Anna

Mularczyk-Meyer

Minimalizm po polsku,
czyli jak uczyni ycie prostszym

Woowiec 2014
Spis treci

Strona tytuowa
Strona redakcyjna
Wprowadzenie
Minimalizm i dobrowolna prostota
Od PRL-u do rozbuchanej konsumpcji
Slow life
Rzeczy
Porzdki
Prezenty, pamitki, ksiki, kolekcje i pasje
Finanse
Dom
Wiara
Uwolni przestrze
Uwolni czas
Wygaszanie pragnie
Proste przyjemnoci
Z lekkim bagaem
Sztuka minimalizmu
Rewolucja
Przypisy
Kolofon
Wszelkie powielanie lub wykorzystanie niniejszego pliku elektronicznego inne ni jednorazowe pobranie w zakresie wasnego uytku stanowi
naruszenie praw autorskich i podlega odpowiedzialnoci cywilnej oraz karnej.

Projekt okadki UA U Project

Projekt typograficzny Robert Ole / d 2d .pl
Fotografia na okadce by Natika / Fotolia

Copyright by Anna Mularczyk-Meyer, 2014

Opieka redakcyjna ukasz Najder

Redakcja Karolina Iwaszkiewicz
Korekta Anna Stroek / d 2d .pl,
Kamila Zimnicka-Warcho / d 2d .pl
Redakcja techniczna i skad Robert Ole / d 2d .pl

IS BN 978-83-7536-849-9

Cena 24,90 z
Wprowadzenie

Przez wiat przetaczaj si kolejne fale kryzysu. Mimo to wikszo z nas yje
otoczona nadmiarem: rzeczy, gadetw, zaj, wrae, znajomoci, obowizkw.
cile wypenione terminarze, niekoczce si listy spraw do zaatwienia. Trudno
spotka czowieka, ktry nie narzekaby na nieustanny brak czasu. Lepiej zreszt nie
przyznawa si do niebycia wiecznie zajtym, bo moe si to spotka ze
zdziwieniem i podejrzliwoci. Wolnym czasem dysponuj tylko nieudacznicy albo
ludzie bardzo zamoni.
Panuje przekonanie, e naley mie jak najwicej. Bo im wicej, tym lepiej.
Wiele osb marzy o spadku lub wygranej na loterii, by wreszcie osign spokj
i mc powici si jedynie wydawaniu pienidzy. Marzy si take o wikszym
mieszkaniu, wasnym domu, lepszym samochodzie (najlepiej kilku), podrach
zagranicznych, luksusie. Bardzo siln presj wywiera spoeczestwo; ju od
najmodszych lat zachca si nas do bogacenia si i gromadzenia dbr. Miar
sukcesu jest stan konta, a nie zadowolenie i poczucie spenienia. Musisz mie
wicej, wicej ni inni, jak najwicej. Wtedy wszyscy bd ci podziwiali.
Przeciwstawienie si takiemu sposobowi mylenia wymaga sporej siy charakteru
i przekonania o susznoci swoich racji.
Na kadym kroku namawia si nas, bymy pracowali i zarabiali coraz wicej.
Mao kto znajduje czas i siy, eby si zastanowi, czy wanie tego chce
i potrzebuje. Porwani wartkim nurtem, czasem zbyt pno si orientujemy, e kawa
ycia powicilimy gromadzeniu dbr, a nigdy nie zadalimy sobie pytania, czego
pragniemy, kim jestemy i co nas cieszy.
Nic dziwnego, e gdy pojawia si grupka wariatw, ktrzy nazywaj si
minimalistami i twierdz, i wystarcza im to, co maj, a nawet wyzbywaj si czci
swojego dobytku, inni dziwi si, krytykuj to i odrzucaj. Mwi si, e
minimalizm to dorabianie ideologii do biedy lub e atwo by minimalist, gdy
jest si modym i bezdzietnym, ale powani, doroli ludzie nie mog sobie
pozwala na tego typu fanaberie.
Takie opinie bior si z niezrozumienia istoty minimalizmu oraz z jego
wizerunku w rodkach masowego przekazu tworzonego przez zewntrznych
obserwatorw, ktrzy przewanie nie zadaj sobie trudu, by wgry si w temat
gbiej.
O mylny osd nietrudno. Postawy przeciwne do zachowa ogu istniay od
zarania dziejw, bunt przeciw konsumpcjonizmowi nie jest niczym nowym,
w rnych czasach i kulturach stawiano na prostot, ograniczenie stanu posiadania
i poznawanie siebie lecz fal zainteresowania minimalizmem w ostatnich latach
w znacznej czci zawdziczamy internetowi i blogosferze. I to prowadzcy blogi
prekursorzy polskiego minimalizmu stali si gwnym obiektem zainteresowania
mediw, bo ich najatwiej znale.
Prowadzenie bloga wymaga czasu i zaangaowania. Najaktywniejsi blogerzy
i blogerki s czsto osobami niemajcymi partnerw ani dzieci. Std zapewne wzi
si stereotyp minimalisty singla, ktry duo podruje, a jego dobytek mieci si
w jednej walizce. Prowadzce skromne ycie rodziny z dziemi nie s tak widoczne,
bo nie maj czasu o tym opowiada bd nie odczuwaj takiej potrzeby.
Mwi si o minimalistach, e s wspczesnymi ascetami. Przedstawia si ich
jako ludzi nieposiadajcych niczego, yjcych na marginesie spoeczestwa,
w pustych mieszkaniach, z dala od rodziny i znajomych, eby nie traci zbyt wiele
energii. Uzalenionych od wyrzucania i czerpicych z niego niezdrow
przyjemno, ogarnitych obsesj pustki.
Takie prezentowanie mionikw prostoty moe mie wiele przyczyn, midzy
innymi medialn atrakcyjno skrajnych postaw, ktre budz niezdrowe
zainteresowanie, co zwiksza ogldalno i klikalno. Ponadto media, yjce
przecie z promowania nieograniczonej konsumpcji, nie mog podcina gazi, na
ktrej siedz, pokazujc w pozytywnym wietle tych, co krytykuj materializm
i namawiaj, by nabra dystansu do reklamy i przekazw marketingowych.
Czas przemwi wasnym gosem. Opowiedzie, czym jest minimalizm
z punktu widzenia kogo, kto wprowadzi dziki niemu wiele pozytywnych zmian
w swoim yciu. Pokaza, e nie jestemy biedakami, ktrzy poprawiaj sobie
samopoczucie, nadajc adniejsz nazw ubstwu, ani nieudacznikami, ani
hipsterami, zdolnymi do wszelkich powice, byle tylko wyrni si i zwrci na
siebie uwag. Nie wyzbywamy si wszystkiego, nie mieszkamy w beczkach, nie
chodzimy w achmanach. Jestemy zadowolonymi z ycia ludmi, ktrzy ze
spokojem patrz w przyszo.

Zacznijmy od definicji. Jakie jest pierwsze skojarzenie, gdy syszy si sowo

minimalizm? Ascetyczne wntrza, kamienne blaty w kuchni, puste przestrzenie?
A moe filozofia staroytna i Diogenes proszcy Aleksandra Macedoskiego, by
nie zasania mu soca?
Tak, minimalizm znajdziemy i w estetyce, i w projektowaniu wntrz,
i w filozofii. Gdy signiemy do sownika, dowiemy si jednak, e minimalizm
oznacza take ograniczenie do minimum wymaga, potrzeb i de. Czyli mowa
o pewnej postawie.
Okrelenie minimalista w potocznym rozumieniu jest do pejoratywne. Kto,
kto zadowala si minimum, prawie abnegat. To ciekawe, i skromne potrzeby s le
widziane. Chyba e jest si witym, to co innego. wici mog sobie pozwoli na
mae wymagania, w kocu od tego s witymi. Ale zwykli miertelnicy musz
chcie jak najwicej.
Nadajmy sowu minimalizm jeszcze jedno znaczenie. Przyjmijmy, e
minimalizm to narzdzie, ktre moe pomc czowiekowi pozna samego siebie.
Poprzez odejmowanie. Na pierwszy rzut oka wydaje si to nieco dziwne, tak samo
jak trudno zrozumie, w jaki sposb narzucanie sobie granic, rezygnacja
z pragnie, pozbywanie si rzeczy i eliminowanie bodcw mog prowadzi do
zadowolenia i osignicia rwnowagi. Ale przecie podwiadomie czujemy, e to
moe mie sens. Skoro dodawanie przynosi tylko krtkotrwa rado, to
prawdopodobnie nie jest waciwym sposobem na osignicie spenienia.
Niewykluczone, i dopiero odejmujc, dowiadujemy si, czego naprawd
potrzebujemy.

Minimalizm polega na odejmowaniu i cigym zadawaniu sobie pyta. Bardzo

rnych, od oglnych do szczegowych. Niektre z nich mog podpowiedzie,
inne trzeba sformuowa samemu.

Pytanie na pocztek: Czy minimalizm moe by dla mnie uyteczny?

Jeli czujesz si przytoczony, zaganiany, zagubiony tak. Jeeli marzysz
o spokoju tak. Jeeli masz wraenie, e spenione s wszystkie warunki, aby by
szczliwy, a jednak nie jeste tak.
Minimalizm to wielkie porzdki i poszukiwanie prostoty na pocztku
w przestrzeni materialnej, take w sferze ciaa, potem w umyle, wreszcie
w relacjach z innymi ludmi.
Zaczynasz od uporzdkowania otoczenia pozbywasz si szeroko pojtego
baaganu i nadmiaru, uczysz si oszczdnoci, lepszego wykorzystania posiadanych
zasobw i zarzdzania finansami. Redukujesz liczb obowizkw i zaj
w terminarzu. Przygldasz si swojemu ciau, zastanawiajc si, czy zrobie
wszystko dla jego jak najlepszego samopoczucia i wygldu, eby suyo ci przez
lata.
Potem poddajesz analizie swoje pragnienia i marzenia. Zastanawiasz si, ktre
z nich s twoje wasne, a ktre przyszy nie wiadomo skd albo zostay podrzucone
przez innych. Twoje zostaj, jeli nadal wydaj ci si interesujce i potrzebne. Obce
traktuj z pewn doz nieufnoci. Pozbywasz si blokujcych ci przekona
i niepotrzebnych uprzedze. Odrzucasz wykreowane przez otoczenie potrzeby
i nawyki, jeli ci przeszkadzaj.
Na koniec oceniasz swoje relacje z ludmi. Przygldasz si ich stanowi
i zastanawiasz si, jakiego wysiku wymaga ich utrzymanie. Prbujesz okreli, co
znacz dla ciebie i pozostaych oraz jakie s szanse pogbienia ich lub
naprawienia.

Mawia si, e minimalizm polega na zadawaniu sobie pytania, czego si potrzebuje.

Moim zdaniem trzeba to pytanie sformuowa inaczej: Czego nie potrzebuj?
Odpowied ma fundamentalne znaczenie dla uzyskania rwnowagi i spokoju.
Droga, o ktrej tutaj mowa, nie jest jedynym sposobem znalezienia tej odpowiedzi,
ale na pewno jest sposobem skutecznym, jeeli jest si do niej przekonanym.
Zewntrznym obserwatorom moe si wydawa, e minimalizm skupia si
wycznie na rzeczach. Jeli jednak stosuje si go konsekwentnie, wykracza daleko
poza sfer materialn i suy osigniciu spokoju ducha i jasnoci umysu. Pozwala
uwiadomi sobie wasn si, samodzielnie ksztatowa swoje otoczenie, nauczy
si y chwil i w peni dowiadcza tu i teraz, bez ogldania si na przeszo
i cigego wybiegania mylami w przyszo.
Krtko mwic, minimalizm pozwala uproci ycie. Niektrym trudno w to
uwierzy, poniewa s przekonani, e ycie nie moe by proste. Nie zdaj sobie
sprawy, i w znacznej mierze sami odpowiadamy za jego skomplikowanie.
Chcielibymy je uproci, ale zabieramy si do tego w niewaciwy sposb:
kupujemy kolejne gadety, ktre maj nam oszczdzi wysiku, przez co musimy
zarabia wicej i mie wiksze mieszkania lub domy, by mie gdzie pomieci te
rzekome uatwiacze, wskutek czego yjemy w coraz wikszym popiechu
i napiciu. Zamiast ujmowa, dodajemy, podczas gdy lepiej byoby postpowa na
odwrt.

Wielokrotnie spotykaam si z pytaniem, czy kady moe zosta minimalist.

W zasadzie tak, teoretycznie. Nie kademu si jednak to podejcie przyda i nie
kadego bdzie pociga.
Niektrzy le si czuj, kiedy zadaj sobie zbyt wiele pyta. Wol nie wiedzie,
kim naprawd s. Obawiaj si pustych przestrzeni. Nie wiedz, co mieliby robi ze
sob i swoim czasem, gdyby ograniczyli aktywno i czciej przebywali
z bliskimi. By moe w ich relacjach z innymi nagromadziy si nieporozumienia.
Wieloletnie zaniedbania wymagayby duej pracy, by odnale wsplny jzyk
i czerpa przyjemno z bycia razem.
Minimalizm na pewno nie jest dla osb, ktre boj si ciszy i braku zaj, co
czsto oznacza strach przed zmierzeniem si z egzystencjaln pustk. Nie chc
powiedzie, e minimalici spdzaj cae ycie w pustych pomieszczeniach, w ciszy
i bezczynnoci. Nie. Ale nie uciekaj ani przed jedn, ani przed drug. Szukaj ich,
by mc cieszy si samym faktem istnienia. Bo w ostatecznym rozrachunku
eliminacja nadmiaru suy stworzeniu pustych miejsc na odczuwanie ycia w jego
peni. Obraz skadajcy si ze zbyt wielu elementw jest trudny do odczytania im
jest ich mniej, tym lepiej wida, co przedstawia.
Jeli nie pociga ci pomys, e mgby y spokojniej i prociej, oznacza to,
i minimalizm nie jest dla ciebie. Jeli chciaby kroczy przez wiat z lekkim lub
lejszym ni do tej pory bagaem (dosownie i symbolicznie), sprbuj nic nie
tracisz. Jeli wolisz swoje cikie walizy, dwigaj je dalej.

Jeeli jednak czytasz te sowa, to bardzo prawdopodobne, i chcesz podj t prb.

Zapytasz wic, od czego zacz i co robi dalej. Na pocztek powiedz sobie, e
masz ju wystarczajco duo, zarwno rzeczy, jak i obowizkw. Zatrzymaj si.
Przesta gromadzi i miota si pomidzy rnymi rodzajami aktywnoci.
Odpocznij i spjrz na siebie z dystansem. To pierwszy krok.
Minimalizm i dobrowolna prostota

Pojcia dobrowolnej prostoty i minimalizmu czsto s uywane wymiennie,

zwaszcza przez osoby postronne. Po bliszym przyjrzeniu si tym zjawiskom
atwo jednak zrozumie, e wprawdzie maj ze sob wiele wsplnego, ale nie s
tosame.

Dobrowolna prostota zakada ycie skromne pod wzgldem materialnym, lecz

bogate w sferze emocjonalnej, intelektualnej i duchowej. Skromno wynika
z wyboru, nie ma nic wsplnego z bied. Zwolennicy dobrowolnej prostoty d do
uproszczenia codziennego funkcjonowania i ograniczenia wydatkw na cele
konsumpcyjne, tak by mc w mniejszym stopniu powica si zarabianiu pienidzy
i y spokojniej. Wymaga to niekiedy zaakceptowania niszych dochodw
i nauczenia si oszczdnoci, ale w zamian zyskuje si czas na zaspokajanie potrzeb
innych ni materialne. Ludzie, ktrzy wybrali prostot, powicaj si realizacji
rozwoju osobistego i duchowego, relacjom rodzinnym, yciu spoecznemu,
spenianiu marze, poszukiwaniu pasji i wielu innym sprawom, zalenie od
osobistej hierarchii wartoci.
Pobudki wyboru takiego stylu ycia s bardzo rne: nakazy wiary,
rozczarowanie konsumpcjonizmem, poczucie wewntrznej pustki, zmczenie
nadmiarem dbr i wrae, pragnienie dysponowania wiksz iloci czasu dla
bliskich, wrodzone upodobanie do prostoty, przekonania spoeczno-polityczne,
postawa ekologiczna, kwestie etyczne, poszukiwanie naturalnoci, zmczenie
cywilizacj, denie do osobistego rozwoju. Realizacja postulatu dobrowolnej
prostoty take moe przybiera bardzo rne formy. Od samotnych podry
z plecakiem, przez cyfrowy nomadyzm i dziaalno ekologiczn, po szukanie
kontaktu z natur na odludziu tyle jest pomysw na proste ycie, ilu ludzi nim
zafascynowanych. Dla jednych dobrowolna prostota oznacza weganizm,
samodzielne uprawianie warzyw i rezygnacj z udogodnie technicznych, dla
innych przeprowadzk do mniejszego domu, ograniczenie konsumpcji,
oszczdno i denie do spokoju. Kady szuka takiej formy prostoty, jaka
najbardziej mu odpowiada i najlepiej pasuje do jego celw i potrzeb.

Minimalizm kadzie nacisk nie tylko na skromno, ale take na aspekty ilociowe.
Nie skupia si jednak wycznie na ograniczaniu liczby posiadanych rzeczy czy
wykonywanych zaj, wskazuje take na konieczno takiego ich doboru, by jak
najmniejszym nakadem rodkw osiga jak najlepszy efekt.
Czy dotyczy architektury czy mody, kosmetyki czy garderoby, wychowania
dzieci, planowania czasu czy innego aspektu ycia zawsze sprowadza si do
wyboru jak najmniejszej liczby narzdzi, jak najskromniejszych, ale dajcych
najlepszy rezultat.
Koncepcje minimalizmu i dobrowolnej prostoty nie s wic tosame, chocia
wzajemnie si uzupeniaj i obie bd niezbdne w procesie porzdkowania
przestrzeni fizycznej i osobistej.

Porzdki najlepiej zacz od zastanowienia si nad swoimi priorytetami i celami.

W skupieniu, ewentualnie z kartk, trzeba zada sobie pytanie, ktre sprawy s dla
nas najwaniejsze. Zazwyczaj s to praca, dom, rodzina, pasje, przyjaciele, zdrowie.
Lista nie powinna by zbyt duga. Istotne jest, w jakiej kolejnoci wymieniamy
cele na pocztku znajd si najwaniejsze.
Kiedy mamy ju przed sob taki wykaz, czas porwna go z nasz
codziennoci. Wnioski pynce z tego porwnania posu za podstaw dalszych
dziaa. Moe si okaza, e nasza codzienno w adnym stopniu nie
odzwierciedla wyznawanej przez nas hierarchii wartoci. Wedug listy priorytetw
przewanie najistotniejsze s rodzina, dom i zdrowie a w praktyce wikszo
czasu wypenia nam praca. Na dodatek stresujca, czyli niesprzyjajca zdrowiu
i harmonijnemu yciu osobistemu.
Brak zgodnoci midzy deklarowanym systemem priorytetw a rzeczywistoci
przewanie wynika z tego, i yjemy za szybko, przez co nie mamy czasu na
refleksj. Czsto funkcjonujemy jakby na autopilocie, nie zastanawiajc si, czy
faktycznie robimy to, czego chcemy, i czy odpowiada nam kierunek, w ktrym
zmierzamy. Podejmujemy decyzje w jak najlepszej wierze, dziaamy
z przekonaniem, e tak trzeba, ale nie potrafimy przewidzie przyszoci i nie
zawsze mamy wystarczajco duo danych, by umie sobie wyobrazi, dokd nas
zaprowadz nasze czyny i postanowienia.
Decyzje o ciece edukacji i drodze zawodowej maj dugofalowe skutki
i zwykle s trudne do odwrcenia. Nie zawsze zreszt s to wycznie nasze wasne
wybory, czsto kierujemy si sugestiami otoczenia albo wybr jest zawony przez
ograniczenie liczby dostpnych opcji. Kiedy ukadamy sobie ycie, wiemy si
z osobami, ktre nie zawsze maj takie same priorytety jak my. Czasem zalepieni
uczuciem zrazu nie zdajemy sobie z tego w peni sprawy albo bagatelizujemy
znaczenie tych rnic w przekonaniu, e wszystko jako si uoy. Kolejne wane
decyzje o wyborze miejsca zamieszkania, o jego wielkoci i rodzaju
podejmujemy ju wsplnie. Bierzemy kredyty. Nieraz idziemy na kompromis.
Potem rodz si dzieci, pojawiaj si wic kolejne potrzeby. Ponadto nie yjemy
przecie na bezludnej wyspie. Zazwyczaj, chcc nie chcc, naladujemy zwyczaje
ludzi z najbliszego otoczenia, sugerujemy si ich opiniami, prbujemy
dostosowa si do ich oczekiwa, przekonani, e chc dla nas dobrze albo lepiej
wiedz, czego nam potrzeba, bo maj wiksze dowiadczenie.
Dajemy si nie falom, starajc si, by ycie nasze i naszych bliskich byo jak
najlepsze. A do dnia, gdy dociera do nas, e wcale takie nie jest. Co lub kto
zmusza nas do zatrzymania si. Co wytrca nas z ustalonego rytmu. Czasem jest to
nadmiar stresu, czasem choroba albo przymusowa dusza przerwa w pracy.
A czasem wystarczy ciki dzie i wiksze ni zwykle zmczenie.
Wanie w takiej chwili naley dokona rachunku sumienia i sprbowa
spojrze na siebie z pewnego dystansu. Jeli zabrako nam miejsca na sprawy, ktre
uwaamy za wane, a rozpanoszyy si inne, wprawdzie istotne, lecz drugoplanowe,
czas przywrci waciwe proporcje i stopniowo wyeliminowa wszystko, co nie
znalazo si na licie priorytetw, a moe przeszkadza w ich realizacji.

Ustal, co jest wane dla ciebie i twoich bliskich, i pozbd si caej reszty. Brzmi
to i kuszco, i przeraajco. Kuszco, bo kto by nie chcia. A przeraajco, bo nie
bardzo wiadomo, jak si do tego zabra. Pojawia si te obawa przed reakcjami
otoczenia i zmianami.
Zmiana na pewno nie bdzie szybka ani jednorazowa, chodzi raczej o to, by
zmieni kierunek, w ktrym si poda. Drogowskazem powinna by wspomniana
osobista lub rodzinna lista spraw wanych. Z czasem zapewne trzeba j bdzie
modyfikowa, bo przecie nasze potrzeby i pragnienia si zmieniaj. Ale
niezalenie od tych korekt trzeba mie j zawsze na uwadze, bo w zamcie
codziennoci mona si czasem pogubi i straci orientacj.
Lista priorytetw stanowi punkt odniesienia, dziki ktremu da si szybko
i trzewo ocenia sytuacj i podejmowa waciwe decyzje, zarwno w sprawach
drobnych, jak i zasadniczych. Niech bdzie podrczn cigawk, na ktr rzuca si
okiem, gdy nie wiadomo, jak poradzi sobie z napierajcym zewszd chaosem, lub
gdy zmczeni i li, e pozwolilimy baaganowi przej wadz nad swoim
wiatem, mamy ochot si podda, bo ju brakuje nam si. Wtedy lista przypomni,
co jest najwaniejsze. Niech bdzie krtka i prosta, jak mantra, ktr mona
powtarza w mylach.
Od PRL -u do rozbuchanej konsumpcji

Widoczny na kadym kroku materializm dzisiejszych Polakw mona tumaczy

wzgldami historycznymi. Ostatnie kilkaset lat naszej historii to cige upadki
i ponowne stawanie na nogi. Najazdy, rozbiory, powstania, dwie wielkie wojny,
przesiedlenia, wreszcie wywaszczenia i upastwawianie wasnoci prywatnej. Ile
to razy naszym przodkom odbierano cay dobytek, ile razy zmuszeni byli
opuszcza swoje domy i ucieka z kilkoma tobokami, a potem budowa od zera,
tylko po to, by za jaki czas znw wszystko straci.

Nale do pokolenia urodzonego w latach siedemdziesitych X X wieku, ktre

wchodzio w doroso niedugo po przemianach ustrojowych przeomu lat
osiemdziesitych i dziewidziesitych. Jako dziecko nie znaam nadmiaru. yo si
wtedy bardzo skromnie i raczej niezbyt szybko. Wszystkim powodzio si
podobnie, czyli tak sobie. Nikt nie umiera z godu, ale mao kto by zamony.
Z czasw szkolnych pamitam, e niewiele dzieci miao lepsze zabawki czy
ubrania. Pachnce magicznym innym wiatem przedmioty i kolorowe szmatki
zazwyczaj pochodziy od krewnych z zagranicy albo z tak zwanych darw.
Stanowiy przedmiot zazdroci, ale na co dzie nie mylaam o nich zbyt czsto.
Rodzice i dziadkowie musieli si nieraz niele natrudzi, by zapewni rodzinie
jakie takie warunki. Kopoty z zaopatrzeniem, synne puste pki, a nawet
reglamentacja ywnoci i innych produktw wymuszay zapobiegliwo
i kreatywno. Przydaway si zamiowanie do majsterkowania i umiejtno
szycia. Wszystko zuywao si do cakowitego zniszczenia albo odnawiao lub
przerabiao: z sukni lubnej powstawaa sukienka komunijna, z przefarbowanych na
czarno pciennych teniswek eleganckie pantofle, ze starych spodni torba na
rami, z pudeek po butach domek dla lalek, z kubeczkw po male rolinnym
doniczki. Pomysw na przerbki i zamienniki kryo mnstwo, podobnie jak
przepisw na potrawy z resztek, wykrojw do szycia i receptur na rodki czystoci
czy kosmetyki.
Oszczdno i recykling stanowiy konieczno. Nie mona byo sobie
pozwoli na marnotrawstwo czy wyrzucenie czego, co dao si wykorzysta
jeszcze na co najmniej par sposobw. Soiki, foliowe woreczki, torebki po mce
wszystko si przydawao, czasem nawet wielokrotnie. Resztki jedzenia? Jeli nie
udao si ich zuy w domu, mona byo nimi nakarmi zwierzta, bo hodowao si
winie lub krliki, nawet w miecie lub na jego obrzeach, na dziakach
pracowniczych.

Po przeomie poziom ycia zacz stopniowo wzrasta. Polacy, podobnie jak

obywatele pozostaych demoludw, zakasali rkawy i zabrali si do roboty, by
sprbowa dogoni Zachd. Przez kilkadziesit lat moglimy Anglikom, Niemcom,
Szwajcarom czy Amerykanom jedynie zazdroci: dostatku, w jakim yli wedug
filmw i relacji nielicznych szczliwcw, ktrym udao si wyjecha, autostrad,
piknych domw, markowych ubra, samochodw i nielimitowanych iloci gumy
do ucia, czekolady, cytrusw i bananw. Normalnoci. Nasza rzeczywisto miaa
wtedy kolor szarobury, bya siermina i toporna, chwilami smutna i beznadziejna.
Mielimy nadziej, e jeszcze bdzie przepiknie, jeszcze bdzie normalnie, ale
przez bardzo dugi czas wydawao si, i ta nadzieja si nie speni.
Po przeomie niegdysiejsza szaro ustpia wszystkim kolorom tczy.
Wypracowalimy sobie nie tylko wolno i demokracj, ale te materialn obfito
i swobod konsumpcji. I zachysnlimy si nimi. Wahado wychylio si ku
przeciwnemu ekstremum.
Kraje zachodnie miay co najmniej kilkadziesit lat wicej, by nacieszy si
konsumpcj, a nawet ni zmczy, wic kryzys by wprawdzie dla nich zimnym
prysznicem, lecz zasta je na zupenie innym etapie rozwoju. Polsk jeszcze wiele
od nich dzieli, bo przesytu moga dowiadczy tylko cz spoeczestwa. W miar
jak podnosi si poziom ycia, pojawiay si rnice. Niektrzy radzili sobie
w nowych warunkach lepiej, inni zdecydowanie gorzej, a jeszcze inni nigdy si
w nowej rzeczywistoci nie odnaleli i wci wzdychaj do dawnych czasw. Wielu
Polakw yje w biedzie albo ma mao pienidzy. Ale niezalenie od statusu
materialnego czy nas brak umiejtnoci funkcjonowania w wiecie, w ktrym
wszystkie dobra s na wycignicie rki.

W now rzeczywisto wkroczylimy ze starymi przyzwyczajeniami i lkami, ale

bez narzdzi potrzebnych, by odeprze jej niebezpieczestwa. Dlatego dalimy si
wcign konsumpcji. Tsknilimy za ni, bo przez dwadziecia par lat nie
mielimy do niej dostpu. Wiedzielimy, e gdzie tam jest, ale nie umielimy jej
sobie nawet wyobrazi. Gdy staa si czci codziennoci, wypenia j po brzegi
zakupami, rozrywk, podrami, nowymi doznaniami.
Oprcz konsumpcji pojawiy si te jej siostry, bracia i dzieci: reklama,
marketing, promocja, przecena, wyprzeda, debet, poyczka i kredyt. Z pocztku nie
byo wiadomo, co pocz z t weso gromadk, ale potem zagocia w naszej
rzeczywistoci na dobre i na ze. Wyposzczeni, zachysnlimy si nimi
w zachwycie.
Wreszcie moglimy na wasnej skrze dowiadczy zjawisk, ktre do tej pory
znalimy tylko z zagranicznych filmw i powieci: i na shopping, zaszale na
wyprzeday, wrci do domu z narczem toreb z logotypami znanych firm.
Wreszcie moglimy przesta przerabia i odnawia zuyte przedmioty, nicowa
znoszone garnitury i paszcze. Zamiast pru stary sweter, by zrobi z niego czapk,
moemy po prostu pj do sklepu i kupi sobie now, modn, w ulubionym
kolorze. Albo nawet kilka.
Zaczlimy obrasta w rzeczy. Potrzebne i niepotrzebne, nowe i stare, zuyte
i ledwo napoczte. Z dawnych czasw zostao nam bowiem przekonanie, e
wszystko moe si jeszcze przyda, ale na pracowite wykorzystywanie resztek,
przerbki i rkodzieo nie mamy ju czasu ani cierpliwoci. Komu by si chciao,
skoro mona wyrzuca nawet cakiem nowe ubrania, nie zuywa produktw do
koca, zmienia samochd lub telefon komrkowy, gdy przyjdzie nam na to ochota.
Sta nas na luksus rozrzutnoci. W najgorszym razie bank lub kasa poyczkowa
usunie wspomoe kredytem lub saldem debetowym.
Trudno si dziwi, e ochoczo korzystamy z nowych moliwoci. Prbujemy
zrekompensowa sobie niegdysiejsz bied, kupujc, bawic si, konsumujc,
gromadzc rzeczy i wraenia niezalenie od tego, czy nas na to sta, nawet
kosztem zaduania si. A apetyt ronie w miar jedzenia diagnozy spoeczne
wykazuj, e zamoniejsi maj wiksze dugi, co wskazuje na to, i maj problemy
z gospodarowaniem rodkami. Im wicej kupuj, tym bardziej s nienasyceni.
Niezalenie od tego, ile zarabiamy, zazwyczaj nie umiemy dobrze zarzdza
swoimi pienidzmi i czasem. Nie jestemy wiadomymi konsumentami, bo nie
mielimy jak si tego nauczy. Najwaniejszym kryterium oceny produktu wci
jest jego cena, dopiero w drugiej kolejnoci jako i dopasowanie do naszych
potrzeb. Kupujemy w cigej pogoni za nowoci, czsto take z chci
zaimponowania innym i podkrelenia swojej pozycji. Potrzeba wyrnienia si
i pokazania, e nie musimy sobie niczego odmawia, jest bardzo silna. W wielu
rodowiskach zupenie naturalne jest obnoszenie si z bogactwem, ostentacyjne
chwalenie si markowymi ubraniami, nowymi samochodami, egzotycznymi
wczasami all inclusive eby inni zazdrocili.

Niektrzy tskni za czasami komuny, gdy nie doskwieray nam wyej opisane
zjawiska. Nie podzielam tego podejcia i jestem jak najdalsza od idealizowania
minionej epoki, ale uwaam, e cho o wiele bardziej szara, bya jednak wolna od
wielu trudnoci, z ktrymi obecnie musimy si mierzy.
Przede wszystkim mniej si spieszylimy i mielimy wicej wolnego czasu.
czyy nas o wiele silniejsze wizi. I synlimy z gocinnoci cudzoziemcy,
ktrym zdarzyo si wwczas odwiedzi nasz kraj, wspominaj j do dzisiaj.
Niedawno usyszaam, e ludzie mieli wtedy czas si spotyka. Jako rodzina,
jako ssiedzi, znajomi. Przy skromnie zastawionym stole, przy zwykych kanapkach
z serkiem topionym i herbacie, czasem przy wdce i ledziach ale nie tylko od
wita.
Wszyscy odczuwali niedostatek, ale te chtnie dzielili si okazjonalnymi
nadwykami, w imi ssiedzkiej pomocy, na zasadzie wzajemnoci. Jedzenie,
ubrania, obuwie, ksiki skoro tak trudno byo je czasem zdoby, to gdy komu
udao si dosta wicej, ni potrzebowa, dzieli si, eby nic si nie zmarnowao.
Nie dowiadczao si, jak obecnie, rywalizacji na kadym kroku. Istniaa,
oczywicie, take wtedy nie brakowao karierowiczw, ale nie rzucaa si tak
bardzo w oczy. Nie byo wycigu szczurw, bo nie istnia aden cel, do ktrego
mona by biec. Codziennoci nie przesyca materializm, poniewa byo o wiele
mniej dbr.
I jeszcze jeden aspekt cigych brakw: ograniczony wybr. Szeroki wachlarz
opcji zmusza do nieustannego podejmowania decyzji, a im wicej moliwoci, tym
trudniej. Nic dziwnego, e to czasem nuy. Pod pewnymi wzgldami jest atwiej,
gdy nie ma z czego wybiera. Czy lepiej to ju inna sprawa.

Wiemy ju, co stracilimy i co zyskalimy, za czym tsknimy, a z czym nie umiemy

sobie poradzi to chyba dobry moment, by co zmieni. Dwadziecia par lat to
wystarczajco duo, eby zorientowa si, co nam w realiach spoeczestwa
konsumpcyjnego przeszkadza, z czego nie chcielibymy rezygnowa i ktre
z niegdysiejszych zwyczajw warto przywrci. Zamiast odrzuca dowiadczenia
wyniesione z trudnych czasw P RL -u, warto je wykorzysta.
Do przywoania tych aspektw ycia w minionej epoce, za ktrymi tsknimy,
bez cakowitej rezygnacji z dobrodziejstw przyniesionych przez zmiany moe
posuy podejcie minimalistyczne.

Moje dziecistwo przypado na czasy P RL -u i byo bardzo skromne pod wzgldem

materialnym, lecz bogate pod kadym innym. Pene zabawy, bliskoci, zaj
pobudzajcych rozwj wyobrani i pozwalajcych wyrazi siebie. Rodzice ciko
pracowali, by zapewni nam byt, ale mieli czas dla mnie i mojej siostry.
Rozmawiali z nami, przytulali nas, pokazywali nam wiat. W domu czsto pojawiali
si gocie, chocia nie byo nas sta na wystawne przyjcia, zreszt nie byoby
z czego ich robi, skoro zaopatrzenie szwankowao. Na kadym kroku czuo si
yczliwo i obecno dobrych ludzi, ktrzy w razie potrzeby podzieliliby si
ostatni kromk chleba i ostatni koszul. Mona powiedzie, i odpowiadao to
yciu w dobrowolnej prostocie, z t rnic, e prostota nie bya dobrowolna.
Nie wyniosam wic materializmu z domu. Wkrad si w moje mylenie
i postrzeganie, gdy jako studentka zaczam podrowa po Europie do pracy
i w ramach stypendium i podglda ycie na mitycznym Zachodzie. Dorabiaam
jako pomoc domowa w bogatych domach, pniej nawizaam take prywatne
kontakty z zamonymi ludmi. I poczuam zachwyt i zazdro. To by kolorowy
wiat, peen piknych, nowych i nie zawsze praktycznych przedmiotw, tak inny od
tego, co znaam z Polski. Wille z widokiem na morze lub na przedmieciach
wielkich miast, luksusowe samochody, wyszukane potrawy i wina. adnych
ogranicze, z pozoru adnego oszczdzania, same przyjemnoci. Zapragnam tak
y.
Byam zbyt moda i niedowiadczona, eby dostrzec szczegy tego barwnego
obrazu. Nie widziaam zwizku midzy rozpadem rodzin a pracoholizmem
i pogoni za pienidzmi. Nie zauwaaam, jak wiele wysiku trzeba woy w to, by
mimo sukcesw i bogactwa nadal tworzy szczliwy i peen mioci dom. Nie
zwracaam te uwagi na dobre i ze nawyki konsumpcyjne, a szkoda, bo moe nie
popeniabym pniej tylu bdw.
Po studiach przez dobrych par lat nie mogam znale staej pracy, poniewa
byy to niestety czasy wysokiego bezrobocia. Dochody miaam nieregularne i bez
pomocy nieraz ciko byoby mi przetrwa. Coraz bardziej pragnam stabilizacji
i staej pracy. Nie marzyam wprawdzie o luksusach i wielkiej willi, ale chciaam
mie miejsce, ktre mogabym wypenia kolorowymi gadetami jak moi
zagraniczni znajomi. Teraz widz, e moje marzenia bardzo przypominay obrazy
z seriali i hollywoodzkich komedii romantycznych. Nieco zwariowana, ale
inteligentna bohaterka dzieli swj czas midzy prac, dom, zakupy i bogate ycie
towarzyskie, zawsze gdzie si spieszy i ma mnstwo zaj. Gdy jest smutna lub
zestresowana, pociesza si buszowaniem w centrach handlowych albo umawia si
z przyjacikami na ploteczki przy drinkach lub winie. W lodwce obowizkowo
trzyma spory kubeek z lodami do wyjadania w piamie przed telewizorem. Po
miecie biega z gigantycznym kubkiem kawy z modnej kawiarni. Pomimo
nieregularnego trybu ycia i fatalnych nawykw wci jest szczupa, pikna
i zdrowa, a hulanki w tajemniczy sposb nie nadweraj nigdy jej konta ani
rachunku karty kredytowej.
Stabilizacja w kocu nadesza. Wyszam za m, kupilimy mieszkanie,
niewielkie, ale wygodne, znalazam wreszcie sta, dobrze patn prac. I z zapaem
zabraam si do realizowania opisanego wyej scenariusza, przekonana, e tak
wanie wyglda szczcie. Zarabiaam, kupowaam i gromadziam. W sukurs
usunie przyszed bank, podsuwajc mi kart kredytow i kredyt odnawialny.
Przyznaj, byam zachwycona, uznaam to za miy gest, dziki ktremu bd miaa
co w rodzaju poduszki finansowej na wszelki wypadek. O, naiwnoci!
Okazao si, e kredyt odnawialny jest bardzo przydatny w takich awaryjnych
sytuacjach jak chandra lub ciki dzie w pracy. Zanim dotrwa si do kolejnej
wypaty, mona sign po zapasowe rodki. Dug wprawdzie ronie, ale kto by si
tym przejmowa, gdy trwa sezon wyprzeday.
Cig dalszy tej historii by atwy do przewidzenia. Nasze przytulne gniazdko
szybko zmienio si w skad rzeczy rnych. Szafy zapeniay si ubraniami
i obuwiem, w wikszoci nienoszonymi, azienka kosmetykami, kuchnia coraz
to nowymi sprztami i naczyniami. Zastawiony ksikami potny rega zacz
pka w szwach, a pozycje do przeczytania pitrzyy si na stosach w caym domu.
Na kadym skrawku paskiej powierzchni sta bibelot, pamitka z podry, obrazek
lub zdjcie w ramce.
A na koncie zacz wia porywisty wiatr. Kredyt za mieszkanie, rachunki,
kompulsywne zakupy, wyjazdy za granic, fryzjer, kosmetyczka, ycie
towarzyskie wydatkom nie byo koca. Wydawao mi si, e jedynym
rozwizaniem jest zarabia wicej, podejmowaam si wic dodatkowych zaj.
Tak oto od przymusowej prostoty przeszam do dobrowolnego materializmu. Po
kilku latach udawania Bridget Jones, bohaterek Seksu w wielkim miecie i postaci
z rodzimych produkcji o ludziach z plastiku doszam jednak do wniosku, e co mi
tu nie pasuje. Mam u boku ukochanego mczyzn, mam ciekaw prac, nie
choruj, niby niczego mi nie brak a jednak nie jestem szczliwa. Wrcz
przeciwnie, coraz mi trudniej i z kad chwil bardziej si frustruj. Debet ronie,
w domu ciko si odnale, bo jest cay zapchany rzeczami, na nic nie mam czasu.
Czuj pustk, mam wraenie, e ycie przecieka mi przez palce. Nic mnie nie
cieszy, nawet zakupy. Dla ma rzadko mam czas, bo wiksz cz dnia spdzam
w pracy, na dojedaniu do niej lub na wczeniu si po galeriach handlowych.
Z rodzicami i siostr prawie si nie widuj. Mimo e mam szaf pen ubra
i mnstwo kosmetykw, wcale nie jest mi dobrze w moim ciele. Nie czuj si
pikna ani zadbana i zazwyczaj nie mam co na siebie woy, bo moja garderoba
jest wypadkow polowania na wyprzedae i kompulsywnych zakupw, trudno
dopatrzy si w niej jakiego sensu i zamysu. Kuchni wypeniaj rne sprzty, na
pkach pitrz si kolorowe ksiki kucharskie, ale wsplne posiki jadamy tylko
od wita, bo na co dzie nasze rozkady dnia okazuj si nie do pogodzenia.
Jednym sowem chaos.

Gdy trafiam na teksty o minimalizmie, pomylaam, e to nie dla mnie, bo moj

codzienno od ideaw prostoty dzielia wielka przepa. Baam si zbyt duych
zmian, bo wprawdzie ani w biurowym boksie, ani w centrum handlowym nie
czuam si szczliwa, ale przynajmniej wydaway mi si one czym znanym,
normalnym i bezpiecznym. Niepokojce minimalistyczne pomysy potrciy we
mnie jednak jak zapomnian strun. Jeszcze nie wiedziaam, jaka to melodia, ale
wydawaa mi si znajoma i pocigajca.
Niemiao poczyniam pierwsze kroki na drodze do prostoty. Pocztkowo tylko
po to, by zaprowadzi w swoim wiecie nieco porzdku, wygospodarowa troch
miejsca i czasu. Gdy sporzdziam list osobistych priorytetw i zestawiam j ze
swoj codziennoci, poczuam si dziwnie i bardzo le. Bo niewiele byo punktw
wsplnych. Podaam w kierunku przeciwnym do tego, w ktrym chciaabym
poda. Pieczoowicie realizowaam scenariusz oparty na pomysach z seriali
i reklam, zamiast pisa wasny. Nic dziwnego, e nie dawao mi to radoci.
Stopniowo wprowadzane zmiany z czasem przyniosy odpowied na pytanie, co
to za melodia brzczaa mi z tyu gowy. Byy to wspomnienia z dziecistwa
i wartoci wyniesione z domu rodzinnego. Przekonanie, e powinno si po sobie
zostawi lad w ludzkich sercach i umysach, a nie okazay marmurowy nagrobek.
Nastawienie na ludzi, pomaganie innym, dzielenie si z nimi. Umiejtno cieszenia
si drobiazgami, wdziczno za kad chwil. Oszczdno i zapobiegliwo.
Minimalizm okaza si klamr spinajc te dowiadczenia skromne
dziecistwo i wczesn modo z pniejsz rozrzutnoci, konsumpcjonizmem,
uzalenieniem od zakupw. Teraz, gdy prostota mojego ycia wynika z wyboru, nie
z przymusu, odnajduj w niej rado, bo znajc niewygody zarwno niedoboru, jak
i nadmiaru, doceniam korzyci pynce z umiarkowania. Wrciam do prostoty
z wasnej woli i z zachwytu. Wzorce zapamitane z tamtych odlegych lat okazuj
si teraz bardzo przydatne.
Slow life

Czsto spotykam si z opini, e minimalizm jest postaw niebezpieczn

z gospodarczego punktu widzenia, bo system wymaga, bymy konsumowali jak
najwicej. Jeli si ograniczymy, gospodarka zawali si z hukiem. Jednoczenie
system nigdy nie pyta nas konsumentw, ktrzy go napdzaj i na niego pracuj
czego potrzebujemy.

System nie pyta, czego potrzebuje Iksiski, trybik w maszynie, jedna z wielu zbatek
krccych si po to, by ruch ukadu nie ustawa. System to Iksiskiemu mwi.
Pokazuj to reklamy opracowywane przez specjalistw, przypominaj o tym
znajomi chwalcy si nowymi nabytkami lub krewni krytykujcy Iksiskiego za to,
e dawno nie zmienia samochodu. Prdzej czy pniej Iksiski uzna, i reklamy,
rodzina i znajomi maj racj: powinien kupi nowe auto i wikszy telewizor.
A przecie spaca kredyt za mieszkanie i raty za komplet mebli do salonu. Musi
zatem ciej pracowa, eby wicej zarabia.
Wemie nadgodziny. Bdzie wraca do domu jeszcze pniej ni przedtem
i wci marzy o urlopie, na ktry czeka, odkd wrci z poprzedniego. Jedyne, co
pozwala mu przetrwa, to weekendy. Najgorsze s niedzielne wieczory wypenione
bolesn wiadomoci, e rano znw skoczy si wolno.
ycie Iksiskiego upywa gwnie na pracy, w stresie i popiechu,
w nieustannym poczuciu winy. Przeladuje go myl, i powinien spdza wicej
czasu z dziemi, ale nawet gdy ten czas znajduje, zawsze jest go za mao. Co gorsza,
Iksiski zazwyczaj jest zbyt zmczony, by porozmawia z dziemi czy pobawi si
z nimi.
 Co porabia w tym czasie jego ona, pani Iksiska? Rwnie pracuje, z tym e
waciwie na dwa etaty. Zawodowo, bo przecie nie sposb wyy z jednej pensji,
i w domu. Frustruje j, i nie ma czasu dla siebie, chciaaby zrelaksowa si
w kpieli z maseczk na twarzy, poczyta, wyj z mem na kolacj albo do kina.
Tymczasem ich maestwo coraz bardziej przypomina mae przedsibiorstwo,
w ktrym kluczem do sukcesu s sprawne zarzdzanie, logistyka i planowanie
budetu.

M? Niekiedy pomaga w domu, ale zazwyczaj prawie jej nie zauwaa. Ich
rozmowy ograniczaj si do spraw praktycznych i codziennych. Na seks te nie ma
za bardzo ochoty ani czasu, zreszt zazwyczaj jest zbyt zmczony. Odrobin lepiej
jest na urlopie, ale przecie trudno, by ten tydzie czy dwa miay wystarczy
Iksiskiej za cay rok zaniedbywania.

Iksiscy pracuj ponad siy. Wydaje im si jednak, e nie ma innego wyjcia, ni si

zaharowywa, bo spis potrzeb jest dugi i wci ronie. Gdy uda im si zaspokoi
jedn, pojawiaj si kolejne. Niektre s oczywiste: szkolna wyprawka dla dziecka,
nowy samochd, gdy stary odmawia posuszestwa, a jego naprawa okazuje si
nieopacalna. Inne bior si jakby znikd i wykraczaj poza to, co konieczne.
Pewnego dnia wszyscy naokoo napalaj si na jak nowo. Na przykad ekspres
do kawy na mieszne kapsuki podobne do luksusowych czekoladek. Cud, mid
i orzeszki. Nagle kady chce taki mie, chocia par miesicy wczeniej nawet by
mu to nie przyszo do gowy. Trudno powiedzie, i w takim przypadku mamy do
czynienia z koniecznoci. To raczej zachcianka powstaa pod wpywem mody.
Czasami jednak bardzo trudno odrni zachciank od potrzeby.

Konsument nie musi uywa, wane, by kupowa. A gdy zapomni ju, co kupi, kupi
co innego. Dobrze, jeli szybko si nudzi, dziki temu prdzej wrci do sklepu.
Najlepszy klient to ten, ktry traci zainteresowanie produktem tu po odejciu od
kasy, zanim dotrze do domu i rzuci zakupy w kt, nie wyjwszy nawet z torby,
o odcinaniu metek nie wspominajc.
A moe i odpakuje, przymierzy, chwil si pobawi, upiecze ciasto w wymylnej
formie, przekartkuje album, przez moment bdzie zadowolony, pochwali si przed
znajomymi ale par tygodni pniej po radoci nie bdzie ladu, a zakup straci
status nowej zabawki i stanie si bezuytecznym zapomnianym w kcie gratem.
Dlaczego nabyty przedmiot przestaje by atrakcyjny ju w momencie zakupu?
Dzieje si tak wtedy, gdy kupuje si, by zaspokoi pragnienie posiadania, nie za
z autentycznej potrzeby. Akt kupna zaspokaja pragnienie posiadania, ale jedynie na
krtk chwil. Potem pragnienie to odradza si jako ch zdobycia kolejnej
nowoci.
Istniej te konsumenci bardziej odporni na nud, niepodajcy za modami,
oszczdni lub z zaciciem ekologicznym. Nie chc zmienia lodwki co trzy lata,
a telefonu komrkowego co rok, nie musz epatowa ssiadw nowym modelem
samochodu. To z myl o nich przezorni producenci wprowadzaj sprytne
rozwizania, dziki ktrym sprzt psuje si wkrtce po zakoczeniu okresu
gwarancji, a naprawa okazuje si kosztowniejsza ni zakup nowego egzemplarza.

Nikt nie pyta Iksiskiego o potrzeby jego i jego rodziny. Specjalici od marketingu
i handlowcy dbaj o to, eby uzna przekazywane przez media, kultur masow
i reklam obrazy za wasne marzenia i pragnienia. Iksiski musi wierzy, e
najbardziej potrzebuje konsumpcji. Musi uwaa j za jedyne moliwe rozwizanie.
Musi tskni za obfitoci i nigdy nie mie do. Jest te bardzo wane, by nie by
wiadomy swoich rzeczywistych potrzeb i upodoba. atwiej mu wtedy bdzie
wmwi te wymylone.
Chciaoby si w tym miejscu zakrzykn, e system jest zy. A jaki biedny ten
Iksiski, niewiadomy tego, co si z nim wyprawia. Przecie system go
wykorzystuje, manipuluje nim, zmusza do cikiej pracy. Pitnowanie ukadu
niczego jednak nie zmieni. Jego elementy (czyli my wszyscy) nale do niego
z wasnej woli, chocia pewnie nie zawsze zdaj sobie spraw z zasad jego
dziaania.
Wszyscy jestemy konsumentami, wszyscy musimy utrzymywa siebie i ludzi,
za ktrych odpowiadamy, a wic musimy pracowa i zarabia. Musimy te kupowa
rzeczy, ktrych potrzebujemy. Jedni utrzymuj si ze sprzedawania innym
produktw, inni z ich wytwarzania, jeszcze inni z projektowania ich, przewoenia
i magazynowania. Nie naley doszukiwa si w tym rda wszelkiego za. Na tym
etapie rozwoju cywilizacji trudno byoby wszystko gruntownie przebudowa
i wrci do mitycznej pierwotnej szczliwoci.
Mona si oczywicie zbuntowa. Odrzuci system. Odej z pracy
i wyprowadzi si na odludzie, zaoy gospodarstwo rolne i sprbowa by
samowystarczalnym. Nie kupowa nic lub kupowa niewiele, y z pracy wasnych
rk, bez popiechu i stresw, odci si od caego wiata. Jednak prdzej czy
pniej bdzie musiao doj do kontaktu z cywilizacj, potrzebne bd pienidze,
opieka medyczna, narzdzia, komunikacja. Tylko nielicznym udaj si tego rodzaju
eksperymenty. Wymagaj one, nie da si ukry, sporej determinacji. Powiedzmy te
szczerze, e s pocigajce dla naprawd niewielu. I tym trudniejsze do
zrealizowania, im wicej ma si zobowiza.
Ukad spoeczny oparty na konsumpcji ma mnstwo wad, ale trudno znale
inne rozwizanie. Wydaje si nieunikniony. Z pozoru nie jest wcale taki straszny:
nakania do pracy w popiechu i stresie, ale mami atrakcyjnymi wizjami nagrody za
wysiek. Sczy je do umysw ze wszystkich stron, z reklam, z blogw
promujcych coraz to nowe koncepcje lajfstajlowe i sposoby na wydawanie
pienidzy.

Zazwyczaj na co dzie nie zdajemy sobie sprawy, jak bardzo materialistycznie

patrzymy na rzeczywisto. Zarabianie i kupowanie zajmuj nas tak bardzo, e
coraz czciej korzystanie ze zdobywanych z trudem dbr odkadamy na kiedy. Na
weekend, urlop, zakoczenie projektu. A gdzie w tle majaczy tsknota za czym
innym. Nieokrelonym. Innym rytmem i innymi wartociami.
Wielk popularnoci ciesz si powieci i filmy opowiadajce o yciu gdzie
w Prowansji czy Toskanii lub na jednej z greckich wysp. Gwny bohater lub
bohaterka rzuca wietnie zapowiadajc si karier, kupuje rozpadajc si chaup
na prowincji i samodzielnie j remontuje. Poznaje ssiadw, uczy si docenia
proste przyjemnoci, domow kuchni, uroki wsi. Czasem pojawia si wtek
miosny, ale waniejsze s opisy sielskiego wiata, w ktrym najistotniejsze s
relacje z ludmi, gdzie ycie toczy si niespiesznie, gdzie mawia si Nigdy nie
odkadaj na jutro tego, co moesz odoy na pojutrze i spdza si dugie godziny
przy stole, celebrujc posiek i spotkanie z bliskimi, gdzie ciko pracuje si na
roli, ale gdzie istnieje te co takiego jak poobiednia drzemka.

Slow life, slow food, slow love, slow sex to modne ostatnio zapoyczenia
z angielskiego. Moda na powolno wydaje si odpowiedzi na szalon prdko
naszego wiata. Zasadnicze pytanie brzmi, czy mamy do czynienia jedynie
z przejciowym kaprysem, czy te z tsknoty za innym rytmem i inn jakoci
wyniknie co wicej ni tylko wzdychanie do toskaskich winnic.
Marzenia o rdziemnomorskiej sielance opieraj si na przekonaniu, e
mieszkacy poudnia Europy s zadowoleni z ycia dziki okolicznociom
geograficznym i przyrodniczym, takim jak pikne krajobrazy z gajami oliwnymi
i winnicami, gorcy klimat, blisko morza i gr, soce przez cay rok, dostpno
wina. Mao kto zdaje sobie spraw, i taki stan rzeczy tylko czciowo wynika
z warunkw zewntrznych. Poudniowcy yj wolniej ze wzgldu na specyficzn
mentalno, mio do tradycji i odmienny od naszego stosunek do rzeczywistoci.
Cho nie naley oczywicie zapomina, e i tam znajdziemy ludzi yjcych w biegu
i stresie oraz optanych konsumpcj materialistw skupionych jedynie na
bogaceniu si i karierze.
rdziemnomorskie marzenie. Dolce vita, dolce far niente. Czy tak y
szczliwie, radonie, spokojnie, powoli da si tylko w jednej czci wiata?
A w Polsce? Klimat, mwic delikatnie, daleki od ideau, peen skrajnoci. Zima
trwa niekiedy p roku, wiosn i latem mona spodziewa si zarwno
katastrofalnej suszy, jak i gradu, huraganowych wiatrw i powodzi, soca nie
widuje si czasem przez cae tygodnie. Historia skomplikowana, tragiczna, bolesna.
Mentalno obciona wspomnieniami niegdysiejszej chway i bolesnych upadkw.
Ludzie ponurzy, sfrustrowani, nieskorzy do umiechu, prdzej do awantury

Od paru lat w Chorzowie grupa modych ludzi organizuje Slow Festival

plenerow imprez promujc wolniejsze i bardziej wiadome ycie. Jego
symbolem jest muszla limaka. Jeden z organizatorw, Tomasz Ignalski, tak
tumaczy powstanie tej inicjatywy:

Dlaczego robimy Slow Festival w Chorzowie najmniej sielankowym

i wolnym miecie, jakie znam? yjemy od weekendu do weekendu,
z szybkimi wakacjami, trzema kredytami i cig frustracj, e doba nie ma
czterdziestu omiu godzin. Nie moemy pozwoli sobie na slow life na to,
by porzuci prac, miasto, kupi wiejsk chat, uprawia ekologiczne
marchewki i zajmowa si medytacj tybetask. Zwyczajnie nas na to nie
sta. Polska odmiana filozofii slow nie jest podobna do jej odmian
w pastwach zachodnich, ktre przejady si ju konsumpcjonizmem
i szukaj alternatywy dla nadmiaru, jaki by ich udziaem przez lata. Polska
to kraj niedoboru, minimalizm jest szans na uleczenie frustracji
wynikajcej z braku.

Tomasz Ignalski pisze take, i nie moemy sobie pozwoli na slow life, bo
aby spaci kredyt na mieszkanie, trzeba ciko pracowa przez trzydzieci lat.
Z jednej strony cika praca wynikajca z koniecznoci spaty kredytw
i utrzymania rodziny, z drugiej ekologiczna uprawa marchewek, medytacje
i ucieczka od cywilizacji. Nie ma niczego pomidzy? Innej drogi ni fast life i fast
food lub slow life i slow food? Czy istnieje jaki zoty rodek dla tych, ktrzy nie
marz o grzdce z warzywami, ale chc y lepiej, choby i na lsku, w niczym
przecie nieprzypominajcym Toskanii czy Prowansji?
Organizator Slow Festival twierdzi, e tak. Wskazuje na minimalizm jako
sposb na to, eby

bez adnych rewolucyjnych zmian, ale wiadomie odnale w tym

wszystkim miejsce na wasne autentyczne wartoci. Czy nie jest tak, e
czowiek nie tylko chce y, ale chce y w sposb, ktry uwaa za
wartociowy? [] Kiedy znale na to czas? Wystarczy spoytkowa na to te
minuty (czasem cae godziny), kiedy narzekamy na kraj, rzd, ogldamy
narzekajcych w telewizji, suchamy narzekajcych w domu i w pracy. yjc
w duym miecie, nawet tak neurotycznym jak Chorzw, mamy takie same
moliwoci pracy nad sob jak w innych miejscach na ziemi.

Minimalizm nie polega na leczeniu frustracji zwizanej z nieposiadaniem czy

posiadaniem mniej ni inni, na tumaczeniu sobie, e cho nie mog mie tyle, ile
chc, to cakiem mi z tym dobrze, bo jestem minimalistk. Minimalizm rozprawia
si z t frustracj inaczej: zamiast j leczy, pomaga si jej pozby dziki zmianie
sposobu patrzenia na wiat. Pomaga przesta ocenia rzeczywisto w kategoriach
posiadania, a zacz widzie j w kategoriach bycia i przeywania.
Nie trzeba odrzuca pracy, konsumpcji i tych wszystkich drobiazgw, ktre
skadaj si na nasze dni. Wystarczy nauczy si ukada te puzzle w adniejsz
ukadank ni do tej pory. Bez rewolucyjnych zmian. Bez radykalizmu. Bez
popadania w skrajnoci, rzucania pracy, wyprowadzania si na odludzie,
pozbywania si caego dobytku. Maymi krokami przez codzienne decyzje
poprawia jako swojej egzystencji. Pomimo bagau dugw i niefortunnych
decyzji, niemal doywotniego zwizku z kredytodawc, upierdliwego szefa
i nawracajcych migren nauczy si cieszy yciem takim, jakie jest. Tam, gdzie si
jest. Na lsku czy na Lubelszczynie, w Nowej Hucie czy Wlce Dolnej,
w Pacanowie czy Kaju.
Rzeczy

Pozbywanie si rzeczy jest chyba najatwiej rozpoznawalnym zachowaniem

minimalistw, ale te najbardziej zaskakujcym i wywoujcym najgortsze emocje.
Jestemy bardzo przyzwyczajeni do gromadzenia, a zmiana nawykw wydaje si
bolesnym dowiadczeniem. To jednak tylko pozory. Po pocztkowych oporach
i bojach z samym sob mona si przekona, e warto podj ten wysiek. Szybko
dostrzega si korzyci pynce ze zmniejszania dobytku, wic przychodzi ono coraz
atwiej, chocia trzeba uwaa, by nie wrci pniej do punktu wyjcia.

Przyjrzyjmy si roli, jak odgrywaj w naszym yciu rzeczy. S niezbdne, to

pewne. Do codziennego funkcjonowania potrzebujemy przedmiotw i sprztw,
ktre zapewni nam ochron przed warunkami zewntrznymi (pogod, zimnem,
gorcem), a take tych, ktre s niezbdne do przygotowywania i spoywania
pokarmw oraz utrzymywania higieny.
I na tym koczy si lista rzeczy, bez ktrych w polskim klimacie i w naszych
warunkach kulturowych naprawd nie mona si obej. Wszystko, co wykracza
poza powysz list, jest opcjonalne. Warto sobie o tym czasem przypomina,
zwaszcza wtedy, gdy myli si Musz to mie. Wochaty rowy pokrowiec na
telefon, wirujc kostk toaletow, krem na zmarszczki za uszami. Musz to
jednak lekka przesada. Musz je, pi, spa i uwaa, eby nie zamarzn ani si
nie przegrza, wszystko inne jest niekonieczne. Chc, mog tak, ale na pewno
nie musz. atwo zapomnie, jak niewiele z tego, co gromadzimy, jest naprawd
niezbdne.
Oprcz przedmiotw niezbdnych nasze mieszkania wypeniaj tysice rzeczy,
ktrych wcale nie musimy mie. Rzeczy, ktre ju nie s nam potrzebne, ale nie
mamy siy ani ochoty si z nimi rozstawa, wic udajemy, e ich nie ma. Rzeczy,
ktre trzymamy na wszelki wypadek, przekonani, i na pewno jeszcze si
przydadz, albo w obawie przed dodatkowymi kosztami, gdybymy si ich
pochopnie pozbyli, a one okazay si jednak konieczne. Rzeczy, ktre dostalimy
w prezencie. Rzeczy, ktre kupilimy, ale ju nie pamitamy po co. Rzeczy
otrzymane w spadku. Zuyty sprzt A GD i elektroniczny. Miliony kabelkw,
adowarek i kart pamici. Pyty CD i D V D , puste, nagrane, czsto nieopisane
(ciekawe, co na nich jest?). Ubrania, ubrania, ubrania, ubrania i ubrania. Butw jak
dla stada stong. Narzdzia. Materiay biurowe, ktrych wystarczyoby dla maej
korporacji. Dokumenty, papiery, umowy, rachunki, faktury, billingi, zeznania
podatkowe. Stare zabawki, nowe zabawki. Sztuczne kwiaty i suche bukiety. Takie
zapasy spoywcze, e jeli wybuchnie I I I wojna wiatowa, przez pierwszy miesic
na pewno damy rad; moe nawet i przez trzy miesice. Chemia gospodarcza,
kosmetyki tu te adne przerwy w zaopatrzeniu nam niestraszne. Akcesoria
samochodowe, rowerowe, rowerek treningowy i orbitrek (na pewno kiedy
zaczniesz wiczy), skakanka, stepper i hantle. Lekarstwa (niektre troch stare, ale
pewnie jeszcze dziaaj), kilometry i kilogramy materiaw opatrunkowych. Uff,
nic nam nie grozi, jestemy bezpieczni. Mamy wszystko. Jestemy przygotowani na
kad ewentualno.

Gromadzimy rzeczy w dobrej wierze, przekonani, e dziki temu bdzie nam

atwiej. Zabieramy je ze sob w podr, nosimy w kieszeniach, torebkach
i baganikach. Archiwizujemy, skadujemy, naprawiamy, chronimy przed
zniszczeniem lub kradzie. Wymaga to sporo zachodu i czsto kolejnych rzeczy,
zabezpiecze, dodatkowego miejsca. Czyli pienidzy. Czyli pracy. Czyli tego, co
w ostatecznym rozrachunku najcenniejsze czasu.
Przychodzi jednak taki moment, e cae nasze ycie jest podporzdkowane
rzeczom. Jak to okreli bohater powieci Chucka Palahniuka Podziemny krg:
stajesz si wasnoci rzeczy, ktre kiedy byy twoj wasnoci[1]. Coraz
czciej uwiadamiamy sobie, i z duej czci posiadanych dbr nie jestemy
w stanie korzysta. Podobnie jak nie przyswajamy wszystkich informacji, ktrymi
jestemy bombardowani, tak nie mamy czasu na czytanie gromadzonych na pkach
ksiek i czasopism czy przegldanie tysicy fotografii przechowywanych na
dyskach komputerw. Nie mamy czasu na sen, na spotkania z rodzin
i przyjacimi, na to, co sprawia nam przyjemno.
 S jeszcze inne problemy zwizane z nadmiarem. Zbyt wielkie zapasy jedzenia
i za due porcje sprawiaj, e jemy zbyt wiele i cigle walczymy z nadwag, czasem
wrcz otyoci. Z drugiej strony mnstwo ywnoci codziennie lduje
w mietnikach. Marnuj si te inne produkty. Sprzt elektroniczny, ubrania,
samochody, ktre zanim zd si zuy, wymieniamy na nowsze z powodu
zuycia moralnego, czyli gdy wydaj si przestarzae. Bezmylnie marnujemy
wod i inne zasoby naszej planety, zanieczyszczajc przy tym rodowisko
i wytwarzajc przeraajc ilo mieci.

Warto zada sobie pytanie, ile posiadanych przedmiotw wykorzystujemy na co

dzie, ilu nie uylimy od ponad roku, a ilu nigdy. W myl zasady Pareto 20 procent
rzeczy wykorzystujemy przez 80 procent czasu. Oznacza to, e pozostae 80 procent
rzeczy jest uywane w najlepszym razie przez 20 procent czasu, a na co dzie
pokrywa si kurzem i pleni.
Moe warto pozby si chocia uamka tego, co niepotrzebne? Mie mniej, ale
za to z sensem. Mniej rzeczy to mniej stresw, wydatkw, sprztania i odkurzania,
a wicej miejsca. O nieliczne przedmioty atwiej dba, atwiej je przechowywa,
atwiej je znale. Ponadto gdy posiadamy mniej, kupujemy mniej, bo lepiej
wykorzystujemy to, co ju mamy, i dziki temu moemy oszczdzi pienidze,
a czasem nawet pracowa mniej i mie wicej czasu.
Gromadzenie przedmiotw i dbr, z ktrych si nie korzysta, to marnotrawienie
surowcw, przestrzeni i pienidzy, a take czasu i si powiconych na zarobienie
tych pienidzy. Trwonienie ycia na zbieranie skarbw, ktrych i tak nie uda si
nam ze sob zabra w zawiaty. Jak mwi stare przysowie, miertelna koszula nie
ma kieszeni. Gdy kupuje si jaki przedmiot, by uy go ledwie par razy, a potem
o nim zapomnie, albo gdy przechowuje si co w nieskoczono, bo al si tego
pozby, popenia si marnotrawstwo.

Najpierw trzeba jednak okreli odpowiedni poziom posiadania i stwierdzi, czy

obecny stan jest adekwatny do potrzeb. Zastanowi si, czy mamy w sam raz tyle, ile
trzeba, czy moe zbyt wiele.
Zacznijmy od dostrzeenia nadmiaru. Pierwsz jego oznak jest baagan bd
cige trudnoci z utrzymaniem porzdku i wraenie, i rzeczy yj wasnym
yciem. Przez pewien czas artowalimy z mem, e nasze mieszkanie opanoway
niewidzialne skrzaty, ktre zoliwie chowaj przed nami rne przedmioty.
Jednorazowe kilkugodzinne poszukiwanie wanego dokumentu lub ulubionej bluzki
mona uzna za zabawne, chocia zwykle takim przygodom towarzysz raczej do
negatywne emocje. Jeli jednak wci ma si poczucie, e nic nie jest na swoim
miejscu (o ile w ogle ma swoje miejsce), oznacza to powaniejsze problemy ni
roztrzepanie i lekka dezorganizacja.
Kolejnym sygnaem s szczelnie wypenione miejsca do przechowywania. Brak
jakiegokolwiek zapasu wolnej przestrzeni, na wypadek gdyby co przybyo.
Skomplikowane konstrukcje z ksiek i dokumentw lub opakowania z produktami
spoywczymi poukadane w szafce tak wymylnie, e po nieostronym usuniciu
jednego elementu wszystko si przewraca. Bardzo niepokojcym symptomem,
ktry powinien spowodowa zapalenie si wiata alarmowego, jest doprowadzenie
jakiegokolwiek pomieszczenia (lub szafy, szuflady czy pojemnika) do takiego
stanu, e nie ma si ochoty go otwiera, o szukaniu w nim czego lub sprztaniu go
nie wspominajc. Wariant skrajny to pokj lub cz domu przeznaczona wycznie
do przechowywania rzeczy, o ktrych nikt nie pamita.

Cz entuzjastw minimalizmu narzuca sobie limit, czasem bardzo rygorystyczny,

podejmujc wyzwanie stu rzeczy, a nawet wyzwanie pidziesiciu rzeczy. To
zniechca tych, ktrzy obawiaj si koniecznoci podporzdkowania si z gry
narzuconym ograniczeniom.

Spotkaam si te z argumentem, e skoro kto dysponuje du przestrzeni, to

moe sobie pozwoli na trzymanie wszystkiego, na co przyjdzie mu ochota.
Przecie niezamieszkane pomieszczenie penice funkcj magazynu nic nie
kosztuje. Nic bardziej bdnego! Kada przestrze kosztuje, nawet ta, ktrej
jestemy wacicielami. Nie wierz, e czowiek niebdcy milionerem moe
pozwoli sobie na wydawanie ciko zarobionych pienidzy na magazyn na
niepotrzebne przedmioty.
Syszy si te: Nie uywam, ale potrzebuj. Skoro nie uywasz, to nie
potrzebujesz. Jedyne warte posiadania przedmioty, ktrych nie uywa si
w powszechnym tego sowa znaczeniu, to te sprawiajce przyjemno sam
obecnoci, na przykad dziea sztuki lub pamitki. Pikno i warto emocjonalna
maj olbrzymie znaczenie. Naley jednak przemyle, ile bdzie si miao takich
rzeczy. Gdy zgromadzi si ich zbyt wiele na ograniczonej przestrzeni, ich walory
pozostan niezauwaone.
Na jednym biegunie mamy wic ludzi przechowujcych dobra dla samego faktu
ich posiadania, na drugim za tych, ktrzy wyznaczaj sobie limit stu czy
pidziesiciu rzeczy. Wydaj si cakowicie rni, ale co ich czy. Nadmierne
skoncentrowanie na sprawach materialnych.

Cakowita rezygnacja z posiadania jest rwnoznaczna z ascez, ktra suy tylko

nielicznym. Jeli jednak traktujemy minimalizm jako drog do prostszego
i peniejszego ycia, nie wymaga on a tak drastycznych rozwiza jak
ograniczanie si do stu rzeczy. Najwaniejsze to zmieni swj stosunek do
przedmiotw. Traktowa je jak narzdzia, a nie cel sam w sobie. Takie podejcie
znaczco uatwi identyfikacj tego, co zbdne. Minimalizm nie sprowadza si do
wyznaczenia sobie liczby narzdzi, ale polega na wyborze tych najwaciwszych.
Gdy si je znajdzie, w naturalny sposb rezygnuje si z pozostaych, nie tak
skutecznych i nie do wygodnych.
wieo upieczeni adepci minimalizmu miewaj tendencj do przyjmowania
skrajnych postaw. Przytoczenie rzeczami i sprawami prowadzi czasem do
zachynicia si pozbywaniem si przedmiotw. To naturalne, eliminowaniu
nadmiaru towarzyszy uczucie oswobodzenia. W miar postpw nabiera si ochoty
na poczynienie odwaniejszych krokw. Skoro oddanie trzech workw ubra
przynioso mi tyle radoci, moe oddam kolejne pi? Zostawi sobie tylko kilka
koszul i jedn par spodni, do tego sanday. Std bior si takie eksperymenty jak
wyzwanie stu rzeczy. Sprawdzanie, jak daleko da si zaj w nieposiadaniu. Badanie,
gdzie le granice pomidzy za duo, za mao i w sam raz.
Liczenie przedmiotw czy wyznaczanie sobie limitw moe by jednak
przydatne. Czasem pomaga w uzmysowieniu sobie skali nadmiaru. Warto na
przykad policzy, ile ma si kubkw do herbaty, dugopisw lub bawenianych
podkoszulkw. Te rodzaje przedmiotw szczeglnie lubi si mnoy. Trzydzieci
kubeczkw dla czworga domownikw to cakiem sporo, nawet jeli wzi pod
uwag par dodatkowych dla goci oraz zapas ze wzgldu na zmywark, ktra nie
zawsze wystarczajco szybko si zapenia. Zamy, e wyznaczamy sobie limit. Na
przykad po dwa kubki na domownika (jeden w uyciu, drugi w zmywarce) plus
dodatkowe cztery dla goci. Dwanacie. Zostaje osiemnacie. Po co nam one?

W czasach, gdy prostota wynikaa z okolicznoci, nikt si nie zastanawia, ilu

rzeczy potrzebuje. Kiedy luksusem cieszyli si nieliczni, a og spoeczestwa mia
tylko tyle, na ile byo go sta, dywagacje na temat liczby par butw na sezon nie
miay racji bytu. Teraz jednak, gdy dostpno masowo produkowanych tanich
towarw sprawia, e dawne zdroworozsdkowe kryteria poszy w zapomnienie,
takie pytania nie maj ju posmaku absurdu, bo mao kto zna na nie odpowied.
Etap rozprawiania si ze swoim dobytkiem trwa niekiedy cakiem dugo. Od
paru miesicy do kilku lat. To nie jednorazowa akcja, ale proces wymagajcy pracy
nad sob, przeanalizowania swojego stosunku do konsumpcji, pienidzy
i bogacenia si. Zwizane z nim zafiksowanie si na rzeczach moe wydawa si
now obsesj, ktra zastpia wczeniejszy sza gromadzenia.
Dla niektrych jednak przejcie przez stadium ortodoksji i cisego wytyczania
limitw okazuje si konieczne. Trzeba pokona blokady emocjonalne oraz
przekonania nabyte nieraz nawet w dziecistwie i przyj nowe kryteria. Zamiast
ilociowych jakociowe. Minimalizm przedkada jako nad ilo w kadej
dziedzinie ycia, ale zacz trzeba od wyeliminowania bylejakoci ze sfery
materialnej.
Ze wszystkich stron otacza nas tandeta, czsto produkowana w najuboszych
krajach wiata, w warunkach uwaczajcych ludzkiej godnoci, za godowe stawki,
nieraz przez dzieci. Produkcja musi by masowa i jak najtasza, skoro ma by duo
wszystkiego, mniejsz wag przywizujemy do jakoci. Tanie ubranie szybko si
zepsuje, rozpadnie po pierwszym praniu? Nie szkodzi, kupi sobie nowe. Z zasady
nie przywizujemy si zbytnio do rzeczy, traktujemy je jak jednorazwki.
A marketingowcy tylko nas w tym utwierdzaj, poniewa zaley im jedynie na tym,
bymy jak najwicej kupowali. Biznes musi si krci, po co wic komu samochd,
ktry zachowa sprawno przez trzydzieci lat. Sytuacja nie sprzyja mionikom
jakoci, ale nie znaczy to, e naley godzi si na bylejako.

Na koniec zasadnicze pytanie: Czy etap zmagania si z rzeczami jest nie do

pominicia?
Mona go opuci, jeli ma si zdrowy stosunek do wiata materialnego, jeeli
jest si odpornym na zabiegi specw od reklamy, konsumuje tylko tyle, ile to
konieczne, a nawet jeli si poza t konieczno wykracza, to doskonale si o tym
wie.
Porzdki

Zwykle poczucie przytoczenia nadmiarem prowadzi do podejmowania prb

pozbycia si zbdnego balastu. Samo poczucie jednak nie wystarczy. eby mc
zredukowa nadmiar, trzeba umie go zidentyfikowa.

Spjrzmy najpierw krytycznym okiem na miejsce, w ktrym mieszkamy. Proponuj

wyobrazi sobie, e widzimy nasz dom po raz pierwszy w yciu, jak go
odwiedzajcy obce miejsce. Innym wariantem jest zabawa w agenta nieruchomoci,
gdy prbujemy sobie wyobrazi, jak oceniaby nasze lokum osoba zainteresowana
jego kupnem.
Przejdmy przez cay dom, od wejcia lub wjazdu na posesj, przez
poszczeglne pomieszczenia, cznie z kuchni i azienk, po gara, piwnic
i strych. Ogrd take, jeli mamy ogrd. Przyjrzyjmy si wszystkiemu uwanie, ale
krytycznie, najlepiej zrbmy zdjcia.
Jakie jest oglne wraenie? Porzdek czy chaos? Czy po naszym domu mona
swobodnie si porusza, czy te trzeba uprawia slalom midzy meblami i stertami
rzeczy? Czy paskie powierzchnie s zastawione drobiazgami? Czy wida smugi
kurzu, brudne okna, pajczyny?
Trudno przyjrze si swojemu domowi tak, jakby nigdy si go nie widziao.
Jestemy tak bardzo z nim oswojeni, e moemy nie zauwaa czego, co komu
z zewntrz od razu rzucioby si w oczy. Na przykad osoby, ktre maj w zwyczaju
otacza si bibelotami, mog nie zdawa sobie sprawy z wywieranego przez nie
przytaczajcego wraenia albo z pokrywajcego je kurzu. Domownicy
przyzwyczajaj si do toru przeszkd w przedpokoju i sprawnie go pokonuj, ale
go zapewne od razu o co si potknie, ryzykujc utrat zbw.
Na drugim etapie zabawy wcielmy si w rol wamywaczy. Co zobaczyliby
w szufladach i szafach, szukajc kosztownoci i pienidzy? Rwno poukadan
bielizn, rzdki wieszakw z ubraniami, dokumenty w teczkach i segregatorach,
drobne przedmioty w praktycznych pudekach? Czy te poupychane na si spltane
kbowiska, tak ciasne, e nie sposb nic znale, i sterty rzeczy wysypujce si po
otwarciu drzwiczek?

Oczywicie dom nie jest po to, by imponowa odwiedzajcym. Ma suy przede

wszystkim mieszkacom. Ma by miejscem, gdzie przebywa si z radoci, gdzie
mona pracowa, odpoczywa i realizowa swoje pasje. Ma stanowi wygodn
przestrze, funkcjonaln i atw do utrzymania w czystoci. Dom jest dla ludzi, nie
odwrotnie. Jeli brakuje w nim dla nich miejsca, bo zajmuj je przedmioty, to co
chyba nie gra.
Poszukajmy moliwoci usprawnie w najbliszym otoczeniu. W czasach, gdy
o sukcesie decyduj niekiedy ju nawet nie minuty, lecz sekundy, warto si
zastanowi, czy uporzdkowanie domu nie pozwoli nam zyska nawet paru godzin
tygodniowo dziki usprawnieniu sprztania, przechowywania i znajdowania
przedmiotw.
Trzeba zmieni skrzyowanie magazynu, izby pamici i biblioteki w przestrze
przyjazn mieszkacom. Naley do tego podej metodycznie, ze spokojem
i cierpliwoci. Im wikszy chaos, im wikszy metra do ogarnicia, tym wicej
czasu i si pochon porzdki. Na Blitzkrieg mona liczy jedynie w przypadku
malekiej kawalerki, wtedy wystarczy zapewne par dni, tydzie, nie wicej ni
miesic. Duy zagracony dom z ogrodem to ju jednak zadanie, ktre pochonie
zapewne kilka miesicy, a przede wszystkim zadanie dla caej rodziny. Jedynie
osoby mieszkajce samotnie mog pozwoli sobie na luksus niepytania innych
o zdanie. Pozostali musz uwzgldni innych uytkownikw przestrzeni. Nie mona
tak po prostu, nie liczc si z nikim, wyrzuci wszystkich rzeczy, ktre wydaj si
niepotrzebne.
Najlepiej zacz od rozmowy. Wyjani, dlaczego i po co chcemy pozby si
nieuywanych przedmiotw. Opowiedzie o chci uproszczenia ycia,
uporzdkowania domu, o potrzebie zmiany. O pragnieniu zmodyfikowania
zachowa zakupowych, o lepszym gospodarowaniu czasem i pienidzmi.
Wspomnie, e nie chodzi o rewolucj ani o wyrzeczenia, ale o zracjonalizowanie
stanu posiadania i poziomu konsumpcji. A na koniec poprosi o pomoc
i wspprac. Jeli jednak okae si, i rodzina nie jest gotowa, pozostaje spokojnie
zabra si do pracy i liczy na dziaanie dobrego przykadu.
W adnym wypadku nie naley ingerowa w stref prywatn innych, take
dzieci, i narzuca im swojego zdania co do tego, czego powinni si pozby lub nie.
Takie decyzje mamy prawo podejmowa jedynie w odniesieniu do wasnych rzeczy,
czci wspln wolno dysponowa wycznie za zgod wszystkich
zainteresowanych, a przedmiotami innych osb, nawet najbliszych, nie mona
zarzdza bez wyranego przyzwolenia.

Gdy ju wiadomo, czy mamy wsparcie rodziny, czy musimy dziaa w pojedynk,
nastaje czas porzdkowania i podejmowania nie zawsze atwych decyzji.
Wielkie porzdki powinny by okazj do pracy nad emocjami i blokadami
psychicznymi. W pierwszej chwili wydaje si to zaskakujce. Nie kady dostrzega
zwizek midzy stanem psychiki czowieka a jego najbliszym otoczeniem.
Wystarczy jednak pomyle o tym, jak przyjemnie jest wej do wieo
sprztnitego pomieszczenia, albo o tym, jak ciko wzi si do pracy
w zabaaganionym pokoju przy biurku zasypanym papierami. Ludzie, ktrzy przed
rozpoczciem nauki do egzaminu zabieraj si do sprztania, s czasem posdzani
o prokrastynacj, ale powodem takiego zachowania bywa take intuicyjne
pragnienie usunicia z otoczenia rozpraszajcych czynnikw.
W wiecie, ktry na kadym kroku krzyczy milionem bodcw, konieczne jest
znalezienie sobie miejsca, gdzie da si od tego wrzasku odpocz. To niezbdne dla
higieny psychicznej. Miejscem takim moe by ono natury las, ka, gry, dzika
plaa. Na co dzie jednak mao kto ma okazj do takiej ucieczki. W pierwszej
kolejnoci oaz spokoju powinien by dom.
Im wicej domownikw, tym o ten spokj trudniej. Zreszt nie ma co walczy
z naturaln ywotnoci dzieci czy zwierzt. Sprbujmy sprawi, aby samo miejsce
nie generowao niepotrzebnych bodcw. Ukryjmy to, co nie musi by widoczne,
wyeksponujmy to, co godne pokazania. Uporzdkujmy przestrze, wyciszmy j
wizualnie. Zaprowadmy w niej rwnowag i harmoni. Niewielu ludzi lubi
zupenie minimalistyczne wntrza, wikszoci wydaj si zbyt puste. Nie jest jednak
konieczne denie do takich standardw. Wystarczy opanowa chaos.

Pozbycie si tego, co niepotrzebne, przynosi korzyci nie tylko estetyczne, ale te

praktyczne. Porzdek. Zazwyczaj nie docenia si jego roli w codziennym yciu.
Czsto nie zdajemy sobie sprawy, jak bardzo destrukcyjny potrafi by baagan.
Irytujemy si przez niego, tracimy czas i energi, nerwowo szukajc zagubionych
przedmiotw. Co gorsza, baagan ma jakby magiczne waciwoci. Potrafi na
przykad samoczynnie si rozprzestrzenia. Czasem wydaje si, e gdy nie
patrzymy, rzeczy same si przemieszczaj. Ba, rozmnaaj si! Ale nie oszukujmy
si. Tak nie jest. To my jestemy sprawcami caego rozgardiaszu.
Wystarczy jednak nauczy si pewnej prostej zasady i stosowa j z elazn
konsekwencj. Zasada ta brzmi: Miejsce na wszystko i wszystko na miejscu.
W praktyce oznacza ona, e naley kademu przedmiotowi, nawet
najdrobniejszemu, przypisa miejsce. Trzeba tak dostosowa stan posiadania do
moliwoci przechowywania, by wszystkie rzeczy miay sta lokalizacj.
Kolejnym krokiem jest konsekwentne odkadanie kadego uytego przedmiotu na
wyznaczone miejsce. Musz nauczy si tego wszyscy domownicy. Jeli nie s
przyzwyczajeni, bdzie im to pewnie na pocztku sprawiao trudno, ale z czasem
powinni dostrzec, jak bardzo zmiana nawykw uatwia codzienne funkcjonowanie.
Kluczyki do samochodu? Razem z kluczami (w odpowiednim naczyniu, koszyku
lub skrzynce). Dokumenty bankowe? W podpisanej teczce, w szafce lub szufladzie
z pozostaymi dokumentami. Talerzyk deserowy? Na drugiej pce od gry, po
lewej.
Odkadanie rzeczy na miejsce pozwala rwnie zapobiec magicznemu
rozprzestrzenianiu si baaganu. Baagan narasta zazwyczaj wok porzuconych
bezpaskich przedmiotw, ktre przycigaj nastpne. Do jednej gazety na stoliczku
doczaj wkrtce kolejne, wraz z nieprzeczytan poczt, rachunkami i folderami
reklamowymi i stosik gotowy. Kilka sztuk nieposegregowanej po praniu odziey
przeistacza si w malownicze szmaciane wzgrze. Do kabelkw i adowarki
doczaj inne gadety i na honorowym miejscu porodku salonu wyrasta
elektroniczna gra Fuji. Jeli nabierze si nawyku odkadania rzeczy na miejsce, nie
bdzie ognisk, do ktrych miayby docza kolejne elementy.
Przyniesione do domu gazety, poczta i ulotki reklamowe powinny by od razu
poddawane szybkiej segregacji. Czasopisma niech powdruj w miejsce, gdzie bd
czekay na przeczytanie, na korespondencj, ale tylko na ni, moemy mie tac lub
koszyk, reklamwki powinny od razu wyldowa w mietniku (najlepiej
ustawionym w pobliu skrzynki na listy).

Skoro mamy znale miejsce dla kadej rzeczy, najprawdopodobniej trzeba bdzie
pozby si tego, co niepotrzebne, by wygospodarowa przestrze. A wic nie uda
si uciec przed przemyleniem swojego stosunku do posiadania.
Tak atwo gromadzimy rzeczy, a tak wielk trudno sprawia nam rozstawanie
si z nimi. Przed schowkiem penym przedmiotw, ktrych ju nawet nie
pamitamy, czujemy lk. Nie chcemy ich odda ani sprzeda, bo s przecie
potrzebne. Dziki nim czujemy si przygotowani na wszystko.
To bardzo zudne poczucie. Nie sposb przewidzie, z czym bdziemy musieli
si zmierzy. Zawsze moe si zdarzy co niespodziewanego. A wtedy najpewniej
i tak nie bdzie pod rk stosownego gadetu, odpowiedniego ubrania, farby we
waciwym kolorze. Dlatego zamiast prbowa si zabezpiecza, powinnimy
uwierzy, e poradzimy sobie w kadej sytuacji, nawet jeli trzeba bdzie
improwizowa.
Nie mieszkamy na bezludnej wyspie, wok s przecie ludzie, ktrzy maj
rne sprzty i narzdzia. Tymczasem z jakiego powodu poyczanie od ssiadw
czy znajomych jest w pewnych krgach uwaane za poniajce. Nie bd si
prosi, mwi niektrzy. Poyczajcy uwaani s za skpcw, co to sami sobie nie
kupi, tylko spi od innych. Wszystko trzeba mie wasne. Szkoda, bo przecie
wielu sprztw nie uywa si na co dzie i nawet kilka rodzin mogoby si nimi
dzieli. Gotowo do wspuytkowania pomogaby oswoi lk przed brakiem
i nieprzewidzianymi okolicznociami.

Trzeba si przeama. Przesta si asekurowa, dostrzec sens porzdkowania

i eliminacji. Zrozumie, e im wicej mamy, tym mniej korzystamy, bo w miar
zwikszania si zasobw coraz trudniej ogarn je umysem. Gdy rzeczy jest duo,
nie da si umieci ich wszystkich pod rk. Cz trzeba ulokowa w trudniej
dostpnych miejscach. Mao kto ma w gowie peny inwentarz tego, co posiada.
Prowadzenie ewidencji pochania mnstwo czasu i energii.
Ksiki w podwjnych rzdach na regale. Papiery w pudach na pawlaczu.
Naczynia kuchenne w piwnicy. Zapasy spoywcze w szafce pod sufitem. Jakie jest
prawdopodobiestwo, e kto o nich pamita? W pierwszej kolejnoci siga si po
to, co widoczne. To, czego nie wida, jakby nie istnieje. Dlatego wci nosimy te
same ubrania albo jemy na tych samych talerzach, chocia w kredensie czeka
jeszcze kilka kompletw. Do trudno dostpnych schowkw zagldamy dopiero
wtedy, gdy szukamy konkretnej rzeczy lub gdy zmusz nas do tego okolicznoci (na
przykad trudna sytuacja finansowa). Na co dzie ograniczamy si do wierzchniej
warstwy.
 Najlepiej wic dy do tego, by mie atwy dostp do wszystkich zasobw,
a w trudniej dostpnych miejscach przechowywa tylko to, co rzeczywicie nie musi
by pod rk: zapasy na zim, ubrania i obuwie na inny sezon, rzadziej uywany
sprzt, dokumenty przechowywane wycznie ze wzgldw formalnych, czci
zapasowe i materiay eksploatacyjne. Ale wszystko, co potrzebne na co dzie,
powinno by dostpne bez przekopywania si przez hady zapasw, wspinania si
na drabiny czy zdejmowania poowy ksiek z pki.

Zrozumienie absurdalnoci gromadzenia moe by bardzo bolesnym

dowiadczeniem. Gdy przeoymy kolejn stert mieci, dotrze do nas przykra
prawda, e spor cz ycia powicilimy na zarobienie pienidzy na rzeczy,
ktre nie s nam do niczego potrzebne. A moglimy przecie mniej pracowa albo
wyda pienidze na to, o czym zawsze marzylimy, lub odoy je i dziki temu nie
obawia si o przyszo.
Kto powiedzia: Kupujemy rzeczy, ktrych nie potrzebujemy, za pienidze,
ktrych nie posiadamy, eby zaimponowa osobom, na ktrych nam nie zaley. To
gorzka refleksja, ale niestety zbyt czsto prawdziwa.

Proces oczyszczania przestrzeni najlepiej rozpocz od uporzdkowania miejsca na

tymczasow przechowalni rzeczy, co do ktrych mamy mieszane uczucia wydaje
si nam, e mog si jeszcze przyda, i wolelibymy zaczeka z pozbywaniem si
ich. Tak przechowalni moe by pawlacz, gara, piwnica lub strych. Przedmioty
najlepiej spakowa do pude lub workw, ktre naley oznaczy dat, niezbyt
blisk, ale te niezbyt odleg. Dajmy na to: za p roku. Jeli w cigu szeciu
miesicy nie zmienimy zdania i nie odczujemy palcej potrzeby zajrzenia do owych
pude czy workw lub nawet zapomnimy, co si w nich znajduje, oznacza to, e ich
zawarto nie bya tak potrzebna, jak nam si wydawao.
Po przygotowaniu tymczasowej przechowalni, czyli po pozbyciu si tego, co j
zagraca, zabieramy si do zasadniczej czci porzdkw. Jeli nie dysponujemy
odpowiednim miejscem, mona zapyta kogo, czy zechciaby uyczy schowka na
p roku. Byle nie skoczyo si wynajciem magazynu, co podobno jest popularne
za oceanem
Podczas metodycznego przegldu kolejnych pomieszcze i schowkw
pamitajmy, jaki przywieca nam cel: ma by atwiej, wygodniej, przestronniej
i bardziej przytulnie, ebymy nie musieli traci czasu na zajmowanie si
otoczeniem i wypeniajcymi je przedmiotami, bo przecie w yciu mona robi
tyle przyjemniejszych i ciekawszych rzeczy. Chociaby leniuchowa.

Aby jednak mc czciej leniuchowa, najpierw trzeba si nieco wysili.

Podstawowa zasada porzdkw: Jedno miejsce naraz. Zaczynamy od cakowitego
oprnienia sprztanej przestrzeni: szuflady, pki, regau, szafy czy schowka,
a nastpnie wycieramy dane miejsce z kurzu. Wyjte przedmioty dzielimy na cztery
grupy.
1. Do pozostawienia.
2. Do oddania, sprzedania lub wyrzucenia.
3. Do naprawy.
4. Nie wiadomo / potrzebuje czasu.
Grupa 1. Do pozostawienia. Co zostaje? Wszystko, czego uywamy, co lubimy,
bez czego trudno wyobrazi sobie ycie.
Grupa 2. Do oddania, sprzedania lub wyrzucenia. Do oddania albo sprzedania
kwalifikuj si wszystkie rzeczy, ktre s cae, sprawne i w przyzwoitym stanie, ale
nie moemy sobie przypomnie, kiedy ich ostatni raz uywalimy, i jest mao
prawdopodobne, e ponownie ich uyjemy. Do tej grupy kwalifikuj si te sprzty
zapasowe. Posiadanie jednej rezerwowej suszarki do wosw ma pewien sens, ale
po co nam pi? Nie posugujmy si argumentem Nie uywam, ale kiedy na
pewno si przyda. Musimy wiedzie, kiedy, do czego i przede wszystkim komu
si przyda. Zdobdmy si na odrobin szczeroci wobec siebie samych i siebie
nawzajem. Niewykluczone, e owo mityczne kiedy nigdy nie nastpi, a komu
innemu dany przedmiot przyda si ju teraz.
Jeli chodzi o rzeczy uszkodzone i nienadajce si do naprawy, znoszone czy
nieodwracalnie wybrudzone, czyli takie, ktrych nikomu bymy nie dali, to
odpowiednim dla nich miejscem jest mietnik. I tyle. Jeli da si z tych przedmiotw
odzyska jakie czci (na przykad ozdobne guziki, praktyczne zamknicia,
materia, czci zamienne), wymontowujemy, odcinamy lub wypruwamy przydatne
elementy, a reszt nie zaprztamy sobie gowy.
Grupa 3. Do naprawy. Ta kategoria obejmuje wszystko, co jeszcze moe si
przyda, ale musi zosta zreperowane. Naprawmy to wic. Jeli nie jestemy
w stanie si zmobilizowa, przenosimy przedmiot do grupy 2. A nu kto zechce go
przej i naprawi. Jeli nie kierunek: mietnik.
Grupa 4. Nie wiadomo / potrzebuje czasu. Te rzeczy lduj w przechowalni. Na
pocztku bdzie to pewnie grupa najliczniejsza, ale z czasem, gdy nabdziemy
wprawy w podejmowaniu decyzji i identyfikowaniu tego, co zbdne, zmaleje,
a moe nawet zupenie zniknie.

Najprostszym rozwizaniem, najbardziej kuszcym, byoby wyrzucenie wszystkich

przedmiotw oprcz tych z grupy pierwszej (i czasowo czwartej) do kontenera na
mieci. Niestety, nie ma tak atwo. Jestemy odpowiedzialni za rzeczy, ktre
posiadamy. Wyrzucanie tego, co moe si przyda komu innemu, jest nieetyczne.
To marnotrawstwo. Dziki rozpowszechnianiu si recyklingu coraz mniej mieci
pozostaje niewykorzystanych, ale nie zapominajmy, e recykling to rozwizanie
ostateczne, przed nim jest jeszcze ponowne wykorzystanie. Przetwarzanie odpadw
rwnie zuywa zasoby naturalne, podobnie jak produkcja nowych przedmiotw.
Dlatego w pierwszej kolejnoci naley stara si da nowe ycie temu, czego nie
potrzebujemy. Poszukajmy niechcianym rzeczom nowych wacicieli, pamitajc
o sprawdzonej zasadzie minimalistw: To, co dla mnie jest mieciem, dla kogo
innego moe by skarbem. Zamiast zasila kontenery na odpady, w ktrych
powinno koczy jedynie to, co zniszczone i naprawd bezuyteczne, szukajmy
innych drg.
Mona prbowa sprzeday, co znacznie uatwiaj internetowe serwisy aukcyjne
i ogoszeniowe. Odzyskanie chocia paru zotych nieco osodzi bl rozstania
z przydasiami. Jeli akurat potrzebujemy dodatkowych funduszy, warto si
wysili. W takim wypadku trzeba si jednak uzbroi w cierpliwo. Sprzeda
uywanych rzeczy nie zawsze idzie szybko i czasem wymaga zachodu.
Polecaabym jednak inn metod, dajc o wiele wicej satysfakcji i skutecznie
leczc dolegliwoci emocjonalne zwizane z pozbywaniem si poczucie winy,
wiadomo, e roztrwonio si pienidze, samokrytyczne myli, gniew na siebie za
niewaciwe planowanie i ze zarzdzanie domowym budetem. Nie ma co si
biczowa i paka nad rozlanym mlekiem. Nie da si cofn czasu, ale mona uczy
si na bdach i przynajmniej czciowo wyrwnywa straty, uszczliwiajc
innych.
Wok s rzesze ludzi potrzebujcych pomocy. Poszkodowani przez los,
ubodzy, niepenosprawni albo tacy, ktrzy z rnych powodw po prostu sobie nie
radz. S sabi, nikt nie poda im pomocnej doni albo zwyczajnie maj pecha. Inni
dopiero startuj i z radoci przyjm kade uatwienie. Mona albo szuka ich na
wasn rk, przez internet lub pytajc przyjaci i rodzin, albo przez organizacje,
ktre pomaganiem zajmuj si zawodowo.
Niewane, czy to, co ci niepotrzebne, trafi do domu pomocy spoecznej czy
w rce studenta rozkrcajcego wasny biznes wane, e przestanie pokrywa si
kurzem w twojej piwnicy. Wielodzietna rodzina ucieszy si z zabawek, ktrymi nie
bawi si ju twoje dzieciaki, a pensjonariusze domu opieki z radoci sign po
przeczytane przez ciebie kryminay.
Nie ma wikszej radoci ni wiadomo, e cho troch komu pomoglimy,
dzielc si tym, na co w naszym domu ju nie ma miejsca. Spjrzmy na to w ten
sposb: tak, to prawda, e kiedy popenialimy bdy, ale przecie nasze pienidze
i czas si nie zmarnoway, bo dziki nam inni maj teraz rzeczy, na ktre nie
mogliby sobie pozwoli.

Moe si zdarzy, e podczas oczyszczania przestrzeni z nadmiaru natrafi si na

blokad nie do pokonania. Nie naley si wtedy do niczego zmusza. Nawyki
zwizane z posiadaniem ksztatuj si latami, wynosi si je z domu rodzinnego,
czasem sigaj dalej ni nasza pami. Walka z nimi wbrew sobie nie przyniesie
adnych korzyci. W takim momencie warto jednak na chwil si zatrzyma
i sprbowa zrozumie, co nas blokuje, czego si boimy. Dlaczego ten przedmiot
lub przedmioty s tak wane, e nie chcemy si ich pozby, chocia ju dawno nikt
ich nie uywa ani nawet nie zauwaa.
Nie zapominajmy o przywiecajcym nam celu: ma by prociej i lepiej. Nie
pozbywamy si dla samego pozbywania, ale po to, by zrobi miejsce na rzeczy,
sprawy i zajcia, ktre s dla nas wane. Moe oprniony z gratw pokj na
poddaszu stanie si pracowni lub gabinetem, a moe w pokoju dziennym uda si
wygospodarowa przestrze do relaksu lub kcik do rozmw przy kawie bd
kieliszku wina. Drobiazgi przestan gin w niewyjanionych okolicznociach,
znalezienie potrzebnego dokumentu nie bdzie ju wymagao zatrudniania
dziennikarzy ledczych z popularnej telewizji (Uwaga, dzisiaj relacja na ywo
z poszukiwania faktury za telefon pana Janka. Nie przegap!), a szafa wreszcie
pokae wszystkie skarby, ktre kryj si w jej czeluciach.

Zamy, e wreszcie udao si uporzdkowa cay dom, od piwnicy a po strych.

Niewykluczone, i pochono to o wiele wicej czasu, ni si spodziewalimy. Na
pewno nie byo atwo, przynajmniej na pocztku. Wszystko wydawao si
potrzebne, wane, zwizane z jakim faktem z przeszoci albo przydatne na
wypadek zdarze w nieokrelonej przyszoci.
Ciekawe, do jakich wnioskw dochodzi si w miar postpw. By moe
stwierdzimy, e jednak kochamy rzeczy i chcemy je mie dla samego posiadania.
Nie mamy nic przeciwko nadmiarowi i przechowywaniu na wszelki wypadek.
Lubimy kupowa bez planu i mie duo, a wiadomo, e aby mc tak postpowa,
trzeba pracowa wci wicej, wcale nam nie przeszkadza. Gromadzenie jest bardzo
przyjemne, a pozbywanie si zbyt bolesne. C, w takim przypadku lepiej da sobie
spokj z deniem do prostoty. Nie da nam ona radoci, bo bdzie si wydawaa
nieustannym ograniczaniem si. Bdzie trudniej, a nie atwiej. Prawdopodobnie
jeszcze nie czas na zmian. Tego procesu nie da si przyspieszy.
Upraszczanie nie powinno by cig walk ze sob. Nie powinno wynika
z chci podania za mod. Dopki nie bdzie si opierao na wewntrznym
przekonaniu, e to waciwa droga, nic z niego nie wyjdzie. Moe uda nam si
pozby paru niepotrzebnych przedmiotw, moe dom bez zbdnych gratw wyda
si nieco bardziej przestronny, ale nieustanne pragnienie posiadania nadal bdzie
nas popychao do gromadzenia.

Posprztanie to jeszcze nie minimalizm. To tylko zabieg higieniczny, ktry stanowi

okazj, by zbada swj stosunek do sfery materialnej. Zada sobie par pyta,
przemyle dowiadczenia, zastanowi si nad tym, jakie znaczenie maj dla nas
rzeczy, powiczy oddawanie bez alu niepotrzebnych przedmiotw.
Warto sprawdzi, czy zostawio si w swoim yciu miejsce na sprawy
niezwizane z gromadzeniem dbr. Dostrzec, e kademu posiadanemu
przedmiotowi odpowiada okrelona ilo czasu i energii, ktre trzeba powici,
aby na niego zarobi. Oceni, czy potrafi si racjonalnie gospodarowa czasem
i energi.
Minimalizm zaczyna si wraz z uwiadomieniem sobie, jak niewielka cz
tego, co posiadamy, wystarczyaby nam do przeycia. Do ycia wygodnego,
szczliwego i spenionego trzeba wicej, ale nie a tak wiele, jak si nam czasem
wydaje, a od iloci zdecydowanie waniejsza jest jako. Wszystko ponad owo
wystarczajce do szczcia minimum jest zbdnym obcieniem. Mona si tego
ciaru pozby i zobaczy, co z tego wyniknie. Nie jest to jednak wykonalne,
dopki nie uwolnimy si od dzy posiadania. Nie tylko rzeczy, ale te dozna,
przey i ludzi.
Prezenty, pamitki, ksiki, kolekcje i pasje

Istnieje kilka grup przedmiotw, z ktrymi zazwyczaj wyjtkowo ciko si rozsta,

lecz nie z powodu sentymentu czy lku przed uwiadomieniem sobie
niegdysiejszego braku rozwagi. To rzeczy innych ludzi, ksiki, kolekcje oraz
narzdzia i materiay zwizane z naszymi hobby i zainteresowaniami.

Rzeczy innych ludzi to te, ktre znalazy si u nas niezalenie od naszej woli,
a czasem nawet wbrew niej. Niechciane prezenty i przedmioty odziedziczone po
zmarych. Bywaj kopotliwe i niepotrzebne, a jednak nie umiemy si ich pozby,
poniewa mamy wraenie, e w ten sposb sprawimy przykro temu, kto nas
obdarowa, lub okaemy brak uczucia i szacunku do zmarego.
Nietrafione prezenty potrafi skutecznie zatru ycie. Zazwyczaj lduj na dnie
jakiej szafy, wyjmujemy je ewentualnie przed wizyt dobroczycy, bo obawiamy
si, i poczuje si dotknity nasz niewdzicznoci. Przede wszystkim naley si
jednak zastanowi, kto powinien czu si winny, jeli w ogle ktokolwiek.
Obdarowany czy obdarowujcy? Ten drugi nie dooy odpowiednich stara, aby
prezent by bardziej przydatny i zgodny z gustem tego pierwszego. Nie
zainteresowa si potrzebami i upodobaniami obdarowywanego, lecz zmierzy go
swoj miar i sprawi przyjemno sobie, dajc co, co sam chciaby mie albo ju
ma. Sdzimy, e pozbycie si takiego przedmiotu zrani czyje uczucia, ale nie ma
co si oszukiwa. adna rzecz nie nabierze urody ani przydatnoci w wyniku
dugotrwaego przetrzymywania w szafie bd przekadania z niesmakiem
z miejsca na miejsce. Nie ma rwnie co liczy na to, i z czasem zmieni si nam
gust. Jeli prezent uznalimy za brzydki i zupenie zbdny ju wtedy, kiedy go
odpakowalimy, czemu mielibymy mie inne zdanie po roku nieuywania go?
Z przedmiotami odziedziczonymi po nieyjcych sprawa ma si inaczej. Kady,
komu przyszo kiedykolwiek porzdkowa mieszkanie po zmarym, wie, z jak
zoonymi i trudnymi emocjami trzeba si zmierzy. Z jednej strony chciaoby si
zachowa wszystko bez wyjtku i udawa, e ten kto zaraz wrci, e tylko na
chwil wyszed. Z drugiej trzeba przez to przebrn, zapomnie o blu i smutku,
posegregowa dobytek i zdecydowa, co zostawiamy, co oddajemy, a co
wyrzucamy Powracaj wspomnienia, kady przedmiot ma przecie swoj
histori. Czasem pojawia si rozbawienie jak sabostk czy dziwnym
przyzwyczajeniem zmarego, mog take przyj gniew albo rozgoryczenie.
Dlaczego nie dba bardziej o swoje sprawy, dlaczego nie podj decyzji, z ktrymi
teraz zostalimy sami? Jakby bez tego nie byo trudno i przykro.
Przedzierajc si przez nawarstwione pokady cudzego ycia, moemy na
wasne oczy zobaczy, jak wiele jest przypadkowoci w naszym posiadaniu, jak
wiele rupieci zbieramy niemal niewiadomie. Mao kto cakowicie panuje nad
swoim dobytkiem i zdaje sobie w peni spraw z tego, co, dlaczego i po co
przechowuje. Dopiero patrzc na cudze zbiory, widzimy bezsensowno
gromadzenia. Tyle zachodu, tyle lat pracy, i co? I tak nie zabra tego wszystkiego do
grobu. A na dodatek teraz kto, kto go kocha, musi ten mikrokosmos ogarn.
Dobrze byoby wycign wnioski i postara si oszczdzi chocia czci tych
bolesnych przey tym, ktrzy kiedy bd musieli posprzta po naszej mierci.
Mona si zastanowi, jak trudnym zadaniem byoby uporzdkowanie naszego
domu, gdy umrzemy, albo czego ciekawego lub kompromitujcego daoby si
dowiedzie na podstawie naszego dobytku.
To wszystko nie zmienia jednak faktu, e pamitek po zmarych trudno si
pozby. Daj nam zudzenie, i bliska osoba wci jest gdzie nieopodal. Oddajc
czy sprzedajc jej wasno, mamy poczucie straty i wraenie, e dopuszczamy si
zdrady.
aoby nie da si przyspieszy, nie da si te okreli, ile czasu potrzeba, bymy
byli w stanie naprawd poegna si z nieobecnym. Jeli jednak poczujesz si
gotw do selekcji rzeczy zmarej osoby, pomyl, e nie wszystkie miay dla niej
znaczenie i nie wszystkie musz je mie dla ciebie. Wybierz te, ktre naprawd ci
si z ni kojarz, przywouj jak szczegln cech lub wsplne przeycia.
Niewane, czy bd to drobiazgi czy przedmioty o wikszej wartoci finansowej.
Pamitek moe by sporo lub tylko jedna, miej jednak pewno, e przy kadym
kontakcie z nimi bdziesz ciepo myle o zmarym.
 Pozbd si jednak pozostaych, mniej istotnych przedmiotw. Pozwl, by
dobytek zmarego przynis rado innym ludziom, niech jego rzeczy zyskaj
nowe ycie. Znajoma blogerka, Tofalaria, opowiadaa mi na przykad o sukience
po babci. Nigdy nie miaa ochoty w niej chodzi, ale nie potrafia si jej pozby.
Pewnego dnia zebraa wreszcie siy i podarowaa j koleance, ktra bardzo si
z niej ucieszya. Tofalaria te poczua rado. Pomylaa, e babcia nie miaaby nic
przeciwko temu, e sukienka znalaza now wacicielk. Moe nawet sprawioby
jej to przyjemno.
Pamitki powinny mie w naszym domu specjalne miejsce. Niech nie le
zapomniane i zakurzone w kcie czy na dnie szuflady. Ja na przykad
odziedziczyam po dziadku sowniki. Uywam ich na co dzie do pracy. Za kadym
razem, gdy z ktrego wypada karteluszek z dziadkow notatk albo gdy na
marginesie znajduj odrcznie dopisane wanie to sowo, ktrego szukam, czuj
si, jakby dziadek zaglda mi przez rami. Z kolei moja siostra uywa skrzynki na
farby, palety i sztalug odziedziczonych po naszym drugim dziadku, malarzu. Dziki
nim codziennie symbolicznie si z nim spotyka.
Pamitka uyteczna przypomina o bliskim dziki temu, i czsto si z niej
korzysta. Podobnie mona jednak traktowa przedmioty zupenie nieuytkowe.
Bibelot czy fotografia mog dziaa jako odwieacz pamici tak samo jak te
bardziej praktyczne przedmioty, pod warunkiem e zadbamy, aby byy blisko.

Rwnie duo emocji co porzdkowanie dobytku zmarych budzi pozbywanie si

ksiek. Moe nawet wicej. Nie uwaa si ich za zwyke rzeczy. Wiele razy
spotkaam si z opini, i najtrudniej rozsta si wanie z nimi. Zapaleni bibliofile
mawiaj czasem, e byliby zdolni odmwi sobie wielu przyjemnoci, ale nie
kupowania ksiek.
Oczywicie posiada ksik na wasno to nie to samo, co j wypoyczy.
Zwaszcza jeli ma si w zwyczaju wraca do ulubionych pozycji. Zawsze mona
zajrze do lektury, jeszcze raz wzruszy si histori, zachwyci stylem i doborem
sw albo po prostu otworzy tom w dowolnym miejscu, przekartkowa go
i odwiey sobie ulubione fragmenty. Ksiki to nie tylko przedmioty to nonik
myli i uczu, czasem patrzy si na nie wrcz jak na przyjaci. Te, ktre dopiero
czekaj na swoj kolej, wydaj si jeszcze atrakcyjniejsze, bo s obietnic
przyjemnoci, zapowiedzi miych chwil, biletem w podr na nieznany ld.
Przy zwariowanym tempie wspczesnego wiata oraz duej aktywnoci rynku
wydawniczego atwo jednak wpa w puapk kompulsywnego kupowania ksiek
do przeczytania kiedy. Jednoczenie przechowuje si wszystkie ju przeczytane
oraz te, do ktrych jeszcze nie udao si zajrze. Regay si zapeniaj, stosy na
stoliku nocnym rosn, a szans na przebicie si przez te zapasy raczej nie przybywa.
Narasta za to frustracja kiedy wreszcie znajd czas na czytanie?!
Nikomu to nie szkodzi, tyle e to kolejny przykad niezbyt rozsdnego
wydawania pienidzy. Nie samo kupowanie ksiek, lecz nabywanie ich w ilociach
przekraczajcych moliwoci czasowe. A przecie mionicy literatury maj
jeszcze czsto w zwyczaju wypoycza ksiki z bibliotek i poycza je od
znajomych i rodziny.
Z mioci do ksiek walczy nie naley. To pikny nag i na pewno
nieszkodliwy. Za to warto nauczy si dzieli t radoci i uwalnia te ksiki, do
ktrych nie zamierza si wraca. Zwykle po pierwszej lekturze wiemy, czy
bdziemy chcieli do danej pozycji jeszcze zajrze. Nasze domy przypominaj
jednak niekiedy biblioteki zastawione setkami zakurzonych tomw czekajcych na
dzie, ktry nigdy nie nadejdzie. Tymczasem ksiki yj tylko wtedy, kiedy kto je
czyta. Pozwlmy im si odrodzi, zamiast samolubnie przetrzymywa je pod
kluczem. Jest coraz wicej moliwoci dzielenia si ksikami. Zbirki dla
bibliotek szkolnych i publicznych, domw opieki, szpitali, zakadw karnych.
Mona si ksikami wymienia, mona je po prostu rozdawa krewnym
i znajomym.
Zostawiajmy sobie tych najlepszych, sprawdzonych i wiernych przyjaci.
Wikszo przeczytanych ksiek to przecie raczej jednorazowi znajomi,
towarzysze jednej podry, nieraz sympatyczni i czarujcy, lecz czuje si, e
gbszej relacji z tego nie bdzie. Byo mio, interesujco, pouczajco, zabawnie,
ale wicej si nie spotkamy. A gdzie by moe kto czeka, by jeden z naszych
przygodnych znajomych zmieni jego ycie.
Chocia pozbyam si niemal caego, duego niegdy, ksigozbioru,
przekazujc go bibliotekom i rozdajc znajomym, czytam teraz wicej ni dawniej.
Dzieje si tak dlatego, e czytam ksiki na tematy, ktre interesuj mnie w danej
chwili, a takie najatwiej znale u znajomych i rodziny czy w bibliotece. Owszem,
nadal czasem kupuj ksiki, ale rzadko je sobie zostawiam. Wikszo od razu po
przeczytaniu uwalniam, poyczam albo oddaj znajomym z przyzwoleniem na
przekazanie dalej. Wspomniana wczeniej Tofalaria i inni minimalici maj
podobne dowiadczenia. Pozbycie si ksiek nie oznacza nieczytania, wrcz
przeciwnie. Nagle cay wiat okazuje si jedn wielk bibliotek. Niewykluczone, e
chtniej siga si po ksiki, bo w domu nie strasz ju stosiki czekajce na swoj
kolej.
Przed oprnieniem regau z ksiek, ktrych nie przeczytaam ani nie
przeczytam, powstrzymywaa mnie take prno. Wydawao mi si, e dziki
duej bibliotece mog uchodzi za intelektualistk. Och, ona tyle czyta Teraz nie
martwi mnie, czy kto pomyli, e posiadanie niewielu ksiek jest rwnoznaczne
z nieoczytaniem. Przestao mie to dla mnie znaczenie. Nie chc udawa kogo, kim
nie jestem, by zaimponowa innym.

Ostatni grup przedmiotw, ktrych szczeglnie trudno si pozby, s kolekcje

oraz narzdzia i materiay zwizane z hobby lub pasj. Czasem pocztkujcym
minimalistom wydaje si, e powinni si ich wyrzec. Przecie minimalista na pewno
niczego nie kolekcjonuje, nie powinien uprawia sportu, ktry wymaga duej iloci
sprztu, ani gra na duym instrumencie muzycznym. Nie wiem, skd bierze si
takie przekonanie. Zapewne ze zbytniego przywizania do pomysu, e minimalista
moe posiada najwyej sto rzeczy. No i klops, bo druty do robtek rcznych to
dwie sztuki, a przecie adna mioniczka robienia na drutach nie ma tylko jednej
pary, potrzebne jej co najmniej kilka rozmiarw i rodzajw. A szydeka, a igy,
a noyczki, a te wszystkie kbki weny?! Gra na perkusji? Nie ma mowy, to
zajmuje stanowczo zbyt wiele miejsca! Moe flet, fujarka, cymbaki, ale fortepian?
Wykluczone.
Mwic serio: nic bardziej mylnego. Upraszczanie ma suy uzyskaniu miejsca
na inne sprawy ni praca i konsumpcja. Na rodzin, kontakty z ludmi, rozwj
osobisty, szukanie radoci i sposobw wyraania siebie. Uprawianie sportu,
rozwijanie zainteresowa i pasji su wszystkim tym celom. Dobieranie hobby
wedug iloci potrzebnego sprztu jest co najmniej komiczne. Nie kwestie
ilociowe powinny nas martwi, a brak zainteresowa. Gdy nic nie cieszy, nic nie
wydaje si warte wysiku, gdy nie ma si ochoty szuka czegokolwiek, co
wzbudzioby w nas ciekawo lub ch tworzenia.
Na szczcie porzdkowanie przestrzeni, pozbywanie si balastu materialnego
i zastanowienie si nad swoimi potrzebami zazwyczaj uwalniaj kreatywno
i wyobrani. Prostota otoczenia sprzyja skupieniu, ktre z kolei uatwia
znalezienie tego, co sprawia nam przyjemno i napdza do twrczego
przeksztacania rzeczywistoci.
Tak byo w przypadku Tofalarii. Upraszczanie sprawio, e wrcia do dawnych
hobby: robtek rcznych i szycia. Ja rwnie tego dowiadczyam. Miaam dosy
gotowcw, chciaam sobie przypomnie, jak to jest zrobi co samemu albo
odnowi zniszczony przedmiot. Zrobi co z niczego, podarowa komu efekt
wasnej pracy, a nie chiszczyzn spod fabrycznej sztancy, spdza wolny czas
w inny sposb ni przed telewizorem czy komputerem. Poza tym rkodzieo ma
jeszcze jedn wielk zalet: sprzyja rozwijaniu uwanoci. Mwi si, e robienie na
drutach, podobnie jak kada inna wykonywana z przyjemnoci aktywno
manualna, ma wiele wsplnego z medytacj. Bliski kontakt z narzdziem
i materiaem oraz rytmiczne powtarzanie czynnoci (oczko lewe, oczko prawe,
oczko lewe) sprzyjaj wyciszeniu i uspokojeniu.
Niewykluczone, e na etapie odgruzowywania domu bdziemy musieli
zdecydowa o losie zapomnianych kolekcji lub przedmiotw zwizanych
z porzuconym hobby. Natrafimy na zbiory pocztwek, sprzt do niegdy
uprawianego sportu, narzdzia do jakiego rkodziea. Trzeba co w tej kwestii
postanowi. Mona, jak do tej pory, przeoy te rzeczy na inn pk lub do puda
na strychu, z myl, e kiedy na pewno si do tego wrci. Kiedy, czyli nigdy,
bdmy ze sob szczerzy. Mona te przesta si oszukiwa i pozby si tych
przedmiotw rozda je lub sprzeda. Albo uzna, e kiedy wanie nadeszo,
i spojrze na dawne hobby wieym okiem. A nu warto do niego wrci,
sprawdzi, czy jeszcze nam si podoba. Przejrze i uporzdkowa zbiory, wyrzuci
duplikaty, pomyle, co fajnego da si jeszcze z tego wycign. Niewykluczone, i
po latach dawna pasja nie bdzie ju miaa uroku, ale moe te przywoa pikne
wspomnienia.
Minimalizm jest narzdziem uniwersalnym, da si wic zastosowa go rwnie
do hobby. Nie po to, eby liczy eksponaty w kolekcji, raczej by skupi si na
jakoci. Niech kolekcja bdzie zbiorem rzeczy niezwykych, dajcych nam rado,
a nie przypadkow zbieranin nie wiadomo czego nie wiadomo po co.
Kolekcjonerstwo bywa przecie pikn pasj, niewane, czego dotyczy: antykw,
kapsli, opakowa po cukierkach. Jeli cieszy i sprawia, e chce si y, nie ma
powodu, eby z niego rezygnowa.
Tak samo jest w przypadku form aktywnoci wymagajcych rnego rodzaju
sprztu. Warto szuka takiego wyposaenia, ktre jest rzeczywicie przydatne
i najlepiej suy naszym celom. Tu rwnie lepiej przedkada jako nad ilo.

Wszystkich wyej wymienionych grup przedmiotw dotyczy jedna regua: jeli

pozbywanie si ich miaoby sprawia bl lub powodowa trway dyskomfort,
oznacza to, e naley je zostawi. Przejciowe wahanie nie jest niczym zym, daje
czas na zastanowienie. Jeli ma si silne przekonanie, i danej pamitki, ksiki czy
ozdoby kolekcji nie naley nikomu oddawa, to najwyraniej tak jest. Albo jeszcze
musimy do tego dojrze.
Finanse

Wydawaoby si, e wystarczy raz a dobrze posprzta oraz pozby si nadmiaru

i sprawa zaatwiona. I yli dugo i szczliwie po wsze czasy. Nic bardziej mylnego.
Usunlimy objawy choroby, lecz dopki nie uporamy si z jej przyczynami,
dopty bdzie nawracaa. Jeli nie zmieni si stosunku do pienidzy i konsumpcji,
wci bdzie nam przybywao zbdnych rzeczy. Bdziemy prbowali si ich
pozbywa, ale cigle bd napyway nowe.

Zacznijmy od pienidzy. Kiedy co kupujemy, rzadko mylimy o tym, e za towar

lub usug oddajemy nie tyle jak sum, ile czas, siy i zdolnoci, ktrych
wymagao zdobycie tej sumy. Gdybymy zarabiane kwoty podzielili przez ilo
czasu spdzanego na pracy i dojazdach do pracy, moglibymy ustali, jakiej iloci
czasu odpowiada nabywany wanie towar. Ile moe by warta sukienka? Godzin?
P dnia? Tydzie? A samochd? Miesice albo nawet lata.
Dopki o tym nie pamitamy, grozi nam pochopne wydawanie pienidzy.
Inaczej patrzy si na zakupy, gdy si myli, e spodnie kosztuj sto zotych, wic s
tanie i nie bdzie ich nam al, jeeli szybko si zniszcz, a inaczej, kiedy
przypomnimy sobie, i powicilimy trzy godziny, aby na nie zarobi, wic jeli
po drugim praniu strac fason, bdzie to oznaczao bezpowrotn utrat tych trzech
godzin.
Pamitanie o tym, e pienidze przekadaj si na czas, skania do oszczdnoci
i rezygnacji z niepotrzebnych wydatkw. Chyba nikt nie chce zamienia cennych
minut swojego ycia na niepotrzebne przedmioty.
Mwi si niekiedy, e minimalizm jest nastawiony antykonsumpcyjnie. Jest to tak
samo bdne, jak twierdzenie, i minimalici rezygnuj z posiadania. Konsumpcja
i posiadanie same w sobie nie s szkodliwe. Wszyscy jestemy konsumentami,
wszyscy co posiadamy. Nie da si normalnie funkcjonowa w spoeczestwie
i cakowicie zrezygnowa z dbr materialnych. Zarabiamy, kupujemy, zuywamy.
Naley jedynie zastanowi si nad proporcjami. Minimalici nie rezygnuj
z konsumpcji, lecz staraj si ograniczy j do waciwych i racjonalnych
rozmiarw. Odrzucaj chciwo i kupowanie bez zastanowienia.

Czeka nas wypracowanie zrwnowaonego modelu konsumpcji, czyli takiego,

ktry pozwala na zaspokajanie potrzeb z poszanowaniem rodowiska naturalnego
i racjonalnym wykorzystaniem zasobw, tak zewntrznych, jak osobistych. Naley
skoczy z nieograniczonym pochanianiem dbr produkowanych tylko po to, by
jak najszybciej si zuyy, i zastpi je dostosowanym do rzeczywistego
zapotrzebowania uywaniem przedmiotw trwaych i dobrze wykonanych. Model
wicej czas zastpi modelem tyle, ile trzeba, i dobrej jakoci.

Wspominaam, e my, Polacy, jestemy wci spoeczestwem na dorobku. Jako

konsumenci nie zdylimy jeszcze wypracowa sobie racjonalnych modeli
zachowa. Uczymy si na bdach. Nie umiemy planowa zakupw i wydatkw, nie
przywizujemy odpowiedniej wagi do jakoci. Naszymi decyzjami czsto kieruje
przypadek, okazja. Kupujemy, bo jest taniej, bo nas sta a nie dlatego, e naprawd
potrzebujemy.
Jeli chcemy rozsdnie gospodarowa pienidzmi i przesta marnowa energi,
musimy zacz od poznania swoich potrzeb i moliwoci, a potem nauczy si
planowania i dyscypliny oraz wypracowa takie strategie korzystania z okazji,
promocji i wyprzeday, ktre bd suyy rzeczywistym oszczdnociom, a nie
impulsywnym zakupom.

Planowanie domowego budetu to narzdzie niemal zapomniane w czasach, gdy

czsto wydaje si wszystko, co si zarabia, a nawet wicej, bo przecie salda
debetowe, karty kredytowe i poyczki ciesz si du popularnoci. Wiele osb
deklaruje ch oszczdzania, ale twierdzi, e zarabia zbyt mao, by to byo moliwe.
Zapewne w wielu przypadkach rzeczywicie tak jest. Dopki jednak nie zna si
przeznaczenia kadej zarobionej zotwki, trudno stwierdzi, czy to prawda czy
tylko nam si tak wydaje.
 Prowadzenie domowych rachunkw byo dawniej jedn z podstawowych
yciowych umiejtnoci. Obecnie bywa traktowane jako przejaw skpstwa albo
oznaka problemw finansowych, zajcie nudne i niepotrzebne, odbierajce
przyjemno ze spontanicznych zakupw. Argumentem przeciwko bywa te to, e
skoro kupuje si w sposb przemylany, to nie ma potrzeby zapisywa dochodw
i wydatkw.
Nie da si jednak osign spokoju, jeli nie panuje si nad swoimi finansami.
Dopki rzdzi nimi przypadek, nie ma mowy o poczuciu bezpieczestwa. Gdy yje
si od wypaty do wypaty albo od jednego wikszego przypywu gotwki do
kolejnego, prdzej czy pniej moe nastpi katastrofa. Wystarczy jakie zdarzenie
losowe i trzeba si bdzie zaduy.
Wiele osb, nawet niele zarabiajcych, yje w stanie nieustannego zaduenia.
Bardzo atwo wpa w t puapk. W miar wzrastania zarobkw przestaje si
kontrolowa wydatki. Ze wzgldu na powszechno rozlicze bezgotwkowych jest
to coraz czstsze. Patnoci internetowe i karty patnicze sprawiaj, e traci si
kontakt z pienidzem. Dawniej, gdy korzystao si gwnie z gotwki, o wiele
trudniej byo wydawa wicej, ni si zarabiao. Teraz uatwiaj to usugi bankowe
dostpne dla wszystkich, ktrzy osignli odpowiedni zdolno kredytow.
Tylko osoby zarabiajce naprawd mao, tak mao, i nie maj szans na kart
kredytow czy saldo debetowe, s zmuszone do utrzymywania wydatkw na
poziomie nieprzekraczajcym przychodw. Oczywicie istniej jeszcze inne
moliwoci zapoyczenia si, ale przy niskich dochodach uwaa si zazwyczaj, e
poyczka to ostateczno. Wiedzc, i dug bdzie bardzo trudno spaci, zwykle
nie zaciga si go pochopnie.
Przy rednich i wysokich dochodach jest zupenie inaczej, jeli nie ma si
nawyku kontrolowania finansw. Apetyt ronie w miar jedzenia. Czowiek szybko
przyzwyczaja si do wyszego standardu ycia, droszych marek, bardziej
spontanicznych zachowa konsumpcyjnych i rekompensowania sobie zakupami
zmczenia i stresu. Ponadto stara si dopasowa do oczekiwa zwizanych ze
statusem spoecznym, czyli do tego, w jakich miejscach powinno si bywa, gdzie
spdza urlop, jakiej marki mie sprzty i odzie.

Zamoni ludzie zastanawiaj si czasem nad tym, w jaki sposb ci, ktrzy zarabiaj
mao, s w stanie przey, skoro im samym ledwo starcza do wypaty. Nie ma
w tym adnej tajemnicy. Gdyby przyjrzeli si krytycznie swoim zwyczajom,
zobaczyliby, e przy pewnej dyscyplinie mogliby lepiej i rozsdniej gospodarowa
pienidzmi.
Punktem wyjcia jest prowadzenie szczegowego budetu. Z dokadnoci do
najmniejszych kwot. Nad wikszymi inwestycjami zazwyczaj duej si
zastanawiamy, rozwaamy za i przeciw, porwnujemy oferty. Drobne wydatki atwo
przeoczy lub zbagatelizowa. A tymczasem wanie t drog pienidze najbardziej
lubi wycieka z naszych portfeli. Dopiero kiedy zsumujemy drobne wydatki albo
jeszcze lepiej przeliczymy je w skali roku, zobaczymy, dlaczego naley powici
im wicej uwagi. Kilkuzotowe kwoty wydawane na gazety, napoje, sodycze,
niemal niedostrzegalne w skali dnia czy tygodnia, mog w cigu miesica zoy
si na cakiem pokane sumy.
Forma, w jakiej prowadzi si rachunki, nie ma znaczenia. Tradycjonalici
wybior tabelk w zeszycie, inni arkusz kalkulacyjny, uytkownicy smartfonw
chtnie skorzystaj z odpowiednich aplikacji. Ale to tylko szczegy. Grunt, by
zastosowana metoda bya dla nas wygodna. Ju po miesicu da si wycign
pierwsze wnioski i dostrzec ewentualne bdy lub moliwoci usprawnie, a im
duej bdziemy ledzi stan swoich finansw, tym wicej wyniknie z tego korzyci.
Najlepiej zacz od obserwacji, sprbowa zauway tendencje, bdy
i niekonsekwencje. Pierwszy krok to zestawienie przychodw i wydatkw. atwiej
ewidencjonuje si przychody, przede wszystkim dlatego, e obejmuj zwykle
zdecydowanie mniej pozycji. Naley te zaznaczy, czy dane rdo dochodw jest
stae czy okazjonalne. Drug stron ewidencji, t bardziej przeraajc i trudniejsz
do opanowania, s wydatki. Najpierw wystarczy spisa je w takiej kolejnoci,
w jakiej przychodz nam do gowy, i take zaznaczy, czy maj stay czy zmienny
charakter. Po stronie wydatkw naley take umieci ewentualne dugi, cznie
z debetami i saldami kart kredytowych. Na tym etapie, gdy jeszcze nie dysponujemy
wszystkimi danymi (chocia dziki wycigom z konta da si je stosunkowo atwo
i szybko zgromadzi), mona w poszczeglnych pozycjach wpisa kwoty
szacunkowe. Potem trzeba bdzie dba o to, by dokadnie je zapisywa.
To pierwsze zestawienie wykae przede wszystkim, czy nie yjemy ponad stan,
czy nasze dugi i wydatki nie przekraczaj przychodw. Nawet jeli tak nie jest,
budet pomoe w znalezieniu ewentualnych dziur, przez ktre pienidze tajemniczo
wyciekaj.
Niewykluczone, e ju na etapie porzdkowania udao nam si doj do
pierwszych konkluzji dotyczcych zarzdzania domem i finansami. Moe rzuciy
nam si w oczy szczeglnie due wydatki w jednej dziedzinie, a moe wyszy na
jaw szkodliwe nawyki skonno do gromadzenia zbyt duych zapasw
spoywczych albo sabo do butw lub kolorowej prasy, na ktrej przegldanie
jako nigdy nie ma czasu. Cokolwiek wydawao si niepokojce, budet wykae to
czarno na biaym, nie pozostawiajc miejsca na domysy. Po kilku miesicach
prowadzenia cisej ewidencji znikn wszelkie wtpliwoci.

Prowadzenie rachunkw oznacza zbieranie wszystkich paragonw i potwierdze;

jeli nie dostaniemy paragonu (na przykad na targu), trzeba zanotowa kwot, eby
o niej nie zapomnie. Raz dziennie lub raz na par dni naley wprowadzi wszystkie
dane do ewidencji. Wane, by robi to regularnie.
Podzia wydatkw na kategorie jest spraw indywidualn. Niektrzy wol na
pocztek bardzo oglne zestawienie, rozbijaj zbiorcze kategorie na podgrupy
dopiero wtedy, gdy wydaje si, e w danej kategorii co nie gra, ale nie wiadomo
co. Mona te postpi odwrotnie: na pocztku zastosowa szczegowy podzia,
a w miar postpw bezpieczne pozycje czy w wiksze grupy.

Budet to przede wszystkim dugo- i krtkoterminowe planowanie. Trzeba w nim

uwzgldni takie cele, jak spata dugw, stworzenie funduszu awaryjnego
i odkadanie oszczdnoci. Naley te pamita o pozycjach okresowych, na
przykad o prezentach. Najlepiej wyznacza sobie konkretne zadania, bo wtedy
atwiej si zmobilizowa do wygospodarowania rodkw. Planujc, powinno si
okrela nie tylko kwot, ale te termin realizacji celu.
Jak w wielu innych dziedzinach, od teorii do praktyki daleka droga. Moe si
okaza, e na papierze czy ekranie komputera wszystko elegancko si zgadza, ale
na co dzie brakuje nam dyscypliny, by utrzyma wydatki w zaoonych granicach.
Dlatego trzeba wiczy konsekwencj. Gdy pienidze wpyn na konto, naley od
razu opaci wszystkie rachunki i ubezpieczenia, odoy kwot przeznaczon na
nieprzewidziane wydatki, przela na odpowiedni rachunek rodki przeznaczone na
spat dugw. Nastpnie naley odliczy kwot na wydatki przewidywane w danym
miesicu, a reszt rodkw podzieli przez liczb dni pozostaych do nastpnej
wypaty. Dziki temu bdziemy wiedzieli, jak kwot na dzie dysponujemy. Jeli
danego dnia nie wydamy jej caej, moemy oczywicie przeksigowa j na
nastpny, ale niech nie stanowi to pokusy do przesadnego rozpdzania si
z wydatkami.

Niektrzy entuzjaci prowadzenia domowych rachunkw stosuj metod

kopertow. Polega ona na tym, e dzieli si gotwk wedug celw i odkada do
kopert, mona te mie osobn kopert na kady dzie. Dziki temu atwiej
zapanowa nad wydatkami. W czasach gdy coraz powszechniejszy jest obrt
bezgotwkowy i nawet za kilkuzotowe zakupy da si paci kart lub telefonem
komrkowym, system kopertowy wydaje si archaiczny, ale ma on swoje zalety.
Przede wszystkim psychologiczne. Do banknotw i monet mamy inny stosunek,
traktujemy je z wikszym szacunkiem i uwag, jestemy mniej skonni pochopnie je
wydawa. Gdy paci si kart, nawet duy wydatek zdaje si mniej bole, zapewne
w myl zasady, e czego oczy nie widz, tego sercu nie al. Koperty natomiast daj
namacalny obraz granic, w ktrych musimy si zmieci.
Odejcie od obrotu bezgotwkowego ma jeszcze jedn zalet. Za spraw
patnoci bezgotwkowych bank ma wgld w nasze wydatki, dziki czemu moe
dostosowa swoj ofert do naszych potrzeb i w odpowiednim momencie
zadzwoni z propozycj debetu, poyczki lub ubezpieczenia. Niewykluczone, e
w chwili saboci ulegniemy pokusie i skorzystamy z propozycji. wiadomy
konsument, ktry pewn rk zarzdza swoim budetem, zna jednak swoje potrzeby,
ograniczenia i moliwoci, wic niestraszne mu takie zabiegi marketingowe.
Im wiksza dyscyplina, tym mniej potrzebne s takie metody jak unikanie
bezgotwkowych zakupw. Im wiksze mamy do siebie zaufanie, tym mniej
musimy si obawia, e budet wymknie si nam spod kontroli.

Budet pozwala take oceni, ile miejsca w naszych wydatkach zajmuj potrzeby,
a ile zachcianki. To nieco zapomniane kategorie. Specjalici od marketingu
i reklamy tak czsto powtarzaj Musisz to mie, e zapominamy, co jest
koniecznoci, a co wyborem. Zrozumienie tej rnicy i uwzgldnienie jej
w dziaaniu nie musi oznacza wyrzeczenia si przyjemnoci, luksusw i rozrywek,
ale moe pomc czasowo je ograniczy lub zrezygnowa z nich do chwili
osignicia wyznaczonych celw. Nie jest bowiem rozsdne uleganie kaprysom,
jeli jest si zaduonym i nie ma si oszczdnoci. Naley najpierw uregulowa
zobowizania, potem stworzy fundusz oszczdnociowy, a dopiero na kocu
myle o luksusach, okreliwszy, jak cz wydatkw miayby one stanowi.
Poprawie stanu finansw sprzyja take planowanie zakupw. Najlepiej stworzy
list rzeczy, ktrych kupno wydaje si nam niezbdne (z wyjtkiem biecego
zaopatrzenia), odczeka odpowiednio dugi czas (na przykad miesic) i sprawdzi,
czy po jego upywie wci jestemy przekonani, e te zakupy s konieczne. Moe
si okaza, i o wikszoci nawet nie pamitamy.
Im lepiej zna si swoje potrzeby i potrafi odrnia je od zachcianek, tym
atwiej uodporni si na reklamy, okazje i promocje. Jeli dobrze zna si stan
swojego posiadania i z wyprzedzeniem planuje wydatki, mona korzysta z obniek
i wyprzeday w taki sposb, aby naprawd zaoszczdzi. Nie dam si namwi na
kupienie patelni nawet za zotwk, jeli pamitam, e mam ju trzy i czwarta nie
jest mi do niczego potrzebna. Ale jeli wiem, i przydaby mi si granatowy
prochowiec, mog zaczeka do sezonowej wyprzeday, by kupi go za p ceny.
Nie mona nazwa oszczdnoci kupowania karkwki w promocyjnej cenie,
jeli nasz zamraark wypenia miso, ktrego nie ma kiedy przygotowa i zje.
Kupowania czego dlatego, e jest w promocji, a nie dlatego, e tego potrzebujemy,
nie da si postrzega w kategoriach korzyci. Korzystny jest tylko ten zakup, ktry
najpierw zaplanowalimy, a potem zrealizowalimy, gdy udao nam si znale tani
produkt dobrej jakoci. Nawet najnisza cena nie powinna przesdza o kupnie, jeli
nie mamy zapotrzebowania na dan rzecz. Istnieje bowiem spore
prawdopodobiestwo, e wanie wmawiamy sobie nieistniejc potrzeb.
Pseudopotrzeb, wymylon dla nas przez jakiego zdolnego marketingowca.
Zamiast tumaczy sobie, dlaczego czego potrzebujemy, powinnimy za
kadym razem, gdy nachodzi nas ochota na kupienie jakiej rzeczy, pomyle,
dlaczego nie jest nam potrzebna.
Trzeba te da sobie chwil na zastanowienie, by nie ulec zudzeniu, e mamy
przed sob niepowtarzaln okazj. Sprzedawca ma za zadanie przekona klienta, i
trzeba szybko podj decyzj, bo oferta jest wyjtkowo korzystna, a kolejnej dugo
nie bdzie. Wiadomo jednak, e promocji jest mnstwo, wystarczy wybra si do
innego sklepu czy poszuka w internecie prdzej czy pniej znajdziemy
identyczny produkt w takiej samej cenie. A nawet jeli nie, to co z tego?
Prawdopodobnie jestemy szczeglnie podatni na takie manipulacje, poniewa
wci pamitamy czasy, gdy na atrakcyjne towary a niekiedy take na te zupenie
przyziemne, takie jak papier toaletowy trzeba byo polowa. W warunkach
powszechnej dostpnoci wszystkiego mona jednak wreszcie zobojtnie na haso
O K A ZJ A .

Nie da si cakiem unikn zakupw, ale eby mie pewno, i nie bd rdem
stresu i kopotw finansowych, trzeba nauczy si podchodzi do nich bez emocji.
Niezalenie od tego, czy walczy si z uzalenieniem czy po prostu chce si kupowa
bardziej racjonalnie, raz na jaki czas warto zrobi post. Wyznaczy sobie okres
bez odwiedzania centrw handlowych, targw i sklepw internetowych i przez ten
czas radzi sobie z tym, co ju si ma. Moe to by tydzie, miesic lub duej,
wszystko zaley od sytuacji i iloci zgromadzonych zapasw. Dziki takiej przerwie
zorientujemy si, czy jestemy uzalenieni od kupowania czy potrafimy si bez
niego obej.
Czstym bdem jest nieunikanie okazji do zakupw. By odzwyczai si od
kupowania pod wpywem emocji, trzeba znale nowe sposoby radzenia sobie ze
stresem i nud. Zamiast odpra si w galerii handlowej lepiej wybra si na
spacer, wzi relaksujc kpiel, pobiega lub popracowa fizycznie.

Przed kadym zakupem trzeba zada sobie pytanie, czy jest konieczny. Dla
minimalisty kupno to ostateczno. Najpierw naley si zastanowi, czy bez danego
przedmiotu mona si obej. A nu jego funkcja dubluje si z funkcj jakiego ju
posiadanego albo da si go czym zastpi lub zrobi samemu z tego, co mamy.
Jeli to niemoliwe, trzeba zapyta rodzin i znajomych, czy nie maj na zbyciu
tego, czego nam potrzeba. Niemal w kadym domu zalegaj duplikaty sprztw,
niechciane prezenty, nadmiarowe zapasy. Zazwyczaj nie trzeba dugo szuka,
wystarczy kilka pyta, jedna czy dwie rozmowy telefoniczne, ogoszenie na portalu
spoecznociowym. Co ciekawe, w wikszoci przypadkw ludzie, ktrzy uwalniaj
si w ten sposb od niepotrzebnych rzeczy, s z tego bardzo zadowoleni. Nie
wspominajc o tym, e rzadko oczekuj rekompensaty, czasem w zamian wystarczy
symboliczny drobiazg. A wic wszyscy zyskuj, i to bezgotwkowo.
Gdy zakup jest konieczny, naley przede wszystkim zwrci uwag na jako.
Zawsze szukajmy najwyszej, na jak nas sta. Nie kupujmy tandetnych produktw,
ktre szybko si zuywaj, co zmusza do kolejnych wydatkw. Zbyt czsto
gwnym kryterium decyzji jest cena. Oczywicie wysza cena nie zawsze jest
rwnoznaczna z lepsz jakoci, lecz najnisza rzadko gwarantuje solidno.
W dobie swobodnego dostpu do informacji atwo zasign opinii tych, ktrzy
sprawdzili dany produkt. Warto te szuka sprztu uywanego. Ze wzgldu na
cigy napyw nowoci i szybko zmieniajce si mody wiele osb pozbywa si
towarw, ktre straciy ju urok modnej nowinki. Kupujc z drugiej rki,
oszczdzamy sobie zbyt wysokich wydatkw i nabywamy rzecz, o ktrej ju
wiadomo, czy i jak dziaa. I nawet jeli po pewnym czasie okae si, e ulega
zaplanowanej przez projektanta awarii, nie stracimy tak wiele.
Coraz czstsze jest te odnawianie, naprawianie i recykling. Wielk
popularnoci ciesz si serwisy ogoszeniowe, ktre mona wykorzysta zarwno
do pozbywania si niepotrzebnych rzeczy, jak i do poszukiwania uywanych, ktre
kto chce odda lub sprzeda za niewielk kwot.
 Kupowanie rzeczy uywanych i naprawianie zepsutych zamiast cigej wymiany
na nowe w pewnych rodowiskach postrzega si jako dziadowanie. C, osoby
wybierajce proste ycie powinny przyzwyczai si do rozmaitych niepochlebnych
etykietek. Dla ludzi, ktrzy nieustannie kupuj modne nowoci lub przemeblowuj
domy tylko po to, by zaimponowa innym, oszczdno nie jest cnot. Czy warto
si tym przejmowa?

W modoci pracowaam przez pewien czas we Francji jako pomoc domowa, aby
szlifowa jzyk i dorobi sobie do stypendium. Trafiam do bardzo zamonego
domu. Moi pracodawcy byli wacicielami studia nagra, pan domu zasyn jako
kompozytor muzyki do filmw i reklam. Ponadto ju ich dziadkowie dorobili si
znacznych majtkw. Domy i mieszkania w dobrych paryskich dzielnicach,
nadmorska willa na poudniu, luksusy To, co mnie, skromn Polk, ktra nigdy
nie miaa do czynienia z tak bogatymi ludmi, zaskoczyo, to ich oszczdno.
Dbao o wykorzystanie resztek, unikanie marnotrawstwa, szukanie okazji
i przecen. Wydawao mi si, e bogacze nie musz liczy si z pienidzmi. Ci nie
musieli, ale zdawali sobie spraw, i kady le wydany frank to przejaw
rozrzutnoci. Pamitam, z jak radoci moja pracodawczyni pokazywaa mi st
ogrodowy, ktry udao si jej naby na wyprzeday za jedn trzeci pierwotnej
ceny. Moga kupi go wczeniej, ale uznaa, e nie warto przepaca. Zaczekaa, a
zostanie przeceniony. Pomylaam wtedy, i moe wanie dziki oszczdnoci
i rozsdkowi ich rodzinom udao si zgromadzi majtek.

Nawet jeli nie marzymy o bogactwie, warto dba o to, by nie trwoni pienidzy
i niczego nie marnowa. W naszym kraju wci jeszcze panosz si nowobogackie
postawy. Gdy kto mwi nam, i musimy mie jaki przedmiot, poniewa wszyscy
naokoo go maj, lub gani korzystanie z rzeczy uywanych i oskara nas
o skpstwo, warto pamita, e ostentacyjne obnoszenie si z pienidzmi
i wydawanie dla samej przyjemnoci wydawania lub z chci zaimponowania innym
to przejaw nie tylko zego gustu, lecz take i przede wszystkim braku rozsdku.
Dom

Stereotypowa wizja prostego ycia ma za sceneri dom na wsi, z dala od

cywilizacji. Przekonanie, e tak wanie wyglda idea, umacniaj ksiki i filmy,
ktrych akcja toczy si pord winnic na poudniu Europy lub na amerykaskiej
prowincji. wiee powietrze, kontakt z natur, bliskie relacje z ssiadami,
rozkoszowanie si smakiem samodzielnie uprawianych warzyw i owocw.
I obowizkowo jaja od szczliwych kur.
Jeli jednak zapyta przecitnego mieszkaca wsi, czy uwaa swoje ycie za
proste i dobre, odpowied niekoniecznie bdzie twierdzca. Podobnie jak nie kady
mieszczuch bdzie si skary na swoje otoczenie. Zwolennikw dobrowolnej
prostoty czsto zajmuj dywagacje na temat tego, ktre rozwizanie jest lepsze i jak
miejsce zamieszkania wpywa na egzystencj. Gdzie atwiej y? Miasto czy wie,
mieszkanie czy dom? Nie sposb udzieli jednoznacznej odpowiedzi. Nie ma
przecie dwch identycznych sytuacji ani dwch rodzin o takich samych potrzebach
i moliwociach.

Zastanwmy si najpierw nad domem na wsi, czstym obiektem westchnie

i romantycznych marze. Najczciej zachwalane zalety ycia na wsi to przestrze
zarwno mieszkalna, jak i magazynowa, a take podwrko, ogrd czy sad, czyli
ewentualne miejsca odpoczynku i zabawy. Ponadto oczywicie dostpno zdrowej
ywnoci, gbsze i serdeczniejsze relacje midzyludzkie (w przeciwstawieniu do
typowej dla miast anonimowoci) oraz spokj, blisko natury i czyste powietrze.
Tak, dua powierzchnia mieszkalna jest bez wtpienia wygodna, ale ma te
swoje wady. Wysza cena, wysze koszty utrzymania i wicej sprztania. W Polsce
rzadko buduje si mae domy. By moe jest to kwestia przyzwyczaje z czasw,
gdy stawiao si kilkupitrowe siedziby z myl o przyszych pokoleniach. Czsto
si te syszy, e nie ma sensu podejmowa wysiku, jakim jest budowa domu, by
potem cisn si na osiemdziesiciu czy stu metrach kwadratowych. Bywa, e
rozochocony inwestor, chcc sobie wynagrodzi dotychczasowe niewygody,
planuje nieco na wyrost, czasem nawet wybiegajc daleko w przyszo i zakadajc
na przykad, i jego dzieci zamieszkaj na dodatkowym pitrze, kiedy dorosn
i zao rodziny. Tu doda jeszcze jeden pokj gocinny, tam strych, jeszcze gdzie
drug garderob. I projekt rozrasta si grubo ponad pocztkowe zamierzenia. Gdy
dom jest gotowy, okazuje si, i lepiej byoby a tak nie szale, ale jest ju za
pno. A olbrzymi kredyt spaca trzeba, tak samo jak trzeba ponosi wysokie
koszty utrzymania, a z upywem lat rwnie koszty remontw i modernizacji. Robi
si dobr min do zej gry, bo trudno przyzna przed sob i innymi, e si
przesadzio. Dua przestrze ma jeszcze jedn wad uatwia obrastanie
w niepotrzebne rzeczy. Wanie dlatego, e nie dyscyplinuje. Nieuywane
pomieszczenia czsto wykorzystuje si jako magazyny, gdzie upycha si graty,
zapasy i przydasie.
Ogrd rwnie wymaga pracy. Mieszkacom miast wydaje si czasem, i
wszystko ronie samo. Wzdychaj do ekologicznych warzyw, po ktre wystarczy
wyj na grzdk. Zapominaj, e cho uprawa nie kosztuje duo, to wymaga czasu
i wysiku, nieraz take ubrudzenia sobie rk po okcie, bywa, i niezbyt piknie
pachncymi substancjami. Ogrodnictwo moe dawa olbrzymi satysfakcj, pod
warunkiem e jest pasj, a nie przymusem, i e ma si na nie czas.
I dochodzimy do kluczowej kwestii: sytuacji zawodowej i rodzinnej. Dom
i ogrd mog dawa wiele radoci, ale wymagaj czasu, o ktry atwiej, jeli ycie
zawodowe wacicieli toczy si w niewielkiej odlegoci. Gorzej, gdy do pracy
trzeba daleko dojeda, nierzadko w korkach. Dzieci trzeba dowozi do szk i na
zajcia pozalekcyjne. Sprawy jeszcze bardziej si komplikuj, gdy kade
z partnerw musi korzysta z osobnego samochodu, co dodatkowo podnosi koszty.
Moe si tak zdarzy, e przy maych dzieciach, odlegym miejscu pracy i braku
pomocy ze strony rodziny na upraw ogrdka oraz utrzymywanie domu
w porzdku nie starcza ju ani si, ani czasu.
Oczywicie pod wieloma wzgldami jest atwiej, jeli mieszka si przy
rodzicach lub teciach. Mona zostawia dzieci pod ich opiek, zamiast korzysta ze
obka lub przedszkola, a koszty utrzymania budynku rozkadaj si rwnomiernie
na wszystkich mieszkacw, wic nie stanowi takiego obcienia jak w przypadku
pojedynczej rodziny.
Te korzyci mog jednak zosta przysonite przez konflikty i napicia.
Niekiedy seniorzy uwaaj, e udzielane przez nich wsparcie daje im prawo do
wtrcania si i narzucania modym swojego zdania, i oczekuj wdzicznoci
i ulegoci. Wszystko zaley od umiejtnoci rozwizywania sporw i kultury
osobistej obu stron. Gdy szwankuje komunikacja, a nieporozumienia czy
rozbienoci pogldw prowadz do awantur, wzajemnych oskare i podejrze,
potencjalne uatwienie staje si koszmarem.

Skoro dom na wsi to nie zawsze sielanka, przyjrzyjmy si mieszkaniu w miecie.

Na pierwszy rzut oka ma ono wiele przewag. Chociaby t, e koszty utrzymania
budynku wielorodzinnego rozkadaj si na wszystkich czonkw wsplnoty.
Mniejsza powierzchnia mieszkalna bywa niewygodna, ale oznacza take
mniejsze wydatki. Zalet jest rwnie dostpno infrastruktury i niewielkie
odlegoci, dziki ktrym mona korzysta z takich rodkw komunikacji jak
rower czy transport zbiorowy albo chodzi na piechot, co obnia wydatki, chocia
niekiedy zajmuje wicej czasu. Ponadto w miastach coraz czciej da si zamwi
zakupy przez internet.
Ale miasto ma przecie take wady. Gsto zaludnienia wie si z licznymi
uciliwociami. Nigdy nie jest si zupenie samemu. Skonny do awantur ssiad
potrafi skutecznie zatru ycie, podobnie jak rozwrzeszczane dzieciaki za oknem.
Zanieczyszczenie powietrza i wyszy poziom haasu nie sprzyjaj zdrowiu ani
odpoczynkowi, wic w kadej wolnej chwili dy si do wyjazdu na ono natury,
aby pooddycha wieszym powietrzem.

Wady i zalety obu rozwiza mona dugo wymienia, a co dopiero, gdybymy

wczyli do naszych rozwaa wszystkie warianty porednie (na przykad dom
w miecie) albo rnice midzy wikszymi i mniejszymi miastami lub midzy
wsiami w rnych regionach. Nie szukam jednak uniwersalnego rozwizania, lecz
odpowiedzi na pytanie, jakimi kryteriami przy wyborze miejsca zamieszkania
powinni kierowa si ludzie dcy do prostoty. Czy maj szuka duej przestrzeni
czy niskich kosztw, czy bliskoci przyrody? Czy te powinni skupi si na
moliwociach rozwoju wizi midzyludzkich?
Przede wszystkim pamitajmy, e chcemy traktowa dobra materialne jedynie
jako rodek do osigania naszych celw, a nie cel sam w sobie. Minimalista
dostosowuje miejsce zamieszkania do swoich zamierze i potrzeb, a nie na odwrt.
Godzi si z tym, e by moe przyjdzie mu si przeprowadza, lecz nigdy nie
pozwoli, by miejsce, w ktrym mieszka, stano mu na przeszkodzie do realizacji
celw i marze lub wymagao pracy ponad siy, nieustannej uwagi i wydatkw.
Jedn z ulubionych maksym minimalistw jest Omnia mea mecum porto.
Wszystko, co moje, nosz ze sob. Oznacza ona, i najwiksze bogactwo ma si
w sobie, lecz take to, i dom moe by wszdzie, bo tworz go ludzie, nie ciany.
Bywa, e przychodzi nam wszystko porzuci i szuka miejsca gdzie indziej.
Minimalista jest na to duchowo przygotowany. Nie znaczy to, i nie kocha miejsca,
w ktrym wyrs i by szczliwy, e nie jest przywizany do swojej miejscowoci
i swojego kraju, ale ma w sobie przyzwolenie na zmiany i akceptuje ich
nieuchronno, bo wie, i s nieodczn czci ycia. Nie przywizuje si wic
zanadto do miejsca zamieszkania. Jeli otrzyma interesujc propozycj pracy
w innym miecie, nie odrzuci jej tylko dlatego, e wie si ona z przeprowadzk.
Zastanowi si, czy nie warto zaryzykowa.
W miar jak okolicznoci si zmieniaj, minimalista sprawdza, czy jego dom
nadal do nich przystaje. Powikszenie rodziny wymaga powikszenia przestrzeni
yciowej, dzieci jednak w kocu dorastaj i opuszczaj dom, ktry staje si zbyt
wielki dla starzejcych si rodzicw. Czasem okazuje si niedostosowany do
potrzeb osb z wiekiem traccych sprawno. Zamiast marnowa siy, prbujc
utrzyma go, jakby nic si nie zmienio, warto zamieni go na mniejszy, podzieli
grunty, zmniejszy ogrd lub przenie si do mieszkania w miecie.
Im wicej jednak wysiku i pienidzy woy si w wybudowanie domu lub
kupno mieszkania, urzdzenie go, utrzymywanie i ulepszanie, tym trudniej si z nim
rozsta, nawet gdy okazuje si, i nie odpowiada ju potrzebom rodziny.
Zapucilimy korzenie, nie chcemy zaczyna wszystkiego od nowa. Wielu ludzi
nigdy nie zdecyduje si na przeprowadzk, mimo e mogaby przynie korzystne
zmiany takie jak atrakcyjniejsza praca, bardziej przyjazne otoczenie, lepszy klimat
lub nisze koszty utrzymania.
Mobilno Polakw ograniczaj bardzo wysokie ceny nieruchomoci,
pocigajce za sob konieczno obciania si kredytami hipotecznymi czsto na
kilkadziesit lat. Trudno zastanawia si nad szybk przeprowadzk, gdy nad gow
wisi ponura wizja spacania rat do koca ycia. Wybieranie najskromniejszych
rozwiza moe zmniejszy ten ciar. Zamiast budowa wielki dom dla kilku
pokole, warto wybra taszy, bardziej kompaktowy projekt. Dwie osoby mog
wygodnie mieszka nawet na czterdziestu metrach kwadratowych, rodzina
czteroosobowa na osiemdziesiciustu metrach. Wystarczajce mog si okaza
nawet mniejsze powierzchnie, wiele zaley od zagospodarowania przestrzeni.
Dziki nieduemu metraowi da si zmniejszy obcienie finansowe i nie
zosta niewolnikiem banku i nabytej nieruchomoci. A jeli ju wzilimy kredyt,
uczymy z jego spaty jeden z priorytetw.

Dom ma by schronieniem i dawa poczucie bezpieczestwa. Wszyscy mieszkacy

powinni czu si w nim swobodnie, wiedzie, e s u siebie, mie miejsce na swoje
rzeczy i estetyczn, funkcjonaln przestrze do pracy, nauki, zabawy i odpoczynku.
Dom to nie wystawa dizajnu, reprodukcja rozwiza z katalogu, demonstracja
bogactwa czy wysublimowanego gustu. Moe by may, skromnie i niedrogo
urzdzony, ale musi by dostosowany do potrzeb swoich wacicieli, ich trybu
ycia, zainteresowa i ewentualnych ogranicze, takich jak choroba czy
niepenosprawno.

Jedna z czytelniczek mojego bloga podzielia si ze mn histori, ktra jest dobr

ilustracj tego, i skromne rozwizania mieszkaniowe postrzegane s jako
fanaberia bogatych. Opowiedziaa mi, e gdy kupili z mem gospodarstwo
z kawakiem ziemi i przez sze lat remontowali zabudowania, eby na staro,
kiedy zostawi warszawskie mieszkanie dorastajcemu synowi, mie domek
z drewutni, zaprzyjaniony ssiad rolnik wielokrotnie ich wypytywa, czemu
zamiast wyburzy zrujnowan chaup i postawi pitrow will z wodotryskiem,
zadowalaj si czym tak skromnym. Odpowied stale brzmiaa Nam nie potrzeba
wicej, ale pytanie wracao jak bumerang. Gdy zakoczyy si gwne prace,
ssiad wrci do tematu podczas spotkania przy piwie. Usysza to samo
wyjanienie co zawsze. Zamilk, pokiwa gow i po namyle pochyli si do ma
mojej czytelniczki ze sowami: No tak! Kto tobie, bogatemu, zabroni skromnie
y!.
Wiara

Gdy mwimy o prostym yciu w naszym kontekcie kulturowym, nie moemy

pomin kwestii wiary. Wikszo Polakw deklaruje katolicyzm, jest te w Polsce
spora wsplnota protestancka. Ideay skromnoci, prostoty, dzielenia si
i rezygnacji z pogoni za dobrami materialnymi le u podstaw chrzecijastwa.
Ostatnio katolikom dobitnie przypomina o tym papie Franciszek.
Jeli jednak przyjrze si wspczesnemu Kocioowi katolickiemu w Polsce,
trudno doszuka si w nim umiowania prostoty i skromnoci. Wrcz przeciwnie,
zarwno wrd duchownych, jak i wrd wiernych czste s materializm, chciwo
i epatowanie posiadanymi dobrami, a religijno przejawia si gwnie
w powierzchownym uczestnictwie w liturgii.

To dla mnie bolesny temat. Mimo e jestem gboko wierzca, odeszam od

Kocioa ju dawno, u progu dorosoci. Jako do romantyczna moda dziewczyna
nie umiaam pogodzi si z duchow pustk ludzi, ktrzy mieli by moimi
przewodnikami. Miaam poczucie, i rozbudowana obrzdowo, skomplikowane
rytuay i witynie wypenione zotem, obrazami i klejnotami raczej oddalaj mnie
od Boga, ni do niego zbliaj. Przeszkadzaa mi czsta wrd ksiy mania
wielkoci. A przede wszystkim widoczne na kadym kroku materializm i dza
wadzy duchownych, ich mao, hipokryzja i pogarda dla wiernych. Ksia
otaczajcy si luksusami, mieszkajcy na okazaych plebaniach, lubujcy w drogich
samochodach i rozkoszach stou. Bolao mnie take to, i podkrela si znaczenie
regularnego uczestnictwa w praktykach religijnych, rozlicza si wrcz z obecnoci
na mszy, a jednoczenie nie wspomina si o tym, e wiara nie sprowadza si do
chodzenia do kocioa, bezmylnego klepania modlitw i dawania na tac, ani o tym,
i chrzecijanin powinien dawa wiadectwo wiary caym swoim yciem.
Obserwacja otaczajcych mnie wiernych te skaniaa do gorzkich refleksji.
Powszechny brak tolerancji, nienawi do wiata i przede wszystkim dza
pienidza i wykorzystywanie kadej okazji, by popisa si swoim bogactwem.
Naboestwo to mae targowisko prnoci. Przy waniejszych okazjach przymus
pokazania si jest jeszcze silniejszy. Wypenione marmurami, zoconymi
nagrobkami i wymylnymi dekoracjami cmentarze wydaj si jednym wielkim
pomnikiem materializmu. Z roku na rok wida coraz wyraniej, e wiara od dawna
nie jest ju traktowana jako tre ycia, nauka wyznaczajca kierunek duchowego
rozwoju, podstawa wiatopogldu i systemu wartoci. Sprowadza si j do
obrzdw, obrazw, relikwii i witych figur. W kociele powtarza si za ksidzem
sowa modlitwy, lecz chwil po mszy nie pamita si ju ani jednego z nich, bo nie
uwaa si przecie, eby miay si do czegokolwiek przyda.
Sakramenty take czsto rozpatruje si jedynie w wymiarze materialnym.
Suknie, garnitury i obrczki stawiane s na pierwszym miejscu, nikt nie zastanawia
si nad gbokim sensem tych uroczystoci, traktuje si je raczej jako okazj do
pochwalenia si bogactwem.

Do Kocioa zniechci mnie brak pokory, skromnoci, szczerej wiary i mioci

bliniego u wielu jego czonkw. Kiedy jednak modzieczy romantyzm ustpi
miejsca bardziej trzewemu osdowi, zaczam dostrzega zarwno wspaniaych
duchownych katolickich, jak i chrzecijan z prawdziwego zdarzenia. Zrozumiaam,
e nie mona wrzuca wszystkich do jednego worka. Koci to ludzie, ze
wszystkimi swoimi zaletami i niedoskonaociami. Charakter wsplnoty religijnej
jest wypadkow cech ludzi, ktrzy j tworz. Koci nie jest ani z gruntu zy, ani
z gruntu dobry. Czym innym jest instytucja, do ktrej nie musz czu sympatii,
a czym innym ludzie, ktrzy pod auspicjami tej instytucji dziaaj i szukaj w niej
pociechy, oparcia i sensu ycia.

Piszc o minimalizmie, nawizaam kontakty take z osobami wierzcymi.

Pocztkowo za porednictwem internetu, potem take na ywo. Z radoci
odkryam, e katolicy maj wielk potrzeb prostoty, s te autorzy, ktrzy pisz
o jej chrzecijaskim wymiarze i co najwaniejsze twierdz, i pomaga im ona
zbliy si do Boga.
Poszukiwanie chrzecijaskich korzeni minimalizmu doprowadzio mnie do
bloga dominikanina Krzysztofa Paysa, a nastpnie zaowocowao spotkaniem
i wizyt w Konwencie b. Pier Giorgia Frassatiego w odzi. Zarwno lektura
zapiskw ojca Krzysztofa, jak i rozmowy z nim potwierdziy, e idea prostego
ycia jest nadal obecny w myli katolickiej.

Nasz klasztor mwi ojciec Krzysztof jest nieco nietypowy. Nie mamy
parafii, lecz duo pracujemy na zewntrz. Sporo jest wic wyjazdw
z wykadami, rekolekcjami, dniami skupienia, konferencjami itp. Na miejscu
za pracujemy ze studentami, osobami uzalenionymi, mamy galeri, D K F
i jeszcze kilka innych inicjatyw. W tym wszystkim szukamy te wyciszenia
i miejsca dla Pana Boga. Moe mniej jestemy kontemplacyjni, a bardziej
czynni. To jest te cena, ktr naley zapaci za prac z ludmi. To, e
nosz biay habit, wcale nie oznacza, e jestem lepszy od kogokolwiek.
Wci na nowo musz odwiea sobie najwaniejsze rzeczy. Take jeli
idzie o prostot by mniej komplikowa, a bardziej upraszcza.

Klasztor zaskakuje skromnoci. Mieci si w zwykej kamienicy w centrum

miasta, od Piotrkowskiej dzieli go zaledwie par krokw. Wewntrz proste
i estetyczne, wygodne pomieszczenia. Ani ladu luksusu. Zakonnicy sami gotuj,
zmywaj i zajmuj si swoimi codziennymi potrzebami. Wida, e ta niezaleno
jest dla nich rdem radoci. Pokj gocinny, w ktrym pi i pracuj, ma skromne
wyposaenie, ale zapewnia podstawowe wygody, a nawet cze internetowe. Wystrj
jest bardzo powcigliwy, jedyn ozdob jasnych cian s maleki krzy i portret
patrona konwentu.
Dziki temu, e mieszkaj w niczym niewyrniajcym si budynku, dzcy
dominikanie mog wyj do ludzi, bo nie musz koncentrowa si na dbaniu
o obiekt, jak czsto dzieje si w przypadku zabytkowych kociow i klasztorw. Na
przykad benedyktyni z podkrakowskiego Tyca musieli sta si niemal
biznesmenami, by udwign ciar utrzymania swoich woci.
Podczas kilkudniowego pobytu w dzkim klasztorze przekonuj si, e miejsce
to ciga osoby w rnym wieku i z rnych rodowisk. Nie tylko na celebrowane
w kaplicy naboestwa dominikanie organizuj te wystawy (nie zawsze
o charakterze religijnym), spotkania powicone kulturze, muzyce, poezji
i twrczoci filmowej, prowadz grup anonimowych alkoholikw, udzielaj porad
ludziom uwikanym w sekty i wspieraj bezrobotnych.
W trakcie rozmw ojciec Krzysztof i ja dochodzimy do wniosku, e chocia
posugujemy si niekiedy innymi sowami i odwoujemy si do innych poj, to
jednak mwimy o tym samym i dymy do tego samego celu.
Ojciec Krzysztof zwraca uwag, i w tradycji chrzecijaskiej minimalizm
istnieje od pocztku, tyle e inaczej si go nazywa: asceza, prostota, umiar. Ma na
celu dawkowanie przyjemnoci, aby zrobi miejsce dla spraw najwaniejszych.
W myl chrzecijaskiego minimalizmu wikszo luksusw i wygd jest nie tylko
zbdna, ale wrcz szkodliwa, poniewa stanowi przeszkod w rozwoju duchowym.
Ludzie gboko wierzcy zawsze yli skromnie.
W naszej rozmowie nie moe zabrakn wzmianki o papieu Franciszku, ktry
zaskakuje skromnoci, ujmuje umiowaniem prostoty i trosk o los najuboszych.
Jest ywym dowodem na to, e idee minimalizmu s bliskie chrzecijastwu.
wiadczy o tym take fakt, i zadzwoni niedawno do zaoyciela ruchu slow food,
Carla Petriniego, by pogratulowa mu jego dziaalnoci.
Ojciec Krzysztof pisze, e dojrzae ycie duchowe zawsze prowadzi do prostoty.
Opowiada o dominikaninie, ktry przepracowa wiele lat w Rosji, a ostatnio
odwiedzi dzki klasztor z wykadem o starcach rosyjskich. Zwrci on uwag, i
o prostot systematycznie si modlono, i przytoczy sowa uwaanego za witego
chrzecijaskiego mnicha ze Wschodu:

y w prostocie najlepsze do wszystkiego. Nie mcz siebie, zastanawiajc

si, jak i co zrobi. Niech bdzie, jak si zdarzy. y w prostocie to nie
smuci si, nikogo nie obraa, nikomu nie sprawia przykroci i wszystkim
okazywa szacunek. Skoro chcesz mioci, to czy mio, chocia najpierw
i bez mioci. yj, nie smu si, ze wszystkiego bd zadowolony. Tu
i rozumie nie ma czego.

A gdy kto powiedzia: Wy, ojcze, bardzo prosto mwicie, starzec umiechn
si: Tak, przez dwadziecia lat o t prostot Boga prosiem.

Ojciec Krzysztof mwi, e aby y, potrzebujemy niewiele, przekonujemy si o tym

jednak dopiero wtedy, gdy wszystko odrzucimy lub musimy ze wszystkiego
zrezygnowa. W swoich internetowych zapiskach przywouje histori znajomego,
ktry przez pi dni lea pod kroplwk i nie mg je ani pi. Gdy szstego dnia
podano mu wreszcie szklank wody, stwierdzi, e smakuje jak najlepsza whisky.
 Gdyby zabra czowiekowi wszystko na trzy dni, a potem mu to odda,
zobaczyby, jak wiele posiada rzeczy, za ktre moe by wdziczny, a ktre
mu spowszedniay.

Ojciec Krzysztof wskazuje, e nadmierne potrzeby prowadz do rozczarowania,

poniewa czowiek szuka szczcia w rzeczach, ktre nie mog go da. Tskni do
peni, do Boga, pikna, bezpieczestwa i mioci, ktrych na ziemi nie da si
w peni osign, a otaczanie si zbyt du iloci przedmiotw pogbia frustracj,
poniewa dobra materialne nie mog zaspokoi tych pragnie. Zdaniem
dominikanina brak i niedosyt maj sens i s lepsze od przesytu, s duchow
wartoci.

Na pytanie, w jaki sposb koncepcje ojcw pustyni, ktrzy zwykle spor cz ycia
spdzali w odosobnieniu, sprawdzaj si dzisiaj, ojciec Krzysztof odpowiada:

Kluczow spraw, ktrej moemy si od nich nauczy, jest to, aby y

w prostocie, w tej rzeczywistoci, ktra jest nam dana przez Boga, a nie
cigle marzy o innych miejscach czy stanach duchowych, ktre w danym
momencie nie s nam dane. To droga do frustracji, gdy przestajemy y
w peni chwil obecn.

Zachca, by bra wszystko takim, jakie jest, odczuwa wdziczno za to, co si

ma, i znajdowa rado w drobiazgach, bo wielkie rzeczy s wypadkow maych.
Nawouje do celebrowania tego, co tu i teraz, poniewa Boga mona spotka tylko
w chwili obecnej i w momencie mierci. Zwraca uwag, eby nie traci energii na
zamartwianie si, rozpamitywanie przeszoci lub nadmierne zajmowanie si
przyszoci, ale docenia to, co mamy.
Pisze take o czasie i zachca do wiary, e Bg da go tyle, by wystarczyo. Nie
chodzi jednak o to, eby prbowa robi jak najwicej. Trzeba znale swj rytm,
wystrzega si przesady i we wszystkim zachowa umiar.
Zaleca wiczenie koncentracji i skupienia, midzy innymi przez narzucenie
sobie ogranicze: czyta mniej ksiek, ale za to dobrych i ze zrozumieniem, nie
bra sobie na gow zbyt wielu zaj, nie dy do poznania wszystkiego. yjc za
szybko, mona przegapi rzeczy najwaniejsze. Ogranicza naley rwnie
przyjemnoci, poniewa w nadmiarze powszedniej.
 Jeli chodzi o przedmioty, naley wedug ojca Krzysztofa pamita, e wana
jest nie liczba posiadanych rzeczy, ale to, w jaki sposb si z nich korzysta.
Przedmioty nie powinny przeszkadza w zjednoczeniu z Bogiem. Droga do
rozwoju duchowego polega na rezygnacji z nadmiaru, narzucaniu sobie ogranicze
i dokonywaniu wyborw. Wolno nie polega na podtrzymywaniu wszystkich
moliwoci.

Ojciec Krzysztof podaje za przykad samego siebie. Opowiada, e kiedy zacz

wczeniej wstawa i pozby si rzeczy, z ktrych nie korzysta lub ktrych uywa
tylko sporadycznie, poczu si bardziej wolny. Pomogo mu rwnie
uporzdkowanie celi. Cela powinna by miejscem modlitwy, studiw i odpoczynku.
Im mniej w niej rozprasza, tym lepiej. Ojciec Krzysztof pisze, e kady musi
odnale wasne granice, on sam ceni pewn spartasko. Zrezygnowa z ka
i zamieni je na materac, na cianach oprcz dwch prostych ikon nie ma adnych
obrazw, zrezygnowa take z rolin doniczkowych, nadmiaru ubra (jeli przez
rok czego nie uywa, oddaje to komu), ksiek, papierw, pyt, szafek i pek.
Ograniczy si do tego, co konieczne. Cela staa si przestronniejsza i jest teraz
przestrzeni, w ktrej ojciec Krzysztof nabiera si. Dziki temu, i nic go nie
dekoncentruje, moe skupi si na tym, co najwaniejsze. Przekona si na wasnej
skrze, e pewna surowo i ascetyczno wystroju wntrza jest konieczna dla
zachowania higieny duchowej. Zmniejszenie liczby posiadanych rzeczy sprawio
te, i bardziej je ceni, ale czuje si do nich mniej przywizany.
Sporo rozmawiamy o minimalizmie w sztuce sakralnej i o piknie prostoty.
Zachwycam si skromn urod kaplicy dzkiego konwentu, gdzie zachowano
rwnowag i umiar, dziki czemu atwiej skupi si na modlitwie. Po naszym
spotkaniu dominikanin podsya mi jeszcze zdjcia bardzo nowoczesnego
i minimalistycznego pod wzgldem architektury czeskiego klasztoru cystersw
w Nowym Dworze. Jak pisze: Minimalizm formy, tylko rzeczy najwaniejsze. Nic
poza tym.

Minimalizm w wydaniu monastycznym zachwyca, ale dla wikszoci ludzi moe

by tylko inspiracj. Dlatego szukaam wieckich katolikw, ktrzy na co dzie
stosuj zasady chrzecijaskiej prostoty. Bardzo wyrazistym przykadem jest
szecioosobowa rodzina Konrada i Magdy z podwarszawskiej miejscowoci.
Jak mwi Konrad, wol w odniesieniu do swojego podejcia uywa szerszego
znaczeniowo terminu dobrowolna prostota, chocia czerpi take z minimalizmu.
Ich sposb ycia ma silny zwizek z ich wiar ubstwo stanowice chrzecijaski
odpowiednik prostoty jest jedn z tak zwanych rad ewangelicznych. Konrad i Magda
dobrze znaj Pismo wite; mwic o swojej rodzinie i wyjaniajc swoje wybory,
czsto odwouj si do konkretnych fragmentw. Czuje si, e Biblia nie jest dla
nich martwym tekstem, lecz mdroci, ktra znajduje zastosowanie na kadym
kroku.
Warto dobrowolnego ubstwa mwi Konrad bierze si z przekonania, i
szczcie, rozumiane z perspektywy wiary jako przyja z Bogiem, da si osign
midzy innymi dziki wstrzemiliwemu stosunkowi do rzeczy i pienidzy,
rozwijaniu takich cech charakteru jak umiar i oszczdno, a take dziki
wyrzeczeniu si tego, za czym goni wspczesny czowiek. Dobrowolna prostota
jest sposobem uporzdkowania egzystencji i zrobienia miejsca na to, co ma
prawdziw warto.
Konrad i Magda poprzestaj na niezbdnych prostych rzeczach s ubodzy, bo
wszystko maj u Boga. Ubstwo przynosi bogosawiestwo, wadza i bogactwo
mog sta si rdem pychy, ktra oddala od Boga. Dla chrzecijanina
prawdziwym bogactwem jest relacja z Bogiem. Pozostae rzeczy s potrzebne, ale
przemijajce. Dlatego nie naley szuka sensu ycia w pomnaaniu majtku.
Konrad zaznacza, e chrzecijanin ma oczywicie obowizek jak najlepiej
wykorzysta swoje umiejtnoci i wolno mu pomnaa dobytek, jest jednak tylko
administratorem dbr powierzonych mu przez Boga, a nie ich wacicielem. ywa
wi z Jezusem i dobre relacje z bliskimi pozwalaj wyzwoli si od szukania
spenienia w przedmiotach.
Brak prostoty wznosi barier pomidzy mn i innymi ludmi mwi Konrad.
Cen za bogactwo jest obawa przed biednymi, konieczno troszczenia si o swoje
mienie i brak czasu na dbanie o relacje, okazywanie mioci i solidarnoci.
Skupiajc si na tym, co oferuje kultura konsumpcjonizmu, czowiek wierzcy
odsuwaby si od tego, co powinno by treci jego istnienia. Dlatego zdaniem
Konrada prostota i rozsdne wykorzystywanie dbr s istotnym elementem
chrzecijaskiego sposobu ycia.

Magda i Konrad na pierwszym miejscu stawiaj rodzin, a szczcie nie polega dla
nich na deniu do dobrobytu, lecz na budowaniu relacji z Bogiem i serdecznych
wizi z bliskimi. Nie mona zapewni sobie absolutnego bezpieczestwa, nawet jeli
posiada si wiele. Nie da si w peni panowa nad swoim losem. S jednak
przekonani, e Bg zna ich potrzeby i w razie czego zatroszczy si o to, aby je
zaspokoi. Polegaj wic na jego opiece, yj skromnie i wierz, e nie musz si
martwi.
Dochodzili do tego stopniowo. Na pocztku nie byo atwo. Odczuwali presj
rodowiska, by kupi mieszkanie, zatroszczy si o przyszo rodziny i materialn
stabilizacj. Ulegli i kupili mieszkanie na kredyt, co teraz oceniaj jako bd. Bya
to bardzo kosztowna decyzja zwizana z wielkim wysikiem i finansowym
obcieniem. Spata kredytu wymagaa wielkiej iloci energii i paraliowaa
rozwj innych sfer ycia.
Pocztkowo ich droga yciowa bya typowa. Magda pracowaa zawodowo
nawet wtedy, gdy na wiat zaczy przychodzi dzieci. Teraz jest ich czworo,
najmodsze ma pi, najstarsze trzynacie lat. Magdzie wydawao si zupenie
naturalne, e posya je do przedszkola czy innej placwki wychowawczej, a sama
zajmuje si prac. Taki model zapamitaa z dziecistwa. Jej mama, podobnie jak
wikszo mam w tamtych czasach, pracowaa zawodowo, bo inaczej nie daoby si
utrzyma rodziny. To, e Magda odgrywaa rol matki i ony, a jednoczenie
pracowaa zarobkowo, prowadzio jednak do cigych napi i frustracji, poniewa
podwjny ciar okaza si zbyt trudny do udwignicia.
W miar podania drog dobrowolnej prostoty Konrad i Magda zaczli
zmienia swoje priorytety i przeorganizowywa ycie. Dotyczyo to midzy innymi
miejsca zamieszkania przeprowadzili si w okolice, ktre wydaway si bardziej
przyjazne dla dzieci, lecz tym razem nie poddali si presji otoczenia. Kupili
mieszkanie dostosowane do potrzeb swojej rodziny, ale w granicach ich
moliwoci finansowych. Zrezygnowali z pragnienia posiadania domu i marzenia
o ogrodzie, bo realizacja tego denia kosztowaaby ich zbyt wiele energii i czasu,
ktre wol wykorzysta w inny sposb.
Magda postanowia zosta mam na peen etat, by mc cakowicie powici si
prowadzeniu domu i wychowywaniu dzieci, a Konrad zrezygnowa z dodatkowego
rda dochodw i tak dostosowa swoje godziny pracy, eby jak najwicej czasu
spdza z rodzin.
I wreszcie postanowili, e edukacj swoich dzieci zajm si w domu,
i przestali posya je do szkoy. Polskie prawo na to zezwala, rodzice mog wzi
na siebie odpowiedzialno za realizacj programu nauczania, jeli czuj si na
siach. Konrad i Magda podjli si tego wyzwania, zwaszcza e jak opowiadaj
dzieci wracay ze szkoy zmczone i rozdranione, popoudnia trzeba byo spdza
na odrabianiu lekcji i nie starczao ju czasu ani si, by rozwija twrczy potencja.
Edukacj domow podjli na prb, z zastrzeeniem, i dzieci bd mogy wrci
do szkoy. Modsze, ktre nie maj porwnania, czasem troch si buntuj, bo
szkoa wydaje si im czym kuszcym. Starsza crka docenia jednak korzyci, jakie
daa jej ta zmiana. Przed poudniem dzieci ucz si, a popoudnia mog powica
na rozwijanie swoich pasji i spdzanie czasu z rwienikami.

Ograniczenie pracy zarobkowej sprawia, e yj skromnie. Z zaoenia nie

spdzaj urlopu za granic uwaaj, i na obecnym etapie lepsze s dla nich
wakacje nad jeziorem, gdzie ycie zwalnia i pozwala cieszy si zwykymi
rzeczami: cisz, przyrod, ogniem w kominku, wspln zabaw.
Utrzymywanie si z jednej pensji wymaga oszczdnoci, kontrolowania
wydatkw i stosowania szeregu strategii, by starczyo rodkw na zaspokojenie
wszystkich wanych potrzeb. Oszczdno nie oznacza jednak skpstwa, ale
umiejtne zarzdzanie pienidzmi. Czasem w sposb na pierwszy rzut oka niezbyt
oczywisty. Na przykad Konrad i Magda przez dwa lata chodzili na do kosztowny
kurs taca, bo dziki temu mogli pogbia relacj maesk i spdza czas tylko
ze sob, o co przecie w rodzinie wielodzietnej nie tak atwo.
Okazuj zaufanie do ludzi i Boga, nie chomikujc. Dziki ludzkiej yczliwoci
wci dostaj jakie rzeczy, chociaby dla najmodszych dzieci. Sami take dziel
si z innymi tym, co im niepotrzebne. Dbaj o swoje sprawy materialne, ale nie
podzielaj czstego przekonania, e naley si zamartwia finansami, a za swoj
podstawow powinno uwaa zapewnienie dzieciom bezpieczestwa
finansowego.

Wychowujc dzieci, musz mierzy si z takimi wyzwaniami jak wpywy

z zewntrz. Nie maj telewizora, konsekwentnie chroni crki i syna przed
oddziaywaniem reklam. Ich dzieci nie s te zasypywane zabawkami, ktre
napywaj wprawdzie z rnych rde, ale Konrad i Magda czuwaj, by nie byo
ich zbyt wiele i by dzieci dzieliy si nimi z innymi. Nie speniaj te od razu ich
zachcianek, przyzwyczajaj crki i syna do tego, e trzeba czasem zaczeka. Dziki
temu, e s chronione przed reklam, dzieci maj skromne pragnienia, nie
domagaj si gadetw i drogich zabawek, a zapytane, co chciayby dosta, prosz
o rzeczy praktyczne i niewyszukane.

Rodzina Konrada i Magdy spdza razem sporo czasu. Skromne warunki materialne
skoniy ich do szukania innych przyjemnoci ni te, ktre mona kupi. Czsto
chodz na spacery albo robi sobie wycieczki, dziki czemu maj wicej okazji, by
ze sob przebywa. czy ich take praktyka religijna, dzie kocz wspln
modlitw.

Spotkanie z nimi zrobio na mnie wielkie wraenie. Z jednej strony ich wybory s
cakowicie inne ni moje, daleko mi te do ich religijnoci. Z drugiej wiem, e
u podstaw naszych decyzji ley podobny sposb mylenia, rne s tylko jego
owoce. Ich rodzina jest szecioosobowa, moja to tylko nas dwoje. Oni realizuj si
poprzez macierzystwo i ojcostwo, by jak pisze Konrad da wiatu ludzi
wewntrznie wolnych, dojrzaych emocjonalnie i duchowo, ja nie stawiam sobie
takich zada. A jednak co nas czy: denie do dobrego ycia i postrzeganie
prostoty jako narzdzia do osignicia tego celu.

Patrzc z zewntrz, mona si zastanawia, czy susznie Magda i Konrad nie

odczuwaj lku przed przyszoci. Kiedy si nad tym zastanawiam, przypomina mi
si, e uczestniczyli w organizowaniu pomocy dla podobnej rodziny. Ich
znajomym, Mice i Marcinowi, w rodku zimy spon dom, a wraz z nim cay
dobytek, cznie ze sprztem fotograficznym sucym Marcinowi do pracy
zarobkowej. Mika bya wanie w ciy z trzecim dzieckiem. Sytuacja wydawaa
si beznadziejna. Mieli kopoty z wypat ubezpieczenia, z bankiem i spat kredytu,
zawiso nad nimi widmo egzekucji komorniczej. Dziki ludzkiej yczliwoci
i pomocy udao si jednak znale zastpczy dom, pienidze na spat brakujcej
czci kredytu i prawnika, ktry pomg w zmaganiach z firm ubezpieczeniow.
Czowiek wierzcy powie, e dobrych ludzi zesa Bg, ja widz w tym solidarno
i gotowo dzielenia si z blinimi. Moe faktycznie nie ma co a tak si obawia?

Konrad i Magda wprowadzili w swoim yciu gbokie zmiany oparte na

chrzecijaskim zaleceniu ubstwa. Wiara doprowadzia ich do prostoty. Z kolei
Weronika, blogerka i entuzjastka minimalizmu, twierdzi, e minimalizm jest dla
niej narzdziem, ktrym posuguje si na drodze do wyznawania wiary.
Zdaniem Weroniki najatwiej opowiada o minimalizmie w kontekcie stanu
posiadania. Sama czsto tak robi, poniewa atwiej mwi o tym, co widoczne
i zrozumiae dla wikszoci ludzi. Ale w jej wersji minimalizmu wida rwnie
wiar.
Weronika twierdzi, e za duy dobytek wymaga zbyt wiele troski i zabiera czas,
ktry moglibymy powici na przyjemnoci. Gdy skupiamy uwag na
bahostkach, nie starcza jej, by zaangaowa si w to, co dla nas wane, rozwijajce
lub poyteczne. Ogrom drobiazgw moe take przesoni Boga. Weronika
przyznaje, e daleko jej do ascezy, ale uwaa, i minimalizm jest sposobem
pogbiania wiary.

Pocztki jej zainteresowania minimalizmem byy zwizane z religi zacza od

postanowienia wielkopostnego w ramach organizowanej od ponad dwudziestu lat
akcji pod hasem Siedem tygodni bez. Jej celem jest przypomnienie, e post
polega nie tylko na niejedzeniu misa, ale te na innych, indywidualnie
podejmowanych wyrzeczeniach.
W tym samym czasie Weronice przyszo wynaj mieszkanie bez dostpu do
internetu. Jednym z pierwszych jej postanowie byo, e nie zapewni sobie adnego
cza. Pozbawiona rozpraszajcych bodcw zacza powoli odgruzowywa
przestrze. Dostrzega, i to, co si zgromadzio, nie wiadczy o tym, kim si jest
i jakie wyznaje si wartoci. Zrozumiaa, e skoro materialny dobytek zagraca
otoczenie czowieka, to musi mie wpyw take na jego wntrze. Siedem tygodni
postu Weronika wykorzystaa na skupienie si na swoim wntrzu i otoczeniu oraz
na uporzdkowanie swojego wiata.
Zacza radykalnie, bo od razu zrezygnowaa z wielu rzeczy. Oddaa znaczn
cz tego, co miaa, ale refleksje przyszy dopiero pniej. Pierwsz myl
Weroniki byo, e zyskaa miejsce, ktre mona czym zapeni. Gdy jednak
zacza to robi, zrozumiaa, i chyba co po drodze zgubia. Daa sobie czas na
zastanowienie. Nad tym, co jest, a co okazao si mniej wane, ni sdzia, i nad
tym, co bdzie chciaa w swoim yciu zostawi. Na nowo wyznaczya sobie cele
i zacza maymi krokami je realizowa. W ramach pracy nad charakterem
postanowia ponadto odda (nie sprzeda) potrzebujcym to, co zbdne.

Zdaniem Weroniki sprowadzanie minimalizmu do kwestii stanu posiadania to spore

uproszczenie, bo minimalizm wpyn na wiele aspektw jej egzystencji oraz
sprawi, e poukadaa znaczn cz myli w swojej gowie. Niekiedy Weronika
wrcz dzieli swoje ycie na czasy przed przejciem na minimalizm i po nim.
Jej zdaniem, dc do prostoty, nie naley przewraca wszystkiego do gry
nogami czy rzuca pracy, ale wiele nawykw si zmienia, bo trzeba oddzieli to, co
w sferze marze, od tego, co naprawd moemy osign, i skupi si na tym
drugim.
Minimalizm daje Weronice nie tylko porzdek, lecz take wiadomo, co
posiada i dlaczego. Uatwia to podejmowanie decyzji, planowanie przyszoci,
okrelanie celw i realizowanie marze. Pomaga okreli, co jest najwaniejsze
choby rozwijanie talentw, bo zdaniem Weroniki taki rozwj jest jak najbardziej
zgodny z religi, zwaszcza gdy wierzymy, e nasz talent jest darem od Boga.
Weronika twierdzi take, i tak jak jest czas na prac i na odpoczynek, tak jest
te czas na modlitw. Wyznawanie wiary to dla niej nie jedna godzina w niedziel,
ale suma wielu zdarze z codziennego ycia, chocia zaznacza, e swojego czasu
nie dzieli tylko midzy prac i modlitw nadal jest w nim sporo miejsca na
przyjemnoci, bo minimalizm nie polega przecie na odmawianiu sobie
wszystkiego. Weronika ma raczej wraenie, i bardziej celebruje i docenia kad
chwil. Stara si jednak wybiera, zamiast dawa si porwa uniesieniom. Tak, eby
osign harmoni myli, woli i serca.

Ojca Krzysztofa, Weronik i rodzin Konrada i Magdy cz wiara, prostota

i spokj. Uporzdkowanie spraw materialnych i nieprzywizywanie do nich
przesadnej wagi pozwala im czu, e s bliej Boga, ktrego stawiaj na pierwszym
miejscu. Nie odrzucaj spraw doczesnych ani nie d do ascezy, doceniaj uroki
ycia i szukaj radoci w kadej chwili, ale wiedz, i droga do szczcia
i spenienia nie wiedzie przez gromadzenie dbr.

Rozwaania nad religijnym kontekstem prostoty nie przywrciy mnie na ono

Kocioa, pokazay mi jednak, e minimalistycznych inspiracji nie trzeba szuka
daleko, w Japonii czy buddyjskich klasztorach mona je znale tu za rogiem, bo
s gboko zakorzenione take w naszej kulturze.
Uwolni przestrze

Minimalizm zafascynowa mnie ju przy pierwszym kontakcie, wyda mi si wtedy

jednak zupenie nieosigalny. Zainteresowaam si nim z dwch przyczyn. Nasze
mieszkanie wydawao mi si za ciasne i cierpiaam na chroniczny brak wolnego
czasu. Pomys, aby zamiast wymyla skomplikowane systemy przechowywania
rzeczy pozby si ich nadmiaru, wyda mi si kuszcy i rewolucyjny w swej
prostocie. Nie czuam si jednak gotowa na radykalne zmiany, dlatego
postanowiam wprowadza je po trochu, by przynajmniej ciut odciy nasze
otoczenie. Nie wierzyam wtedy jednak, e bd w stanie znaczco zmniejszy swj
dobytek.
Gdy zaczam stopniowo pozbywa si nadmiaru rzeczy i porzdkowa swoje
otoczenie, zdaam sobie spraw, jak bardzo maksi yam do tej pory.
Metodycznie przegldaam kolejne czci mieszkania i wszdzie zaskakiwao mnie
mnstwo zachomikowanych przedmiotw, czsto takich, o ktrych zdylimy
dawno zapomnie. Jedne kupilimy, inne dostalimy w prezencie, wiele pojawio si
jakby znikd rne artykuy promocyjne, gratisy, dodatki. Wikszo zostaa
uyta kilka razy, raz, dua cz nigdy do niczego si nie przydaa.

Wbrew pozorom najatwiej przyszo mi si rozprawi z nadmiarem ubra, chocia

czsto spotykam si z pytaniem, czy nie okazao si to najtrudniejsze. W myl
stereotypw jako kobieta najbardziej przywizana powinnam by do swoich kiecek.
Czystki w szafie robiam jednak ju wczeniej, z t tylko rnic, e porzdkowe
tajfuny miay wwczas na celu stworzenie przestrzeni na nowe nabytki. Pozbywanie
si ciuchw przychodzio mi wic z wielk atwoci. Nowe byo powstrzymywanie
si od zakupw i zmiana podejcia do ubra. Zaczam gromadzi wiedz na temat
wiadomego komponowania garderoby, dobierania strojw do sylwetki, typu urody
i trybu ycia. Zafascynowaam si zestawianiem niewielkiej liczby elementw
w rne kreacje. Za cel dugoterminowy postawiam sobie wypracowanie wanie
takiej osobistej kompozycji, gdy ju opanuj zakupoholizm i nie bd musiaa si
ba, e strac nad sob kontrol. Zaczam od pracy nad teori, rozdawania
niepotrzebnych ubra krewnym i wynoszenia caych workw do specjalnych
pojemnikw na uywan odzie.

O wiele trudniejsze byo odchudzenie domowej biblioteczki. Miaam bardzo siln

emocjonaln blokad. Od dziecistwa lubiam czyta, byam przyzwyczajona do
otaczania si ksikami, nie potrafiam sobie wyobrazi rozstania z adn z nich.
Nawet z klasykami literatury dziecicej trzymanymi dla hipotetycznych przyszych
pokole. Dlatego w naszym pokoju dziennym krlowa rega. Rega to mao
powiedziane. Pan rega, regaowy szef wszystkich szefw, wysoki po sufit, szeroki
na ca cian, rozbudowany o przystawk na pyty CD i D V D . Gbokie pki
pozwalay na ustawianie ksiek w dwch rzdach, ale to nie wystarczao,
musiaam ukada je take poziomo na wierzchu. Znalezienie czegokolwiek
graniczyo z cudem. Rozwaaam opracowanie katalogu, ale wydawao mi si to
rwnie kuszce, jak konieczno spisania na nowo zawartoci Biblioteki
Jagielloskiej. Musiaabym spdzi na tym co najmniej p ycia. A poniewa
miaam inne zajcia, dojrzaam do poczynienia stanowczych krokw. Pewnej
soboty oprniam potwora, rozoyam jego zawarto na stosy (zajy ca
podog) i zabraam si do selekcji. Zaczam od ksiek dla dzieci i modziey
oraz tych, do ktrych nie miaam zamiaru wraca. Po tej dwudniowej akcji
ksigozbir zmniejszy si o poow. Byam zdruzgotana jak po pogrzebie kogo
bardzo bliskiego. Albo jakbym zdradzia przyjaciela. Ca armi przyjaci, cilej
mwic.

Ten pierwszy raz by bardzo trudny, ale okaza si przeomowy, nie tylko jeli
chodzi o pozbywanie si ksiek, lecz take innych przedmiotw. Wtedy te
zauwayam, e dzielenie si z ludmi agodzi poczucie straty i wyrzuty sumienia
wywoane wiadomoci, e przez dobrych par lat gromadzio si niepotrzebne
rzeczy i le zarzdzao finansami. Postanowiam bowiem nie prbowa sprzeday.
Wiedziaam, i to wymaga czasu i stara, na ktre nie mam siy ani ochoty. Samo
przedzieranie si przez nadmiar byo wystarczajco mczce i czasochonne.
Obdarowywani najczciej reagowali szokiem i niedowierzaniem. Oddawanie
czegokolwiek ubra, sprztw, ksiek zupenie za darmo, bez oczekiwania
rekompensaty budzi wielkie zdziwienie. Dlaczego to robisz? Nie szkoda ci?
syszaam na kadym kroku.
Nie byo mi szkoda i nie jest. Dziki rozdawaniu czuj, e cae to dowiadczenie
ma sens. Moje bdy nie poszy na marne. Stay si lekcj rozsdnego
gospodarowania zasobami. Przy okazji wspomogam te kilka bibliotek
i instytutw jzykowych, a nawet szacown Jagiellonk. Ubraniami uszczliwiam
kilka fajnych dziewczyn i za porednictwem zbirkowych kontenerw pewnie
sporo osb potrzebujcych pomocy. Sprzty kuchenne pomogy kilku modym
maestwom i singlom zaczynajcym samodzielne ycie.

Co pewien czas w procesie oczyszczania przestrzeni nastpowa zastj.

Dochodzilimy do blokady. Wiadomo byo, e dany przedmiot nie jest ju
potrzebny i tylko zawadza, ale jedna ze stron nie czua si jeszcze gotowa, by
pozwoli mu odej. W moim przypadku byy to niektre ksiki, m potrzebowa
czasu, eby uwolni cz swojej kolekcji kamieni. Oboje dugo nie moglimy si
rozsta z cinieniowym ekspresem do kawy, chocia irytowao nas, e zajmuje tak
duo miejsca, w przeciwiestwie do klasycznej woskiej kawiarki stawianej na
palniku. Dopiero aromat szatasko mocnej kawy z tego malestwa przeway szal.
Po chwilowych blokadach zauwaalimy nadmiar tam, gdzie wczeniej nie rzuca
si w oczy. Stopniowo posuwalimy si do przodu. Tydzie po tygodniu z naszego
mieszkania znikay kolejne porcje przedmiotw. Nawet roliny doniczkowe. Robio
si coraz luniej, uwierzyam, e nie potrzebujemy wikszego lokum, cho wci
nie dao si powiedzie, i mamy tylko to, co niezbdne, i yjemy powoli.
Byo jednak coraz atwiej i oszczdniej. Nauczyam si na przykad planowa
zakupy spoywcze w taki sposb, by nie gromadzi niepotrzebnych zapasw.
Resztki przestay ldowa w koszu, zuywam je teraz w oszczdnociowych
potrawach typu zapiekanka ze wszystkiego, co si nawinie, saatka sprztanie
lodwki, zupa przegld tygodnia i tym podobne dania, ktrych nie powstydziby
si niejeden mistrz kuchni.
Oszczdno i porzdek stay si dla mnie rdem radoci i satysfakcji.
Okazao si, e o wiele przyjemniej przebywa w pomieszczeniach niezatoczonych
milionami drobiazgw. Oko odpoczywa, atwiej si skupi. Niezastawione zbdnym
wyposaeniem blaty kuchenne atwo utrzyma w czystoci i wygodniej si na nich
pracuje. W niewypchanej po brzegi szafie szybko znajduj ubrania i nie przeywam
ju przed kadym wyjciem picioaktowego dramatu pod tytuem Nie mam co na
siebie woy. Mniej ubra to mniejszy wybr, a mniejszy wybr to szybsze decyzje.
Wprowadzanie prostoty miao nam zaj kilka lat. Jego ukoronowaniem byo
przemeblowanie, podczas ktrego pozbylimy si wreszcie monumentalnego, lecz
ju niemal pustego regau na ksiki (przej go mody waciciel sklepu
motoryzacyjnego) i urzdzilimy kcik do przyjmowania goci oraz miejsce do
pracy.
Uwolni czas

Mniej wicej po roku upraszczania doszam do wniosku, e samo zredukowanie

stanu posiadania i kontrolowanie wydatkw nie wystarcz, by znaczco przybyo mi
czasu. Owszem, dziki racjonalizacji zakupw i ograniczeniu wizyt w centrach
handlowych o wiele czciej wracaam z pracy bezporednio do domu. Poniewa
nie wydawaam ju bezmylnie pienidzy, mogam stopniowo wycofa si
z dodatkowych zaj zarobkowych, takich jak korepetycje. Opanowaam
zakupoholizm, spaciam debet i kart kredytow, a nawet na pewien czas z niej
zrezygnowaam (wrcia pniej ze wzgldw praktycznych). Wreszcie zaczam
naprawd dba o zdrowie i urod, przestrzega staych pr posikw, regularnie
zaywa ruchu i wicej spa, zamiast kupowa coraz to nowe ciuchy, byskotki
i smarowida. Zamiast chaosu w mojej codziennoci byo coraz wicej spokoju
i porzdku. Wci jednak za mao.
Natomiast stanowczo za duo pracy. A przynajmniej takie miaam wraenie.
Uwierao mnie siedzenie w biurze wtedy, gdy chciaabym mc przebywa zupenie
gdzie indziej, bo moje obowizki coraz bardziej odbiegay od tego, co lubi robi.
Gdy siedem lat wczeniej przyjmowano mnie na etat, polegay one gwnie na
tumaczeniu (to mj wymarzony i wyuczony zawd), ale pniej zaczy si coraz
czciej ogranicza do sprawdzania pracy innych. W teorii by to awans,
w rzeczywistoci rdo frustracji. Nie miaam jednak odwagi odej. Tylko
szaleniec z wasnej woli zwalnia si z dobrej, staej pracy, w ktrej w dodatku
panuje przyjazna atmosfera. Ubezpieczenie, patny urlop, regularne premie. Szczyt
marze.
Tym, co ostatecznie przekonao mnie do zebrania si na odwag i podjcia decyzji,
byo wydarzenie zupenie z biurem niezwizane miertelna choroba mojego
stomatologa. Nazwijmy go doktorem Y. Trafiam do niego przypadkowo, ale
w krtkim czasie sta si moim ulubionym dentyst. By uroczym czowiekiem.
Mia dwa charakterystyczne zwyczaje: uwielbia rozmiesza pacjentw (nie ma to
jak sucha dowcipw z otwartymi ustami i szumem odciganej liny w tle) oraz
niewinnie flirtowa z pacjentkami. Szczerze go polubiam, nie mogam si wic nie
martwi, widzc, jak ciko pracuje. Dzie w dzie od rana do dwudziestej drugiej,
a moe nawet duej. Gdy przychodziam na wizyt, nieraz przyapywaam go na
dojadaniu kanapki. Z miesica na miesic mia coraz bardziej szar twarz, wida
byo, e jest przemczony. Pod koniec naszego ostatniego spotkania nie
wytrzymaam i zapytaam, czy nie powinien wyjecha na wakacje. Zamia si, e
chyba powinien, bo coraz wicej pacjentw mu to sugeruje. Gdy stawiam si na
kolejn wizyt, dowiedziaam si, e doktor Y ley w szpitalu w piczce. Sytuacja
bya beznadziejna. Rok pniej zmar po cikiej chorobie.
To zdarzenie bardzo mnie poruszyo. Nie mogam przesta myle o tym, i
gdyby tak duo nie pracowa i zachowa rwnowag midzy yciem zawodowym
a prywatnym, moe by nie zachorowa lub miaby wiksze szanse na wyzdrowienie.
Bolao mnie, e chocia mieszka w zabytkowej willi w jednej z bardziej
malowniczych dzielnic Krakowa, przez wiksz cz ycia widzia wiat tylko
przez okno gabinetu w przyziemiu. Nie chciaam i w jego lady, chocia
wiedziaam, i daleko mi do jego pracoholizmu.

Przeszkadzao mi, e podobnie jak on prawie nie bywam na naszym piknym rynku.
Wyrzucaam sobie, i zbyt rzadko widuj si z rodzicami i siostr, ale w weekendy
byo jeszcze tyle innych zalegoci do nadrobienia, e wizyty u rodziny czsto
z nimi przegryway. Irytowao mnie rwnie, i towarzystwem ma mog si
w peni nacieszy dopiero podczas urlopu. Na spotkania z przyjacimi
i znajomymi te wci brakowao mi czasu. Miaam wraenie, e moje ycie
sprowadza si do pracy i nieustannego nadrabiania zalegych spraw w krtkich
wolnych chwilach. Zaczam zadawa sobie pytanie, kiedy bd moga cieszy si
towarzystwem bliskich i piknem wiata. Na emeryturze, ktrej mog nie doy, jak
doktor Y?
Pomylaam, e skoro oduczyam si szastania pienidzmi, a skromniejsze
ycie ju mnie nie przeraa, to mog zrezygnowa z etatu i samodzielnie
decydowa o tym, kiedy i gdzie pracuj. Skoro mam zawd, ktry na to pozwala,
powinnam z tego korzysta. Otoczenie byo nieco skonsternowane. Straszono mnie
brakiem emerytury, stresem i nieregularnoci dochodw. Mwiono, e praca
w domu to wcale nie taki luksus, jak si wydaje; bd siedzie sama jak palec
i tskni za biurowym boksem, szafeczk na papiery i klimatyzacj wdmuchujc
do uszu lodowate powietrze, a wok nie bdzie nikogo, do kogo mogabym si
odezwa.
Te przepowiednie niezbyt mnie przeraay, bo miaam poduszk bezpieczestwa
w postaci drugiego zawodu, ktry te daje mi zadowolenie, cho lubi go nieco
mniej jestem przewodnikiem miejskim i pilotem wycieczek; utrzymywaam si
w ten sposb, zanim zaczam prac jako etatowa tumaczka. Wprawdzie jest to
rozwizanie sezonowe, ale mogoby mi pomc, gdybym nie bya w stanie utrzyma
si z samych tumacze. Odwieyam wic wiedz i kwalifikacje.

Pierwsze miesice po zmianie przeszy moje najmielsze oczekiwania zarwno pod

wzgldem moliwoci, jakie si przede mn otwary, jak i pod wzgldem jakoci
ycia, ktra gwatownie si poprawia. Dziki oprowadzaniu bywaam regularnie
na Wawelu i w zabytkowych dzielnicach Krakowa. Zlecenia tumaczeniowe
napyway z rnych stron i wreszcie mogam poczu si tumaczk, a nie tylko
kontrolerem jakoci i tropicielem cudzych bdw. Finansowo wychodzio cakiem
niele, momentami nawet bardzo dobrze. Przybyo okazji do spdzania czasu
z rodzin i przyjacimi. Mogam je z mem niadania, czeka na niego
z obiadem i widywa go nie tylko w przelocie. Zaczam co tydzie spotyka si
z rodzicami i siostr. Rzeczywisto znw nabraa kolorw. Pierwszy sezon
turystyczny zakoczyam z przytupem oprowadziam po Wawelu Maria Vargasa
Llos, noblist, ktrego ksiki czytaam na studiach jako lektury. Wydawao mi
si, e lepiej by nie moe.
Ale Miaam mniej czasu, ni sobie obiecywaam. yam fast life, a nie slow.
Z rnych przyczyn. Chciaam wykorzysta wszystkie okazje, wic nie odrzucaam
ani propozycji tumaczeniowych, ani turystycznych. Braam na siebie zbyt wiele
zobowiza. Czsto musiaam siedzie po nocach, by zdy w terminie, bo nie
umiaam dobrze oszacowa, ile bd potrzebowaa czasu, i zdarzao mi si zabiera
do pracy za pno.
Po drugim roku samodzielnoci zdaam sobie spraw, e znowu popadam
w nadmiar, tym razem niematerialny. Prbuj zrobi i przey zbyt wiele. api za
ogon cae stada srok. Wci niestety brakuje mi skupienia i rwnowagi. Wszystkie
opcje wydaj si atrakcyjne, z adnej nie potrafi zrezygnowa w obawie, i ominie
mnie co ciekawego. Wpadam w puapk powierzchownego minimalizmu
ograniczyam stan posiadania, ale zmaksymalizowaam aktywno. Pust przestrze
po przedmiotach zapeniam wraeniami. Uwolniam twrcz energi, ale
doprowadzio to do przecienia systemu.
Signam po list priorytetw, by podda j okresowemu przegldowi
i wybra z wachlarza moliwoci te, ktre bd najbardziej z ni zgodne.
Uwiadomiam sobie, e musz okreli, w jakim kierunku chc poda,
i zastanowi si, ktre z opcji nie s warte dalszych inwestycji.
Postanowiam zrezygnowa z oprowadzania, a przynajmniej maksymalnie je
ograniczy. I znowu spotkaam si z niezrozumieniem. Znajomi nie mogli poj,
czemu dobrowolnie zrzekam si tak interesujcego zajcia. Tak, to prawda, praca
przewodnika jest satysfakcjonujca i rozwojowa, ale moja doba liczy tylko
dwadziecia cztery godziny. Czas nie jest z gumy. Jeli chce si mie go wicej,
trzeba lepiej nim gospodarowa, a co za tym idzie nauczy si mwi nie.

Wreszcie udao mi si osign rwnowag midzy aktywnoci zawodow

a yciem osobistym. Nie bior na siebie wicej, ni mog udwign. Wiem, e
niekiedy trzeba odrzuci zlecenie i przebole mniejszy zarobek, zwaszcza gdy
potrzebuj mnie najblisi. Nie rezygnuj ju ze snu ani odpoczynku. Wrcz
przeciwnie, d do tego, by mc sobie pozwoli na trzytygodniowe wakacje lub
wolny dzie w rodku tygodnia. To wymaga lepszej organizacji, przecie nikt ju
nie paci mi za wolny czas. Konieczne s oszczdno i perspektywiczne mylenie.
Nauczyam si samodyscypliny nie tylko w wydatkach, ale take w pracy. Wiem, e
jeli podczas tumaczenia bd si wci rozpraszaa, sprawdzaa swj profil
w serwisie spoecznociowym albo przegldaa ulubione strony, to praca zajmie mi
wicej czasu. Zamiast si rozprasza, wol zrobi dla przewietrzenia umysu kilka
przerw na prace domowe, takie jak zaadowanie pralki lub nastawienie obiadu.
Wtedy odpoczywam, ale nie przeduam w sposb nieproduktywny czasu pracy. Na
buszowanie w sieci pozwalam sobie dopiero po wykonaniu zada na dany dzie.
Spotykam si czasem z opini, e freelancer nigdy nie wychodzi z pracy.
Owszem, miaam takie wraenie, gdy si nie pilnowaam. Nie potrafiam si
wystarczajco skupi, wic faktycznie byam zajta niemal przez ca dob. Teraz
umiem ju przekona sam siebie do sprawnego uwinicia si ze zleceniami
i zyskuj dziki temu czas.

W przeciwiestwie do niektrych minimalistw nie uwaam pracy za samo zo.

Kocham to, co robi, i ciesz si, e mog w ten sposb zarabia na ycie. Praca
jest dla mnie jedn z form wyraania siebie, pozostawiania ladu, bycia potrzebn
i poyteczn. Nie chc jednak, eby growaa nad innymi sprawami, a tak byo, gdy
pracowaam na etacie. Osiem godzin w biurze plus do dwch na dojazd. Zbyt mao
zostawao na ca reszt. Teraz niekiedy pracuj nawet kilkanacie godzin na dob,
ale dziki temu mog sobie pozwoli na wolne dni wtedy, gdy inni nawet o tym nie
marz. Czasem tumacz tylko do obiadu, czasem do poudnia. Sama o tym
decyduj. To wanie jest najistotniejsze jestem pani swojego czasu. I mog
zabra prac w dowolne miejsce: do domu rodzicw pod Krakowem, do kawiarni
na Kazimierzu. Przecie omnia mea mecum porto (a jak nazwa laptop i smartfon
po acinie?). I nikomu nie musz si tumaczy, dlaczego nie ma mnie przy biurku.

Po tych paru latach zrozumiaam, e moim ideaem nie jest slow life. Lubi
niekiedy y szybko i intensywnie, lubi te dla odmiany pobyczy si
i poleniuchowa a do odleyn, na co dzie wystarczy mi tempo andante,
marszowe. Najwaniejsze, by wybr rytmu zalea ode mnie i od moich bliskich.
Jeli ich lub moje potrzeby wymagaj przyspieszenia kroku, mog nawet pobiec.

Czy tylko wolni strzelcy mog sobie pozwoli na uwalnianie czasu? Na pewno jest
nam atwiej, ale robiam to przecie, jeszcze zanim zrezygnowaam z etatu.
Wprowadziam zmiany logistyczno-organizacyjne, takie jak wczesne wstawanie
i przygotowywanie maksymalnej liczby spraw i rzeczy poprzedniego dnia
wieczorem. Od ugotowania obiadu, przez wybr i wyprasowanie odziey, po
wstpne przygotowanie niadania. Dziki temu nie musiaam si rano miota,
wchodziam w nowy dzie ze spokojem i bez popiechu. Zoptymalizowaam
dojazdy dogadaam si z koleank, ktra jedzia do pracy samochodem tras
podobn do mojej. Nauczyam si lepiej planowa czas poza prac, chociaby w ten
sposb, i ograniczam zakupy i zaopatruj si przez internet. Przestaam pochopnie
podejmowa si dodatkowych prac zarobkowych, ktre zajmoway mi popoudnia
i wieczory. Ograniczenie liczby posiadanych rzeczy sprawio, e zarwno
porzdki, jak i gotowanie id o wiele sprawniej.
Wygaszanie pragnie

Jednym z filarw minimalizmu, obok prostoty, porzdku i umiaru, jest dyscyplina.

Daleko si bez niej nie zajdzie. Nie kady rodzi si z umiejtnoci zachowywania
jej, ale mona si tego nauczy i w miar jak zauwaa si pozytywne efekty, nauka
przychodzi coraz atwiej. Dopki widzi si w dyscyplinie tylko przymus, trudno j
od samego siebie egzekwowa. Wprowadza si zasady, a potem szuka sposobw ich
omijania. Gdy jednak przyjmie si wobec siebie postaw kochajcego, lecz
surowego rodzica, ktry stawia wymagania dla dobra dziecka, dyscyplin odbiera
si jako podyktowan rozsdkiem konieczno, a nie cikie okowy.

Dyscyplina przydawaa mi si na wszystkich etapach upraszczania ycia. Dziki

niej, pozbywajc si niepotrzebnych przedmiotw, nie ulegaam pokusie
zostawienia czego i zamiast wyrzuca zbdne rzeczy na mietnik, szukaam im
nowych wacicieli.
Bya przydatna, gdy leczyam si z uzalenienia od zakupw i unikaam
wystawiania si na pokusy. Gdy ju wzmocniam si na tyle, e nie musiaam ba
si odwiedzin w ulubionych sklepach, przydawaa si nadal, by ograniczy zakupy
do pozycji z przygotowanej listy i oprze si chci kupowania polecanych przez
sprzedawczynie nowoci.
Od kiedy upraszczanie obejmuje inne sfery rzeczywistoci, dyscyplina take mi
si przydaje, chociaby do tego, by zachowywa umiar w korzystaniu z moliwoci
oferowanych przez wiat. Przydaje si, gdy trzeba odrzuci atrakcyjne zlecenie,
przydaje si przy planowaniu czasu tak, by zachowywa rwnowag midzy prac
a yciem prywatnym, przydaje si do skupiania si na wykonywanych zadaniach.
Dyscyplina pozwala te opanowa nienasycenie, wci pobudzane przez
nieograniczony dostp do dbr, dozna i informacji. Chciaoby si przey i zrobi
jak najwicej. Wynika to przede wszystkim z lku przed mierci. Gdyby czowiek
nie wiedzia, i jest miertelny, yby sobie z dnia na dzie, zajmujc si tym, co
uwaa za potrzebne. Ale skoro wie, to boi si, e nie zdy ze wszystkim. I upycha
w te swoje dwadziecia cztery godziny na dob, ile si da.
Gdy uwiadomiam sobie, i uzyskane dziki pozbyciu si rzeczy miejsce
zapeniam przeyciami i wiedz, zrozumiaam, i nadal krc si w kko. Dopki
nie oswoj si z myl, e nie uda mi si zrobi wszystkiego, co chc, dopki nie
zrozumiem, i prbujc to robi, niszcz sam siebie, dopty nie osign
wewntrznej rwnowagi. Zamiast stara si zaspokoi nienasycenie, trzeba je
wyciszy.
Wci podsyca si w nas pragnienie nowoci i lk przed przegapieniem.
Pierwsze popycha do kupowania kolejnych rzeczy i szukania coraz mocniejszych
wrae, drugie zmusza do cigego chonicia informacji oraz wytworw kultury.
Niby wiadomo, e nie da si zwiedzi caego wiata ani wykorzysta wszystkich
moliwoci, podobnie jak nie sposb przeczyta wszystkich ksiek, obejrze
wszystkich filmw, utrzymywa bliskich relacji ze wszystkimi ciekawymi i dobrymi
ludmi, ktrych si zna. Ale pokusa jest silna. Nie wiem, moe to kwestia
charakteru, moe niektrzy maj wbudowane mechanizmy obronne. Ja nie mam.
Musiaam narzuci sobie ograniczenia, by nie spali si w rozpaczliwych prbach
pochonicia caego wiata i zrobienia wszystkiego, co lubi i potrafi robi.
Musiaam nauczy si wybiera to, co wane, i odrzuca reszt, mwi nie, gdy
czuj, e mam, robi lub pragn za duo.
Pocztkowo trudno byo mi pogodzi si z tym, e si nie da. aowaam opcji,
ktrych nie sprawdz, krajw, ktrych nie zobacz, ludzi, z ktrymi si nie
zaprzyjani. Baam si, i ominie mnie co wanego, co, co mogoby zmieni
moje ycie, co, bez czego bd ubosza.
Lekarstwem na ten bl sta si minimalizm. Denie do skupienia i eliminacji
nadmiaru podniet przypomniao mi, jak przyjemna jest powtarzalno. Pogbianie
tego, co si ju zna, daje poczucie bezpieczestwa. Jak mio po raz kolejny czyta
powie ulubionego autora, delektowa si melodi sw i wzrusza losami
bohaterw bliskich jak rodzina. Jaki spokj przynosi skosztowanie po raz setny
pierogw zrobionych przez mam i odnalezienie tego samego co zawsze smaku,
spotkanie ze znajomymi z czasw, gdy wszyscy mielimy pryszcze, albo obejrzenie
Casablanki po raz nie wiadomo ktry, by znw zobaczy Humphreya Bogarta.
Jak jednak mwi angielskie przysowie, variety is the spice of life. Rnorodno
jest przypraw ycia. Wracajc wci do tego, co znane i sprawdzone, rezygnuj
z rnorodnoci, wic ryzykuj nud i zobojtnienie. Trzeba zrwnoway to, co
znane, z nowym i ekscytujcym.
Jednym ze sposobw jest zmienianie pojedynczych elementw w sprawdzonych
zestawach. eby unikn nudy w kuchni, wystarczy bawi si przyprawami.
W garderobie ich rol odgrywaj dodatki, ktre oywiaj opatrzone ju
kompozycje. Innym sposobem jest umiejtne dawkowanie sobie nowych wrae. Co
roku jedzimy na wakacje w to samo miejsce, ale raz na par lat wybieramy si
w zupenie innym kierunku, by mc potem z tym wiksz radoci oglda twarze
starych znajomych i oswojone krajobrazy. Lubi jada w jednej restauracji, ale
czasem idziemy do innej, eby pozna nowe smaki, a potem tym bardziej docenia
potrawy wychodzce spod rki naszego szefa kuchni. Umawiam si na kaw
z rzadko spotykan koleank, by pozna inny punkt widzenia i pomia si
z nowych artw.

W poszukiwaniu nowoci trzeba jednak zachowa daleko posunit ostrono, bo

atwo rozbudzi w sobie apetyt, ktrego nigdy nie uda si zaspokoi. Tym, co
pomaga mi by ostron, jest niech do pytkich wrae. Nie chc lizga si po
powierzchni, ogranicza do zdawkowych znajomoci czy bezrefleksyjnego
pochaniania dbr kultury. Wol obejrze dwa razy ten sam spektakl i go
zrozumie ni by na bieco ze wszystkimi premierami. Mie kilku
sprawdzonych i yczliwych przyjaci zamiast zastpw wirtualnych znajomych, na
ktrych nie bd moga liczy w trudnych chwilach.
Pamitam te, e szukajc nowoci, mog nie doceni tego, co ju mam. Na tym
zreszt bazuj specjalici od marketingu. D do tego, by wzbudza w nas
niezadowolenie ze wszystkiego, co skada si na nasz rzeczywisto. Z ciaa,
domu, kanapy, samochodu, rozrywki. Chc, abymy porwnywali si
z doskonaymi i wci zmieniajcymi si wzorcami, dyli do nieosigalnego
ideau. Zanim dopasuj siebie i swoje otoczenie do nowych trendw, te zd
ewoluowa i znowu bd musiaa si do nich dostosowywa, jeli s dla mnie
waniejsze od moich gustw i potrzeb. Jeeli jednak lubi siebie i swoje ycie
takimi, jakie s, nie tak atwo bdzie mnie przekona do zmiany.
Kluczem do wygaszenia nieustannego pragnienia odmiany jest polubienie
codziennoci, tego, co na pierwszy rzut oka wcale nie wydaje si ekscytujce
i atrakcyjne, lecz zwyczajne i niedoskonae. Wystarczy spojrze pod innym ktem,
by opatrzony obraz zalni niezauwaanymi wczeniej odcieniami.
Proste przyjemnoci

W dziecistwie tak niewiele nam byo potrzeba do szczcia. Kady mia swj
repertuar sprawdzonych metod. Zwisanie gow w d na trzepaku. Obserwowanie
biedronek i mszyc albo mrwek noszcych rne rzeczy. Gonitwy do upadego.
Wylizywanie z miski kremu, ktry zosta mamie po pieczeniu ciasta. Chleb
z keczupem. Zbieranie kamykw i szyszek. Wypiewywanie wniebogosy niezbyt
mdrych piosenek.
Urok dziecicych rozrywek polega na ich bezpretensjonalnoci i dostpnoci.
I na tym, i dziecko nie wstydzi si, e lubi chleb z keczupem albo zwisanie
z trzepaka. Sprawia mu to przyjemno i tyle. Dlaczego miaoby robi co innego?
Doroli szukaj bardziej wyrafinowanych dozna. Nie umiej ju cieszy si
z drobiazgw i szuka pikna w rzeczach zwykych i bliskich. Nie wystarczy ju
zje ulubion potraw czy zmczy si i spoci, biegajc po lesie. Doroli
potrzebuj do zabawy rnych urzdze i sprztw a przede wszystkim pienidzy.

Oczywicie luksus i wyrafinowanie nie s naganne, podobnie jak egzotyczne

podre, uprawianie mao znanych sportw i inne sposoby wydawania ciko
zarobionych pienidzy. Mam jednak wraenie, i wielu ludzi marzy o luksusie nie
z tego powodu, e gustuj w szkockiej whisky i pywaniu jachtem, ale dlatego, i
uwierzyli w rwnoznaczno luksusu ze szczciem. Marzenia o kawiorze
i szampanie czy wyprawie do Tajlandii nie wynikaj z upodoba, lecz s wyrazem
tsknoty za lepszym yciem, mocniejszymi wraeniami, za czym innym ni zwyka
codzienno.
To prawda, codzienno potrafi czasem zale za skr. Dziwnie pachncy
ludzie w tramwaju, szarobura pogoda, haaliwy ssiad, marudne dzieciaki.
Marzenia o jachcie i sczeniu chodnego szampana w cieniu palm wydaj si
jedynym, co moe osodzi trud cierpliwego znoszenia rzeczywistoci. A jeli
kogo na luksus nie sta, szuka jego namiastek, reklamowanych jako ta odrobina
luksusu, na ktr sta kadego.
Zamiast jednak marzy o niedostpnych kosztownych przyjemnociach, lepiej
chyba sprbowa oswoi t szaroburo i przykroci, od ktrych chciaoby si
uciec. Jakoci ycia nie powinno si mierzy luksusem. Lepiej ocenia j w takich
kategoriach jak blisko dobrych i yczliwych ludzi, tempo, ktre pozwala nada
za wasnymi mylami, odpowiednia doza rozrywki, snu, wypoczynku, brak
nadmiernego stresu.
Minimalizm pozwala poprawi jako ycia. Chociaby przez wprowadzenie
porzdku, tak w otoczeniu fizycznym, jak w przestrzeni osobistej. Stopniowe
eliminowanie chaosu prowadzi do wyciszenia i zwolnienia tempa. Zredukowanie
konsumpcji skania do szukania innych ni patne rde radoci.

Niektrym na samo haso zmysowe przyjemnoci zapala si lampka

ostrzegawcza, jakby wszystko, co zmysowe, byo ze i grzeszne. Jakby lepiej byo
godzi si na bylejako dozna ni odczuwa wiat wszystkimi zmysami.
Spotykam si czasem z tak postaw u osb wierzcych, co tym bardziej mnie
zaskakuje, e w moim odczuciu uniemoliwia ona peny zachwyt boskimi dzieami.
Skoro wszystko, co stworzy Bg, jest doskonae, czemu zabrania sobie
dostrzegania tej doskonaoci? Owszem, naley zachowa umiar, ale nie oznacza to
moim zdaniem, e trzeba si zamyka na to, co mona poczu, zobaczy i usysze.
Trzeba sobie pozwoli na czerpanie przyjemnoci nawet ze spraw maych
i przesta si obawia posdzenia o hedonizm czy oskarenia o grzech. Trzeba te
nauczy si by w peni obecnym w teraniejszoci. Mam na myli owo synne
bycie tu i teraz, praktyk uwanoci, o ktrej tyle si mwi. W pierwszej chwili
brzmi to dziwnie. Jak to: tu i teraz? Przecie zawsze jest si tu i teraz. Tak, ciaem
tak. Ale duchem niektrym nie zdarza si to prawie nigdy. Mona by ciaem
w danym miejscu i czasie, a umysem zupenie gdzie indziej. Gdzie we wasnych
mylach, niekiedy w przeszoci, innym razem w przyszoci. Ta nieobecno moe
wynika z chci ucieczki przed rzeczywistoci, ale take z braku uwagi.
Jednym z winowajcw jest zapewne stanowczo zbyt due tempo ycia. Gdy
jestemy cigle w biegu, bierzemy na siebie zbyt wiele i nie nadamy, zaczynamy
funkcjonowa jakby na autopilocie. Skoro adn chwil nie da si do koca
nacieszy, wci wracamy do minionych lub antycypujemy przysze. W efekcie
jestemy obecni tylko w jakiej jednej trzeciej, pozostae dwie czci nas wasaj
si gdzie midzy przedwczoraj a pojutrze.
Na rzeczywisto jest wiele innych sposobw ni ucieczka. Po pierwsze:
polubi. Jeli nie umiemy, zastanwmy si, czy da si to jako uatwi. Caego
wiata zmieni si nie da, ale mamy przecie wpyw na najblisze otoczenie
i sposb, w jaki na nie reagujemy. Zamiast pielgnowa w sobie poczucie
niezadowolenia z tego, kim jestemy i w jak okropnym kraju yjemy, sprbujmy
zacz dostrzega dobre strony. Chociaby pogoda, klimat zmienny
i nieprzewidywalny. To ma przecie pewien urok dziki tej rnorodnoci nie
grozi nam nuda.
eby jednak cieszy si piknem przyrody i czerpa rado z urokw jesieni
czy zimy, trzeba je najpierw zauway. Czyli zacz by obecnym. Gdy nie
pamitamy niedawno przeczytanych ksiek i obejrzanych filmw, gdy nie jestemy
w stanie przypomnie sobie szczegw emocjonujcej rozmowy i wydaje nam si,
i Wigili i Wielkanoc dziel zaledwie dwa tygodnie, to wyrany znak, e yjemy
na autopilocie. Jeli go nie wyczymy, bdziemy nadal jecha na pitym biegu, nie
wiedzc nawet dobrze, w jakim kierunku zdamy.

Uwano wymaga wicze. Obserwowania siebie. Z tyu gowy bdz myli

zupenie niezwizane z wanie wykonywan czynnoci. Przed oczami pikny
krajobraz, ale rka siga po telefon, by sprawdzi wiadomoci i statusy znajomych
na fejsie. M co z przejciem opowiada, ale nie wiem, o co chodzi, bo ukadam
list sprawunkw. Za kadym razem, gdy zauway si tak nieobecno, trzeba
przywoa si do porzdku i odegna niepotrzebne myli, niech zaczekaj na swoj
kolej.
Dla mnie najlepszym obok robtek rcznych sposobem na wiczenie uwanoci
jest ruch, na przykad intensywny spacer czy gimnastyka. Trzeba si wtedy skupi,
by utrzyma rwnowag, prawidowo rozoy ciar, nie potkn si na nierwnej
ciece; skoncentrowa si na ciele, oddechu i otoczeniu.
W pozostaych sytuacjach wystarczy si rozejrze i sprbowa poczu wiat
wszystkimi zmysami. Czsto ograniczamy si do wzroku, a przecie jest jeszcze
tyle innych dozna. Przestamy na chwil si spieszy i przyjrzyjmy si ludziom
i przyrodzie, wsuchajmy w szum lici, poczujmy zapachy ulicy, skupmy si na
smaku zimnej wody, dotknijmy porczy i sprbujmy zapamita jej faktur.
Wyczamy si te wtedy, gdy chcemy uciec przed nielubianymi czynnociami. Nie
lubi prasowa, wic unikam tego, jak mog, a jeli nie mog, cakowicie si
wyczam, prasowaniem zajmuj si tylko donie. Myli bdz. Albo ogldam
telewizj. Kiedy jednak skupiam si na prasowaniu, ze zdziwieniem odkryam, e
odnajduj w nim przyjemno. Pynno ruchu, szum pary wydobywajcej si
z elazka, zapach zwilonej czystej tkaniny, zmieniajca si faktura, kontrast
szorstkoci i gadkoci, dotyk rozgrzanego materiau Chyba jednak troch lubi
prasowanie.

Zbyt due tempo uniemoliwia takie doznania. Nie namawiam, by y bardzo slow,
bo w wiecie zachodnim to ju chyba niemoliwe albo wykonalne tylko czasami;
zreszt nie kademu taka powolno odpowiada, to sprawa charakteru, rzecz gustu.
Wystarczy zwolni z pdu do marszu, tak by dostrzec detale i mc cieszy si
z barwy nieba, gdy rankiem odsania si okno, ze spaceru z dziemi, lektury czy
relaksujcej kpieli. Dowiadcza i przeywa z pen wiadomoci tego, gdzie,
kim i z kim si jest. Bez poczucia, e od wiata oddziela nas dwikoszczelna szyba.
Kada chwila moe by cudem, nawet ta z pozoru zupenie zwyczajna.
Rozkoszowa da si nawet, czemu nie, smakiem porannej owsianki.

W dzisiejszym wiecie wiadome przeywanie kadej chwili jest prawdziwym

luksusem, tak mao osb moe sobie na nie pozwoli. Do takiego luksusu warto
dy. Warto zadba o to, by mie czas na proste przyjemnoci. Warto take
stworzy osobisty katalog rzeczy, ktre nas odpraj, uspokajaj i wprawiaj
w dobry nastrj, i uczyni je czci codziennoci.
Upraszczanie ycia pozwala take na pewien luksus w sprawach materialnych.
Gdy ograniczamy liczb posiadanych przedmiotw, a stawiamy na ich jako,
otaczaj nas rzeczy proste, ale dajce wraenie wyrafinowania i elegancji. pimy
w lnianej pocieli, staranniej dobieramy zastaw stoow, chtniej sigamy po
naturalne materiay, bo s trwalsze, przyjemniejsze w uyciu i adniej si starzej
ni tworzywa sztuczne. S drosze, to prawda, ale za to o wiele duej nam su.
Podobne zmiany zachodz w garderobie, gdy zamiast zapenia szaf setkami
niemal jednorazowych szmatek szuka si ubra w dobrym gatunku, ze szlachetnych
materiaw, trwaych, odpornych na pranie i czste uywanie. Takie stroje maj
swoj cen, trzeba dooy stara, eby znale je i dobra, ale za to noszenie ich
daje rado, przyjemno kontaktu z mi w dotyku tkanin i wygod. Tym
sposobem mona mie mao ubra, ale wyglda i czu si o wiele lepiej ni wtedy,
gdy szafa pkaa w szwach, zapeniona przypadkowymi, byle jakimi ubraniami.
Gdy docenia si proste przyjemnoci i czerpie satysfakcj z zupenie
zwyczajnych rzeczy, kady dzie przynosi rado. Znikaj szaro i beznadzieja,
zaczyna si dostrzega nieskoczon gam barw i odcieni. Odrapana ciana
kamienicy wydaje si obrazem penym niezwykych ksztatw. Rozwieszajc
pranie, cieszymy si zapachem czystoci. Opowie dziecka o tym, co spotkao je
w przedszkolu, wciga jak najlepsza ksika. Drzemka pod ulubionym starym
kocem dorwnuje wypoczynkowi w luksusowym hotelu. Suchanie ukochanej pyty
poprawia humor niemal tak samo jak osobisty udzia w koncercie. Spacer z psem
w zimowy dzie, gdy mrz szczypie w policzki, sprawia, e chce si piewa
wniebogosy.
Z lekkim bagaem

Porwnywanie ycia do podry wydaje si ograne i banalne, ale w kontekcie

minimalizmu wietnie si sprawdza, poniewa pozwala przenie zwizane
z podr drobne obserwacje i praktyczne rozwizania na inny poziom
i wykorzysta je w wikszej skali.
Przez wiele lat jedziam z wielkimi walizami. Nawet na krtkie i niedalekie
wypady woziam ze sob p domu. W moich bagaach mona byo znale takie
osobliwoci jak penowymiarowe elazko, gdyby dobrze poszuka, trafiyby si
pewnie rwnie dmuchany aligator i przenona wyrzutnia rakietowa. Wracajc
z kilkumiesicznego pobytu we Francji, musiaam prosi przechodniw, by si
ulitowali i mi pomogli, bo nie byam w stanie sama udwign swoich tobow.
Niewiele brakowao, a nie zdyabym na autobus do Krakowa. Pewnie wpisaam
si w stereotyp baby z Polski, ktra jedzi za granic na handel. A przecie
zabraam ze sob tylko kilka niezbdnych osobistych drobiazgw. Gdy
wyjedaam na stypendium do Madrytu, zapakowaam nie tylko ubrania na kad
pogod, ale te ca waliz ksiek i sownikw. W drodze powrotnej po raz
pierwszy w yciu (i mam nadziej ostatni) zapaciam na lotnisku za nadbaga.
W sumie wiozam ze sob ponad pidziesit kilogramw, chocia wczeniej
nadaam do Polski kilka toreb. Innym razem dostarczyam pani rejestrujcej
pasaerw mnstwa radoci, nadajc oprcz duej walizki drug, nieco tylko
mniejsz, ktr nazwaam kosmetyczk. Koncepcja przemieszczania si light and
fast, czyli bez obcienia i szybko, popularyzowana przez mionikw grskich
wdrwek, bya mi, jak wida, zupenie obca.
Gdy zainteresowaam si minimalizmem, zaczam wiczy sztuk oszczdnego
pakowania si. Do zmiany podejcia najbardziej przekonay mnie dwie rzeczy:
chodzenie po grach z plecakiem oraz ograniczenia wprowadzone przez tanie linie
lotnicze.
Kiedy trzeba nie wszystko na wasnych plecach, odechciewa si zabierania
poowy szafy, elazka, suszarki i puda na kapelusze. Czowiek wiczy sztuk
planowania i przewidywania, docenia rozwizania wielofunkcyjne i kompaktowe.
Zapomina o prnoci, bo w grskim schronisku nie bdzie si przecie pacykowa
i stroi. Liczy si tylko to, eby nie zmokn, nie zmarzn, nie odwodni si i nie
nabawi pcherzy na stopach.
Tanie linie maj za to surow polityk cenow. Jest tanio, dopki podruje si
z bagaem o cile okrelonych rozmiarach i wadze. Za wszystko, co ponad limit,
sono si paci. Oszczdno nakazaa mi wic nauczy si nawet na
kilkutygodniowe wakacje pakowa si do jak najmniejszej walizki. Po kadym
wyjedzie podsumowywaam, co byo zbdne i niepotrzebnie przejechao si tam
i z powrotem.
Nie byo atwo zmieni przyzwyczajenia i przesta zabezpiecza si na kad
ewentualno, pakowa ubrania na kad pogod i okazj czy leki na wszystkie
moliwe dolegliwoci. Tym bardziej e zdarzay nam si takie niepowodzenia jak
czerwcowy wyjazd na kilka dni do Trjmiasta. Zaoenie, i w drugiej poowie
czerwca nad Batykiem na pewno bdzie co najmniej ciepo, okazao si cakowicie
bdne. W efekcie przez kilka dni chodzilimy ubrani we wszystko, co
przywielimy ze sob. I byo troch zimno, ogldnie mwic. Po czym takim przy
kolejnym pakowaniu pojawia si pokusa, by dorzuci jeszcze jedn polarow bluz
i dugie spodnie.
Nauczylimy si tym pokusom opiera. Owszem, bez pewnych przedmiotw
w dane miejsce pojecha si nie da. Jeli idziesz w gry, nie rezygnujesz z kurtki
przeciwdeszczowej, gdy lecisz do Mediolanu, gdzie planujesz wyjcie do opery, nie
zapomnisz o eleganckiej sukni. Jednak bez wielu rzeczy mona bezbolenie si
obej. Bez makijau w grach i rakw w operze, na przykad.
Podrowanie z ograniczonym do niezbdnego minimum bagaem jest
wietnym wiczeniem na wychodzenie ze swojej strefy komfortu. Tak, czasem
zdarza si bdnie oceni sytuacj. Potem si moknie i marznie albo auje, e nie
zabrao si dodatkowej pary skarpetek. Jednak dopki nie planuje si zdobywania
wysokich szczytw i dugotrwaego pobytu z dala od cywilizacji, nie stanowi to
przecie zagroenia ycia.
 Ograniczanie iloci bagau to take wiczenie wyobrani i sprytu. Szukanie
przedmiotw, ktre zajmuj mao miejsca, ale su do wielu celw, jak narzdzia
wielofunkcyjne albo takie elementy garderoby, ktre mog by raz szalikiem, raz
opask, a innym razem woreczkiem na drobiazgi. Znajdowanie lekkich
szybkoschncych tkanin, ktre atwo si pierze, i miniaturek kosmetykw.
Ubieranie si systemem warstwowym.
Dziki oszczdnemu pakowaniu oduczyam si te przywoenia pamitek
z podry. Wystarcz mi wspomnienia. ebym chciaa obciy czym walizk,
musi to by co naprawd niezwykego, przedmiot z histori, ktry bdzie mi
suy i przynosi rado jeszcze dugo po tym, jak wrc do domu.

Lekki baga to atwo przemieszczania si, nisze koszty, mniej zmartwie. Ale te
konieczno dostosowywania si do zmiennych warunkw i nieprzewidzianych
okolicznoci. Czasem trzeba improwizowa, znosi dyskomfort, poprosi o pomoc
albo co poyczy.
Z balastem yciowym jest tak samo, zarwno tym materialnym, jak
i niematerialnym. Im mniej si dwiga, tym atwiej i taniej, chocia moe by
niewygodnie, gdy co nas zaskoczy. Pki jednak ma si dwie rce i gow na karku,
zawsze da si wymyli jaki sposb na zaradzenie brakowi. Zbyt due obcienie
materialne, czyli nadmierne przywizanie do zgromadzonych dbr i przesadne
skupianie si na ich zdobywaniu, moe sprawi, i ucieknie nam sprzed nosa pocig
w bardzo atrakcyjnym kierunku.
Tak jak nie warto z kadej podry przywozi megaton muszelek, drewnianych
witkw i jedynych w swoim rodzaju autentycznych ciupag Made in China, tak nie
warto cign za sob bagau zbdnych wspomnie, rozpamitywa doznanych
krzywd czy przywizywa si do powierzchownych relacji. Lepiej wzi ze sob
tylko wane dowiadczenia i obrazy tych chwil, ktre byy pikne i istotne.

Nie tylko o ilo bagau chodzi, ale te o sposb podrowania. Cz mojego

ycia zawodowego wizaa si z turystyk. Jako pilot wycieczek towarzyszyam
rodakom w zwiedzaniu Europy, potem byam przewodnikiem dla cudzoziemcw
w Polsce. Widziaam wiele miejsc, ktre s obiektem marze i westchnie.
Wikszo wycieczek bya zaplanowana tak, by w jak najkrtszym czasie zaliczy
jak najwicej atrakcji. Przed poudniem Wenecja, po poudniu Padwa. Rzym
z Watykanem w jeden dzie. Trzy stolice w weekend. Czsto grupa naciskaa, eby
do programu dorzuci co jeszcze, zahaczy o park rozrywki albo o synne ruiny.
Niewane, e trzeba bdzie je przebiec, wane, e si je zaliczy. Mao kto prbowa
pozna, choby pobienie, lokalne zwyczaje, miejsca, ludzi. Wystarczay zdawkowe
informacje, zabawne anegdotki i sporo zdj, najlepiej pokazujcych pikn
pogod, bezchmurne niebo i znane budowle. Do zapoznania si z miejscowym
kolorytem wystarcza wieczr tematyczny z tacami i degustacj typowych potraw
i napojw alkoholowych. Najwaniejsze byy standard obiektw hotelowych,
obfito posikw oraz bogaty i napity program. Po powrocie mona powiedzie,
e zwiedzio si Wochy czy inn Portugali i chwali si, ile to si widziao
i przeyo, a o ponownym wyjedzie w to samo miejsce si nie myli, bo przecie
trzeba zobaczy co nowego.
Przez te par lat niezliczon ilo razy byam we Florencji, Neapolu i Wenecji.
Cho byam to stanowczo za duo powiedziane. Przemykaam przez nie, wiodc
za sob stadka zdyszanych turystw. Czuam si czasem bardziej jak poganiacz
wielbdw ni pilot wycieczki. Prosz szybciej, musimy zdy przed
zamkniciem katedry! Cztery godziny na zwiedzenie miasta, ktrego historia liczy
setki lat, to przecie kpina.
Dopiero gdy zaczam podrowa prywatnie, odbiam sobie to
pseudozwiedzanie. Wreszcie mogam spdzi w danym miejscu tyle czasu, ile
chciaam. Po tygodniowym pobycie we Florencji w kocu przestaam mie
wraenie, e widziaam tylko fasady budynkw. Zobaczylimy, jak miasto si budzi
i jak zasypia. Poznalimy mniej reprezentacyjne dzielnice, powczylimy si po
zaukach, zawdrowali do jadodajni, w ktrej nikt nie zna ani sowa w innym
jzyku ni woski, nie byo karty, a szef kuchni powiedzia, e ugotuje to, na co
przyjdzie nam ochota, jeeli znajdzie skadniki.
Tym wanie jest dla mnie podr. Wyjciem poza gotowe pakiety. Kiedy
podruj, pozwalam, by odwiedzane miejsca zostawiy we mnie swj lad, moe
nawet co zmieniy. Nie chc przelizgiwa si po powierzchni opisanego
w przewodniku stereotypu. Chc pozna miejsca i ludzi. Nawiza kontakt, a nie
tylko patrze i pstryka zdjcia. Wol odwiedzi mniej miejsc, ale przywie z nich
prawdziwe wraenia.

Jeli ycie jest podr, nie chc, eby byo wycieczk objazdow o napitym
programie. Chc na kadym jej etapie mie czas nacieszy si widokami. Pozna
dobrze swoich wsptowarzyszy i dowiedzie si czego o ludziach spotykanych po
drodze. Zobaczy co wicej, ni oferuje standardowy pakiet atrakcji. Zawdrowa
na bezdroa i w rzadko odwiedzane zauki. I w swoim tempie, niepoganiana przez
wawych animatorw.
Przejciowe niewygody s czci tego dowiadczenia, nie zawsze potrzebny
jest standard all inclusive. Owszem, podobnie jak w drodze ceni si wygodne ko
z czyst pociel, poywny i smaczny posiek oraz wesoych kompanw, tak
w yciu mile widziane s przyjemnoci i wygody. Jednak jeli na ktrym etapie
trzeba si zadowoli twardym materacem, sucharami i myciem w zimnej wodzie,
wytrawny podrnik zniesie te niedogodnoci i nie bdzie narzeka.
Sztuka minimalizmu

Od pierwszego kontaktu minimalizm pociga mnie swoj surowoci i prostot,

a jednoczenie napawa lkiem, bo kojarzy si z ascez i wyrzeczeniami. Dlatego
na pocztkowym etapie byam do zachowawcza i unikaam ogranicze
ilociowych. Musiaam si z nimi oswoi, by przekona si, e mniej naprawd
znaczy lepiej.
Przypomina mi si obejrzana przed laty kreskwka. Dwch kosmitw mieszka
na miniplanecie pokrytej grami mieci. Pewnego dnia przylatuj midzyplanetarne
suby sprztajce i oczyszczaj planetk z caego tego balastu. Jeden z kosmitw
podskakuje i krzyczy: Nie sprztajcie mi mojej planety!. Gdy sprztacze wreszcie
odlatuj, obaj mieszkacy natychmiast zabieraj si do rozrzucania naokoo
brudnych skarpetek i mieci, by jak najszybciej przywrci ukochany baagan.
Ostatnie lata byy dla mnie czasem wielkich zmian, ale te zmiany wprowadzaam
stopniowo. Gdybym zbyt szybko zrobia na swojej miniplanecie taki porzdek, jaki
panuje na niej teraz, wpadabym w taki sam szok jak ci kosmici i bardzo szybko
wrciabym do punktu wyjcia, a moe nawet doprowadzia do jeszcze wikszego
chaosu. Potrzeba czasu i wicze, aby nauczy si sprawnie posugiwa
minimalizmem.
Od kiedy traktuj minimalizm jako nieustajce wyzwanie, ju si go nie boj.
Bawi si samym procesem nauki, wiczeniem kreatywnoci. Im mniejsz liczb
elementw si dysponuje, tym bardziej trzeba si wysili, eby stworzy z nich
efektown kompozycj. Nie sztuka uoy zachwycajc mozaik ze szlachetnych
kamieni, pere i zota. Sztuk jest skomponowa co piknego z niepozornych
materiaw jak oszaamiajce dekoracje paacu Alhambra w Grenadzie,
wykonane z gipsu, drewna i ceramiki. Proste rodki, a efekt zapiera dech
w piersiach.

Ale nie trzeba by arabskim budowniczym, eby stosowa minimalizm. Przydaje si

on te na co dzie, czasem do zupenie przyziemnych celw, chociaby takich jak
gotowanie. Uywam prostych skadnikw, w wikszoci lokalnych, unikam
egzotyki i produktw, ktre trzeba sprowadza z drugiego koca wiata. W dodatku
ze wzgldw zdrowotnych jestem na diecie bezglutenowej. Nie chcc zbankrutowa
ani spdza w kuchni poowy ycia, musz wyta wyobrani, by mimo
ogranicze tworzy rnorodne, tanie i szybkie dania. ongluj przyprawami,
zuywam to, co znajd w lodwce, wykorzystuj warzywa i owoce, na ktre
przyszed sezon, czsto przywiezione od rodzicw ze wsi. Czasem jednym
skadnikiem da si odmieni dobrze znany przepis.
Najwicej satysfakcji czerpi jednak z bawienia si minimalizmem
w garderobie. Przypomina to troch budowanie z klockw. Jeli kady klocek mog
poczy z kadym, to nawet majc ich niewiele, jestem w stanie wyczarowa
mnstwo niepowtarzalnych zestaww. To dodatkowa okazja do gimnastyki umysu
i wyobrani. Mona by wietnie ubran, majc nieograniczony budet i garderob
wielkoci naczepy tira, ale o wiele zabawniej jest, gdy osiga si ten efekt za
pomoc ubra mieszczcych si na kilku pkach i wieszakach. No i taniej.

Dobrowolne ograniczenie sobie moliwoci wyboru wydaje si na pierwszy rzut

oka utrudnieniem, ale naprawd uatwia ycie. Kiedy ma si mniej decyzji do
podejmowania, podejmuje si je szybciej. W czasach P RL -u te mielimy
ograniczony wybr, ale wtedy decydowa za nas kto inny, co wcale nie byo
wygodne. Teraz jednak, kiedy mamy niemal nieograniczony wachlarz opcji,
moemy sami okrela kryteria tych ogranicze. Wpyw na zdrowie, cena, jako,
materia? Ustanowienie wasnych zasad wie si z pewnym wysikiem, wymaga
poznania siebie, lecz jest to warte zachodu.

Zapytano mnie ostatnio, czy odkd zrezygnowaam z dawnego stylu ycia, nie mam
poczucia, e co mnie omija. Owszem, sporo mnie omija: stresy, zaduenie
i popiech, lizganie si po powierzchni zdarze i bezrefleksyjna konsumpcja.
W zamian jestem pani wasnego czasu, sama ksztatuj swoje otoczenie,
wykorzystuj i rozwijam swj twrczy potencja. I przez wikszo czasu wietnie
si bawi. Ciesz si yciem i obecnoci bliskich. Nie czuj alu za tym, co
utraciam.
Rewolucja

Wszyscy jestemy czci systemu, ktry zmusza nas do pracy, popiechu i ycia
w stresie, obojtny na indywidualne potrzeby i pragnienia. Kto mgby pomyle,
e piszc o sposobach przeciwstawiania si tym naciskom, namawiam do obalenia
systemu. Do czsto spotykam si z pytaniem, czy chciaabym, aby minimalizm
zyska szerok popularno.
Oczami wyobrani widz te hasa na sztandarach i transparentach: M I N I M A LI ZM
W K A D Y M D O M U I ZA GRO D ZI E! M I N I M A LI CI WSZY STK I CH K RA J W, CZCI E
SI ! M N I EJ ZN A CZY WI CEJ ! D A M Y P RAWA D O N I EP O SI A D A N I A ! STO P
K O N SU M P CJ I ! A TY, CZY WY RZU CI E J U SWJ TELEWI ZO R?
Tumy nowo
nawrconych maszeruj ulicami, pal centra handlowe i fast foody, niszcz
samochody rydwany szatana, a nastpnie przejmuj wadz i ogaszaj manifest.
Minimalizm staje si oficjaln pastwow ideologi. Konfiskuje si majtki
i komisyjnie niszczy sprzt elektroniczny. Na stosach pon lalki Barbie (wraz
z Kenami) oraz konsole do gier. Zwolennicy konsumpcji przechodz do podziemia
i w ukryciu planuj kontrrewolucj. Na tajnych kompletach modzie poznaje
biografi Stevea Jobsa i uczy si obsugi iPhonew oraz tabletw
(konsumpcjonistom udao si uratowa kilka egzemplarzy).
Bzdura, prawda? Minimalizm nie jest przecie ideologi, trudno rwnie
nazwa go stylem ycia, wahaabym si te uy okrelenia filozofia yciowa.
Wystarczy spojrze na ludzi, o ktrych wspomniaam na kartach tej ksiki,
i innych minimalistw. yj bardzo rnie. Tofalaria ma wolny zawd, podobnie
jak ja. Weronika pracuje w korporacji i bardzo to sobie chwali. Ojciec Krzysztof
skupia si na sferze duchowej. Konrad i Magda postawili na rodzin. Najbardziej
znany polski minimalista, Orest Tabaka, powici si coachingowi
i podrowaniu, dziaa take w grupie teatralno-cyrkowej. Arek Recaw porzuci
prnie rozwijajc si karier finansisty, by zosta, jak to okrela, wczykijem,
biegaczem i rowerzyst (oraz weganinem). Byoby przesad mwi, e czy nas
styl ycia czy wsplna filozofia.

Fakt, naleymy do jednego pokolenia, co raczej nie jest przypadkiem. Wydarzeniem

pokoleniowym by dla nas przeom ustrojowy. Dziecistwo jeszcze w P RL -u,
doroso ju w nowej rzeczywistoci. To na pewno nie pozostao bez wpywu na
nasze zainteresowanie minimalizmem i dobrowoln prostot.
Wszyscy dymy do wiadomego ycia. Pragniemy, by byo ono dobre,
zrwnowaone i harmonijne. Nie odpowiada nam popularny model sukcesu
definiowanego w kategoriach kariery, sawy i majtku. Uywamy tego samego
narzdzia, ale osigamy odmienne efekty, bo jestemy rni i mamy rne
motywacje. Od zmczenia nadmiarem i popiechem, przez oszczdno lub ch
zmniejszenia swojego wpywu na rodowisko, po wiar i pragnienie bycia bliej
Boga. I wiele innych. Mona nawet posuy si minimalizmem, by na nowo
zdefiniowa swj styl i przemyle skad garderoby albo pozby si kompleksw
i lepiej poczu si w swoim ciele. Mamy przecie rne potrzeby i pragnienia. Fakt
posugiwania si podobnymi narzdziami nie czyni z nas wyznawcw jakiejkolwiek
ideologii czy filozofii.

Stosowanie minimalizmu moe mie rne skutki, midzy innymi pozbycie si

nadmiaru, wprowadzenie porzdku, zwolnienie tempa ycia, zrwnowaenie
zachowa konsumpcyjnych, uwiadomienie sobie swoich priorytetw. Dla wielu
osb zakoczy si pewnie na tym etapie. Niektrzy zechc pj dalej. Zaczn
zadawa sobie gbsze pytania, narzuca sobie dyscyplin, pracowa nad swoim
stosunkiem do przedmiotw i nad emocjami. Szuka granic komfortu, podnosi
poprzeczk, bada korzyci, jakie mog przynie pewne samoograniczenia. Nie
oznacza to denia do ascezy ani popadnicia w obsesj nieposiadania. Chodzi
o szukanie granicy, sprawdzanie, co jest konieczne, a co tylko niepotrzebnie
pochania czas i energi.

Spotkaam si te z opini, e minimalizm jest drog do szczcia. Brzmi kuszco,

wrcz fantastycznie. Oto wreszcie sprawdzony i skuteczny sposb, potwierdzony
opiniami licznych entuzjastw, ktrzy wyprbowali go na wasnej skrze i s
gotowi da wiadectwo. Tyle e szczcie to stan subiektywny i indywidualny. Wielu
ludziom wyeliminowanie chaosu i nadmiaru pomoe dostrzec, co stoi na
przeszkodzie do osignicia tego stanu, nie da si jednak zagwarantowa, i
zadziaa to w kadym przypadku.

Jeli minimalizm ma prowadzi do rewolucji, to wystarczy, by odbywaa si ona na

poziomie jednostkowym. Mahatma Gandhi powiedzia: Bd zmian, ktr
pragniesz ujrze w wiecie. Myl, e takie podejcie ma najwikszy sens.
Najlepsze s zmiany zaczynajce si od wiadomoci pojedynczych osb. Nie na
si i odgrnie, lecz z wewntrznego przekonania. Jeli potrzeba rewolucji, niech
nastpi w yciu danego czowieka. Zamiast pomstowa na system, lepiej zacz od
siebie, od tego, na co ma si bezporedni wpyw. Moliwe, e nasz przykad
i dowiadczenia zachc innych do przeprowadzenia rewolucji u siebie. Tak jak
zachciy najpierw mnie, a potem wiele innych osb, ktre poszy za moim
przykadem. Jeli tych maych rewolucji bdzie wicej, pocz si w kocu niczym
krople wody w strumienie i rzeki. Mikrozmiany przeo si na du zmian,
zauwaaln rwnie w makroskali. Jak mogaby ona wyglda i dokd mogaby
nas zaprowadzi, nie wie chyba nikt. Mam jednak nadziej, e nie tylko ja jestem
tego ciekawa.
Przypisy

[1] Prze. Jacek Manicki.

BLA CK PUBLIS HING
Woowiec 11, 38-307 Skowa

Redakcja: red a kc ja @ bla c kpublis hing.pl

Sekretariat: ul. Kotaja 14, III p., 38-300 Gorlice
tel. +48 18 353 58 93, fax +48 18 352 04 75
s ekreta ria t@ bla c kpublis hing.pl
Promocja i marketing: ka ta rz yna @ bla c kpublis hing.pl
Dzia sprzeday: s prz ed a z @ bla c kpublis hing.pl
E-booki: ebooki@ bla c kpublis hing.pl

Skad: d 2d .pl
ul. Sienkiewicza 9/14, 30-033 Krakw
tel. +48 12 432 08 52
e-mail: info@ d 2d .pl

Woowiec 2014
Wydanie I
Ark. wyd. 5,4

Cena 24,90 z