bloor&J.Henry.ScientificKnowledge.ASociologicalAnalysis.
Athlone,Londres,1996.

Cel95.S.A.Celyir."TheWorldofAstrology(ACriticismoftheAstrologicalMilieu)".
AmericanAstrology,1995.(htttp://cura.free.fr/xx/19sirma2.html).

Cor98.G.Cornelius."IsastrologyDivinationandDoesitMatter?.TheMountain
http://cura.free.fr/xxx/28navar3.html 14/17
13/5/2015 ApropsitodelaAstrologa:ApuntesparaunDebate

Astrologer,n81,OctNov1998.(http://cura.free.fr/quinq/01gfcor.html).

Cum97.F.Cumont.AstrologyandReligionAmongtheGreeksandtheRomans.Kessinger,
Whitefish,1997.

Der99.G.N.Derry.WhatScienceisandHowitWorks.PrincetonUniversityPress,
Princeton,1999.

Elk98.B.Elko."TheMagusofMagnetism.(AnInterviewwithDr.PercySeymour)".The
MountainAstrologer,n80,1998.(http://cura.free.fr/decem/09seym.html).

Elw01.D.Elwell."TheReseachersReseached:AReplytotheCynics".RevistaVirtual
C.U.R.A.,n12,27jun.2001.(http://cura.free.fr/xv/12elwell.html).

Enu94.EnumaElish(PoemaBabiloniodelaCreacin).Trotta,Madrid,1994.

Eys82.H.J.Eysenck&D.K.B.Nias.Astrology:ScienceorSuperstition?.TempleSmith,
Londres,1982.

For99.Foro'Dyatessaron'deAstrologa."Resoluciones".Mercurio3,n25,p.88,2
trimestre1999.

Gar98.M.Garca."NaturalezaHologrficadelaImprontaNatal",enSuiteArmnica.
CuadernosdeInvestigacinAstrolgicaMercurio3,n3,pp.2328,1998.

Gau01.F.Gauquelin."ClefspourlaRechercheStatistiqueenAstrologie".RevistaVirtual
C.U.R.A.,n15,23nov.2001.(http://cura.free.fr/decem/15frgq.html).

Kna88.W.Knappich.GeshichtederAstrologie.Klostermann,Frankfurt,1988.

Kpc00.http://www.kepler.edu/index.html.

Lar77.GranEnciclopediaLarousse.Larousse,Barcelona,1977.

Mer02.Mercurio3(ed.)."TribunaAbierta:IForumEuropeosobreAstrologay
Sociedad".Mercurio3,n37,tercertrimestre2002,ysiguientes.

Nav01.J.Navarro."AstrologayTerremotos".Mercurio3,n33,pp.1933,3ertrimestre
2001.

Nav02.J.Navarro."AstrologayCiencia:UnaPerspectivaCrtica".Mercurio3,n38,pp.
6276,4trimestre2002.

Nav03.J.Navarro."AstrologyandScience:TwoWorldviewssearchingforaSynthesis".
Int.Conf.onAstrologyandtheAcademy.BathSpaUniversityCollege.Bath,junio2003.
(http://cura.free.fr/xxx/28navar2.html).

Pop00.K.R.PopperyK.Lorenz.ElPorvenirestAbierto.Tusquets,Barcelona,2000.

Pto80.C.Ptolomeo.Tetrabiblos.Barath,Madrid,1980.

Rag97.A.benRagel.ElLibroConplidoenlosIudiziosdelasEstrellas.Gracentro,
Valencia,1997.
http://cura.free.fr/xxx/28navar3.html 15/17
13/5/2015 ApropsitodelaAstrologa:ApuntesparaunDebate

Rud83.D.Rudhyar.UnEstudioAstrolgicodelosComplejosPsicolgicos.Crcamo,
Madrid,1983.

Rup78.A.Ruperti.CyclesofBecoming.CRCS,Reno,1978.

San85.D.Santos.AstrologaTerica.EcuacionesFundamentales.Autoedicin,Madrid,
1985.

Sav97.F.Savater.ElValordeEducar.Ariel,Barcelona,1997.

Scb02.http://www.bathspa.ac.uk/schoolofhistoricalandculturalstudies/thesophia
centre/.

Smo97.L.Smolin.TheLifeoftheCosmos.OxfordUniversityPress,NewYork,1997.

Smo00.L.Smolin.ThreeRoadstoQuantumGravity.Weinfeld&Nicholson,London,
2000.

Wei73.A.Weiss.AstrologaRacional.Kier,BuenosAires,1973.

Wes92.J.A.West.TheCaseforAstrology.ArkanaBooks,Londres,1992.

Who81.L.deWhol.UstedylaAstrologa.Teorema,Barcelona,1981.

Notas
[1]Apropsitodeellosenrelacinconloastrolgico,vase[Gau01],yparaunamnima
ilustracindesuempleoenlainvestigacinastrolgica[Nav01].Texto

[2]Bieninteresantesera,yparticularmentesignificativoadems,queuncompromisoental
sentidopudieradarlugaranuevasaportacionesdelaastrologaalahistoriadelaciencia,
tantoconceptualescomometodolgicas,planteandomodelosdereferencia,procedimientos
ycriteriosdevalidacino/ydetrabajocapacesdeponerderelievesuspeculiaridades
epistemolgicas,enlaintencindequeacabaranextendindoseposteriormentealmbito
cientfico(mximeexistiendoelprecedentedelmtodoexperimental,deorigenclaramente
alquimista[Bar96]).Texto

Referenciadelapgina:
JessNavarro:ApropsitodelaAstrologa:Apuntesparaun
Debate
http://cura.free.fr/xxx/28navar3.html

Todoslosderechosreservados2003JessNavarro

PORTADA

http://cura.free.fr/xxx/28navar3.html 16/17
13/5/2015 ApropsitodelaAstrologa:ApuntesparaunDebate

ACCUEIL HOME

CentreUniversitairedeRechercheenAstrologie
WebsiteDesigner&Editor:PatriceGuinard
19992003Dr.PatriceGuinard

http://cura.free.fr/xxx/28navar3.html 17/17

You might also like