Demokraziaren sorrera

isidora.emborujo@ehu.es
UPV/EHU
 El hombre como animal poltico; el Estado

La ciudad [el Estado] no consiste en la comunidad de domicilio, ni en la

garanta de los derechos individuales, ni en las relaciones mercantiles y de

intercambio. Estas condiciones preliminares son muy indispensables para

que la ciudad exista; pero, aun suponindolas reunidas, la ciudad no existe

todava. La ciudad es la asociacin para el bienestar y la virtud, para

bien de las familias y de las diversas clases de habitantes, para

alcanzar una existencia completa que se basta a s misma. [...] Y as, la

asociacin poltica tiene ciertamente por fin la virtud y la felicidad de

los individuos, y no slo la vida comn

Aristteles, Poltica, III, 5,

Polis (Poleis)
ASTY
Akropoli
CHORA
HARRESIAK
 Polis (Poleis)
Independenteak

Hiritarrak (Politai): Eskubideak, beharrak eta interes komunak

ezartzen dituzten legen bidez gobernatzen dira.
Politeia
a) Erregimen politikoa:
1. Oligarkikoa
2. Tirania
3. Demokrazia
b) Hiritartasun eskubidea

ALDI KLASIKOA
K.a. V. mendeko Periklesen
K.a. V-IV
Atenasko distira kulturala mendea

Nabarmentzen dira Gatazkak

ATENAS ESPARTA GERRA PELOPONESOKO

MEDIARRAK GERRA

DEMOKRAZIA OLIGARKIA
 ATENAS
(Athna)

Pericles K.a. V. mendea

Demokrata erradikalen burua : herriaren

pribilegioak handitzea.
Herria: Solonen beheko bi klaseetako
hiritarrek eratuta.
Estratega izan zen 15 urtetan.

Tuzidides: Itxuraz demokrazia zen,

egia esan bateko gobernua zen".
 Periklesen garrantzia

Ezaugarri pertsonalak
Jatorri aristokratikoa.
Nortasun handikoa.
Adorea eta bere programa politikoa mantentzeko jarraikitasuna.
Energia eta lidergorako ahalmena (uste osoa transmititzen du).

Garrantzi politikoa

harekin demokrazia atenastarra bere garapen handienera heltzen da

erakundeen bilakaeran, hegemonia atenastarra handitzea bilatzen du
kanpokoan, eta bere babesaren azpian distira artistiko eta intelektual
handiko lanak egiten dira.

Gainera: Intelektualentzat eta artistentzat laguntza. Adibidea: Fidias

eskultorea (Partenon), Sofokles, Anaxagoras, Herodoto, Hipodamo,
eta abar
 GIZARTE TALDE SOZIALAK
Hiritarrak Ez Hiritarrak

Eskubideekin: Eskubiderik Libreak: Ez libreak:

gabekoak:
Gizonak Metekoak Esklaboak
Emakumeak
 HIRITARRAK
18 urtetik gorako gizonak, Atenasen jaiotakoak ,
guraso atenastarreko semeak
Eskubideak:
Batzarrean Botoa Ematea
Kargu publiko bat betetzeko aukeratua
izatea
Erostea eta saltzea aske
Ondasun higiezinak izatea
Legalki aitortutako ezkontzarentzako
eskubidea
Betebeharrak:
Zerga bereziak ordaintzea
Hiria defendatzea, gerra izanez gero
 METEKOAK
Gizon libreak, greziar eta ez greziarrak.
Atenasen edo Atikan.
Ekonomia
Merkataritzan eta industrian lan egiten dute:
tindatzaileak, zeramikariak, larruginak
Objektu metalikoko fabrikatzaileak
Justizia
Tasa berezia ordaintzen badute ahal dira:
Palestretara joatea
Armadako soldadu izatea
Flotan arraunlariak izatea
Heraldo bezala aritzea
Ezkontza
Emakume atenastarrarekin edo alderantziz
ezkon zitezkeen, baina bere semeak ez zuten
hiritartasunik
 METEKOAK
Eskubideak:
Ez zuten eskubide politikorik ez ondasun
higiezinak (lur eta etxe) eros zitzaketen Atikan
Erostea eta saltzea aske ondo
Legalki aitortutako ezkontzarentzako
eskubidea
Betebeharrak:
Berezko zerga bat ordaintzea : Metoikion
Justiziaren aurrean ordezka zezala, hiritar
atenastarrak, prostates-nagusi bat
ahalegindu
Bere ondasunaren arabera gerra-zergak
ordaindu behar zituzten
 ESKLABOAK
Esklaboak izatera heltzen daitezke:
Gerrako presoak
Zorrak dituztenak
Esklaboen seme-alabak
Bere gurasoek utzitako edo saldutako umeak
Askatasuna galtzera zigortuak
Esklabo publikoak:
Estatuarentzat lantzen dituztenak: eskribauak,
garbitzaileak, espetxe-enplegatuak, eta abar

Esklabo pribatuak:
Sektore guztietan lan egiten dute: nekazaritza,
merkataritza, eskulangintza, etxe-lanak, eta abar
 ESKLABOAK
Eskubideak:
Ez zuten eskubide legalik. Jabe baten
jabetza ziren. Jabeak nahi izan zuena egin
zezakeen haiekin.
Babesa legala:
Ez zitezkeen gaizki trata
Ez daitezke hil
 ATZERRITARRAK

Xenoi ():
Beste hiri batzuetako iragaitzaz Atenasetik
zeuden grekoak ziren. Hilabete baten ondoren
meteko bihurtzen ziren

Brbaroi ():
Izaera soziokulturaleko atzerritarra. Oposizio
politiko eta kulturala
 Bul (500)
Hileko Pritania
Lege-proposamena
Gainbegiratzea
Magistraturak
50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 9 arkonte
Areopagoa (zozketaz)
Arkonte ohiak eta beste
Kontserbadoreak magistratura
Auzitegi kriminala txikiago batzuk
Hiria

Barnealde

Kostaldea Ekklesa
Botere legegilea,
betearazlea eta
Ejertzitoa judiziala.
Helaia Politikan azken hitza.
Herri auzitegia 10 strategos
Beste erakundeen
laguntza behar du
 Gobernu-organoak
Batzordea ()

Batzarra ()

Areopagoa ( )

Herri auzitegiak : Heliea ( )

 Batzordea ()
500 kide, buleutas-a deituta ()
Baldintzak: 30 urte baino gehiago
Zozketaz urtero 50 bakoitzeko tribuak aukeratuta
(10 x 50 =500)
Batzarraren saioen gai-zerrenda prestatzen
zuten eta lau saio ospatzen zituzten hilabetean
Botereak:
Dekretu proiektuak (legegilea) idazten ditu
Batzarraren (exekutiboa) erabakiak egiten ditu
Magistratuen kontrako prozesuetan parte
hartzen du (epailearena )
 10 hilabetetan urtea banatu zuen. Bostehun
hiritarrak ariketan (buleutas-a izatean) egon ordez,
hilero tribu baten hiritarrek boterea zuten.
Jardutea egokitzen zen hilabetea deitzen zen
() pritania, eta ziharduten buleutasei
deitzen zieten pritanoak ()
Hilabetea pasatzen zuten pritaneo-an
() edo tholos-ean, lo egiten zuten eta
jaten zuten eraikin zirkularra.
Arratsaldero presidente bat aukeratzen zuten
()
 Batzarra ()
Organo erabakitzaile handiena
Hiritarrek konposatua (18 urte baino zaharragoak,
libreak eta aita-eta ama atenastarren semeak (K.a.
451eko Perikles-en legea)
6.000 hiritarren quoruma zuen
9 egunez behin (ohiko bilkurez) biltzen zen eta
bilkura berezietan Pnyx-ean
Botereak:
, Batzordearen proiektuak bozkatzen ditu
(legegilea)
Bakea edo gerra, erabakitzen du (exekutiboa)
Epaileen prozesu batzuetan parte hartzen du,
(Estatuaren segurtasuna arriskuan jar dezaketen
bidegabekeria larrietan (K.a. IV. mendera arte),
ostrazismoa (judiziala)
 Areopagoa ( )
Batzorde politikoa eta epaile auzitegia zen
Bizi bitarteko izaera zuen eta arkonte izandako
guztiek eratzen zuten
Bere garrantzia gainbehera etortzen ari izan zen
batzordearen eta auzitegi arrunten alde
 Sistema judiziala
Herri auzitegiak: Heliea (): 30 urte baino gehiagoko,
6000 hiritarrek osaturiko auzitegia, zozketaz aukeratuta.
Epaileak, (, ) ez ziren legeetan
adituak
Tribuengandik datozen 600 epaileko 10 sailetan
banatzen ziren (A-tik K-ra zerrendatuta)
Judizio tipoaren arabera epaile-kopuruak erabakitzen
du: 201, 401, 501, 1001, 1501.
Soldata txikia jasotzen zuten
Funtzioak:
Magistratuen, hizlarien eta estrategos-en kontrola
Epaitzen ditu ustelkeria-delituak, traizioa,
fedegabetasuna, eta abarrak (prozesu politikoak)
 Sistema judiziala
Nahiz eta hiritar bakoitzak salatu edo hark berak
defendatu behar izan, hainbat posibilitate zeuden
Abokatu baten () zerbitzua kontrata zezakeen

Diskurtsoak idazteko arduradun bat kontrata zezakeen.

()

Erretorika-eskola batean ikasi zezakeen

Arbitroak () publiko edo pribatu: baziren 60 urte

baino zaharrago hiritarrak, Atenasen bizi zirenak, beste
kargu bat betetzeko ez aukeratuta. Parteen arteko
konponbide bat aurkitzen saiatzen ziren, judizioa
saihesteko.
 Magistraturak
Hiritarrek demosean () hautagaitza

aurkeztu eta zozketa jasan behar zuten

Karguek urte bat zirauten eta ez ziren

berriztagarriak (estrategoa izan ezik)

Hiritartasun berrespen proba bat gainditu behar

zuten:
Kargua uzten zutenean kontuak emate-auzitegi
bat jasan behar zuten.
Arkonte eponimoa: bere izena urteari ematen
zion urtean eta egintza publiko guztien buru zuen.
Arkonte erregea (): funtzio erlijiosoak
zituen eta aholkulari bezala jokatzen zuen
hilketan eta fedegabetasun judizioetan
Arkonte polemarkoa (): zeregin
militarrez eta atzerritarren kontrolaz arduratzen
zen
6 Tesmotetas (): gai judizialetako
espezialistek, legeak interpretatzen zituzten
1 Idazkari ()
 Estratregosak ()
Baziren 10, Batzarrean aukeratuta, -ean
elkartzen ziren eta kausa militarretan parte hartzen zuten

Armada eta flota zuzentzen dituzte

Demokrazia ezartzeko erreforma batzuk ezinbestekoak ziren.
Hauen artean Areopagoarena. Kontseilu hau arkonte
izandakoek eratuta zegoen, eta arkonteak, beti, goi
mailetakoak zirela eta, beharrezkoa zen honi
protagonismoa kentzea.
K.a. 461ean Efialtesek erreformetako sail bat proposatzen du
zeinen elementu gakoak labur daitezke:

1) Areopagoren batzordeak bere hasierako boterea galdu

zuen, hainbat delitutan kontsulta-organismo bezala geratuz.

2) Arepago batzordearen boterea nomophylakes-taldeagatik

ordezkatu zuen. Hauek boule-ak eta ekklesia-k ezer
desegokia ez egiteaz arduratzen ziren .
3) Seguraski graf- para nomon deiturikoa ere une honetara
adskribi daiteke. Honek ilegaltasun prozesuak irekitzen
zituen Batzarraren edozein erabaki gutxi neurritsuren
kontra.

4) Mistofora izenekoa ezartzen da. Hau da Batzarrera

zihoazenei ematen zaien ordainketa ekonomikoa, galtzen
zuten laneko jardunaldiaren konpentsazioan.

5) Ostrazismoa ezarpenak baimentzen du, graf para nomon-

arekin batera, biltzar bidezko erabakien arrazionaltasuna
kontrolatzea.
<< Con el aumento de la plebe, lleg a ser jefe del pueblo Efialtes, hijo
de Sofnides, tenido por incorruptible y justo para el rgimen, y atac
al Consejo. Primeramente elimin a muchos de los Areopagitas ()
despus quit al Consejo todas las funciones aadidas que le hacan
guardin de la constitucin, y unas las devolvi a los Quinientos,
otras al pueblo y a los tribunales >>
(ARISTTELES, Constitucin de los Atenienses, 25).

<< Despus de esto, cuando llega Pericles a la jefatura del pueblo ()

ocurri que la constitucin lleg a ser ms democrtica an; suprimi
en efecto, algunas atribuciones a los Areopagitas y principalmente
indujo a la ciudad hacia el podero naval, del cual result que la
plebe, al adquirir confianza en s misma, acerc ms a s toda la vida
poltica () Mientras Pericles estuvo al frente del pueblo los asuntos
de la ciudad fueron mejor, cuando Pericles muri, sin embargo,
mucho peor >>
(ARISTTELES, Constitucin de los Atenienses, 27-28).
 DEMOKRAZIA ATENASTARRA
PRINTZIPIO IDEOLOGIKO ETA PROGRAMATIKOAK
ELEUTHERA
EUNOMA ISONOMA

Berdintasuna edo zuzentasuna,

gobernuan justiziaren bermea
Erregimena lege oneko Hiritar indibidualen papera ez dago
dena, klase baxuenek ez dute
existentzia ez-ezik berei paper berezia. gobernuko hertsatzeko mota batek
obeditzea ere baimentzen baliogabetuta.
dituen orden sozialean a) Isonoma = berdintasuna
nomoen aurrean.
oinarrituta. Bere funtzioen amaieran
b) Isegora = hitz-berdintasuna. magistratuen betetzeko ebaluazio
Magistraturak hiritar guzien artean aparatu bateko hornidura
eta hiritar guziek hautatzen dira (dokimasa, eisangelia)

Segida-ideala gobernatzaileak- Herri asanblearioa edozein botere

Antolamendu soziala, gobernatuta.
antolamendu politikorekin
Batzarraren subiranotasuna eta
(Solonen garaitik geroztik)
bere barruan diskurtso
eta erakundeetan parte askatasuna.
hartzearekin lotuta
Buleutai-aeta biltzarkideentzako
ordainketa (misthos-a)
metaketaren arbuiatze instituzional
bezala
Iritzi-askatasun indibidualak baldin
eta eunoma-ri ez baliote erasoko
(ostrazismo, Scrates-en prozesu
...)