Artes Escnicas 2 BAC

O TEATRO GALEGO ANTERIOR A CASTELAO

Non temos conservado ningn texto dramtico medieval, anda que evidente a sa existencia, como no resto
de Europa. Representacins houbo ata o sculo XVI, sendo prohibidas no ano 1547 (drama litrxico). Tamn debeu
existir un teatro profano, baseado en elementos dramticos dos Cancioneiros.
En 1671 a aparicin do Entrems famoso sobre a pesca no ro Mio, (433 versos) de Gabriel Feixoo de Araxo,
demostra unha actividade anterior.
Do sculo XVIII temos O entrems do portugus (312 versos) annimo e publicado en 1985, un novo elo na
historia do teatro galego. a dirixido a un pblico galego, pois rompe cos tpicos que o teatro espaol creara sobre ns:
galega candonga e galego brutn e ignorante.
No sculo XIX houbo obras que chegaron ata ns ou deturpadas ou soamente o ttulo. En 1810 Proezas de
Galicia de X. Fernndez Neira; en 1820 Tertulia na Quintana; en 1836 Tertulia de Picaos. En todos estes traballos
temos un teatro entendido como dilogo. Temos constancia tamn dun teatro popular moi activo, sobre todo na
primeira metade do sculo, esencialmente cmico, para entreter e divertir..
O primeiro texto conservado e representado do sculo XIX A fonte do xuramento (1882) de Francisco M de
la Iglesia. Realismo costumista con longa tradicin no tearto galego; o seu precedente A casamenteira, escrita en 1812
e publicada en 1849. Outras obras realistas-sociais patriticas son:
Pedro Madruga (1897) de Xon Cuveiro Piol.
Mari Castaa (1884) de Emilio lvarez Jimnez.
Torre de Peito Burdelo (1891) de Galo Salinas.

En 1903 Galo Salinas crea a Escola Rexional de Declamacin. Representou a obra Filla...!, do mesmo Galo
Salinas. Os principais representantes desta Escola son Galo Salina e M. Lugrs Freire. En 1904 foi a derradeira
representacin da Escola con Mareiras de Lugrs Freire. Galo Salinas fixo o primeiro traballo terico sobre o teatro
galego, atopando os seguintes atrancos: carencia de actores, avance do proceso de substitucin lingstica iniciado no
s. XV e falta de dramaturgos e persoas que sexan quen de apostar pola consolidacin dun teatro autctono.
Os maiores inimigos do teatro galego son aqueles que o consideraron unha ameaza rexionalista-nacionalista
ateigado de propaganda ideolxica. Galo Salinas afirma que o espertar da dramaturxia o espertar nacional.
Mis radical Manuel Lugrs Freire cando di que o teatro debe ser unha tribuna poltica. Nalgunha peza del
amsase violencia para resolver o conflito. Houbo rivalidades entre estes dous dramaturgos e isto foi o que impediu a
consolidacin do teatro en Galiza.
Leandro Carr Alvarellos personifica o trnsito cara ao tearto das Irmandades da Fala. Ten tres obras de
interese: Pra vivir ben de casados (1918), Rexurdimento (1918) e O pecado alleo (1924).
As Irmandades da Fala danlle un grande pulo ao teatro. Crean o Conservatorio Nacional de Arte Galega
(herdeiro da Escola de Declamacin). A primeira obra que representan A man da santia de Cabanillas. Pretendan
crear unha linguaxe teatral para Galiza, polo que se adican a traducir (Shakespeare, mais non chegou a se materializar).
Armando Cotarelo Valledor (1 presidente do S.E.G.), extrema o coidado da linguaxe e tcnicas dramticas.
Antn Vilar Ponte aproxmase ao teatro de Irlanda, seguindo a Yeats. Leandro Carr Alvarellos (organizador do
Conservatorio de Arte Galega) tenta afianzar o teatro.
 Artes Escnicas 2 BAC
As Irmandades da Fala recollen a historia recente de Galiza para afirmar que o noso pas ten plena identidade,
e isto dbese plasmar no teatro: Rexionalistas, Irmandades, Nacionalismo, S.E.G., Partido Galeguista...
O mis sobranceiro dos dramaturgos das Irmandades foi Ramn Cabanillas, que compuxo das pezas teatrais
de gran valor: A man da santia (1921) e O Mariscal (1926). A primeira ten un afn dignificador do idioma. Aparece
xente refinada falando a nosa lingua, feito absolutamente revolucionario para a poca. Aln diso, a fidalgua aparece
idealizada (como en Otero Pedrayo) e un fidalgo condensa as calidades do esprito galeguista. A segunda peza, escrita
con Antn Villar Ponte, recrea a figura combativa e smbolo da resistencia galega contra os Reis Catlicos do mariscal
Pero Pardo de Cela.

O Grupo Ns tentou europeizar e modernizar o teatro galego. Os compoentes deste grupo escribiron poucas
obras dramticas, mais foi un xnero que lle produciu un grande interese. Tian unha concepcin do teatro como
espectculo global, que precisara uns recursos econmicos e tcnicas, ademais de moito tempo, difcil de conseguir,
porque a solucin dos problemas poltico-sociais era prioritaria.

As influencias que tean Risco, Otero e Castelao para faceren un teatro ateigado de modernidade
fundamntanse nas lecturas estranxeiras, sobre todo en lingua francesa. Estas lecturas infunden un grande interese
pola renovacin sen esquecer a cultura nacional galega. Ademais, cmpre salientar aqu a viaxe que fixo Castelao por
Francia, Alemaa e Blxica en 1921.

O modernismo, simbolismo e expresionismo marcan unha ruptura de contidos e formas das artes plsticas e
literarias. No teatro galego afectan, sobre todo, no aspecto formal. De modernismo atopamos restos serodios en Risco.

O simbolismo, que aparece da man de Beaudelaire, a corrente mis seguida polo grupo. Teen das
influencias importantes: o irlands Yeats e o belga Maeterlinck (nbel de litereatura en 1911). Este dramaturgo belga
a conexin do s. XIX coas vangardas do XX. A esttica simbolista basebase no afastamento da descricin obxectiva. A
luz sobrevalorada, creando ou suxerindo ambientes, caracterstica plenamente asumida por Castelao e Otero.

Co Expresionismo, que aparece a inicios do XX prodcese unha intensificacin da comunicacin dramtica,

deformando trazos significativos da realidade ou do ser humano, para os converter en obxectos de atencin que, por
evidentes, pasaran desapercibidos ao lector ou espectador. Esta corrente tmola en toda a obra plastica de Castelao.

Vicente Risco s escribiu unha peza titulada O bufn d-el-Rei, publicada en 1928. As influencias son de
Maeterlinck e Orcar Wilde. A obra sitase na Idade Media na corte artrica.

Ramn Otero Pedrayo parece ter un amplo proxecto dramtico, mais s unha peza pode denominarse teatro:
A lagarada (1928). Traxedia rural, realismo e simbolismo, onde se enfrontan o Amor (Eros) e a Riqueza (Pluto). Temos
personaxes galegas cunha caracterstica nova: son eternas e universais. Outras obras dramticas son: Teatro de
mscaras, O desengano do priorio e Otero Pedrayo, teatro ignorado. Otero Pedrayo e Castelao teen unha concepcin
semellante do teatro como sntese de elementos diferentes e complementares, presentes na realidade: luz, cor,
msica, bailes, palabras. Traballan xuntos en Madrid, durante a sa estada como parlamentarios, en proxectos teatrais.

Castelao achega plstica galega unha nova tcnica: o linleo, utilizado logo pola vangarda europea.Os vellos
nos deben de namorarse a nica peza teatral escrita por Castelao. Esta obra encdrase nunha corrente de superacin
do folclorismo, pois por vez primeira incorpora tcnicas modernas como a de dar representacin plstica ao
pensamento ntimo, xa moi introducido no cine da poca.
 Artes Escnicas 2 BAC
Castelao comeza a cavilar nesta peza cando en abril de 1921 asiste en Pars, no teatro Fmina, ao espectculo
do Teatro do Morcego de Moscova. Castelao cavila en algo similar para Galiza: "Iste teatro o que ocupa todol-os meus
pensamentos, tanto que penso faguer algo disto na primeira ocasin al na nosa Terra".

A sa estrea foi o 14 de agosto de 1941 en Bos Aires, A cargo da Compaa Gallega de Maruja Villanueva, e foi
dirixida polo propio Castelao. A esta estrea asistiu James Grahan, da School of American Ballet, quen, admirado, dixo
que "nada tia ollado en Nova Iorque, nos ltimos anos, que contivese tanta suma de orixinalidade e tan extraordinaria
posibilidade dunha montaxe de grande espectculo".

Publicada por Galaxia no 1953, a estrea en Galiza foi o 25 de xullo de 1961 na Praza da Quintana.

Nesta obra hai unha concepcin de TEATRO TOTAL, de espectculo integral, pois o literario aparece coligado
ao canto, musica instrumental, danza, luminotecnia, decoracin. dicir, hai unha interrelacin entre plstica e
ritmo. Isto o que leva a dicir a Castelao nas "Indicacins" que "esta a obra maxinada por un pintor e non por un
literato. Por iso necesita indispensablemente unha serie de deseos cooreados, que din tanto ou mis que as verbas
escritas". Polo tanto o colorido pasa a un primeiro plano, relevando palabra que ten pouco valor informativo, polo
que un espectculo de difcil clasificacin. O que est claro que unha obra pensada para a representacin, de a a
importancia do discurso secundario (Teatro da Arte). A lingua coa que est escrita a peza ten un "alento folclrico", un
gusto polo popular, pois est ateigada de refrns, fraseoloxa popular, cantares...

O labor dos novos, Xeracin do 22 ou vangardistas, no teatro est a moita distancia dos -ismos da vangarda.
Neste xnero tamn temos a famosa vangarda controlada ou enxebre, semellante do Ggrupo Ns ou mesmo
Antn Villar Ponte. Dous son os autores desta lia: Xaime Quintanilla e Rafael Dieste.

Xaime Quintanilla, mdico corus e alcalde de Ferrol fusilado en agosto do 36, publica o drama Donosia
(1919) e a comedia dramtica Aln (1921). A accin desta segunda peza desenvlvese en Nova Iorque, seguindo as lias
da renovacin do teatro.

Rafael Dieste, rianxeiro, autor dunha das pezas mis importantes da dramaturxia galega: A fiestra baldeira (escrita en
1927, representada por primeira vez en 1994). unha obra con caractersticas simbolistas pola presenza dos cadros.
O mis importante son os continuos contrastes entre a realidade e a ficcin e o humorismo dos dilogos. A accin
desenvlvese na casa dun indiano que foi marieiro. Un pintor est a facerlle un retrato. Cando acaba a filla e a muller
do indiano rexeitan o cadro por haber escenas marieiras de fondo. Finalmente as das mulleres aceptan o cadro e o
home que non esquece as sas orixes, que quere formar parte da comunidade que o viu nacer. O desenlace feliz,
idealista.