Professional Documents
Culture Documents
riscos laborais
a prevencin de
TRATADO PARA A PREVENCIN
DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL
manual de boas prcticas
EDITA
Instituto Galego de Seguridade
e Sade Laboral de Galicia (ISSGA)
AUTORES
- Vctor Eiroa Bermdez
Tcnico Superior de PRL
e Enxeeiro Tcnico Industrial
SPM ASIME
- Dolores Gmez Nistal
Tcnico Superior de PRL
e Licenciada en Filoloxa Hispnica
SPM ASIME
- Mara Lago Barcia
Tcnico Superior de PRL
e Enxeeiro Tcnico Forestal
SPM ASIME
- Roberto Martnez Vidal
Tcnico Superior de PRL
e Enxeeiro Tcnico Industrial
SPM ASIME
- Cristbal Martnez Villaverde
Tcnico Superior de PRL
e Licenciado en Qumica Analtica
SPM ASIME
- Rafael Tejedor Lorenzo
Tcnico Superior de PRL
e Enxeeiro Tcnico Industrial
SPM ASIME
TRADUCIN
Asociacin de Industriales
Metalrgicos de Galicia (ASIME)
DESEO E MAQUETACIN
Luis Sio Publicidad _VIGO
IMPRIME
DEP. LEGAL
NDICE
01
CAP TULO
01
INTRODUCIN
E OBXECTO DO TRATADO
02
CAPTULO
02
IDENTIFICACIN
DE POSTOS DE TRABALLO E TAREFAS
CALDEIREIRO-TUBEIRO
O caldeireiro-tubeiro naval ten como funcin xeral preparar os metais que van formar as
diversas estruturas metlicas. Desta forma, este operario debe trazar, cortar, conformar,
mecanizar, montar, etc. as chapas e diversos elementos metlicos cos seus respectivos
accesorios, que formarn as diferentes estruturas e bloques.
Este operario deber, polo tanto, dominar o uso de diferentes tcnicas e equipos
de traballo para poder transformar de xeito axeitado os metais sa forma e
tamao requirido.
SOLDADOR
O soldador o operario encargado de realizar traballos de unin de elementos metlicos.
Estes traballos abranguen dende a soldadura de chapas, pezas, e pequenas estruturas
nos talleres, ata a soldadura das grandes estruturas e bloques que conforman os buques,
as como calquera outro tipo de soldadura necesaria durante o proceso produtivo, como
canalizacins, soportes, elementos auxiliares para transporte de estruturas, etc.
Dende un punto de vista tcnico, a soldadura un proceso polo cal se unen dous metais
fundindo ambos os dous, e agregando entre eles un material de recheo fundido (tamn
denominado material de achega) que ao arrefriarse, fai que se unan os metais. Este
mtodo o empregado para a soldadura elctrica ao arco, no que a enerxa necesaria
para fundir os materiais se obtn por medio da calor producida por un arco elctrico
que se forma no espazo entre os metais. Anda que existen outros tipos de soldadura
(soldadura qumica, por chama de gas, etc.), este (soldadura elctrica ao arco) sen
dbida o mis usado na actividade naval.
MECNICO-AXUSTADOR
O mecnico-axustador naval encrgase da montaxe e reparacin dos motores dos barcos,
realizando ademais outras tarefas como o seu axuste, a montaxe e desmontaxe dos eixes
de cola, etc. Tamn se encarga da montaxe e reparacin doutros equipos mecnicos
complementarios.
O seu traballo desenvlvese tanto en buques en reparacin ou en construcin coma nos
talleres navais, xa que en moitos casos necesario utilizar equipos de traballo fixos como
trades de columna e radiais, tornos, fresadoras, serras de fita, etc. Os traballos en taller
resultan menos perigosos que a bordo ao non existir os mesmos problemas de espazo,
mobilidade, rudo e presenza doutros contaminantes.
O mecnico-axustador debe elaborar un axeitado diagnstico e reparacin das anomalas
nos motores navais e os seus equipos, control e reparacin dos instrumentos de mando
e control dos motores.
CARPINTEIRO-HABILITADOR
O posto de traballo de carpinteiro-habilitador correspndese con aquelas tarefas para
as que se utiliza principalmente madeira como materia prima, realizando instalacins
ou reparacins dos elementos de madeira que dispoen os buques en construcin ou
reparacin, como mobiliario, chans, paredes, etc.
As operacins de carpintara e habilitacin naval, non sempre se encontran asociadas
a nico posto de traballo senn que, en ocasins, posible diferenciar por unha parte
Retoques nas pezas a montar: En moitas ocasins necestase realizar algn tipo de
axuste final que se realizar coa peza xa montada.
Nos talleres e carpintaras de madeira, emprganse unha gran cantidade de ferramentas
manuais e diversa maquinaria, mentres que para as tarefas de habilitacin naval en
buque, o nmero de ferramentas utilizadas moito menor, sendo as porttiles as mis
utilizadas. Os principais equipos de traballo usados neste posto son ferramentas de corte,
tanto manuais (serrns e serras) como elctricas (serra circular, caladora, ingletadora,
tronzadora, etc), ferramentas de mecanizado (fresadoras, e trades principalmente)
ferramentas abrasivas e de lixado (cepillos, lixadoras, limas, esmers, etc) e como multitude
de ferramentas de man como desaparafusadores, martelos, escuadra, fita mtrica, etc.
o ntimo contacto entre esta e a pintura, de forma que a capa de pintura non poder
desenvolver toda a sa capacidade protectora e posible que chegue a desprenderse.
Ademais, algns destes produtos poden inducir reaccins qumicas, producindo
corrosins prematuras.
Algns destes elementos como o po ou a humidade son de doada eliminacin, non
obstante existen outros cuxa eliminacin presenta mis dificultades.
Os procesos e equipos mis comunmente utilizados son os seguintes:
Limpeza con auga a presin: consiste na aplicacin de auga doce a presin mediante
hidrolavadoras. Utilzase para a eliminacin dos polucionantes ambientais, que son
produtos de tipo cido provenientes de combustin de motores ou produtos salinos
neutros procedentes da salitre.
Utilizacin de deterxentes e disolventes: xeralmente sanse percloroetileno e
tricloroctileno, para tratar pezas con aceites e graxas. As pranchas de aceiro adoitan vir
recubertas dunha fina capa de aceite, polo que requiren un lavado con estes produtos
para a sa eliminacin.
Rasqueado, cepillado e lixado: estas operacins pdense facer con ferramentas
manuais ou con pneumticas, conectadas a un compresor. Cando se realiza en espazos
confinados, como depsitos ou tanques necesaria a utilizacin de equipos autnomos
de respiracin e sistemas de extraccin localizada, no resto de casos ser suficiente coa
utilizacin de proteccin respiratoria contra partculas se non posible garantir unha
ventilacin natural ou forzada suficiente para protexer o risco. Utilzase para eliminar
pintura vella en mal estado, a ferruxe ou xido, que son os subprodutos que se xeran
pola corrosin do aceiro, formado por xidos e hidrxidos de ferro.
Chorreo libre seco: trtase de operacins de proxeccin de produtos abrasivos sobre
calquera superficie que deba de ser pintada posteriormente. Consiste en proxectar
un chorro de abrasivo (granalla de aceiro angular ou esfrico, area silcea, etc) a gran
velocidade, utilizando como elementos de proxeccin correntes de aire e de forma
menos habitual auga a presin.
Para a sa realizacin requrese un compresor para a subministracin de aire, conectado
a unha mangueira con vlvula de aire. Esta vai conectada a unha moega porttil onde
se almacena o abrasivo, conectado a outra mangueira, para a mestura do aire e o
abrasivo. Ao final desta hai unha boquilla cun manmetro, onde se regula a presin
de sada da mestura.
Esta operacin xera a producin de po metlico ou po silceo polo que o operario ha de
portar un sistema de respiracin autnomo, con subministracin de aire limpo procedente
do compresor, previamente pasado por un purificador.
O chorreado dbese facer de xeito uniforme a unha distancia aproximada de 50
centmetros, e a presin habitualmente est entre 6 e 8 Bares.
Unha vez finalizados os traballos procdese a aspirar a superficie, e os residuos do abrasivo
contaminado son depositados nun colector para o seu posterior traslado e tratamento
por un xestor autorizado.
Pintado
Antes de comezar a pintar deben eliminarse coidadosamente o po e os residuos de
limpeza mediante cepillado, aspiracin ao baleiro, ou soprado con aire comprimido limpo
e seco. Calquera sistema de pintura pode estar composto por varias capas que, anda
que adoitan ser da mesma natureza qumica, teen diferente composicin, recibindo
distintos nomes:
Imprimacins: capas de pintura que se encontran en contacto directo coas
chapas.
Capas de fondo ou intermedias: capas que se aplican sobre a imprimacin co fin
de gaar espesor e impermeabilidade.
Capas de rematado: capas que estn en contacto co medio (atmosfera, auga,
combustible)
O tempo que transcorre entre a aplicacin de capas depende dos intervalos mnimo ou
mximos recomendados polo fabricante de pintura. Polo tanto, en funcin de que capa
de pintura se estea dando e do medio que vai estar en contacto con esta, realzase a
mestura da pintura co dilunte antes da sa aplicacin.
Cada produto levar indicado o mtodo mis apropiado para a sa aplicacin:
A brocha e o rolo utilzanse para superficies complexas na que non se poden
utilizar os outros mtodos. Deixan pelculas mis delgadas e menos uniformes,
especialmente o rolo.
A pistola aerogrfica ou de baixa presin: necesaria a utilizacin dunha bomba
ou caldeirn que succiona a pintura dos propios botes. Para este tipo de pintado
necesaria a presenza de dous operarios, xa que un deles ten que vixiar que a
bomba funciona correctamente e non quede sen pintura. necesario realizar unha
esmerada limpeza de boquillas de aire e pintura, e pistola, ao finalizar o traballo.
Utilzase moito para acabados lisos e decorativos.
A pistola Airless ou pistola de alta presin o mtodo de maior rendemento para
grandes superficies pola reducin da formacin de nboas e a necesidade de menor
cantidade de disolvente. un sistema onde a atomizacin da pintura se consegue
por expulsin a alta presin. Dbese aplicar a 30-40 cm. en perpendicular
superficie e necesario a completa limpeza de filtros, boquillas, e retrousos despois
da sa utilizacin.
Unha vez finalizados os traballos de pintado deberase proceder a retirar os envases de
pintura baleiros para o seu compactado. Despois depostanse nun colector para o seu
posterior tratamento por un xestor autorizado.
ELECTRICISTA
O electricista, ou instalador elctrico naval, ocpase de realizar todos os traballos de
instalacin e reparacin relacionados coa electricidade nos buques.
Non se debe confundir ao operario deste posto co operario de mantemento, encargado
de reparar, manter e instalar os elementos elctricos propios do centro de traballo, como
luminarias, cadros, mquinas e demais elementos necesarios para poder desenvolver os
traballos. As tarefas do electricista ou instalador elctrico naval, afectan unicamente aos
elementos elctricos ou electrnicos propios do barco, xa sexa para reparar ou para facer
unha nova instalacin.
ningunha parte da instalacin con risco de contacto elctrico, xa que neste caso haber
que ter en conta tamn a concorrencia doutros traballadores no buque.
Para os traballos desenvolvidos nos talleres navais utilzanse principalmente ferramentas
de corte como pequenas serras, radial-rebarbadora, soldador de circutos elctricos
e demais ferramentas de man como desaparafusadores, trades, martelos, etc. Para
determinados traballos tamn necesario o uso de equipos mis pesados, sobre todo
para fabricacin e reparacin de cadros e motores elctricos, como tornos, bobinadoras,
fornos, cabinas de pintura, serras de fita, equipos mecnicos para transporte de
elementos pesados, etc.
Nos traballos en buque utilzanse case exclusivamente ferramentas manuais, xa que a
maior parte dos equipos veen prefabricados do taller, e a preparacin dos soportes,
canaletas, e demais accesorios necesarios para os tendidos de cable e instalacins
elctricas, estarn previamente habilitados por parte dos soldadores ou caldeireiros.
Estes traballos en buque, principalmente os de cableado, presentan unha dificultade
engadida para os electricistas, xa que en ocasins necesario realizar tendidos en
espazos reducidos como tneles, espazos confinados, alturas elevadas, etc.
MONTADOR DE ESTADAS
Nas actividades de construcin e reparacin naval faise necesario o uso de estadas, xa
que en multitude de ocasins os traballadores necesitan deles para realizar traballos en
altura, para accesos aos barcos ou a bloques, para acceder a lugares de difcil acceso, ou
para realizar tarefas que requiran unha postura de traballo complexa.
Os montadores de estadas ou estadeiros, son os encargados de realizar as tarefas de
montaxe e desmontaxe de todas as estruturas de estadas, tanto interiores coma exteriores.
importante ter en conta que unha norma de seguridade bsica en calquera centro
de construcin ou reparacin naval a prohibicin expresa de manipular unha estada
sen previa autorizacin. Por este motivo os estadeiros deben encargarse de realizar a
montaxe e a desmontaxe, as como calquera cambio que haxa de efectuarse nas estadas
por calquera circunstancia que se derive dos traballos al realizados.
Tamn forma parte das funcins dun montador de estadas a deteccin de deficiencias
nas estadas e a sa emenda.
No que se refire ao tipo de montaxes que se poden realizar, han de diferenciarse das
situacins diferentes; por un lado as montaxes de estadas que dan acceso s partes
exteriores do buque, e por outro lado s montaxes de estadas en interiores de buques.
necesario diferenciar estas situacins xa que o tipo de montaxe variar substancialmente
en funcin da situacin na que nos encontremos.
Na montaxe no exterior dos buques encontraremos plataformas suspendidas de nivel
variable. Ademais pdese chegar a alcanzar ou mesmo superar os 6 metros de altitude
ou ter elementos horizontais que salven voos e distancias superiores entre apoios de mis
de 8 metros, e tamn poderemos atopar estadas instaladas no exterior sobre estruturas
cuxa altura exceda de 24 metros.
No segundo caso falamos de montaxes simples dun ou dous mdulos nos interiores das
construcins navais.
Para arriostrar a estada s partes estruturais dos buques e dos bloques co fin de
conseguir a necesaria estabilidade, pode ser necesario aplicar puntos de soldadura. Por
iso ser necesario ter en conta a necesidade de que os estadeiros posan formacin
neste proceso. Non se realiza directamente a soldadura da estada ao barco senn
que se empregan pezas auxiliares intermedias para non deteriorar nin modificar as
propiedades das estadas.
Outro elemento importante do estadeiro o cinto porta-ferramentas que axuda
a manter a orde e limpeza das ferramentas e facilita o seu traballo deixndolle
as mans libres.
APLICACIN DE ILLAMENTOS
A aplicacin de illamentos na actividade de construcin e reparacin naval consiste na
instalacin de produtos illantes para impedir a transmisin de enerxas entre o exterior e
o interior do buque en calquera das sas formas.
Neste posto de traballo inclense non s os illamentos trmicos, senn tamn outros
tipos de illamentos, como o illamento para a abrasin, a humidade, o rudo, etc.
As principais razns para facer illamentos trmicos son:
Necesidades de proceso: co fin de evitar transferencias trmicas que impidan o
funcionamento do proceso por diferenzas de temperaturas non admisibles.
Seguridade das persoas e bens: Aforro de enerxa: o illamento trmico reduce as
perdas enerxticas.
Reducin da contaminacin ambiental: a maior parte da enerxa que se utiliza
nos procesos trmicos procede da transformacin dun combustible por reaccin
exotrmica deste co osxeno ambiental. O contaminante atmosfrico mis abundante
que se produce o dixido de carbono (CO2, provoca o efecto invernadoiro).
Bo illante trmico.
Existe outro tipo de illamento que tamn se realiza tanto na construcin coma na
reparacin naval, o rastrelado. Esta tarefa consiste na colocacin de perfs de aceiro
galvanizado ou de madeira como parte do illamento trmico dos buques. Os listns van
sobre uns cascos que previamente se soldaron ao chan do buque.
Baleirado de tanques
Para o baleirado de tanques de residuos MARPOL (residuos de hidrocarburos) sguese o
seguinte proceso:
1. O estaleiro ponse en contacto coa empresa autorizada para xestionar estes residuos,
co obxecto de que poa disposicin dos traballadores os medios materiais
necesarios (colectores, cisternas, etc.)
2. Previamente ao inicio dos traballos acutase a zona de traballo mediante unha
barreira de sinalizacin con informacin clara e permanente, de que se estn a
realizar estas tarefas, de forma que se impida o paso e a permanencia a toda
persoa allea aos traballos.
3. Unha vez que est todo preparado, os operarios proceden a sacar o tapn do tanque
para enroscar a mangueira xunto coa vlvula.
4. A mangueira, conectada bomba, accinase para o transvasamento do buque aos
medios dispoibles para a sa recollida.
5. Unha vez transvasado, comuncaselle empresa autorizada para a sa xestin a
necesidade de recollida do dito residuo.
Desgasicado de tanques
A pesar de que habitualmente os tanques se encontran completamente baleiros, no
seu interior frecuente que permanezan residuos lquidos ou slidos procedentes dos
hidrocarburos, que poden dar lugar a gases ou vapores. O desgasificado de tanques
consiste na transformacin ou eliminacin destes gases ou vapores que se poden
encontrar no interior do tanque ou depsito, e que poden dar lugar a atmosferas
potencialmente perigosas.
Nesta tarefa de suma importancia a utilizacin dun explosmetro, por parte de persoal
capacitado, para comprobar o tanto por cento do lmite inferior de explosividade da
mestura combustible-aire (denominado LIE). Habitualmente trabllase en grupos de
tres operarios, dos cales un se encontra sempre no exterior entrada do tanque
ou recinto, vixiando as das persoas do interior e a zona acoutada de traballo. A
persoa que est no exterior non debe perder a comunicacin en ningn momento
cos operarios do interior.
MANTEMENTO
Os traballos de mantemento naval inclen todas as tarefas necesarias para o correcto
funcionamento da maquinaria e instalacins necesarias para o desenvolvemento
da actividade naval. Estas tarefas comprenden non s o mantemento de instalacins
e maquinaria que se encontra nas naves e talleres, senn tamn o mantemento de
equipos e instalacins despregadas temporalmente no buque durante a sa construcin
ou reparacin.
Non obstante esta clasificacin pode variar notablemente en funcin das necesidades
ou caractersticas do centro. Ademais nalgunhas ocasins algns destes traballos son
subcontratar a persoal externo especializado, como adoita ser o caso de instalacin de
estadas e algns outros xa comentados.
OUTRAS TAREFAS
Existen unha serie de operacins habituais nun centro naval que non se adoitan asignar a
ningn posto de traballo concreto, ben porque se efectan indistintamente por todo tipo
de operarios, ben porque non estn directamente implicados no proceso produtivo.
As mis significativas son:
Utilizacin de carretillas elevadoras.
Utilizacin de estadas.
Utilizacin de pontes gra.
Utilizacin de plataformas elevadoras mbiles de persoas.
Polas sas especiais caractersticas, tamn incluiremos neste apartado as operacins
realizadas polos servizos auxiliares de prevencin e contra incendios.
Para a utilizacin de carretillas elevadoras, plataformas elevadoras mbiles de persoas, e
pontes gra, o operario debe cumprir unha serie de requisitos tales como:
Ser maior de idade.
Capacidades fsicas (visin, odo, reflexos).
Capacidades tcnicas (coecemento de mandos e funcins da mquina).
Capacidades psquicas (responsabilidade, fiabilidade, precaucin e consideracin
para os demais, equilibrio mental e sentido da responsabilidade, etc.).
Certificado de aptitude mdico.
Formacin e adestramento, tal e como indica a Lei 31/1995 do 8 de novembro de
prevencin de Riscos Laborais.
Autorizacin expresa da empresa.
CARRETILLAS ELEVADORAS
A carretilla elevadora un equipo moi habitual dentro dos centros de fabricacin e
reparacin naval, porque se adapta doadamente s condicins de traballo, pose unha
gran manobrabilidade, e o seu manexo relativamente sinxelo. O operador deber ser
coecedor das caractersticas, posibilidades e limitacins da carretilla. Debe coecer
ademais as consignas de seguridade e sabelas aplicar con bo criterio.
Habitualmente as carretillas utilizadas nos estaleiros son as de motor de combustin xa
que ofrecen unha capacidade de carga maior e son mis adaptables a zonas de traballo
con superficies irregulares. Ademais posible utilizalas en ciclos de traballo de longa
duracin e son mis axeitadas para traballar en exteriores.
Nos talleres emprganse preferentemente carretillas elctricas xa que as de combustible
precisan dun sistema de ventilacin efectivo que evace os gases xerados na combustin.
As cargas que se manipulan coa carretilla elevadora son moi diversas; dende canalizacin,
caixas, chapas, botes, bidns, etc. ata ferramentas, mquinas de soldar, partes de
estadas, etc.
Revisarase periodicamente o estado dos pneumticos, posibles fugas do circuto
hidrulico, niveis, estado e fixacin de forquita, mandos de servizo, dispositivos de
seguridade, freos de p e man, embrague, e direccin.
PONTE GRA
A ponte gra unha mquina que se utiliza para a elevacin e transporte de materiais
pesados, (canalizacin, caixas, chapas, botellas, ferramentas, mquinas de soldar,
elementos de estadas, etc.) tanto para o seu almacenamento como para procesos de
fabricacin (corte, ensamblaxe, etc.).
A combinacin de movementos de estrutura e carro permite actuar sobre calquera punto
dunha superficie delimitada pola lonxitude dos ras polos que se desprazan os testeiros
e pola separacin entre eles.
O manexo da mquina pode facerse dende unha cabina, ou ben por medio dun mando
a distancia con cable ou sen el.
A ponte gra utilizada para o movemento de cargas nunha zona de actuacin concreta
polo que moito mis utilizado nos talleres de montaxe e nas naves auxiliares que nas
zonas exteriores dos estaleiros.
Das operacins que se realizan coa ponte gra, son de vital importancia a preparacin
e enganche da carga cos elementos auxiliares de elevacin (cables, eslingas, cncamos,
etc.) Por iso se debe coecer o correcto eslingado de cada tipo de carga, os tipos de
equipos auxiliares de elevacin, etc. co fin de garantir en todo momento a estabilidade
da carga e a realizacin dunha operacin correcta.
No uso da ponte gra, dbese respectar en todo momento as capacidades de cargas
mxima, tanto da ponte gra coma dos elementos auxiliares (eslingas, cadeas, cables,
balancns ou prticos, poutas, etc.) tendo en conta as especificacins dos equipos e as
sas normas de uso.
Antes da sa utilizacin comprobarase o correcto funcionamento dos mandos e dos
mecanismos de seguridade (limitadores de carreira, freos, parada de emerxencia,
etc.) e realizarase unha revisin visual dos aspectos externos da gra e dos elementos
sometidos a esforzos. No caso de detectar calquera anomala poerase en coecemento
dos responsables para a sa reparacin.
No caso de que sexa necesaria a utilizacin de das pontes gras para a manipulacin
dunha carga, a manobra ser dirixida por un xefe de manobra, con capacidade e
coecementos axeitados, que ser o encargado de controlar o movemento da mesma.
Este equipo utilzase para o desprazamento de persoas ata unha zona de traballo
especfica, e permite realizar as tarefas dende a sa plataforma de traballo.
A bordo dos buques habitual utilizar plataformas de tesoira que dispoen de
desprazamento vertical pero sempre dentro dun mesmo eixe.
ESTADAS
O equipo mis comunmente utilizado para realizar traballos en altura dentro dos centros
de reparacin e construcin naval a estada, en todas as sas modalidades. A case
totalidade dos traballadores deben usar as estadas, ben para realizar traballo nelas ou
para o desprazamento polas mesmas.
importante sinalar a diferenza existente entre a utilizacin das estadas, que como se
acaba de indicar comn para todos os operarios, e a sa montaxe e desmontaxe, que
unha tarefa exclusiva dos montadores de estadas ou estadeiros e constite un
posto de traballo propio.
Hai que salientar a enorme complexidade das estruturas de estadas que se montan nestes
centros, tanto no exterior coma no interior dos bloques e barcos debido s necesidades
produtivas, as estruturas e formas complexas dos bloques e os barcos, e as necesidades
propias dos traballos a realizar.
Os operarios que utilizan as estadas deben comprobar antes de iniciar as sas tarefas
neles, que estean correctamente montadas, que dispoen de todos os elementos de
seguridade, que non presentan ocos, etc. Non obstante preciso sinalar que unha norma
de seguridade comunmente implantada nos centros de construcin e reparacin naval
establece a prohibicin de modificar calquera elemento dunha estada se non se conta
con autorizacin expresa para iso.
responsabilidade dos usuarios respectar en todo momento as normas de utilizacin: non
sobrecargar as estruturas das estadas, utilizar os accesos habilitados para tal efecto, etc.
As funcins que desenvolven os bombeiros dentro dos centros de traballo adoitan ser:
Vixilancia, control e extincin de incendios. Revisan as zonas de traballo para
detectar posibles focos de incendio, revisan os equipos de extincin de incendios
co fin de comprobar que son adecuados en nmero e tipo, que se encontran en
correcto estado, etc.
Comprobacin de atmosferas nas zonas de traballo: tanques, dobres fondos, salas,
etc. antes, durante e despois da realizacin dos traballos.
Coordinacin de actividades: supervisin de posibles incompatibilidades nos traballos,
xestin dos permisos de traballo, balizamentos e sinalizacin de traballos, etc.
Control das incidencias: participacin nas investigacins dos accidentes e dos
incidentes.
Prestacin de primeiros auxilios.
Supervisin dos traballos: vixilancia do cumprimento das normas de seguridade por
parte dos operarios.
Revisin e control das zonas e equipos de traballo: supervisin de accesos, vas de
paso, orde e limpeza, etc. Tamn supervisan que, ao termo da xornada, os lugares
de traballo queden en condicins seguras (vlvulas, sopretes, etc.)
Participacin nas probas de mar: cando se realizan probas ao buque actan como
persoal de apoio en todas as tarefas relacionadas (botadura, arranque, etc.)
Outras.
Os operarios dos servizos auxiliares de prevencin e contra incendios deben ser
doadamente recoecibles e identificables polos traballadores en caso de que se requira
a sa presenza, polo que se observarn que van provistos dunha vestimenta de traballo
en cores vivas (vermello, amarelo, laranxa, etc.). Teen unha capacitacin mnima para o
desempeo das funcins de nivel intermedio en prevencin de riscos laborais, e tamn
formacin especfica na loita contra incendios e primeiros auxilios.
03
CAPTULO
03
FACTORES DE RISCO
E MEDIDAS PREVENTIVAS
Neste captulo abordaremos a problemtica derivada das situacins de risco mis comns
mediante a descricin das causas que as xeran e a descricin de normas de carcter xeral
para calquera industria naval, que doten aos traballadores e aos empresarios dunhas
pautas conxuntas para a realizacin segura de calquera traballo perigoso.
Organizronse en apartados relativos a cada un dos grupos de risco mis representativos.
As, tomando como punto de partida unha situacin de risco real observada nos centros
de traballo obxecto do Tratado, desenvolverase o conxunto de normas tcnicas de traballo
produtivo e de boas prcticas en materia preventiva necesarias para a eliminacin ou
control do risco.
ORDE E LIMPEZA
CONDICINS DE TRABALLO
En todas as fases da construcin ou reparacin dun buque, unha situacin frecuente a
falta de orde e limpeza nos lugares de traballo. No taller de caldeirara difcil manter
en perfecta orde as diferentes operacins que nel se realizan. Como en calquera taller
mecnico, as pezas colcanse en funcin do tratamento que van recibir e os restos
xerados no corte, pulido, soldadura, etc. espllanse por chans, paredes e mesmo teitos
das naves de traballo.
Ademais hai que recordar que nos estaleiros e peiraos de reparacin traballan diversas
empresas, contratadas e subcontratadas o que dile a responsabilidade das tarefas de
ordenacin dos lugares de traballo, mxime se o risco orixinado se considera en moitos
casos de menos importancia.
Situacin de risco
moi habitual que nos buques e en talleres, debido
carga de traballo ou confluencia de moitas empresas
nunha mesma zona, exista unha falta de orde e limpeza
xeneralizada. Pdese observar como os cables, eslingas,
cadeas e outros elementos auxiliares de elevacin
atpanse polo chan xunto con botellas de gases de
soldadura, equipos de soldadura, ferramentas manuais,
mangueiras, chapa e recortes, etc.
Nestas fotografas aprciase como as vas de paso
se atopan totalmente invadidas por cadeas, cables,
mquinas de soldar ou almacenamentos de chapas e
recortes de forma que se fai imposible a circulacin dos
traballadores. >
Medidas correctoras
Os lugares de traballo, includos os locais de servizo, e os seus respectivos equipos e
instalacins, limparanse periodicamente e sempre que sexa necesario para mantelos en
todo momento en condicins hixinicas axeitadas.
En calquera centro de traballo importante establecer programas de limpeza peridica e
eliminacin rpida de residuos e especialmente nun estaleiro. Por outra banda, dbense
retirar os materiais almacenados nas zonas de paso e nas zonas de traballo.
Situacin de risco
Nalgns talleres atpanse almacenados diversos elementos
auxiliares de elevacin (eslingas de fibra, cadeas, cables
metlicos, ras, ganchos, etc.) que presentan deficiencias
visibles polo que xa non se atopan en condicins ptimas
para ser utilizados.
>
Medidas correctoras
Os elementos auxiliares de elevacin dbense almacenar de forma que non se
deterioren nin se estraguen. necesario habilitar unha zona especfica para iso. Estes
almacenamentos deben cumprir os seguintes requisitos:
Ser un lugar seco, ben ventilado e libre de atmosferas corrosivas ou poeirentas.
Non estarn en contacto directo co chan.
Non se exporn as eslingas ao rigor do sol ou ao efecto de temperaturas elevadas.
importante implantar nos talleres e centros de traballo a norma de respectar os
lugares de almacenamento co fin de facilitar a sa busca cando sexa necesario e
mellorar o seu mantemento.
Cabe destacar a necesidade de concienciar o persoal da importancia de que os elementos
auxiliares se atopen en bo estado. Para iso, deben recibir informacin acerca do xeito
correcto de almacenalos e mantelos en ptimas condicins.
Situacin de risco
> Nun centro de construcin e reparacin naval necesario,
para a realizacin de mltiples tarefas, dispoer de
produtos qumicos perigosos, concretamente lquidos
inflamables como disolventes, decapantes, aceites,
taladrinas, etc. Por regra xeral, habiltase un lugar
especfico para o almacenamento destes produtos pero
estas reas de almacenamento non sempre cumpren con
todas as medidas de seguridade necesarias.
Este almacenamento de produtos qumicos perigosos
que se observa na seguinte fotografa, non se atopa
pechado totalmente nin est protexido dos raios solares
e das condicins ambientais adversas, polo que calquera
persoa pode acceder a este lugar co conseguinte risco de
degradacin dos produtos.
Medidas correctoras
Calquera centro de traballo no que se manipulen produtos qumicos perigosos, debe
contar cun almacenamento especfico habilitado para tal efecto. Estes almacenamentos
deben cumprir a normativa que lles de aplicacin, en concreto:
Os almacenamentos deben contar con cerramentos pero non deben obstaculizar a
aireacin, que se realizar preferentemente con malla metlica. Disporase un sistema
de ventilacin axeitado naqueles locais onde o cerramento non sexa de malla. Cando
non sexa suficiente a ventilacin natural disporase de ventilacin forzada.
Evitarase que zonas clasificadas como explosivas alcancen vas de comunicacin
pblica ou zonas habitadas, podendo empregarse como proteccin muro macizo.
Os recipientes de superficie para almacenamentos de lquidos inflamables e
combustibles debern dispoer dun cubeto de retencin. O fondo do cubeto ter
unha pendente de forma que todo o produto derramado escorra rapidamente cara
a unha zona o mis afastada posible da proxeccin dos recipientes.
Os lquidos txicos almacenaranse preferentemente en cubeto diferente do dos
inflamables e combustibles.
Os lquidos combustibles non se almacenarn conxuntamente con produtos
comburentes.
Dbense situar sempre os produtos qumicos perigosos no interior dos
almacenamentos autorizados, evitando deixalos na entrada ou en zonas prximas
a este. Tampouco se deben producir acumulacins excesivas xunto aos buques. Os
encargados/recursos preventivos deben velar por que os traballadores non realicen
estes almacenamentos.
O local onde se almacenan produtos qumicos perigosos debe estar
permanentemente pechado para evitar que acceda a el persoal non autorizado.
Os colectores de botes de pintura baleiros deben situarse en lugares seguros, ventilados,
afastados da calor e de posibles focos de ignicin. Tamn se debe evitar unha acumulacin
excesiva de botes e teranse en conta posibles incompatibilidades dos produtos ao igual
que se fai nos propios almacenamentos.
Non se realizarn almacenamentos de grandes cantidades de produtos inflamables
(decapantes, disolventes, etc.) no interior dos buques. S se levarn a bordo os
necesarios para a realizacin dos traballos diarios. Evitando que poidan xerarse
atmosferas explosivas.
Por todo isto, antes de estruturar un almacenamento de produtos inflamables, dbese
desear a sa situacin e os medios necesarios para mantelo protexido. Os mandos
intermedios e os responsables de prevencin de riscos laborais deben decidir de antemn
onde situalos e qu medios se deben dispoer para iso.
Tamn importante facilitar aos traballadores informacin sobre os produtos qumicos
utilizados (fichas de seguridade, normas de almacenamento, etc.) que favorezan o
correcto almacenamento destes. Esta informacin pode colocarse en forma de fichas
informativas no propio almacenamento.
Situacin de risco
Independentemente de que nos centros de traballo se
>
dispoa de depsitos de gases e de instalacins para a
sa distribucin, tamn necesario contar con botellas
de gases para a soldadura.
A presenza destas botellas de gas a presin soltas, sen
ancorar, polas instalacins algo habitual que se debe
controlar.
Medidas correctoras
Ancoraranse as botellas de gas a presin que se atopan no lugar de utilizacin, fixndoas
axeitadamente (p.ex.: con cadeas) evitando as o risco de cada.
Dbense habilitar reas de almacenamento especficas para as botellas que cumprirn
coas especificacins da normativa que lles aplica.
En especial terase en conta que non poden almacenarse produtos nin se realizarn
traballos incompatibles preto das botellas (soldadura, desbarbado,...), estas deben
dispoerse en posicin vertical e estar todas suxeitas con cadeas ou sistema equivalente
que aseguren a sa estabilidade, os gases inflamables deben estar polo menos a 6
metros de distancia do resto, as botellas cheas deben estar separadas das baleiras
dispoendo unha sinalizacin para tal efecto, preto do almacn, deben dispoerse
dous extintores o axente extintor dos cales sexa compatible para o tipo de lume que
se pode producir (recomndase po ABC), debe sinalizarse a prohibicin de fumar e
acender lumes e dbense expoer as fichas de seguridade correspondentes a cada un
dos gases almacenados.
tarefa dos operarios ancorar correctamente estas botellas de gas a presin, polo que os
mandos intermedios e responsables de prevencin das empresas vixiarn que se adopten
en todo momento as medidas axeitadas.
Situacin de risco
>
Outro risco relacionado coa ausencia de orde e limpeza
atopmolo en certas zonas das embarcacins nas que,
por existir diverso material combustible abandonado,
pode caer escoura de soldadura, fascas incandescentes
provenientes de tarefas de repasado, etc. co conseguinte
risco de incendio.
>
Medidas correctoras
Dbense protexer as zonas onde se realicen tarefas de soldadura, comprobando a
inexistencia de materiais inflamables aos arredores.
Tamn se retirarn os materiais inflamables e combustibles a unha distancia mnima de
6 metros e deixarase limpa a rea de traballo antes, durante e despois da xornada. Se
non posible a retirada destes materiais, colocaranse proteccins fsicas sobre eles como
poden ser mantas ignfugas, etc.
Vixiarase a xeracin de fascas durante e ao termo dos traballos de soldadura e deberase
contar en todo momento con extintores adecuados nas proximidades.
Antes do comezo dos traballos dbese realizar unha inspeccin inicial da zona onde se
vai soldar, para comprobar a inexistencia de materiais inflamables. importante inculcar
aos traballadores mtodos seguros de traballos que garantan a sa seguridade.
LEMBRE
Estableceranse programas de limpeza peridica e eliminacin rpida
de residuos.
Os elementos auxiliares de elevacin almacenaranse de forma que non
se deterioren nin se estraguen.
Contarase cun almacenamento especfico para produtos qumicos
perigosos.
Non se realizarn almacenamentos de grandes cantidades de produtos
inflamables no interior dos buques.
Habilitaranse reas de almacenamento especficas para as botellas que
cumprirn coas especificacins da normativa que lles aplica.
Protexeranse as zonas onde se realicen tarefas de soldadura,
comprobando a inexistencia de materiais inflamables aos arredores.
ESPAZOS DE TRABALLO
CONDICINS DE TRABALLO
A ordenacin das distintas tarefas e a coincidencia de varias empresas (contratas,
subcontratas) nunha mesma rea de traballo, produce en moitos casos que o espazo
necesario para realizar as distintas tarefas non sexa suficiente.
moi corrente que tanto nos talleres como nos varadoiros, e sobre todo no interior do buque,
os operarios se vexan en dificultades por falta de espazo para realizar os seus traballos.
Ao igual que viamos anteriormente, a ordenacin de pezas ou a necesidade do seu
transporte e manipulacin, etc. as como o traballo a bordo do barco, delimita e invade o
espazo destinado a realizar as distintas tarefas de mecanizado, soldadura, pintado, etc.
Ademais tamn se deben ter en conta, os riscos propios das deficiencias atopadas nas
zonas de traballo, tales como almacenamentos inadecuados, malos accesos, sinalizacin
deficiente, etc.
Os riscos orixinados en espazos de traballo son diversos:
Riscos de Seguridade: golpes, atrapamentos, esvarns, incendio e explosin...
Riscos de Hixiene: inhalacin de fumes, gases e vapores, exposicin ao rudo e a
vibracins, etc.
Riscos ergonmicos: traballos en posturas forzadas, condicins termohigromtricas
deficientes, etc.
tarefas de caldeirara.
Pintor nun espazo reducido realizando as sas tarefas >
nas proximidades doutros traballos de caldeirara.
Medidas correctoras
A premisa mis importante cando se produce esta confluencia de traballadores e tarefas
en espazos reducidos a coordinacin correcta dos traballos.
Este aspecto pola sa importancia na construcin e reparacin naval estdase en
profundidade no Captulo 4 de este Tratado polo que non se incidir mis nel, abonda
sinalar a necesidade de garantir en todo momento que non se realizan simultaneamente
traballos incompatibles e que as empresas concorrentes no centro de traballo deben
respectar en todo momento os procedementos de coordinacin establecidos polo
estaleiro ou empresa principal.
En espazos pequenos especialmente importante manter as condicins de orde e
limpeza, despexando as zonas de trnsito, protexendo os ocos, etc.
Situacin de risco
Nos talleres de montaxe e de caldeirara almacnanse >
en ocasins materiais nas zonas de acceso aos equipos
de traballos. Colcanse os equipos demasiado pegados
entre si, etc. nesta fotografa podemos observar unha
punzadora na que, para acceder a ela o operario debe
situarse no corredor, cos conseguintes riscos e molestias
que iso leva consigo.
Medidas correctoras
Dbese evitar almacenar materiais nas proximidades da zona de traballo das mquinas
xa que dificultan o acceso e a mobilidade dos traballadores.
Os locais deben ter suficiente espazo para permitir aos traballadores acceder con
facilidade aos postos de traballo e moverse doadamente dentro destes.
A separacin entre os elementos materiais existentes no posto de traballo ser suficiente
para que os traballadores poidan executar o seu labor en condicins de seguridade,
sade e benestar. Cando, por razns inherentes ao posto de traballo, o espazo libre
dispoible non permita que o traballador tea a liberdade de movementos necesaria
para desenvolver a sa actividade, deber dispoer de espazo adicional suficiente nas
proximidades do posto de traballo.
A mala distribucin en planta, de maquinaria e equipos, , en moitas ocasins, causa de
accidentes, polo que se instalarn axeitadamente as mquinas e equipos dentro do espazo
dispoible no local. Para evitar o entrecruzamento entre materiais e persoas dbese, no
posible, seguir o ordenamento das actividades seguindo o proceso produtivo.
Dbese prestar especial atencin situacin dos equipos de traballo, por iso, os
responsables da empresa deben determinar a sa distribucin, tendo en conta as
dimensins dos equipos, os espazos necesarios para realizar os traballos con seguridade
e as dimensins do taller. Unha boa distribucin na concepcin do taller, ou unha
reorganizacin axeitada, axudara en boa medida a garantir unhas condicins axeitadas
de seguridade e sade nas instalacins.
Situacin de risco
frecuente no interior dos barcos e nos talleres, que
>
as vas de paso e mesmo as includas nos percorridos
de evacuacin, non se atopen totalmente delimitadas,
sinalizadas identificadas, iluminadas e despexadas,
atopndose obstculos no medio destas vas, ocos, etc.
que dificultan o normal paso dos traballadores.
Medidas correctoras
As zonas de paso, sadas e vas de circulacin dos lugares de traballo e, en especial,
as sadas e vas de paso previstas para a evacuacin en casos de emerxencia, debern
permanecer libres de obstculos de forma que sexa posible utilizalas sen dificultades en
todo momento. Non deben utilizarse para o almacenamento provisional ou permanente
de calquera tipo de obxecto ou material; a sa habilitacin debe ser posible en calquera
momento e sinalizaranse mediante lias no chan.
Recomndase non deixar materiais, ferramentas, equipos, cables, etc. tirados para evitar
tropezar ou que sexan pisados polos traballadores.
Tamn recomendable habilitar polas cubertas dos barcos e o interior, zonas de paso
delimitadas e sinalizadas. A continuacin mstranse varios exemplos de como habilitar
as zonas de paso tanto en cuberta coma no interior dos barcos:
Situacin de risco
Os accesos s diferentes zonas dos buques outro dos >
temas conflitivos aos que se debe prestar atencin.
A suba a bordo en ocasins ha de realizarse a travs de
escaleiras ou pasarelas excesivamente inclinadas ou que non
ofrecen suficientes garantas de resistencia e estabilidade.
Medidas correctoras
As escaleiras debern colocarse de maneira que o seu ngulo sexa duns 75 coa horizontal
e as pasarelas de acceso deben presentar unha pendente de entorno ao 10%. Ademais
deben estar realizadas en materiais slidos, resistentes e non escorregadizos.
A montaxe destes equipos temporais debe realizarse con materiais homologados e non
de forma improvisada con cordas, cadeas, etc. Ademais debern estar correctamente
ancoradas mediante soldadura ou enganches resistentes.
As zonas de paso, sexan corredores, pasarelas, ramplas, escaleiras, ... etc. tal e como xa
indicamos, debern estar sempre libres de obstculos.
Dbese realizar unha previsin das necesidades dos traballadores en canto aos accesos s zonas
de traballo, por iso, dbense definir, antes de comezar os traballos, os accesos necesarios a
estas, planificando o lugar onde se deben situar e os equipos necesarios para iso.
Situacin de risco
Co fin de realizar posteriores acondicionamentos moi
>
Medidas correctoras
Dbense retirar os materiais (cables, lmpadas, etc.) das zonas de paso para evitar golpes
con estes.
Se circunstancialmente necesario obstaculizar algunha rea, sinalizarase e delimitarase
convenientemente. Tamn se habilitar unha va de trnsito alternativa.
En calquera caso, tal e como se especifica no Captulo 7 deste Tratado, o uso de casco
de seguridade necesario en todas as reas dun estaleiro.
Ademais, todos os obxectos que poidan causar golpes deben ser protexidos, por exemplo
con carcasas de proteccin, cantoneiras, etc. que protexan os traballadores. Estas
carcasas de proteccin deben ser redondeadas e pintada de cores que resalten o perigo
existente (p.ex.: amarelo e negro).
A continuacin mstranse varios exemplos de como cubrir as zonas de perigo.
Situacin de risco
Os espazos de traballo de pequenas dimensins e a
>
Medidas correctoras
Sempre que sexa posible, adoptaranse posturas ergonmicas na execucin das tarefas.
moi importante que na fase de proxecto dos buques en construcin prevxase a necesidade
de adoptar posturas forzadas na elaboracin dos bloques para evitalo no posible.
Noutro caso, aplicaranse mtodos organizativos como os descansos peridicos, a rotacin
de tarefas, etc.
As mesmo, na eleccin dos equipos de traballo e ferramentas valoraranse factores
ergonmicos como o seu peso, os seus sistemas de agarre, etc.
En traballos de xeonllos utilizaranse xeonlleiras e en todo caso garantirase unha posicin
estable do traballador utilizando sempre plataformas de traballo resistentes e ancoradas
a un elemento da estrutura cando sexa necesario.
Situacin de risco
>
Un problema engadido que atopamos nos estaleiros
e peirao de reparacins a presenza de auga
estancada ben por suba da marea ou a causa das
choivas, baldeos, etc.
A presenza de auga causa de mltiples riscos como
os contactos elctricos, os esvarns, os tropezos, a
deterioracin dos equipos, etc. ademais de propiciar un
ambiente de traballo carente de hixiene e desagradable.
Medidas correctoras
Dbese evitar en todo caso que a auga penetre nas zonas de traballo, especialmente
en zonas de proximidade con cadros elctricos, conexins, etc. Cando se observe a sa
presenza retirarase antes de continuar os traballos e en caso de condicins climatolxicas
adversas suspenderanse os traballos.
Situacin de risco
>
Se ben certo que na prctica totalidade dos estaleiros
se dispn de servizos e locais de descanso, o certo que
moitos deles carecen das mnimas condicins de hixiene
e seguridade que lle son esixibles. Ademais o seu nmero
en ocasins insuficiente.
Medidas correctoras
Os centros de construcin e reparacin naval disporn de vestiarios que estarn provistos
de asentos e de armarios ou armarios individuais con chave e que tern a capacidade
suficiente para gardar a roupa e o calzado.
Ademais nas proximidades debe habilitarse un local de aseo con espellos, lavabos con
auga corrente, xabn e toallas individuais ou outro sistema de secado con garantas
hixinicas. Disporn ademais de duchas de auga corrente, quente e fra, con xabn.
Se os locais de aseo e os vestiarios estn separados, a comunicacin entre mbolos dous
debe ser doada.
Tamn debe contar con retretes, e lavabos, situados nas proximidades dos postos de
traballo, dos locais de descanso, dos vestiarios e dos locais de aseo, cando non estean
integrados nestes ltimos.
Os retretes disporn de descarga automtica de auga e papel hixinico. As cabinas
estarn provistas dunha porta con peche interior e dunha percha.
As dimensins dos vestiarios, dos locais de aseo, as como as respectivas dotacins de
asentos, armarios individuais, colgadoiros, lavabos, duchas e inodoros, debern permitir
a utilizacin destes equipos e instalacins sen dificultades ou molestias, tendo en conta
en cada caso o nmero de traballadores que os vaian utilizar simultaneamente.
A Gua Tcnica para a Avaliacin e Prevencin dos Riscos Relativos Utilizacin dos
Lugares de Traballo do INSHT establece que o nmero recomendable de locais de aseo
dun por cada 10 traballadores ou fraccin destes. Para os espellos recomndase un
por cada 25 traballadores ou fraccin, que finalicen a sa xornada simultaneamente. En
canto ao nmero de duchas recomndase unha ducha por cada dez traballadores ou
fraccin que finalicen a sa xornada simultaneamente.
Os retretes deben estar en recintos individuais, e o nmero de inodoros recomendable
ser dun por cada 25 traballadores.
Ademais nun estaleiro debe existir polo menos un local de descanso de doado acceso.
Igualmente cando se trate dun barco en reparacin sempre que sexa posible, habilitarase
un lugar para o descanso cunhas dimensins que permitan unha dotacin de mesas e
asentos con respaldos suficientes para o nmero de traballadores que deban utilizalos
simultaneamente.
Por outro lado, tamn se debe dispoer de material para primeiros auxilios en caso
de accidente. Como mnimo debe existir unha caixa de primeiros auxilios porttil que
contea desinfectantes e antispticos autorizados, gasas estriles, algodn hidrfilo,
venda, esparadrapo, apsitos adhesivos, tesoiras, pinzas e luvas desbotables.
Como normalmente nun estaleiro adoitan atoparse traballado mis de 50 persoas,
tamn se deber dispoer dun local destinado aos primeiros auxilios que contar coa
citada caixa de primeiros auxilios, unha padiola e unha fonte de auga potable. Estarn
prximos aos postos de traballo e sern de doado acceso para as padiolas.
Estes locais tamn poden utilizarse para albergar outro material de salvamento como
equipos ERA, chalecos salvavidas, colector para membros amputados, desfibrilador,
mantas trmicas,etc.
LEMBRE
CIRCULACIN E TRANSPORTE
CONDICINS DE TRABALLO
A necesidade de realizar as distintas tarefas dun estaleiro ou peirao de reparacins, en
lugares e espazos diferentes (talleres de caldeirara, de mecanizado, varadoiro, barco) d
lugar tamn necesidade dunha circulacin de pezas, equipos e operarios constante.
A ausencia dun deseo das vas de circulacin ou a sa iluminacin, as como, a falta de
mantemento dos medios de transporte orixinan riscos xerais de atropelo, cada, cadas
de obxectos, etc.
Tamn a necesaria delimitacin de zonas de paso ou corredores para a circulacin de
persoas ou pequenas mercadoras pode orixinar danos graves.
O risco mis importante, por unha deficiente circulacin o atropelo, pero tamn hai que
evitar: golpes contra ou por obxectos, atrapamentos, cadas, cortes e pisadas nos ps, etc.
Factores de risco
En ocasins obsrvase como os pens e os vehculos,
>
Medidas correctoras
Para evitar o risco de atropelo, a medida mis eficaz a delimitacin das zonas de
circulacin para pens. Sempre que exista este risco deberase sinalizar mediante
sinalizacin horizontal co fin de diferencialas das zonas de trnsito de carretillas
elevadoras, camins e outros equipos mbiles.
Cando se proxecta a distribucin do espazo nun novo centro de traballo debe terse
en conta a posible circulacin de vehculos, cargas e persoas. Polo tanto, importante
planificar as vas de paso dos traballadores polas instalacins, as como a dos vehculos
presentes. A delimitacin deber respectar as necesarias distancias de seguridade entre
vehculos e obxectos prximos, e entre pens e vehculos. En todo caso dbese informar
e inculcar aos condutores dos vehculos a preferencia dos pens.
Situacin de risco
>
Os vehculos presentes nos centros de traballo,
poden transportan cargas que polas sas dimensins
ocasionan riscos para os traballadores que se atopen
nas inmediacins e para elementos estruturais como
portalns, columnas, etc.
Tamn se observan movementos bruscos, non
correctamente dimensionados ou a velocidades excesivas.
Medidas correctoras
Antes de iniciar calquera movemento inspeccionarase a zona para asegurarse de realizar
desprazamentos seguros e extremaranse as precaucins nos desprazamentos polas
proximidades de obstculos fixos ou mbiles.
Se necesario, acoutarase a zona de traballo, tendo en conta os movementos que se van
efectuar e mesmo se utilizar o apoio das indicacins dun sinalista.
Nos movementos de cargas voluminosas, farase necesaria a presenza dun Recurso
Preventivo, que vixe o cumprimento das normas de seguridade durante a manobra.
Dbese concienciar aos encargados e aos responsables da empresa en materia de
seguridade e sade, que necesario vixiar o movemento dende o seu inicio ata o seu
fin, co fin de evitar contactos destas cargas con estruturas, materiais ou traballadores
se que atopen pola zona. Dbese avisar con antelacin a todos os traballadores dos
movementos de cargas voluminosas, para poer en coecemento de todos os presentes
os posibles riscos que se poden xerar.
Situacin de risco
>
As carretillas elevadoras adoitan ser utilizadas por
distintos operarios o cal dificulta o control do seu
estado. Despois de utilizarse, comn encontralas
estacionadas nunhas zonas non autorizadas e coas
chaves postas no contacto.
Medidas correctoras
As carretillas elevadoras unicamente poden ser utilizadas por persoal debidamente
formado e con autorizacin expresa da empresa. Por este motivo e para poder efectuar
un control eficaz do seu uso, sempre que non se estean a utilizar, as chaves gardaranse
nun lugar habilitado para iso e baixo control dun responsable.
Tamn importante dispoer dun lugar especfico para aparcalas para que non interfira
nos traballos habituais.
Dbese limitar a velocidade a 10 Km/h. e sinalizar esta
circunstancia.
Dbese recordar que non est permitido circular polas vas
pblicas con carretillas que non estean matriculadas.
Dbese controlar, vixiar e limitar o uso de carretillas
elevadoras, permitindo o seu uso s a persoal autorizado,
correctamente formado e identificado.
Situacin de risco
Outros factores de risco que presentan as carretillas
>
Medidas correctoras
As carretillas elevadoras deben ter luz rotatoria indicativa de marcha atrs.
As rodas das carretillas sern substitudas cando marque o fabricante ou cando se atopen
deterioradas e poidan poer en perigo a seguridade dos traballadores.
Para protexer o condutor de posibles xiros ou choques das carretillas estas deben dispoer
de asento dotado de cinto de seguridade.
O persoal capacitado para o seu uso debe ser o responsable de comprobar que a carretilla
cumpre as esixencias marcadas pola lexislacin vixente.
Dbese implantar un procedemento axeitado para a realizacin de inspeccins diarias,
mediante check list, s carretillas elevadoras antes de comezar a xornada. Os carretilleiros
deben vixiar o seu estado, retirndoa do uso cando non garanta unhas condicins de
seguridade axeitadas.
Situacin de risco
Os vehculos de transporte de mercadoras como as
furgonetas, camins, etc. carecen en ocasins dos seus
necesarios dispositivos de proteccin ou estes atpanse
en malas condicins: ausencia de chalecos reflectintes,
tringulos, equipos de loita contra incendios, etc.
Ademais as inspeccins tcnicas non sempre se atopan
ao da.
Medidas correctoras
Todos os vehculos deben estar dotados dos necesarios dispositivos de proteccin e para
garantir o seu correcto funcionamento, pasarn as Inspeccins Tcnicas de Vehculos
Ademais, disporn dos necesarios equipos de proteccin contra incendios:
Vehculos a motor para transporte de persoas:
Ata 9 prazas includos o condutor: un de clase /5A/21B.
Ata 23 prazas includos o condutor: un de clase /8A/34B.
Mis de 23 prazas includos o condutor: un de clase /21A/113B.
Vehculos a motor e conxuntos de vehculos para o transporte de mercadoras:
Ata 1.000 kg de PMA: un de clase /8A/34B.
Ata 3.500 kg de PMA: un de clase /13A/55B.
Ata 7.000 kg de PMA: un de clase /21A/113B.
Ata 20.000 kg de PMA: un de clase /34A/144B.
Mis de 20.000 kg de PMA: dous de clase /34A/144B.
A empresa debe establecer procedementos axeitados de mantemento e control do estado
dos vehculos, formando e informando os condutores das condicins axeitadas nas que
se debe atopar os vehculos para o seu uso. Os condutores deben revisar periodicamente
o estado dos vehculos, mediante inspeccins diarias destes.
LEMBRE
CADAS
CONDICINS DE TRABALLO
As cadas dan lugar a unha alta porcentaxe de accidentes, A maiora causan lesins
graves, tanto se son de alturas como se son ao mesmo nivel.
Cadas de Altura:
As cadas de altura mis perigosas son as que se producen no exterior do buque cando se
realizan operacins de reparacin, chorreado, pintado,... dende plataformas elevadoras
ou estadas. Tamn son importantes as que teen lugar polos ocos do propio buque,
tanto a nivel de cuberta como no interior do buque.
Os accesos s partes altas, non sempre son doados por carecer de escaleiras ou non ser
adecuadas tanto as fixas como as de servizo, as plataformas e as estadas, non sempre
son as que se precisan, dadas as caractersticas especiais dos lugares de traballo.
>
non estn homologadas, continan estando presentes
nos centros de traballo en alturas superiores a 2 metros.
Estas estadas, polo xeral carecen dalgns dos necesarios
elementos de seguridade como varanda, escaleira interior,
anchura de plataforma de traballo suficiente, etc.
>
O certo que en ocasins a instalacin de estadas
perimetrais nos buques non resulta sinxela debido
principalmente silueta curva dos cascos dos barcos.
moi frecuente encontrar estadas que carecen de varanda
interior, existindo ocos entre a estada e o barco superiores a
30 cm. ben porque non foi instalado, ben porque foi
retirado para poder efectuar un traballo puntual e non
foi reposto ao seu termo.
>
que as estadas carezan de escaleiras interiores de acceso,
polo que os traballadores se ven obrigados a trepar pola
estrutura ou a utilizar escaleiras manuais independentes.
Medidas correctoras
A montaxe e a utilizacin das estadas deber axustarse sa normativa especfica e
deben ser montadas por persoal formado e cualificado. (Real decreto 2177/2004, do
12 de novembro, polo que se modifica o Real decreto 1215/1997, do 18 de xullo, polo
que se establecen as disposicins mnimas de seguridade e sade para a utilizacin polos
traballadores dos equipos de traballo, en materia de traballos temporais en altura.).
No que se refire aos requisitos formais, haber de terse en conta que as estadas debern
cumprir os seguintes requisitos:
necesario contar cun Plan de Montaxe de estadas para cada buque sempre que
se superen os 6 metros de altura.
A montaxe das estadas de menos de 6 metros tamn debe ser dirixida por unha
persoa que dispoa dunha experiencia certificada polo empresario nesta materia
de mis de dous anos e conte coa formacin preventiva correspondente, como
mnimo, s funcins de nivel bsico. Posteriormente podern ser inspeccionadas
por unha persoa que dispoa dunha experiencia certificada polo empresario nesta
materia de mis de dous anos e conte coa formacin preventiva correspondente,
como mnimo, s funcins de nivel bsico.
Cando algunhas partes dunha estada non estean listas para a sa utilizacin, en
particular durante a montaxe, a desmontaxe ou as transformacins, ditas partes
debern contar con sinais de advertencia de perigo xeral.
Largueiro
Rodap
As estadas deben estar arriostadas estrutura sobre a que se quere traballar. Para
iso, e no caso de traballos no exterior dos buques, dbese soldar unha peza de
amarre que une a estada e o casco do buque. Nunca se debe soldar directamente
ningunha peza propia da estrutura da estada, xa que esta perdera parte das sas
propiedades (resistencia, estabilidade, etc.).
Os operarios que deban pasar a distintos tramos, debern baixar primeiro pola que
estea a traballar para subir polos medios axeitados que vaian traballar.
As plataformas das estadas montaranse de tal forma que os seus compoentes
non se despracen nunha utilizacin normal deles. Non deber existir ningn baleiro
perigoso entre os compoentes das plataformas e os dispositivos verticais de
proteccin colectiva contra cadas.
No que se refire ao uso de estadas, deber terse en conta que:
Os usuarios da estada non poden facer pola sa conta modificacins nas
estadas; sempre que sexa necesario modificar unha estada (por exemplo para
introducir un equipo a bordo, para acceder a algn lugar, etc.) deberase solicitar
autorizacin previa do responsable desta. Non obstante, cando o usuario dunha
estada detecte algunha anomala nesta, debe comunicarllo de inmediato ao
responsable da montaxe.
Medidas correctoras
As PEMP deben ser revisadas de acordo coas instrucins de cada fabricante e que deben
estar contidas nun manual que se entrega con cada plataforma. Tanto as revisins como
os prazos para ser realizadas deben ser feitas por persoal especializado.
Antes de utilizar a plataforma dbese inspeccionar para detectar posibles defectos ou
fallos que poidan afectar a sa seguridade. A inspeccin debe consistir no seguinte:
Inspeccin visual de soldaduras deterioradas ou outros defectos estruturais, escapes
de circutos hidrulicos, danos en cables diversos, estado de conexins elctricas,
estado de pneumticos, freos e bateras, elementos de proteccin, etc.
Comprobar o funcionamento dos controis de operacin para asegurarse que
funcionan correctamente.
Calquera defecto debe ser avaliado por persoal cualificado e determinar se constite un
risco para a seguridade do equipo. Todos os defectos detectados que poidan afectar a
seguridade deben ser corrixidos antes de utilizar o equipo.
En canto ao seu uso, dbese ter en conta que as plataformas non debern utilizarse en
condicins meteorolxicas adversas, fortes ventos, etc.
Tamn ser obrigatorio o uso dos EPI indicados no libro de instrucins da plataforma. O
cinto ou arns de seguridade deber ir suxeito na zona da cesta habilitada para tal fin.
En ningn caso se sobrecargar a plataforma e o chan da cesta debe de permanecer
limpo e ordenado. Non almacenar na plataforma nada mis que o material necesario
para os traballos nela.
Cando se estea a traballar sobre a plataforma o/os operario/s debern manter sempre
os dous ps sobre esta e en ningn caso se utilizarn elementos suplementarios para
alcanzar mis alturas (escaleiras, cubos, plataformas de estadas, etc.)
Se a plataforma alugada, debe quedar reflectida por escrito a entrega da documentacin
necesaria do equipo:
Marcado CE ou no seu defecto posta en conformidade do equipo.
Instrucins do fabricante as como a do seu funcionamento e uso.
Usuario da plataforma.
Autorizacin por escrito do operario que a vai manipular.
Informacin concreta da plataforma ao operario e entrega de copia das instrucins
do fabricante e funcionamento da plataforma.
Ficha de seguridade do posto das plataformas.
A plataforma s debe ser manipulada por persoal formado e coa categora profesional
axeitada.
Dbense establecer procedementos de control e mantemento das plataformas elevadoras
mbiles de persoas, co fin de garantir que os traballadores realizan inspeccins visuais dos
dispositivos de seguridade destas ao inicio da xornada. Estes procedementos aplicaranse
seguindo as instrucins do propio fabricante do equipo, descrito no seu manual de
instrucins. Inculcarase e informarase os traballadores a retirada destas cando se observe
calquera anomala.
moi importante que antes de proceder ao aluguer da plataformas elevadoras mbiles
de persoas, se estude detidamente o lugar no que se van realizar os traballos con estas,
para desta forma elixir o equipo mis axeitado e seguro para esas condicins.
>
Medidas correctoras
S se utilizarn escaleiras que se atopen homologadas. Non se empregarn escaleiras
de man e, en particular, escaleiras de mis de cinco metros de lonxitude, sobre a
resistencia da cal non se tean garantas. Queda prohibido o uso de escaleiras de man
de construcin improvisada.
As escaleiras que dan acceso aos bloques colocaranse de forma que a sa
estabilidade durante o seu uso estea asegurada. Os puntos de apoio da escaleira
de man debern asentarse solidamente sobre un soporte de dimensins axeitadas
e estable, resistente e inmbil.
Impedirase o desprazamento dos ps das escaleiras de man durante a sa utilizacin,
mediante un dispositivo antiescorregadizas ou calquera outro mtodo de eficacia
equivalente.
As escaleiras de man que se utilizan para fins de acceso, debern ter a lonxitude necesaria
para sobresar polo menos un metro do plano de traballo ao que se quere acceder.
As escaleiras de man revisaranse periodicamente e retiraranse aquelas escaleiras que
presente defectos, xa que calquera defecto nun montante, chanzo, etc. non debe
repararse, soldarse, endereitarse, etc., nunca.
As escaleiras de man simples colocaranse, na medida do posible, formando un ngulo
aproximado de 75 graos coa horizontal.
As escaleiras de tesoira disporn de elementos de seguridade que impidan a sa
apertura ao ser utilizadas. Este sistema estar formado por unha correa ou tirante
que unha dous chanzos opostos, ou por das correas ou tirantes que unan os dous
longueiros opostos.
As escaleiras manuais estarn dotadas de zapatas antiescorregadizas homologadas,
de goma ou calquera outro material que garanta a imposibilidade de esvaramento
dos seus apoios.
importante a concienciacin de empresarios, encargados e traballadores da utilizacin
de equipos de traballo homologados e en perfecto estado, de forma que se na empresa
houbese un equipo que non cumprise estas medidas fose inmediatamente retirado das
instalacins. habitual que este tipo de escaleiras sexan apartadas e almacenadas nalgn
lugar do taller, de forma que calquera pode volver poela en servizo.
>
das construcins, habitual traballar sobre os propios
bloques ou buques a mis de dous metros de altura.
comn a ausencia da proteccin perimetral colectiva
nos bordos dos bloques en construcin, onde se atopan
traballando os operarios.
Medidas correctoras
Protexeranse todos os ocos onde exista o risco de cada a mis de 2 metros. Colocaranse
proteccin perimetral adecuada nesa zona de traballo para evitar a cada a distinto nivel
dos operarios.
As varandas sern de materiais rxidos, tern unha altura mnima de 90 centmetros e
disporn dunha proteccin que impida o paso ou esvaramento por debaixo das mesmas
ou a cada de obxectos sobre persoas.
Non se permitir que os traballadores permanezan na zona mentres non se emende
a deficiencia.
No caso en que non se poida colocar unha proteccin colectiva, utilizarase un equipo
de proteccin individual pero sempre como ltimo recurso, en atencin aos principios
da accin preventiva. obrigatorio colocar lias de vida naqueles lugares nos que non
sexa posible protexer completamente o risco de cada en altura mediante proteccins
colectivas e non se dispoa de ningn punto fixo e resistente ao que ancorar o arns.
Protexeranse os ocos existentes nos bloques sen deixar ningn, dicir, taparanse
totalmente. Tamn se poden protexer mediante unha barreira fsica (varanda) que
impida o seu acceso.
En caso de que non fose posible, identificaranse e sinalizaranse, balizando a zona e
impedindo o paso dos traballadores polas sas proximidades.
A continuacin mstranse varios exemplos de como protexer ou balizar a zona onde
existe o oco.
Non deben utilizarse como varandas elementos tales como cordas, cadeas ou outros
materiais non rxidos.
Dbense protexer contra o risco de cada a distinto nivel as pasarelas de paso entre
bloques con proteccins perimetrais axeitadas.
A resistencia das pasarelas sern as adecuadas para soportar o peso das persoas que as utilicen
ademais de ter a superficie antiescorregadizas. As plataformas de paso entre bloques deben
ter un ancho mnimo de 1 metro e dispoer de varandas de seguridade a ambos os dous
lados. Ademais non deben presentar problemas de estabilidade nin ocos ou aberturas.
As pasarelas deben estar instaladas de forma que non poidan bascular ou deslizar. Polo
tanto deben permanecer solidarias s estruturas portantes.
En calquera caso se evitar a utilizacin simultnea por parte de dous ou mis traballadores
das pasarelas ou escaleiras.
Dbese concienciar a empresarios, encargados e traballadores de que nunca se debe
traballar a mis de dous metros de altura sen proteccin colectiva, ou no seu defecto
individual, anda que o traballo a realizar sexa puntual.
LEMBRE
EQUIPOS DE TRABALLO
CONDICINS DE TRABALLO
O termo equipo de traballo extremadamente amplo pero neste caso incle
fundamentalmente as mquinas-ferramentas, as mquinas para o transporte e elevacin
de cargas e as ferramentas porttiles e manuais.
Os riscos na utilizacin dos equipos comezan xa na propia eleccin deste, xa que moitas
veces se poen a disposicin dos traballadores equipos que non son os axeitados ao
traballo que debe realizarse, non adaptndose a este.
Tamn d lugar a que aparezan riscos a utilizacin simultnea de varios equipos no
mesmo lugar. A problemtica do rudo unha das que mellor pode ilustralo. Outro tanto
pode acontecer cos equipos que emiten determinados axentes nocivos para a sade.
Outro punto importante dos equipos de traballo que moitas veces non se instalan
convenientemente ou se usan e mantense defectuosamente; non se comproba coa
debida frecuencia a sa seguridade e as como un fallo que afecta producin faise
patente rapidamente, un fallo nun sistema de seguridade pode permanecer oculto a
menos que os responsables de mantemento prevexan as inspeccins axeitadas.
A ausencia de dispositivos de seguridade afecta de xeito directo nos accidentes
ocasionados polos equipos, que deben dispoer dos necesarios resgardos, defensas,
advertencias e outros elementos complementarios como paradas de emerxencias,
dispositivos de rescate, de consignacin e facilidades de mantemento integradas.
Non nos deteremos nos aspectos elctricos dos equipos xa que se abordarn no apartado
adicado risco elctrico pero si se sinalar un aspecto organizativo importante para
garantir o cumprimento de todos os requisitos de seguridade aplicables s mquinas
que a obrigatoriedade de dispoer dun Diario de Mantemento actualizado de cada
equipo no que se indicar a periodicidade das revisins preventivas e as operacins
de mantemento. Este diario deber estar permanentemente dispoible e doadamente
localizable polos operarios.
Ademais importante sinalar que a utilizacin dos equipos de traballo sen coecemento
dos riscos derivados destes, a falta de formacin dos usuarios, o uso de equipos en mal
estado, as operacins de mantemento ou reparacin por persoal non cualificado, etc.
tamn inciden na alta sinistralidade derivada do uso dos equipos.
A accin preventiva debe iniciarse coa avaliacin dos riscos derivados dos equipos de
traballo. Dbese realizar unha identificacin dos perigos, analizar os riscos e valorar a sa
eliminacin no posible e/ou a sa diminucin mediante a planificacin e execucin das
medidas preventivas e correctoras.
Situacin de risco
Un aspecto moi importante e que a estas alturas anda non est plenamente implantado
nos centros de construcin e reparacin naval a adecuacin da maquinaria
lexislacin vixente.
>
equipos de traballo que carecen de marcado CE e que
tampouco foron adecuados normativa.
Medidas correctoras
As mquinas comercializadas e/ou postas en servizo a partir do 01/01/1995 deben dispoer
de marcado CE.
Situacin de risco
O problema mis habitual que atopamos nas mquinas
>
>
Outro exemplo de ausencia de resgardos, anda que esta
vez por ser retirados, atopmolo nas electroesmeriladoras
porttiles (rebarbadoras) Ao repasar e pulir, moitas veces
retranse os resgardos e trabllase sen eles, ou utilzase
unha proteccin correspondente a unha rebarbadora de
maior tamao. Tamn se d o caso que se utilicen discos
mis grandes non compatibles para as revolucins s
que traballa a mquina, para poder realizar o cambio de
disco con menos frecuencia. Estas condicins favorecen
os riscos de atrapamento e de proxeccins de partculas
incandescentes e mesmo do propio disco.
Medidas correctoras
Antes de utilizar un equipo de traballo comprobarase que as sas proteccins e condicins
de uso son as axeitadas e que a sa conexin ou posta en marcha non representa un
perigo para terceiros.
Non se utilizarn aqueles equipos que non dispoan dos seus respectivos resgardos ou
dispositivos de proteccin en funcin das operacins que se vaian realizar.
Concretamente dbense protexer todas as zonas con risco de golpe ou atrapamento
polas partes mbiles das mquinas. Se non existe a posibilidade de colocar un resgardo
que impida o acceso a toda a parte mbil, se instalar unha barreira fsica ou unha clula
fotoelctrica que impida o achegamento.
En xeral, non necesario acceder a estes rganos cando estn en movemento, polo
tanto, preciso impedir que se poidan alcanzar. A solucin mis sinxela e mis eficaz
consiste en colocar resgardos fixos que illen totalmente os elementos perigosos ou ben
suprimir localmente o risco.
Cando sexa necesario acceder s partes mbiles, colocaranse pantallas mbiles asociadas
a dispositivos de encravamento.
No uso de prensas, cisallas, etc. nas que preciso achegar as mans s zonas de corte
dbense dispoer mandos a das mans e /ou apartacorpos ou pedal protexido.
Tamn obrigatorio o uso das pantallas de proteccin nos equipos de mecanizado como
as fresadoras, tornos, centros de mecanizado, trades de columna, etc. para garantir
unha proteccin efectiva fronte ao risco de atrapamento e de proxeccins.
Sempre que sexa posible utilizaranse resgardos fixos, solidamente suxeitos no seu lugar, a
fixacin da cal estea garantida por sistemas de apertura que necesite utilizar ferramentas e
deber ser imposible que permanezan no seu posto se carece dos seus medios de fixacin.
Tamn se utilizarn resgardos mbiles ou/ou dispositivos de proteccin sensibles (por
exemplo barreiras fotoelctricas ou alfombras sensibles) dispositivos de proteccin
mediante mantemento a distancia (por exemplo mandos bimanuais) ou dispositivos
Situacin de risco
frecuente tamn observar que moitas mquinas carecen
de dispositivo de parada de emerxencia e de sinalizacin
de advertencia de perigos. Ademais os mandos de
accionamento non estn identificados.
Aqu pdense observar diferentes tipos de mquinas,
como un esmeril, un trade de columna, un torno e unha
cizalla, nos que non existe ningn tipo de advertencia de
perigos, os rganos de mando non estn identificados e
tampouco dispoen de parada de emerxencia. >
Medidas correctoras
Dentro do equipo elctrico das mquinas, vez que son precisos elementos para a posta
en marcha destas (condicin principal para a que son concibidas), deben dispoer de
elementos que permitan a sa parada nun momento determinado.
Esta parada pode producirse en condicins normais de funcionamento unha vez finalizado
o traballo ou unha manobra e en condicins anormais de funcionamento cando aparece
unha situacin de perigo (emerxencia) tanto para o operario coma para a mquina.
Os primeiros defnense como dispositivos de parada normal e os segundos como
dispositivos de parada de emerxencia.
Ser tipo cabeza de cogomelo, de cor vermella e cun crculo amarelo na superficie
inferior. Ao ser accionado (pulsado) queda encravado e a nova posta en servizo
(desencravamento) s pode efectuarse por medio dunha chave. Os dispositivos de
parada de emerxencia deben ser instalados en todas aquelas mquinas nas cales existan
perigos de tipo mecnico durante as condicins normais de traballo.
Situacin de risco
Outro factor de risco asociado aos equipos de traballo >
non adecuar o seu uso ao previsto polo fabricante.
Neste caso pdese observar como a esta plataforma
elevadora mbil para persoas se lle retirou parte da
varanda co fin de acceder ao lugar necesario para realizar
os traballos.
>
Outro exemplo de incorporacin de suplementos creados
de forma caseira atopmolo nas carretillas elevadoras s
que se lle incorporan cestns metlicos para elevacin de
persoas o cal non garante o cumprimento das medidas
de seguridade mnimas esixidas polo fabricante. >
Medidas correctoras
Os equipos de traballo deben ser utilizados e mantidos de acordo coas instrucins de
cada fabricante e estas instrucins deben estar contidas nun manual de seguridade.
As revisins deben ser feitas por persoal especializado e deben inclur as
inspeccins necesarias para detectar posibles defectos ou fallos que poidan
afectar sa seguridade.
Calquera defecto debe ser avaliado por persoal cualificado e determinar se constite un
risco para a seguridade do equipo. Todos os defectos detectados que poidan afectar
seguridade deben ser corrixidos antes de utilizar o equipo.
importante ter en conta que os equipos de traballo non debern utilizarse de forma
ou en operacins ou en condicins contraindicadas polo fabricante ags cando se realice
unha avaliacin dos riscos que iso levara consigo e se tomen as medidas pertinentes
para a sa eliminacin ou control.
Tamn est totalmente prohibido modificar as caractersticas propias dos equipos,
especialmente no relativo aos seus dispositivos de seguridade, como no caso da cesta de
elevacin das plataformas elevadoras que ha de contar sempre coa sa correspondente
proteccin perimetral.
Estes equipos dispoen ademais dun sistema de inclinacin mxima que evita o seu
funcionamento para unha pendente superior a 5 graos dende a horizontal, por iso han
de dispoer dos seus propios niveladores incorporados ao equipo ou, no seu defecto
habern de adquirirse os calzos previstos polo fabricante da plataforma e non sistemas
improvisados de fabricacin caseira que poidan provocar un risco de esvaramento ou
mesmo de xiro do equipo.En caso de non ser posible salvar o desnivel, deber optarse
por mtodos alternativos como estruturas de estadas.
No que se refire utilizacin de cestas para a elevacin de persoas con carretillas elevadoras
(equipo deseado para a manutencin de cargas) ha de terse en conta que para poder
utilizar estes implementos, non s a carretilla e a cesta han de estar homologadas senn
que, ademais ha de certificarse o conxunto.
S se podern utilizar suplementos homologados, consultando o manual de uso
do equipo de traballo, de forma que tamn estea homologado o conxunto de
equipo mis suplemento. No caso de que non sexa as deberase utilizar un equipo
de traballo alternativo.
Outro tanto sucede coas cestas de fabricacin caseira ancoradas aos guindastres
torre ou guindastres mbiles autopropulsados. Debe recordarse, unha vez mis, que
est prohibido o uso de guindastres para o transporte de persoal xa que son equipos
destinados unicamente manutencin de cargas.
Dbese ter en conta ademais, que estes traballos estn considerados como traballos
en altura polo que deben usarse os equipos de proteccin axeitados, pero en todo
caso, estas cestas non estn homologadas polo que non poderan usarse para
realizar estas tarefas.
Situacin de risco
O uso continuado dos equipos de traballo, loxicamente
favorece o seu desgaste e deterioracin, este feito, anda
que non afecte directamente a producin si pode afectar
as condicins de seguridade do equipo sendo orixe de
mltiples situacins de risco.
Na fotografa obsrvase como a placa porta-forquita
dunha carreta se atopa deteriorada tras recibir un golpe. >
Medidas correctoras
Dbese prohibir a utilizacin dun equipo de traballo que non funcione
correctamente, ou as partes do cal estean deterioradas, ata que persoal cualificado
proceda sa reparacin.
Independentemente dos procedementos de revisin peridica de equipos de traballo e
equipos auxiliares de que dispoa a empresa, cando se produce un feito inusual como
un golpe ou un accidente ou cando se detecta unha condicin insegura nun equipo,
dbese proceder sa correcta subsanacin. En tanto non se corrixa a situacin o equipo
ha de poerse fra de uso (retirada de chaves se se trata dun equipo que dispoa delas,
desconexin, sinalizacin de estado de fra de uso...)
No caso da carretilla colocarase unha placa porta-forquita nova que facilite o correcto
apoio das cargas e garanta a imposibilidade de que estas caian sobre o posto do
operario da carretilla.
LEMBRE
RISCO ELCTRICO
CONDICINS DE TRABALLO
Na nosa sociedade a electricidade a forma enerxtica mis utilizada. Isto, unido ao feito
de que non perceptible pola vista nin polo odo nin polo olfacto, fai que sexa unha
fonte importante de accidentes, causando lesins de gravidade variable, dende un leve
formigo inocuo ata a morte por paro cardaco, asfixia ou grandes queimaduras.
Ademais o risco elctrico non s pode orixinar danos directos sobre as persoas, senn que
motivo de grandes perdas materiais, cando entre outros sinistros se producen incendios
ou explosins onde o punto de ignicin mis frecuente a fasca ou o arco elctrico.
A prctica totalidade dos traballadores que se dedican construcin e reparacin naval
son usuarios de equipos elctricos coa conseguinte posibilidade de contactos directos ou
indirectos polas conexins ou as conducins dos correspondentes equipos. Polo tanto,
atopmonos cun gran nmero de equipos de traballo que presenta riscos de orixe elctrica,
ben por carecer das necesarias proteccins, ben por non as manter ao da correctamente.
Deben ser revisadas as conexins e as conducins elctricas, xa que estas poden presentar
moitas carencias como estar mal protexidas e sinalizadas, transcorrer polo chan, s veces
en lugares de paso, prximos a conducins de gas, por rozas hmidas ou molladas, etc.
O apartado dos cadros elctricos, tanto fixos como porttiles, tamn dunha extrema
importancia: en moitos casos fltalles a toma de terra, non estn correctamente
identificados os seus distintos elementos ou a sinalizacin deficiente.
O risco mis importante das operacins de soldadura elctrica o de electrocucin, por
contactos ben directos ou indirectos e est relacionado tanto cunha deficiente instalacin
elctrica xeral coma co tratamento inadecuado dos equipos de traballo.
>
en zonas de trnsito tamn propicia a sa degradacin.
>
da carcasa de cadro, cables soltos, etc.
Medidas correctoras
Retiraranse e repararanse axeitadamente todos aqueles cadros que presenten calquera
deficiencia. Non se permitir o seu uso en tanto non sexan reparados.
As instalacins elctricas estableceranse de forma que non supoan risco para as persoas,
tanto en servizo nominal, como cando se poidan presentar avaras previsibles.
importante manter os cadros elctricos en bo estado, ademais de utilizalos na forma e
para a finalidade que foron fabricados. Tomaranse as medidas necesarias para realizar un
mantemento axeitado e que se conserven durante todo o tempo de utilizacin dunhas
condicins tales que garantan a seguridade e sade dos traballadores.
As operacins de mantemento, instalacin, reparacin ou transformacin dos
cadros elctricos deben ser realizadas por persoal especialmente capacitado para iso
(traballador autorizado).
Para a sinalizacin dos cadros elctricos debe seguirse o descrito no Real decreto
485/1997, do 14 de abril, sobre sinalizacin de seguridade e sade no traballo. Segundo
o punto 13 do Anexo I do Real decreto 1215/1997, do 18 de xullo, polo que se establecen
as disposicins mnimas de seguridade e sade para a utilizacin polos traballadores dos
equipos de traballo, o equipo de traballo deber levar as advertencias e sinalizacins
indispensables para garantir a seguridade dos traballadores.
Segundo o Real decreto 485/1997, a sinalizacin de advertencia ante o risco elctrico
a seguinte:
Este requisito forma parte das medidas preventivas clasificadas como medidas de
informacin, que en ningn caso podern considerarse como medidas substitutorias das
medidas tcnicas e organizativas, se ben non eliminan o risco, indican a sa presenza,
sendo en todo caso obrigatorias.
Situacin de risco
> En ocasins obsrvanse materiais danados en uso, con
partes activas ao descuberto. Os cables, mangueiras,
interruptores e conducins elctricas poden atoparse
deteriorados, rotos, con excesivos empalmes, a
tensins excesivas, intemperie ou ao desgaste, etc.
non garantindo unha seguridade axeitada para os
traballadores. Isto adoita ser debido a un mal uso e a un
mal mantemento destes.
Ags os equipos fixos de soldadura autnoma ou
semiautnoma dos talleres de caldeirara, o resto dos
equipos porttiles, tanto en bancada coma a bordo
adoitan estar faltos dun mantemento axeitado.
As mangueiras de conducin elctrica en ocasins
estn canalizadas polo chan, sen sinalizar, sen sistemas
antihumidade ou prximas a mangueiras de conducin
de gases. As conexins ao cadro elctrico fanse s veces
con cinta illante ou directamente con cables pelados.
Medidas correctoras
Dbese realizar un correcto uso e mantemento dos cables de conexin dos diferentes
equipos que se utilizan. Todos os equipos elctricos se deben usar da forma e co
fin axeitado. Os cables elctricos deben estar correctamente recubertos as como as
ferramentas e mquinas illadas para traballos en tensin.
Dbense manter as instalacins en bo estado de funcionamento, utilizndoas de acordo
coas sas caractersticas e abstndose de intervir nestas para modificalas. Co fin de evitar
a deterioracin dos cables, estes non deben estar tendidos en pasos para pens ou
vehculos. Se tal tendido necesario, debe dispoerse proteccin especial contra os
danos mecnicos e contra contactos con elementos do propio centro.
As envolventes dos equipos elctricos constiten, preventiva e funcionalmente, un
elemento importante por canto deben garantir unha proteccin contra contactos
elctricos directos das persoas e, sa vez, unha proteccin do propio equipo contra
100 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Situacin de risco
Outro factor a ter en conta a presenza de humidade,
que frecuente en estaleiros e peiraos de reparacin e
que aumenta o risco de contacto elctrico nestes centros
de traballo. frecuente observar a existencia de equipos
elctricos enriba ou preto de humedades, charcos ou
zonas con auga derivado da necesidade de traballar en
condicins climatolxicas non adecuadas.
Podemos observar nas seguintes fotografas a existencia
de mquinas, ferramentas porttiles elctricas, cables,
cadros, etc. nas proximidades de zonas hmidas. >
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 101
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Medidas correctoras
Os equipos elctricos debern seleccionarse e instalarse en funcin das influencias
externas s que os seus materiais poidan estar sometidos, de forma que garantan o seu
funcionamento e a fiabilidade das medidas de proteccin. Cando un equipo non posa
pola sa construcin, as caractersticas correspondentes s influencias externas, poder
utilizarse a condicin de que se lle proporcione durante a realizacin da instalacin,
unha proteccin complementaria axeitada. Esta proteccin non deber prexudicar as
condicins de funcionamento do material as protexido.
As caixas de conexin, interruptores, tomas de corrente e, en xeral, toda a aparamenta
utilizada, deber presentar o grao de proteccin correspondente cada vertical de gotas
de auga, IPX1. As sas cubertas e as partes accesibles dos rganos de accionamento
non sern metlicas.
Illaranse ou afastaranse as mquinas e cables elctricos dos charcos e zonas con auga.
Evitar especialmente que os operarios usen equipos elctricos con partes do corpo
molladas (mquinas de soldar).
Cando se tea que traballar en lugares hmidos, como adegas e sentinas ou intemperie
en das chuviosos, os cables e conexins han de ser antihumidade. Toldaranse os equipos
de traballo e seguiranse as prescricins ditadas pola ITC-BT-30 de REBT.
Situacin de risco
A mido localzanse instalacins de iluminacin exterior
provisionais nas zonas de traballo, que non garanten
unha proteccin axeitada contra os riscos provocados
> por condicins meteorolxicas adversas.
Medidas correctoras
Conectaranse axeitadamente as instalacins de iluminacin nos exteriores. Revisaranse as
conexins da iluminacin exterior comprobando que garanten unha axeitada iluminacin
da zona cumprindo coa normativa de utilizacin e montaxe destes equipos.
As lias de alimentacin aos puntos de luz partirn dende un cadro de proteccin e
control; as lias estarn protexidas individualmente, con corte omnipolar, neste cadro,
tanto contra sobreintensidades (sobrecargas e curtocircutos), coma contra correntes de
defecto a terra e contra sobretensins cando os equipos instalados o precisen.
Para as conexins dos condutores da rede cos do soporte, utilizaranse elementos de
derivacin que contern os bornes apropiados, en nmero e tipo, as como os elementos
de proteccin necesarios para o punto de luz.
102 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Situacin de risco
En numerosos centros de traballo existen centros de
transformacin que non cumpren con todos os requisitos
legais que lle son de aplicacin como:
Contrato de mantemento con empresa mantedora
autorizada.
Proxecto e inspeccins regulamentarias.
Sinalizacin dos riscos.
Acceso restrinxido.
Postas a terra dos seus compoentes, etc. >
Medidas correctoras
En primeiro lugar hai que recordar que nestas instalacins ser obrigatoria a presentacin
de proxecto subscrito por tcnico competente e visado polo colexio oficial correspondente,
para a realizacin de toda clase de instalacin elctrica de mis de 1000 voltios.
En relacin co mantemento das instalacins (e o control peridico dos sistemas de
proteccin) os regulamentos electrotcnicos establecen a obriga de realizar revisins
peridicas.
Para instalacins de mis de 1000 voltios en corrente alterna ou en centros de
transformacin constitudos por un ou mis transformadores redutores de alta a baixa
tensin, a revisin ser cada 3 anos e para iso ha de contar con:
Contrato de mantemento con empresa mantedora autorizada.
Inspeccin peridica cada 3 anos por organismo de control autorizado.
Libro de instrucins de mantemento.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 103
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Debern poerse a terra todas as partes metlicas dos transformadores que non se
atopen sometidas a tensin.
Nas instalacins de alta tensin, as operacins deben ser obxecto dun procedemento
escrito, notificando ao responsable da instalacin o tipo de traballo que se realizar, a
sa localizacin e as repercusins para a instalacin. O traballador cualificado que leva
a cabo estes traballos, unha vez rematado o seu traballo, deixar constancia por escrito
de que concluron todas as etapas do proceso e a zona de traballo se atopa apta para o
traballo, constatando ademais que todo o persoal sau da zona e se retiraron os equipos
e ferramentas utilizadas.
Os traballadores cualificados debern ser autorizados por escrito polo empresario para
realizar o tipo de traballo que se vaia desenvolver, tras comprobar a sa capacidade para
facelo correctamente, de acordo ao procedemento establecido, o cal deber definirse
por escrito e inclur a secuencia das operacins a realizar, indicando, en cada caso:
104 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
LEMBRE
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 105
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
ESPAZOS CONFINADOS
CONDICINS DE TRABALLO
Un espazo confinado un espazo pechado de difcil acceso e ventilacin natural
desfavorable no que poden acumularse contaminantes txicos ou inflamables por ter
unha atmosfera deficiente en osxeno e que non est concibido para unha ocupacin
continuada por parte do traballador
Os riscos nestes espazos son mltiples, xa que ademais da acumulacin de substancias
txicas ou inflamables e a escaseza de osixeno engdense os ocasionados pola estreiteza,
incomodidade das posturas de traballo, limitada iluminacin, etc. Outro aspecto a
destacar a amplificacin dalgns riscos como no caso do rudo, moi superior ao que un
mesmo equipo xerara nun espazo aberto, pola transmisin das vibracins.
En xeral pdese dicir que os traballos en recintos confinados levan consigo unha
problemtica de riscos adicionais que obrigan a unhas precaucins mis esixentes.
Nos centros de construcin e reparacin naval bastante habitual a necesidade de realizar
traballos neste tipo de lugares. Un buque contn adegas, sentinas, dobres fondos, etc.
lugares que posen todas as caractersticas necesarias para ser considerados espazos
confinados e nos que necesario realizar traballos de limpeza, desgasificar, soldadura,
repasado, pintura, etc.
Unha caracterstica dos accidentes nestes espazos a gravidade das sas consecuencias
tanto da persoa que realiza o traballo coma das persoas que a auxilian de forma inmediata
sen adoptar as necesarias medidas de seguridade, xerando cada ano vtimas mortais.
A orixe destes accidentes o descoecemento dos riscos, debido na maiora das ocasins
a falta de capacitacin e adestramento, e a unha deficiente comunicacin sobre o estado
da instalacin e as condicins seguras nas que as operacins han de realizarse.
Situacin de risco
> O aire contn un 21% de osxeno. Se este se reduce
porque consumido e non hai entrada de aire novo ou
se despraza pola presenza doutros gases (por exemplo os
xerados en procesos de soldadura) produciranse sntomas
de asfixia que se irn agravando conforme se reduce esta
porcentaxe.
En ocasins necesario efectuar traballos de soldadura
en tanques ou depsitos nos que a nica abertura
existente unha cesrea ou boca de home. A entrada
de aire natural practicamente nula e a achega de aire
forzado non sempre garante un caudal suficiente.
106 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Medidas correctoras
Para garantir en todo momento unha atmosfera respirable, efectuaranse medicins
peridicas da porcentaxe de osxeno.
Se non factible manter un nivel de osxeno do 20,5% con achegue de aire fresco,
deber realizarse o traballo con equipos respiratorios semiautnomos ou autnomos.
importante aplicar exhaustivamente as normas e procedementos de seguridade relativas
aos traballos en espazos confinados.
Situacin de risco
Nun recinto confinado pdese crear con extraordinaria
facilidade unha atmosfera inflamable. Isto pode deberse
a moitas causas, como evaporacin de disolventes de
pintura, restos de combustibles, limpeza incompleta de
tanques, achegue indebido de osxeno, etc., sempre que
exista gas, vapor ou po combustible no ambiente e a sa
concentracin estea comprendida entre os seus lmites
de inflamabilidade.
En ocasins obsrvase que non foron adoptadas todas as
medidas de seguridade necesarias para evitar a formacin
de atmosferas explosivas en recintos confinados como
a ausencia de medicins da atmosfera, utilizacin de
equipos de traballo carentes das necesarias proteccins
para uso en atmosferas potencialmente explosivas, etc. >
Medidas correctoras
Para os efectos de seguridade considrase que un espazo confinado moi perigoso cando
exista concentracin de substancias inflamables por enriba do 25% do lmite inferior
de inflamabilidade, dado que factible que se produzan variacins da concentracin
ambiental por razns diversas.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 107
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Situacin de risco
A concentracin en aire de produtos txicos por enriba
de determinados lmites de exposicin pode producir
intoxicacins agudas ou enfermidades. As substancias
txicas nun recinto confinado poden ser gases, vapores
ou po fino en suspensin no aire.
A aparicin dunha atmosfera txica pode ter orixes
diversas, xa sexa por existir o contaminante ou por
xerarse este ao realizar traballos de soldadura, de pintura,
etc. que poden xerar CO, CO2, xidos de diversos metais
pesados,...
Estes contaminantes teen o risco engadido de que para
moitos deles se descoecen as concentracins lmite que
xeran danos agudos en persoas. Ademais algns deles
como o monxido de carbono (CO) non son detectables
olfativamente.
108 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Medidas correctoras
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 109
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Situacin de risco
Moitos dos accidentes que se producen nos espazos confinados
teen a sa orixe en factores organizativos do traballo.
Por exemplo, en ocasins atpanse un ou varios
operarios traballando dentro de distintos espazos
confinados (diferentes adegas dun buque...) co nico
control do seu encargado/recurso preventivo que efectua
periodicamente unha rolda de visitas a cada un deles.
Sendo esta persoa a nica que coece a sa presenza.
Noutras ocasins os traballos non estn correctamente
sinalizados e balizados.
Ademais as medicins atmosfricas non sempre estn
sistematizadas en canto sa regularidade e forma, e tamn
se observa a ausencia de dispositivos de actuacin en caso
de emerxencia como equipos de respiracin autnoma,
equipos de primeira intervencin contra o lume, etc.
Medidas correctoras
Cando se traballa en espazos confinados necesario aplicar procedementos de traballo
especficos que garantan en todo momento que os traballos se efectan en condicins
de seguridade.
Para tal efecto dbense utilizar sistemas como os permisos de traballo que se basean en
requirir dunha autorizacin previa de entrada ao recinto ao persoal responsable para as
garantir que se adoptaron todas as medidas de seguridade necesarias (pode consultarse
a instrucin para a xestin de permisos de traballo contida no procedemento de
coordinacin de actividades empresariais para a construcin e reparacin naval
contida no captulo 4 deste tratado e o seu modelo de permiso de traballo).
Os sistemas baseados en permisos de traballo teen como obxectivo garantir a disposicin
de todos os sistemas e operativos de seguridade necesarios, segundo proceda:
Unha vixilancia eficaz e continuada durante todo o tempo que duren os traballos.
Balizacin e/ou sinalizacin das zonas afectadas.
Medicins atmosfricas iniciais, peridicas e finais.
Ventilacin forzada.
Limpeza e purgado de canalizacins de entrada e sada de produtos.
Peche de canalizacins de entrada e sada de produtos.
Interrupcin de todas as conexins elctricas.
Utilizacin de luminarias e equipos porttiles de traballo
antideflagrantes.
Disposicin de equipos de actuacin contra incendios.
Disposicin dos equipos de actuacin necesarios en emerxencias:
trpode de salvamento, equipo de respiracin autnoma, etc.
110 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Situacin de risco
As comprobacins atmosfricas non sempre se realizan
correctamente en canto sa periodicidade e en canto
forma correcta de facelas.
Ademais en ocasins non se deixa constancia escrita dos
resultados nin do responsable que as levou a cabo.
Medidas correctoras
A medicin e avaliacin dunha atmosfera interior, ben sexa medicin de osxeno ou
medicin de atmosfera explosiva, deben ser realizadas por persoal formado e cualificado
para iso, tal e como se especifica no captulo 6 deste tratado.
No que se refire sa periodicidade, polo menos realizaranse previamente realizacin
dos traballos e de forma continuada mentres se realicen estes e sexa susceptible de
producirse variacins da atmosfera interior. Tamn se debe medir ao termo dos traballos
para garantir que o lugar queda en condicins seguras.
Estas medicins deben efectuarse dende o exterior, dende unha zona segura. No
caso de que non se poida alcanzar dende o exterior a totalidade do espazo deber
ir avanzndose paulatinamente e coas medidas preventivas necesarias dende zonas
totalmente controladas. Se necesario lanzaranse sondas.
Especial precaucin hai que ter en cantos ou en ngulos mortos nos que non
se puidese producir a necesaria renovacin de aire e pode haber acumulada
substancia contaminante.
Situacin de risco
Algns riscos presentes no lugar de traballo poden verse
agravados en espazos confinados e algo que, en ocasins
non se ten en conta na realizacin da avaliacin de riscos.
As, por exemplo, o rudo e as vibracins orixinados polos
traballos con electroesmeriladoras e outras ferramentas,
aumentan a sa intensidade nestes lugares, debido
precisamente s vibracins que al se producen.
Tamn aumenta o risco de sufrir trastornos
musculesquelticos debido a que a difcil manter unha
correcta hixiene postural en lugares reducidos.
A difcil comunicacin entre o interior e o exterior tamn
complican a proteccin fronte a riscos de cada de
obxectos, de proxeccins, etc.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 111
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Medidas correctoras
Na avaliacin debe terse en conta a posibilidade do incremento de determinados riscos
como a exposicin ao rudo e vibracins, os sobreesforzos, os golpes e cadas, etc. e
establecerse medidas de proteccin especficas para o seu control ou a sa proteccin.
Nalgns casos e para traballos de curta duracin poder ser necesario en recintos
pechados o uso de proteccin persoal como xeonlleiras, proteccins auditivas, etc.
LEMBRE
112 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
MANIPULACIN DE CARGAS
CONDICINS DE TRABALLO
A manipulacin de cargas supn unha das tarefas auxiliares mis importantes dentro dos
traballos nos centros de reparacin e construcin naval.
Dado que a materia prima principal na elaboracin de barcos o metal (aceiro
ao carbono, inoxidable, galvanizado, etc.) e tendo en conta as sas dimensins,
atopmonos con que habitualmente se realizan movementos de cargas de pezas moi
pesadas e voluminosas o que provoca moitos dos riscos como cadas de materiais
por afundimento, cada de materiais desprendidos e en manipulacin, ademais de
sobreesforzos, atrapamentos e golpes.
Para o manexo de cargas utilzanse diversos equipos mecnicos e cada tipo ten
unhas consideracins especiais que fan que as capacidades de carga varen segundo
as sas caractersticas.
Estes equipos han de ser utilizados polos traballadores que deben reunir unha serie de
requisitos que garantan que coecen o funcionamento do equipo, os seus riscos e que
estn capacitados para utilizalo.
Non se debe esquecer a manipulacin manual de cargas, xa que grande cantidade
dos accidentes producidos no naval son provocados por este risco, polo que debemos
consideralo como unha tarefa importante dentro das moitas que se realizan.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 113
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Medidas correctoras
Todos os equipos de manutencin mecnica de cargas deben contar cos seus necesarios
dispositivos de seguridade. Estes determinaranse en funcin da avaliacin de riscos.
No que se refire aos rganos de accionamento, estes deben ser claramente identificables para
evitar confusin, as como distinguible a sa funcin de calquera outro mando adxacente
As, a cor vermella en rganos de accionamento est reservada para unha emerxencia
mentres que os rganos de rearme han de ser de cor azul ou negra.
Para evitar que persoal non autorizado utilice os equipos de elevacin de cargas, dbese
dispoer de chave de contacto do equipo e esta debe gardarse a recado dun responsable.
Tamn se gardarn nun lugar controlado os mandos de control dos guindastres.
Outros dispositivos de seguridade que poden ser necesarios nestes equipos son: dispositivos
anti choque, limitadores de afrouxamento do cable, limitadores de altura de elevacin
superior e inferior, limitadores de altura de elevacin de seguridade, limitadores da carga,
limitadores de translacin ou de xiro, sinais acsticos, sinais pticas luminosas, etc.
Tamn importante sinalizar entrada dos centros de traballo onde existan estes equipos
o risco de existencia de cargas suspendidas,
114 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Situacin de risco
Outros factores de risco que se deben ter en conta son os >
relacionados cos elementos auxiliares de elevacin. Estes
elementos en ocasins presentan deficiencias como a
ausencia de pasador de seguridade nos ganchos, espirais
cedidas nas ras, deformacins por golpes, etc.
Medidas correctoras
Existen numerosos tipos de eslingas e elementos auxiliares de elevacin, nos centros de
construcin e reparacin naval os mis frecuentes son:
Eslingas de aceiro.
Eslingas de fibra.
Ganchos.
Grifns.
Cncamos.
Balancns, separadores ou prticos.
Cordas.
Independentemente dos elementos auxiliares escollidos, dbense ter en conta os
seguintes factores:
S se podern utilizar equipos e elementos auxiliares de elevacin homologados.
Os accesorios de elevacin debern estar marcados de tal forma que se poidan
identificar as caractersticas esenciais para un uso seguro. En caso de que se realicen
no propio taller, estes elementos deben ser postos en conformidade.
Todos os elementos auxiliares de elevacin contarn cos elementos de seguridade
necesarios (ferrollos, topes, etc.)
Dbese vixiar o seu estado de conservacin de forma peridica e extremaranse as
precaucins en canto sa perfecta colocacin cada vez que se enganche unha carga.
Revisaranse periodicamente as eslingas, cadeas, cordas, ganchos, etc. e
eliminaranse as que atopen algn defecto, como por exemplo roturas, deformacins
permanentes, esmagamento, zonas aplanadas debido ao desgaste, gretas, roscas
afrouxadas formacin de ns, cocas, etc.
Almacenaranse correctamente para evitar a sa deterioracin prematura.
Dbese consultar as instrucins de uso, montaxe e mantemento de cada un dos
elementos auxiliares de elevacin.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 115
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Situacin de risco
As condicins de uso dos equipos de elevacin mecnica
de cargas e os seus elementos auxiliares outro dos
factores que inciden directamente nos accidentes por
cada da carga.
A utilizacin insegura dos equipos, por exemplo a
utilizacin simultnea de dous equipos de elevacin por
un mesmo traballador e a utilizacin dunha combinacin
de ponte gra e carreta para manipular unha nica carga,
> entre outros, constiten actos inseguros.
116 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Medidas correctoras
Para a utilizacin segura dos medios mecnicos de carga, non se superar a carga mxima
dos equipos nin dos seus elementos auxiliares. Os elementos auxiliares deben ter unha
capacidade nominal similar do equipo, pero en caso de ser maior, non se superar a
sa capacidade nominal, respectndose sempre a capacidade nominal do elemento que
a tea inferior.
Os equipos de manutencin de cargas, ao igual que o resto de equipos de traballo
sempre habern de utilizarse conforme ao uso previsto polo fabricante. En ningn caso
se aumentar a carga nominal dun equipo complementndoo con outro, nin se utilizarn
dous equipos vez para un mesma carga.
No caso de que sexa necesaria a utilizacin de das pontes gras para a manipulacin
dunha carga, esta operacin realizarase seguindo procedementos de traballo seguros e
baixo a direccin dun xefe de manobra, con capacidade e coecementos axeitados, que
ser o encargado de controlar o seu movemento.
Nunca se abandonar unha carga suspendida nin se guiarn as cargas coa man. Cando
non se poida evitar que os obxectos transportados xiren, guiaranse no seu desprazamento
utilizando cordas dende un lugar seguro.
O operario colocarase de forma que non sexa posible que quede atrapado entre a
carga e algn obstculo (parede, equipo de traballo, material, etc.) Preferiblemente
ir detrs desta, e debe ter vista a zona pola que vai desprazar a carga. De non
ser posible outro operario guiaralle na manobra. Na carga e descarga de camins o
operario que eslinga, nunca debe permanecer na caixa do camin mentres se est a
facer o descenso ou izado da carga.
As cargas suspendidas non se transportan por enriba das instalacins nin do persoal. Se
nalgunha ocasin non posible facelo doutro xeito, pararase o guindastre e avisarase
para que o persoal se aparte. En ningn caso un operario se posicionar debaixo
dunha carga suspendida.
Para as operacins de mantemento cos equipos de elevacin en altura que realice
persoal da propia empresa, se non dispn de proteccin colectiva dispor dun arns de
seguridade ancorado a un punto fixo. Se necesario instalaranse lias de vida.
A seguridade na utilizacin dunha eslinga comeza coa eleccin desta, que deber ser
adecuada carga e aos esforzos que ha de soportar.
Resulta moi difcil dar un criterio exacto para eslingar unha carga, xa que cada caso
distinto ao anterior. O que si se debe cumprir estritamente que, hora de elixir os tiles
de izado, estes tean a capacidade apropiada para o traballo que se vai realizar. Para que
a carga permaneza estable deben cumprirse das condicins bsicas:
O gancho debe estar na vertical do centro de gravidade da carga.
Os puntos de amarre cos estrobos, eslingas ou cadeas deben atoparse por enriba
do centro de gravidade da carga para evitar o xiro desta ao quedar suspendida.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 117
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Situacin de risco
A manipulacin manual de cargas obsrvase en tarefas
tan diversas como a montaxe e desmontaxe de estadas, a
montaxe de canalizacins, o corte de perfs, a instalacin
de motores, etc. e cando non se realiza correctamente,
> orixe de importantes accidentes.
Medidas correctoras
Como norma preventiva xeral para evitar os sobreesforzos por manipulacin manual
de cargas, dbese tratar no posible de manipular as cargas con medios mecnicos,
coa axuda de guindastre torre, guindastre autopropulsado, pontes gra, carretillas
elevadoras, polipastos, etc.
Cando isto non sexa posible, manipularanse as cargas manualmente pero sempre
evitando as cargas que superen os 25 kg en suspensin (moi excepcionalmente, e para
persoal san e adestrado fisicamente, poderanse levantar cargas de ata 40 kg).
Cando as dimensins da carga o aconsellen, manipularanse entre dous ou mis operarios.
En calquera caso cando sexa necesario aplicaranse sistemas de rotacin de tarefas e
descansos peridicos.
118 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
LEMBRE
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 119
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
RISCOS HIXINICOS
CONDICINS DE TRABALLO
120 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Como se pode observar, os niveis de rudo reflectidos nestes exemplos superan con creces
os mximos admitidos regulamentariamente, todos presentan un Nivel Diario Equivalente
por enriba 87 dB(A) ou un Nivel Pico superior a 140 dB(C). Isto debido principalmente a
que a materia prima coa que se traballa o metal que intrinsecamente ruidoso.
Dadas as dificultades de eliminar o rudo na sa orixe ou a sa transmisin, procederase a
avaliar a adecuacin da proteccin auditiva individual utilizada polos traballadores. Para iso
seguirase algn dos mtodos contidos na norma UNE EN 458.
O certo que a utilizacin de proteccins auditivas adoita ser inevitable en infinidade de
postos de traballo e lugares dun centro de construcin e reparacin naval xa que a propia
natureza do material traballado e dos equipos de traballo fan difcil protexer o risco na
sa orixe e anda no seu medio de propagacin. Non obstante non debemos esquecer a
posibilidade de aplicar medidas organizativas, en concreto:
A eleccin de equipos de traballo axeitados que xeren o menor nivel posible de
rudo e programas de mantemento.
Realizar controis mdicos da funcin auditiva dos traballadores segundo proceda.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 121
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Vibracins
As vibracins son un axente fsico que pode afectar o confort, reducir a produtividade e
provocar trastornos nas funcins fisiolxicas das persoas. As vibracins son outro deses
inimigos do traballador que, en caso de exposicin intensa, poden ocasionar a aparicin
das enfermidades.
Na prctica, as vibracins, como o rudo, adoitan estar compostas por multitude de
frecuencias simultneas.
As vibracins poden clasificarse, dependendo da parte do corpo que afecten en:
Vibracins globais: afectan a todo o corpo: poden estar presentes na utilizacin de
carretillas elevadoras e mquinas como prensas, cisallas, etc.
Vibracins locais: principalmente man-brazo: poden estar presentes na utilizacin
de electroesmeriladora porttil, picado de escoura, etc.
Para evitar os efectos das vibracins no organismo pdese diminur a sa amplitude ou
os tempos de exposicin a estas.
A maiora das solucins son anlogas s que se empregan no control do rudo ou ben
complementarias, xa que case sempre se dan ambos os dous fenmenos simultaneamente,
coa salvidade de que mentres a enerxa sonora se transmite a travs do aire, lquidos ou
slidos, as de vibracin verifcase sempre a travs de slidos.
122 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Proteccin persoal
A proteccin persoal contra vibracins resulta incmoda e nalgns casos o
traballador non est debidamente protexido.
Ante vibracins de frecuencias medias e a certos niveis poden utilizarse corpios
abdominais, anda que tendan a diminur o ton muscular.
O uso de luvas antivibratorias adoita ser eficaz cando a vibracin ten compoentes
en altas frecuencias.
Radiacins
Nos traballos de soldadura existe a posibilidade de lesins nos ollos ou na pel por
exposicin a radiacins visibles, infravermellas e ultravioletas que se producen
durante o proceso.
O cegamento pola observacin directa dunha fonte luminosa moi intensa, como o caso
da soldadura ao arco, pode ocasionar lesins nas retinas. Este efecto chmase golpe de
arco ou oftalma elctrica.
Os raios infravermellos, debido sa enerxa calorfica, penetran profundamente baixo a
pel. Tamn producen lagrimeo, dor de cabeza,
As radiacins ultravioletas producen conxuntivite nos ollos e queimaduras na pel. As
queimaduras manifstanse en forma de ampolas.
No caso da soldadura por arco en atmosfera gasosa, a intensidade da radiacin ultravioleta
ata 40 veces maior que na soldadura con elctrodo revestido
Proteccin Colectiva
Os soldadores deben estar illados do resto dos operarios colocando uns bastidores de
material opaco sempre que sexa posible.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 123
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Iluminacin
A iluminacin dos lugares de traballo nos centros de construcin e reparacin naval
debe permitir que os traballadores dispoan de condicins de visibilidade adecuadas
para poder circular por estes e desenvolver neles as sas actividades sen risco para a sa
seguridade e sade.
A iluminacin de cada zona ou parte dun lugar de traballo deber adaptarse s
caractersticas da actividade que se efectue nela, tendo en conta:
a) Os riscos para a seguridade e sade dos traballadores dependentes das condicins
de visibilidade.
b) As esixencias visuais das tarefas desenvolvidas.
Sempre que sexa posible, os lugares de traballo tern unha iluminacin natural, que
deber complementarse cunha iluminacin artificial cando a primeira, por si soa, non
garanta as condicins de visibilidade axeitadas. En tales casos utilizarase preferentemente
a iluminacin artificial xeral, complementada sa vez cunha localizada cando en zonas
concretas se requiran niveis de iluminacin elevados.
As condicins inadecuadas de iluminacin nestes lugares de traballo poden ter
consecuencias negativas para a seguridade e a sade dos traballadores; a diminucin da
eficacia visual pode aumentar o nmero de erros e accidentes as como a carga visual
e a fatiga durante a execucin das tarefas; tamn se poden producir accidentes como
consecuencia dunha iluminacin deficiente nas vas de circulacin, escaleiras e outros
lugares de paso.
frecuente atopar nestes centros numerosas zonas, ocos, tanques, etc. sen un nivel de
iluminacin adecuado, de tdolos xeitos, algo moi comn no naval, ver un traballador
ou un grupo de traballadores coas sas propias lmpadas porttiles levndoas ao seu
lugar de traballo para poder desenvolvelo nunhas condicins axeitadas de iluminacin.
Os niveis mnimos de iluminacin dos lugares de traballo veen establecidos no anexo
IV do Real decreto 486/1997, polo que se establecen as disposicins mnimas de
seguridade e sade nos lugares de traballo e con estes valores habern de compararse
os resultados.
A continuacin examinaremos os resultados reais de medicins efectuadas nun centro
de construcin naval.
Os valores obtidos exprsanse en luxes e os valores mnimos que establece o Real decreto
486/1997 tamn.
124 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
RESULTADOS VALORES
PUNTO DE MOSTRAXE OBTIDOS RECOMENDADOS
(LUX) (LUX)
Zona de Conformado e Mecanizado
Mesa de Soldadura 278 300
Zona almacenamento 346 100
205 100
Vas de Circulacin 209
271
129
Serra de Fita 314 300
Punzadora 318 300
Rolo 368 300
Pregadora 273 300
Torno 654 500
Cisalla 342 300
Zona de Carpintaria
346 100
344
Vas de circulacin
377
457
Escuadradora 695 500
370 300
Serras de fita verticais
417
Cepilladora 517 500
Regroso 478 500
Tup 263 500
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 125
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
RESULTADOS VALORES
PUNTO DE MOSTRAXE OBTIDOS RECOMENDADOS
(LUX) (LUX)
Zona de Montaxe - a Bordo
66
69
73
Vas de circulacin 40 100
114
94
86
Traballos de soldadura nunha construcin 91
500
19
137
145
148 500
Traballos de marcado de zonas en cuberta
124
137
112
193
Colocando canalizacin na zona de proa 300
123
163
Tarefas de habilitacin na ponte de mando 175 300
44
Realizando conexins elctricas 392
300
debaixo da ponte de mando
490
Tarefas de acomodacin 300
230
230
Traballos na zona de Mquinas 300
111
110
Colocando proteccins na zona de Popa 117 300
77
25
4
Exterior Zona hlices - Vas de paso 100
6
16
126 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Cando os niveis non alcancen os mnimos esixidos por esa normativa, habern de
efectuarse correccins no sistema de iluminacin co fin de previr perdas ocasionais de
agudeza visual, posibles accidentes por insuficiencia lumnica e aparicins frecuentes
de fatiga visual.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 127
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
CONCENTRACIN
Vla- ED (mg/m3)
DE PO (mg/m3)
EXPOSICIN
EXPOSICIN
POSTO DE TRABALLO
MOSTRAXE
TEMPO DE
TEMPO DE
NDICE DE
Soldador 1 h 1 min 8h 5,6 5 1,12
Caldeireiro 1 h 1 min 8h 1,2 5 0,24
Soldador en espazo confinado 1 h 0 min 8h 41,80 5 8,36
Soldador en taller en zona aberta 1 h 36 min 8h 2,15 5 0,43
Soldador en taller dentro dun bloque 1 h 54 min 8h 14,31 5 2,86
Tubeiro en barco 1 h 40 min 8h 9,02 5 1,80
POSTO
Vla-ED mg/m3
EXPOSICIN
EXPOSICIN
DE
MOSTRAXE
TEMPO DE
TEMPO DE
NDICE DE
ADITIVOS
EFECTOS
TRABALLO
mg/m3
Cr 0,06 0,01 6
6,255
Soldador con Nquel 0,051 0,2 0,255
2 h 6 min 4h
aceiro inoxidable Nquel <00179 02 <009
<099
Cr (VI) <00089 001 <09
128 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
CONCENTRACIN
Vla- ED (mg/m3)
DE PO (mg/m3)
EXPOSICIN
EXPOSICIN
POSTO DE TRABALLO
MOSTRAXE
TEMPO DE
TEMPO DE
NDICE DE
Tratamento de Superficies:
40 min 8h 40,01 10 4,01
Operario de Cepillado
Tratamento de Superficies:
44 min 8h 135,92 10 13,59
Operario de Cepillado nun tanque
T de EXPOSICIN
CONTAMINANTE
Vla-ED mg/m3
EXPOSICIN
EXPOSICIN
TRABALLO
NDICE DE
POSTO DE
ADITIVOS
EFECTOS
DIARIA
mg/m3
Unha vez que se tomaron as mostras aos traballadores, debern aplicarse as medidas de
proteccin necesarias para garantir que en ningn caso se superan os valores mximos
permitidos aplicando os principios da accin preventiva e os mtodos de correccin
recollidos na lexislacin referida.
Primeiramente ha de recomendarse propiciar no posible, a ventilacin natural; nos
talleres han de manterse abertos os portalns sempre que as condicins climatolxicas o
permitan e a bordo de barcos e en bloques en construcin, os traballos han de planificarse
de forma que as operacins en espazos confinados se reduzan ao mximo. Cando sexa
necesario abriranse cesreas ou retiraranse tabiques.
Cando estes mtodos non sexan suficientes, utilizaranse sistemas de ventilacin /
extraccin localizada.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 129
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
130 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
AX -- Non Reutilizable
B 1,2, 3 --
E 1,2, 3
K 1,2, 3 --
P 1,2, 3 --
No caso de espazos confinados ou traballos de chorreo, etc. pode ser necesario utilizar
equipos de respiracin autnoma ou semiautnoma.
Tamn se debe vixiar o uso efectivo das proteccins por parte dos traballadores, que
sern informados dos resultados das avaliacins hixinicas.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 131
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Cando exista risco por exposicin a algn contaminante qumico clasificado como
cancerxeno no RD 665/1997, do 12 de maio, sobre a proteccin dos traballadores
contra os riscos relacionados coa exposicin a axentes cancerxenos durante o traballo,
deberanse aplicar todas as medidas de proteccin complementarias establecidas
nesta normativa:
Limitar ao mnimo posible o nmero de traballadores expostos.
Utilizar sempre extraccin localizada, e colocala de xeito adecuado para que a sa
efectividade sexa a mxima posible.
Medidas de hixiene persoal e de proteccin individual.
Protocolos especficos de vixilancia da sade.
Equipos de Proteccin Individual con achega de aire.
Realizacin de medidas hixinicas peridicas.
Etc.
Situacin de risco
moi frecuente observar os traballadores realizando
calquera tipo de traballo a bordo dos buques en
construcin e reparacin, soportando niveis de rudo
elevados, sen portar os correspondentes protectores
> auditivos.
Medidas correctoras
vista dos resultados das medidas de rudo expostas no subapartado anterior, parece fra
de toda discusin a necesidade de utilizar estes protectores auditivos en moitos casos,
durante toda a xornada laboral, por iso e dado que o seu uso non est completamente
estendido, faise necesario implantar polticas de concienciacin acerca deste risco e
promocin do uso dos protectores. En concreto dbese informar o traballador acerca
dos efectos do rudo:
Perda de audicin.
Efectos fisiolxicos.
Estrs relacionado co traballo.
Aumento do risco de accidente.
O tipo de protector deber elixirse en funcin do mbito laboral para que a eficacia sexa
satisfactoria e as molestias mnimas. Para tal efecto, preferirase, de modo xeral:
Os tapns auditivos, para un uso continuo, en particular en ambientes calorosos e
hmidos, ou cando se deban levar xunto con lentes ou outros protectores.
As orelleiras ou os tapns unidos por unha banda, para usos intermitentes.
132 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Situacin de risco
Na organizacin dos traballos, en ocasins, non se ten >
Medidas correctoras
necesario valorar este risco non s dende a perspectiva do grao de exposicin senn
tamn dende a perspectiva do tempo de exposicin.
Faise necesario, nestes casos aplicar sistemas de rotacin de quendas e descansos
peridicos.
Os equipos de traballo que xeran vibracins deben estar dotados de mangos con
amortecemento, amortecedores nos asentos, etc.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 133
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Situacin de risco
> frecuente atopar en determinados postos de soldadura,
cortinas antirradiacin en mal estado que non garanten
unha seguridade axeitada cara aos traballadores que se
atopan nas proximidades.
Medidas correctoras
Os biombos de separacin dos soldadores han de ser revisados periodicamente e
repararanse ou substituiranse cando sexa necesario.
Estes biombos sern translucidos ou opacos tendo en conta que a sa parte inferior debe
estar polo menos a 50 cm do chan para facilitar a ventilacin.
Utilizaranse sempre que sexa posible.
Situacin de risco
Os soldadores dispoen en determinadas ocasins, dun
axudante que colabora con el nas tarefas de soldadura e
este s veces non conta coa necesaria proteccin ocular,
facial e respiratoria.
Medidas correctoras
Os axudantes dos soldadores deben dispoer dos mesmos equipos de proteccin
individual que os soldadores, sempre que se atopen situados xunto ao soldador.
Para tal efecto importante incidir na concienciacin do propio soldador que debe
inclur entre as sas ensinanzas cara ao axudante, todos os mecanismos de proteccin
necesarios para o desempeo desta profesin.
Situacin de risco
O uso de iluminacin porttil est moi estendido en
determinadas zonas dos buques. Esta iluminacin est
moi focalizada cara zona onde se est a traballar o
cal xera en ocasins, niveis baixos de iluminacin e
> cegamentos por falta de iluminacin xeral.
134 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Medidas correctoras
En espazos confinados, cascos e outras partes do buque, en ocasins a iluminacin
natural insuficiente polo que esta debe ser complementada con iluminacin artificial.
Debe recordarse que preferible dispoer de iluminacin xeral en forma de piares con
focos que de iluminacin focalizada que s ilumina ao traballador que se atopa xunto ao
foco de luz, xerando sombras, cegamentos e outros problemas.
Situacin de risco
A ventilacin en lugares angostos, en ocasins
insuficiente, debido ao uso de ventiladores
incorrectamente mantidos ou de escasa potencia ou
debido utilizacin de mangueirotes en mal estado ou
incorrectamente colocados. >
Medidas correctoras
Os ventiladores deben ser revisados periodicamente seguindo as instrucins do fabricante.
Ademais sempre que sexa necesario complementaranse cun sistema de extraccin
localizada de fumes, especialmente en espazos pechados.
Situacin de risco
Nas zonas onde se realizan traballos de lixado, cepillado,
etc. en ocasins non se dispn de sistema de extraccin,
o que orixina unha acumulacin de po en parte da nave
ou buque, afectando o resto de traballadores que se
atopan nos arredores.
>
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 135
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
Medidas correctoras
Dbese dispoer de sistemas de extraccin nesta zona de traballo que garanta unha
atmosfera de traballo axeitada. As extraccins deben ser complementadas con sistemas
de ventilacin en espazos pechados, para garantir a renovacin do aire.
O deseo dos sistemas debe ser realizado por un tcnico competente. O elemento mis
importante son os extractores, por iso hai que coidar moito o seu deseo. Dependendo
do deseo dbese especificar a eficacia do sistema logrando unha velocidade de
captura dos contaminantes que consiga rebaixar a concentracin mxima tolerable nos
postos de traballo.
Para achegar o mis posible a camp de captacin ao punto onde se xera o contaminante
(por exemplo o posto de soldador) necesario utilizar distintos condutos. No trazado
de condutos evitaranse os cbados e unins bruscas, seleccionando o ventilador tendo
en conta o caudal necesario e a resistencia do circuto. A instalacin ha de revisarse
periodicamente, seguindo as instrucins do fabricante-instalador.
Dbese realizar un mantemento preventivo de todos os elementos, non realizando
ampliacins sen un estudio detallado das sas consecuencias.
Situacin de risco
En ocasins algns operarios que realizan tarefas de
pintura, vernizado, etc. utilizan proteccin individual
respiratoria con filtros para partculas.
>
Medidas correctoras
Sempre que se realicen traballos nos que o risco de exposicin a contaminantes qumicos
non estea suficientemente protexido por mtodos de proteccin colectiva, deber
utilizarse proteccin respiratoria. Os tipos e caractersticas que deben cumprir os equipos
de proteccin individual respiratoria veen especificados no captulo 7 deste tratado
polo que non incidiremos mis niso, non obstante, necesario sinalar que en ningn
caso ofrecen proteccin os filtros inadecuados ao contaminante qumico.
Ademais, cando sexa necesario realizaranse avaliacins especficas da exposicin a
contaminantes qumicos para determinar as medidas preventivas que haxan de adoptarse
en funcin dos resultados obtidos.
136 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
FACTORES DE RISCO E MEDIDAS PREVENTIVAS
LEMBRE
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 137
COORDINACIN
DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
4
CAPTULO
04
COORDINACIN
DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
INTRODUCIN
Un dos principais factores que aumentan a probabilidade dun accidente na actividade
naval a concorrencia de traballos de diversa ndole, xa que se unen nun mesmo centro
de traballo actividades tan dispares como incompatibles entre si.
A coordinacin de actividades empresariais para a prevencin dos riscos laborais deber
garantir o control das interaccins das diferentes actividades desenvolvidas no centro de
traballo. En particular cando poidan xerar riscos cualificados como graves ou moi graves,
ou cando se desenvolvan no centro de traballo actividades incompatibles entre si pola
sa incidencia na seguridade e a sade dos traballadores, as como a aplicacin correcta
dos mtodos de traballo polas empresas concorrentes.
Por outro lado, hai que ter en conta a complexidade da actividade en canto se refire
subcontratacin da case totalidade dos traballos nas distintas fases da construcin ou
reparacin.
Tendo en conta a subcontratacin nos distintos centros de traballo podmonos encontrar
coa seguinte armazn de empresas:
REPARACIN
Nunha reparacin naval existen dous centros de traballo, simultaneamente e de diferentes
propietarios; un o propio buque (propiedade do armador) e o outro o varadoiro,
estaleiro ou peirao de reparacins no que se encontra para ser reparado (propiedade
do empresario ou organismo que o explota) podendo xurdir as dous empresarios
titulares: buque e estaleiro.
De ser este caso, cada unha deles deber responsabilizarse de informar dos riscos e
medidas de prevencin a adoptar en instalacins das que son responsables.
dicir, que poden producirse das circunstancias:
a) Que o armador do buque contrate a reparacin ao estaleiro/varadoiro, convertndose
nun promotor da obra, pero de distinta actividade sa propia (non esquezamos
que a actividade principal dun armador a pesca, o transporte de mercadoras ou
calquera que sexa o labor da embarcacin).
Neste caso o armador non desempeara ningunha figura preventiva concreta no
transcurso da obra. O estaleiro actuar como empresa titular de todas as instalacins
(estaleiro e buque) e empresa principal respecto s empresas que subcontrate. Estas,
sern empresas subcontratadas respecto ao estaleiro e actuarn como empresas
principais respecto s que eles subcontraten sa vez (circunstancia bastante habitual)
todas elas sern empresas concorrentes no centro de traballo.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 141
COORDINACIN DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
Estas das posibilidades poden mesturarse entre si nos casos nos que o armador contrata
directamente parte da obra a unha ou varias empresas e outra parte ao estaleiro que, pola
sa vez, poder subcontratar outras empresas. Neste caso as figuras preventivas actuarn
como tales nas reas que lles corresponda, anda que s veces para o prevencionista e
para eles mesmos resulta difcil delimitalas.
CONSTRUCIN
No caso das construcins navais existir un nico empresario principal e titular do centro
de traballo, que ser sempre o propietario do estaleiro ou varadoiro.
142 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
COORDINACIN DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 143
COORDINACIN DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
144 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
COORDINACIN DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
coordinacin: cada actividade que se desenvolve, leva consigo a introducin nun mesmo
centro de traballo de equipos, maquinaria e infinidade de substancias das que realmente
s teen coecemento destas e os riscos que levan consigo, as propias empresas que
fan uso delas. Outro factor importante a utilizacin de cada empresa subcontratada de
equipos de traballo e as instalacins comns do centro de traballo, distribucin de gases,
aire comprimido, etc.
O sistema de xestin da coordinacin dunha empresa debe recoller en todo caso o
control dos equipos de traballo de uso comn como os equipos de elevacin mecnica
de cargas, as plataformas, estadas, etc. mediante a distribucin de instrucins por escrito
e permisos ou autorizacins para que o seu uso non sexa indiscriminado.
En todos estes casos importante que a empresa principal leve a iniciativa na coordinacin
solicitando empresa que introduce estes elementos a informacin necesaria acerca dos
mesmos e que, sa vez informe sobre as normas de utilizacin das instalacins de uso
comn. Ademais, a empresa principal debe ter en conta que ten que cumprir co seu
deber de vixilancia tanto dos seus traballadores como os das empresas subcontratadas
se son da sa mesma actividade.
necesario ter en conta que o obxectivo principal do intercambio de informacin que
os traballadores estean informados.
Respecto a este tema moi importante ter en conta
que a informacin aos traballadores, como acontece
coa formacin, non un requisito que se ha de
cumprir nun momento dado e a remata, senn
que se trata dunha norma de seguridade continua
que se debe revisar e actualizar periodicamente.
Mxime nesta actividade tan cambiante en canto
a equipo e condicins de traballo.
Existen empresas, denominadas de control de
acceso, que son contratadas polas empresas
principais para que leven a cabo a solicitude
s empresas contratadas e subcontratadas das
necesarias acreditacins do cumprimento de todos
os requisitos legais para poder efectuar os traballos
no centro principal.
Estas empresas solicitan e xestionan toda a documentacin das contratas relativa a certificados
de aptitude dos traballadores para os seus postos de traballo, certificados de formacin en
prevencin de riscos laborais, avaliacin de riscos dos traballos que se efectuarn, etc.
Non obstante, coa contratacin destas empresas non se debe entender como cumprida
a obrigatoriedade que establece o Real decreto 171/2004 de intercambio de informacin
entre empresas concorrentes, nin a imparticin de instrucins por escrito, xa que estas
empresas actan como meros xestores da acreditacin do cumprimento dos requisitos
legais, pero non actan como vehculo de comunicacin da informacin entre elas.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 145
COORDINACIN DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
Con respecto aos medios humanos que se reflicten como medio de coordinacin,
dicir os recursos preventivos e a figura do coordinador, importante que as sas
responsabilidades e funcins estean correctamente definidas.
Na actividade da construcin e reparacin naval existe a figura do membro de equipos
auxiliares de prevencin e contra incendios, que adoita pertencer a unha empresa
especializada en coordinacin de actividades empresariais, que exerce labores de
coordinacin, vixilancia e control do cumprimento das normas de seguridade.
Esta figura ten unha capacitacin mnima para
o desempeo das funcins, de nivel intermedio
en prevencin de riscos laborais e tamn ten
formacin especfica na loita contra incendios. O
seu nico labor a prevencin dos riscos laborais,
non participando nos procesos produtivos. Pode
asumir as funcins de coordinador de actividades
empresariais e tamn debe formar parte dos
equipos de emerxencias.
Por ltimo, importante sinalar que se debe implicar nos mecanismos para a coordinacin
de actividades aos membros dos servizos de prevencin como rgano asesor.
Dbeselles informar da entrada de persoal externo, a subcontratacin de traballos e o
movemento de persoal a outras empresas. A falta de comunicacin un claro indicativo
de que a coordinacin de actividades empresariais non se est a aplicar na sa totalidade
e anda carece da fluidez necesaria.
Pola complexidade das actividades que se desenvolven no sector naval e pola sa
idiosincrasia, vese a necesidade de unificar criterios entre tdalas empresas do sector.
Para ter unha gua comn na coordinacin das actividades, todas as empresas estarn
suxeitas ao Real decreto 171/2004 para a coordinacin das actividades industriais.
Para tal efecto, neste captulo, inclese un modelo de procedemento de coordinacin
de actividades para a construcin e reparacin naval, baseado no procedemento
aprobado pola mesa de seguimento de riscos laborais non sector naval, que
funciona como modelo comn de xestin da coordinacin de actividades empresariais
entre os estaleiros que o subscribiron.
Trtase dun modelo aberto e perfectamente transferible a outras empresas de similares
caractersticas, polo que pode utilizarse como base para establecer un sistema de xestin
da coordinacin de actividades de calquera empresa, coas lxicas adaptacins propias da
idiosincrasia de cada centro de traballo.
146 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
COORDINACIN DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
OBXECTO
Definir e desenvolver as accins necesarias en materia preventiva para coordinar as
actividades que se realizarn nunha construcin ou reparacin sempre que concorran
traballadores de distintas empresas no mesmo centro de traballo, dando cumprimento
ao Real decreto 171/2004, sobre coordinacin de actividades empresariais.
ALCANCE
Todas aquelas actividades que pola sa natureza, ou a concorrencia destas, poidan xerar
riscos a terceiros, ou s propias instalacins.
DEFINICINS
Centro de traballo
Calquera rea, edificada ou non, na que os traballadores deban permanecer ou que
deban acceder por razn do seu traballo.
Empresario principal
O empresario que contrata ou subcontrata con outros a realizacin de obras ou servizos
correspondentes propia actividade daquel e que se desenvolven no seu propio centro
de traballo. Incle s empresas auxiliares que contratan ou subcontratan actividades
sexan propias ou non independentemente do lugar onde se desenvolva a actividade.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 147
COORDINACIN DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
MTODO
Figuras preventivas
Para a execucin da obra sern designadas as seguintes figuras preventivas:
Coordinador
Empresa titular.
Empresa auxiliar que subcontrata. (Xa que neste caso empresa principal ante
as sas contratas deber dispoer dun coordinador, o cal acta como recurso
preventivo ante a empresa titular).
Recurso preventivo
Todas as empresas participantes.
Perl coordinador
Dispoer dun amplo coecemento, cualificacin e experiencia nos distintos procesos
produtivos do sector naval.
Ter acceso a toda a informacin das actividades produtivas da empresa.
Dispoer dunha posicin na estrutura xerrquica da empresa que o habilite para calquera
toma de decisin en materia produtiva ao darse a confluencia de traballos.
Capacitacin mnima para o desempeo das funcins de nivel intermedio en materia de
prevencin de riscos laborais.
XESTIN DOCUMENTAL
148 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
COORDINACIN DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
No transcurso da obra
Todas as empresas deben comunicar ao seu coordinador, no momento, calquera accidente
con baixa e calquera incidente que puidese ocasionar un accidente con baixa.
Todas as empresas deben comunicar ao seu coordinador calquera cambio substancial
que poida acontecer no transcurso da obra, entendendo como cambio substancial
os seguintes:
Modificacin de interlocutor, recurso preventivo ou coordinador de actividades se
a devandita empresa subcontrata existe a posibilidade real de que o faga.
Cambios na estrutura preventiva da empresa tales como: mutua de AATT e EEPP,
servizo de prevencin ou delegados de prevencin.
Subcontratacin de traballos a realizar na obra.
Mensualmente cada empresa actualiza a documentacin reflectida no ANEXO I.
Mensualmente as empresas entregan ao seu coordinador unha listaxe de todos os
accidentes acaecidos no centro de traballo con e sen baixa, as como a investigacin
destes. A investigacin dos accidentes con baixa farase no prazo mximo de 3 das.
O coordinador, na reparacin xunto co inspector do buque/armador, manter ao da a
identificacin de actividades e zonas afectadas na reparacin, as como as empresas que
efectan os devanditos traballos.
REUNINS DE COORDINACIN
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 149
COORDINACIN DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
No transcurso da obra
O coordinador debe coecer diariamente a planificacin das actividades produtivas.
O coordinador diariamente reunirase cos recursos preventivos (cando se considere
necesario poderase requirir a presenza das lias de mando) das empresas afectadas pola
concorrencia de actividades derivada de variacins na planificacin e coordinacin de
actividades realizada na reunin semanal, sen ser preciso levantar acta desta.
O coordinador convoca cunha periodicidade semanal os recursos preventivos das
empresas implicadas na actividade e levanta acta da devandita reunin.
Participacin dos delegados de prevencin
Os delegados de prevencin das empresas convocadas que se encontren na obra podern
acudir s reunins de coordinacin de carcter semanal, notificndoo previamente.
PERMISOS DE TRABALLO
Co obxecto de garantir unha coordinacin das actividades eficaz, as empresas participantes
nas obras debern solicitar un permiso de traballo para todos os traballos que vaian
realizar a bordo e para aqueles traballos que poidan ocasionar riscos graves se non son
controlados, segundo a Instrucin II: Instrucin de xestin de permisos de traballo
RESPONSABILIDADES E FUNCINS
Coordinador
Ter coecemento da recompilacin de documentacin s empresas
subcontratadas.
Ter coecemento da documentacin entregada pola sa empresa s empresas
auxiliares.
Convocar as reunins de coordinacin, iniciais e peridicas.
150 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
COORDINACIN DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
Recurso preventivo
Ter coecemento da documentacin entregada pola sa empresa empresa
principal.
Ter coecemento da documentacin entregada sa empresa pola empresa
principal.
Asistir e participar en todas as reunins de coordinacin s que sexa convocada
a sa empresa.
Comunicar as desviacins en materia de coordinacin ao coordinador da empresa
principal.
Facer o seguimento das desviacins de seguridade e sade da construcin ou
reparacin, podendo convocar calquera figura preventiva.
Empresa principal
Controlar documentalmente a todas as empresas da construcin ou reparacin.
Informar ao coordinador da documentacin entregada polas empresas auxiliares.
Arquivar de forma correcta a documentacin entregada polas empresas auxiliares.
Dar a documentacin s empresas auxiliares.
Empresa auxiliar
Dar a documentacin esixida pola empresa principal.
Informar ao recurso preventivo /coordinador da sa empresa da documentacin
entregada por parte da empresa principal.
Arquivar de forma adecuada a informacin entregada pola empresa principal.
Facer chegar a todos os operarios da empresa que vaian traballar ao centro de
traballo, a informacin entregada pola empresa principal.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 151
COORDINACIN DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
ANEXO I
152 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
COORDINACIN DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
Nota I: No caso de que a contrata subcontrate sa vez con outra empresa, esixirnselle os mesmos
requisitos a esta ltima, e proporcionarselles a mesma informacin que empresa principal.
ANEXO II
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 153
COORDINACIN DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
Obxecto
Obter a informacin necesaria do buque antes da reparacin para desenvolver a estratexia
a seguir en materia preventiva ante o risco de xeracin de atmosferas explosivas
Alcance
A todos os buques na sa fase anterior reparacin calquera que sexa a sa situacin,
en porto ou varado en estaleiro.
Mtodo
O inspector do buque da armadora ou consignataria deber identificar os lugares
ou zonas de traballo afectados pola reparacin, as como todos os paois, espazos
confinados, etc. adxacentes s devanditas zonas.
Deber identificar de igual modo todas as conducins que pasan, entran ou saen da
zona identificada como afectada pola reparacin.
O inspector do buque da armadora ou consignataria deber realizar unha lista dos traballos
ou actividades a desenvolver nas zonas xa identificadas como afectadas pola reparacin.
O inspector do buque da armadora ou consignataria deber realizar unha identificacin
de cada tanque existente no buque xa sexa de combustible, aceite, auga, etc. indicando
claramente o estado e nivel de enchedura destes. As mesmo deber realizar unha
identificacin de todo aquel material almacenado susceptible de xerar un risco de
incendio ou explosin nas zonas afectadas pola reparacin ou as sas inmediacins,
tales como almacenamentos de pinturas, disolventes, botellas ou botellns de gas,
material explosivo como bengalas, etc. Esta informacin deberase complementar coa
identificacin desta en planos ou no seu defecto con fotos ou un mtodo similar ao
obxecto de facilitar a sa identificacin ao coordinador de seguridade que deba asumir
a coordinacin da reparacin.
O inspector do buque da armadora ou consignataria deber realizar unha identificacin
dos medios de extincin propios do buque xa sexa fixos ou mbiles, as como dos
medios que dispn o buque de primeiros auxilios ou material de intervencin en caso de
emerxencia. Esta informacin deber facilitala preferentemente mediante a identificacin
destes en plano.
Unha vez realizada a identificacin de tarefas e zonas afectadas pola reparacin e a
identificacin dos medios de extincin, primeiros auxilios e equipos de intervencin, as
como de todo aquel material susceptible de xerar risco de incendio ou explosin e o estado
de todos os tanques do buque, o inspector do buque da armadora ou consignataria deber
dar traslado de toda a informacin, ao coordinador de seguridade da empresa que asumise
a coordinacin xa sexa o propio armador ou consignatario ou o estaleiro.
Unha vez comezada a reparacin e en previsin de posibles cambios nas actividades e
zonas afectadas desta o inspector do buque da armadora ou consignataria deber dar
traslado por escrito dos devanditos cambios ao coordinador de seguridade.
154 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
COORDINACIN DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
TANQUES
IDENTIFICACION SITUACIN CAPACIDADE CANTIDADE BALEIRO DESGASIFICADO
DO PRODUTO DO TANQUE DO TANQUE (Vol)
(combustible,
auga, aceite)
SI NON SI NON
SI NON SI NON
SI NON SI NON
SI NON SI NON
SI NON SI NON
SENTINAS Libro de control de residuos
GASES
IDENTIFICACIN CANTIDADE SITUACIN NO BUQUE
/
/
/
PRODUTOS QUMICOS
IDENTIFICACIN NMERO DE BOTES/ SITUACIN NO BUQUE
DA SUBSTANCIA CAPACIDADE
SITUACIN NO BUQUE
BENGALAS E/OU EXPLOSIVOS SI NON
Asdo: Recibn:
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 155
COORDINACIN DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
Obxecto
Esta Instrucin ten por obxecto establecer a metodoloxa para o control daqueles traballos
que, de non ser controlados, poden ocasionar accidentes graves.
Alcance
Aplcase a todos os traballos a bordo as como aqueles traballos que poidan ocasionar
riscos graves se non son controlados, que se leven a cabo no centro de traballo.
Entndese por:
Traballos a bordo:
Traballos que se desenvolvan a bordo de embarcacins en construcin ou en
reparacin. En bancada ou a flote.
Traballos ou actividades que poden ocasionar riscos graves se non son
controlados:
Traballos en espazos confinados; traballos en zona con risco de explosin (ATEX);
traballos en alta/media tensin; traballos en altura; traballos con produtos qumicos
corrosivos, inflamables ou explosivos; traballos en mquinas en marcha, outros traballos
para os que o coordinador considere necesario un permiso para levalos a cabo.
Permiso de traballo:
Documento que autoriza a desenvolver as actividades encomendadas, e sen o cal
non se poderan comezar os traballos. Reflicte as medidas de seguridade que se
tomarn para realizar os devanditos traballos, determina prazos de execucin e
zonas de actuacin.
DESENVOLVEMENTO
A solicitude do permiso de traballo partir do coordinador, tcnico competente ou
recurso preventivo da empresa que vaia executar ou desenvolver a actividade (en diante
tcnico da empresa que vai desenvolver a actividade).
O coordinador, tcnico competente ou recurso preventivo da empresa principal (en
diante tcnico da empresa principal) xunto co tcnico da empresa que vaia desenvolver
a actividade debern identificar e avaliar as condicins necesarias para a realizacin dos
traballos a executar mediante a cubricin do documento permiso de traballo.
No caso da existencia de subcontratas a cargo da empresa que vai executar os traballos,
o tcnico da empresa que vaia executar a actividade deber cumprir con elas a parte
inferior do documento permiso de traballo.
A travs deste documento plasmaranse por escrito todas as medidas de seguridade que
se adoptarn para a realizacin dos traballos.
Se como resultado da anlise das medidas de seguridade que se tomarn nos traballos
deben levarse a cabo medidas iniciais ou peridicas das condicins ambientais da
atmosfera de traballo, as devanditas medidas debern quedar reflexas por escrito.
156 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
COORDINACIN DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
O tcnico da empresa que execute os traballos deber dar por escrito os nomes do
persoal que vai estar a traballar na rea afectada polo permiso de traballo ao tcnico da
empresa principal comunicndolle calquera modificacin no transcurso dos traballos que
poida acaecer.
O tcnico da empresa principal deber controlar e levar un rexistro de todos os permisos
de traballo abertos no buque.
O tcnico da empresa principal deber plasmar calquera variacin das medidas de
seguridade esixidas no permiso de traballo, que poidan xurdir no transcurso dos traballos,
as como calquera desviacin do cumprimento das condicins descritas neste xa sexa por
parte da empresa principal, a empresa que estea a desenvolver os traballos, ou calquera
outra empresa que estea a traballar dentro do buque.
O tcnico da empresa que executa os traballos deber comprobar e controlar a validez
temporal do Permiso de traballo, en caso de non finalizar os traballos na data sinalada
no Permiso de traballo deber dar coecemento diso ao tcnico da empresa principal,
o cal tomar a decisin de paralizar os traballos ou continuar estes cun novo Permiso
de traballo.
Unha vez finalizado a actividade ou traballo afectado polo Permiso de traballo o tcnico
da empresa que executase os traballos, dar coecemento da finalizacin ao tcnico da
empresa principal.
Os devanditos tcnicos conxuntamente unha vez verificadas as condicins seguras da
zona, darn por finalizadas as condicins de atmosfera explosiva que fixeron que se
tramitase o permiso, arquivando toda a documentacin xerada.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 157
COORDINACIN DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
PERMISO DE TRABALLO
Empresa solicitante
Empresa que autoriza
Validez (data) dende ata
Descricin dos traballos a realizar
Zona do buque onde est autorizado a realizar traballos
Os traballos realizaranse fra da xornada normal de traballo
SI NON
(fin de semana, das festivos, etc.)
TRABALLOS DE PINTURA
PROXECCIN DE ILLANTES (POLISTER, ETC)
TRASFEGO DE COMBUSTIBLE EN TANQUES OU CANALIZACINS
OU A EXISTENCIA DE COMBUSTIBLE NESTES
Situacin
TRABALLOS EN CONDUCINS OU SISTEMAS DE FRIO (AMONACO, ETC)
de risco OU A SIMPLE EXISTENCIA DAS MESMOS. (REPARACIN)
TRABALLOS EN SENTINAS, DOBRES FONDOS, PIQUES DE PROA, ETC. (ESPAZOS CONFINADOS)
DESGASIFICADO E LIMPEZA DE TANQUES (GASLEO, ETC)
OUTROS
MEDIDAS PREVIAS REALIZACIN DO TRABALLO MEDIDAS QUE SE DEBEN REALIZAR
SI NON NP
DURANTE O TRANSCURSO DOS TRABALLOS SI NON NP
Medicins peridicas
Balizar e sinalizar a zona e as
Luminarias e equipos porttiles
zonas circundantes do recinto
de traballo antideflagrantes
Medicins previas
Establecer sistema de vixilancia
Ventilacin natural/ Ventilacin
e comunicacin dende o exterior
forzada previa
Portar ou dispoer preto do recinto
Aplicar ventilacin forzada
os equipos respiratorios illantes
durante o traballo
de autosalvamento
Limpeza e purgado de canalizacins
Outras:
de entrada e sada de produtos
Peche de canalizacins de entrada MEDIDAS QUE SE DEBEN REALIZAR
e sada de produtos POSTERIORES AOS TRABALLOS
Interromper todas as conexins elctricas Medicins de comprobacin
Outras: da atmosfera interior
Outras:
EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL EQUIPOS DE PROTECCIN CONTRAINCENDIOS
Equipos respiratorios illantes autnomos Extintores CO2
Equipos respiratorios Extintores po
illantes semiatnomos Mangueiras de auga
Outros: Outros:
Observacins:
Tcnico capacitado que realiza Inspeccionada persoalmente a rea de Inspeccionada persoalmente a rea de
as medicins iniciais traballo e comprobado o cumprimento traballo e comprobado o cumprimento
dos requisitos indicados, certifico que se dos requisitos indicados, certifico que
efectuaron correctamente os traballos pode efectuarse o traballo coas debidas
preparatorios especificados. garantas de seguridade.
158 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
COORDINACIN DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
MEDICINS INICIAIS
DATA
BUQUE
HORA
Zona do buque na que se realizaron as medidas
O % de osxeno est
Porcentaxe de osxeno SI NON NP
comprendido entre 19,5 e 23,5%
ndice de explosividade
O ndice menor que o 10% do LIE SI NON NP
(LIE) o(LEL)
A concentracin de CO
Concentracin de CO SI NON NP
inferior a 25 ppm
A concentracin de SH2
Concentracin de SH2 SI NON NP
inferior 10 ppm
A concentracin de CO2
Concentracin de CO2 SI NON NP
inferior a 0,5%
Outras SI NON NP
Outras SI NON NP
Sinatura
Nome do Tcnico de prevencin que realiza as medidas:
MEDICINS PERIDICAS
DATA
BUQUE
HORA
Zona do buque na que se realizaron as medidas
O % de osxeno est
Porcentaxe de osxeno SI NON NP
comprendido entre 19,5 e 23,5%
ndice de explosividade
O ndice menor que o 10% do LIE SI NON NP
(LIE) o(LEL)
A concentracin de CO
Concentracin de CO SI NON NP
inferior a 25 ppm
A concentracin de SH2
Concentracin de SH2 SI NON NP
inferior 10 ppm
A concentracin de CO2
Concentracin de CO2 SI NON NP
inferior a 0,5%
Outras SI NON NP
Outras SI NON NP
Sinatura
Nome do Tcnico de prevencin que realiza as medidas:
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 159
COORDINACIN DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
BUQUE
PERMISO DE TRABALLO EMITIDO EN DATA
ZONA DE TRABALLO AUTORIZADA
EMPRESA:
Nome e apelidos:
LISTADO DO
PERSOAL
AUTORIZADO
160 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
COORDINACIN DAS ACTIVIDADES EMPRESARIAIS
LEMBRE
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 161
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS:
PLAN DE AUTOPROTECCIN
05
CAP TULO
05
INTRODUCIN
O artigo 20 da Lei de Prevencin de Riscos Laborais determina a obriga de analizar
as posibles situacins de emerxencia e de adoptar as medidas necesarias en materia
de primeiros auxilios, loita contra incendios e evacuacin dos traballadores. Para iso a
empresa deber designar o persoal encargado de poer en prctica estas medidas e
comprobar periodicamente, se o caso, o seu correcto funcionamento. Este persoal
deber dispoer da formacin necesaria e suficiente, e dispoer do material axeitado
para levar a cabo correctamente as sas funcins.
A confeccin dun plan de autoproteccin, por parte dos centros de construcin e
reparacin naval, d resposta a esta esixencia legal. Propoerase polo tanto, no presente
captulo, un modelo de plan de autoproteccin para un centro de construcin e reparacin
naval, coa finalidade, non s de dar resposta s esixencias legais existentes na material,
senn tamn, mellorar a proteccin dos usuarios do centro.
Pdese definir plan de autoproteccin como o documento que ten que servir de
ferramenta para previr, controlar, e dar resposta, a calquera posible situacin que poida
afectar s persoas e instalacins presentes no centro de traballo; sendo os dous obxectivos
principais do modelo de plan de autoproteccin proposto os seguintes:
Previr e evitar as causas das emerxencias.
Salvagardar a integridade dos ocupantes do centro (e en ltimo termo a sa vida),
e a conservacin dos bens materiais e instalacins do centro, en caso de que se
produza unha emerxencia.
Outros obxectivos que se deben alcanzar co plan de autoproteccin proposto, sern os
seguintes:
Coecer o centro de traballo e as sas instalacins, o persoal presente neste, a
perigosidade dos distintos sectores, e os medios de proteccin dispoibles.
Garantizar a fiabilidade de todos os medios de proteccin e as instalacins xerais.
Dispoer de persoas organizadas, formadas, e adestradas, que garantan rapidez e
eficacia nas accins a emprender para o control das emerxencias.
Ter informados a todos os ocupantes do centro de como deben actuar ante unha
emerxencia e en condicins normais para a sa prevencin.
Para acometer estes obxectivos, o plan de autoproteccin proposto estruturarase en
varios documentos:
Documento nmero 1
Avaliacin do risco. Enuncia e valora as condicins de risco das instalacins en
relacin cos medios dispoibles.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 165
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
Documento nmero 2
Medios de proteccin. Determina os medios materiais e humanos dispoibles
e precisos. Definiranse os equipos e as sas funcins, as como outros datos de
interese para garantir a prevencin de riscos e o control inicial das emerxencias que
acontezan.
Documento nmero 3
Plan de emerxencia. Considera as diferentes hipteses de emerxencias e os plans
de actuacin para cada unha delas, e as condicins de uso e mantemento de
instalacins.
Documento nmero 4
Implantacin. Consistente no exercicio de divulgacin xeral do Plan, a
realizacin da formacin especfica do persoal incorporado a este, a realizacin
de simulacros, as como a sa revisin para a sa actualizacin cando proceda.
Cabe salientar o plan de emerxencia como parte do plan de autoproteccin, xa
que nalgunhas ocasins tenden a confundirse ou non se diferenciar correctamente estes
dous conceptos.
O modelo de plan de autoproteccin proposto ten como mbito de aplicacin o
centro de traballo de construcin e reparacin naval, dicir, o estaleiro con todas as
instalacins e infraestruturas que posa. Os buques en reparacin ou construcin poden
inclurse de xeito xenrico neste plan de autoproteccin, non obstante, dado que son
centros de traballo temporais, e as condicins non son iguais para todos os buques,
sera recomendable a realizacin dun plan de autoproteccin complementario para cada
buque que se encontre nas instalacins, podendo ser isto responsabilidade do armador,
do centro, ou de ambos os dous, en funcin das condicins contractuais.
No caso dos peiraos de reparacins ou de centros de traballo situados en zonas como
polgonos industriais, zonas portuarias, etc. posible que exista un Plan de Emerxencias
de mbito superior, de ser este caso, debern integrarse no Plan de Emerxencias da
empresa todas as consignas que poidan afectalo tales como sinais de alarma, puntos de
reunin, organigrama de emerxencias, etc.
A continuacin expoerase un modelo de plan de autoproteccin, estando representado
cada un dos catro documentos bsicos que o compoen por un apartado.
166 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
Situacin do centro
Definirase a sa localizacin exacta (ra, municipio, etc) as como outros aspectos
xerais como superficie ocupada, nmero de naves, etc.
RISCOS
Estableceranse neste punto os diversos riscos que poderan desembocar nunha situacin
de emerxencia, avalindoos en funcin da posibilidade, consecuencias, e medios
dispoibles para afrontalas. Ser moi importante definir correctamente estes riscos, xa
que en funcin destes se establecern os medios de proteccin necesarios (documento
2) e os diferentes protocolos de actuacin (documento 3).
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 167
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
Riscos naturais
Tormentas e cadas de raios
un risco xenrico que pode afectar a todas as instalacins e operarios que traballan
nestas. Valorarase a existencia dos medios de proteccin presentes: pararraios, etc.
Inundacins
Adoitan presentarse de dous tipos: por fallo nas propias instalacins, en cuxo caso
se encargara o persoal interno, ou por axentes externos como mareas, riadas,
chuvias, etc., en cuxo caso se recorrera a axuda externa como proteccin civil, etc.
Terremotos
Recorrerase clasificacin sismolxica do lugar.
Vendavais e outros
Riscos provocados
Intrusin, sabotaxe, atentado ou ameaza de bomba. Valorar os medios de
proteccin como servizo de vixilancia, cmaras de vixilancia, etc.
168 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
Riscos en buques
Afundimento
Este caso pdese dar por diferentes factores por malas condicins do buque, o
que require valorar previamente os riscos existentes e as medidas de seguridade a
adoptar ou en casos extremos de mal mar no peirao. En calquera dos dous casos
non debera de haber persoal bordo polo que a emerxencia quedara en posibles
danos materiais exclusivamente. Haber que valorar as posibles situacins de mal
mar que se poidan dar na zona.
Escora dun barco en manobras de varado e reflote do dique
A manobra de varado e reflote do dique considrase de grande importancia xa
que unha desestabilizacin do dique pode provocar a escora do buque, polo que
importante que os dispositivos de varado e reflote dos diques se encontren en
perfecto estado para asegurar a estabilidade do dique nestas manobras.
Buque deriva e outros riscos
Pode darse o caso de que o buque se solte das sas amarras ou quede sen
goberno por algn fallo mecnico. Isto fara que o buque fose deriva, o cal pode
desencadear sa vez en outros riscos.
Incendios
As instalacins dividiranse en varios sectores de incendio, polo que se estudar
o risco de incendio de cada unha deles por separado. Segundo o Real decreto
2267/2004, do 3 de decembro, polo que se aproba o Regulamento de seguridade
contra incendios nos establecementos industriais, establecerase o valor de risco
intrnseco en cada sector de incendio como: Baixo, Medio, ou Alto. En funcin deste
risco intrnseco deberanse adoptar as medidas contra incendios correspondentes.
Neste punto haber que valorar a existencia ou non, destes medios de proteccin
contra incendios.
A valoracin do risco intrnseco de cada sector de incendio pode constitur unha
tarefa relativamente complexa, xa que haber que realizar un estudo detallado de
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 169
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
cada sector de incendio, no que haber que ter en conta factores como: materiais
de construcin e a sa resistencia ao lume (RF), superficies, accesos e vas de
evacuacin, actividades que se desenvolven, elementos industriais situados no
sector, (tanques, caldeiras, almacenamentos, etc), carga de lume dos materiais, etc.
En moitos casos, este estudo constituir un documento independente, e habitual
que sexa realizado ou se encargue a profesionais ou empresas especializadas. Este
estudo pode inclur, ademais da valoracin do risco intrnseco de cada sector (baixa,
media, ou alta), os medios de proteccin esixibles co seu proxecto de instalacin.
Cabe destacar que habitual que algns sectores de incendio se correspondan con
almacenamentos ou zonas moi especficas do centro, (poden formar un ou varios
sectores de incendio por separado), como por exemplo:
Almacenamentos de residuos, botellas de gases, pinturas, etc.
Depsitos.
Bancada de construcin de barcos.
Peiraos.
Diques.
Buques.
Outros riscos
Haber que considerar tamn calquera outro risco que se poida presentar nas
instalacins, como son os riscos xerados no exterior do centro por outras instalacins
ou elementos anexos ou prximos: incendios por masas forestais, empresas con
risco de incendio, explosin, verteduras, etc.
MEDIOS MATERIAIS
Detallaranse neste punto os medios materiais cos que conta o centro de traballo para previr
ou actuar ante unha emerxencia en funcin dos riscos establecidos no documento 1:
Riscos naturais
Tormentas e cadas de raios
Os medios de proteccin tpicos para este risco son os pararraios, e os sistemas
de proteccin que poida dispoer a instalacin elctrica do centro para protexer
as mquinas e equipamento das oficinas. Dbense detallar os medios dispoibles,
indicando a sa situacin e o alcance da sa proteccin.
Inundacins
No caso de producirse unha inundacin por fallo nas propias instalacins da
empresa, encargarase da emerxencia o persoal propio da empresa. En caso de
170 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
Riscos provocados
Intrusin, sabotaxe, atentado ou ameaza de bomba
Dbense detallar os medios de proteccin existentes a este respecto, como son
servizos de vixilancia contratados, cmaras de vixilancia, persoal de portara para
o control de acceso, etc. Dbese definir se a vixilancia durante a xornada, as 24
horas, etc.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 171
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
Riscos en buques
Afundimento
Dado o remoto deste risco, habitual que as empresas non dispoan de ningn
medio material de proteccin especfico contra este risco. Neste caso necesitarase
o establecemento dun protocolo especfico de actuacin e a axuda dos medios de
emerxencia exteriores.
Escora dun barco en manobras de varado e reflote do dique
Ao igual que para o risco de afundimento, habitual que non se dispoa
de ningn medio material para combater este risco mis que un correcto
mantemento das instalacins dos diques e peiraos. Poderase dispoer dun
procedemento de actuacin para tratar de solucionar o problema con medios
humanos o antes posible.
Buque deriva e outros riscos
Os medios materiais para controlar un buque deriva adoitan limitarse a dispoer
dunha lancha auxiliar que actuara coordinadamente coas axudas externas.
Incendios
Os medios materiais para proteccin contra o lume sern os establecidos do
estudo do risco de incendio en establecementos industriais segundo o Real decreto
2267/2004, do 3 de decembro, polo que se aproba o Regulamento de seguridade
contra incendios nos establecementos industriais. Este estudo, xa comentado no
documento1, establecer o valor de risco intrnseco en cada sector de incendio
como: Baixo, Medio, ou Alto; o cal determinar as medidas contra incendios
correspondentes. Estas medidas podern ser as seguintes:
Extintores: habitualmente de po ou CO2.
Bocas de incendio equipadas (BIE).
Hidrantes.
Detectores de fumes, gases inflamables, etc.
Sistemas automticos de extincin de incendios, como esparexedores.
Sinalizacin e iluminacin de emerxencia.
Equipos de respiracin autnomos.
Sistemas de alarma contra incendios.
Documentos, estudos, e informes creados polos tcnicos correspondentes.
Outros.
172 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
Outros riscos
Existirn outros medios materiais que non estarn destinados proteccin especfica
dun risco en concreto, se non que estn pensados como medios xenricos de
proteccin, como poden ser:
Sinalizacin e iluminacin de emerxencia.
Delimitacins e indicadores de trnsito de vehculos e persoas.
Sistemas de comunicacin interna, principalmente para equipos de emerxencia:
telfonos, intercomunicadores (walky-talky), etc.
Equipos de respiracin.
Sistemas de alarma acsticos e pticos: sereas, luces, etc.
Sistemas porttiles de iluminacin: lanternas.
Carteis e planos informativos repartidos polas instalacins: situacin de vas de
evacuacin e punto de encontro, equipos de emerxencia, nmeros de telfonos
internos e externos, consignas de actuacin, etc.
Informacin e materiais para ser usados por axudas exteriores, como planos e
material en armarios ignfugos, etc.
Outros.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 173
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
MEDIOS HUMANOS
Tal e como indica o artigo 20 da Lei de prevencin de riscos laborais, a empresa deber
designar o persoal encargado de poer en prctica as medidas de emerxencia, e
comprobar periodicamente o seu correcto funcionamento, debendo ademais contar este
persoal, coa formacin necesaria e suficiente.
Polo tanto, ademais da esixencia legal, a experiencia demostra que o correcto
establecemento dos medios humanos ser fundamental para lograr os obxectivos do
plan de autoproteccin.
O establecemento de medios humanos tradcese na creacin e organizacin de diversos
equipos de emerxencia, co correspondente nomeamento e adestramento dos seus
integrantes, o cal tratar de describirse neste apartado.
Os diferentes integrantes destes equipos de emerxencia podern ser de dedicacin
exclusiva ou non, e pertencern a algn destes grupos:
Persoal de equipo da empresa titular do centro.
Persoal de subcontratas con presenza continuada no centro.
Persoal de empresas especializadas contratadas para tarefas especficas. Neste
ltimo punto cabe destacar como habitual os denominados servizos auxiliares de
prevencin e contra incendios (bombeiros). Trtase dun servizo contratado cunha
empresa especializada en prevencin de incendios e emerxencias en estaleiros, a
cal pon a disposicin do centro de profesionais para tarefas de vixilancia e extincin
de incendios (anda que tamn para outras emerxencias), tanto para os buques,
coma para o resto de instalacins do centro. Este persoal estar especialmente
cualificado, e destinado case exclusivamente a estas tarefas. Habitualmente
establecerase este persoal de modo que cada buque e zona do centro dispoa dun
membro deste equipo con presenza directa e permanente. Estes equipos auxiliares
de prevencin e contra incendios actuarn coordinadamente co resto de medios
humanos establecidos no centro, participando activamente nas emerxencias, e
formado parte dos equipos de emerxencia.
Haber que considerar tamn como medios humanos, anda que neste caso totalmente
alleos e independentes do centro, aos profesionais dos servizos pblicos: bombeiros,
polica, proteccin civil, etc.; cuxa presenza ser requirida en situacins especiais.
Para a designacin dos equipos de emerxencia haber que ter en conta as diferentes
quendas de traballo, as coma se se trata de persoal propio ou subcontratado.
Tamn haber que ter en conta os medios materiais a disposicin destes equipos
para lograr unha eficacia correcta, detallados no punto anterior (medios materiais),
especialmente os medios de comunicacins internos entre estes equipos, como telfonos,
intercomunicadores (walky-talky), etc. Ser tamn fundamental a formacin axeitada
dos integrantes destes equipos de emerxencia; formacin que debe ser acorde coas
funcins e responsabilidades que lles sexan asignadas.
O resto de persoal presente nas instalacins, pero alleos a estes equipos de emerxencia
(resto de traballadores, visitas, transportistas, etc.), non ter o carcter de recursos
humanos propiamente ditos, anda que se debe estar considerada a sa participacin e
integracin dentro do plan de autoproteccin, xa que a sa correcta resposta e actuacin
en caso de emerxencia pode ser determinante. A este respecto pdense establecer as
174 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 175
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
176 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 177
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
EMERXENCIAS
De acordo coa Orde do 20 de novembro de 1984, as emerxencias clasifcanse tendo en
conta como mnimo a gravidade e a dispoibilidade de medios humanos.
Pola sa gravidade clasificaranse en funcin das dificultades existentes para o seu control
e as sas posibles consecuencias en:
Conato de emerxencia
o accidente que pode ser controlado e dominado de forma sinxela e rpida polo
persoal e medios de proteccin do local, dependencia ou sector.
Emerxencia parcial
o accidente que para ser dominado require a actuacin dos equipos especiais de
emerxencia do sector. Os efectos da emerxencia parcial quedarn limitados a un
sector e non afectarn a outros sectores lindantes nin a terceiras persoas.
Emerxencia xeral
o accidente que precisa da actuacin de todos os equipos e medios de proteccin
do establecemento e a axuda de medios de socorro e salvamento exteriores. A
emerxencia xeral comportar a evacuacin das persoas de determinados sectores.
178 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
Consignas de evacuacin
Cando evacuar
Cando reciba a orde ou soe o sinal de alarma de forma intermitente.
Actuacins prioritarias
Interrompa o seu traballo inmediatamente. Deixe o seu posto de traballo e a zona
en condicins seguras.
Como sar
Agrpese na sa zona cos membros da sa rea. Sen atropelarse, saia agrupado
cara sada mis prxima, segundo instrucins. En caso de non poder sar, agruparse
nunha rea fra da zona de perigo e pedir axuda.
Onde concentrarse
Dirxase ao punto de reunin indicado polo responsable de intervencin e comprobe
que non falta ningun. Unha vez no exterior, non volva entrar por ningn motivo,
ata que llo indiquen.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 179
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
180 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
DETECCIN DA EMERXENCIA
EQUIPO DE
SEGUNDA INTERVENCIN DA REA
EQUIPO DE
PRIMEIRA INTERVENCIN
DA REA
EQUIPO DE
ALARMA E EVACUACION
RESTO DO PERSOAL
VIXILANTE DE SEGURIDADE
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 181
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
FLUXO DE COMUNICACINS
DETECCIN DA EMERXENCIA
CONEXIN
DA SEREA
COMUNICACIN
DA EMERXENCIA
PORTERIA
COMUNICACIN
DA EMERXENCIA
COMUNICACIN DA
EMERXENCIA SE NON
CONTESTA X. E.
XEFE DE INTERVENCIN
OU DIRECTOR DO PLAN DE
ACTUACIN EN EMERXENCIAS
MANDO DE MAIOR
RESPONSABILIDADE NA
FACTORA OU RESPONSABLE
CENTRO CONEXIN PREVENCIN
DE CONTROL DA SEREA
CENTRO CENTRO
DE CONTROL DE CONTROL
CENTRO
EVACUACION DAS
DE CONTROL
INSTALACINS
CENTRO
DE CONTROL
AXUDA EXTERIOR
FIN DA EMERXENCIA
PRIMEIRA ALTERNATIVA
SEGUNDA ALTERNATIVA
182 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
DOCUMENTO 4: IMPLANTACIN
O obxectivo deste documento que as medidas previstas e descritas neste informe,
se leven a cabo coas mximas garantas posibles, seguindo unha serie de pasos e
medidas que se propoern para evitar improvisacins. Para iso necesario integrar
o plan de autoproteccin na empresa, para o que haber que ter en conta os puntos
propostos a continuacin.
Ser responsabilidade da direccin de centro de traballo a implantacin do plan de
autoproteccin, segundo os criterios propostos no presente documento.
De conformidade co previsto na lexislacin vixente, o persoal directivo, tcnico, mandos
intermedios e traballadores da empresa, estarn obrigados a participar no presente plan
de autoproteccin.
ORGANIZACIN DA AUTOPROTECCIN
A direccin da empresa poder delegar a coordinacin das accins necesarias para
a implantacin e mantemento do plan de autoproteccin. Normalmente, o persoal
encargado desta tarefa, ser o departamento ou persoal de prevencin, ou o director
do plan de actuacin en emerxencias, coincidente en moitos casos co responsable de
prevencin do centro.
A implantacin do plan de autoproteccin consiste na adopcin de medidas de prevencin
e de proteccin contra os riscos detectados, mediante:
A preparacin e formacin do persoal competente dos equipos de emerxencia.
A adopcin de instrucins e procedementos de actuacin ante unha emerxencia.
A adquisicin dos medios tcnicos de axuda e o seu mantemento en estado
operativo.
Divulgacin e informacin do plan de autoproteccin a todo o persoal (permanente
ou temporalmente) do centro de traballo.
A coordinacin e colaboracin cos servizos de axuda exterior.
MEDIOS TCNICOS
As instalacins e medios materiais, xa descritos noutro documento, sern sometidas s
condicins xerais de mantemento e uso establecidas na lexislacin vixente. Podendo ser de
aplicacin de xeito habitual as seguintes inspeccins oficiais de mantemento industrial:
Almacenamento de botellas e botellns: Real decreto 379/2001, do 6 de abril,
polo que se aproba o Regulamento de almacenamento de produtos qumicos (ITC-
MIE APQ-5).
Almacenamento de lquidos inflamables e combustibles: Real decreto 379/2001,
do 6 de abril, polo que se aproba o Regulamento de almacenamento de produtos
qumicos (ITC-MIE APQ-1).
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 183
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
184 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
MEDIOS HUMANOS
Ademais de determinar os equipos de emerxencia necesarios a que se fixo mencin en
apartados anteriores, poderanse realizar as seguintes accins:
Designacin dos compoentes dos equipos de emerxencia, tal como se indica ao
longo do informe. Esta designacin dbese facer sempre por escrito.
Realizacin de reunins informativas, s que asistirn todos os empregados do
centro de traballo, nas que se explicar o plan de autoproteccin, entregndose a
cada un deles un folleto coas consignas xerais de actuacin. Estas consignas xerais
referiranse polo menos a:
As precaucins a adoptar para evitar as causas que poidan orixinar unha
emerxencia.
A forma en que deben informar cando detecten unha emerxencia interior.
A forma en que se lles transmitir a alarma en caso de emerxencia.
Informacin sobre o que se debe facer e non facer en caso de emerxencia.
Os equipos de emerxencia e as sas xefaturas seleccionados recibirn a formacin
e adestramento que os capaciten para desenvolver as accins que tean
encomendadas no plan de emerxencia.
Informacin por escrito nos centros de traballo, a travs de:
Directorios de telfonos de emerxencia xunto aos postos de recepcin.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 185
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
SIMULACROS
Deberase efectuar polo menos, unha vez ao ano, un simulacro de emerxencia xeral, do
que se deducirn as conclusins precisas encamiadas a lograr unha maior efectividade
e mellora do plan. Elaborando unha memoria deste co fin de determinar as posibles
deficiencias detectadas.
Nestes simulacros deber participar todo o persoal presente no centro nese momento,
includas as subcontratas, visitas, etc. Ademais haber que ter en conta as quendas de
traballo para tratar involucrar o maior nmero de persoas.
INVESTIGACIN DE SINISTROS
Se se producise unha emerxencia na empresa, investigaranse as causas que posibilitaron
a sa orixe, propagacin e consecuencias, analizarase o comportamento das persoas
e os equipos de emerxencia, e adoptaranse as Medidas correctoras precisas. Para iso
deberase dispoer dun modelo de investigacin de accidentes e deberase designar a
persoa encargada da realizacin da investigacin. Normalmente esta funcin recaer
sobre o persoal de prevencin de riscos laborais do centro.
Esta investigacin concretarase nun informe que se remitir ao corpo de Bombeiros ou
aos servizos municipais de Proteccin Civil.
186 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PREVENCIN E PROTECCIN DE EMERXENCIAS: PLAN DE AUTOPROTECCIN
LEMBRE
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 187
PROTECCIN
EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
06
CAP TULO
06
PROTECCIN
EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
Un dos riscos de accidentes mis graves, que poden acontecer na actividade naval a
formacin de atmosferas explosivas.
Este risco vese agravado pola organizacin e estrutura da propia actividade que propicia
a concorrencia dos mis diversos oficios nun mesmo centro, desenvolvendo infinidade
de traballos ou actividades incompatibles entre si, en espazo e tempo.
Outro factor que agrava este risco, a mobilidade das empresas auxiliares e a pouca
uniformidade en canto a organizacin, sinalizacin, normas e procedementos en materia
de prevencin das empresas principais, que favorece a confusin e o incumprimento das
medidas preventivas.
Noutro termo, hai que ter en conta as obrigacins impostas pola incorporacin do Real
decreto 681/2003, do 12 de xuo, sobre a proteccin da sade e a seguridade dos
traballadores expostos aos riscos derivados de atmosferas explosivas no lugar de traballo,
ao corpo bsico normativo que desenvolve a Lei de Prevencin de Riscos Laborais, as
como toda a normativa especfica que afecta e regula as instalacins industriais existentes
na maiora das empresas deste sector (almacenamento de substancias inflamables,
tanques de combustibles, gases, etc.) e o transporte, carga e descarga de mercadoras
perigosas (botellas e botellns de gases, combustibles, etc.)
O empresario est obrigado a evaluar os riscos especficos derivados das atmosferas
explosivas (probabilidade, duracin, instalacins, efectos previsibles,) as como a tomar
as medidas necesarias para que o ambiente de traballo sexa tal que este poida realizarse
de xeito seguro e para que se asegure, mediante o uso dos medios tcnicos apropiados,
unha supervisin adecuada de devanditos ambientes.
Tendo en conta a complexidade, tanto do sector naval como da normativa que afecta ao
risco de atmosferas explosivas, evidenciase a necesidade de recompilar e unificar todos os
criterios das empresas do sector, ao obxecto de coecer e facilitar o cumprimento normativo,
dispoer dunha base homoxnea para a valoracin e estimacin do risco e de unificar as
medidas de proteccin. Neste apartado propoeremos unha gua para a elaboracin do
documento de proteccin contra explosins en empresas de construcin e reparacin naval
(DPCE). Este documento servir como recompilacin das actuacins preventivas realizadas
pola empresa, que ten por obxecto reflectir o conxunto de medidas adoptadas para garantir
a seguridade e a sade nos traballadores fronte ao risco de explosin.
O DPCE debe realizarse sempre que existan substancias inflamables en forma de gas,
vapor, nboa ou po e poidan mesturarse co aire en condicins perigosas.
Como se indicou en numerosas ocasins ao longo deste tratado, a conconcorrencia de
diversas empresas unha caracterstica intrnseca na construcin e reparacin naval.
Por iso e para garantir que cada unha delas cumpra co seu deber de proteccin da
seguridade e a sade dos seus traballadores no relativo aos riscos derivados de presenza
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 191
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
192 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
IDENTIFICAR OS PERIGOS
Os accidentes dbense a un fallo, xa sexa por falta ou inadecuacin de medidas tcnicas
(prevencin ou proteccin) ou organizativas. Consecuentemente un proceso poder ter
a valoracin de risco aceptable si se cumpren os requisitos necesarios.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 193
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
Severidade do dano:
LIXEIRAMENTE DANIO:
Danos superficiais, cortes e magulladuras pequenas, irritacins dos ollos por po.
Molestias e irritacin, dor de cabeza, disconfort.
DANIO:
Laceracins, quemaduras, conmocins, torceduras importantes, fracturas menores.
Xordeira, dermatite, asma, trastornos msculo-esquelticos, enfermidades que
xeren incapacidades menores.
EXTREMADAMENTE DANIO:
Amputacins, fracturas maiores, intoxicacins, lesins mltiples. Cancro e outras
enfermidades crnicas que acurten severamente a vida.
VALORAR O RISCO
Por exemplo seguindo esta tboa, proposta pola Gua de Avaliacin de Riscos Laborais
da Xunta de Galicia.
CONSECUENCIAS
Lixeiramente DAINA Extremadamente
DAINA (LD) (D) DAINA (ED)
PROBABILIDADE BAIXA R. TRIVIAL R. TOLERABLE R. MODERADO
MEDIA R. TOLERABLE R. MODERADO R. IMPORTANTE
ALTA R. MODERADO R. IMPORTANTE R. INTOLERABLE
De tal maneira que habern de tomarse unha serie de medidas preventivas en base
gravidade dos resultados:
194 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 195
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
196 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
No caso especial dos buques en reparacin, para poder clasificar as zonas, antes de
comezar os traballos de vital importancia obter a informacin necesaria acerca do
estado do buque: contido dos seus tanques, capacidade, estado,para iso recomndase
aplicar un procedemento especfico como o recolleito na Instrucin I do Procedemento
de coordinacin de actividades empresariais: para a construcin e reparacin
naval: Instrucin para a identificacin de zonas afectadas e actividades a realizar antes
da reparacin, includa no captulo iv deste tratado.
MEDIDAS ORGANIZATIVAS
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 197
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
Formacin e cualicacin
O empresario deber proporcionar a quen traballan en reas onde poden formarse
atmosferas explosivas unha formacin e informacin adecuadas e suficientes sobre
proteccin en caso de explosins, no marco do establecido nos artigos 18 e 19 da Lei
de Prevencin de Riscos. Neste sentido todos os traballadores recibirn informacin e
formacin sobre os procedementos de traballo que deben seguir, as como sobre as
medidas de prevencin e proteccin que se adoptarn.
Como norma xeral calquera operario de construcin ou reparacin naval debe ter unha
formacin mnima en prevencin de riscos laborais, independentemente do seu posto de
traballo ou cualificacin profesional.
No captulo 8 deste tratado propoemos uns programas formativos aprobados pola mesa
de prevencin de riscos do sector naval da ra de Vigo que, polas sas caractersticas e
contidos, validaran ao traballador para o desempeo da sa actividade.
Ademais para determinadas actividades, como traballos en tensin onde tamn se poden
orixinar atmosferas explosivas, a lexislacin a que indica a cualificacin requirida para o
traballador, como ocorre, por exemplo, no Real decreto 614/2001, do 8 de xuo, sobre
disposicins mnimas de proteccin da seguridade e sade dos traballadores fronte ao
risco elctrico. No apndice 1 Funcins e cualificacin orientase sobre cada unha das
figuras que aparecen neste Real decreto.
Permisos de traballo
Como norma xeral, aquelas actividades que, pola sa natureza ou a concorrencia
das mesmas, fagan que a clasificacin establecida como xenrica de Zona 2 pase a
ser clasificada como Zona 1 ou Zona 0, debern solicitar por escrito o permiso para a
realizacin dos traballos.
No caso de que os traballos sexan realizados por persoal pertencente a empresas
subcontratadas, o recurso preventivo/encargado destas empresas ser o encargado de
cursar o permiso e a empresa principal ser a encargada de autorizalo e de comprobar
que non existe risco de explosin.
Co fin de implantar o sistema de permisos de traballo dbese contar na empresa cun
procedemento de coordinacin de actividades empresariais que incla un modelo
de permiso de traballo e unha sistemtica de utilizacin do mesmo. (Instrucin II do
procedemento de coordinacin de actividades empresariais: para a construcin
e reparacin naval: Instrucin para a xestin de permisos de traballo, includa no
captulo IV deste tratado.) .
198 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
Ademais no caso das reparacins, efectuaranse limpezas especficas dos tanques, adegas,
etc. antes de comezar os traballos.
EX
Exemplo:
ATENCIN: REALIZACIN DE
TRABALLOS EN QUENTE
RISCO DE EXPLOSIN
Ademais, pode ser conveniente sinalizar a extensin da zona se con iso se mellora a
seguridade dos traballadores, anda que sempre ha de terse en conta o risco de perder a
sa eficacia debido a unha acumulacin excesiva de sinais.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 199
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
MEDIDAS TCNICAS
200 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
Deteccin
Establecer un procedemento para o uso de detectores de gases porttiles e instalacin
de detectores fixos en almacenamentos de produtos qumicos
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 201
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
SOLDADURA
RISCOS
MEDIDAS PREVENTIVAS
202 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
Comprobar que o equipo ten unha caravilla de conexin adecuada toma con
cable de terra (non conectar nunca os cables pelados toma).
Terase coidado de manter o mis estendido que se poida os cables durante o
traballo para evitar que se quenten e produzan cadas de tensin excesivas.
Manipular con luvas de proteccin que estean totalmente secas.
Comprobar que o cable de terra est conectado.
Proverse da mangueira de extraccin localizada.
No suposto de observar calquera anomala no equipo, dbese avisar ao mando
directo para que tome as medidas oportunas.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 203
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
OXICORTE
RISCOS
MEDIDAS PREVENTIVAS
204 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 205
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
MEDIDAS PREVENTIVAS
Antes de comezar a traballar
Dispoer do permiso de traballo para a actividade a desenvolver.
Verificar o acotamento e sinalizacin correcta da zona a traballar, dita sinalizacin
debe informar claramente de:
Os traballos que se van a realizar.
Zona con risco de xeracin de atmosfera explosiva, (ZONA 0 ou 1).
Prohibido o paso ou permanencia na zona a toda persoa allea aos traballos.
Prohibicin de realizar calquera traballo con xeracin de fascas ou lume aberto
na zona acoutada.
Utilizacin obrigatoria na zona de luminaria de 24 voltios antideflagrante.
Comprobar que na zona acoutada e os seus accesos estn totalmente despexados,
limpos e non existe material inflamable ou combustible.
Comprobar que todas as vlvulas e elementos que poidan comunicar ao tanque con
outras estancias ou canalizacins estn debidamente pechadas e bloqueadas ou
sinalizadas coa operacin que se vai a realizar.
Verificar a disposicin dos medios de extincin cerca do tanque onde se vaia a
traballar e comprobar o correcto estado dos mesmos. (Extintores de Po ABC e
medios fixos da instalacin, tomas de auga, etc.).
Verificar a existencia de equipo/s de respiracin autnoma cerca do tanque, para
dispoer del en caso de urxencia, comprobando o seu correcto funcionamento.
Verificar a existencia de sistema de elevacin de trpode e trctel de izado ou padiola
plegable para tanques non difanos, como os dobres fondos nos que a evacuacin
s pode ser horizontal, para dispoer en caso de urxencia, comprobando o seu
correcto funcionamento.
Na zona acoutada non se poder entrar con lume, mistos, encendedores, ou
calquera outro elemento que poida xerar fontes de ignicin.
Na zona acoutada non se poder entrar con telfonos mbiles.
Situar os equipos de traballo a utilizar de forma que haxa que movelos o menos
posible, situndoos sempre fra da zona de risco de explosin.
Revisar os equipos porttiles elctricos que vaian utilizarse, comprobando o seu bo
estado (conexins, cableado, etc.).
Verificar que o cadro elctrico estea fra da zona de risco e dispn de diferencial.
206 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 207
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
PINTURA A PISTOLA
RISCOS
Explosin.
Incendios. Proxeccin de fragmentos
e partculas.
Exposicin a substancias nocivas, por
inhalacin, inxestin ou contacto. Cadas a distinto e mesmo nivel.
Contactos con substancias custicas Cadas de obxetos.
ou corrosivas. Sobreesforzos.
MEDIDAS PREVENTIVAS
208 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
Ao rematar o traballo
Comunicar a finalizacin dos traballos ao responsable que autorizou o permiso de
traballo. Devandito responsable decidir se se eliminan ou retiran as medidas de
seguridade que utilizaron para realizar os traballos, sinalizacin, balizamentos, etc.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 209
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
RISCOS
MEDIDAS PREVENTIVAS
210 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
Ao rematar o traballo
Realizar as comprobacins da lista chequeo confeccionada polo conselleiro de
seguridade.
Comunicar a finalizacin dos traballos ao responsable que autorizou o permiso
de traballo. Devandito responsable decidir se se eliminan ou retiran as
medidas de seguridade que se utilizaron para realizar os traballos, sinalizacin,
balizamentos, etc.
Modificar os planos e documentos das condicins dos tanques constatando os
cambios realizados.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 211
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
RISCOS
MEDIDAS PREVENTIVAS
212 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
Ao rematar o traballo
Comunicar a finalizacin dos traballos ao responsable que autorizou o permiso de
traballo. Devandito responsable decidir se se eliminan ou retiran as medidas de
seguridade que utilizaron para realizar os traballos, sinalizacin, balizamentos, etc.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 213
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
CHORREO
RISCOS
MEDIDAS PREVENTIVAS
214 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
Operacins de mantemento
Sempre sern efectuadas en ausencia de presin e cos equipos de traballo
desconectados da rede.
Estas operacins realizaranse por persoal cualificado e especialmente autorizado
para iso.
Non se levarn aneis, reloxos, cadeas, brazaletes, etc. durante estas operacins
Utilizarase sempre: luvas e proteccin respiratoria.
Non se utilizarn chamas.
Non fumar.
Limpeza
A limpeza exterior do equipo realizarase ao final de cada xornada ou, en todo
caso, ao final de cada traballo, cun pano tupido e coa axuda dun chorro de aire
cunha presin inferior a 4 bar.
En caso de incendio
Non empregar auga.
Empregar extintores de po ABC.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 215
PROTECCION EN ATMOSFERAS EXPLOSIVAS
LEMBRE
216 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
07
CAP TULO
07
INTRODUCIN
Este apartado ten como obxectivo analizar os Equipos de Proteccin Individual (EPI) mis
comunmente empregados na construcin e reparacin naval coa intencin de que sexan
unha ferramenta de traballo til para aqueles profesionais que deben empregalos ou
recomendar o seu uso.
Tamn pretende realizar unha clasificacin de requisitos que deben cumprir cada un
dos EPI necesarios para a realizacin das tarefas mis comns de cada un dos postos de
traballo deste sector co fin de homoxeneizalos e establecer uns mnimos no sector.
DEFINICIN DE EPI
Para desenvolver o concepto EPI apoiarmonos na definicin que nos ofrece o Real
decreto 773/1997, do 30 de maio, sobre disposicins mnimas de seguridade e
sade relativas utilizacin polos traballadores de equipos de proteccin individual:
Entenderase por equipo de proteccin individual calquera equipo destinado a ser
levado ou suxeitado polo traballador para que o protexa dun ou varios riscos que
poidan ameazar a sa seguridade ou a sa sade, as como calquera complemento ou
accesorio destinado a tal fin.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 219
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
Os equipos de proteccin individual dos militares, dos policas e das persoas dos
servizos de mantemento da orde.
Os equipos de proteccin individual dos medios de transporte por estrada.
O material de deporte.
O material de autodefensa ou de disuasin.
Os aparellos porttiles para a deteccin e sinalizacin dos riscos e dos factores
de molestia.
CRITERIOS DE EMPREGO
Os equipos de proteccin individual debern empregarse cando existan riscos para
a seguridade ou sade dos traballadores que non poidan evitarse ou limitarse
suficientemente por medios tcnicos de proteccin colectiva ou mediante medidas,
mtodos ou procedementos de organizacin do traballo.
No momento de evitar ou limitar un risco buscaremos primeiro unha solucin sobre o
foco (orixe do risco) e, se non efectiva para erradicar ou limitar o risco, actuaremos sobre
o medio de propagacin e, se non a solucin vlida, actuaremos sobre o traballador
proporcionndolle proteccin individual.
1.- Foco -------------------------------- Proteccin Colectiva
2.- Medio ------------------------------ Proteccin Colectiva
3.- Traballador ------------------------- Proteccin Individual
220 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
ELECCIN
Sempre que vaiamos adquirir un EPI teremos en conta determinados factores que nos
aseguren unha eleccin adecuada co risco que desexemos erradicar ou limitar:
Analizar e avaliar os riscos: definir as caractersticas que debern reunir os EPI
existentes.
Verificar a conformidade do EPI.
Revisar a adecuacin do EPI en caso de modificacins nas circunstancias e condicins
que motivaron a sa eleccin.
A avaliacin de riscos o documento de partida que lle aportar as directrices que compre
seguir. Este documento atopar analizados e avaliados os riscos existentes na empresa,
ofrecendo ademais no plan de prevencin unha solucin encamiada a eliminar o risco
ou, cando menos, limitalo ata convertelo nun risco tolerable.
UTILIZACIN E MANTEMENTO
Para o correcto funcionamento ao longo da vida do EPI haber que ter en conta:
As instrucins do fabricante hora do uso, almacenaxe, limpeza, desinfeccin e
reparacin.
O EPI usarase en funcin de:
A gravidade do risco.
O tempo ou frecuencia de exposicin ao risco.
As condicins do posto de traballo.
As prestacins do propio equipo.
Os riscos adicionais derivados da propia utilizacin do equipo que non poidan
evitarse.
Os equipos de proteccin individual estarn destinados, en principio, a un uso
persoal.
No referente ao uso persoal do EPI, atopamos a excepcin que contempla o Real decreto
773/1997, art. 7, pto. 3: Se as circunstancias esixisen a utilizacin dun equipo por varias
persoas, adoptaranse as medidas necesarias para que iso non orixine ningn problema
de sade ou de hixiene aos diferentes usuarios.
CLASIFICACIN
Co obxecto de asegurar que os EPI comercializados cumpran os requisitos necesarios que
garantan a seguridade do traballador establcese unha clasificacin en tres categoras
dependendo da gravidade do risco que cubra o EPI sendo o proceso de certificacin
diferente para cada unha das categoras.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 221
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
O fabricante de EPI que queira comercializar os seus produtos na Unin europea debe
producir os seus equipos conforme a unha serie de requisitos que garantan a seguridade
e sade do usuario. Para asegurar este cumprimento os EPI clasifcanse, segundo o Real
decreto 1407/1992, do 20 de novembro, polo que se regulan as condicins para a
comercializacin e libre circulacin intracomunitaria dos equipos de proteccin individual.
BOE nm. 311, do 28 de decembro, en tres categoras dependendo da gravidade do
risco para o que estn destinados.
Deste xeito, segundo a gravidade do risco temos que:
Categora I
Son os destinados a protexer contra riscos mnimos, por exemplo unhas luvas de
xardineiro contra agresins mecnicas superficiais, unhas luvas contra produtos
deterxentes de limpeza pouco nocivos, vestuario contra axentes atmosfricos que
non sexan extremos, etc.
Categora II
Son os destinados a protexer contra riscos de grao medio ou elevado pero que
non comporten consecuencias mortais ou irreversibles. Exemplo desta categora
un casco de construcin que protexe ao traballador contra impactos, sendo a
consecuencia deste golpe un traumatismo que pode ser grave pero non causa da
morte do obreiro.
Categora III
Son os destinados a protexer contra riscos de consecuencias mortais por exemplo
un arns anticada ou unhas luvas de alta tensin.
CERTIFICACIN
Cada unha das tres categoras de EPI segue un proceso distinto de certificacin:
Categora I
O fabricante pode certificar directamente o cumprimento das esixencias esenciais
de seguridade e sade. O EPI mrcase coas siglas CE.
Categora II
O fabricante debe someter un prototipo do EPI ao control dun organismo notificado
que realiza un exame CE de Tipo, dicir, somete o prototipo s probas necesarias
para comprobar o cumprimento ou non das esixencias establecidas. O EPI mrcase
coas siglas CE.
Categora III
O fabricante, ademais de superar o exame CE de Tipo, debe someterse a un
procedemento de aseguramento da calidade da sa producin. Este control debe
levarse a cabo, igual que a realizacin do Exame CE de Tipo, por un Organismo
Notificado. O EPI mrcase coas siglas CE seguidas dun nmero de catro dxitos que
o cdigo identificativo do organismo que leva a cabo o control.
222 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
Obrigacins do empresario
O empresario estar obrigado a:
a) Determinar os postos de traballo nos que deba recorrerse proteccin individual
e precisar, para cada un destes postos, o risco ou riscos fronte aos que debe
ofrecerse proteccin, as partes do corpo a protexer e o tipo de equipo ou equipos
de proteccin individual que debern empregarse.
b) Elixir os equipos de proteccin individual, mantendo dispoible na empresa ou
centro de traballo a informacin pertinente a este respecto e facilitando informacin
sobre cada equipo.
c) Proporcionar gratuitamente aos traballadores os equipos de proteccin individual
que deban empregar, repondoos cando resulte necesario.
d) Velar por que a utilizacin dos equipos se realice conforme ao disposto no artigo
7* do Real decreto 773/1997
e) Asegurar que o mantemento dos equipos realzase conforme ao disposto no artigo
7* do Real decreto 773/1997.
* O artigo 7 do Real decreto 773/1997, do 30 de maio, o de utilizacin e
mantemento dos EPI.
O empresario adoptar as medidas adecuadas para que os traballadores e os representantes
dos traballadores reciban formacin e sexan informados sobre as medidas que haxan de
adoptarse en aplicacin do citado Real decreto.
a) O empresario deber informar aos traballadores, previamente ao uso dos equipos,
dos riscos contra os que lles protexen os EPI, as como das actividades ou ocasins
nas que deben empregarse. As mesmo, deber proporcionarlles instrucins
preferentemente por escrito sobre a forma correcta de empregalos e mantelos.
b) O manual de instrucins ou a documentacin informativa facilitados polo fabricante
estarn a disposicin dos traballadores.
c) A informacin a que se refiren os pargrafos anteriores deber ser comprensible
para os traballadores.
d) O empresario garantir a formacin e organizar, se o caso, sesins de
adestramento para a utilizacin de EPI, especialmente cando se requira a utilizacin
simultnea de varios EPI que pola sa especial complexidade as o faga necesario.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 223
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
Para que o traballador entenda as razns polas que debe empregar o EPI, a formacin
e informacin que se lle ofreza debe especificar os efectos que na sa sade produce o
risco, as partes do corpo que debe protexer, as limitacins do EPI, a forma de utilizacin
correcta e o mantemento do equipo.
Toda a informacin debe estar a disposicin dos traballadores, presentada de modo que
resulte comprensible.
Ademais da informacin e formacin facilitada, o empresario deber consultar aos
traballadores (ou os seus representantes) e permitir a sa participacin no referente
seguridade e sade no traballo (art. 9 do Real decreto 773/1997 e apdo. 2 do art.
18 da LPRL). Anda que a decisin ltima est en mans do empresario, a participacin
dos traballadores na eleccin dos EPI mis adecuados unha das mellores formas de
implicacin dos traballadores nas cuestins de prevencin de riscos, fomentando o uso
dos EPI e a sa adecuada utilizacin.
224 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
ao servizo de prevencin, sobre calquera situacin que, ao seu xuzo, entrae, por
motivos razoables, un risco para a seguridade e a sade dos traballadores.
5. Contribur ao cumprimento das obrigas establecidas pola autoridade competente
co fin de protexer a seguridade e a sade dos traballadores no traballo.
6 Cooperar co empresario para que este poida garantir unhas condicins de
traballo que sexan seguras e non entraen riscos para a seguridade e a sade
dos traballadores.
SELECCIN EPI
Realizarase unha anlise dos EPI mis empregados en funcin dos postos de traballo e
tarefas identificados no Apartado 2.
Finalmente presentarase unha ficha para cada un dos postos de traballo, nas que se
especifican os EPI necesarios para cada un destes postos e as caractersticas que deben
cumprir seguindo un criterio tcnico.
Para a asignacin destes EPI seguronse os seguintes criterios:
a) Grao de proteccin que se precisa en funcin do risco.
b) Grao de proteccin que ofrece cada EPI en concreto.
c) Compatibilidade entre os distintos EPI de utilizacin simultnea.
d) Posibles riscos derivados da utilizacin do propio equipo.
e) Penosidade engadida polo uso da proteccin persoal.
Non obstante a seleccin de EPI asignados a cada posto de traballo nunca pode ser
exhaustiva xa que nalgns momentos do traballo pdense dar determinadas circunstancias
que orixinen riscos non intrnsecos do posto, que fagan necesaria a utilizacin de equipos
individuais non relacionados nas fichas.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 225
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
As mesmo os EPI catalogados en cada ficha non poden interpretarse como de uso
sempre obrigatorio xa que, tal como establece a lexislacin, para o control do risco
deben antepoerse, sempre que sexa posible, medidas de proteccin colectiva antes que
as de tipo individual que se empregarn cando o uso da primeira non sexa posible.
Neste sentido e a modo de exemplo, sempre ser preferible realizar as tarefas lonxe das
cargas suspendidas ou de lugares onde se poidan producir golpes por ou con obxectos
fixos ou mbiles, o que podera evitar o uso de casco de seguridade.
Tamn se debern protexer as ferramentas ou mquinas con pantallas ou extraccins
localizadas que eviten a proxeccin de partculas cara e ollos do traballador as como a
inhalacin de fumes, gases, vapores, etc. Estas medidas evitaran a necesidade de uso de
protectores dos ollos e cara (lentes, pantallas) ou de proteccin respiratoria.
Polo que respecta ao manexo de cargas, deberase mecanizar ao mximo para evitar o
uso de protectores en mans ou ps.
En definitiva, a aplicacin de proteccins colectivas non s protexe mis eficazmente
senn que elimina as molestias e riscos engadidos derivados da utilizacin de EPI e non
fan necesaria a participacin activa do traballador.
Proteccins bsicas
Considranse proteccins bsicas a aquelas pezas de proteccin persoal mis habituais
e que deben ser empregadas maioritariamente por todolos traballadores de cada posto
de traballo.
Entre elas inclense aquelas que, se estipulan nos convenios colectivos provinciais do
sector, naqueles convenios nos que se estableza algn acordo respecto diso.
Proteccins especcas
Considranse proteccins especficas a aquelas que protexen aos traballadores fronte
aos riscos derivados das tarefas propias e especficas do seu posto de traballo.
Neste sentido, os cascos, luvas ou botas adoitan ser pezas habituais para os traballadores
do metal, con todo especfica dun soldador a proteccin ocular ou para un pintor a
proteccin respiratoria.
Proteccins ocasionais
Nalgns postos de traballo, xorden tarefas determinadas que hai que realizar de xeito
espordica e / ou difcil ou en circunstancias que se ven alteradas por outros traballos
prximos. Cando isto ocorre, e de xeito ocasional, necesario subministrar aos
226 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
traballadores determinadas pezas de proteccin persoal, que non son usuais no propio
posto pero que, de xeito puntual, han de ser empregadas.
No caso das proteccins ocasionais e coa finalidade de clarificar o mis posible a
necesidade de uso dos equipos, especifcase para que tarefas ou traballos necesario o
uso de cada un dos equipos.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 227
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
Xeral:
Protectores do odo deseados UNE-EN 458
para protexer os traballadores Lugares amplos
Protectores contra rudos intensos ambien- (orelleiras):
auditivos; tais. O seu nivel de proteccin UNE-EN 352.1 II
orelleiras elixirase en funcin da intensi-
dade sonora (dBA) e dos tipos Lugares angostos
de frecuencias (Hz). (tapns):
UNE-EN 352.2
228 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
SOLDADOR
PROTECCINS ESPECFICAS
Soldadura elctrica
Proteccin con arco e corte por
ocular. Filtros Filtros incorporados a plasma*: UNE-EN 166
de soldar: gafas ou pantallas co Soldadura a gas e ao
proteccin fin de protexer contra cobre*: UNE-EN 166
ocular contra as radiacins electro- II
o arco magnticas produci- Oxicorte*:
elctrico, das en operacions de UNE-EN 166
gas (cobre) e soldadura e oxicorte. UNE-EN 169
oxicorte *Ver graos de proteccin
en Tboa 1
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 229
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
SOLDADOR (TBOA 1)
Electrodo revestido 9 10 11 12 13 14
MIG metais pesados (2) 10 11 12 13 14
MIG aliaxes lixeiras 10 11 12 13 14 14
TIG todos os metais 9 10 11 12 13 14
MAG 10 11 12 13 14 15
Ranurado por arco aire 10 11 12 13 14 15
Corte por plasma 11 12 13
Soldadura arco microplasma 2,5 3 45 6 7 8 9 10 11 12 13 14
230 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
SOLDADOR (TBOA 2)
SOLDADOR (TBOA 3)
Oxicorte 5 6 7
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 231
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
CALDEIREIRO-TUBEIRO
PROTECCINS ESPECFICAS
UNE-EN 420
Luvas destinadas a
proteccin de riscos UNE-EN 388
mecnicos e fsicos (A, B, C, D)
Luvas de A: Resistencia
ocasionados por
proteccin abrasin
abrasivos, corte por II
contra riscos B: Resistencia
coitelas, perforacin, corte por coitela
mecnicos
rasgado e corte por C: Resistencia
impacto rasgado
D: Resistencia
perforacin
UNE-EN 166
Campo de uso: 4, 8 e 9
4: Partculas po groso
Protector individual 8: Arco elctrico de
dos ollos que ademais curtocircuto
Proteccin de cumprir cuns requi- 9: Metais fundidos e
ocular contra sitos de construcin e slidos quentes
risco de de materiais de base, Resistencia mecnica: II
impacto ou debe tamn protexer 5, B, A
abrasin contra o risco mec- 5: Partculas po finas
nico de impacto ou
B: Resistencia mecnica
abrasin. media
A: resistencia mecnica
alta
Case ptica: 1 e 2
232 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
CALDEIREIRO-TUBEIRO
PROTECCINS OCASIONAIS
PROTECCIN PARA OPERACINS DE SOLDADURA E TCNICAS CONEXAS
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 233
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
MECNICO AXUSTADOR
PROTECCINS ESPECFICAS
Protector individual
dos ollos que ade-
Proteccin mis de cumprir cuns
ocular. requisitos xerais de
Uso xeral. construcin e de ma- UNE-EN 166 (s) II
Resistencia teriais de base, deber
incrementada cumprir co requisito
de resistencia incre-
mentada (S).
234 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
MECNICO AXUSTADOR
PROTECCINS OCASIONAIS
PROTECCIN PARA OPERACINS DE SOLDEO E TCNICAS CONEXAS
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 235
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
CARPINTEIRO-HABILITADOR
PROTECCINS ESPECFICAS
Mscara completa:
Equipos que filtran o UNE-EN 136
Proteccin
aire contaminado de po, Mascarilla:
respiratoria.
gases ou vapores e que UNE-EN 140 III
Mascarillas
pode afectar aos traba-
e filtros Filtros para partculas:
lladores.
UNE-EN 143
236 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
CARPINTEIRO-HABILITADOR
PROTECCINS OCASIONAIS
TRABALLOS DE PINTADO / VERNIZADO
Mscara completa:
UNE-EN 136
Equipos que filtran o
Proteccin
aire contaminado de Mascarilla:
respiratoria. UNE-EN 140
gases ou vapores e III
Mascarillas e
que pode afectar os Filtros para gases e
filtros
traballadores. vapores:
UNE-EN141
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 237
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
238 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
PROTECCINS OCASIONAIS
PROTECCIN PARA OPERACIONS DE TRASVASE
E MESTURA DE PINTURAS
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 239
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
PROTECCINS OCASIONAIS
PROTECCIN PARA OPERACIONS DE CHORREADO
240 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
ELECTRICISTA
PROTECCINS ESPECFICAS
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 241
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
MONTADOR DE ANDAMIOS
PROTECCINS ESPECFICAS
UNE-EN 420
Luvas destinadas a
protexer de riscos UNE-EN 388
Luvas de mecnicos e fsicos (A, B, C, D)
proteccin ocasionados por A: Resistencia abrasin
contra riscos abrasivos, corte por B: Resistencia corte por II
mecnicos coitelas, perforacin, coitela
rasgado e corte por C: Resistencia rasgado
impacto. D: Resistencia
perforacin
242 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
MONTADOR DE ANDAMIOS
PROTECCINS OCASIONAIS
PROTECCIN PARA OPERACIONS DE SOLDEO E TCNICAS CONEXAS
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 243
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
PROTECCINS ESPECFICAS
UNE EN 166
(Montura 4, Ocular: K, N, R)
244 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
PROTECCINS ESPECFICAS
PROTECCINS OCASIONAIS
PROTECCIN PARA OPERACIONS DE COLOCACIN
E AMOREAMENTO MANUAL DE CARGAS
UNE-EN 420
UNE-EN 388
Luvas destinadas a pro- (A, B, C, D)
Luvas de texer de riscos mecnicos A: Resistencia
proteccin e fsicos ocasionados por abrasin II
contra riscos abrasivos, corte por coite- B: Resistencia
mecnicos las, perforacin, rasgado corte por
e corte por impacto. coitela
C: Resistencia
rasgado
D: Resistencia
perforacin
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 245
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
UNE-EN 166
Campo de uso:
4,8 e 9
4: Partculas po
groso
Protector individual dos ollos 8: Arco elctrico
Proteccin que ademais de cumprir de curtocircuto
ocular contra cuns requisitos de constru- 9: Metais fundidos
risco de cin e de materiais, debe e slidos quentes. II
impacto ou tamn protexer contra o ris- Resist. mecnica:
abrasin co mecnico de impacto ou 5, B, A
abrasin. 5: Partculas po
finas
B: Resistencia
mecnica media
A: resistencia
mecnica alta
Case ptica: 1 e 2
Mscara completa:
UNE-EN 136
Mascarilla:
Proteccin Equipos que filtran o aire UNE-EN 140
respiratoria. contaminado de po, gases
Mascarillas e Filtros para gases e III
ou vapores e que pode
filtros afectar aos traballadores. vapores:
UNE-EN141
Filtros para partculas
UNE-EN143
246 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
PROTECCINS ESPECFICAS
Luvas destinadas a
protexer de riscos me- UNE-EN 420
Luvas de cnicos e fsicos oca-
proteccin sionados por abrasi- II
contra riscos vos, corte por coitelas,
mecnicos perforacin, rasgado e UNE-EN 388
corte por impacto. (A, B, C, D)
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 247
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
MANTEMENTO
PROTECCINS ESPECFICAS
Luvas destinadas a
protexer de riscos UNE-EN 420
Luvas de mecnicos e fsicos
proteccin ocasionados por II
contra riscos abrasivos, corte por
mecnicos coitelas, perforacin, UNE-EN 388
rasgado e corte por (A, B, C, D)
impacto.
UNE-EN 166
Campo de uso: 4, 8 e 9
4: Partculas po groso
Protector individual 8: Arco elctrico de
dos ollos que ade- curtocircuto
Proteccin mais de cumprir cuns 9: Metais fundidos e
ocular requisitos de constru- slidos quentes
contra risco cin e de materiais, Resistencia mecnica: II
de impacto debe tamn protexer 5, B, A
ou abrasin contra o risco mec- 5: Partculas po finas
nico de impacto ou B: Resistencia mecnica
abrasin. media
A: Resistencia mecnica
alta
Case ptica: 1 e 2
248 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
Prenda destinada a
asegurar a proteccin
da cabeza do usuario
Casco para contra riscos que poi-
bombeiros UNE-EN 443 III
dan sobrevir durante
as operacins levadas
a cabo polos bombei-
ros.
Calzado de segurida-
de (non de protec- UNE-EN 344 1 e 2
Calzado de cin profesional nin
seguridade de uso profesional)
resistente aos riscos II
de uso
profesional asociados extincin UNE-EN 345 1
de incendios (calzado (FPA)
para bombeiros).
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 249
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
250 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
PROTECCINS OCASIONAIS
PROTECCIN PARA TRABALLOS EN ALTURA
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 251
OS EQUIPOS DE PROTECCIN INDIVIDUAL
Equipo semiautnomo
con mscara de aire
fresco
UNE-EN 138
Utilzase con EN 136,
EN 140 EN 142) III
LEMBRE
252 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
CUALIFICACIN, FORMACIN E
INFORMACIN DOS TRABALLADORES
08
CAP TULO
08
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 255
CUALIFICACIN, FORMACIN E INFORMACIN DOS TRABALLADORES
256 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
CUALIFICACIN, FORMACIN E INFORMACIN DOS TRABALLADORES
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 257
CUALIFICACIN, FORMACIN E INFORMACIN DOS TRABALLADORES
MDULO I
Marco legal da prevencin de riscos laborais na empresa
Obrigas e dereitos do empresario
Obrigas e dereitos do traballador
Plan de prevencin e organizacin da prevencin na empresa
Consulta e participacin dos traballadores
Sinistralidade no sector
Revisin de accidentes significativos
MDULO II
Coordinacin de actividades no sector naval
Permisos de traballo
MDULO III
Equipos de proteccin: riscos e medidas de proteccin individual e colectiva
Espazos confinados
Atmosferas explosivas
Incendios e medidas de urxencia
Risco elctrico
Traballos en altura
Equipos de traballo
Manipulacin de cargas
Sinalizacin
Lugares de traballo
MDULO IV
Informacin e efectos para a sade
Contaminantes fsicos
Contaminantes qumicos
Vixilancia da sade
Riscos derivados da inxesta de substancias toxicolxicas
Factores psicosociais que afectan o sector
MDULO V
Conceptos medioambientais
258 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
CUALIFICACIN, FORMACIN E INFORMACIN DOS TRABALLADORES
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 259
CUALIFICACIN, FORMACIN E INFORMACIN DOS TRABALLADORES
260 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
CUALIFICACIN, FORMACIN E INFORMACIN DOS TRABALLADORES
PROGRAMA
CURSO DE RECURSO PREVENTIVO SECTOR NAVAL (50 H)
MDULO I.
COORDINACIN DE ACTIVIDADES EMPRESARIAIS (10 HORAS)
Definicins (Lei 54/2003)
Mtodos de coordinacin (R.D. 171/2004)
Atmosferas explosivas (R.D. 681/2003)
Concorrencia de actividades: permisos de traballo
Instrucins de seguridade
Inspeccins
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 261
CUALIFICACIN, FORMACIN E INFORMACIN DOS TRABALLADORES
Identicacin de riscos
Atmosferas explosivas clases e causas de formacin.
Riscos debidos configuracin de espazos confinados.
Riscos xerados aos traballos que se realizarn.
Avaliacin previa entrada. Permisos de traballo.
Ventilacin
Ventilacin natural e forzada.
Tipos de ventiladores.
Metdica da ventilacin.
Proteccins individuais
Equipos de respiracin autnomos e equipos filtrantes.
Prestacins e limitacins.
Prcticas de utilizacin.
262 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
CUALIFICACIN, FORMACIN E INFORMACIN DOS TRABALLADORES
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 263
CUALIFICACIN, FORMACIN E INFORMACIN DOS TRABALLADORES
264 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
CUALIFICACIN, FORMACIN E INFORMACIN DOS TRABALLADORES
Guindastre Torre
Ser necesario dispor do Carn de operador de guindastre ou Operador de
guindastre torre segundo establece o Anexo VI do Real decreto 836/2003, do 27
de xuo, polo que se aproba unha nova Instrucin Tcnica Complementaria MIE-
AEM-2 do Regulamento de aparellos de elevacin e manutencin, referente a
gras torre para obras ou outras aplicacins.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 265
CUALIFICACIN, FORMACIN E INFORMACIN DOS TRABALLADORES
LEMBRE
266 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
XESTIN DA PREVENCIN
DE RISCOS LABORAIS NA EMPRESA
9
CAP TULO
09
XESTIN DA PREVENCIN
DE RISCOS LABORAIS NA EMPRESA
INTRODUCIN
En principio, calquera empresa est organizada, basicamente, para producir bens ou
servizos; a prevencin de riscos laborais debe integrarse nesta organizacin xeral xa
existente, o que implica a atribucin de funcins e obrigas preventivas a esta organizacin
as como dotala dos recursos necesarios para o seu desenvolvemento e todo iso sen
prexuzo de que exista, integrada na organizacin xeral, unha organizacin preventiva
especfica (por exemplo, un servizo de prevencin).
O documento que establece e formaliza a poltica de prevencin de riscos laborais
da empresa, recollendo a estrutura organizativa, as responsabilidades, as funcins, as
prcticas, os procedementos, os procesos, e os recursos necesarios para realizar a accin
preventiva das empresas o Plan de Prevencin.
Este documento, aprobado pola direccin da empresa, debe conservarse a disposicin da
autoridade laboral e sanitaria ademais dos representantes dos traballadores.
As ferramentas esenciais, para a xestin e aplicacin deste plan de prevencin de riscos,
que podern ser levados a cabo de forma programada, son a avaliacin de riscos laborais
e a planificacin da actividade preventiva, existindo ademais outras ferramentas para a
xestin e aplicacin deste plan de prevencin que se reflectirn no apartado seguinte.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 269
XESTIN DA PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NA EMPRESA
270 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
XESTIN DA PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NA EMPRESA
PRIORIDADES E PROGRAMAS
Establecerase un prazo de tempo adecuado, en funcin da magnitude do risco e da
natureza da medida preventiva para a execucin das medidas ou actuacins puntuais
que non sexan anda implantadas ou realizadas, ou para a comprobacin da sa eficacia,
cando esta comprobacin sexa necesaria e non se efectuou.
Estableceranse plans para o inicio das actividades preventivas regulares.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 271
XESTIN DA PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NA EMPRESA
272 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
XESTIN DA PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NA EMPRESA
ORGANIZACIN XERAL
Integrarase a prevencin nas funcins dos distintos departamentos e unidades que
constiten a estrutura organizativa da empresa.
Cada un dos devanditos departamentos dispoer da informacin e do persoal coa
formacin adecuada e os medios suficientes para desenvolver as funcins preventivas
que ten atribudas.
A organizacin xeral preventiva de vital importancia, xa que s tendo en conta a
prevencin en todos os departamentos, decisins, procedementos, etc., se poder
integrar correctamente a prevencin, e conseguir deste xeito que a seguridade vaia
metida na producin, e non que sexa soamente cousa dun departamento ou duns
poucos responsables.
Notificaranse s autoridades competentes os danos para a sade que se produciron.
FUNCINS
O empresario debe establecer un sistema de prevencin de riscos laborais baseado en
promover un alto grado de benestar fsico, mental e social dos traballadores en todas as
actividades da empresa para garantir a seguridade e a sade das persoas no traballo, as
como a seguridade dos bens e do medio ambiente.
A prevencin de riscos laborais debe estar integrada no sistema xeral de xestin da empresa,
tanto no conxunto das sas actividades como en todos os niveis xerrquicos da mesma,
definindo as funcins e responsabilidades de cada un dos departamentos en materia
preventiva. Neste apartado estableceremos as tarefas, funcins e responsabilidades que,
en materia preventiva, deben establecerse nun centro de construcin e reparacin naval.
PREVENCIN ESPECFICA
Tarefas a realizar pola Organizacin preventiva especfica da empresa.
rganos tcnicos
Est composto polo propio empresario, os traballadores designados e os servizos
de prevencin propios e/ou alleos.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 273
XESTIN DA PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NA EMPRESA
rganos de representacin
Est composto polos delegados de prevencin e o comit seguridade e sade, no
seu caso.
As funcins dos delegados de prevencin son promover a colaboracin dos
traballadores e melloras de seguridade, ser consultados e informados polo
empresario, acompaar nas sas visitas aos rganos tcnicos e inspeccin de
traballo, realizar visitas aos centros de traballo, e propoer paralizacin de traballos
con risco grave e inminente.
As funcins do comit de seguridade e sade son coecer directamente a situacin
da prevencin con documentos e informes, analizar os danos laborais, promover
iniciativas para a mellora da prevencin, participar na formacin dos traballadores,
e informar na memoria anual de actividades preventivas.
PREVENCIN INTEGRADA
Tarefas en materia preventiva asignables organizacin xeral da empresa.
Algunhas das unidades e departamentos mis habituais nun centro de construcin ou
reparacin naval debern ter asignadas as funcins e responsabilidades que se describen
a continuacin, non obstante cada unidade empresarial deber adaptalas sa propia
idiosincrasia:
Direccin
Establecer poltica e obxectivos anuais.
Asignar recursos.
Establecer e coordinar competencias entre rea.
Consultar a traballadores ou rganos de representacin.
Participar en actividades preventivas: visitar, auditar, investigar, etc.
Non deixar a prevencin no servizo ou rgano tcnico de prevencin.
Non considerar as actividades preventivas como focos perturbadores.
274 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
XESTIN DA PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NA EMPRESA
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 275
XESTIN DA PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NA EMPRESA
276 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
XESTIN DA PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NA EMPRESA
Administracin / nanzas
Integrar nos orzamentos xerais da empresa as partidas relativas a seguridade e
sade laboral.
Levar a contabilidade dos custos de prevencin considerando nestes tanto os custos
preventivos pola seguridade como os producidos pola non seguridade.
Compras
Eleccin dos equipos de traballo, substancias, EPI, etc. adecuados.
Rexistro e entrega de EPI.
Asegurarse de que os elementos comprados cumpren coa normativa que lles
aplicable, van acompaados da informacin de seguridade pertinente e esta
transmtese ao servizo de prevencin e/ou s unidades ou departamentos que
deban utilizalos.
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 277
XESTIN DA PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NA EMPRESA
Almacn
Xestionar os pedidos de material e de proteccin colectiva e individual.
Realizar os almacenamentos de forma segura, tendo en contas as posibles esixencias
legais respecto diso (produtos qumicos, botellns, etc.).
Verificacin e mantemento adecuado das instalacins de almacenamento:
estanteras, zonas de paso, etc.
Mantemento
Determinar os equipos, instalacins e lugares de traballo que por razns preventivas
requiren mantemento ou revisins/inspeccins peridicas ou ocasionais (en
particular se son obrigatorias) establecer en que consisten, como realizalas de xeito
seguro, que comprobantes se requiren, e asegurarse de que se executan.
Adoptar as medidas necesarias para que, mediante un mantemento adecuado, os
equipos de traballo se conserven nunhas condicins adecuadas.
Levar a cabo o mantemento tendo en conta as instrucins do fabricante ou, na sa
falta, as caractersticas destes equipos, as sas condicins de utilizacin e calquera
outra circunstancia que poida influr no seu deterioro ou desaxuste.
Garantir que as operacins de mantemento, reparacin ou transformacin dos
equipos de traballo cuxa realizacin supoa un risco especfico para os traballadores
s podern ser encomendadas ao persoal especialmente capacitado para iso.
Adoptar as medidas necesarias para que aqueles equipos de traballo sometidos
a influencias susceptibles de ocasionar deterioros que poidan xerar situacins
perigosas estean suxeitos a comprobacins e, no seu caso, probas de carcter
peridico, co obxecto de asegurar o cumprimento das disposicins de seguridade
e de sade e de remediar a tempo devanditos deterioros e garantir que esas
comprobacins son realizadas por persoal competente.
Comprobar que os resultados dos mantementos e/ou comprobacins son
documentados e conservar os mesmos.
Informar ao mando superior de calquera novidade na empresa que tea relacin co
exercicio das sas funcins.
278 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
XESTIN DA PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NA EMPRESA
Recursos humanos
Coecer no momento da contratacin ou cambio de posto de traballo se existen
restricins sa ocupacin ben sexan derivadas dunha prohibicin legal (esixencia
dunha competencia profesional) ben da esixencia psicofsica asociada ao posto
(posible pertenza a colectivos como discapacitados, embarazadas ou en perodo
de lactancia, mozos).
Informar ao mando superior de calquera novidade na empresa que tea relacin co
exercicio das sas funcins (existencia de traballadores de especial significacin, etc.)
LEMBRE
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 279
BIBLIOGRAFA
10
CAP TULO
10
BIBLIOGRAFA
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 283
BIBLIOGRAFA
284 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
BIBLIOGRAFA
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 285
BIBLIOGRAFA
286 TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas
BIBLIOGRAFA
TRATADO PARA A PREVENCIN DE RISCOS LABORAIS NO NAVAL manual de boas prcticas 287