Atllasi I Bimeve Mjeksore Aromatike Dhe Kerpudhave - FINAL

ATLAS I
BIMVE MJEKSORE
AROMATIKE
DHE I KRPUDHAVE
Prishtin
2015
ATLAS I
BIMVE MJEKSORE
AROMATIKE
DHE I KRPUDHAVE
Prishtin
2015
ATLAS I
BIMVE MJEKSORE
AROMATIKE
DHE I KRPUDHAVE
Autori:
Prof. Dr. Fadil Millaku
Recensent:
Prof. Dr. Ferat Rexhepi
Lektor:
Mr. Shefqet Riza
Botues:
Helvetas Swiss Intercooperation
- S4RE & Operatort kryesor t
bimve mjeksore aromatike dhe t
krpudhave n Kosov
Tirazhi: 500
ENVINION
Hyrje
Bimt mjeksore aromatike (BMA)
dhe pemt frutore t egra (PFE)
jan prdor nga koht e lashta dhe
edhe sot prdoren n mjeksin
tradicionale nga popujt e ndryshm,
por shum nga kto bim sot jan
hulumtuar n aspektin shkencor dhe
ato jan prbrsit kryesor t shum
ilaeve q prodhohen nga kompanit
e ndryshme botrore farmaceutike.
Edhe n Republikn e Kosovs rriten
rreth 300 lloje t BMA dhe PFE, q
paraqesin nj resurs t rndshishm
kombtar dhe pr kt arsye ato
duhet t ruhen dhe t mohen si t
tilla. Grumbulluesit e BMA dhe PFE
duhet t punojn n prputhje me
standardet e prgjithshme q krkohen
nga BE. Pr t arritur kto standarde
grumbulluesit duhet t ken njohuri
t prgjithshme pr BMA dhe PFE,
duhet t njohin BMA dhe PFE, teknikat
e vjeljes, t transportit, t tharjes,
staxhionimit dhe paketimit, rregullat
kryesore pr grumbullim t qndrushm
t BMA dhe PFE.
BMA dhe PFE duhet t mblidhen:

vetm kur kan cilsin m t mir,
vetm pjesa dhe sasia e lejuar sipas
standardeve
n kushte t mira atomsferike
n vende t pastra dhe jo t
kontaminuara.
Pr t arritur cilsi t lart dhe
mime t mira duhet t plotsohen
kto kritere:
T ruhet pamja e jashtme;
T ken prmbatje t lart t
materieve aktive jo t kontaminuar
me mikroogranizma, metale t rnda,
pesticide etj.
Vjelja e BMA dhe PFE

Lulet duhet t vjelen n dit t mir,
pasi t hiqet vesa dhe varsisht nga
BMA posa t filloj elja ose posa
t elin t gjitha. Gjethet vjelen para
dhe gjat lulzimit varsisht nga lloji
bimor. Frutat dhe farat duhet t vjelen
pasi t jen pjekur trsisht. Rrnjt
dhe rizomat duhet t vjelen n fazn e
qetsis s bims.
Sasia e lejuar e BMA q duhet t

vjelen:
Lulet deri 70%;
Gjethet/herba deri 40%;
Farat deri 70%;
Frutat deri 80%;
Rrnjt/rizokarpet, rizomat deri 20%.
Vrejtje: Sallat e tharjes duhet t jen t
pastra, t ajrosura dhe t mirmbajtura.
Temperaturat maksimale t lejuara

gjat tharjes:
Lulet 35-40 C;
Herba dhe gjethet 40-45 C;
Farat 45-50 C;
Rrnjt, rizomat, rizokarpet 50-60 C.
Sasia e materialit t thar pr m2:

Lulet 250-500 g;
Gjethet dhe herba: 1000-1500 g;
Lvozhga dhe rrnja/rizoma
2000-2500 g.
Koha e nevojshme pr tharje:

Lulet 3-8 dit gjat vers, kurse 8-14 dit
gjat pranvers. Gjethet dhe herba 3-6
dit, kurse gjat pranvers 10-14 dit.
Rrnjt/rizomat deri 14 dit gjat vers,
kurse gjat pranvers deri 21 dit.
Achillea millefolium L.
Barpezmi, Stolisnik, Yarrow
1
Prshkrimi: Bim barishtore shumvjeare
me rizom zvarritse nga e cila krijohet nj
krcell q rritet 10-70 cm. Gjethet e ndara
pendore 0.5-1.2 cm t gjera, pak a shum me
push. Braktet e mbshtjelljes gati t shogta.
Lulet e bardha deri n t verdha t vendosura
n kaptinza me diametr 3- 5 mm, t
vendosura n vastak t dendura.
Prhapja n Kosov: Shfaqet n livadhe dhe

vende t thata me bar.
Pjest e prdorshme: Prdoret pjesa

mbitoksore (Millefolii herba) ose vetm majat
e lulzuara (Millefolii flos)
Vjelja: Posa t filloj lulzimi (maj - shtator),

prerja bhet me drapr ose me grshr.
Tharja: Lulet dhe herba thahen n furra ose

nn hije n temp. 45-50 C. Raporti: 4:1.
Kategoria terapeutike: Antiartritik,
antiinflamator, diuretik.
Kategoria terapeutike: Antiartritik,

antiinflamator, diuretik.
Prdorimi: Kundr artritisit, astms,

hemorroideve, n prmirsimin e oreksit,
kundr gazrave n organet e tretjes etj.
Prgaditja dhe doza pr prdorim t

brendshm: 4 g herba ose 3 g lule n 100 ml
uj prgatiten si aj dhe pihen 3 her n dit
nga 1 got. Pr prdorim t jashtm: 100 g
herba qiten n 20 litra uj.
Artemisia absinthium L.
Pelini, pelin, Wormwood
2
e gjat 30- 90 cm. E tr bima ka ngjyr hiri
t bardheme aromaike t fort. Gjethet jan
t mbuluara dendsisht me qime t bardha si
mndafsh me vriguj afro 1mm t gjera. Kaptinat
jan me diametr 3-4 mm. Lulet jan t verdha
n lules si piramid.
Prhapja n Kosov: Afr rrugve, n vende

me bar, gurishtore dhe e kultivuar.
Pjest e prdorshme: E tr pjesa mbi tok

(Absinthii herba).
Vjelja: Vjelet herba gjat vers (VI-VIII).
Tharja: N diell, n dhoma t freskta ose n

furra n shtresa deri 20 cm dhe deri 50 C.
Raporti: 4:1.
Kategoria terapeutike: Tonik i hidhur.
Prdorimi: Tradicionalisht prdoret pr

stimulim t oreksit, kundr t thatit n lukth
dhe n zorr. Prdoret edhe pr shrimin e
smundjeve lokale t lkurs.
Prgatitja dhe doza: 3g ekstrakt t thar

qiten n uj t val dhe pihen para shujts.
Agrimonia eupatoria L.
Rodhza, ranjenik, Agrimony
3
Prshkrimi: sht bim barishtore
shumvjeare, e gjat 50-150 cm. Gjethet
me 3-6 pal gjethzash t sharruara ose me
urza, t blerta t errta nga sipr, t bardheme
ose me push t hirta nga posht, me qime
gjndrore. Petalet 4-6 mm, t verdha ngjyr
ari vezake prmbysur. Lulet t shumta n vile
n form kalliri.
Prhapja n Kosov: N eltira pyjesh afr

rrugve, n mexha dhe n vende me shkurreta.
Pjest e prdorshme: Herba (Agrimoniae

Herba).
Vjelja: Herba vjelet gjat kohs kur ka filluar

lulzimi (V-VIII) ose gjethet gjat muajit VIII-IX.
Tharja: Thahet n dhoma t freskta ose n

furra n shtresa deri 20 cm, deri 50 C.
Raporti: 4:1.
Kategoria terapeutike: Diuretik, antidiarreal,

astringjent.
Prdorimi: Tradicionalisht sht prdor

pr ndaljen e gjakderdhjes, kundr diarres,
shrimit t plagve, veshkave, reumatizmit dhe
artritisit.
Prgatitja dhe doza: Prdoret si tablet

n shum preparate farmaceutike komerciale
ose si aj. Prgatitet 1.5 g herba n l litr uj
t vluar dhe prdoret 2-3 her n dit nga nj
got 200 ml.
Althea officinalis L.,
Mullanja mjeksore, ljez,
Marshmallow
4
shumvjeare deri n 2 m e lart, me rrnj
t gjata dhe t trasha. Ka gjethe t mdha
t vriglluara deri n mes me bishta t gjat,
me push. Kurora ka 5 petale m t mdha
se kupa. Thek shum, vezorja e rrumbullakt.
Fruti merikarp shumpjessh me nga nj far.
Lulzon nga maji deri n gusht. Tr bima
sht e mbuluar me qime t dendura.
Prhapja n Kosov: N vende t lagshta

dhe afr kanaleve me uj.
Pjest e prdorshme: Rrnja (Althaeae

radix); lulja (Althaeae flos) dhe gjethi (Althaeae
folium).
Vjelja: Vjelja e rrnjve t bimve dy ose

trivjeare bhet n vjesht (X-Xl) dhe n
pranver (ll-Vl). Lulet dhe gjethet vjelen gjat
pranvers dhe vers.
Tharja: Thahet n dhoma t freskta ose n

furra n shtresa deri n 20 cm, deri n 50 C
(gjethi dhe lulja), deri n 60 C (rrnja).
Raporti 4:1 (rrnja), 5:1 (gjethi), 6:1 (lulja).
Kategoria terapeutike: Antiirritant,

ekspektorant.

kundr kollitjes, ftohjes, ulcerave, inflamacionit
t gojs, t fytit dhe t mushkrive.
Prgatitja dhe doza: Brenda dits

rekomandohet t prdoren 6 g rrnj ose 5 g
gjethe q prgatiten si aj n uj t vakt.
Bellis perenis L.,
Luleshqerre, bijela rada, Daisy
5
shumvjeare deri 20cm e lart, me rrnjt
kacavjerrse, gjethet rozet n form lopate,
krcejt pa gjethe me vetm nj lules, lulesa
me lule ansore ngjyr t bardh ose trndafili
dhe ato qendrore ngjyr ari.
Prhapja n Kosov: N livadhe dhe n

lugina nga zona e ult, malore dhe subalpine.
Pjest e prdorshme: Lulesat (Bellidi flos).
Vjelja: Lulesat vjelen nga marsi deri n korrik.
Tharja: Lulesat duhet thar n dhoma t

freskta ose n furra n shtresa t holla n
temperatur deri n 50 C. Raporti 5:1.
Kategoria terapeutike: Diuretik, pastrues i

gjakut dhe i mushkrive.
Prdorimi: Forcon prostatn, pastron gjakun

dhe mushkrit, shron lndimet e brendshme
dhe lkurore.
Prgatitja dhe doza: Ekstrakti i thar

prvlohet me uj t val dhe pihet si aj 3 her
n dit jo m gjat se 8 dit.
Betula pendula Roth.
Mshtekna, breza, Birch
6
Prshkrimi: Dru me lvore t bardh e gjat
deri n 30 m. Gjethet jan 2-7 cm, trekndore
ose romboide me maj t gjat dhe t mpreht
dy her t dhmbzuar si sharr. Gjethet e reja
ngjitse, t vjetrat t shogta. Frutat t vogla
me dy flatra cipthata.
Prhapja n Kosov: N pyje t zons

malore t Maleve t Sharrit dhe t Alpeve
Shqiptare ose e kultivuar n parqe si
dekorative.
Pjest e prdorshme: Gjethet (Betulae

folium), lvorja (Betulae cortex), lngu i nxjerr
nga lvorja (Betulae pix).
Vjelja: Gjethet vjelen n pranver dhe n fillim

t vers (IV-VI), gatht (sythat) vjelen gjat
dimrit (XII-II).
Tharja: Tharja bhet n furra n temperatur

deri 50 C. Raporti: 4:1 (gjethe), gatht 3:1.
Kategoria terapeutike: Diuretik (gjethet),

antiseptik (lngu i lvores).
Prdorimi: Gjethet prdoren n trajtimin e

infeksioneve t rrugve urinare dhe si diuretik
n raste t smundjeve reumatizmale. Lngu
(vaj) prdoret kundr ekzemave, psoriazes, etj.
Prgatitja dhe doza: Infuzionet, tinktuara

dhe ekstrakti prgatitet nga 2-3 g t gjetheve
t thata. Marrja mund t jet orale (si aj) 3
her n dit.
Centaurium erythrea L.,
Kantarion, crveni, Centaury
7
Prshkrimi: sht bim dyvjeare me krcell
t thjesht ose t degzuar 15-50 cm, me
gjethe bazale vezake deri eliptike n rozet.
Gjethet krcellore t vogla me tri nervura. Lulet
trndafili ose trndafili t purpurta.
Prhapja n Kosov: sht mjaft e prhapur

n vende me bar nga zona e ult deri n
zonn subalpine.

mbitoksore (Centaurii herba).
Vjelja: Gjat muajve Vl-Vll.
Tharja: Duhet br n furra n temperatur

deri n 50 C ose n dhoma ku ka rrymim t
ajrit. Raporti: 5:1.
Kategoria terapeutike: Tonik i hidhur.

herba kundr etheve, smundjeve t organeve
tretse, rrugve urinare, pastrimit t gjakut etj.
Prgatitja dhe doza: Preferohet 6 g herba

ose 1-2 g ekstrakt n dit si aj.
Chelidonium majus L.
Latrapeci, rusa, Celandine
8
shumvjeare e gjat 30 -90 cm, me lng
qumshtor ngjyr portokalli n t verdh.
Gjethet e blerta pendore t ndara, t siprmet
pendore t ara. Lulet t verdha, 4 petale.
Kapsula 3-5 cm e zgjatur si bishtaj me shum
fara t zeza.
Prhapja n Kosov: sht e perhapur

n vende gurishtore me hije dhe djerrina nga
ultsirat deri n zonn subalpine.

mbitoksore si ekstrakt (Chelidonii herba) dhe
rrall rrnja.
Vjelja: Gjat muajve V-Vll.

deri n 50 C ose n dhoma ku ka rrymim t
ajrit. Raporti 5:1.
Kategoria terapeutike: Antimikorbial,

spasmolitik, bronkial, gastrointestinal,
antitumoral lkuror etj.

kundr lythave dhe smudjeve tjera t lkurs.
Prgatitja dhe doza: Ekstrakti i nxjerr

ka alkaloid q duhet t prdoren konform
standardeve mjeksore. Doza ditore: 2- 5 g
mas e that prvlohen me150 ml uj dhe
qndron 10 minuta, e m pasaj merret 3 her
n dit.
Cichorium inthybus L.
Cikore, vodopija, Chicory
9
Prshkrimi: Bim barishtore shumvjeare e
gjat 80 -100 cm, me gjethe pendore t ara
gjysmkrcell-pushtuese dhe rrnj t trash.
Kaptinzat 11-10 mm. Lulet blu ngjyr qielli t
gjata sa trefishi mbshtjells.
Prhapja n Kosov: E prhapur n vende

gurishtore me bar e kullota, djerrina nga
ultsirat deri n zonn malore.

mbitoksore si ekstrakt (Cikori herba) dhe rrall
rrnja (Cikori radix).
Vjelja: Bhet gjat muajve t vers V-IX, kurse

rrnjt n vjesht (IX-XI).

deri n 45 C (lulja), rrnja deri n 60 C ose n
vende ku ka rrymim t ajrit.
Raporti: lulet 6:1, rrnja 3:1.
Kategoria terapeutike: Tonik, laksativ,

diuretik etj.

kundr gurve n mshikzn dhe n veshka,
n pastrimin e gjakut dhe kundr reumatizmit.
Prgatitja dhe doza: Prgatiten 40 g mas e

that n I lug uj t val. 3 her n dit pihet
nga 1 got uj.
Colchicum autumnale L.
Xhrrokulli vjeshtor, balu ak,
Meadow saffron
10
me gjethe lineare me qepujk nntoksore
deri 4 cm. Ka lulet e mdha ngjyr jorgovani q
dalin n vjesht. Fruti kapsoll sa nj arr q
piqet n qershor-korrik me shum fara ngjyr
t murrme.
Prhapja n Kosov: E prhapur n livadhe

m lagshtir t zons kodrinore dhe malore.
Pjest e prdorshme: Qepujka (Colchici

tuber), farat (Colchici semen) dhe lulet e
freskta.
Vjelja: Farat vjelen gjat vers (VI-VII) kur

fillon arja e kapsolls.

deri 50o C ose n vende ku ka rrymim t ajrit.
Raporti: 3:1.
Kategoria terapeutike: Kolhicin - kundr

marramendjes dhe cerozave.

kundr zjarmis dhe alergjis.
Prgatitja dhe doza: sht bim shum

helmuese dhe doza ditore e colchicins duhet
t jet nn 8 mg.
Crataegus monogyna Jacq.
Murrizi, bijeli glog, Hawthorn
11
Prshkrimi: Shkurre ose dru q rritet deri
n 10 m, me gjethe me 3 - 7 vriguj gjator t
mprehta ose gati shyte. Ndajgjethzat t
plota, heshtore. Lulet me diametr 8-15 mm
t vendosur n vastak. Shtyllza I. Fruti
brthamor 6 -10 mm, i kuq.
Prhapja n Kosov: E perhapur n pyje

t dushkut, n vende me shkurre dhe n
djerrishte.
Pjest e prdorshme: Gjethet me lule

(Crataegi folium cum flore) dhe fruti (Crataegi
fructi)
Vjelja: Gjethet dhe lulet vjelen gjat kohs kur

sapo ka filluar lulzimi. (V-VI): Raporti 6:1, kurse
frutat n vjesht (X-XI),

deri n 50 C, ose n vende ku ka rrymim te
ajrit. Raporti 3:1
Kategoria terapeutike: Kardiotonik.
Prdorimi: Produktet e murrizit pdoren

pr shrimin e smundjeve t zemrs dhe
insuficiencs kardiake (NYHA shkalla I dhe II).
Prgatitja dhe doza: Mjeksia moderne

rekomandon 600 - 900 mg (ekstrakt)/dit.
Ekstrakti prvlohet me uj t val dhe pihet
3 her n dit nga nj got. Shrimi duhet t
zgjas s paku pr 6 jav.
Equisetum arvense L.
Kputja e arave, rastavi , Horsetail
12
Prshkrimi: Bim barishtore 20-40 cm e lart,
q ka dy lloje t krcellit: sporembajts (deri
5 mm t trash) me ngjyr t bardheme ose
si t ndryshkut q dalin hert n pranver dhe
krcejt shterp me ngjyr t blert, ku fundi i
kllfit sht i gjelbr n kafe.
Prhapja n Kosov: E prhapur n toka me

lagshtir, djerrishte, ara etj.
Pjest e prdorshme: Pjesa mbitoksore

(Equiseti herba).
Vjelja: N fillim t vers (VI-VII) kur krcejt t

jen t gjelbr dhe t freskt.
Raporti 5:1.

deri n 50 C, ose n vende ku ka rrymim t
Kategoria terapeutike: Diuretik,

antibakterial.
Prdorimi: Prdoret si diuretik n infeksionet

e traktit urinar, i lufton bakteret, pastron veshkat
etj.
Prgatitja dhe doza: Pr prdorim t

brendshm prdoren 2-4 g mas e that n
dit n uj t val si aj 3 her n dit. Pr
prdorim t jashtm: 10g/ 1 lug uj.
Fumaria officinalis L.
Lulepllumbi mjeksor, rosnica,
Fumitory
13
Prdorimi: Bim barishtore nj ose dyvjeare
e gjat 2- 80 cm, pa arom dhe me shije t
hidhur; me krcell t holl dhe t degzuar q
shpesh shtrihet pr tok me gjethet dy her
pendore vizake t mprehta. Lulet n lulesa vile.
Kurora rreth 9 mm.
Prhapja n Kosov: E prhapur n ara, n

kopshte etj.

(Fumariea herba).
Vjelja: Gjat pranvers dhe vers (IV-XI).

deri n 50 C, ose n vende ku ka rrymim t
Kategoria terapeutike: Spasmolitik, diuretik.
Prdorimi: Prdoret n shrimin e

smundjeve t organeve t tretjes, si diuretik
dhe n shrimin e psoriazs dhe ekzemave.
Prgaditja dhe doza: aji i prgatitur n uj

t val nga 2- 3 g herba t thar prdoret 3
her n dit nga nj got para buke.
Gentiana lutea L.
Sanza, sr anik, Gentian
14
Prshkrimi: Bim barishtore shumvjeare,
60 -150 cm e lart, e padegzuar dhe me
rizom t degzuar e mishnore deri 1m t
gjata dhe 2-12 cm t trasha. Gjethet eliptike
t poshtme jan t mdha (20-30 x 6-12cm)
me 5-7 nervura. Lulet e verdha t grupuara
n lulesa n sqetulln e gjetheve. Fruti
kapsoll me shum fara.
Prhapja n Kosov: sht e prhapur n

kullota t zons malore deri alpine (Malet e
Sharrit, Alpet Shqiptare, Kopaonik).
Pjest e prdorshme: Rizoma dhe rrnjt

(Gentianae radix).
Vjelja: Gjat vjeshts deri n dimr (IX-XII).

deri n 65 C, ose n diell. Raporti 4:1.
Kategoria terapeutike: Digjestiv dhe pr

stomak.
Prdorimi: Rrnjt e sanzs prdoren si

tonik, rrits t oreksit, kundr anaureksis dhe
kundr smundjeve t lukthit.
Prgatitja dhe doza: aji i prgatitur n uj

t val nga 2-3 g t thar herba prdoret 3
hre n dit nga nj got para buke.
Hedera helix L.
Urthi, brtan, Cammon ivy
15
Prshkrimi: Bim liane shumvjeare, me
krcell t mbshtetur mbi drur me ann e
rrnjve adventive. Gjethet lkurore me vriguj.
Degt e reja me qime si yll. Lulet t verdha n
t gjelbr t grupuara n ombrella.
Prhapja n Kosov: Rriten n pyje e ngjitur

pr drunj.
Pjest e prdorshme: Prdoren gjethet

(Hederae folium).
Vjelja: Gjat vers (V-VIII).

deri n 50 C. Raporti: 5:1.
Kategoria terapeutike: Ekspek torant,

spasmolitik, sekretolik.
Prdorim: Tradicionalisht sht prdor

kundr kollit dhe infeksioneve kronike t
rrugve respiratore.
Prgatitja dhe doza: Rekomandohen 1.5 g

gjethe t thara t prgatiten si aj dhe t
prdoren dy her n dit.
Hypericum perforatum L.
Lulebalsami, kantaria,
St. Johns wort
16
30 -100 cm e degzuar n maje. Krcelli ka
pak gjethe, kurse n maj shum lule t verdha.
Gjethet kan form vezake ose lineare deri n
3 cm.
Prhapja n Kosov: Rriten n vende t

papunuara, n livadhe, n kullota eltira pyjesh
etj.
Pjest e prdorshme: Prdoren pjesa e

krcellit me lule (Hyperici herba).
Vjelja: Korret me drapr pjesa e krcellit me

lule gjat vers (VI-VIII).

deri n 50 C. Raporti: 4:1.
Kategoria terapeutike: Antidepresant,

qetsues.
Prdorimi: Prdoret pr qetsim nervor,

kundr depresionit, plagve nga djegia,
smundjeve t lukthit, infeksioneve t kanaleve
urogjenitale dhe qafs s mitrs.
Prgatitja dhe doza: Rekomandohen 5 g

herba t thar n 0.5 l uj t vluar t pihet 3
her n dit.
Juniperus communis L.
Dllinja e zez, smreka, Juniper
17
Prshkrimi: sht bim shkurre 2- 5 m e lart
me gjethe gjilprore t gjata 10 -15 mm dhe
2 mm t gjra t drejta therse t dendura.
sht bim dioike, ku lulet femrore jan n nj
bim, kurse lulet mashkullore n bim tjetr.
Prhapja n Kosov: Rritet kudo nga zona e

ult deri te ajo e lart.
Pjest e prdorshme: Fruti (Junipri fructus).
Vjelja: Kur t jen pjekur frutat (IX-X).

deri 55 C. Raporti: 4:1.
Kategoria terapeutike: Diuretik, antiseptik,

antireumatik.
Prdorimi: Prmban vajra eterike q prdoren

n shrimin e organeve urinare si antiseptik, n
prmirsimin e qarkullimit t gjakut etj.
Prgatitja dhe doza: Infuzinoni duhet t

prgatitet nga 0.5 g frut t grimcuar n 150 ml
uj dhe t pihet si i freskt.
Malva sylvestris L.
Mllaga e egr, divlji sljez, Mallow
18
Prshkrimi: sht bim barishtore dy ose
shumvjeare, deri 1.5 m e lart me gjethe t
rrumbullakta, n form veshke, n form zem-
re nga 3-7 vriguj ura-ura me bishta t gjat.
Petalet trndafili deri t purpurta 13-30 mm,
3 her me t gjata se sepalet.
Prhapja n Kosov: Rritet n vende me

bar, buz rrugve dhe n kullota.
Pjest e prdorshme: Gjethet (Malvae

folium) dhe lulja (Malvae flos).
Vjelja: Gjethet dhe lulet vjelen gjat pranvers

dhe vers (V-VIII).

45-50 C (gjethet). Raporti: 5:1 (gjethet),
8:1 (lulja).
Kategoria terapeutike: Qetsues dhe

kundr dhimbjeve.
Prdorimi: Prdoret pr shrimin e mukozs

s gojs, fytit, lukthit si dhe si qetsues.
Prgatitja dhe doza: 5 g ekstrakt gjethe ose

lule t thara prvlohen n 150 ml uj t val
dhe prdoren brenda dits.
Matricaria recutita L.
Kamomili, kamomili,
German chamomile
19
Prshkrimi: Bim barishtore njvjeare
15-60 cm. Ka rrnj t holla e gjethe t
ngushta pendore t ndara 2 -3 her. Lulet
i ka me arom karakteristike n kaptin e
cila kur kputet mbetet n hapsir.
Prhapja n Kosov: Rritet afr rrugve dhe

vendeve gurishtore ku shkelen.
Pjest e prdorshme: Lulet (Matricaria flos).
Vjelja: Lulet vjelen gjat pranvers dhe vers

(V-VIII).
Tharja: Duhet br n furra ose n vende t

freskta, n temperatur deri n 45 C.
Raporti: 5:1.
Kategoria terapeutike: Antiinflamator,

antiseptik, karminativ.
Prdorimi: Prdoret kundr inflamacioneve t

mukozs dhe lkurs, kundr gazrave n lukth,
ngrit si qetsues etj.
Prgatitja dhe doza: 2 g lule e thar n nj

got prvlohet me uj t val, mbulohet pr 5
minuta dhe pihet si aj.
Melilotus officinalis L.
Meliloti mjeksor, draljika,
Yellow melilot
20
Prshkrimi: sht bim dyvjeare me
krcell t degzuar, me gjethet treshe vezake
t siprmet eliptike. Lulet i ka t verdha n
lulesa shumlulesh vile. E tr bima ka arom
kumarine.
Prhapja n Kosov: Afr rrugve, n vende

me lagshtir, n ara etj.
Pjest e prdorshme: Prdoret pjesa me

gjethe dhe lule (Meliloti herba).
Vjelja: Herba vjelet gjat vers (VI-VII).

Raporti: 5:1.
Kategoria terapeutike: Kundr t njturit

dhe si venotonik.
Prdorimi: Prdoret pr shrimin e

hemorroideve, venave t zgjeruara etj.
Prgatitja dhe doza: Prgatitet si pomad

me t ciln lyhen hemorroidet ose mbulohen
venat e zgjeruara.
Mentha piperita L.,
Nengjiku, metvica, Peppermint
21
shumvjeare deri 1m e lart me rizom
t zhvilluar mir, q shrben pr shumzim
vegjetativ. Krcelli sht katrkndor shpesh
me ngjyr t gjelbr n t kuqrrem. Ka lulet
e vogla me ngjyr t kaltra t grumbulluara n
qerthuj.
Prhapja n Kosov: Rritet si e rrall pran

lumenjve ose e kultivuar.
Pjest e prdorshme: Gjethet (Menthae

piperitae folium).
Vjelja: Herba vjelet gjat pranvers (V-VI).

Raporti: 4:1.
Kategoria terapetuike: Kundr t njturit

dhe si venotonik.
Prdorimi: Prdoret kundr ftohjes, pastron

lukthin, stimulon mlin, forcon punn e
zems etj.
Prgatitja dhe doza: 2 g gjethe prvlohen

me uj val 3 her n dit.
Origanum vulgare L.,
Rigoni, vranilova trava, Oregano
22
shumvjeare aromatike deri 90 cm e lart, e
pasur me qime gjndrore dhe gjethe vezake
kndrejta. Lulet t kuqrremta, rrall t bardha.
Perhapja n Kosov: Rritet n vende me

bar, me shkurreta, n eltira pyjesh ose e
kultivuar.

(Origani herba).
Vjelja: Herba vjelet gjat fazs s lulzimit

- vers (V-VII).

Raporti: 4:1.
Kategoria terapeutike: Pr trajtim t lukthit

dhe ekspektorant.
Prdorimi: Prdoret kundr ftohjes dhe gripit,

bronkitisit etj.
Prgatitja dhe doza: 3x2 g herba

prvlohen me uj val dhe prdoret si aj.
Prunus spinosa L.
Kulumbria, crni trn, Blackthorn
23
Prshkrimi: sht bim shkurre deri 5 m e
lart, me gjemba dhe gjethe eliptike vezake.
Lulzon n prill, lulet jan t bardha, kurse
frutat t rrumbullakta me ngjyr t kaltr.
Prhapja n Kosov: Rritet n mexha, buz

rrugve, n vende t papunuara etj.
Pjest e prdorshme: Lulja (Pruni spinosae

flos) dhe fruti (Pruni spinosae fructus).
Vielja: Lulet vjelen n prill, kurse frutat n

vjesht (X).

freskta. Temperatura: lulet deri n 45 o C, frutat
n 60o C. Raporti: 6:1 (lulet), 3:1 (frutat).
Kategoria terapeutike: Astringjent, diuretik.
Prdorimi: Frutat prdoren kundr

inflamacioneve n trajtimin e gojs, fytit,
rrugve t frymmarrjes; pastaj forcon lukthin,
rrit oreksin dhe largon ngret n bark.
Prgatitja dhe doza: 2x2 g lule t thara

prvlohen me uj val dhe prdoret si aj ose
4 g frute zihen dhe prdoren si aj.
Primula veris L.
Agulie e vrtet, jaglac, Cowslip
24
atraktive me gjethe vezake ose vezake gjatore
n rozet me nj bisht me flatra t gjera.
Ka lulet ngyr ari ose t verdha n lulesa t
prkulur. Kupa 8-20 mm kambanore, ndrsa
kurora 8-30 mm. Kapsula vezake 10-30 cm.
E afrt me t n aspektin morfologjik dhe
mjeksor sht Primula elatior.
Prhapja n Kosov: E perhapur nga

700-2000 m. Pjest e prdorshme: Lulet
(Kupa dhe kurora Primulae flos cum calycibus)
dhe rizomat, rrenjt e tretura (Primula radix).
Pjest e prdorshme: Lulet (Primula flos)

dhe rrnjt (Primula radix).
Vjelja: Vjelja e luleve bhet hert n pranver

pasi t ken elur (30-40% e luleve nuk
mblidhen). Vjelja e rrnjve dhe e rizomave
lejohet vetm te aguliet e kultivuara dhe pas
pjekjes s farave.
Tharja: Lulet thahen n furra ose nn hije n

temp. 45-50 C; Raport: 7:1. Rrnjt thahen n
furra n 60 C. Raporti: 4: l.
Kategoria terapeutike: Ekspektorant,

sekretolitik.
Prdorimi: Lulet dhe rrnjt prdorn si

ekspektorant n shrimin e bronkitisit, kollit,
nga myku, t ftohurit dhe pezmatimi i hunds
e fytit.
Prgatitja dhe doza: 1 got me uj

val /2-4 g lule ose 0,2- 0,5 g. rrnj. Si
ekspektorant infuzioni mblsohet me mjalt
dhe prdoret do 2-3 or.
Pulmonaria officinalis L.
Pulmonaria mjeksore, plu nica,
Cammon lung-wort
25
deri 45 cm e lart me rizom t holl nga e
cila zhvillohet krcelli dhe gjethet. Tr bima e
mbuluar me qime t ashpra nga sipr, gjethet
gati pa gjndra, shpesh me njolla. Kurora n
fillim e kuqe, me von vjollc.
Prhapja n Kosov: Rritet n pyje dhe n

vende me shkurre. E shpesht sht n zonn
subalpine.
Pjest e prdorshme: Gjethet ose herba

(Pulmonariae herba).
Vjelja: Gjethet ose herba vjelen n pranver

(IV-V).

freskta, n temperatur 45 C. Raporti: 6: l.

diuretik.
Prdorimi: Prdoret si aj n pastrimin

e mushkrive nga klbaza dhe kundr
hemorroideve.
Prgatitja dhe doza: 2 g herba t thara

prvlohen me uj val, mblsohen me mjalt
dhe prdoret si aj.
Ruta graveolens L.
Rut, ruta, Rue
26
Prshkrimi: Bim gjysmshkurre deri 1 m e
lart me arom t fuqishme. Krcelli i drunjzuar
n pjesn e poshtme, kurse lart barishtor. Lulet
jan dy gjinie t verdha n lulesa ombrellore.
Kupa 5 antarsh, kurora ka 4 petale t
dhmbzuar, thek 8-10 me antere t verdha.
Prhapja n Kosov: Rritet n shkmbinj

glqeror, afr rrugve, n vende t papunuara.
Pjest e prdorshme: Gjethet (Rutae folium)

dhe herba (Rutae herba).
Vjelja: Gjethet ose herba vilen gjat vers

(V-VIII).
Tharja: Duhet br n furra deri n 50 C.

Raporti: 5: l.
Kategoria terapeutike: Tonik tradicional.
Prdorimi: Prdoret kundr epilepsis,

marramendjes, kthimit t oreksit, kokdhimbjes,
pr qetsim nervor, forcon t pamunit etj.
Prgatitja dhe doza: sht bim helmuese,

andaj nuk rekomandohet t prdoret pa
ndihmn e specialistit.
Sambucus nigra L.
Shtogu, bazga, Elder
27
Prshkrimi: sht shkurre, rrall dru deri
6 m e lart. Krcelli dhe degt kan ngiyr
hiri, druri n mes ka palc t bardh. Gjethet
e prbra nga 7 gjethza. Lulet ne lulesa
ombrell deri 30 cm. Frutat kur piqen jan
ngjyr vjollc gati t zez me tri fara dhe me
lng t kuq t mbyllt.
Prhapja n Kosov: Rritet n toka t

pasura n afersi t prronjve dhe buz pyjeve.
Pjest e prdorshme: Lulet (Sambuci flos)

dhe fruti (Sambuci fructus).
Vjelja: Lulet vjelen gjat muajit maj.
Tharja: Para se t vendosen n furra duhet

s paku 2-3 or t qndrojn n diell. Lulet
thahen n 45 C. Raporti: 6: l.
Kategoria terapeutike: Antiseptik,

astringjent, karminativ.
Prdorimi: Prdoret si aj kundr djersitjes,

pastrimit t rrugve urinare, lehtsimit t kollit etj.
Taraxacum officinale L.
Luleshurdha mjeksore,
masla ak, Dandelion
28
pa krcell, me rrnj t trasha mishtore, me
ngjyr t murme nga jasht, kurse e bardh
prbrenda. Gjethet n rozet, t gjata, t blerta
dhe pa qime t ara thellsisht dhe me maje t
mpreht. Lulet n lules kaptin me ngjyr t
verdh. Fruti aken i pajisur me qime q i bart
era.
Prhapja n Kosov: Rritet n kullota, n

livadhe, n parqe, afr rrugve etj..
Pjest e prdorshme: Gjethet e reja dhe t

freskta, rrnjt ose t dyja (Taraxi radix cum
herba).
Vjelja: Lulet dhe gjethet vilen n pranver

(Ill-V), Rrnja vilet hert n pranver (Ill) dhe n
vjesht (XI).
Tharja: Herba thahet n furra ose n vende t

prshtatshme n 45-50 C. Raporti 6: I;
Rrnja thahet n furra n temp. 60 C.
Raporti: 4:1.
Kategoria terapeutike: Diuretik, tonik i

idht.
Prdorimi: Gjethet e freskta kan vitamin

C, materie minerale etj. dhe prdoren si sallat
Rrnjt kan gjithashtu shum materie dhe
ndihmojn punn e veshkave, mlis, kundr
smundjes s sheqerit, stimulon oreksin, mbron
lukthin, kundr reumatizmit etj.
Prgatitja dhe doza: 4-5 g herba ose rrnj

merren si infuzion ose tinktur 3 her n dit.
Thymus vulgaris L.
Krasta e zakonshme, ubra,
Mother of thyme
29
Prshkrimi: Bim gysmshkurre me krcell
t holl t mbuluar me qime t bardha. Gjethet
jan t plota, t kundrejta. Lulet t shumta nn
sqetull t gjetheve dhe n maj t krcellit
me ngyr roz ose t purpurta, ndonjher t
bardha.
Prhapja n Kosov: Rritet kryesisht si e

kultivar. N Kosov jan t prhapura shum
lloje t ksaj gjinie t cilat kan prdorim t
njjt dhe rriten n vende gurishtore deri n
zonn alpine.

herba (Thymi herba).
Vjelja: Herba vjelet n ver (VI-VIII).
Tharja: Herba thahet n furra ose n vende t

prshtatshme n 45-50 C. Raport: 5:1.

spasmolitik, antibiotik.
Prdorimi: Bim q pdoret mjaft kundr

ftohjes dhe inflamacioneve t rrugve t
frymmarrjes.
Prgatitja dhe doza: 3 x 2 g herba e thar n

dit prvlohen me uj val dhe pihet si aj.
Tilia cordata L.
Bliri gjethevogl, lipa, Lime
30
Prshkrimi: Bim drunore deri 30 m e lart.
Gjethet nga faqja e poshtme t shogta, vetm
n kndet e nervurave me tufa qimesh, ngjyr
ndryshku 3-9 cm. Lulesa me 4-15 lule. Fruti
rreth 6 mm.
Prhapja n Kosov: Rritet n pyje t zons

kodrinore dhe malore, pastaj si bim dekorative
n parqe dhe rreth rrugve.
Pjest e perdorshme: Lulja me brakte (Tilia

flos).
Vjelja: Lulet dhe braktet s bashku vjelen posa

t filloj elja e luleve dhe mbaron kur elin t
gjitha lulet. (V-VI).
Tharja: Tharja bhet n furra ose n vende t

prshtatshme n 45-50 C. Raporti: 5:l.
Kategoria terapeutike: Sedativ i but,

djersits (diaforetik).
Prdorimi: aji i blirit mundson djersitjen

gjat ftohjes dhe forcon organizmin. Veprim
gati t njjt kan edhe lulet e llojeve t tjera
t blirit.
Prgatitja dhe doza: 3 x 1,7 g lule e thar n

dit prvlohet me uj val dhe pihet si aj.
Tussilago farfara L.
Thundrmushka, konjski lopuh,
Coltsfoot
31
10-30 cm. Gjethet zhvillohen pas lulzimit dhe
jan t gjera t rrumbullakta n baz n form
zemre t dhmbzuara n form kndesh. Lule
t verdha n kaptina t vetme.
Prhapja n Kosov: Mjaft e shpesht n

vende me lagshtir nga zona kodrinore deri n
zonn subalpine.
Pjest e prdorshme: Gjethi (Farfarae

folium) dhe m rrall lulja (Farfarae flos).
Vjelja: Kaptinat lulore vjelen hert n pranver

(Ill-IV) kurse gjethet gjat pranvers dhe vers
(V-VIII).
Tharja: Tharja bhet n furra ose n vende t

prshtatshme n 45- 50 C. Raport: 4: l (gjethi),
5: l (lulja).
Kategoria terapeutike: Ekspektorant kundr

kollitjes.
Prdorimi: Gjethet prdoren kundr kollit,

bronkitisit, astms, smundjeve t mushkrive,
pastrimit t gjakut etj.
Prgatitja dhe doza: 3x1g gjethe e thar n

dit prvlohet me uj val dhe pihet si aj.
Vaccinium myrtillus L.
Boronica, crana borovnica,
Wild Bilberry
32
Prshkrimi: Bim shkurrze deri 80 cm e
lart. Ka gjethet e lmuara t gjelbra n form
vezake t dhmbzuara. Ka lulet kambanore,
ngjyr trndafili n t bardh t vetmuara. Fruti
sht rrushk ngjyr blu t zez.
Prhapja n Kosov: Mjaft e shpesht

n zonn subalpine t Sharrit dhe t Alpeve
Shqiptare.
Pjest e prdorshme: Gjethet (Myrtilli

folium) dhe fruti (Myrtilli fructus).
Vjelja: Gjethet vjelen n ver dhe n vjesht

(VIII-X), kurse frutat vjelen n ver (VIII-X).
Tharja: Tharja e gjetheve bhet n furra ose

n vende t prshtatshme n 45- 50 C.
Raporti: 6:1, kurse frutat n temp. 60 C.
Raporti: 4:1.
Kategoria terapeutike: Antiaretik,

antioksidant.
Prdorimi: Gjethet prdoren pr shrimin

e kollit dhe diabetit, kurse fruti ka shum
antociana q kan efekt antioksidativ, kundr
gjakderdhjeve, n trajtimin e mukozs s gojs,
fytit, lukthit, etj
Prgatitja dhe doza: 3 x 1g gjethe e thar

n dit prvlohet me uj val dhe pihet si aj.
Valeriana officinalis L.
Heraqina mjeksore, valerijan,
Valerian
33
deri 2 m e lart, me rizom t shkurtr dhe t
trash nga e cila dalin shum rrnj t holla.
Gjethet pendore t ndara n 7-8 segmente;
t poshtmet me bishta, t siprmet pa bishta.
Lulet e vogla, t bardha-trndafili t grupuara
n maj t krcellit n lulesa vastake.
Prhapja n Kosov: N Kosov e rrall n

vende t lagshta, livadhe, buz pyjeve nga
zona kodrinore deri te zona subalpine.
Pjest e prdorshme: Rrnja dhe rizoma

(Valerianae radix).
Vjelja: Rrnjt dhe rizoma vilen n vjesht

(IX-X) ose hert n pranver (ll-IV).
Tharja: Tharja e rrnjve bhet n furra n

temp. 60 C. Raporti: 4:1.
Kategoria terapeutike: Sedativ (qetsues).
Prdorimi: Rrnjt prdoren pr shrimin e

sistemit nervor, epilepsis, nervozave, lukthit,
ritmit t zemrs, rritjen e oreksit, pastrimin
e gjakut, n qitjen e gurve nga idhza, n
tejkalimin e menopauzave, klimaksit etj.
Prgatitja dhe doza: Doza ditore deri 10 g.

(5 x 2) rrnj e thar n dit prvlohet me uj
val dhe pihet si aj.
Verbascum thapsus L.
Bari i peshkut, lopuh, Mullein
34
Prshkrimi: Bim barishtore dyvjeare
deri 2 m e lart, me gjethe bazale t mdha
vezake t prmbyst gjatore t plota ose
ura-ura t mbuluara dendsisht me qime.
Lulet me ngjyr t verdh t grupuara n
kallir t gjat dhe me fill t thekve me
qime t bardha.
Prhapja n Kosov: N vende t thata

me diell, afr rrugve dhe n vende ruderale.
Pjest e prdorshme: Lulja (Verbasci flos),

rrall gjethet (Verbasci folium).
Vjelja: Lulet dhe gjethet vjelen gjat

vers(VI-VIII).
Tharja: Tharja e rrnjve bhet n furra n

temp. 45 C. Raporti: 7:1.
Kategoria terapeutike: sht respirator i

rrugve t frymmarrjes.
Prdorimi: Lulet prdoren n trajtimin

e rrugve t frymmarrjes, bronkitisit,
mushkrive, astms si dhe n shrimin e
smundjeve t lkurs.
Prgatitja dhe doza: Doza ditore deri 4 g

(4 x 1) lule e thar n dit prvlohet me uj
Verbena officinalis L.
Sporisi mjeksor, verbena, Vervain
35
Prshkrimi: Bim barishtore njvjeare deri
1 m e lart, me krcell katrkndsh. Ka gjethet
t dhmbzuara ose pendore t ara. Lulet pa
bishta t vogla ngjyr trndafili, rrall t bardha
t vendosura n kallinj t gjat q formojn nj
lules melth.
Prhapja n Kosov: N vende me bar t

zons kodrinore-malore, afr rrugve dhe n
vende ruderale.

(Verbenae herba).
Vjelja: Herba vilet gjat vers (VI-IX).
Tharia: Tharja bhet n furra n temp. 45-50 C.

Raporti: 5:1.
Kategoria terapeutike: Diuretik.

ekspektorant, tonik i hidhur.
Prdorimi: Prdoret kundr migrens,

nervozave, si diuretik kundr etheve, astms
inflamacioneve dhe si e freskt n trajtimin e
epilepsis dhe rregullimeve mendore.
Prgatitja dhe doza: Doza ditore deri n 1.5 g

herba e thar n dit prvlohet n 150 ml uj
Viola odorata L.
Manushaqja, lijbi ica, Violet
36
5-20 cm e lart me ngjyr t gjelbr. Ka gjethet
e rrumbullkta me bisht 1- 5 cm. Lulet i ka me
ngjyr vjollce dhe aromatike t pajisura me
shpor.
Prhapja n Kosov: N vende me shkurre

dhe n pyje t zons kordinore-malore.

(Violae odoratae herba) dhe rrnja (Violae
odoratae radix).
Vjelja: Herba vilet gjat pranvers (III-V), kurse

rrnja gjat vjeshts (lX-X).
Tharja: Herba thahet n furra n temp.

45-50 C. Raporti 8:1; rrnjt n temp. 60 C.
Raporti 5:1.
Kategoria terapeutike: Trajtim t lkurs

(ekzemave).
Prdorimi: Prdoret n trajtimin e

smundjeve t lkurs (ekzemave dhe
akneve) dhe broknitisit.
Prgatitja dhe doza: Doza ditore: 1.5 g

herba e thar prvlohet n 150 ml uj val
dhe pihet si aj 3 her n dit. Pr prdorim
t jashtm 4 g herba t freskt n 150 ml uj
t val.
Viola tricolor L.
Manushaja trengjyrshe, Divlja ma
uhica, Wild Pansy
37
Prdorimi: Bim barishtore njvjeare me
krcell t degzuar, 20-30 cm e lart. Gjethet
e poshtme i ka n form zemre deri vezake,
ura-ura, ndrsa lulet vjollc, t verdha ose t
prlyera me ngjyra.
Prhapja n Kosov: N vende me bar,

shkurre dhe eltira, rritet deri n zonn alpine.

(violae tricoloris herba), rrnja (Violae
tricoloris radix).
Vjelja: Herba vjelet gjat pranvers (IV-Vll),

rrnja gjat vjeshts (IX-X).
Tharja: Herba thahet n furra n temp. 45-50 C.

Raporti: 7:1, rrnjt n temp. 60 C; raporti:
5.5:1.
Kategoria terapeutike: Pr trajtim t lkurs

(ekzemave)
Prdorimi: Prdoret n trajtimin e smundjeve

t lkurs (ekzemave dhe akneve) dhe
bronkitisit.
Prgatitja dhe doza: Pr prdorim t

jashtm 4 g herba t freskt n 150 ml uj
val.
KRPUDHAT
Amanita caesarea
Amanita e Cezarit, Jaj ara
38
Prshkrimi: Amanita e Cezarit sht
krpurdh ushqyese me shije shum t mir
me kapel n form topi e mbuluar me nj
mbshtjells t bardh q plcet kur krpudha
rriter, por qndron edhe m tutje n bishtin e
saj. Krpudha e re e posadalur mbi tok sht
e ngjashme me nj vez. Bishti i krpudhs
sht i gjat 12-15 cm dhe ka ngjyr t
verdh t zbeht, sht i holl dhe me unaz
karakteristike. Ka ngjashmri me krpudhn
helmuese Amanita muskaria, e cila pr dallim n
shumicn e rasteve ka njolla t bardha dhe bisht
t bardh q dallon nga Amanita e Cezarit.
Prhapja n Kosov: Rritet n pyllin e

dushkut n lndina t vogla t ngrohta dhe
me drit. shte m e rrall n krahasim me
krpudhat tjera t zakonshme.
Pjest e prdorshme: Prdoret e tr pjesa

mbitoksore (dorza dhe kapela).
Vjelja: Duhet t bhet me kujdes, duhet t

transportohet n shporta ose n krojshe n
mnyr q t mos ndrydhet dhe t ket ajrosje.
Vjelja zgjat nga pranvera deri n vjesht (V-lX).
Tharja: Para se t thahet duhet t prehet n

rriska t holla 1- 3 mm. Tharja duhet t bhet
n tharse ose n munges t tharses n diell
n shtresa t holla. Krpudhat e thara duhet t
paketohen n kuti nga kartoni, n thas nga
letra ose n arka t drunjta. Pas tharjes duhet t
bhet klasifikimi n klas t par apo t dyt.
Prdorimi: Prdort si ushqim dietik ose si

mlmes n ushqime t ndryshme.
Boletus edulis
Pankushe, medvjedara,
39
Prshkrimi: Krpudh ushqyese e kualitetit
t lart dhe shum e rndsishme. Kapela e
gjer 7- 30 cm ngjyr e kafenjt ose kafenjt
t errt. Dorza e krpudhs (trungu) sht
i gjat 8- 25 cm, ngjyr t bardh ose gati e
kafenjt t elt.
Prhapja n Kosov: Mjaft e shpesht

n pyllin e dushkut, gshtenjs dhe ahut.
Zakonisht m e shpesht sht n pyjet
e dushkut, sidomos n pyje ku deprton
ngapak drita.
Pjest e prdorshme: Prdoret dorza dhe

kapela.
Vjelja: Vjelen si t freskta n shporta ose

n krojshe me thupra gjat pranvers, vers
dhe vjeshts (V-X). Krpudhat e thara duhet t
paketohen n kuti nga kartoni, n thas nga
letra ose n arka t drunjta.
Pas tharjes duhet t bhet klasifikimi n klas
t par apo t dyt. Konservimi bhet pasi t
zihen pr 15-20 minuta n uj val ku pastaj ju
shtohet krip kuzhine dhe thartir limoni.
Tharja: Duhet t bhet n furra ose n diell

dhe t prehen n rriska t holla ku bhet tharja.
Prdorimi: Prdoret si ushqim dietik ose si

Cantharellus cibarius
Dhelprajka, lisi arka
40
Prdorimi: Krpudh ushqyese me shije
t mir, kapela e gjer 3-7 cm, mishnore
me ngjyr t verdh shpesh me er limoni.
Kapelat e krpudhave t reja i kan skajet t
rrumbullakta, ndrsa kapelat e krpudhave t
vjetra skajet i kan valzore.
Prhapja n Kosov: N pyjet gjethernse

dhe n pyje halore sht shum e shpesht.

Vjelja: Bhet me dor, duke filliar n pranver

deri n vjeshtn e von (Vl-Xl). Duhet t
transporohet n shporta n mnyr q t mos
ndrydhet dhe t ket ajrosje.
Tharja: Para se t thahet prehet n rriska t

holla ose mund t thahet komplet krpudha.
Tharja duhet t bhet n tharse ose n
munges tharses ajo thahet n diell n
shtresa t holla.

Lactarius deliciosus
Laktaria e shishme, rujnica
41
Prshkrimi: sht krpudh ushqyese
shum e shijshme prej nga e ka marr
edhe emrin. Kapela e krpudhave t reja
sht e rrumbullakt, kurse m von bhet
shpatuke me mesin i futur brenda. N maje
dhe n kapel ka rrath ngjyr portokalli dhe
njolla t gjelbra. Bishti i krpudhs ka form
cilindrike me ngjyr t njjt si kapela, kurse te
krpudhat e vjetra bishti sht i zbrazt (fyll).
Masa mishnore sht e verdh n t kuqe, si
karrota.
Prhapja n Kosov: Rritet n pyje t

halorve, shkurreve, fiernave etj. dhe mjaft mir
rritet edhe n hapsira ku ka drit.
Pjest e prdorshme: Prdoret tr

krpudha (kapela dhe bishti); ka shije pak t
hidhur.
Vjelja: Bhet n vjesht (IX-XI) me dor, me

kujdes q t mos thahet, sepse nga pjest e
lnduara del nj lng ngjyr portokalli. Duhet
t transportohet n shporta n mnyr q t
mos ndrydhet dhe t ket ajrosje.
Tharja: Zakonisht nuk thahen, por prdoren t

freskta ose t konservuara.

Morchella conica
Marelasi kon, gorski smr ak
42
Prshkrimi: sht krpudh ushqyese e
kualitetit t lart, 8-12 cm e lart me kapel t
zbrazt nga brenda. Kapela ka form koni prej
nga e ka marr edhe emrin. Pjesa e jashtme
e kapels sht e but dhe me struktur
t ngjashme me shumkndsha. Kapela
zakonisht ka ngjyr kafe ose kafe t mbyllur.
Phapja n Kosov: Rritet kryesisht n

vende me bar t zons s lart malore n
kuadr t pyjeve halore (pylli i hormoqit dhe
bredhit). E shpesht sht n vendet ku ka
pasur zjarr.

Vjelja: Nuk duhet t vjelet n vendet ku ka

pasur zjarr n vitin e par. Duhet t vjelet hert
n pramver duke u shkrir bora (V-lX).
Tharja: Duhet t thahet e tr bima (jo t

prehet n rriska) n tharse ose n diell.

Prmbajtja / Content
Achillea millefolium L. .........................................7
Artemisia absinthium L. ......................................9
Agrimonia eupatoria L.........................................11
Althea officinalis L.,.............................................13
Bellis perenis L.,..................................................15
Betula pendula roth. ...........................................17
Centaurium erythrea L., ......................................19
Chelidonium majus L. .........................................21
Cichorium inthybus L..........................................23
Colchicum autumnale L. .....................................25
Crataegus monogyna jacq..................................27
Equisetum arvense L. .........................................29
Fumaria officinalis L. ...........................................31
Gentiana lutea L..................................................33
Hedera helix L.....................................................35
Hypericum perforatum L.....................................37
Malva sylvestris L. ..............................................41
Matricaria recutita L. ...........................................43
Melilotus officinalis L. .........................................45
Mentha piperita L., .............................................47
Origanum vulgare L., ..........................................49
Prunus spinosa L. ...............................................51
Primula veris L. ...................................................53
Pulmonaria officinalis L.......................................55
Ruta graveolens L. .............................................57
Sambucus nigra L. .............................................59
Taraxacum officinale L. .......................................61
Thymus vulgaris L...............................................63
Tilia cordata L......................................................65
Tussilago farfara L..............................................67
Vaccinium myrtillus L. .........................................69
Valeriana officinalis L. .........................................71
Verbascum thapsus L. ........................................73
Verbena officinalis L............................................75
Viola odorata L....................................................77
Viola tricolor L. ....................................................79
Krpudhat
Amanita caesarea ...............................................81
Boletus edulis .....................................................83
Cantharellus cibarius ..........................................85
Lactarius deliciosus ............................................87
Morchella conica ................................................89
ATLAS I
BIMVE MJEKSORE
AROMATIKE
DHE I KRPUDHAVE

Atllasi I Bimeve Mjeksore Aromatike Dhe Kerpudhave - FINAL

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Atllasi I Bimeve Mjeksore Aromatike Dhe Kerpudhave - FINAL

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ATLAS I

BMA dhe PFE duhet t mblidhen:

Vjelja e BMA dhe PFE

Sasia e lejuar e BMA q duhet t

Temperaturat maksimale t lejuara

Sasia e materialit t thar pr m2:

Koha e nevojshme pr tharje:

Prhapja n Kosov: Shfaqet n livadhe dhe

Pjest e prdorshme: Prdoret pjesa

Vjelja: Posa t filloj lulzimi (maj - shtator),

Tharja: Lulet dhe herba thahen n furra ose

Kategoria terapeutike: Antiartritik,

Prdorimi: Kundr artritisit, astms,

Prgaditja dhe doza pr prdorim t

Prhapja n Kosov: Afr rrugve, n vende

Pjest e prdorshme: E tr pjesa mbi tok

Vjelja: Vjelet herba gjat vers (VI-VIII).

Tharja: N diell, n dhoma t freskta ose n

Kategoria terapeutike: Tonik i hidhur.

Prdorimi: Tradicionalisht prdoret pr

Prgatitja dhe doza: 3g ekstrakt t thar

Prhapja n Kosov: N eltira pyjesh afr

Pjest e prdorshme: Herba (Agrimoniae

Vjelja: Herba vjelet gjat kohs kur ka filluar

Tharja: Thahet n dhoma t freskta ose n

Kategoria terapeutike: Diuretik, antidiarreal,

Prdorimi: Tradicionalisht sht prdor

Prgatitja dhe doza: Prdoret si tablet

Prhapja n Kosov: N vende t lagshta

Pjest e prdorshme: Rrnja (Althaeae

Vjelja: Vjelja e rrnjve t bimve dy ose

Tharja: Thahet n dhoma t freskta ose n

Kategoria terapeutike: Antiirritant,

Prdorimi: Tradicionalisht sht prdor

Prgatitja dhe doza: Brenda dits

Prhapja n Kosov: N livadhe dhe n

Pjest e prdorshme: Lulesat (Bellidi flos).

Vjelja: Lulesat vjelen nga marsi deri n korrik.

Tharja: Lulesat duhet thar n dhoma t

Kategoria terapeutike: Diuretik, pastrues i

Prdorimi: Forcon prostatn, pastron gjakun

Prgatitja dhe doza: Ekstrakti i thar

Prhapja n Kosov: N pyje t zons

Pjest e prdorshme: Gjethet (Betulae

Vjelja: Gjethet vjelen n pranver dhe n fillim

Tharja: Tharja bhet n furra n temperatur

Kategoria terapeutike: Diuretik (gjethet),

Prdorimi: Gjethet prdoren n trajtimin e

Prgatitja dhe doza: Infuzionet, tinktuara

Prhapja n Kosov: sht mjaft e prhapur

Pjest e prdorshme: Prdoret pjesa

Vjelja: Gjat muajve Vl-Vll.

Tharja: Duhet br n furra n temperatur

Kategoria terapeutike: Tonik i hidhur.

Prdorimi: Tradicionalisht sht prdor

Prgatitja dhe doza: Preferohet 6 g herba

Prhapja n Kosov: sht e perhapur

Pjest e prdorshme: Prdoret pjesa

Vjelja: Gjat muajve V-Vll.

Tharja: Duhet br n furra n temperatur

Kategoria terapeutike: Antimikorbial,

Prdorimi: Tradicionalisht sht prdor

Prgatitja dhe doza: Ekstrakti i nxjerr