Materiais de apoio ao profesorado para a atencin educativa ao alumnado procedente do estranxeiro

alumnado procedente do estranxeiro Materiais de apoio ao profesorado para a atencin educativa ao alumnado procedente do estranxeiro

Materiais de apoio ao profesorado para a atencin educativa ao alumnado procedente do estranxeiro Materiais de apoio ao profesorado

Materiais de apoio ao profesorado para a atencin educativa ao alumnado procedente do estranxeiro

 Ttulo: PLAN DE ACOLLIDA. Orientacins para a sa elaboracin

Materiais de apoio ao profesorado para a atencin educativa

ao alumnado procedente do estranxeiro

Editan: Consellera de Educacin e Ordenacin Universitaria

Direccin Xeral de Centros e Ordenacin Educativa

Consellera de Emigracin

Desea e imprime: grafisant s.l. | Compostela

Depsito Legal: C-667/05

ISBN: 84-689-1898-9
 PLAN DE ACOLLIDA

1. PRESENTACIN

Ante a nova diversidade que se atopa nas nosas aulas derivada do incremento de pobo-
acin escolar procedente do estranxeiro, as conselleras de Educacin e Ordenacin
Universitaria e de Emigracin estamos a desenvolver unha serie de actuacins conxuntas
que teen por finalidade facilitar a atencin educativa especfica deste alumnado.
Neste sentido, conscientes das dificultades que esa atencin pode supoer para os
profesionais implicados, temos entre os nosos obxectivos principais o de elaborar mate-
riais de apoio que lle faciliten comunidade educativa dar unha resposta axeitada aos
novos retos que este alumnado suscita.
A presente publicacin aborda un aspecto que consideramos de suma importancia,
como a acollida que se debe prestar nos centros ao alumnado procedente do estranxeiro
e s sas familias no momento de iniciar estudos na nosa comunidade autnoma.
Consideramos que a eficacia da integracin destas persoas pode depender, en boa
medida, dese primeiro contacto co noso sistema educativo, momento no que lles debe
proporcionar unha informacin clara sobre aspectos tan importantes como son os seus
dereitos e obrigas, e no que se deben ter en conta as sas caractersticas e condicins
propias.
Ao longo das pxinas que seguen presntase unha serie de pautas e orientacins que
teen por finalidade que cada centro educativo poida establecer o seu propio plan, tendo
en conta o seu contorno xeogrfico e sociocultural, e no que se contemplen tanto as
accins de acollida do alumnado procedente do estranxeiro como aqueloutras que per-
mitan o enriquecemento das sas aulas a travs das oportunidades que se lle brindan ao
conxunto do centro, como son o coecemento de novas realidades e o fomento da con-
vivencia, o respecto e a tolerancia.
Desexamos que esta publicacin sexa de utilidade para tan importante tarefa, cons-
cientes da repercusin positiva que ten na futura integracin profesional e social de quen
se achega a vivir connosco unha boa incorporacin ao sistema educativo, contribundo
as, entre todos, a que a inmigracin e o retorno da emigracin sexan fontes de riqueza
para a nosa sociedade.

Celso Currs Fernndez Aurelio Miras Portugal

Conselleiro de Educacin Conselleiro de Emigracin
e Ordenacin Universitaria

5
 PLAN DE ACOLLIDA

GUIN

1. PRESENTACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2. XUSTIFICACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
3. CARACTERSTICAS DO ALUMNADO ESTRANXEIRO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
4. OBXECTIVOS DO PLAN DE ACOLLIDA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
5. PAUTAS XERAIS PARA A ELABORACIN DUN PLAN DE ACOLLIDA . . . . . . . . . . 15
6. MEDIDAS DE ACTUACIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
6.1. Toma de contacto co centro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
6.2. Informacin s familias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
6.3. Recollida de datos e comunicacin coas familias . . . . . . . . . . . . . 21
6.4. Itinerario de escolarizacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
6.5. Relacins con outros servizos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
6.6. Primeiro da de clase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
6.7. Designacin dun alumno titor ou alumna titora . . . . . . . . . . . . . . 28
6.8. Suxestins de actividades na aula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
7. AVALIACIN DO PLAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
8. REFERENCIAS DE INTERESE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

7
 PLAN DE ACOLLIDA

2. XUSTIFICACIN

A incorporacin dun alumno ou alumna que procede do estranxeiro adoita ir precedi-

da dunhas connotacins especiais que non se dan no caso da incorporacin doutro tipo
de alumnado. A sa chegada, cada da mis frecuente e variada, fai necesario estable-
cer medidas de atencin especfica axeitadas s sas necesidades, e unha delas, consis-
te en axustar a acollida que se lles vai dispensar. De que estas medidas sexan adecuadas,
comezando polo Plan de Acollida, depender que este alumnado acade rapidamente
unha boa integracin escolar e que, non menos importante, os demais se enriquezan co
coecemento de novas culturas e costumes, e aprendan na convivencia os valores da
tolerancia e respecto mutuo.
A dinmica dos centros educativos ten completamente interiorizada cales deben ser
as sas actuacins cando se presenta no centro unha familia cun neno ou nena para proce-
der sa matrcula, porque, poamos por caso, houbo un traslado familiar a metade de
curso. Ou cando se ven na circunstancia de escolarizar o alumnado, un supoer, que ten
necesidades educativas especiais de tipo permanente.
En calquera dos exemplos anteriores o centro plenamente consciente que ten que
poer en marcha unha serie de medidas especficas para atender as necesidades educa-
tivas dos novos alumnos e alumnas e sabe tamn que precisan de recursos non tan habi-
tuais para o restante alumnado do centro. Enseguida se bota man do departamento de
orientacin, indgase sobre escolarizacins anteriores, pdense informes mdicos, esco-
lares, entrevstase familia para completar a informacin que se considera pertinente...
As posibles dificultades non producen excesivas inquedanzas.
Outro cantar sucede se aparecen uns pais cun neno chins da man. Ou cunha nena
marroqu ou algn da Europa do Leste. Inconscientemente prodcese unha primeira reac-
cin de desorientacin que produce inseguridade e certo medo a non saber como actuar.
Ou mis ben diramos por onde empezar.
Ben certo que esa sensacin non paraliza a ningun. Superado o desconcerto inicial,
os centros educativos poen os seus recursos a disposicin das necesidades educativas
que presenta o alumno ou alumna en cuestin exactamente igual que o fan con calque-
ra outro. En moitos centros da nosa comunidade nos que esta circunstancia que estamos
comentando xa habitual por repetida, estanse creando, primeiro dun xeito informal,
logo de modo estruturado, actuacins que buscan responder dun xeito global s sas nece-
sidades. As respostas que se lle dan van moito mis al dos primeiros das, pero coidan
moito, pola sa especificidade, este primeiro perodo.
As orientacins que se presentan nesta publicacin van nesa lia. Pretenden dar pau-
tas para que aos centros educativos lles resulte mis doado contextualizar a sa resposta,
pero sendo conscientes sempre de que o Plan de Acollida s unha mis do conxunto de
actuacins que se deben contemplar co alumnado procedente do estranxeiro.

9
 PLAN DE ACOLLIDA

3. CARACTERSTICAS DO ALUMNADO ESTRANXEIRO

A realidade e a situacin deste alumnado van ser as que determinen as sas necesidades
educativas, polo que ser necesario analizalas para o deseo das medidas que se pretendan
adoptar.
Anda que se trate dun colectivo heteroxneo en canto a procedencia (nacionalidade,
nivel de escolarizacin no seu pas, zona de procedencia rural ou urbana, etc.), podemos
mencionar unhas caractersticas comns:
a) Trtase dun colectivo que adoita ter dificultades escolares, en moitas ocasins
asociadas a carencias socioeconmicas mis que a diferenzas culturais. Existen tres
factores que determinan a aparicin de dificultades especficas no alumnado inmi-
grante respecto ao conxunto do alumnado:
A idade coa que chegan a Espaa. As dificultades son menores se a chegada e a
escolarizacin se producen nunha idade temper.
A existencia ou non de escolarizacin previa no seu pas de procedencia. A
inexistencia de hbitos de traballo, o descoecemento da dinmica da aula e do
centro educativo ou o desfase curricular son dificultades engadidas escolariza-
cin. Como consecuencia, a influencia da escolarizacin anterior, se existe, ser
tanto mis favorable canto mis similar sexa o sistema educativo do pas de
orixe.
O dominio do noso idioma outro factor determinante do xito escolar. Algns
chegan a Espaa cun historial de escolarizacin previo e coecendo o noso idio-
ma, aspecto que facilitar a sa integracin. O feito de ter desenvolvidas unhas
boas habilidades e estratexias comunicativas e lingsticas ser o factor mis
importante e determinante do xito escolar.
En moitos dos casos, a estas dificultades engdense as desvantaxes derivadas dunha
situacin socioeconmica desfavorecida, ocasionada pola eventualidade de traballo e
vivenda en que viven as sas familias.
b) Con certa frecuencia, existe un alto ndice de absentismo escolar entre este alum-
nado. Normalmente un absentismo intermitente, de faltas breves pero frecuentes,
debido eventualidade das estancias.
c) Falta de motivacin cara ao estudo, que pode estar relacionada cos seguintes
aspectos:
A falta de identificacin coa cultura que se reflicte no currculo e na vida do
centro.
A falta de atencin e/ou as escasas expectativas educativas dos pais.
Falta de interese dos pais polos estudos, e un pobre ambiente educativo nas
familias.

11
ORIENTACINS PARA A SA ELABORACIN

d) Falta de integracin social. Pode ser un alumnado con relacins extra escolares
pobres.
e) Escasa relacin co centro educativo das familias deste alumnado. Entre as causas
pode estar o descoecemento do idioma, polo que os pais que non falan o espaol
teen que acudir ao centro acompaados doutra persoa que faga de tradutor. Anda
que son os pais os que veen a tramitar a matrcula, non adoitan acudir posterior-
mente s reunins cando son convocados. A presenza das nais en determinadas
minoras tnicas practicamente nula, xa que culturalmente as mulleres estn
relegadas s tarefas domsticas. Este feito est relacionado co descoecemento da
organizacin e funcionamento das institucins, entre elas a escola.
f) Pola contra, esta nova poboacin escolar que est a chegar, ofrece tamn unhas
caractersticas positivas para a educacin de todo o alumnado, como son:
Unha cultura e costumes diferentes, que contriben a ampliar os coecementos
xeogrficos, histricos e a visin global do mundo.
A achega doutros valores, que na convivencia diaria favorecern unha aprendi-
zaxe real e prctica da tolerancia e do respecto polo diferente.
O contacto coa diferenza que, s veces pode producir un choque de culturas,
forzar a ensinar e a aprender a resolver os conflitos, de xeito que todo o alum-
nado vaia madurando como cidadns dunha sociedade plural.

12
 PLAN DE ACOLLIDA

4. OBXECTIVOS DO PLAN DE ACOLLIDA

Entndense por plan un conxunto estruturado de accins encamiadas consecucin

dun obxectivo. Polo tanto, no caso do Plan de Acollida, este ser o conxunto de medidas
educativas que os centros levan a cabo para conseguir a adaptacin do alumnado proce-
dente do estranxeiro que chega a un centro.
A finalidade principal dun plan de acollida para o alumnado inmigrante facer dos pri-
meiros das no centro unha situacin mis fcil e mis humana e, en consecuencia, lograr
con facilidade a sa integracin escolar. Para isto, deberanse establecer os seguintes
obxectivos:

Asumir como ce n t ro, dun xe i to global, o deseo e posta en prctica

das respostas educa t i vas que precisa este alumnado.

Favorecer para eles unha adaptacin progresiva ao centro.

Conseguir que os pais e o propio alumnado estean informados do

funcionamento e organizacin do ce n t ro educa t i vo .

Fomentar actitudes de respecto cara a estes alumnos e alumnas e

facilitar o proceso da sa integracin.

13
 PLAN DE ACOLLIDA

5. PAUTAS XERAIS PARA A ELABORACIN DO PLAN DE ACOLLIDA

5.1. Adaptacin do plan ao contorno de cada centro

Cada centro educativo est inserido nun contorno xeogrfico e sociocultural determi-
nado que o dota de singularidade propia. Este feito est reflectido habitualmente nos
documentos institucionais dos centros, nos que se expoen os trazos identificadores mis
salientables de cada comunidade educativa as como as respostas que se dan ante esta
singularidade.
Algns aspectos son especialmente importantes para o alumnado procedente do
estranxeiro. A chegada de poboacin inmigrante a un lugar s veces un feito illado,
pero en moitas ocasins establcense na zona un nmero importante deles, que en ocasins
derivan en asentamentos dunha determinada procedencia. Cando as, o incremento de
alumnado estranxeiro obrganos a revisar estes documentos cunha nova mirada para com-
probar se hai aspectos referidos sa educacin que deberan estar presentes neles e
que non o estn.

5.2. Proxecto educativo de centro

Quizais sexa o proxecto educativo de centro o documento institucional onde mis visible-
mente se recollen as particularidades de cada escola. Nel reflctese como se entenden cues-
tins tales como a educacin para a convivencia, o pluralismo e os valores democrticos, a
non discriminacin por cuestins de xnero, ou a lingua de aprendizaxe. Son as sas notas
de identidade e a partir delas os centros mrcanse os obxectivos educativos que van guiar
o seu traballo.
Hai aspectos das lias metodolxicas e das notas de identidade que posiblemente
requiran dunha nova lectura para dar cabida a unha realidade diferente que antes non
exista e que hai que facer visible para que toda a comunidade educativa sexa consciente
dela e dotar de coherencia as sas actuacins. A revisin anual que cada ano se fai deste
documento a ocasin para introducir ou modificar aqueles aspectos que teen que ver
con este tipo de alumnado e que non estean suficientemente contemplados.

5.3. O regulamento de rxime interior

Este documento regula as relacins entre os diferentes sectores da comunidade edu-

cativa, establecendo cales son os dereitos e deberes dos pais e nais e do alumando, os
servizos complementarios, as actividades extra escolares ou o rxime disciplinario.

15
ORIENTACINS PARA A SA ELABORACIN

Estes aspectos son de importancia vital para a convivencia dos centros e bsicos para
a integracin dun colectivo que pode descoecer os hbitos, os costumes e a cultura do
pas no que se instalan. Como consecuencia, moi importante establecer mecanismos
claros para que sexan coecidos e entendidos por todos e cada un dos membros da comu-
nidade. A mellor maneira de asegurarnos o cumprimento das obrigas e dos dereitos de
cada quen, sabelos e telos claros desde un principio.

5.4. O proxecto curricular de centro

Neste documento concrtase a oferta educativa do centro e establcense as canles

para conseguir os obxectivos xerais que se prevan no proxecto educativo.
Ademais de concretar os obxectivos e contidos das diferentes reas e materias, que
posiblemente haxa que revisar para dar cabida a aspectos da interculturalidade que non
estaban presentes, unha parte importante do proxecto curricular est constituda polas
medidas de atencin diversidade, nas que se establecen, entre outras, os criterios para
a organizacin dos apoios, as medidas de reforzo e de adaptacins curriculares, os obra-
doiros ou as optativas, todas elas medidas importantsimas para o alumnado que se incor-
pora ao centro.
Dentro das medidas de atencin diversidade, unha das actuacins que con frecuen-
cia adoitan programar os centros educativos son os plans de acollida para o alumnado de
nova incorporacin. Son comns, sobre todo, nos centros de educacin secundaria que
reciben alumnado dun ou varios centros de educacin primaria do seu contorno.
Nestes plans reflctense cales son as actuacins que se van desenvolver como centro
coas familias e cos nenos e nenas que realizan o trnsito entre as diferentes etapas edu-
cativas. Actividades como as visitas ao centro receptor, ou recibimento aos pais para
explicarlles cuestins xerais de funcionamento e organizacin, son comns nestes plans.
Cando un centro recibe alumnado estranxeiro ten que lle dar tamn cabida no Plan de
Acollida a este alumnado. E se as sas caractersticas diferenciais son moi salientables e
o grupo de alumnos e alumnas que se recibe grande, mais que posible que se faga
preciso establecer para eles un plan de acollida especfico. Xa que logo, este plan forma-
ra parte sempre das medidas de atencin diversidade e, polo tanto, do propio proxecto
curricular de centro, ben como unha parte do plan de acollida do restante alumnado, ben
como un plan especfico e singular para este colectivo.
Nas medidas de actuacin que se describen nas pxinas seguintes danse pautas para
facilitar a elaboracin dun plan especificamente dirixido ao alumnado inmigrante. Hai
que ter en conta que anda que nun plan de acollida especfico se detallan un conxunto
amplo de medidas, posiblemente non todos os alumnos e alumnas procedentes do estran-
xeiro precisen ser obxecto de todas elas. Cada neno e cada nena chega cunhas condicins
particulares que o fan un caso nico, polo que dentro do plan haber medidas que si con-
vea que se lles apliquen, pero outras non. O respecto diversidade implica dar respostas

16
 PLAN DE ACOLLIDA

educativas diferenciadas cando as necesidades educativas o requiren, pero nunca polo

simple feito de ser diferente. dicir, a condicin de estranxeiro non converte a ningun
nun suxeito susceptible de medidas de atencin diversidade. Deber recibilas ou non
dependendo unicamente das sas necesidades educativas.
Unha vez mis convn salientar que o desenvolvemento dun plan de acollida require
do esforzo xeneralizado de toda a comunidade educativa: profesorado, pais e nais, alum-
nado, e as mesmas institucins sociais do contorno do centro. Os centros educativos
estn para servir a comunidade da que forman parte e esta, sa vez, debe contribur
tamn ao seu correcto funcionamento.

17
 PLAN DE ACOLLIDA

6. MEDIDAS DE ACTUACIN

Antes de entrar en materia sobre as medidas de actuacin dirixidas a este alumnado,

hai algunhas cuestins que convn ter moi claras. Unha delas fai referencia distincin
entre matriculacin e escolarizacin.
A segunda moito mis ampla que a primeira. O proceso de matriculacin moito
mis puntual e fai referencia a aspectos administrativos, imprescindibles por outro lado.
Pero o proceso de escolarizacin vai mis al, xa que ademais de contemplar o anterior,
incle tamn a toma de decisins sobre cuestins como o curso ao que se debe incorporar
o alumnado, a modalidade de integracin ou o grupo de referencia ao que vai pertencer. A
matriculacin vai achegar datos importantes para a toma de decisins pero ser necesa-
rio obter outros datos con posterioridade, nun perodo que debe ser o mis breve posible.
Outra cuestin sobre a que se quere chamar a atencin a referida a quen vai ser a
persoa ou persoas adultas responsables de atender as necesidades deste alumnado nos
primeiros das de incorporacin ao centro. Est claro que nas horas de clase esas perso-
as son os profesores que estn na aula co grupo, sexan ou non os seus titores. Pero, quen
o recibe cando chega porta da escola ou do instituto? Quen est pendente de cando
hai que ir ao comedor, dos recreos, das sadas nos autobuses, etc.?
Estas cuestins reslvense moito mis doadamente nun centro de primaria ca nun de
secundaria, de a a dinmica inherente a cada un deles. No primeiro caso, o profesor ou
profesora titora pode facerse cargo con facilidade e significarse como referente para o
neno ou nena, de tal xeito que saiba que esa a persoa adulta que se pode dirixir en
calquera momento se precisa algunha axuda.
Nos centros de secundaria, isto non tan sinxelo. A sa estrutura organizativa, moito
mis complexa, as como o maior nmero de alumnado existente en moitos deles, propi-
cia que haxa mis dificultades para que o alumnado que chega novo tea unha figura de
referencia estable, que el ou ela identifiquen con claridade como facilitadora. Xa que
logo, esta cuestin hai que prevela con antelacin chegada do alumnado e o centro
debe adoptar unha postura ao respecto.
Parece lxico pensar que esta funcin ten que desenvolvela algun que tea no seu
horario certa flexibilidade. Esa particularidade dse no horario do equipo directivo e do
orientador ou orientadora do centro, polo que con facilidade poderan ser estas persoas
as que desempeen este papel.
Como queira que sexa, esta unha decisin que debe tomar cada centro, pero debe
estar explcita e sabida por todos antes da incorporacin do alumnado co obxecto de
minimizar a situacin de inseguridade que produce comezar nun contorno completamente
descoecido.
Unha ltima cuestin que hai que considerar a relativa secuencia das actuacins
que se detallan nos plans de acollida. Como xa dixemos con anterioridade un plan supn

19
ORIENTACINS PARA A SA ELABORACIN

decidir un conxunto de actuacins organizadas e, cabera engadir agora, cunha secuen-

cia para conseguir unha meta ou obxectivo.
Realmente isto s se pode facer cando un plan se contextualiza para unha realidade
concreta, para un centro concreto. Na medida do posible tamn o trataremos de facer
aqu, anda que, como lxico, coas limitacins propias dunha proposta que s orien-
tadora, que non vai dirixida a un centro en particular, e que se ilustra para un centro
medio no que houbese que realizar esta planificacin.

6.1. Toma de contacto co centro

O equipo directivo do centro debe ser consciente de que os primeiros momentos nos
que se establece a relacin coas familias e cos alumnos de procedencia estranxeira son
moi importantes, e requiren unha sensibilidade especial, de xeito que, coidando algns
pequenos detalles, o proceso ordinario de matriculacin se traduza nun verdadeiro e efi-
caz momento de acollida.
O primeiro contacto co centro prodcese o da que os pais ou titores legais do alumno
ou alumna achganse ao centro para a sa matrcula. Pode darse a circunstancia de que
descoezan as nosas linguas e, nese caso, probable que vaian acompaados dalgunha
persoa para facer de tradutor. Tamn pode suceder que, anda que falen e/ou entendan
o galego ou o casteln, descoezan os nosos costumes e o sistema educativo.
En calquera caso, explicarselles paso a paso, comprobando se entenden ou non, como
o sistema educativo espaol, as como a documentacin necesaria para formalizar a
matrcula. Se descoecen as das linguas oficiais da nosa comunidade, facilitarselles
esta informacin por escrito, preferiblemente, traducida ao seu idioma.
Pode ser de utilidade entregarlles o folleto informativo para as familias Escolarizacin
do alumnado procedente do estranxeiro, publicado en diversos idiomas e difundido a tra-
vs dos servizos de inspeccin e do portal educativo. A sa referencia completa aparece
no apartado 8 desta publicacin, en Referencias de interese.
Anda que desexable que este primeiro contacto coa familia sexa realizado polo
secretario ou secretaria do centro, como habitual, dado que a conversa pode ser
longa, determinarase con anterioridade que persoa do equipo directivo se vai encargar
de facelo.

6.2. Informacin s familias

Unha vez feito o trmite da matrcula, o secretario ou secretaria proceder a infor-

mar a familia sobre outras cuestins da organizacin do centro: horarios, perodos de
vacacins, normas internas, asistencia, sistema de avaliacin, hora de atencin aos pais,

20
 PLAN DE ACOLLIDA

material escolar necesario, etc. No caso de ser preciso facilitarselles esta informacin
por escrito preferiblemente traducido ao seu idioma.
A compra do material e dos libros de texto estar determinada polo nivel de compe-
tencia lingstica e curricular do alumno, polo que pode ser conveniente esperar algn
tempo para facer a compra definitiva.
Tamn se lles informar sobre a existencia dos servizos sociais do concello, por se non
coeceran a atencin que poden atopar al.
Ao remate desta entrevista, o secretario ensinar aos pais e ao alumno ou alumna as
instalacins mis representativas do centro, coma son a aula, biblioteca, laboratorio,
ximnasio, secretara e direccin. Debemos considerar que este un momento emotivo no
que os pais coecern o lugar onde deixarn ao seu fillo ou filla a maior parte do da.

6.3. Recollida de datos e comunicacin coas familias

O momento da matriculacin poderase aproveitar para recoller da familia unha informa-

cin mis precisa sobre a sa procedencia, lingua, escolarizacin previa, situacin laboral
e familiar e intencins de futuro, de maneira que o coecemento das circunstancias do
novo alumno ou alumna axude a determinar as sas necesidades educativas.
Esta tarefa pode desenvolvela o orientador ou orientadora do centro, e no caso de que
falten moitos datos, procurarase completalos coa axuda dos servizos sociais do concello
ou algn mediador cultural.
A modo de exemplo, inclese a continuacin un posible modelo de recollida de infor-
macin inicial para este tipo de alumnado.

21
ORIENTACINS PARA A SA ELABORACIN

RECOL LIDA DE IN FOR MACIN IN IC IAL (ALU MNADO INMIGRANTE)

CENTRO ________________________________________

Curso escolar

DATOS PER SOAIS

Nome: ________________________________ Apelidos: ______________________________________________

Data de nacemento: ________________

Domicilio:________________________________________________________________________________

Localidade:________________________________________________ Telfono:_________________________
Nacionalidade:_______________________ Lingua de orixe:__________________________________________

Tempo de residencia en Espaa:________________________________________________________________

DATOS MDICOS

Problemas de sade:___________________________________________________________________________
Datos evolutivos destacables:________________________________________________________________

Centro de sade:______________________________________________________________________________
Nome do pediatra:_____________________________________________________________________________

DATOS FAMILIARE S

Nome da nai:__________________________Tempo de residencia en Espaa:__________________________

Nome do pai:__________________________ Tempo de residencia en Espaa:__________________________

Composicin actual do ncleo familiar: _________________________________________________________

Nacionalidade dos pais:________________________________________________________________________

Domicilio familiar: ____________________________________________________________________________

Localidade: _____________________________________________ Telfono:____________________________

Lingua(s) familiares: __________________________________________________________________________

A familia entende e/ou fala o galego e/ou casteln (sublese o que proceda)

22
A familia entende e/ou fala o galego e/ou casteln (sublese o que proceda)

PLAN DE ACOLLIDA

DATOS ACADMICOS

Anos e nivel de escolarizacin no seu pas de procedencia ____________________________________

Estivo escolarizado anteriormente en Espaa? SI NON Canto tempo e onde?

_____________________________________________________________________________________________

Nivel de coecementos da sa lingua:

Nivel de coecementos da lingua galega:

Expresin oral ________________________ Comprensin oral____________________________________

Expresin escrita ________________________ Comprensin escrita _________________________________

Nivel de coecementos da lingua castel:

Expresin oral ________________________ Comprensin oral ____________________________________

Expresin escrita _______________________ Comprensin escrita __________________________________

Coecementos doutras linguas: ____________________________________________________________

Solicitude da exencin de lingua galega: SI NON

Nivel de competencia curricular noutras reas: ________________________________________________

Medidas de atencin diversidade aplicadas anteriormente ____________________________________

OBSE RVACINS:

23
ORIENTACINS PARA A SA ELABORACIN

OBSERVACINS:

Para a comunicacin posterior coas familias, resulta moi til ter traducidos ao seu
idioma os documentos de uso habitual, como son:
Solicitude de cita
Xustificacin das faltas de asistencia
Autorizacin de actividades extra escolares
Convocatoria de reunin
Actualmente existen traducins destes documentos nos diversos idiomas de orixe que
se poden entregar aos pais xunto cos orixinais en galego e/ou casteln (ver no punto 8 as
referencias de interese). Ademais de facilitar a comprensin do que se quere comunicar,
o feito de ver na sa lingua un documento que enva o centro representa unha boa mos-
tra de acollida e garante un trato de igualdade con todos os pais.

6.4. Itinerario de escolarizacin

Como primeira medida, e segundo establece a normativa, o alumno ou alumna que se

incorpora ao noso sistema educativo, escolarzase no curso que lle corresponde pola sa
idade, anda que, pola informacin recollida, se presupoa un gran desfase curricular ou
non se poida determinar cales son os seus coecementos porque non fala as nosas lin-
guas.
De seguido, e anda con mis urxencia se o seu nivel curricular baixo respecto da sa
idade, o titor ou titora proceder a determinar as sas necesidades educativas, a travs
da avaliacin inicial prevista con carcter xeral para todo o alumnado que se incorpora
ao centro. No caso de que o alumnado descoeza as nosas linguas, buscarase algunha
rea na que estas non sexan precisas para determinar o seu nivel de coecementos, como
poden ser a rea de lingua estranxeira (ingls ou francs), ou a rea de matemticas.
No caso de apreciar outras necesidades educativas especiais, ademais das asociadas
condicin de procedencia estranxeira, o departamento de orientacin realizar a avalia-
cin psicopedagxica pertinente.
Cos resultados desta avaliacin inicial e, se o caso, da avaliacin psicopedagxica,
establecerase cal das medidas de atencin especfica para o alumnado procedente do
estranxeiro, son as mis axeitadas nese caso concreto:
Algunhas delas de tipo curricular son as establecidas con carcter xeral para a
atencin diversidade: reforzo educativo, adaptacins curriculares, flexibiliza -
cins da idade de escola rizacin. importante para estes alumnos, lembrar que o
criterio para a aplicacin destas medidas de apoio, sempre que sexan precisas,

24
 PLAN DE ACOLLIDA

d e s e nvolvelas dentro da aula ordinaria, para facilitarlles en maior medida a sa

integracin escolar.
Outras, de tipo organizativo, que teen o caracter xeral de agrupamentos flexibles
e temporais, son especficas para o alumnado procedente do estranxeiro: grupos de
adquisicin das linguas e grupos de adaptacin da competencia curricular. Os cri-
terios establecidos para estes grupos pdense aplicar anda que s sexan un ou dous
alumnos. Como son de caracter temporal e a sa finalidade integrar axia ao
alumnado na vida escolar e acadmica, convn ter en conta os horarios que marca
a normativa ao respecto, as como o establecemento da avaliacin continuada para
restablecer canto antes a sa escolarizacin ordinaria.
Ademais conveniente desear outras iniciativas de xeito mis informal, que anda
que non estean recollidas na normativa, tampouco deben deixarse improvisacin. Son
iniciativas que se poden aprender da experiencia doutros centros e doutros profesionais,
e que de xeito mis efectivo e motivador contriban familiarizacin do alumnado inmi-
grante c vida do centro.
O establecemento destas medidas e a sa solicitude Inspeccin Educativa, debe ser
unha ocasin para implicar a todo o profesorado na atencin deste alumnado.
Tamn unha boa ocasin para citar os pais do alumno ou alumna, comunicarlles as
medidas que se estn a establecer co seu fillo ou filla, e desta maneira aumentar a rela-
cin e confianza co centro educativo. Esta visita ter que estar preparada e realizada
polo titor ou titora, e haber que previr os medios para facerse entender no caso de des-
coecemento do idioma.

6.5. Relacin con outros servizos: administracins locais, asociacins, etc.

A finalidade de integrar, o mis pronto posible, escolar e socialmente o alumnado que

procede do estranxeiro, as como as sas familias, unha tarefa que debe ser abordada
interdisciplinariamente. Por iso, no caso deste alumnado, o centro educativo debe ter en
conta, todo o que o tecido social e as institucins poden achegar na socializacin deste
colectivo: informacin do mundo laboral e os seus trmites, posibilidades de mediacin,
actividades interculturais, etc.
Neste sentido, pode ser de utilidade coecer, anda que sexa s unha idea xeral, o fun-
cionamento da Delegacin do Goberno respecto inmigracin, as como coecer se teen
regularizada a sa asistencia sanitaria e onde deben acudir no caso de enfermidade ou
accidente.
Resulta moi conveniente poerse en contacto cos Servizos Sociais do Concello para
coecer a sa actuacin ca poboacin inmigrante adulta: contrastar os datos sobre a evo-
lucin de chegada de inmigrantes para inferir a futura incidencia en poboacin escolar,
coecer se teen ou non programas de alfabetizacin, e poerse en contacto co mediador

25
ORIENTACINS PARA A SA ELABORACIN

ou mediadora cultural, se houbera. Sobre esta base, poden desearse xuntos programas de
colaboracin sobre:
Absentismo escolar.
Apoio extra escolar: axudas nas tarefas, actividades de ocio e tempo libre, poten-
ciacin dos espazos interculturais.
Mediacin: para facer de tradutor e intrprete coas familias.
Axudas e bolsas de comedor, etc.
Tamn se pode establecer colaboracin con asociacins e ONG que traballan con inmi-
grantes. Os voluntarios destas organizacins poden axudar ao centro educativo a desen-
volver estes programas e outros aspectos de sumo interese prctico cara integracin
deste colectivo, como son:
Proporcionar apoio xurdico e social s familias.
Fomentar o asociacionismo.
Axudar na tramitacin da documentacin.
No apartado 8 de Referencias de interese, recllese informacin sobre a Rede
Galega de Atencin ao Inmigrante e ao Emigrante Retornado, dependente da Consellera
de Emigracin.

6.6. O primeiro da de clase

Debemos ter presente que o primeiro da de clase un momento moi importante para
o alumnado que chega de fra e, s veces, co curso xa iniciado. A sa rpida integracin
depender en boa medida de como se sinta acollido, de como se lle facilite o desenvol-
vemento polo centro e pola clase, e de como se relacione os primeiros das cos seus com-
paeiros e co seu titor. A este correspndelle:
Que se lle proporcione ao alumnado que acaba de chegar unhas pautas de traballo
e unhas normas de convivencia e comportamento, anda que as vaia incorporando
pouco a pouco.
Que coeza os espazos da aula e os de uso comn do centro.
Que o grupo clase sexa o lugar prioritario para a sa integracin social e afectiva,
ao tempo que todos se enriquecen cos valores persoais e culturais do novo compa-
eiro ou compaeira.
Por todo isto, e imprescindible facer unha preparacin inmediata para recibilo, sen
deixar estes momentos improvisacin ou ao acontecer espontneo.

26
 PLAN DE ACOLLIDA

Preparacin: o titor ou titora repasar inmediatamente antes deste primeiro da,

todos os datos do alumnado novo, obtidos nas entrevistas coas familias e recollidos nas
fichas informativas: situacin familiar, condicins culturais, grao de coecemento do
noso pas, etc., tratando de facerse cargo das posibles dificultades, antes de recibilo.
Se posible, preparar tamn o grupo clase falando do novo compaeiro ou compa-
eira, explicando a sa orixe, nacionalidade e cultura, e estimulando a acollelo dun xeito
o mis positivo posible.
Recepcin: se o primeiro da o novo alumno achgase ao centro acompaado dun fami-
liar, a direccin do centro (e mellor a persoa que o atendeu o da da matriculacin) xunto
co profesorado titor daranlle a benvida e presentaranse. Excepcionalmente e segundo a
idade, pdese permitir ao familiar que lle acompae ata a aula. Se descoece a lingua e
no centro hai algun que coece a sa, convn que participe na benvida e lle traduza nos
primeiros momentos de sados e presentacins.
No caso de que o alumnado sexa da educacin secundaria, procurarase facer a incor-
poracin ao seu grupo de referencia coincidindo coa hora da titora na aula.
Presentacin e relacin cos compaeiros: unha vez na clase, o primeiro que se far
ser presentalo aos compaeiros e compaeiras dun xeito natural e acolledor. s veces,
pdese utilizar algn xogo para aprender os nomes dos demais.
Dbese ter en conta que o grupo, se est motivado e implicado na acollida, o que
mellor lles ensina aos que acaban de chegar a dinmica da clase, as expresins comns
e as relacins cotis.
Convn controlar as relacins producidas espontaneamente, comprobando que son as
propias da idade, evitando a excesiva proteccin e, por suposto, erradicando as actitu-
des de rexeitamento ou menosprezo. interesante utilizar positivamente a posicin dos
lderes na aula, para apoiar a integracin do alumnado inmigrante, encargndolles que
lle presten a sa axuda ou que lles dean algunha explicacin.
Algunhas pautas de acollida na aula:
Co alumnado que non fale o galego nin o casteln, haber que buscar a comunicacin
desde o primeiro momento, dirixndonos a eles con mensaxes claras e contextuais, axu-
dndonos de grficos, imaxes ou algn xesto.
Hai que evitar que non estea incomunicado moito tempo: ensinarlle a escola e os espa-
zos; animalo a participar no recreo; que non estea s nas entradas e sadas, que saiba
coller o autobs, etc.
Para implicar a toda a clase resulta eficaz transmitir algunhas indicacins que favore-
zan a inmersin lingstica dos que acaban de chegar e a comunicacin con eles:
Debemos darlle un bo modelo lingstico e, polo tanto, non falar xesticulando
ou gritando excesivamente; facer frases sinxelas, pronunciando con claridade;

27
ORIENTACINS PARA A SA ELABORACIN

non falar telegraficamente; e procurar non alterar as frases para facilitar a

comprensin.
Non dar por boas as frases incorrectas, pensando que xa fan bastante esforzo; axu-
darlles a que as completen ben.
Debemos colaborar todos no tema da pronuncia; cambiar o mal dito polo correcto,
de maneira que poida aprender por imitacin, anda que coidando non cortar moito
a comunicacin.
importante falar co novo alumno ou alumna, poendo esforzo en entendelo e
facernos entender, e procurando que tamn se esforce, sen traducirlle todo.
En todo momento convir ter en conta algunhas particularidades comns e frecuentes:
Interpretar os tempos de silencio como unha fase absolutamente natural no proceso
de adquisicin dunha segunda lingua.
Aceptar os frecuentes cambios de estado de nimo e do ritmo de traballo, sen pre-
ocuparnos excesivamente polas causas, xa que veen motivados pola adaptacin
nova vida escolar con moito esforzo e con sentimentos encontrados.
posible que este alumnado, como todos, necesite sentirse comprendido e apoia-
do. Quere entender, traballar e participar dun xeito normalizado e non sempre
capaz. Considerar que seguramente quere facer as sas achegas e levar responsa-
bilidades como os demais.
Por todo isto, o titor ou titora o referente principal e mis claro para este alumna-
do. Correspndelle ser o dinamizador do grupo clase, facilitando a relacin entre todos,
apoiando en todo momento o novo alumnado para lograr a sa integracin no prazo mis
curto posible.

6.7. Designacin do alumnado titor

No punto anterior, xa se tratou das axudas que os compaeiros e compaeiras lle

poden prestar persoa que acaba de chegar, e tamn se dixo que, no caso de descoe-
cemento da lingua, se procurar que outra que fale a sa o acompae o primeiro da. Non
obstante, para volver canto antes normalidade da aula unha boa experiencia desig-
nar temporalmente a figura do alumnado titor.
Durante os primeiros das, pode ser de utilidade que se lle asigne un compaeiro ou
compaeira, que sexa unha persoa ben predisposta, acolledora e comunicativa, para sen-
tar ao seu lado e axudarlle, o que damos en chamar alumnado titor. Pode ser fixo ou,
sobre todo no caso de educacin primaria, ir variando entre todos os da clase. No caso
da educacin secundaria preferible que ao principio sexa do mesmo sexo, ata coecer
mellor os costumes da cultura de orixe.

28
 PLAN DE ACOLLIDA

As principais funcins para realizar o alumnado titor son as seguintes:

Facilitar a integracin do alumnado estranxeiro, evitando o seu illamento inicial ou
nos tempos de lecer.
Presentalo a outros compaeiros e compaeiras, profesorado, persoal non docente,
etc.
Tratar de resolver as dificultades iniciais de comunicacin.
Axudarlle a entender as tarefas escolares que debe realizar.
Orientalo sobre o funcionamento do centro: horarios, material de traballo, depen-
dencias e espazos.
Colaborar co titor comunicndolle as dificultades que detecte.
importante que o alumno ou alumna designado como titor ou titora non esqueza ou
retarde a sa traxectoria acadmica no desempeo temporal destas funcins. Para facer
un seguimento desta tarefa, e darlle un caracter formal, algn centro educativo ten feito
un sinxelo documento onde se rexistra a sa evolucin. Inclese un posible modelo.

29
ORIENTACINS PARA A SA ELABORACIN

30
 PLAN DE ACOLLIDA

APELIDOS ____________________________________________________________________________________

NOME ______________________________________________ CURSO __________________________________

TUTELA A: ___________________________________________________________________________________

DATA DE INICIO: ______________________________________________________________________________

FUNCINS:
1. Facilitar a integracin de ________________________________________________________________,
evitando que se atope so/soa e illado/a na aula, nos perodos de lecer, no comedor, etc.
2. Presentarlle outros compaeiros e compaeiras, profesorado, persoal non docente, etc.
3. Mostrarlle as instalacins e axudarlle a orientarse no centro os primeiros das. Orientalo
tamn sobre aspectos do funcionamento e hbitos de traballo: material, horarios, materias,
aulas.

4. Tratar de resolver os problemas iniciais de comunicacin.

5. Axudarlle nas tarefas escolares.
6. Colaborar co titor ou titora comunicndolle os problemas que detecte.

DIFICULTADES ATOPADAS:

ASPECTOS CONSEGUIDOS:

31
ORIENTACINS PARA A SA ELABORACIN

6.8. Suxestins de actividades na aula

A continuacin recllense algunhas lias de actuacin, actividades, modos de organi-

zacin, e incluso actitudes, que veen resultando eficaces nas aulas con este tipo de
alumnado, de maneira que o profesorado titor poda escoller algunha delas na elabora-
cin da sa propia estratexia.
O profesorado titor establecer a sa propia estratexia para que a dinmica da aula
favoreza a acollida do alumnado que procede do estranxeiro e se integre no grupo con faci-
lidade. En calquera caso, esta estratexia implicar novas formas de organizacin da aula,
novas actividades ou cambios na metodoloxa, de maneira que a acollida sexa unha fase
mis dentro dunha educacin realmente intercultural. Qurese dicir que as actividades e
os cambios de dinmica para lograr unha integracin do alumnado inmigrante non poden
dirixirse s a este, se non a todo o grupo da titora e desde a estenderse a todo o centro.
Convn organizar algunha actividade inicial na que se prevexa que o alumno poida par-
ticipar e que sexa para el significativa: xogos, presentacin de murais, traballos con
soporte visual, representacins.
Tamn conveniente os primeiros das centrar o esforzo en preparar actividades que
faciliten a avaliacin inicial e amosen as habilidades e coecementos bsicos que pose,
de maneira que se poida establecer o seu nivel curricular. Para isto necesario que se
fagan as propostas en diversos formatos: visuais, con escasa carga verbal; incidir en saberes
que poidan ser expresados mediante esquemas, grficos ou debuxos; servirse de imaxes,
vdeos, atlas, etc., ou de materiais manipulativos ou grficos no caso das matemticas.
Trtase de organizarse para que o alumnado de incorporacin tarda participe canto
antes nas responsabilidades compartidas da clase.
Tamn convn xestionar os espazos e a dinmica da aula como: currunchos, obradoiros,
proxectos, que axuden as persoas que acaban de chegar e a todos a participar e favoreza
a corresponsabilidade na aprendizaxe.
As mesmo, desenvolver actividades e situacins que permitan a aprendizaxe coopera-
tiva: formar grupos con membros de diversas capacidades, de distintas etnias ou culturas,
nos que o alumnado estranxeiro achegue aspectos da sa cultura e os costumes da sa
escola anterior.
moi importante facer participar activamente o novo alumnado naqueles aspectos nos
que sexa competente, fomentando a sa estima e dndolle seguridade e confianza: que
se exprese na sa lingua, manifestando as sas habilidades ou coecementos na expre-
sin plstica e musical, na educacin fsica, ou calquera outra rea na que non medie de
forma relevante a lingua de acollida.
Tamn preciso incorporar algn xeito de ambientacin que facilite as aprendizaxes:
rtulos, nomes das cousas, murais, resumos, imaxes, etc., dos temas que se est a estu-
dar ou de situacins habituais.

32
 PLAN DE ACOLLIDA

O alumnado procedente doutra cultura, necesita que o preparen para as novas activi-
dades ou para as situacins escolares que poden resultarlle estraas: festas, sadas cul-
turais, revisins mdicas. Tamn debe ser atendido cando se lle propoa unha tarefa
diferente aos demais alumnos, guiar e avaliar con el o desenvolvemento dela.
Posibles actividades dirixidas especificamente ao alumnado procedente do estranxeiro:
Informar sobre a comunidade que os acolle: costumes, comidas, horarios de traballo.
Crear situacins de comunicacin en toda a comunidade escolar.
Facer que o alumnado inmigrante sexa protagonista e dea a coecer a sa cultura.
Informar das actividades extra escolares e fomentar a participacin de todos.
Informar sobre o sistema educativo: etapas, niveis, sadas profesionais.

Posibles actividades dirixidas a todo o alumnado:

Informar sobre o pas ou pases de procedencia do alumnado inmigrante: costumes,
relixin, cultura.
Utilizar na aula algunhas referencias da lingua de orixe estranxeira, como son os
sados, as despedidas, expresins e frases feitas.
Escribir, por grupos, s diversas embaixadas solicitando informacin e materiais
sobre os pases representados na clase e comunicrllelo aos demais grupos.
Programar conferencias, mesas redondas, etc., sobre as culturas, etnias e pases de
orixe.
Ver e comentar cintas de vdeo (documentais ou pelculas) relacionados cos pases
de orixe.
Programar semanas culturais dedicadas ao coecemento mutuo das distintas cultu-
ras que conviven no centro: artesana, gastronoma, folclore, costumes, actos
informativos.
Nesta programacin, que poderamos denominar intercultural, haber que evitar caer
no folclorismo mal entendido, e tamn na perda da propia identidade. A utilizacin
didctica destes contidos debe conducir a un maior coecemento e enriquecemento
mutuo.

33
 PLAN DE ACOLLIDA

7. AVALIACIN DO PLAN

O Plan de Acollida recoller na sa formulacin a avaliacin da sa posta en marcha

e do seu desenvolvemento. A comisin de coordinacin pedagxica ten un papel relevante
como dinamizadora e colaborar na difusin desta avaliacin, ben a travs dos xefes de
departamentos didcticos, no caso dos centros de educacin secundaria, ben a travs dos
coordinadores de ciclo, no caso de centros de educacin primaria, ou ben polas canles que
cada centro determine.
Os instrumentos mis comunmente utilizados son as enquisas e os cuestionarios. Non
fai falla que sexan moi extensos, pero convn que recollan os aspectos mis significati-
vos das accins enumeradas no plan. A continuacin enumranse algns dos que poden
recollerse neles:
- Sobre accins de sensibilizacin da comunidade educativa sobre cuestins de inter-
culturalidade.
- Sobre as accins formativas realizadas polo profesorado do centro nesta temtica
e a sa repercusin na vida deste.
- Sobre a suficiencia ou insuficiencia da informacin achegada s familias e a sa par-
ticipacin no plan.
- Sobre a realizacin da avaliacin inicial, a creacin de instrumentos para ela e a
implicacin dos departamentos e dos equipos de ciclo.
- Sobre os agrupamentos e as modalidades de apoio, as como, de ser preciso, a ela-
boracin de adaptacins curriculares individuais e as medidas de reforzo educativo.
- Sobre o grao de relacin e colaboracin entre o centro educativo e as institucins
locais, asociacins, etc.
- Sobre o papel do restante alumnado respecto da integracin do alumnado estran-
xeiro na vida do centro e na vida extra escolar.
- Sobre as prcticas educativas postas en marcha e o seu funcionamento: a titora, a
aprendizaxe cooperativa ou calquera outra.
- Sobre as melloras que hai que inclur cara ao futuro no Plan de Acollida.
Respecto aos seus destinatarios, coas necesarias adaptacins, cabe a posibilidade de
ser dirixidos aos distintos implicados na elaboracin e posta en prctica do plan: un cues-
tionario para as familias, outro para o profesorado en xeral e outro para o alumnado,
cando a idade deste o faga aconsellable.

35
 PLAN DE ACOLLIDA

8. REFERENCIAS DE INTERESE

Portal educativo:

http://www.edu.xunta.es/, buscando na Direccin Xeral de Centros e Ordenacin

educativa/Atencin diversidade/Alumnado procedente do estranxeiro, atpanse de
interese para a acollida, o seguinte:
Normativa: Orde do 20 de febreiro de 2004 (DOG do 26 de febreiro).
Recursos: folleto para informacin s familias Escolarizacin do alumnado proce -
dente do estranxeiro.
Enlaces de interese con algunhas pxinas web para consulta.

Consellera de Emigracin. Direccin Xeral de Inmigracin:

http://www.xunta.es/conselle/em/index.htm.
Pode ser de utilidade consultar con frecuencia a sa pxina para coecer posibilida-
des de atencin inmigracin e establecer algunha colaboracin: En concreto, resulta
interesante coecer a Rede Galega de Atencin ao Inmigrante e ao Emigrante Retornado,
nestes momentos en proceso de ampliacin, as como as asociacins subvencionadas cada
ano por esta consellera.

Na pxina www.pnte.cfnavarra.es pdense descargar diversos documentos utilizados

na comunicacin coas familias e traducidos ao romans, blgaro, ruso, portugus, francs,
ingls, como son: a convocatoria para os pais e nais, o xustificante de faltas, a autoriza-
cin de sadas e actividades extra escolares ou a solicitude de cita. Tamn se ofrece nesta
pxina un vocabulario bsico usado no mbito escolar.

37
 Esta gua titulada
Plan de acollida
Orientacins para a sa elaboracin
Materiais de apoio ao profesorado para a atencin educativa
ao alumnado procedente do estranxeiro
rematouse de imprimir nos obradoiros da Imprenta Grafisant
en Santiago de Compostela (A Corua)
o da 31 de marzo de 2005