Techniki Efektywnego Uczenia Sie

Joanna Smoliska, ukasz Szychowski
TECHNIKI
EFEKTYWNEGO
UCZENIA SI
ELITMAT 2011
TECHNIKI EFEKTYWNEGO UCZENIA SI
Autorzy:
Joanna Smoliska, ukasz Szychowski
ELITMAT, 2011
Wydanie 1
Wydawca:
Firma Edukacyjno-Wydawnicza ELITMAT
ul. Plac Kiliskiego 7/4
05-300 Misk Mazowiecki
www.elitmat.pl
Druk ioprawa:
Drukarnia Beltrani
ul. liwkowa 1, 31-982 Krakw
ISBN 978-83-934311-1-3
SPIS
TRECI
Wstp 4
Mody matematyk uczy si efektywnie!!! 7

Zaoenia programu 7
Cele programu 8
MODU I: Mona uczy si skuteczniej pami i jej funkcjonowanie 11

Jak dziaa ludzka pami? 11
Organizowanie procesu nauki 13
Aktywne powtrki 13
Rola przerw w nauce 15
Rzymski pokj 16
MODU II: Style uczenia si 25

Zrnicowanie funkcji pkul mzgowych 25
Style uczenia si 26
Teoria inteligencji wielorakiej 26
MODU III: Wykorzystanie technik pamiciowych w nauce 33

Mnemotechniki 33
Opis wybranych mnemotechnik uytych w programie 35
acuchowa Metoda Skojarze 35
System Cyfrowo-Literowy 36
Zakadki liczbowe 37
MODU IV: Graficzne notatki, mapy myli 46

Sowa-klucze 46
Mapy myli 48
Technika sporzdzania Map Myli 49
DODATEK - Nauczyciel jako mentor uczenia si 53
Bibliografia 63

Kluczem do powodzenia w nauce
i karierze zawodowej jest poznanie
wasnego stylu nauki i pracy
Barbara Prashing
(The Power of Diversity)
WSTP
Jednym z problemw edukacji w Polsce jest brak umiejtnoci uczenia si.

Wielu uczniw najczciej uczy si wycznie do sprawdzianw, a po ich za-
liczeniu wikszo materiau zapomina. Badania potwierdzaj, e adekwatnie
dobrana metoda wspomagajca proces gromadzenia i przechowywania wiedzy,
moe przyczyni si do poprawy efektw uczenia si i do skrcenia czasu na-
uki od 2 do 3 razy.
Dlatego te praca ta ma na celu przedstawienie programu, ktry bdzie za-
wiera wskazwki dotyczce zasad skutecznego uczenia si. Program podzielo-
ny jest na cztery moduy tematyczne. Pierwszy rozdzia to oglne przedstawie-
nie programu i jego zaoe. Kolejne cztery rozdziay odnosz si do wymienio-
nych w programie moduw tematycznych, zawieraj niezbdne do przeprowa-
dzenia zaj informacje oraz sugestie metodyczne.
Jako dodatek doczono take informacje o wdraaniu zasad i technik
uczenia si w codziennej pracy szkolnej.
MODY
MATEMATYK
UCZY SI EFEKTYWNIE!!!
- program dla uczniw wspierajcy umiejtno efektywnego
uczenia si matematyki i kreatywno
Pytanie: jak pomc dzieciom w nauce - dotyczy zarwno uczniw, ktrzy odnosz sukcesy eduka-
cyjne, jak i tych, ktrzy ponosz poraki, czyli nie chc, bd nie potrafi si uczy. Jedn z waniej-
szych przyczyn niepenego wykorzystywania wasnych moliwoci jest nieefektywne przyswajanie wie-
dzy. Efektywnoci tej mona si jednak nauczy! Wane jest, aby w procesie nabywania wiedzy uczest-
niczyli zarwno rodzice jak i pracujcy na co dzie z dzieckiem nauczyciele.
Efektywne uczenie si to umiejtno poruszania si w gszczu informacji, szybkie przyswajanie,
przechowywanie i odtwarzanie tych informacji, ktre w danym momencie s potrzebne. Badania po-
kazuj, e czysto akademicka forma nauki odpowiada tylko na potrzeby 30% osb, pozostae 70% woli
inne style uczenia si (Dryden, Vos, 2000).
ZAOENIA
PROGRAMU
Poniszy skrypt jest pewnym zbiorem informacji, praktycznych wskazwek, zada. Dodatkowe
materiay, w tym rwnie scenariusze zaj znajd Pastwo na portalu MATEMATYKAINNEGOWYMIA-
RU.PL. Scenariusze zaj przedstawiaj najwaniejsze zagadnienia, ktre w zalenoci od potrzeb da-
nej grupy mog by wykorzystane w przeznaczonym na to czasie. Kady scenariusz zawiera informacje
dla jakiej grupy wiekowej zosta przeznaczony, zawiera te odniesienie do czci skryptu, w ktrym
7
znajduj si informacje i wskazwki dla nauczyciela oraz materiay dla ucznia.

W programie znajduj si wiczenia rozwijajce pami, wyobrani, umiejtnoci logicznego i abs-
trakcyjnego mylenia oraz umiejtnoci mylenia produktywnego.
Nauczyciel, znajc struktur, problemy i potrzeby uczestnikw moe dowolnie wykorzystywa scena-
riusze zaj, uwzgldniajc ponisze wskazwki:
W kadej grupie wiekowej przydatne jest przeprowadzenie zaj dotyczcych oglnych za-
sad uczenia si i praw rzdzcych zapamitywaniem (scenariusz zosta stworzony dla ka-
dej grupy wiekowej, ze zmianami uwzgldniajcymi moliwoci poznawcze dzieci w danej
grupie wiekowej).
W kadej grupie wiekowej wskazane jest przeprowadzenie diagnozy dotyczcej indy-

widualnych stylw uczenia si przy pomocy zaproponowanego przez nas narzdzia oraz
przeprowadzenie dyskusji nauczyciela z uczniami na temat tych stylw. Naley jednak za-
znaczy, e przygotowane narzdzie ma suy temu, aby uatwi uczniom samoobserwa-
cj dotyczc ich wasnych sposobw uczenia si. Nie jest to typowe narzdzie diagno-
styczne, takie jak stosuje si powszechnie w psychologicznej diagnozie. Z tego te powo-
du moliwe jest, aby wiczenie przeprowadzi sam nauczyciel, a nie psycholog.
Na pozostaych lekcjach nauczyciel sam decyduje o przebiegu zaj i wybiera z puli dostp-
nych zada i materiaw te, ktre jego zdaniem odpowiadaj aktualnym potrzebom jego
uczniw lub ma moliwo wykorzysta gotowy ju scenariusz.
CELE
PROGRAMU
1. Cel gwny:
Wypracowanie umiejtnoci szybszego i bardziej efektywnego przyswajania wiedzy u uczniw
biorcych udzia w projekcie MATEMATYKA INNEGO WYMIARU ORGANIZACJA MATEMA-
TYCZNYCH MISTRZOSTW POLSKI DZIECI I MODZIEY.
2. Cele szczegowe:
Poznanie najwaniejszych zasad efektywnego uczenia si.
Szczeglny nacisk zostanie pooony na wzmacnianie:
umiejtnoci samodzielnego uczenia si
wiary we wasn skuteczno uczenia si
umiejtnoci logicznego mylenia
umiejtnoci tworzenia waciwych warunkw do nauki i organizowania wasnej pracy
3. Przewidywane efekty programu
Uczniowie bd znali oglne zasady i wybrane techniki uczenia si. Umiejtnoci nabyte pod-
czas tych zaj uczniowie bd mogli wykorzysta take na innych przedmiotach.
8
Mody matematyk uczy si efektywnie
MODU I MONA UCZY SI SKUTECZNIEJ PAMI I JEJ FUNKCJONOWANIE

Opis Uczniowie dowiadcz moliwoci i ogranicze wasnego umysu poprzez wzicie udzia-
moduu I u w wiczeniach, co jest punktem wyjcia do zrozumienia najwaniejszych praw i zasad
dziaania pamici i uczenia si.
Gwne Prawa uczenia si
zagadnienia Czynniki sprzyjajce zapamitywaniu
Mechanizmy zwizane z zapominaniem
Organizowanie procesu nauki (powtrki, rola przerw)
Metoda zapamitywania rzymski pokj (jako przykad sucy do pokazania siy
skojarze w trakcie zaj o reguach uczenia si)
MODU II STYLE UCZENIA SI

Opis Uczniowie dowiaduj si o istnieniu rnych stylw zwizanych z uczeniem si, ktre
moduu II wynikaj z preferencji pkuli, preferencji kanau przekazu (wzrok, such, dotyk, ruch)
oraz typu uzdolnie. Dziki samoobserwacji i diagnozie mog okreli styl uczenia si
najbardziej im odpowiadajcy oraz rozszerzy wachlarz dotychczas stosowanych metod
uczenia si.
Gwne Zrnicowanie funkcji pkul mzgowych
zagadnienia Preferencje zwizane z uczeniem si (diagnoza)
Mocne i sabe strony ucznia (teoria wielorakiej inteligencji Howarda Gardnera)
MODU III WYKORZYSTANIE TECHNIK PAMICIOWYCH W NAUCE

Opis Uczestnicy wicz zdolno tworzenia skojarze przy zapamitywaniu, rozwijajc kre-
moduu III atywno. Nabywaj umiejtno stosowania wybranych metod uatwiajcych zapamity-
wanie. Uczniowie dowiaduj si jak mona wykorzysta jedn z metod zakadkowych tzw.
haki do zabaw liczbowych oraz przy uczeniu si tabliczki mnoenia.
Gwne Metoda acuchw skojarzeniowych
zagadnienia System cyfrowo literowy
Zakadki liczbowe
Tabliczka mnoenia na palcach
MODU IV GRAFICZNE NOTATKI, MAPY MYLI

Opis Uczniowie poznaj zasady wyboru najwaniejszych informacji z tekstu oraz aktywnej pra-
moduu IV cy z tekstem. Rozwijanie umiejtnoci szukania sw kluczowych ma suy take spraw-
nej analizie zada tekstowych. Zapoznaj si take z zasadami tworzenia map myli oraz
moliwociami ich zastosowania w praktyce (take przy nauce zagadnie zwizanych
z matematyk). Uczniowie, uywajc metody map myli, bd mogli zapozna si take
z zagadnieniami dotyczcymi stresu w szkole oraz motywacji.
Gwne Sowa kluczowe
zagadnienia Mapy myli: rnice w stosunku do tradycyjnych notatek, korzyci
Technika sporzdzania map myli
9
MODU I
MONA UCZY SI
SKUTECZNIEJ
PAMI I JEJ FUNKCJONOWANIE
Aby mc dobrze przeprowadzi zajcia na podstawie scenariuszy zaj dotyczcych uczenia si,
warto pozna nieco gbiej zasady funkcjonowania naszej pamici oraz oswoi si z reguami, ktre
rzdz zarwno zapamitywaniem jak i zapominaniem.
JAK DZIAA
LUDZKA PAMI?
CZYNNIKI SPRZYJAJCE ZAPAMITYWANIU, MECHANIZMY ZWIZANE
Z ZAPOMINANIEM, PRAWA UCZENIA SI
Funkcjonowanie pamici mona najkrcej okreli jako zdolno do zapamitywania, czyli groma-
dzenia i wykorzystania wystpujcych w rnych postaciach informacji. Proces zapamitywania prze-
biega na poziomach podwiadomoci, wiadomoci i niewiadomoci. Dla nas w codziennym uytko-
waniu pami wiadoma jest najistotniejsza. Ostatni faz procesu zapamitywania jest odtwarzanie
(przypominanie) materiau.
Kady proces pamiciowy skada si z trzech etapw:
Rejestracji lub kodowania

Przechowywania lub magazynowania
Odtwarzania lub przypominania
11
W procesie rejestracji (kodowania) mzg przypina nowe informacje do innych, ktre ju zna. Ucze
czytajc tekst zoony z liter czy je w cao, a nastpnie zapis literowy przywouje obraz obiektu, kt-
ry zna z rzeczywistoci. I tak sowo mama, cho dla kadego znaczy to samo, to z inn osob bdzie za-
wsze kojarzone (samo sowo mama dla kadego bdzie znaczyo jego mam). Gdy pani Kowalska przyj-
dzie do szkoy, to wszyscy bd j traktowa wanie jako Pani Kowalsk (jeli jest im znana) lub po pro-
stu jako nieznajom z nazwiska kobiet, a dla swoich dzieci bdzie mam - w ich wiadomoci na haso
mama, pojawi si jej posta. Innym przykadem moe by zapamitanie tajemniczej istoty. Czy kto wie,
jak wyglda prawdziwy ufoludek. Zapewne nikt, cho wielu ma obraz wymylonej postaci. Tak wic gdy-
bymy spotkali ufoludka naprawd, to skd bymy wiedzieli, co widzielimy. Opisujc go, uywalibymy
sw i porwna, ktre mogyby pomc go sobie przypomnie, ale te mogoby zabrakn nam punktw
odniesienia. Nastpiby nieczytelny zapis informacji, ktrego nie mona byoby niczemu przypisa. Dla-
tego rwnolegle z procesem rejestracji odbywa si kojarzenie nowych informacji z ju posiadanymi. Ko-
jarzenie, a wic i pamitanie jest o wiele lepsze, gdy rejestrowane informacje s w jaki sposb podob-
ne lub zblione do tych, ktre przyswoilimy wczeniej.
Przykad z ufoludkiem jest dobry do pokazania pierwszego zetknicia si ucznia z nowym materia-
em. Jeli ucze nie widzi realnego odzwierciedlenia przykadu modelu matematycznego w rzeczywisto-
ci, nie potrafi go zrozumie, a przez to zapamita.
Materia jest lepiej rozumiany i zapamitywany, gdy jego gwne tezy s powtarzane, a wczeniej ch-
ci jego zapamitania towarzyszy skupienie uwagi. Dudley (1994) kadzie nacisk na okrelone warunki,
ktre musz zaistnie, aby moliwe byo lepsze zapamitywanie, tj.:
Zapamitujemy lepiej, jeli powtarzamy materia ze zrozumieniem (zrozumienie).
Zapamitujemy lepiej, gdy podejmujemy nauk czciej i przyswajamy materia

mniejszymi porcjami (rozoenie nauki w czasie).
!
Zapamitujemy lepiej, recytujc na gos (uczenie si na gos).
Zapamitujemy lepiej, gdy ilo powtrze jest wiksza ni konieczna

do nauczenia si materiau (utrwalanie).
Zapamitujemy lepiej, powtarzajc raczej caoci ni czci (zasada caoci).
Zapamitujemy lepiej, gdy powiemy sobie, e moemy (zaufanie we wasne moliwoci).
Przypominamy sobie atwiej w warunkach analogicznych do tych, w jakich si uczylimy

(reintegracja).
Pamitamy lepiej zadania nie dokoczone ni dokoczone tzw. efekt Zeigarnik. Zasada ta
nie sprawdza si, gdy obawiamy si poraki lub bardzo zaley nam na sukcesie; wwczas pa-
mitamy lepiej zadania dokoczone ni nie dokoczone.
Pamitamy lepiej to, co kontrastuje z tem (Efekt von Restoffa).
Zapamitujemy lepiej, gdy unikamy zakce w nauce.
Poznawanie i nauka nowej wiedzy czasami nakada si na star wiedz niekoniecznie si z ni czc.
Jest to tzw. PROCES INTERFERENCJI. Moe mie on dwa oblicza: gdy nowe informacje powoduj zapo-
minanie starych (wczeniej poznanych) informacji (interferencja retroaktywna) lub gdy poznawanie no-
12
Style uczenia si
wych informacji jest utrudnione przez wiedz wczeniej poznan (interferencja proaktywna). Dlatego
podczas nauki dobrze jest stosowa metod naprzemiennego uczenia si przedmiotw cisych z hu-
manistycznymi. W ten sposb powstrzymamy w jakim stopniu zjawisko interferencji, gdy nowo naby-
te informacje s tak rne od nabytych wczeniej lub pniej, e nie s w stanie zakci procesu prze-
chowywania lub odtwarzania.
Na zapamitywanie informacji duy wpyw maj formy jej przekazywania. atwiej jest zapamitywa
informacje, ktre podawane s na pocztku lub kocu tzw. EFEKT PIERWSZESTWA i EFEKT WIEO-
CI wielokrotnie sprawdzony i potwierdzony eksperymentalnie. Dlatego te dobrym sposobem na przy-
swojenie nowej wiedzy jest taki podzia materiau, aby byo w nim moliwie duo pocztkw i kocw
czyli podzielenie treci na mniejsze porcje, ktre mona na przykad oddzielnie zatytuowa.
Podczas nauki naley te robi przerwy, ktre s niezmiernie wane dla podtrzymania koncentracji.
Jeden cykl samodzielnej nauki nie powinien trwa duej ni 30 minut, po nim powinna nastpi 2-3 mi-
nutowa przerwa. Im duszy proces nauki, tym przerwa powinna by dusza. Wskazane jest jednak, aby
przerwy byy krtkie lecz czstsze. Przerwa trwajca powyej 7 minut wytrca z biecego mylenia,
warto wic unika duszych przerw. Przerwy pozwalaj zrelaksowa si, usuwaj napicie fizyczne i psy-
chiczne. Jest to take czas na zapanie oddechu.
Przypominanie informacji odbywa si gwnie poprzez wyobrani i skojarzenia. Dlatego jeli infor-
macja bya zakodowana z uyciem wielu zmysw i wyobrani, atwiej mona przywoa skojarzenia.
Mona sobie wyobrazi, e w takiej sytuacji do informacji prowadzi wiele drg, a szlak jest oznaczony
(podczas gdy poznanie za pomoc jednego zmysu to jedna, czsto wska cieka dostpu).
Dziaa to rwnie w drug stron. Zapominamy informacje, poniewa:
!
proces ich rejestracji by saby
jestemy roztargnieni lub mamy problem ze skupieniem si
nie uywamy zapamitywanych informacji i nie powtarzamy ich

przyswojone informacje podlegaj procesowi interferencji czyli zachodz na siebie nawza-
jem utrudniajc kodowanie, przechowywanie i odtwarzanie
wypieramy informacje zwizane z przykrymi wspomnieniami lub przykrymi okolicznocia-

mi, w ktrych dana informacja zostaa nabyta czyli dziaa tu mechanizm obronny zwany
wyparciem
ORGANIZOWANIE
PROCESU NAUKI
AKTYWNE POWTRKI
Powtarzanie informacji moe mie rny charakter. Niektrzy uczniowie jedynie przegldaj notat-
ki, inni po raz kolejny czytaj rozdzia w podrczniku. Jednak jak podkrela prof. Chi (za Turek, 2005)
czytanie jest jednym z najmniej efektywnych kanaw wpywajcych na zapamitanie informacji (patrz.
Ryc. 1). A to wanie ten sposb, poprzez wielokrotne czytanie tych samych tekstw, mona nazwa
13
biern powtrk. Badania wykazay, e powtrne czytania zwikszaj stopie zrozumienia jedynie
o 7 %, a ju przy trzecim czytaniu zaledwie o 1 %. A wic czas powicony na kolejne czytanie jest nie-
proporcjonalny w stosunku do oczekiwanych efektw (Dudley, 1994, s. 184). W ten sposb najczciej
pozbawiona gbszej refleksji wiedza szybko wyparowuje z umysu.
100%
90% 80%
80% 70% czytanie
70%
60% ogldanie
50%
50% suchanie
40% 30% ogldanie i suchanie
30% 20% wsplna praca
20% 10% samodzielna praca
10%
0%
RYC.1 STOPIE PRZYSWAJANIA ZDOBYTEJ WIEDZY PRZEZ NASZ UMYS
rdo: Turek (2005) za M. Chi i inni, Self-explanations: How to study and Use examples in problem so-
lving, Cognitive Science 1989, 13, p. 145-182
Samodzielna praca uwaana jest za najlepszy sposb nauki, gdy najlepiej zapamitujemy rzeczy
samodzielnie wykonane. Ten typ pracy to np. samodzielne (lub grupowe) wykonywanie zada, szuka-
nie odpowiedzi na zadane pytania, prba wyjanienia omawianego pojcia. Dziki temu ucze aktyw-
nie uczy si ze zrozumieniem, potrafi samodzielnie posegregowa informacje, oddzieli rzeczy wane
od mniej istotnych.
Bierny sposb uczenia si jest nieefektywny i bardzo czasochonny. Uczniowie nie utrwalaj tak przy-
swojonej wiedzy i wikszo zagadnie zapominaj. Jak dowiody eksperymenty Ebbinghausa czo-
wiek po godzinie zapomina 56 % przestudiowanego materiau. Jednak po dalszych dziewiciu godzi-
nach jego stan wiedzy obnia si o zaledwie 8 % (Dudley, 1994), a wic po jednym dniu pozostaje tylko
33 % przestudiowanej wiedzy, po dwch dniach 28 %, po szeciu 25 %, a po 31 dniach 21 % (Pietrasiski,
1975). Pierwsze powtrki powinny odbywa si jak najwczeniej od momentu zakoczenia nauki no-
wego materiau. Dlatego nieodzownym elementem kadej lekcji powinna by powtrka podsumowu-
jca zajcia. Inaczej wikszo wiadomoci zostanie przez uczniw zapomniana.
Ciekaw propozycj dokonywania kolejnych powtrek zaleca Tony Buzan (por. z Buzan, 2003 B i Du-
dley, 1994). Pierwsza, po godzinnej sesji nauki, powinna trwa od 5 do 15 minut (5-minutowa powtrka
na koniec lekcji), co zapewni utrwalenie wiedzy do nastpnego dnia. Druga powtrka powinna nastpi
nastpnego dnia (zaleca si po 24 godz.) i trwa 2-4 minuty. Ona powinna zapewni utrzymanie wiedzy
przez kolejny tydzie. Po tygodniu robimy trzeci, 2-minutow powtrk, a czwart po miesicu. W ten
sposb wiedza zostanie doczona do pamici trwaej 1. Aby powtrki mogy trwa tak krtki czas, no-
tatki powinny by sporzdzone w formie graficznej (najlepiej graficznie w postaci map myli, wtedy po-
wtrki trwaj naprawd krtko, bo caa informacja jest widoczna na jednej stronie).
1 Tony Buzan (2003 B) zaleca, aby pierwsza powtrka, zwaszcza jeli robilimy notatki, polegaa na ich dokad-
nym przejrzeniu, usuniciu ewentualnych pomyek i uzupenieniu zapiskw (ma to rwnie na celu dogbniejsze
zrozumienie tematu). Nastpnie radzi sporzdzi szybk notatk nielinearn (map myli) bez zagldania do notatek.
Po jej sporzdzeniu radzi porwna jej tre z treci notatki z zaj. Jeli w mapie myli wystpiy jakie omyki
lub braki, naley je czym prdzej skorygowa. Dziki temu cay czas przy tej formie powtrek coraz wikszy wpyw
maj one na wszelkie aspekty uczenia si, mylenia i zapamitania.
14
Style uczenia si
100% Poziom wiedzy dziki

stosowaniu powtrek
wg Tony Buzana
80%
KRZYWA ZAPOMINANIA
40%
EBBINGHAUSA RYC.2
KRZYWA ZAPOMINANIA
20%
(UJCIE SCHEMATYCZNE)
Ubytek wiedzy bez
stosowania powtrek
rdo: Opracowanie wasne
na podstawie Buzan 2003 B
1h 9h 1 dzie 2 dni 6-7 dni 30 dni
Powtrki naley praktykowa nie tylko na zakoczenie kursu bd cyklu wykadw, ale przede
wszystkim w trakcie jego trwania. W ten sposb uzyskuje si na wszystkich etapach silne ugruntowanie
wiedzy, ktr mona stale uzupenia o nowe informacje (Dudley, 1994, s. 184).
Podsumowujc, dobra powtrka powinna mie aktywn form mobilizujc do mylenia i wywoywa-
nia skojarze. Natomiast celem powtrki powinna by reprodukcja przerobionego materiau, uporzd-
kowanie i usystematyzowanie jego treci (Zborowski, 1961). Dodatkowo bardzo wanym elementem
w nauce jest konsekwencja i planowa praca (por. z Pietrasiski, 1975). Trzymanie si planu zwizane jest
z wyksztaceniem nawyku regularnej nauki, a wic ju z natury do skutecznej metody pracy. Dodatko-
wo warto zauway, e uczc si przy pomocy technik pamiciowych, uczymy si w peni samodzielnie,
pamitajc, aby forma (uywane techniki) nie przerosa treci do nauczenia.
ROLA PRZERW W NAUCE

Czste przerwy w nauce s niezmiernie wane dla podtrzymania odpowiedniej koncentracji. Osoby
zdekoncentrowane dziaaj nieefektywnie. W szkole przerwy midzy lekcjami odbywaj si co 45 minut.
W tym czasie uczniowie wybiegaj z klasy, gdy jedn z lepszych form wypoczynku jest robienie czego
przeciwnego ni to, co spowodowao zmczenie (por. Rudniaski, 1968). Na lekcj wracaj z now ener-
gi, chocia zasadniczo nie zawsze maj poczucie, e przerwa trwaa wystarczajco dugo.
Prof. Ziemowit Wodarski (1996) w zakresie nauki radzi:
Nie naley uczy si obszerniejszych materiaw w sposb skomasowany.
Im duszy i trudniejszy jest materia, tym wicej powinno by seansw uczenia si,
rozoonych w czasie.

Im trudniejszy jest materia, tym krtsze powinny by przerwy.
Im bardziej zwarta jest struktura materiau, tym dusze mog by przerwy.
Im duej trwa uczenie si, tym wiksza powinna by nastpujca po nim przerwa (ograni-
czeniem tego postulatu jest zaleno dugoci przerw od stadium uczenia si).
W pocztkowym stadium uczenia si podane jest, eby pierwszy seans by dugi, a prze-
rwa po nim krtka (zapamitywanie); nastpne seanse uczenia si mog by krtsze, prze-
rwy dusze (utrwalanie).
W uczeniu si modszych dzieci podane s krtsze seanse i krtsze przerwy.
Osoby szybciej zapominajce powinny stosowa krtsze przerwy.
15
Zdolno zapamitywania materiau spada po 30 minutach uczenia si (Tubaj, 2004), dlatego poje-
dyncze sesje nauki nie powinny by zbyt dugie, gdy umys potrzebuje wypoczynku. Po 30 minutach
nauki wystarczy 5-minutowa przerwa, ktra przywrci pocztkowy stan koncentracji, po 2 godzinach
nauki wskazana jest przerwa 15-20 minutowa, po 3 godzinach konieczny jest ju 60-90 minutowy wy-
poczynek.
RZYMSKI POKJ
Jest wiele sprawdzonych technik usprawniajcych zapamitywanie. Jedn z nich jest metoda zwana
RZYMSKI POKJ. Gwnym jej celem jest dowiadczenie przez ucznia wpywu siy skojarze na sku-
teczno zapamitywania.
Metoda ta polega na skojarzeniu wyrazu, ktry chcemy zapamita ze znanym miejscem (zakadk
pamiciow). Czyli na przykad owkiem (wyraz do zapamitania) trafiamy na parapet (zakadka pa-
miciowa) itp.
Jednak, aby nauczyciel mg takie dowiadczenie przeprowadzi samodzielnie musi dokadnie pozna
i zrozumie ca metod.
Przykad
Dla demonstracji techniki zwanej rzymski pokj podany zostanie przykad dotyczcy zapamitywa-
nia informacji o swobodach obywatelskich. Zaliczaj si do nich:
1. ochrona wolnoci osobistej,

2. wolno sowa i druku,
3. wolno zgromadze,
4. wolno ksztatowania swojej pozycji gospodarczej,
5. wolno sumienia i wyznania,
6. nietykalno i bezpieczestwo osobiste,
7. nienaruszalno mieszkania i korespondencji,
8. prawo do obrony przed sdem.
Ot wyobramy sobie, e wchodzimy do swojego pokoju. Znajduje si w nim mnstwo rnego ro-
dzaju sprztw, ktry mona wykorzysta jako - zakadki pamici (lub te popularne supeki na chus-
teczce). Wchodzc do pokoju wybieramy 8 elementw (w przykadzie bd to: drzwi, szafa, stolik, okno,
komputer, yrandol, dywan, telewizor; lepiej jednak wybiera je w trakcie nauki kolejnych fragmentw
wiedzy).
1. Wyobraamy sobie np., i po zamkniciu drzwi, zrobionych ze stali uzyskujemy ochron wolnoci osobistej.
Drzwi zostay dostarczone przez pastwo i s wykonane z najnowszej niezniszczalnej zimnej stali.
2. Otwieramy szaf, a w niej krasnoludki potajemnie drukuj tajne gazety i ulotki. Wolno sowa jest zagro-
ona, a pomimo to drukowanie trwa. Lub te inaczej. Otwieramy szaf, a z jej wntrza wida okno na dru-
karni z biurka na pitrze. Drukuje si tam i gosi wolno sowa.
3. Przy stoliku zgromadzia si i krzyczy dziwne hasa charakterystyczna grupa osb (niech wzbudz umiech).
Niech bdzie to zebranie ufologw i ich hasa, ktre przygotowuj na najblisze zgromadzenie.
16
Style uczenia si
4. Bdc przy oknie otwieramy je i rozrzucamy na zewntrz ca walizk pienidzy. W ten sposb zamierzamy
ksztatowa swoj pozycj gospodarcz a raczej jej brak. Ale to nasze pienidze i mamy z nimi prawo
zrobi, co chcemy. Wybieramy ycie w ubstwie (szokujce? Tym lepiej, atwiej zostanie zapamitane).
5. Wczamy komputer i wchodzimy na swj blog, gdzie opisujemy, dlaczego pozbylimy si pienidzy. Uwaa-
my, e to pozwoli nam osign wolno sumienia i wyznania.
6. yrandol, jak fajnie byoby zwisa z niego gow w d. Mam w rku pistolety i jestem Nietykalny niczym
Leon Zawodowiec, cho moje bezpieczestwo osobiste jest powanie zagroone.
7. Pod dywanem mamy schowan swoj korespondencj. Jest ona nienaruszalna, tak jak cae moje miesz-
kanie. Gwarantuj mi to stalowe drzwi, bo na prawne rodki nie mona liczy.
8. W telewizorze podawana jest szokujca informacja ot sejm orzek, e od dzisiaj broni si przed s-
dem mona tylko przy uyciu wasnych pici. Co to dalej bdzie.
okno
ko
Biur
TV
-
Monr Komputer
ito
o
es
Lampka o Krz
es
Krz
Szafa
RYC.3
a n eso
toli
k Krz
eso SCHEMAT PROSTEGO POKOJU
Dyw
Krz
S
SUCY SWYMI ELEMENTAMI
DO PRZYPISANIA IM INFORMACJI
Szafka
Szuflada
o
es
Krz
poduszki
ra
ko
d
ko

elt
Fo
T
IA
KW
grzejnik
Dla utrwalenia warto jeszcze raz powtrzy t histori, stwarzajc w wyobrani wizualizacje. Meto-
d t mona zacz wiczy zaczynajc od najprostszych przykadw. Na pocztku jednak warto si za-
stanowi, co moe nam posuy jako rzymski pokojw, czyli zestaw elementw, do ktrych moemy
przywizywa informacje. Moe nim by wszystko to, co dobrze znamy, np. nasz wasny pokj, klasa,
sala w ulubionej knajpce, droga do szkoy, nasze ciao, rodzina, klasa, pki w szafie itp.
W tej technice do rzeczywistych elementw w naszym umyle przyczamy wiadomoci/informacje,
ktre chcemy zapamita. To te elementy uatwi wzbudzenie w nas odpowiednich skojarze i pomog
nam szybko przypomnie sobie wszystkie informacje.
Natomiast tworzc skojarzenia, praca wyobrani powinna przebiega w nastpujcy sposb:
1. Najpierw ZOBACZMY zapamitywany element w wyobrani, z powizaniem miejsca,

do ktrego jest przypisany.
2. Nastpnie POWIKSZMY go w wyobrani tak jak przy pomocy lupy powikszajcej.
3. Pumy go w RUCH, niech zaczyna si przemieszcza, taczy, kopa, jedzi itd.
17
4. Dodajmy zmysowych wyobrae:
SUCHOWYCH moemy usysze w wyobrani jak piszczy, trbi, krzyczy wniebogo-

sy, syczy, miauczy, mlaszcze.
WCHOWYCH moemy poczu jak adnie pachnie, przypomina r, kwiaty, lub mier-
dzi spalenizn.
SMAKOWYCH moemy poczu jak smakuje, jaki jest sodki, sony, pieprzny, ostry.
DOTYKOWYCH moemy go dotkn i np. z nim walczy.
Dla lepszego poznania i formy jej wykorzystania warto jeszcze zrobi nastpujce zadania. Wyobra
sobie siebie lub skorzystaj z ryc. 4. Zamiast przedmiotw z pokoju zapamitaj list zakupw. Umie je
kolejno na swoim lub na ciele postaci z ryc. 4. I tak umie na:
1. Uszach - pczek rzodkiewek (jak kolczyk)

2. Czole - kostka masa
3. Oczach - mietana 18%
4. Nosie - vegetta is
5. Ustach - oliwa z oliwek
RYC.4
6. Szyi - 5 parwek
7. Ramionach - 10 plasterkw szynki
8. Prawej rce - 3 kg ziemniakw
9. Kolanach - 0,5 kg cebuli
10. Przy Lewej stopie - 2 kilogramy cukru
Podobnie dziaaj inne techniki pamiciowe, cho w zalenoci od ich indywidualnej specyfiki, maj
rne zastosowanie. Kada mnemotechnika wymaga jednak powtrek, poniewa ulega ona takim sa-
mym procesom zapominania jak inne elementy. Takie powtrki zajmuj niewiele czasu, gdy s tylko
wiczeniem mylowym. Treningu wymaga rwnie umiejtno ukadania informacji w odpowiednich
miejscach oraz umiejtno zagldania do tych miejsc i wycigania potrzebnych nam informacji.
18
MODU I
MATERIAY DODATKOWE
PAMI I JEJ FUNKCJONOWANIE
WSPOMAGANIE PAMICI
UTRWALANIE I KODOWANIE INFORMACJI
Polega na przemylanej organizacji napywajcych informacji.
Podczas kodowania informacja porwnywana jest do wszystkich innych, ktre s w pamici.
Kiedy informacja jest zupenie nowa, mzg tworzy nowe kody, by skojarzy je z innymi
ju przechowywanymi.
Pamitaj, e od sposobu kodowania, czyli organizacji danych i ich skojarze zalee bdzie
skuteczno ich odszukiwania!
atwiej zapamitujemy materia, z ktrego mamy ju wiedz oraz ten, ktrym si interesujemy.
Nasze wspomnienia ksztatowane s przez osobisty punkt widzenia.
Czas i osobiste wraenia zmieniaj prawdziwy obraz wydarze.
MNEMOTECHNIKI
Pomagaj pamici krtkotrwaej sensownie opracowa i poczy informacje, zanim wejd
do zasobw pamici dugotrwaej.
Kada informacja ma swoje poczenie z innymi konkretnymi informacjami.
Pamitaj, stosuj te, ktre najbardziej do Ciebie przemawiaj.
Naucz si dobrze zasad ich dziaania i zastosuj kilkakrotnie - pamitaj za kadym razem pj-
dzie Ci atwiej.
POWTARZANIE
Sam proces powtarzania jest niezbdny podczas trwaego kodowania danych. Nie myl go jed-
nak z technik powtarzania zwan popularnie kuciem.
Jest ona najprostsza i najbardziej popularna.
Moe by przydatna w nauce duej partii materiau.
Czsto jest niewystarczajca i nudna, poniewa nie stymuluje adnych bodcw.
Wzmacnianie powtarzania wypowiadaniem informacji na gos, bez angaowania wyobrani
moe by niewystarczajce.
19
ROLA KONTEKSTU
Gdy uczysz si czego w pewnym miejscu, lepiej przypominasz sobie utrwalane wtedy dane,
znajdujc si tam ponownie (nawet w wyobrani).
Kontekstem mog by np. miejsca, zapachy, widoki, smaki.
ORGANIZACJA DANYCH
Pami potrzebuje porzdku.
Odnajdywanie logiki midzy danymi uatwia zapamitywanie.
Wybr odpowiednich kryteriw jest podstaw skutecznej klasyfikacji i szybszego zapamity-
wania. Mog nimi by odnajdywanie hierarchii, kategorii itp.
Wykorzystywane jest w takich technikach jak: anagramowanie, rymowania, akrostychy i akroni-
my, haki, historyjki mnemotechniczne.
WYOBRANIA I WIZUALIZACJA
S podpor pamici. Rozwijanie zdolnoci tworzenia obrazw w umyle sprzyja zapamity-
waniu.
Typy wyobrani:
- odtwrcza - opiera si na informacjach zebranych wczeniej
- twrcza - ukada zasoby w oryginalne ukady
Im wyobraenie jest bardziej szczegowe i angauje maksymaln moliwo obrazw zmy-
sowych: wzroku, smaku, zapachu, dwiku, dotyku, tym kodowanie informacji jest trwalsze.
Warto wczy w nie humor, przesad, zmian funkcji przedmiotw - im co bardziej zaskaku-
jcego, tym lepiej skupia uwag.
Wizualizacja jest to proces odtwarzania w umyle obrazu, ktry znamy lub sami stworzylimy.
SKOJARZENIA
S utrwalaczem pamici. Im s oryginalniejsze, tym maj wiksze szanse na zakotwiczenie
w pamici.
Jako technika jest przydatna w zapamitywaniu podobnie brzmicych informacji.
Pamitaj, aby skojarzenie przemawiao silnie do Ciebie.
JAK POWTARZA MATERIA?- AKTYWNIE!

1. Przede wszystkim musisz by pewnym, e wszystko rozumiesz!
Co to znaczy zrozumie materia? :
Potrafisz uchwyci znaczenie wszystkich faktw i terminw, potrafisz je bez problemu
wyjani.
Potrafisz dostrzec zwizki i stosunki midzy nimi, a take pomidzy wikszymi elementa-
mi przyswajanej wiedzy. Rozumiesz, co z czego wynika, jak si ze sob czy, jak od siebie
zaley.
20
Style uczenia si
Potrafisz samodzielnie i aktywnie operowa nowym materiaem - uywa go w praktyce.

2. Zapomnij o mechanicznym, biernym, nudnym, i nie dajcym adnych gwarancji kuciu!
3. Stosuj metod lotu ptaka- od ogu do szczegu - wydobd esencj zagadnienia!
4. Dziel materia na mae czci - zjadaj sonia po kawaku!
5. Stosuj podozmian przedmiotw i zagadnie.
6. Stosuj synestezj aktywizuj zmysy!
7. Ucz si w staych miejscach i porach.
8. Rb aktywne notatki, jeli ksika jest Twoja, stosuj przemylane, stae i kolorowe podkrelenia,
notuj kluczowe sowa na marginesach.
9. Sporzdzaj Mapy Myli.
10. Pamitaj o ekranie umysu- to, co na nim wywietlisz i obejrzysz na pewno lepiej zapamitasz.
11. Kup sobie jedno dobre repetytorium, ale pamitaj, e nie jest ono Twoim podstawowym i jedy-
nym rdem wiedzy.
ROLA I CEL POWTREK

1. Niestety trwao pamici po zakoczeniu sesji gwatownie spada i bdem jest opiera si na wra-
eniu, ktre nam towarzyszy tu po zamkniciu ksiki, e wszystko wiemy! Na drugi dzie, czy
w to wierzysz czy nie - moesz zapomnie nawet 80% przyswojonych informacji.
2. Osoba, ktra nie daje sobie czasu na powtrki, marnuje wysiek woony w trakcie nauki!
3. Ronie niech do nauki ze wzgldu na jej sab efektywno.
2. Brak wzmocnie i powtrze, spychaj informacj do obszaru pamici, do ktrego nie mamy
wiadomie dostpu.
3. Stosuj ju powtrki w trakcie sesji nauki.
ROLA I CEL PRZERW W TRAKCIE NAUKI

1. Pamitaj o efekcie pocztku i koca zapamitujemy lepiej informacje na pocztku i kocu ro-
bic przerwy bdziesz mia wicej takich efektw.
2. Pami i zrozumienie pozostaj w najwikszej harmonii przez okres 20-50 minut.
3. Przerwy pozwalaj si zrelaksowa, usuwaj napicie psychiczne i fizyczne.
4. Im duej si uczysz tym przerwy powinny by dusze, mzg musi mie czas, aby uporzdkowa
materia!
HARMONOGRAM POWTREK JESZCZE RAZ

I powtrka: 15-minutowa - w tym samym dniu
II powtrka: 10-minutowa - nastpnego dnia
III powrtka: 5-minutowa - po 24 godzinach
Kolejne powtrki: 2-3 minutowe - przez 3-4 kolejne dni
21
DLACZEGO ZAPOMINAMY ?
FUNKCJONOWANIE PAMICI
Cz danych musi by zapomniana, poniewa bez takiej selekcji pami zostaaby zabloko-
wana.
Nie skupiamy wystarczajco uwagi, np. gdy wykonujemy dwie czynnoci rwnoczenie i prze-
nosimy swoj uwag z jednej na drug. (Np. idziemy do pokoju i nie pamitamy, po co szlimy.
Uwaga skierowana zostaa albo na nasze myli albo na inny bodziec).
Nie zaley nam tak naprawd na trwaym zakodowaniu informacji (np. wiedza utrwalana tylko
na sprawdzian).
Nie wspieramy pamici, czyli nie budujemy dodatkowych mostw, po ktrych potrzebna in-
formacja mogaby powrci z magazynu pamici do naszej wiadomoci. Usiujemy zakodowa
informacj chaotycznie - bez waciwej selekcji, organizacji oraz skojarze.
Stres i przygnbienie obniaj skuteczno zapamitywania, uwaga skierowana jest na emo-
cje i reakcje naszego organizmu.
Nie powtarzamy, czyli nie stymulujemy wielokrotnie sieci neuronw kodujcych dan informa-
cj.
PAMITAJ !
Kade powtrzenie jest wzmocnieniem utrwalania
!
i wyranym sygnaem dla mzgu, e dana informacja jest wana.
ROLA UWAGI W PROCESIE ZAPAMITYWANIA

wiadoma uwaga jest kierowana i wynika z woli uruchamiania procesw sucych zapami-
tywaniu.
Pamitaj, e informacja moe dociera do naszego mzgu, ale nie wszystko, co zostaje zauwa-
one, jest zapamitywane.
Uwaga staje si aktywna dopiero wtedy, gdy pojawia si wiadoma i stanowcza intencja zapa-
mitania.
WARUNKI SKUTECZNEJ UWAGI

Zaangaowanie wszystkich zmysw.
Utrzymanie odpowiednio wysokiego poziomu motywacji.
PRZYJACIELE UWAGI
Zainteresowanie - uruchamia uwag i rozbudza emocje.
Osobowo - otwarto i optymizm sprzyjaj uwaaniu.
Przyjemno - to co przyjemne powoduje wzrost uwagi.
Motywacja - perspektywa osignicia celu.
Czujno - stan spokojnego, zdystansowanego oywienia.
22
Style uczenia si
Koncentracja - eliminuje podatno na zakcenia.

Otoczenie - przyjazne wzmaga uwag i pozwala na skupienie.
WROGOWIE UWAGI
Zmczenie, stres, choroby, leki, niezdrowy tryb ycia.
Sabe zainteresowanie otoczeniem.
Niepodejmowanie wysiku.
Brak planw, marze, ciekawoci wiata.
Automatyzmy (np. zamykanie drzwi).
RNICE W PATRZENIU A OBSERWOWANIU

Patrzenie jest procesem automatycznym, mona na kogo patrze i go nie pozna.
Samo patrzenie nie angauje uwagi, ktra jest konieczna, by co zapamita.
Obserwowanie zawiera trzy fazy: wybr obiektu, skupienie uwagi, analiz i porwnywanie
obiektu.
RNICE W SYSZENIU A SUCHANIU

Suchanie wymaga koncentracji czyli zwrcenia uwagi.
Syszenie jest biernym odbiorem, suchaniem aktywnym!
Ludzie przestaj sucha, poniewa mwimy z prdkoci 150-200 sw na minut a mylimy
z prdkoci 800 sw na minut! Dlatego zamiast skupia si na sowach mwicego, nasz
mzg wykorzystuje wolne przebiegi i zaczyna rozmyla, ocenia, analizowa.
PAMITAJ !
Skup uwag na skupianiu uwagi! !
ROLA KONCENTRACJI W PROCESIE ZAPAMITYWANIA
Sama uwaga to za mao. Uwaga i koncentracja s ze sob cile powizane.
Bez uwagi nie moemy mwi o koncentracji.
Mona uwanie odbiera informacje nie bdc na niej skoncentrowanym (np. rozmowa w trak-
cie jazdy samochodem).
Przyzwyczajenie czsto decyduje, gdzie moemy si skoncentrowa.
WSKAZWKI
JAK PRAWIDOWO
OBCHODZI SI Z MZGIEM
1. Dbaj o zaopatrzenie w wod - mzg potrzebuje duo wody, eby jego obwody elektryczne
mogy prawidowo funkcjonowa.
2. Regularnie rb przerwy na rozprostowanie koci- mzg potrzebuje mnstwa natlenionej

23
krwi, eby dobrze pracowa. Tylko wstanie z krzesa uwalnia jej dodatkowe 20%.
3. Zawsze zaczynaj od oglnego obrazu sytuacji, przejrzyj materia, ktry musisz przyswoi. Mzg
nieustannie prbuje tworzy poczenia i skojarzenia, dlatego przedstawienie na wstpie ogl-
nego obrazu sytuacji daje mu czas na zrozumienie i zebranie wszystkiego, co wie na dany te-
mat, nawet, jeeli jest to mzg kogo, kto uwielbia zajmowa si szczegami. (Analogia - ogl-
danie obrazka przed ukadaniem puzzli.)
4. Dziel obszerniejsze tematy na atwo przyswajalne czci. Nasz mzg atwiej radzi sobie z wiel-
kimi przedsiwziciami, kiedy s podzielone na mniejsze elementy.
5. Unikaj dugich przemw. Mzg jest w stanie przyj pewn okrelon liczb nowych informa-
cji i jeeli mwca nie jest wyjtkowo utalentowany, suchacze wyczaj uwag po okoo 20 mi-
nutach.
6. Urozmaicaj sposb podawania i przyswajania informacji. Nasze umysy si rni. Niektre

wol dowiadczenia wzrokowe inne suchowe, a jeszcze inne motoryczne.
7. Pamitaj o przerwach wspomagajcych koncentracj. Nie naley przerywa pracy, ktra bardzo
dobrze idzie, ale w normalnych sytuacjach regularne, niewielkie przerwy, co 20-30 minut po-
zwalaj utrzyma zaangaowanie.
8. Posuguj si humorem. Istniej dowody na to, e kiedy si miejemy, mzg produkuje substan-
cje chemiczne nazywane endorfinami, ktre dziaaj odprajco.
9. Nie bud strachu w ludziach i sam nie dawaj si zastrasza. Mzg pod wpywem stresu myli
wycznie o przetrwaniu, a funkcje mylowe wyszego rzdu s zakcone.
10. Dbaj o wystarczajc ilo snu. Chocia zapotrzebowanie na sen jest spraw indywidualn, wie-
lu ludzi, eby dobrze si wyspa, potrzebuje wicej ni siedmiu godzin. Zmczony mzg nie
jest w stanie dobrze pracowa.
24
MODU II
STYLE
UCZENIA SI
Zajcia, dotyczce potencjau ucznia zwizanego z przyswajaniem wiedzy wymagaj poznania r-

nic w funkcjonowania pkul mzgowych, wiedzy na temat kanaw przyswajania informacji (wzroko-
wy, suchowy, czuciowy i ruchowy) oraz zapoznania siz teori tzw. inteligencji wielorakiej Howarda
Gardnera.
ZRNICOWANIE FUNKCJI
PKUL MZGOWYCH
Mamy tak naprawd dwa mzgi, nie jeden - takie stwierdzenie wygosi prof. Roger Sperry, laure-
at nagrody Nobla w 1981 roku. Udowodni on, e mzg kadego czowieka skada si z dwch czci,
z ktrych kada charakteryzuje si innymi funkcjami.
LEWA PKULA przetwarza nowe informacje na poziomie: logiki, sw, zbiorw, liczb,
kolejnoci, liniowoci, analizy itd., natomiast PRAWA posuguje si: rytmem, wyobrani,
snem na jawie, barw, wymiarami, relacjami przestrzennymi, syntez itd. (Drapeau, 2002).
W latach 80-tych badania Sperryego kontynuowa prof. Eran Zaidel, ktry wykaza, e zakres
funkcji kory mzgowej jest znacznie szerszy ni uwaano poprzednio i udowodni, e obie pkule,
niezalenie od siebie mog przejmowa funkcje caego mzgu. Te moliwoci drzemi w kadej z nich.
25
Trzeba je tylko obudzi.

Sperry i inni wykazali, e im czciej obie pkule mzgowe pracuj jednoczenie, tym bardziej ka-
da z nich korzysta na tej wsppracy. Na przykad studiujc muzyk lepiej poradzisz sobie z matematy-
k - i odwrotnie. Z kolei jeli uczysz si taczy, lepiej pjdzie Ci nauka jzykw, a uczc si jzykw b-
dziesz mia wiksz kontrol nad ruchami ciaa. Jeste dobry w matematyce, wic zapewne lepiej od-
twarzasz stosunki przestrzenne i na odwrt, itd. Im bardziej wykorzystujesz wszystkie te moliwoci,
tym bardziej chonna staje si Twoja pami, i tym przyjemniejszy i atwiejszy staje si sam proces zapa-
mitywania.
W procesie nauki szkolnej rozwijana jest gwnie lewa pkula. Dlatego w szkole warto wprowa-
dza wicej zaj rozwijajcych wyobrani i kreatywno, aby przywrci rwnowag w stymulacji
rozwoju pkul mzgowych.
Odkrycie dwch mzgw w naszej gowie dao impuls do tego, aby wypracowa metody aktywizu-
jce je do pracy, a przez to suce sprawnemu funkcjonowaniu naszej pamici.
STYLE
UCZENIA SI
Ludzie ucz si na rne sposoby. Odbierajc informacje ze wiata zewntrznego korzystaj ze wszyst-
kich zmysw. Z czasem jednak u wielu osb jeden ze zmysw wyksztaca si bardziej ni pozostae,
co sprawia, e atwiej im korzysta z tego wanie kanau przyswajajc nowy materia. Jeli chcemy szyb-
ko si czego nauczy, materia musi zosta nam podany w taki sposb, by trafi do naszego mzgu naj-
lepsz z moliwych drg odpowiadajc naszemu stylowi uczenia si.
Wyrnia si co najmniej 4 TYPY STYLW UCZENIA SI: WZROKOWY, SUCHOWY, DOTYKOWY
I KINESTETYCZNY.
Jak mona rozpozna styl uczenia si po sposobie przyswajania przez dziecko informacji.
Ucze, ktry jest wzrokowcem zazwyczaj siedzi wyprostowany i wodzi oczami za pro-
wadzcym zajcia. Ucze suchowy czsto cicho powtarza sobie sowa wypowiadane przez
prowadzcego lub energicznie kiwa potakujco gow. Kiedy prbuje przypomina sobie
potrzebn wiadomo, to jakby odsuchuje w gowie nagranie, w zwizku z czym moe
wpatrywa si niewidzcym wzrokiem w przestrze. Ucze kinestetyczny suchajc, za-
zwyczaj swobodnie rozkada si na krzele. Ucze dotykowy lubi podczas suchania bawi
si rnymi przedmiotami: wcza i wycza dugopis, przekada kartki lub podrzuca pi-
eczk (Dryden, Vos, 2000, s. 366).
W zaczniku do scenariuszy zamieszczonych na portalu matematykainnegowymiaru.pl zawarta jest
lista metod polecanych dla poszczeglnych stylw uczenia si.
TEORIA INTELIGENCJI WIELORAKIEJ

Celem wprowadzenia tej teorii jest zarysowanie struktury rnych zdolnoci uczniw. Kady ucze
postrzega dany problem przez pryzmat swoich dominujcych talentw, np. gdy przedstawimy uczniom
spot reklamowy i poprosimy o jego ocen - ucze uzdolniony matematycznie bdzie wychwytywa z nie-
go fragmenty zwizane z zalenociami logicznymi, ucze uzdolniony jzykowo bdzie wraliwy na ko-
26
Style uczenia si
munikat sowny, a ucze uzdolniony plastycznie zwrci uwag na grafik. Przedstawiona poniej teoria
inteligencji wielorakiej przyblia rnorodno moliwych zdolnoci oraz rnice w odbiorze i postrze-
ganiu wiata z nimi zwizane. wiadomo tych rnic daje moliwo przygotowania zaj z uwzgld-
nieniem wielorakich zdolnoci suchaczy.
Gardner zaproponowa teori wielorakiej inteligencji, ktra postuluje istnienie omiu odrbnych zdol-
noci:
INTELIGENCJA JZYKOWA
Odpowiada za umiejtno posugiwania si jzykiem, wzorami, symbolami, pynn mow i dobrym
rozumieniem tekstu.
Osoba posiadajca dobrze rozwinit inteligencj jzykow bdzie:
uczy si suchajc, piszc, czytajc, dyskutujc,
nadawa znaczenie sowu pisanemu i mwionemu w toku przekonywania, zabawy, przekazy-
wania informacji, tworzenia poj,
naladowa lingwistyczne cechy innych,
rozwija wasne zastosowania i sposoby rozumienia jzyka,
lepiej od innych posugiwa si sowem mwionym i pisanym, uwaniej sucha ni inni.
INTELIGENCJA MATEMATYCZNO-LOGICZNA
Polega na sprawnym wykonywaniu oblicze, a take operacji na abstrakcyjnych symbolach. Wraz
ze zdolnociami jzykowymi skada si na to, co zwykle nosi nazw inteligencji akademickiej, czyli ta-
kiej, ktra pomaga czowiekowi w odniesieniu sukcesu w trakcie formalnej edukacji.
Osoba posiadajca dobrze rozwinit inteligencj matematyczno logiczn bdzie:
przejawiaa zdolnoci do rozumienia i operowania abstrakcyjnymi symbolami, opisujc znacze-
nie i funkcj konkretnych poj i obiektw,
posugiwaa si we wczesnym stadium rozwoju pojciami czasu, miejsca, iloci, liczby oraz do-
strzegaa zwizki przyczynowo skutkowe,
celowaa w rozwizywaniu logicznych amigwek i konsekwentnym dziaaniu,
dostrzegaa wewntrzn struktur rnych zoonoci,
wykazywaa uzdolnienia matematyczne, polegajce na formuowaniu wnioskw na podstawie
szcztkowych informacji, gromadzenia dowodw, szacowania wielkoci, tworzenia modeli, wy-
suwania hipotez, poszukiwaa harmonii i porzdku w swoim otoczeniu.
INTELIGENCJA MUZYCZNA
To umiejtno wytwarzania i rozumienia treci, ktrych nonikiem jest dwik.
Osoba posiadajca inteligencj muzyczn bdzie:
rozrniaa ukady dwikw i czerpaa przyjemno z eksperymentowania z nimi,
odczuwaa zmiany brzmienia poszczeglnych dwikw i bdzie zdolna wyodrbni gr po-
szczeglnych instrumentw,
reagowaa na zmiany w muzyce zmian wasnego nastroju,
chtnie improwizowaa i muzykowaa, stosujc rnego rodzaju dwiki,
27
wykazywaa zainteresowanie i zdolnoci do gry na instrumencie,

posiadaa wyczucie rytmu,
interesowaa si muzyk, poszukiwaa wasnych form i preferencji.
INTELIGENCJA KINESTETYCZNA
To zdolno do rozwizywania problemw zwizanych z ruchem i postaw ciaa. Cechuje tancerzy,
choreografw i sportowcw, a take w mniejszym stopniu przecitnych ludzi.
Wysoce rozwinita inteligencja kinestetyczna objawia si poprzez:
odbieranie wrae poprzez dotyk, ruch, kontakt fizyczny,
uczenie si w trakcie dziaa praktycznych,
wykazywanie dobrej koordynacji, poczucia czasu, rwnowagi, zrcznoci i wdziku,
dbao o rozwj fizyczny, stae wiczenia,
demonstrowanie kreatywnoci poprzez ekspresj i ruch fizyczny, pozostawanie
w cigym ruchu.
INTELIGENCJA PRZESTRZENNA
To zdolno uatwiajca orientacj w przestrzeni, a take umoliwiajca wykonywanie operacji umy-
sowych na materiale wyobraeniowo-przestrzennym. Dziki tej zdolnoci moemy myle obrazami,
a nie tylko sowami i abstrakcyjnymi symbolami.
Osoba posiadajca inteligencj przestrzenn bdzie:
dobrze sobie radzia z wykonywaniem i kontrol ruchw wasnego ciaa w przestrzeni,
atwo wyobraaa sobie podane sceny,
przejawiaa zdolnoci do konstruowania, budowania oraz wymylania obiektw trjwymiaro-
wych,
znaa dziaanie przeoe, dwigni, k napdowych oraz ich wpywu na inne przedmioty,
uczya si poprzez obserwowanie i tworzenie map pamici,
przewidywaa ruch przedmiotw np. piki,
posiadaa talent do interpretowania i sporzdzania wykresw, map, pomocy wizualnych.
INTELIGENCJA INTRAPERSONALNA
Polega na rozumieniu samego siebie, a zwaszcza na rozrnianiu wasnych uczu oraz nastrojw.
Umoliwia osignicie wysokiego stopnia samowiedzy i mdroci.
Osoby posiadajce dobrze rozwinit inteligencj intrapersonaln bd:
wiadome swoich myli, uczu i emocji, potrafi je wyjani,
podejmoway prby odpowiedzi na pytania filozoficzne,
miay dokadny obraz samego siebie,
yy zgodnie z wasnymi zasadami i przekonaniami,
doceniay rozwj wewntrzny,
posiaday wysok automotywacj,
czerpay przyjemno z czasu powiconego na refleksj,
chtnie czytay czasopisma i dzienniki.
28
Style uczenia si
INTELIGENCJA INTERPERSONALNA
Jest zdolnoci do rozumienia relacji midzyludzkich, a take cudzych uczu, intencji, stanw psy-
chicznych.
Inteligencja interpersonalna wyraa si poprzez zdolnoci do:
postrzegania wiata z rnych punktw widzenia,
nawizywania, ksztatowania i utrzymywania zrnicowanych kontaktw z innymi ludmi,
poznawania i rozumienia myli, uczu, pogldw i zachowa innych ludzi,
pracy w zespole i pozytywnego wpywania na jego dynamik,
efektywnego komunikowania si werbalnego i pozawerbalnego,
suchania, poznawania i reagowania na pogldy innych ludzi, wywierania wpywu na inne osoby.
INTELIGENCJA TWRCZA
Jest zdolnoci pozwalajc osobie na twrcze dziaania nie tylko o charakterze artystycznym. Jest
zbiorem umiejtnoci i cech wrodzonych mylenia w nowatorski sposb.
Inteligencja twrcza wyraa si poprzez:
szybkie i atwe radzenie sobie z nowymi sytuacjami, czsto nie dbajc o szczegy,
czste znajdowanie nietuzinkowych, oryginalnych rozwiza i pomysw (w tym innowacji),
posugiwanie si intuicj i tworzenie nowych koncepcji (nie zawsze praktycznych),
generowanie nowych poj lub ich nieoczekiwanych pocze,
przedstawianie rzeczy w sposb, aby byy jasne dla innych (czasami nawet wbrew logice).
29
MODU II
MATERIAY DODATKOWE
STYLE UCZENIA SI

30
Style uczenia si
ROLA
PKUL MZGOWYCH
LEWA PKULA ODPOWIADA ZA: PRAWA PKULA ODPOWIADA ZA:
Kontrol ruchw prawej strony ciaa: prawej doni, sto- Kontrol ruchw lewej strony ciaa: lewej doni,
py, itd. stopy, itd.
Odbieranie bodcw sensorycznych i dotykowych Odbieranie bodcw sensorycznych i dotykowych

z prawej strony ciaa, w tym z prawej doni. z lewej strony ciaa, w tym z lewej doni.
Przetwarzanie konkretnych dowiadcze sensorycz-

Przetwarzanie jzyka symbolicznego: litery, cyfry, so-
nych: obrazw, dwikw i innych dozna zmysowych
wa, jzyk, idee, koncepcje.
bez sw lub ze sowami.
Komunikacj pozawerbaln: odczytuje wyraz twarzy,

Komunikacj werbaln. jzyk ciaa, tembr gosu oraz inne sygnay emocjonal-
ne.
Przyswajanie informacji krok po kroku, linearnie, Przyswajanie informacji symultanicznie, globalnie,

w porzdku sekwencyjnym. caociowy obraz.
Temporalno: wiadomo porzdku czasowego Atemporalno: brak wiadomoci porzdku czasowe-

(funkcja linearnego, sekwencyjnego sposobu przyswa- go (wynik nielinearnego, niesekwencyjnego sposobu
jania informacji). przyswajania informacji).
Analiz, rozbijajc cao na czci. Syntez, czc czci w cao.
Uczenie si od czci do caoci. Uczenie si od caoci do czci.
Dobre relacje wzrokowo-przestrzenne: ukadanie kloc-

Sabe relacje wzrokowo - przestrzenne.
kw, rysowanie trjwymiarowych przedmiotw, itp.
Suchanie bardziej sw ni emocjonalnych niuansw. Odbieranie emocji innych.
Muzyk: granie ze suchu, caociowe odbieranie mu-

Muzyk: synchronizacj, sekwencyjne i linearne aspek-
zyki, syntetyzowanie rnych dwikw w jedn ca-
ty produkcji muzycznej, analizowanie muzyki.
o.
Kreatywno poprzez mylenie o tym, co jeszcze

Kreatywno opart na istniejcym materiale.
nie istnieje, pomysowo, wyobrani.
31
KONFLIKT PKUL MZGOWYCH

WICZENIE DEMONSTRUJCE
Wymie kolory, ktre widzisz:
Przeczytaj wyrazy, ktre widzisz:
CZERWONY TY NIEBIESKI FIOLETOWY
CZARNY ZIELONY FIOLETOWY CZERWONY
NIEBIESKI CZARNY CZERWONY ZIELONY
Wymie kolory, ktore widzisz:
TY CZERWONY FIOLETOWY NIEBIESKI
ZIELONY CZARNY CZERWONY FIOLETOWY
CZARNY NIEBIESKI ZIELONY TY
32
MODU III
WYKORZYSTANIE
TECHNIK
PAMICIOWYCH
W NAUCE
Mnemotechnika1 to inna nazwa dla technik pamiciowych. Przeprowadzenie zaj z uyciem mne-
motechnik zakada dobre ich poznanie. Polecanym wiczeniem jest wyprbowanie danej metody na sa-
mym sobie. Czytajc warto tworzy wasne skojarzenia i sprawdza stopie zapamitania. Osobiste do-
wiadczenie stanowi najlepsz gwarancj prawidowego przekazania metody uczniom.
MNEMOTECHNIKI
Istnieje wiele technik pamiciowych tzw. mnemotechnik, z ktrych cz uywana jest przez nas in-
tuicyjnie. Uywajc skrtw tj. NBP, PKO czsto nie zdajemy sobie sprawy, e stosujemy technik akro-
nimw jedn z technik pamiciowych. Inn prost metod wspomagajc zapamitywanie jest uka-
danie twrczych zda np. do nauki kolorw tczy Czemu Patrzysz abko Zielona Na Gupiego Fara-
ona pierwsze litery przypominaj pocztek nazwy kolorw - czerwony, pomaraczowy itd. (Micha-
owska, 2006). Do jej stosowania naley przede wszystkim uy swojej wyobrani oraz postawi sobie
jasny cel, po co uczymy si takiego wanie wierszyka.
Przeciwiestwem akronimw s AKROSTYCHY. Polegaj one na tworzeniu zda, z ktrych pierwsze
litery skadaj si na wyraz do zapamitania np. Sam Teraz Rozluniam Ekstremalne Spicie = STRES
(tame).
1 Mnemotechnika, mnemonika (gr. mneme - pami) - oglna nazwa sposobw uatwiajcych zapamitanie,
przechowywanie i przypominanie sobie informacji.
33
Podobn do dwch poprzednich s RYMONIMY np. Nie dziel cholero nigdy przez zero czy uje si
nie kreskuje. Rymonimy s bardzo skuteczn metod w uczeniu si np. twierdze i wzorw matema-
tycznych wzr na pole powierzchni trjkta (P=1/2a*h): Pola trjkta nie licz na oko, mn p pod-
stawy przez jego wysoko (Brzekiewicz, 1995, s. 45).
Tego typu rymowanki tworz silne skojarzenia w naszej pamici i sprawiaj, e nawet po wielu latach
jej niestosowania wci mamy j w gowie. Istnieje wiele tego typu rymonimw, cz dotyczy matema-
tyki - np. wierszyk z trygonometrii:
W pierwszej wiartce same plusy, w drugiej tylko sinus,

w trzeciej tangens i cotangens, a w czwartej cosinus.
Techniki pamiciowe pokazuj, e dla usprawnienia pamici warto wiczy nasz wyobrani i skoja-
rzenia. Pami doskonaa wymaga, aby wyobrania tworzya ywe obrazy i skojarzenia, ich gwne ele-
menty i zasady to:
Obrazy pozytywne lepiej su wiczeniu pamici
Barwa kolory wspomagaj skojarzenia pamiciowe
Ruch akcja i ruch dodaj naszym skojarzeniom ycia i aktywnoci
Absurdalno i humor nietypowe, przesadne i mieszne elementy (najlepiej w ruchu)
atwiej jest zapamita
Powizania midzy elementami jeden element przypomina o drugim
Liczby / numeracja
Uszczegowienie szczegy pobudzaj nasz wyobrani i spostrzegawczo
Synestezja / wraenia zmysowe czyli posugiwanie si zmysami
Amor czyli erotyka co zakazane budzi szybsze skojarzenia cho ostronie z ich sto-
sowaniem w szkole
Kolejno/porzdek pomaga w segregacji informacji
JA w obrazach mentalnych stwrzmy swojego bohatera, ktrzy jest czci naszych
historii mnemotechnicznych
Aktywna wyobrania im ywsz masz wyobrani, im bardziej wykorzystujesz j
w procesie zapamitywania, tym bardziej usprawniasz pami. Wyobrania to niezwy-
ky fundament pamici. Naley j wiczy nieustannie (Buzan, 1999).
Podsumowujc naley podkreli, e wykorzystanie technik pamiciowych opiera si na trzech funda-

mentalnych zasadach: asocjacji2 , wyobrani i lokalizacji (czyli elementu, od ktrego bdzie nastpowa-
o skojarzenie). Wskazane jest mie bardzo dobrze rozwinit stref wyobrani, ale towarzyszy temu
powinna rwnie sfera logicznego mylenia (tzw. zdrowego rozsdku). Naley nadmieni, e w proce-
sie uczenia si najwaniejszy jest proces zrozumienia, potem dobrze postawionego celu nauki. Za tym
powinno i wyznaczenie wyselekcjonowanej treci do uczenia si (najlepiej w formie sw kluczy), a do-
piero w dalszym etapie nauki wybr instrumentw (metod, technik), ktre pozwol w jak najkrtszym
czasie przyswoi nowy materia.
2 Asocjacja w psychologii to proces kojarzenia wtkw tak by razem przedstawiay cao. Asocjacja w mnemo-
technice przejawia si w czeniu elementw (wiedzy) do zapamitania z elementami, ktre dobrze znamy poprzez
np. umieszczanie jednego elementu na drugim, przenikanie lub czenie si ich ze sob itd. (por. Szychowski, 2006
B).
34
Style uczenia si
OPIS WYBRANYCH MNEMOTECHNIK

UYTYCH W PROGRAMIE
W tej czci zostan szczegowo zaprezentowane najbardziej efektywne techniki pamiciowe.
Ich prezentacja bdzie odnosia si do szczegowego opisu i konkretnego zastosowania danej mne-
motechniki. Jedynie metoda zwana rzymskim pokojem zostaa opisana w materiaach dodatkowych
do moduu I z uwagi na potrzeb zastosowania jej ju na pocztku zaj.
ACUCHOWA METODA SKOJARZE

Technika acuchowa polega na tworzeniu historyjki zawierajcej kluczowe dla danego zagadnie-
nia informacje, np. jeli chcemy zapamita list zakupw moemy zacz historyjk nastpujco: jeli
nie zrobi wszystkich dzisiejszych zakupw, mog by uznany za barana, co przypomina osobie posu-
gujcej si tym acuszkiem sw kluczowych, e ma kupi baranin.
Historyjka uoona z szeregu zagadnie nie ma ogranicze co do ich liczby. Moe by bardzo du-
ga, cign si bez koca, ale moe mie rwnie form zamknit, tzn. e dochodzc do pewnego ele-
mentu historyjka zaczyna si od pocztku (por. Birkenbihl, 1997). Dodatkowo wskazane jest, aby jej fa-
bua nie zostaa zbudowana wycznie z tekstw opierajcych si na jednym temacie, zatem moe by
wielowtkowa. Najwaniejsze jest, aby zawsze powstawaa przy tym historyjka, w ktrej kady z obra-
zw bdzie dotyczy tylko konkretnej pracy, tylko dwch kolejnych ogniw caego acucha (Loryane,
1998, s. 38).
Zaleca si przy tworzeniu acuszka obrazw (historyjki) tworzenie skojarze absurdalnych, miesz-
nych, a przynajmniej nietypowych, gdy wymaga to od nas wyszej koncentracji i gbszego uycia wy-
obrani.
Przykad
Jak wic korzysta z tej techniki. Pozostaniemy przy swobodach obywatelskich, aby na tym przyka-
dzie moliwoci tej metody. Dla pocztkujcych najatwiejsz form bdzie wypisanie kolejnych sw,
z ktrych skadaj si swobody obywatelskie: ochrona, wolno, osobista, wolno, sowo, druk, wol-
no, zgromadzenie, wolno, ksztatowanie, swoja pozycja, gospodarcza, wolno, sumienie, wyzna-
nie, nietykalno, bezpieczestwo, osobisty, nienaruszalno, mieszkanie, korespondencja, prawo,
obrona, przed sd. Razem te wszystkie sowa mog utworzy 24 ogniwa ze sob zczone. Mona za-
cz t historyjkw nastpujcy sposb:
Jestem w supermarkecie, pac rachunek przy kasie, a tu znienacka podchodzi do mnie ochrona i zabiera mnie
si do ich pokoju przesucha. Prowadzi, a raczej cignie mnie dwch ochroniarzy, a ja krzycz: wolnoci, wolno-
ci. Jednak jej nie otrzymaem. W pokoju przesucha wrczono mi zgubiony przeze mnie dowd osobisty. Ja si
ogromnie zdziwiem, a szef ochrony rzek: chcesz wolnoci, to teraz mog Ci j da, ale musisz obieca na sowo
honoru, e nie poskarysz si naszemu szefowi. Ja przyrzekem, e ich szefowi nic nie powiem. Wykopali mnie ze
swojego pokoju. Ja przewracajc si na ziemi, nie wstajc nawet, wycignem telefon i zadzwoniem do gaze-
ty, czy to, co mnie spotkao pjdzie do druku. Nastpnego dnia, zwoaem pikiet przed sklepem. Wszyscy krzycze-
li, damy wolnoci dla karpi. Wypuci je do rzeki. Krzyczc tak w kilka osb, po 5-ciu minutach zgromadzenie
35
nasze liczyo ponad 1 000 osb. Tak przynajmniej podaa policji gazeta. Zgromadzenie to wbrew moim zamiarom
nie zaszkodzio sklepowi, a nawet przez nie poprawi on swoj pozycj (i od tego momentu pozostawione zostan
dwie drogi rozwoju historyjki, nie bdzie ona dokaczana):
1. w oczach klientw. Gospodarczo zacz si rozwija coraz lepiej, cho tak brzydko mnie w nim potrakto-
wano. Nie poszanowano w nim przecie mojej wolnoci. Gryzo mnie sumienie, e moje (mona samemu doko-
czy);
2. gospodarcz. Tak naprawd zrobiem mu darmow reklam. Pomylaem sobie wtedy: wolno, sumienie,
wyznanie wiary. Czy to ma jeszcze jakie gbsze znaczenie. Przecie w tym sklepie zostaa naruszona moja niety-
kalno i bezpieczestwo osobiste
Ta historyjka moe si rnie zakoczy. Zacza si od czenia pojedynczych sw w spjn ca-

o. To one byy jedynym ogniwem budujcym historyjk. Tak te byo prowadzone pierwsze dokocze-
nie. Drugie natomiast wprowadza uatwienia, jakim jest tworzenie acuchowej historyjki z ogniw zbu-
dowanych z grupy sw (nawet zwrotw), a nie tylko pojedynczych wyrazw. To na pewno uatwia na-
uk i czyni j atwiejsz, jednak nauk tej techniki warto rozpocz od czenia ogniw jednowyrazowych,
anieli wielowyrazowych.
Zgodnie z zasadami funkcjonowania sprawnej pamici, aby tworzone wedug tej mnemotechniki hi-
storyjki pozostay w pamici na bardzo dugo, wymagane jest stosowanie aktywnych powtrek. Stosu-
jc si rwnie do niej, warto pamita maksym Carla Gustawa Junga: Nauczanie to nie napenianie
zbiornika, lecz rozpalanie ognia. Nie warto tworzy krciutkich historyjek, bo to nie objto zapami-
tujemy, lecz korzystamy z uroku rozpalonego ognia naszej wyobrani, skojarze i pamici.
acuchowa metoda skojarze podczas zaj z matematyki moe posuy do nauki wzorw i twier-
dze matematycznych.
SYSTEM CYFROWO-LITEROWY
Istnieje bardzo dua liczba systemw cyfrowo-liczbowych. Pierwszym, powszechnie stosowanym sys-
temem cyfrowo-liczbowym w Polsce by system stosowany przez Szko Pamici Wojakowskich. Jednak
najpowszechniej znanym obecnie systemem cyfrowo-liczbowym jest Fonetyczny Alfabet Cyfrowy (na-
zwany w skrcie FAC). System ten wyglda nastpujco:
1 T i D (dla uatwienia znaczenia, jedna kreska pionowa w d)

2 N (dwie kreski w d)
3 M (trzy kreski w d, obrcone o 90o jest podobne do liczby 3)
4 R (goska r jest dominujaca w sowie czteRy)
5 L (L to rzymska liczba 50)
6 J (pisana maa literka j jest podobna do cyfry 6)
7 K, i G (dwie zczone cyfry 7 mog by czci litery K; G brzmi podobnie jak K)
8 F i W (pisana maa literka f ma podobne ptle w pisaniu, jak cyfra 8)
9 P i B (P przypomina lustrzane odbicie cyfry 9; B brzmi podobnie do P)
0 Z i S (cyfra 0 w nazwie zaczyna si od litery Z) (Lorayne, 1998)
W FAC znaczenie maj tylko powysze litery. Pozostae goski z alfabetu (H, i C oraz polskie
dyftongi , , , ) oraz samogoski nie maj adnego znaczenia. Dodatkowo jak nazwa wska-
36
Style uczenia si
zuje, znaczenie maj goski, a nie litery. Tak wic nie obejmuje on rwnie polskich zoe dwulitero-
wych, jak ch, rz, sz itd. Jeli jaka cyfra ma dwie przyporzdkowane goski, to wybieramy tylko jed-
n do danego przykadu (Szurawski, 2004).
System ten wykorzystywany jest przede wszystkim do tworzenia zakadek liczbowych, ktre s tema-
tem nastpnego podrozdziau.
Poza tym za jego pomoc mona sobie kodowa pewne liczby, aby je atwiej zapamita, np.: pin
do telefonu: 2347 Na Morzu Rak.
Inn metod wykorzystania systemu cyfrowo-liczbowego do zapamitywania dat jest jego wykorzy-
stanie jako AKROSTYCHW, np.: Bitwa pod Grunwaldem 1410 Tam Rycerstwo Dobio Zakon; Zmia-
na waluty w Polsce z polskiej marki na polskiego zotego po kilkuletniej inflacji 1924 Pozostaa Nam
Reszta (z gotwki, z marki).
Wiele firm szkoleniowych wykorzystuje w swoich materiaach szkoleniowych powyszy system, cza-
sami lekko go modyfikujc, inne natomiast stworzyy wasne systemy, jak np. Europejskie Centrum Ucze-
nia EFEKT, ktre posegregowao system liniowo wedug kolejnoci liter w alfabecie, dodajc do tego go-
ski syszalne. Samogoski s w tym systemie rwnie nieznaczce:
1 B, C i
2 D i F
3 G, H i CH (CH zapamitujemy jako gosk)
4 J i K
5 L i
6 M i N
7 P i R
8 S, T i
9 W, Z i
0 , SZ i CZ (Solecka, Szychowski, 2011)
Wykorzystanie tej techniki moe by o wiele szersze. Wymaga jednak otwartej wyobrani. Dalsze
sugestie dotyczce wykorzystania systemu cyfrowo-liczbowego pojawi si w kolejnym podrozdziale.
ZAKADKI LICZBOWE
Stanowi one chyba najpowszechniej stosowane techniki pamiciowe, przede wszystkim przez ich a-
tw struktur. Zakadki tworzy si na wiele sposobw. Na pierwszy rzut oka maj one to samo zastoso-
wanie, co zakadki miejsca, jak w przypadku rzymskiego pokoju. Jednak symbolizuj one liczb (niekt-
re litery), wic ich uycie jest szersze, zwaszcza w szeregowaniu informacji do zapamitania, jak rw-
nie zapamitywania rnego rodzaju informacji liczbowych, jak np. numeru telefonu.
Popularna metoda ZAKADEK OBRAZKOWYCH oparta jest na podobiestwie przedmiotu do liczby,
ktr ma on symbolizowa. Na przykad gwd jest podobny do liczby 1. Ale ta cyfra moe symbolizo-
wa rwnie inne przedmioty, jak np. lina, wieca, rycerz. Przykad dziesiciu hakw wyglda nastpu-
jco:
37
1 = wieca 2 = abd 3 = mewa

4 = krzeso 5 = haczyk 6 = limak
7 = kosa 8 = bawan 9 = klucz
10 = yka i talerz
Oprcz samych nazw do ich nauczenia si sugerowane jest obok liczb umieci rysunek. Ma on cha-
rakter obrazkowy. Ale haki mona rwnie stworzy w oparciu o brzmienie fonetyczne sw. Krzysztof
Klimaj (2006) proponuje nastpujce przykady (nazywajc je ZAKADKAMI LICZBOWO-RYMOWYMI):
1 (raz) gaz 2 drwa 3 lwy

4 rowery 5 pi 6 je
7 siemi 8 osa 9 dziewcz
10 dzicio
Takie zakadki do atwo docign do 20, tworzc np. z 11 jedzenie, 15 pie, 18 osiemnast-
ka itd.
Przykad
Uycie powyszych zakadek jest rwnie zwizane z przypisaniem do nich konkretnych infor-
macji. Odnoszc si do studiowanego ju przypadku swobd obywatelskich, nauka przy ich udziale
moe wyglda w nastpujcy sposb.
Pierwsz swobod obywatelsk jest ochrona wolnoci osobistej, wic tworzymy skojarzenie zwiza-
ne ze wiec, np. wieca bya trzymana w rku przez wszystkie kangury, ktre w podskokach pokonujc
ulice Sydney, krzyczay dajc ochrony ich wolnoci osobistej (nietypowe, wic atwiej si zapamita).
Jest to istotne w przypadku, kiedy na tecie naley np. posegregowa pod wzgldem kolejnoci wskaza-
ne hasa. Z zakadkami liczbowymi zadanie takie nie bdzie stanowio adnego problemu.
Buzan (1999) zaleca, aby uczc si elementw zakadkowych, wybiera wasne skojarzenia
do poszczeglnych zakadek. Korzystanie z gotowych rozwiza, np. przygotowanej listy 100 zakadek
osabia moc skojarze. I dotyczy to zarwno metody zakadek obrazkowych, jak i tworzonych poprzez
system cyfrowo-liczbowy. Nie trudno si z tym nie zgodzi, jednak czasami jest to jedyny sposb, aby ko-
go zachci do ich stosowania. Wic w tej kwestii naley podej indywidualnie, pamitajc o tym za-
leceniu.
Zakadki w oparciu o metody obrazkowo-fonetyczne mona tworzy wycznie do 20. Wszystko
powyej bdzie sprawiao komplikacje. Takich problemw nie napotykaj ZAKADKI NUMERYCZNE.
Tak zakadk moe by wymienione w poprzednim podrozdziale sowo KuRa znaczce liczb 47. Po-
pularne w tej metodzie jest stosowanie zakadek do 100, cho Buzan (1999) proponuje przykady, jak
stosowa je w liczbie 1 000 i 10 000 (co poza indywidualnymi przypadkami raczej naley traktowa jako
sztuk dla sztuki).
38
Style uczenia si
PRZYKADOWY SYSTEM ZAKADKOWY:

01. aBa 21. DB 41. KoC
02. SZaFa 22. DoDa 42. JaD
03. CZaCHa 23. DoG 43. JaGa
04. SZyJa 24. FoKa 44. JaJo
05. SZaL 25. FaLa 45. Koo
06. oNa 26. DaMa 46. Ko
07. SZoPa 27. DaR 47. KuRa
08. yTo 28. DaTa 48. KoT
09. SZWy 29. DiWa 49. KoZa
10. BiCZ 30. Gaa 50. oe
11. BaCa 31. GaCie 51. eBa
12. BuDa 32. GaD 52. LoDy
13. CiaCHo 33. HuGo 53. LiGa
14. BoJa 34. GaJ 54. uK
15. BiLa 35. GiL 55. LaLa
16. CeNa 36. GuMa 56. LaMa
17. BaR 37. GRa 57. LiR
18. BuS 38. HuTa 58. LiS
19. oBuWie 39. GaZ 59. LeW
20. DaCZa 40. KoSZ 60. MieCZ
Trzeba woy pewien pocztkowy wysiek w przyswojenie zakadek, aby pniej przy ich udziale
tworzy skojarzenia. To si jednak opaca. Kontynuujc nauk swobd obywatelskich, bdzie ona wygl-
daa w podobny sposb, jak w przypadku zakadek obrazkowych. Jednak zastosowanie zakadek nume-
rycznych jest o wiele szersze. atwo przy ich pomocy mona zapamitywa np. PIN, zapamitujc sko-
jarzenia ze sob dwch zakadek numerycznych, chociaby do wspominanego ju nr 2341 DoG KoC.
Aby atwiej utkwia ona w pamici, mona te zakadki zapamita jak zwyke sowa przy pomocy innej
techniki pamiciowej, jak jest acuchowa Metoda Skojarze. Do tak krtkiej liczby jej stosowanie by-
oby raczej niewskazane, ale gdybymy musieli ju zapamita 26 cyfrowy nr konta bankowego albo kil-
ka numerw kont, to poczenie metod zakadek numerycznych z MS byoby najlepszym rozwizaniem.
Kolejna rzecz to nauka wanych dat. Mona skojarzy wydarzenie do zapamitania z zakadkami nu-
merycznymi, np. Powstanie listopadowe 1830 r. BuS i Gaa. Mona skojarzy, e zanim zaczo si
powstanie, jego pomysodawca przyjecha BuSem oferujc wysok Ga wszystkim, ktrzy bd chcie-
li walczy w powstaniu.
Kolejn form zakadek s ZAKADKI LITEROWE, oparte najczciej o fonetyk. Harry Loryane (1998)
proponuje nastpujce przykady: A as, B bez, C cep, D dek, E Echo, F Ewka, G giez, H hak
itd. Jak atwo dostrzec, i w tym wypadku lepiej uoy wasne, gdy modzi ludzie czsto nie wiedz, co
to jest Cep. Po drugie mylce moe by skojarzenie Ewki z liter F, a nie E.
Zakadki literowe same w sobie maj bardzo nike zastosowanie. Jednak poczone z zakadkami nu-
merycznymi i innymi technikami, mog bardzo wspomc nauk wielu przedmiotw, np. nauk wzorw
39
z matematyki, fizyki, czy pierwiastkw z chemii. Jeli ucze bardzo interesuje si chemi i chciaby na-
uczy si Tablicy Mendelejewa, powinien poczy technik zakadek literowych (od A do I) z system cy-
frowo-liczbowym lub zakadkami obrazkowymi albo numerycznymi oraz opisan w nastpnym podroz-
dziale Technik Sw Zastpczych, a wszystko w cao zczy acuchowa Metoda Skojarze. I tak, Wo-
dr na tablicy Mendelejewa jest na miejscu A1, czyli np. As (A) palcy si wiec (1) wydziela z siebie
nieprzyjemny do wchania odr (sowo podobnie brzmice do sowa wodr), gdy wydziela si z nie-
go Wodr (a przy okazji zostaa zastosowana rwnie technika rymonimu). I w ten sposb atwiej mo-
na nauczy si wszystkich pierwiastkw zgodnie z Tablic Mendelejewa. Jednak zanim kto zacznie si
jej uczy powinien zway na to, czy warto si jej uczy, bo najwaniejsze jest, aby chemi rozumie,
a nie zna wszystkie pierwiastki i liczb ich atomw. Ta druga umiejtno przyda si o wiele bardziej,
ni znajomo pierwiastkw zgodnie z ich ukadem okresowym.
Wykorzystujc alfabetyczne zakadki oraz acuchow Metod Skojarze w atwy sposb, bez pomy-
ek mona przyswoi np. zapis chemiczny poszczeglnych kwasw. I tak, aby nie pomyli ze sob zapi-
su kwasu azotowego z azotawym, mona kady z nich zapamita za pomoc poczenia wymienionych
technik.
Przykad
Na Haku (H) Niania (N) i ma w gowie trzy dziury, jakby w kadej z nich znajdowao si kiedy Oko (O).
Tak zmasakrowa mg j kto uywajc kwasu azotowego HNO3 (wyobraamy sobie obraz wiszcej na Haku
Niani z otworami, jakby kiedy miaa 3 Oczy). Kwas azotawy nie jest tak grony, gdy wiszca na Haku Niania ma
swoje dwoje Oczu na miejscu i si radonie mieje, krcc si w koo.
W tym przykadzie zostao rwnie uyte przeciwstawne skojarzenia, aby wzmc proces zapamita-
nia. Natomiast nie uyte zostay w tym przypadku zakadki liczbowe, aby ukaza, e technika pamicio-
wa ma suy zapamitywaniu wiadomoci/informacji trudnych do nauczenia, a nie pokazywa zaawan-
sowane umiejtnoci stosowania mnemotechnik.
Czy to ju koniec rodzajw zakadek. Ale nie. Mona stworzy wasne zakadki obrazujce symbole
matematyczne, geograficzne, muzyczne itd. Dla historykw by moe przydatnymi zakadkami mogy-
by sta si zakadki obrazujce poszczeglne miesice w roku, aby uczy si dokadnych dat, a nie tylko
roku danego wydarzenia. Wiele z nich przedstawia w swojej ksice Harry Loryane (1998). Jednak nale-
y pamita, aby forma nie przerosa celu, ktremu ma ona suy.
40
MODU III
MATERIAY DODATKOWE
TECHNIKI PAMICIOWE
AKRONIMY

Uywamy ich prawie codziennie. S to skrty lub wyrazy utworzone od pierwszych liter sw
wchodzcych np. w skad nazwy PKP, PKO itp.
AKROSTYCHY
Przykad zastosowania:
Geografia:
zapamitanie nazwy 5 wielkich jezior USA: Grne, Michigan, Hugon, Ontario, Erie
I sposb: Gdzie Moja Hania Oczekuje Ew
II sposb: utworzenie np. abstrakcyjnego wyrazu np. HOGEM
Ukad Soneczny:
Moja Wiecznie Zapracowana Mama Jutro Sama Usmay Naleniki
Symbole kierunkw stron wiata:

Na Ekranie Siedzi Wrona
(angielskie symbole, czytane zgodnie z ruchem wskazwek zegara)
Jzyk Polski:
nauka przypadkw:
Mama Daa Crce Buk Nasmarowan Masem Wiejskim
Pisownia rz (po pierwszych literach piszemy rz):

Prosia Babka Tadka, Daj Kawaek Gnatka Woaa Jeszcze Chrzan
RYMOWANKI
Przykady:
Matematyka:
41
Jak to adnie, piknie brzmi:

Obwd koa dwa er pi
Pole za er kwadrat pi,
Niech w pamici zawsze tkwi.
W pierwszej wiartce same plusy,

W drugie tylko sinus,
W trzeciej tangens i cotangens
A w czwartej cosinus.
Cyfry rzymskie
(50, 100, 500, 1000): Lec Cegy, Dom Muruj
Liczba z dokadnoci do 50 miejsc po przecinku:

= 3,14159 26535 89793 23846 26433 83279 50288 41971 69399 37510...
Daj, o pani, o boska Mnemozyno, pi liczb, ktr te zowi pontnie Ludolfin, pamici przeka-
za tak, by jej dowolnie oraz szybko do pomocy uy; gdy si problemu nie da inaczej rozwiza,
pauza - to zastpi liczbami. (mylnik po pauza zastpuje zero)
Chemia:
Pamitaj chemiku mody, wlewaj zawsze kwas do wody.
Anatomia:
Pynie dka ksiyc wieci, trjgraniasty groszek leci.
Na trapezie, trapeziku, wisi gwka na haczyku.
S w nim zakodowane koci nadgarstka: deczkowata, ksiycowata, trjgraniasta, grochowata,

czworoboczna wiksza, czworoboczna mniejsza, gwkowata i haczykowata.
Fizyka:
Czemu patrzysz abko zielona na gupiego fanfarona?
czerwony, pomaraczowy, ty, zielony, niebieski, granatowy, fioletowy
ACUCHOWA METODA SKOJARZE (MS)

Jest to technika pamiciowa polegajca na czeniu w wyobrani poszczeglnych informacji za po-
moc obrazkw (ogniw, klatek filmowych itp.). Jest bardzo pomocna w poczeniu z TSZ. Moesz j wy-
korzystywa w yciu codziennym i wielu przedmiotach, gdzie musisz nauczy si nowych terminw, na-
zwisk, poj i poczy je ze sob we waciwej chronologii.
42
Style uczenia si
2+2=22
2+2=22
Baran Byk Blinita
Baran Byk Blinita
PAMI= OBRAZ + AKCJA

1 2 3
1 2 3
2+2=22
Baran
2+2=22
Byk Blinita
Baran Byk Blinita
Wyobra sobie, e krcisz film. Aby zapamita kad scen, obraz musi by w nim niezwyky (ko-
lo-rowy, mieszny, absurdalny, dynamiczny, pozytywny i ywy), ktry atwo zobaczysz. Dynamizm akcji
bdzie kierowa Ci do kolejnej sceny klatka po klatce itd. (lub od ogniwa do ogniwa ). Technika ta
pozwoli Ci zapamita w cigu kilku-kilkunastu minut dugie acuchy informacji. Mog si one skada
z bardzo wielu hase.
SYSTEM CYFROWO-LITEROWY
Czego moesz si nauczy dziki tej metodzie:
dowolnego numeru
dat historycznych, urodzin itp.
LITERY ZNACZCE
Kadej cyfrze przyporzdkowana zostaa zgodnie z kolejnoci wystpowania w alfabecie spgo-
ska. W trakcie zamiany cyfry na sowo, pamitaj, aby uy tyle spgosek ile jest cyfr, a take pamitaj
o kolejnoci, aby nie zmieni liczby. Wszystkie samogoski uyte w sowie s nieznaczcei nie s zamie-
niane na cyfry, dlatego moesz ich uy dowoln ilo razy w dowolnym miejscu.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 0
B, C D, F G, H J, K L, M, N P, R S, T W,Z
() () () SZ,CZ
43
LITERY NIEZNACZCE
Kada samogoska, czyli: a, , e, , i, o, , u, y s literami nieznaczcymi (bez przydzielonej wartoci)
(-).
System ten moesz take wykorzysta do anagramowania, np. dat historycznych:
1410 Ciko Jest By yczliwym, kiedy _____________________________
11 Maszty
16 Myliwiec F16
12 Zegar
17 Angielska herbatka
13 Pech
18 Urodziny
14
14 14Luty
luty
14
Walentynki
19 Dobranocka
15 Kwadrans
20 Pot XX
0 Jajko
44
Style uczenia si
KADY WZR POSIADA SYMBOLE

SYMBOL WYJANIENIE PROPOZYCJA OBRAZU WASNY OBRAZ
+ Plus, karetka Krzy na karetce
Minus, mina Negatywna mina, n do cicia
Razy, zrazy Zjadam soczyste zrazy
Dziel, ciel Kroj mae ciel
a
b Uamek, ama ama ga
Pierwiosnek Zrywam pierwiosnek
Potga krlewska pomnaa
POTGA 24=16 Potga, potny
dobra
Tak i nie (plus, e nie jad
Plus i minus
karetk)
Zawias w drzwiach typu Bonanza
() Nawias, zawias
(zamykaj lub otwieraj si)
[] Nawias, kolumna Midzy kolumn
(CAKA) Robaczek, w Cakiem ohydna ddownica
Suma, sumo Suma w kociele, walka sumo
LOGARYTM Noga-rytm Wybijamy rytm nog
= Rwna, tory Wjazd na tory
Stoj przed zamknitym
= Szlaban na torach
szlabanem
> Wejcie pod gr Ciko si wchodzi
< Spadanie w d Spadamy na d
Dwa we W poruszajcy si po pustyni
! Cig, kij do gry Kij do bejsbola
Pi, piszcze, pit Podatek pit
KT Kt rogu mieszkania Stan w kcie mieszkania
SIN siny Sinieje kto z zimna
COS Kosi co Kosimy zboe kos
TG Tango Taczymy tango
CTG Kota gnie Kota gnie dua ga
, Przecinek, przerwa Dzwonek na przerw
ALFa Romeo Widz pikne Alfa Romeo
BE, co jest be BEEE, ale niedobre
Gama, guma Guma
Delta rzeki Amazonki lub Brahma-
Delta
putry
Leniwa semka ley sobie jak
Nieskoczono
na obrazku
przyprostoktna Przy prostej kt Przy prostej znajduje si kt
Naprzeciwko prostej drogi
przeciwprostoktna Naprzeciwko prostej
znajduje si duy kt
45
MODU IV
GRAFICZNE
NOTATKI
MAPY MYLI
Praca z tekstem jest bardzo wanym elementem procesu uczenia si. W matematyce waciwa anali-
za tekstu zadania z treci jest fundamentem dla prawidowego rozwizania. Zarwno wiczenia zwi-
zane z wyszukiwaniem sw kluczy, jak i tworzenie map myli przygotowuje do uwanego uporzd-
kowanego studiowania tekstu. Ponadto metod t mona wykorzysta pracujc z grup nad rnego
typu zagadnieniami zwizanymi z konkursem matematycznym (np. stres egzaminacyjny, cele edukacyj-
ne itp.).
SOWA-KLUCZE
SOWA KLUCZE to inaczej zbir najwaniejszych sw uytych w tekcie, ktre nadaj mu sens.
Stanowi one o esencji tekstu i w gwnej mierze wpywaj na zrozumienie czytanych tekstw. Analizu-
jc czytany tekst lub rozwizujc zadanie nasz mzg dokonuje selekcji informacji, dzielc tre (dane)
na wane i niewane, oglne i szczegowe informacje itd. Potocznie nazywany ten proces myleniem.
Na sposb mylenia duy wpyw ma posiadana wiedza.
Nie wszyscy uczniowie potrafi wyapywa podczas czytania tekstu treci istotne oraz je uogl-
nia. Nieraz przeszkadza temu sam zwrot sowa klucze, gdy uczniowie wyszukuj ich zdaniem
tylko najwaniejsze, pojedyncze sowa, zapominajc czsto o grupach sw czy caych zwrotach, mo-
gcych mie rwnie priorytetowe znaczenie dla zrozumienia tekstu. Tony Buzan (1999) podkrela,
46
Style uczenia si
e sowo albo zwrot-klucz pamici jest wyrazem zawierajcym w sobie szeroki wachlarz wyobrae,
ktre dziki niemu mog w kadej chwili zosta przywoane do naszej wiadomoci. Najlepiej, jeli
jest to rzeczownik albo czasownik, ktrym towarzysz czasem przymiotnik lub przyswek (s. 91).
Z definicji sowo-klucz ju narzuca pewne dziaania. Powinno by to sowo-przypominacz, ktre za-
wiera w sobie szeroki zakres konkretnych informacji. Powinien on zadziaa w procesie uczenia si rw-
nie jak klucz, ktry otwiera przed sob drzwi ukrytych za nimi pokadw informacji i wiedzy. Szuraw-
ski (2004) definiuje sowo-klucz jako jednowyrazowy, obrazowy kondensat wanej do zapamitania my-
li (praktycznie kadej rozbudowanej informacji), ktry wyzwala j precyzyjnie i szczegowo w quasi-
systemie haso-odzew (s. 33).
Niezalenie od formy sporzdzanych przez ucznia notatek, warto zachca uczniw do wyawiania
gwnej myli z kadego czytanego przez nich akapitu. Naley zacz od podkrelania w tekcie sw,

ktre wydaj si by najistotniejszymi w danym fragmencie. Aby nie zagubi si w gszczu tekstu i my-
li, do zaznaczania sw powinno uywa si rnych kolorw, a nie tylko jednego. W ten sposb mo-
na oddzieli midzy sob gwne myli, zaznaczajc pytania, frazy lub tylko pojedyncze sowa. Najwa-
niejsz jednak ich rol jest tak naprawd, aby wszystkie w zwizy sposb wyraay tre wybranego frag-
mentu tekstu (Lorenz, 2005).
Dla wywiczenia umiejtnoci wyszukiwania sw (zwrotw)-kluczy warto wiczy streszczanie tek-
stw (niekoniecznie pisemnie). Mona, np. zacz od streszczenia jednym zdaniem wanie czytanego
fragmentu artykuu w gazecie i zastanowienia si nad podtytuem, ktry mona by takiemu fragmento-
wi nada. Takie dziaania wyksztac nawyk szybkiego streszczania, co bardzo przydaje si zarwno przy
robieniu notatek jak i skrtowym powtarzaniu materiau i uczeniu si przez zrozumienie. Dodatkowym
atutem takiego dziaania bdzie nabycie umiejtnoci oceniania wartoci i znaczenia uytych sw.
Jednym z lepszych sposobw na zapamitanie duej iloci informacji jest tzw. uczenie hasowe
polegajce wanie na wypisywaniu na kartce lub zaznaczaniu w tekcie kluczowych sw nioscych
za sob wane informacje. W ten sposb za pomoc tej techniki jeden temat moe by zebrany w kilka
sw, ktre uruchamiaj acuch skojarze.
Podczas lekcji dobrze sprawdz si metody wsppracy grupowej, oparte na dyskusji, oraz metoda
3PSP1 : Przejrzyj, Pytaj, Przeczytaj, Stre i Powtrz (3PSP). Ta metoda zmusza do gbszego samodziel-
nego mylenia.
Wstpny przegld odnosi si do zweryfikowania wasnej wiedzy w zakresie informacji, ktre mamy
pozna. Dziki temu uczniowie mog podawa pojedyncze sowa, ktre wi si z tematem. Poniewa
pojedyncze sowa nie tworz caych wypowiedzi, nauczyciel moe zachci dzieci do stawiania pyta,
na ktre one bd chciay znale odpowied. Tutaj naley zwrci uwag, aby uczniowie zastosowali
metod dopisywania sw do tych, ktre wypisali przy pierwszej fazie, a wic przegldzie. Inaczej moe
zdarzy si, e uczniowie bd przepisywa cae zdania. Uniemoliwi im to przejcie do 4 fazy tej meto-
dy, a wic stworzenia streszczenia poznanych treci.
Przy korzystaniu z tej metody moe wietnie sprawdzi si rysowanie na lekcji map myli zoonych
1 3PSP to metoda przedstawiona przez Angelw (1998) jako SQ3R to S (survey) przegld wstpne zapoznanie
si z treci, ale pobiene, nie caociowe; Q (questions) pytania polega na zadaniu pyta, na ktre chcemy zna-
le odpowiedzi; R (reading) czytanie w trakcie ktrego staramy si znale odpowiedzi na wypisane wczeniej
pytania; R (reciting) streszczenie czyli omwienie podsumowujce najwaniejsze kwestie; oraz R (revising)
powtrka.
47
tylko ze sw kluczowych. Pokae ona uczniom, jak informacje mog zosta w trakcie lekcji uzupeniane
na kadej gazi o nowe dane. W trakcie stawiania pyta atwiej bdzie wskaza, jakie zagadnienia wy-
magaj wyjanienia. Przy wyszukiwaniu odpowiedzi mapa myli bdzie si stopniowo zapenia infor-
macjami, ktre uyjemy przy tworzeniu streszczenia. Zrobiona i przerysowana mapa myli uatwi take
uczniom korzystanie z aktywnej powtrki w oparciu o jeden schemat notatki zoonej tylko ze sw klu-
czowych.
Stosowanie pojedynczych sw kluczowych jest bardzo wane przy tworzeniu coraz popularniej-
szych prezentacji multimedialnych. Dobra prezentacja charakteryzuje si umiejtnym doborem sw
i zwrotw oraz grafiki oddziaujcej na skojarzenia. Niewskazane jest umieszczanie caych zda, a nie-
dopuszczalne ich czytanie podczas prowadzenia prezentacji. Postawienie ucznia w roli prezentera-nau-
czyciela to wietnie wiczenie uczce mwienia wasnymi sowami w oparciu o sowa kluczowe, jak rw-
nie trening wystpie publicznych. Moe to podnie wiar ucznia w to, e to, co sam przygotowa
do powiedzenia jest dobrze odbierane przez nauczyciela i kolegw z klasy. Dowiaduje si dodatkowo,
ile czasu wymaga dobre przygotowanie si do zaj oraz jak naley dobiera elementy tematu, aby go
jasno przedstawi.
Na pocztek jednak, aby przewiczy metod pojedynczych sw kluczowych mona zada uczniom
podkrelenie w wersie maksymalnie kilku sw (5-6 sw na wers), ktre ich zdaniem s najwaniejsze.
Nastpnie warto na forum klasy ustali, ktre sowa byy najczciej zakrelane przez uczniw i dlacze-
go.
Teoretycznie uczniowie nie powinni mie problemw ze zlokalizowaniem sw-kluczy w tekcie, gdy
jest to zgodne z podstawowym mechanizmem mylenia. Praktycznie wielu uczniw ma ten mechanizm
zablokowany przez brak nawyku stosowania takiej techniki.
Poza sowami-kluczami warto rwnie stosowa obrazy-klucze lub piktogramy. Obraz o wiele a-
twiej podlega zapamitaniu ni sowo. Rysunki i szkice czsto przejawiaj si w notatkach wielkich umy-
sw naszego wiata, poczwszy od staroytnych filozofw, przez Leonarda da Vinci, Isaaca Newtona
po Alberta Einsteina (patrz Buzan, 2003 A, s. 273-282).
MAPY MYLI
MAPY MYLI (MIND MAPPING) s popularn form notatek graficznych. Brak jest w nich wersw, aka-
pitw, punktw i podpunktw. Mapa myli przypomina sw struktur map, na ktrej przedstawione s
graficzne relacje pomidzy zapisanymi na niej informacjami, w postaci sw-kluczy i miniobrazkw. Uka-
zuje ona wszystkie zawarte w niej zagadnienia na jednej stronie. To jest jej podstawowy atut w stosunku
do notatki tradycyjnej, w ktrej informacje czsto gin lub trudno je wyowi spord bardzo duej ilo-
ci sw. Mona bez problemu szybko przej do interesujcego nas zagadnienia, jak i powiza (czy te
porwna) z informacjami zlokalizowanymi w zupenie innym miejscu kartki.
Na mapie myli zawarte s tylko wane sowa-klucze, bez caej otoczki niepotrzebnych sw (patrz
ryc. 5), ktre s niezbdne w tradycyjnej notatce dla zachowania odpowiedniej skadni. Mapa myli wol-
na jest rwnie od wszelkiego rodzaju wtrce, dygresji, nie rzadko przysaniajcych gwne treci w tra-
dycyjnym sposobie notowania. Brak niepotrzebnych treci uatwia koncentracj i skupienie si wycz-
nie na rzeczach istotnych.
48
Style uczenia si
RYC.5
MAPA MYLI SPORZDZONA
POPRZEZ WYBR SW-KLUCZY
Z TEKSTU MUZY
rdo: opracowane wasne z materiaw dy-
daktycznych trenera Centrum Szybkiego Czyta-
nia z Opola - Iwony Soleckiej autork mapy
jest uczennica z 1 klasy liceum ekonomicznego.
Notatka poza wspomaganiem pamici moe rwnie wspomaga zdolnoci analityczne i kreatyw-
no. Mapy myli, poza ich prost i przejrzyst form, s wyjtkowo skuteczn metod mnemotech-
niczn, () pozostajc w zgodzie z natur umysu, w peni wykorzystujc jego potencja i uaktualniajc
wszystkie funkcje i orodki kory mzgowej (Buzan, 2003 A, s. 135).
Tony Buzan (2003 A) radzi, aby notatki graficzne zawieray wszystkie istotne informacje przekazane
w materiale rdowym. Nie powinny by przy tym suchym, pozbawionym ycia zbiorem danych. Dla-
tego warto w nich uwzgldni swoje wasne spontaniczne przemylenia i emocje, jakie wywouje w na-
szym umyle dany wykad lub ksika. Mapa Myli powinna odzwierciedla konwersacj prowadzon
przez nasz umys z umysem mwcy (autora). Dla lepszego rozrnienia osobiste odczucia i komentarze
warto zaznaczy okrelonym symbolem lub kolorem.
Ucze sprawnie tworzcy mapy myli nie traci czasu na zapamitywanie bezuytecznych zda i wy-
razw ani na przypominanie ich sobie, nie marnuje bezcennych minut na poszukiwanie w tekcie i ich
ulokowanie w strukturze poj. Ju rzut oka na map myli dotyczc okrelonego tematu pozwala mu
atwo zorientowa si w zawiociach i niuansach utrwalanej wiedzy (Grbski, 2004, s. 102).
Dla nauczycieli dobr pomoc podczas prowadzenia zaj s konspekty prowadzonych lekcji sporz-
dzone w formie map myli. Mona je sobie pooy na biurku,a jeden rzut oka daje nauczycielowi ja-
sno, na jakim etapie lekcji w danej chwili si znajduje, ile zagadnie zostao mu jeszcze do omwie-
nia, co ewentualnie pomin i do czego powinien powrci przy jednoczesnej kontroli czasu, jaki po-
zosta do koca lekcji. W ten sposb bardzo atwo poprawia swoje konspekty i wiadomie zbiera do-
wiadczenie.
TECHNIKA SPORZDZANIA MAP MYLI

Podstawowe zasady tworzenia map myli:
Temat mapy jest symbolizowany przez centralny rysunek lub sowo.
Gwne zagadnienia w postaci gazi wybiegaj promienicie z centralnego rysunku.
Gazie zawieraj kluczowy rysunek lub sowo.
Gazie tworz sie wzw odpowiadajcych poszczeglnym zagadnieniom.
Kartk ukadamy poziomo.
W centrum umieszczamy kolorowy rysunek lub sowo.
49
Staramy si umieci dodatkowe rysunki na caej przestrzeni mapy. Stymuluj one pra-
ce prawej pkuli mzgu, przez co przycigaj wzrok i wspomagaj pami.
Piszemy drukowanymi literami. Chocia pisanie drukowanymi literami trwa poczt-
kowo duej, ale opaca si z nawizk, poniewa notatka jest natychmiast czytelna.
Na kadej linii piszemy tylko jedno sowo, a dugo linii odpowiada dugoci sowa.
Dziki temu nasz mzg ma wiksz swobod kojarzenia.
Gazie uszczegawiajce odchodz tylko z koca gazi gwnej, a nie z caej jej du-
goci. Kada ga kluczowa ma inny kolor, a odchodzce od niej gazie uszczega-
wiajce maj kolor danej gazi unikamy efektu mapiego gaju (Buzan, 2003a).
Jak uczy robienia dobrych map myli? Warto zaczyna od maych krokw, czyli najpierw od tworze-
nia map myli na tablicy na oczach uczniw, np. zbierajc informacje z burzy mzgw. Pniej mona za-
proponowa wsplne tworzenie mapy myli np. dzieci podchodz i dopisuj sowa lub rysunki na ko-
lejnych gaziach. Dziki wsplnej pracy pod okiem nauczyciela dzieci oswajaj si z now technik ro-
bienia notatek. Nastpnie mona zaproponowa uczniom przeksztacanie notatek z lekcji w mapy my-
li. Warto zachci ucznia, aby pocztkowo robi mapy myli z przedmiotw, ktre dobrze mu id. Jeli
szybko zauway pozytywne efekty, jest szansa, e zacznie stosowa metod map myli do pozostaych
przedmiotw.
WADY TRADYCYJNYCH NOTATEK:

1. S byt dugie i praktycznie sprowadzaj si do kompresowania notowanych treci.
2. Zwykle nie uywamy kolorw, co wpywa na poczucie monotonii.
3. Tracimy czas:
Zapisujemy niepotrzebne sowa, ktre nie s informacjami, ale wat stylistyczn zdania.
Musimy przeczyta niepotrzebne sowa.
4. Nie widzimy na pierwszy rzut oka istotnych dla nas informacji.
5. Powizania midzy zagadnieniami s mao widoczne.
ZALETY MAPY MYLI:

1. Kada mapa jest inna, przez co uatwiamy prac naszej pamici.
2. Wyranie wida, co jest wane, a co mniej istotne - informacje kluczowe znajduj si blisko cen-
trum mapy, pozostae - uzupeniajce s umieszczane dalej.
3. atwo rozpoznajemy zwizki pomidzy sowami - kluczami. S umieszczone blisko siebie i wyra-
nie poczone.
4. Wszelkie powtrki i przegld materiau odbywaj si szybciej i z lepszym skutkiem.
5. Struktura pozwala na atwe dodawanie nowych informacji, bez wprowadzajcego chaosu skrela-
nia i dopisywania, co jest zniechcajce w tradycyjnych notatkach.
6. Wyranie wida braki potrzebnych informacji.
7. Gdy robienie notatek wymaga bardziej twrczego podejcia, np. kiedy przygotowujemy si do na-
pisania eseju, otwarta struktura mapy uatwi umysowi szybsze jej dopenienie.
8. Oszczdzamy czas:
Zapisujc tylko istotne sowa
Czytajc tylko istotne sowa
Nie muszc szuka wanych informacji w powodzi zbytecznych sw
50
MODU IV
MATERIAY DODATKOWE
NOTATKI, MAPY MYLI
JAK ODRABIA PRACE DOMOWE
1. Wycisz si przez ok. 5-10 min.
2. Ustal, co masz zadane.
3. Rozpisz na kartce harmonogram zada, od najwaniejszych do mniej wanych.
4. Ucz si, tzn. metod podozmianu, tzn. naprzemiennie przeplataj przedmioty cise z humani-
stycznymi.
5. Ucz sie intensywnie przez 30-45 min., najlepiej chodzc, gestykulujc, mwic na gos.
6. Sporzdzaj kreatywne notatki - mapy myli.
7. Po 30-45 min. nauki zrb 2-3 minutow przerw, podczas ktrej powiniene by w ruchu. Prze-
wietrz pokj!
Oto propozycje na przerw w nauce:

Pospaceruj po pokoju lub mieszkaniu
Powicz (skony, przysiady, wymachy rk i ng, krenie szyj, pompki)
Umyj rce i twarz
Poongluj
Porzucaj kostkami
Napij si wody
Kiedy po przerwie ponownie usidziesz do nauki, zastosuj tzw. pomost pamiciowy, czyli krtko po-
wtrz to, na czym skoczye przed przerw.
I znw 30-45 min. nauki, przerwa 2-3 min
HARMONOGRAM PRZERW
I przerwa 2-3 min. po 30-45 min. nauki
II przerwa 3-5 min. po kolejnych 30-45 min nauki
III przerwa 5-10 min po kolejnych 30-45 min nauki
IV przerwa 30 min regeneracyjna po ok. 2 godz. cyklu nauki
51
ETAPY TWORZENIA MAPY MYLI

WITAMINY EWA
SODKIE DOBRE
JESIE
ZIELONE
CZERWONE
SZARL
OTKA
EKSPORT
DRZEWO
KWITNIE OST
KOMP
za
SUSZO
NE D wied
OGR
WITAMIN OL Adam
Y SYMB Eden
ZDROW
E EWA Biblia
w
SOK igowy
SODK
IE listek f
WINO raj
JESIE
DOBRE
NIE PRY
SKANE KOMPUTER
DRABINA
JEDZENIE
CZERWONE ZIELONE
MUS JABKOWY
PESTYCYDY
STREFY
EKSPORT
SZARLOTKA
IMPORT
DRZEWO
RENETA
ZOTE DELICJE
BADANIA
PAPIERWKI
OGRYZEK
ADAM I EWA
TAN
JONA
BIBLIA
ODMIANY RENETA
HISTORIA
KRLEWNA NIEKA PAPIERW
K I
OTKA SYMBOL WIED
SZARL ZA
KOWY
MUS JAB
Y NIE GRZ
PIS SOWA ECH
P RZ
E ZASTO
LOG
EN IE O
EDZ
SOK
J NAPOJE
STREFY
WINO
GOSPODARKA IMPORT
EKSPORT
DYSTR
YB UCJA
PRZECHOWYWANIE
SEZON
rdo: opracowanie wasne PAKOWANIE
na podstawie Svantesson I., 2004 oraz Buzan, Buzan, 2003;
52
DODATEK
NAUCZYCIEL
JAKO MENTOR
UCZENIA SI
JAK WIEDZ O ZASADACH I PRAWACH UCZENIA SI

ZASTOSOWA W PRAKTYCE SZKOLNEJ
Jak funkcj peni wspczesna szkoa? Zazwyczaj mwi si o zadaniach zwizanych z dydaktyk
i wychowaniem. Nauczyciel nie tylko przekazuje wiedz i wasne dowiadczenie, ale take modeluje
szereg zachowa, zasad wspdziaania, okrela, co jest dobre, akceptowalne, a ktre zachowania s
nie do przyjcia. Dzieje si to jakby na marginesie procesu dydaktycznego, ale czsto pochania wiele
energii i zaangaowania nauczyciela. Po co wic nakada na nauczyciela jeszcze dodatkowe zadania?
Na czym miaaby polega rola mentora uczenia si? Ot, nie jest to nic nowego, nie jest to te zada-
nie wykraczajce poza naturalny proces dydaktyczny. Mona powiedzie, e osoba, ktra powicia
nieco uwagi poznaniu praw zapamitywania, metod i technik wspomagajcych zapamitywanie niemal
naturalnie moe sta si przewodnikiem dla swoich uczniw po meandrach uczenia si. Mona powie-
dzie, e kady nauczyciel, znajcy metodyk nauczania wasnego przedmiotu jest dla dziecka instruk-
torem od procesu nabywania wiedzy w obrbie danego przedmiotu. Wiele zasad uczenia si ukrytych
jest w reguach metodycznych, zwizanych z konstruowaniem scenariusza zaj, w ktrym nie powin-
no zabrakn miejsca na osadzenie materiau w strukturze wiedzy, powtarzanie informacji poprzez
mdre wprowadzenia czy podsumowania na koniec lekcji. Pytanie jednak brzmi: na ile jestemy wia-
domi tego, e uczc swojego przedmiotu rnymi drogami przekazujemy take wiedz lub modeluje-
my sposb uczenia si tego przedmiotu przez samo dziecko?
53
Przekazywanie wiedzy o tym jak si uczy jest zadaniem bardzo istotnym. Im bardziej wiadomie b-
dziemy to czyni, tym wicej skorzystaj na tym nasi uczniowie.
Czy jednak nie wystarcz coraz popularniejsze kursy metod efektywnego uczenia si? Oczywicie sta-
nowi one dla czci dzieci wietne rdo inspiracji. Im wiksza otwarto i motywacja dziecka tym
wiksza szansa, e bdzie prbowao skorzysta z nowo poznanych metod. Naley jednak zwrci uwa-
g, e kursy takie z koniecznoci prowadzone s na innym materiale ni ten nauczany w szkole, a cz
dzieci nie ma motywacji do tego, aby zmienia wasny sposb uczenia si. Zachta ze strony nauczycie-
la moe odegra w takich przypadkach du rol motywacyjn. Dziecko bdzie miao okazj sprawdzi
skuteczno technik i zasad uczenia si w klasie, na treciach zwizanych z lekcjami.
W JAKI SPOSB NAUCZYCIEL MOE STA SI

WIADOMYM MENTOREM UCZENIA SI?
Wane jest:
Przekazywanie rad i wskazwek dotyczcych uczenia si w trakcie nauczania konkretnego mate-

riau lekcyjnego.
Uwzgldnienie zasad, praw uczenia si i zapamitywania w przygotowanych scenariuszach lekcji.
Zaplanowanie scenariusza lekcji w taki sposb, aby metody i materiay skierowane byy do osb
z rnymi stylami sensorycznymi (wzrokowcw, suchowcw, kinestetykw).
Korzystanie z efektywnych metod uczenia si w trakcie lekcji.
AD. PRZEKAZYWANIE RAD I WSKAZWEK DOTYCZCYCH UCZENIA SI W TRAKCIE UCZENIA SI

KONKRETNEGO MATERIAU LEKCYJNEGO
Nauczyciel, przekazujc wiedz i umiejtnoci moe jednoczenie przemyca szereg uwag dotycz-
cych sposobu, w jaki uczniowie mog uczy si danego materiau. Nauczyciel moe dzieli si swoj wie-
dz dotyczc koniecznoci powtrek, angaowania wszystkich zmysw w proces nauki. Wane jest
wykorzystanie np. niektrych godzin wychowawczych na przypomnienie najwaniejszych zasad zwiza-
nych z uczeniem si: dzieci mog przygotowa plakat na ten temat.
Pretekstem do przekazania wielu cennych informacji o samodzielnym uczeniu si moe by take
praca z tekstem, przy ktrej nauczyciel moe przypomina najwaniejsze zasady zwizane z przyswaja-
niem wiedzy. Co warto robi pracujc z tekstem? Istotne jest, aby:
wsplnie przejrze z grubsza tekst, sprawdzajc jego dugo, najwaniejsze hasa i podtytuy
zwrci uwag na wag pyta do tekstu i czytania celowego, z nastawieniem na wyszukanie kon-
kretnych informacji
przypomnie o aktywnym podejciu do tekstu podkrelaniu najwaniejszych informacji, bd-

cych odpowiedzi na pytania. Wane jest te w takich sytuacjach przypominanie uczniom dlacze-
go prosi ich si o aktywn prac z tekstem pokazywanie powizania midzy takim stylem pra-
cy a trwalszym zapamitywaniem.
! Uwaga! Cz dzieci ma due trudnoci z wybraniem najwaniejszych

informacji z tekstu. Na haso podkrelcie to, co najwaniejsze zakrela-
54
Style uczenia si
j due fragmenty tekstu lub wrcz wszystko. W takiej sytuacji pomocne

bywa poproszenie dzieci o podkrelanie tylko odpowiedzi na pytania.
wsplnie lub w grupach stworzy graficzne notatki (mapy myli).
W takiej sytuacji spontanicznie mona dzieciom podrzuca pomysy na opracowanie okrelonych cz-
ci materiau (rysowane definicje, sowa zastpcze, akronimy, akrostychy itp.).
AD. UWZGLDNIENIE ZASAD, PRAW UCZENIA SI I ZAPAMITYWANIA W PRZYGO-

TOWANYCH SCENARIUSZACH LEKCJI
Najwaniejsze zasady uczenia si dotycz:
POWTREK MATERIAU (materia nowy, niezakotwiczony w dotychczasowej wiedzy, mimo pe-
nego zrozumienia go systematycznie ulatnia si z pamici, a najszybsza utrata pamici nastpu-
je w cigu pierwszych kilku dni od momentu uczenia si tego materiau (krzywa zapominania Eb-
binghausa).
Dlatego tak wane jest regularne powtarzanie informacji. Zadbanie o porzdne podsumowanie mate-
riau na koniec lekcji, powtrzenie go na pocztku kolejnej oraz lekcje powtrzeniowe wychodz temu
wymogowi powtrek naprzeciw. Poza tym istotne jest czste przypominanie tej zasady uczniom. Powta-
rzanie sprawia, e informacja staje si dostpna, nie ginie w przepastnych archiwach naszej pamici.
PRAWA POCZTKU I KOCA (materia uoony na pocztku i na kocu okresu nauki zapamituje-
my najlepiej)
Jeeli zaley nam na tym, aby nasi uczniowie zapamitali dan informacj powinna si ona znale
na pocztku lekcji i zosta powtrzona na jej koniec. Ponadto im modsza klasa tym bardziej potrzebna
jest przerwa. Dziki kilkuminutowej zmianie aktywnoci, moe to by przerywnik ruchowy, krtka relak-
sacja itp. dzieci maj wicej owych pocztkw i kocw, w trakcie ktrych pozostaj bardziej aktywne
umysowo i chonne. Koniec jednostki lekcyjnej warto te zapowiedzie Zostao jeszcze 5 minut zrb-
my wic krtk powtrk tego, co najwaniejsze dzisiaj.
PRAWA ROZUMIENIA I OBFITOCI (informacja zrozumiana i powizana ze znanymi ju dziecku

faktami koduje si znacznie lepiej, a im bogatsza sie informacji tym wicej moliwych skojarze
i powiza).
PRAWA SKOJARZE (skojarzenia s jak klej dla pamici).
Im bardziej uda nam si przekaza informacje w sposb logicznie powizany i zorganizowany, tym za-
pamitywanie bdzie trwalsze. Rwnie istotne s skojarzenia emocjonalne jeli dziecko w jaki sposb
przeyo dany temat tym wiksza szansa na jego przyswojenie. Pewien 7 letni ucze znacznie odbie-
gajcy w rozwoju intelektualnym od przecitnej, z trudem podajcy dane dotyczce wasnego zamiesz-
kania, w trakcie rozmowy zapyta nagle czy wiem co to jest kolczuga. Gdy odwrciam pytanie, chopiec
z zapaem i w peni prawidowo zacz opisywa, co si kryje pod tym pojciem oraz przekaza informa-
cje o jej przeznaczeniu. Zdziwiona zapytaam chopca, ktry jeszcze przed chwil nie by w stanie wy-
mieni po kolei pr roku, skd ma tak wiedz. Ot okazao si, e by w Biskupinie, gdzie zakada na
siebie tak kolczug. Skojarzenia emocjonalne piecztuj dan informacj w naszej pamici. Skojarze-
nie materiau z ju poznanymi informacjami, powizanie w logiczn cao, pokazanie zwizkw pomi-
dzy rnymi partiami informacji to wszystko moe zrobi nauczyciel dla swoich uczniw i z ich udzia-
55
em, stajc si jednoczenie mentorem uczenia si. Mona to robi take poprzez grupowanie informa-
cji. Wyobramy sobie, e uczniowie maj do zapamitania 10 przyczyn konfliktu zbrojnego. Mona za-
prosi ich do wsplnego przyjrzenia si im. By moe 5 spord tych przyczyn dotycz jaki wczesnych
problemw gospodarczych, 2 s zwizane z ambicjami wadzy, a pozostae 3 mona umieci w zadaw-
nionych sporach midzy stronami konfliktu itp. Grupowanie materiau, poprzez szukanie porzdku i sko-
jarze, rwnie bardzo uatwia jego przywoywanie. Gdy pracy tej towarzyszy uwaga nauczyciela, e po-
grupowanie podpunktw pomaga w ich zapamitaniu, ksztatujemy wiadomie umiejtnoci metapo-
znawcze dzieci.
REGUA WYJTKOWOCI (najlepiej pamitamy informacje, ktre w jaki sposb wybijaj si z ta

imi jednej dziewczynki w klasie zapamitamy lepiej ni pozostaych 15 chopcw i odwrotnie).
Wane jest, aby najwaniejsze informacje poda w sposb dla uczniw zaskakujcy, przynie jaki
eksponat, ktry uczniom si z dan informacj moe skojarzy itp. Wszyscy pamitamy te lekcje, kiedy
nasz wasny nauczyciel czym nas zaskoczy, zachowa si nieco inaczej ni zwykle, chociaby wyciga-
jc rce do gry stwierdzi, e w tym momencie jest bardziej odcinkiem ni prost, bo ma dwa koce.
PRAWA POLECE BEZPOREDNICH (zwrcenie uwagi na dan informacj podkrelenie,

e jest wane, aby bya zapamitana).
To nauczyciel tak naprawd wie, co jest wane w danym przedmiocie, co si pojawia na klaswkach,
sprawdzianach, maturze. Dlatego wane jest, aby takimi informacjami dzieli si z naszymi uczniami.
Pami lubi jasne zdecydowane informacje, wtedy koncentracja uwagi zwiksza si i ronie szansa na
sprawne zapamitanie danej informacji. Dlatego tak wane jest powtarzanie od czasu do czasu zdania
typu: Uwaajcie, to si czsto pojawia na sprawdzianie!, itp. Dobry nauczyciel to taki, ktry chce za-
pa wasnych uczniw na wiedzy i tak te prowadzi lekcje, aby informacje, na ktrych zapamitaniu naj-
bardziej mu zaley przekazywa z picioma wykrzyknikami, a takim wykrzyknikiem na pewno bdzie
midzy innymi haso Uwaga, z tego bd pyta!. Wane jest te, aby uczniom przypomina, e sama
obecno ciaem nie wystarczy. To tak jakby patrze przez obiektyw aparatu, ale nie robi zdj. W ta-
kiej sytuacji na kliszy lub w pamici nic nie zostanie. Nasza pami te bywa leniwa i potrzebuje jasnej
informacji teraz wcz si!
SPRZENIA ZWROTNE (zdobywanie informacji na ile uczniowie zrozumieli materia, ktry prze-
kazujemy)
Jak czsto pytamy naszych uczniw, czy dobrze rozumiej materia? Pewnie nie raz bylimy nieco za-
skoczeni tym, co si kryje pod owym tak. Czsto wiedza uczniw okazuje si fragmentaryczna i niepena
lub znieksztacona. Dlatego proba o zreferowanie wasnymi sowami przekazanych fragmentw lekcji
moe okaza si bardzo wana. Warto te w takich sytuacjach zwraca uczniom uwag, jak trudno jest
powiedzie wasnymi sowami co co si nawet cakiem niele zrozumiao. Mona im te wtedy przypo-
mina, e nauka w domu nie powinna ogranicza si do przejrzenia materiau, ale warto, eby koczya
si zreferowaniem najwaniejszych informacji wasnymi sowami.
AD. ZAPLANOWANIE SCENARIUSZA LEKCJI W TAKI SPOSB, ABY METODY I MATE-

RIAY SKIEROWANE BYY DO OSB Z RNYMI STYLAMI SENSORYCZNYMI (WZRO-
KOWCW, SUCHOWCW, KINESTETYKW)
56
Style uczenia si
Wiemy ju, e uczniowie mog mie rne preferencje sensoryczne. W klasie cz uczniw to typo-
wi wzrokowcy, cz suchowcy, a cz kinestetycy. Dua cz uczniw nie przejawia jakiej zdecydo-
wanej preferencji mona ich roboczo okreli jako multimodalnociowcw z powodzeniem korzy-
staj z kanau wzrokowego, suchowego i kinestetycznego. Jeeli my sami w sposb zdecydowany pre-
ferujemy jedn z modalnoci, istnieje niebezpieczestwo, e nasze scenariusze i pomoce do lekcji bd
odzwierciedlay nasz ulubiony kana sensoryczny. W takiej sytuacji cz uczniw moe czu si znudzo-
na. Sami te moemy zapewne zaobserwowa czy bardziej lubimy omwi nowe informacje przez tele-
fon, poszuka o nich informacji pisemnej, czy sprawdzi now wiedz w praktyce.
Jak jednak dba o to, aby scenariusz zawiera treci zarwno dla wzrokowcw, suchowcw jak
i dla ruchowcw? Na pocztek warto przejrze wasne scenariusze biorc do rki trzy flamastry o r-
nych kolorach, ustali, ktry kolor odpowiada ktrej modalnoci i zaznaczy w konspekcie metody i ma-
teriay przeznaczone dla poszczeglnych modalnoci. Jaki kolor przewaa? Oczywicie z uwagi na spe-
cyfik przedmiotu czasem nieco trudniej jest wprowadzi np. elementy ruchowe, ale warto si wtedy za-
stanowi, co mog zrobi, aby chocia w niewielkim stopniu pobudzi uwag dzieci preferujcych typo-
wo ruchowe kanay przekazu.
Ponisza tabelka zawiera przykadowe inspiracje metod aktywizujcych rne kanay sensoryczne:
WZROKOWIEC
Stosuj pomoce wizualne (film, pokaz, prezentacja, mapy, tabele, grafy, drzewka itp.)
Ilustruj wasne wypowiedzi za pomoc powizanych z treci przekazu rysunkw i symboli
Zachcaj uczniw do uywania kolorw, pisania rnych definicji odmiennymi kolorami, podkrela-
nia najwaniejszych informacji
Przedstawiaj definicje (lub zadania) za pomoc grafu, symboli graficznych, rysunkw, stosuj powi-
zania najwaniejszych czci definicji strzakami (co z czego wynika i z czym si wie), a nastp-
nie zachcaj uczniw, by pokonywali drog w odwrotn stron, czyli przekadali stworzone przez
siebie symbole na sowa i definicje
Twrz wraz z uczniami graficzne notatki np. mapy myli
Twrz wyobraenia wzrokowe (zamknijcie oczy i wyobracie sobie t scen, wyobracie sobie, e
to wy stoicie w tamtym miejscu)
Grupuj informacje, oznaczajc kolejne grupy rnymi kolorami, symbolami
Uporzdkuj informacje w map myli, graf, drzewko
Barwnie opowiadaj i opisuj nowe informacje, ilustrujc je przykadami i historyjkami
SUCHOWIEC
Suchowiec wiele skorzysta z Twojego wykadu, szczeglnie jeli bdziesz modulowa gos, zwal-
nia lub przyspiesza momentami swoj wypowied, wprowadza sowa aktywizujce uwag lub
podnoszce napicie opowiadania (np. Uwaga, to wane; I wtedy zdarzyo si co niezwyke-
go)
Wprowadzaj elementy suchowiska
Zadawaj pytania i skaniaj do powtarzania informacji wasnymi sowami, zreferowania czci lekcji
lub fragmentu podrcznika
Zachcaj do czytania danego tekstu po aktorsku
Zadaj uoenie rymowanki do danego tematu, ktra mogaby pomc zapamita najwaniejsze in-
formacje
Po podziale na grupy lub zadaniu czci materiau wczeniej popro uczniw o nauczenie reszty
klasy informacji, ktre zdobyli
Wprowadzaj elementy dyskusji, jak najczciej wbijajc kij w mrowisko przez intrygujce pytanie,
take takie, ktre pobudzaj twrcze mylenie typu Co by byo, gdyby
57
KINESTETYK
Przy powtrkach korzystaj z pieczek lub nawet duej piki, zadajc w miar proste pytania po rzu-
ceniu piki do danej osoby. Dzieci te mog zadawa sobie nawzajem pytania rzucajc pik mi-
dzy sob (warto to robi przy stosunkowo prostym sprawdzaniu ju utrwalonego materiau). Inne
moliwoci s zwizane z organizowaniem sztafet wiedzy; wrzucaniem szybko napisanych i podpi-
sanych odpowiedzi na pomitych kartkach do kosza stojcego na nauczycielskim biurku nauczy-
ciel moe losowa i dobr odpowied nagradza na przykad plusem itp. ). wiczenia takie organi-
zowane od czasu do czasu aktywizuj uwag, angauj te dzieci najbardziej ruchliwe i czasem nie-
sforne.
Wprowadzaj przerywniki ruchowe w trakcie zaj (wiczenie energetyzujce lub relaksujce w za-
lenoci od samopoczucia uczniw)
Przyno obiekty zwizane z lekcj, ktre uczniowie bd mogli wzi do rki, manipulowa nimi,
dotyka
Czy uczniw bohaterami swoich opowieci (choby mieli si na chwil zamienia w prost z mate-
matyki, krwink czerwon pync w yach, czy Napoleona w trakcie wyprawy zbrojnej)
Wprowadzaj zaplanowane elementy dramy, ale take staraj si dram ilustrowa fragmenty opowie-
ci, definicji itp. Na przykad tumaczc, czym jest sowo patronat znajd dziecko, ktre zagra boga-
tego arystokrat, inne ktre bdzie potrzebowao ochrony i opieki, zapytaj je jakie usugi moe od-
dawa swojemu obrocy w zamian itp.
Zadawaj zadania projektowe polegajce na tworzeniu praktycznych ilustracji przekazywanych pro-
blemw, plakatw, prezentacji, zbiorw przedmiotw zwizanych z danym problemem
Jak najczciej niech uczniowie ucz si angaujc wasne ciaa np. zapoznajc si z jak figur
geometryczn mog uoy j z wasnych cia
Zachcaj do rysowania, podkrelania, pisania te czynnoci take zawieraj elementy ruchu
Korzystaj z pomocy naukowych, ktre wymagaj manipulacji ruchowych np. mona rysowa o cza-
su na pododze, map Polski i pastwa ocienne (do ktrych mona podrowa na wasnych no-
gach)
Sam staraj si by moliwie dynamiczny przy tablicy, np. nie tylko mw, ale take rysuj skojarzenia
na tablicy
Pokazuj praktyczne zastosowania przekazanej wiedzy i umiejtnoci
AD. KORZYSTANIE Z EFEKTYWNYCH METOD UCZENIA SI W TRAKCIE LEKCJI.

Metody efektywnego uczenia si poznane zarwno przez nauczyciela jak i przez uczniw mog sta
si atrakcyjnymi technikami pracy wykorzystywanymi podczas zaj zarwno w pracy z ca klas,
w grupach, jak i pracy indywidualnej. Wielk motywacj do przekazywania wiedzy o technikach uczenia
si nauczycielom (nie tylko uczniom) by przykad nauczycielki historii. Kobieta ta fascynowaa si mapa-
mi myli w swojej prywatnej nauce i porzdkowaniu wiedzy. Na jednej z lekcji przekazaa modziey pod-
stawowe wskazwki dotyczce korzystania z tej metody, a na kolejnych wraz z uczniami tworzya wspl-
nie przykadowe mapy myli na podstawie opracowywanych tekstw. Nastpnie zachcaa uczniw do
wykorzystywania map myli we wasnej pracy. Okazao si, e jedynie najbardziej zaangaowani w nauk
uczniowie gotowi byli skorzysta z tej zachty w pracy wasnej. Dopiero gdy nauczycielka wprowadzi-
a moliwo odpowiadania z map myli (na wybranych lekcjach) zmobilizowali si take inni ucznio-
wie. Cz z nich, dopiero w takiej sytuacji dowiadczya skutecznoci przygotowywania si do zaj w
nowy dla nich sposb. W efekcie, dziki wykorzystywaniu map myli zarwno w trakcie zaj oraz jako
prac domowych wikszo uczniw zdobya wystarczajco duo wprawy, aby wykonywa je dobrze i po-
lubi t metod.
58
Style uczenia si
DLACZEGO TAK ISTOTNA

JEST ZACHTA NAUCZYCIELA?
Nauczyciel danego przedmiotu czsto jest autorytetem w danej dziedzinie, czsto wicej zaufania
wzbudzi wiedza i zachta od nauczyciela historii czy matematyki ni od pedagoga na dodatkowych zaj-
ciach. Wana jest take moliwo otrzymania pozytywnej oceny oraz akceptacji dla nowych metod na-
uki.
Poniej zostay przedstawione inspiracje praktyczne dotyczce wykorzystania poszczeglnych metod
efektywnego uczenia si w trakcie lekcji.
MAPA MYLI
SPOSB WYKORZYSTANIA W TRAKCIE LEKCJI CELE, EFEKTY
Stworzenie notatki z tekstu (rnej dugoci) Synteza materiau, moliwo dokonania szybkiego
- uczniowie w grupach lub indywidualnie przegldu materiau
pracuj nad tekstem
Zebranie informacji z burzy mzgw Inny sposb zapisu informacji moe przyciga
- uczniowie spontanicznie dziel si swoimi pomy- uwag oraz przyzwyczaja uczniw do struktury
sami na temat napisany na rodku tablicy, pomysy jak jest mapa myli.
s zapisywane na kolejnych gaziach Ksztatowanie umiejtnoci klasyfikowania
- spontanicznie zebrane informacje mona prze- i generalizowania.
strukturyzowa poprzez stworzenie uoglnie (np.
5 gazi dotyczcych np. rde szczcia jest zwi-
zanych z relacjami z ludmi mona wic na nowej
mapie myli stworzy tak ga itp.)
W trakcie lekcji powtrzeniowej na kolejnych ga- Synteza wiedzy, umiejscowienie czstkowych infor-
ziach spisa z uczniami najwaniejsze zagadnienia macji w szerszym kontekcie.
z danego dziau.
Zadanie zrobienia mapy myli z tekstu jako pracy Utrwalanie metody, zmotywowanie uczniw do ak-
domowej. tywnej pracy z tekstem (uczniowie, aby wybra naj-
UWAGA! W pocztkowych etapach tworzenia map waniejsze informacje musz przeanalizowa tekst
myli oraz w przypadku modszych uczniw wyszu- z du doz koncentracji i zaangaowania).
kiwanie kluczowych informacji moe by bardzo Mapa myli pozwala te oceni poziom rozumienia
trudne. Zadawanie map myli do domu powinno materiau przez ucznia.
by poprzedzone przygotowaniem. Pomocne moe
by wsplne poszukanie kluczowych poj wpisy-
wanych na gwne gazie; mona poda, a pniej
wsplnie stworzy list pyta, sucych odnalezie-
niu poj, ktre naley wpisa na gwne gazie.
Pozwolenie na odpowiadanie z map myli. Ksztatowanie umiejtnoci odpowiadania wasny-

Samo tworzenie mapy myli jest czasem intensyw- mi sowami (na mapie myli s jedynie sowa klu-
nej, zaangaowanej nauki (dziaa to jeszcze inten- czowe).
sywniej ni przy tworzeniu cig). Dlatego zachta
do stworzenia takiej legalnej cigi, jest w tym mo-
mencie mobilizacj do intensywnej i aktywnej na-
uki.
59
HAKI (liczbowe, haki miejsca itp.), ACUCHY MYLOWE

Nauczenie si nowych informacji w kolejnoci, z moliwo- Synteza materiau, moliwo dokonania
ci odtwarzania owych informacji na wyrywki lub po pro- szybkiego przegldu materiau.
stu listy informacji (np. planety ukadu sonecznego itp.).
Poczenie metody mapy myli i hakw (lub acucha my- Dokadno zapamitania informacji; wi-
lowego) uczniowie po wykonaniu mapy myli mog na- czenie wyobrani i kreatywnoci.
uczy si sw kluczowych z gwnych gazi metod ha-
kw.
Utrwalenie danych liczbowych z pomoc hakw. Lepsze utrwalenie informacji, wiczenie wy-
obrani.
Wprowadzanie zabaw z uyciem hakw lub acuchw wiczenie wyobrani, kreatywnoci, wzbo-
mylowych. Na przykad: gacenie lekcji (uywane listy wyrazw itp.
Zabawa Jestem reyserem. Dzieci losuj po dwa jak najbardziej powinny wiza si z dan
(pniej trzy i wicej) przedmioty albo obrazki lub so- lekcj)
wa ze skarbca i prbuj stworzy historie, w ktrych
wystpuj te dwa przedmioty. Zabawa w liczenie z hakami uruchamia
Innym sposobem przeprowadzenia tego wiczenia oprcz lewej take praw pkul. Moe po-
jest polecenie narysowania komiksu z wylosowanych mc w odblokowaniu dzieci, ktre zasad-
wyrazw niczo nie lubi matematyki.
Zabawa Dziwne przygody. Zmieniam si w Pomaga zapamita niektre wyniki mnoe-
(nazwa wylosowanego przedmiotu), a nastpnie dzie- nia na pocztku nauki.
ci biegaj po klasie i na haso nauczyciela api za rce
osob, ktra jest najbliej. Zadaniem pary jest wymy-
lenie w jakiej przygodzie te dwa przedmioty mogy-
by bra udzia.
Zabawa Ja te chc. W pewnej krainie mieszka zy
czarnoksinik, ktry uwizi ca gromad rnych
przedmiotw. Mona je uwolni, jeeli uda si nam je
uy do stworzenia pewnej historii. Dzieci losuj po
kolei nazwy przedmiotw z kosza wizienia i staraj
si powiza z dotychczasowym przebiegiem historii.
ZABAWY Z HAKAMI DLA MODSZYCH DZIECI:

Dodawanie z uyciem hakw Kade dziecko losuje czym jest (bawa-
Zabawa uwaga uwaga, jakie dodawanie bdzie dla nek, tort, czarny kotek), dobieraj si
Ciebie wybrana dwjka dzieci podnosi tablice z ha- w pary i maj obliczy, ile to razem, po-
kami, a trzecie dziecko odpowiada jaki jest wynik (licz- tem na przykad dobra si, tak eby
b lub hakiem). Mog sobie podpowiedzie, ale uy- byo 10, albo 20 (na ile sposobw da si
wajc tego szyfru. tak dobra? Itp.)
UCZENIE MNOENIA Z UYCIEM
HAKW
60
Style uczenia si
SOWA ZASTPCZE
Konkursy na sowo zastpcze dla trudnego pojcia (kto wy- Lepsze utrwalenie danego sowa, utrwa-
myli sowo zastpcze do ). Mona wsplnie goso- lanie metody nauki, ktr dziecko moe
wa na najbardziej zblione do nowego pojcia sowo za- wykorzysta w pracy wasnej. wiczenie
stpcze. umiejtnoci kojarzenia oraz kreatywno-
UWAGA! Najlepszym sowem zastpczym jest to, ktre stwo- ci.
rzymy sami. Konkurs nie ma na celu wyeliminowanie w na-
uce pomysw indywidualnych uczniw, ale ma by sposo-
bem na lepsze zrozumienie samej metody, a dopiero w dru-
gim planie nauczenie si konkretnego sowa z danego przed-
miotu. Konkursy tego rodzaju warto tu robi po wprowa-
dzeniu metody i z podkreleniem, e tak naprawd kady
pomys jest dobry. Pytanie w konkursie powinno brzmie na
przykad: ilu osobom to sowo zastpcze pomogoby przy-
pomnie sobie nasze trudne pojcie.
Moe to przebiega w taki sposb. Na przykad na histo-
rii pojawia si nowe pojcie wasal. Pytamy uczniw do ja-
kiego innego sowa jest ono podobne. Syszymy odpowie-
dzi: Wasyl, wsal, waza itp. Ilu osobom pomogoby najbar-
dziej sowo Wasyl, a sowo wsal . Itp. Zaznaczamy na ko-
niec, e jeeli komu pomaga jeszcze inne sowo, na ktre
nikt inny nie gosowa, to powinien uywa wanie tego so-
wa jako sowa zastpczego, bo osobista preferencja i intu-
icja jest tu najwaniejsza.
Zachcanie uczniw do wpisywania sw zastpczych na Lepsze utrwalenie sowa.

marginesie tekstw, rysowania na mapach myli itp.
AKRONIMY; AKROSTYCHY; OLE MOSTKI

(spontaniczne wymylanie skojarze, ktre pozwol na zapamitanie danej informacji)
GRUPOWANIE itp.
Podpowiadanie uczniom przy konkretnych zadaniach sposo- Modelowanie sposobu uczenia si.
bu zapamitania.
Pytanie uczniw, czy przychodzi im do gowy sposb na za- Mobilizacja do samodzielnego sigania do
pamitanie danego materiau. repertuaru wasnych umiejtnoci uczenia
si.
Dziki wykorzystaniu metod do realizacji celu dydaktycznego (w przebiegu lekcji) mog sta si real-
nie wykorzystywanym zasobem dziecka w codziennym samodzielnym uczeniu si.
61
BIBLIOGRAFIA
1. Angelw B., 1998, Jak si uczy skutecznie, szybko i przyjemnie. Wydawnictwo Moderski
i S-ka, Pozna
2. Atkinson W., 1995, Ksztacenie Pamici. Nauka o obserwacji, pamici i wywoywaniu wspo-
mnie. Wydawnictwo Interlibro, Warszawa
3. Birkenbihl V., 1997, Siano w gowie? Instrukcja obsugi mzgu, czyli jak z waciciela mzgu
sta si jego wacicielem. Dom Wydawniczo-Ksigarski KOS, Katowice
4. Buzan T., 1999, Pami na zawoanie. Wydawnictwo Ravi, d
5. Buzan T., Buzan B., 2003 A, Mapy Twoich Myli. Pami na zawoanie. Wydawnictwo Ravi,
d
6. Buzan T., 2003 B, Rusz gow. Wydawnictwo Ravi, d
7. Brzeciewicz Z., 1994, Superumys. Jak uczy si trzy razy szybciej. Agencja Wydawnicza Co-
mes, Warszawa
8. Brzeciewicz Z., 1995, Superuczenie. Doskonalenie Pamici. Jak uczy si trzy razy szybciej.
Agencja Wydawnicza Comes, Warszawa
9. Drapeau Ch., Jak uczy si szybko i skutecznie. Warszawa 2002
10. Dryden G., Vos J., 2000, Rewolucja w uczeniu. Moderski i S-ka, Pozna
11. Dudley G. , 1994, Jak podwoi skuteczno uczenia si. Techniki sprawnego zapamitywania
i przywoywania informacji. Wydawnictwo Medium, Warszawa
12. Grbski M., 2004, Sukces na egzaminie. WSiP, Warszawa
13. Lorayne H., 1998, Superpami dla uczcych si. Wydawnictwo Ravi, d
14. Matiugin I., 1998, Magia Pamici, czyli ksika o tym, jak rozwin uwag i pami w szkole
podstawowej. Wydawnictwo Ekolog, Pia
15. Matuszewski T., 1996, Psychologia poznawcza. Znak Jzyk Rzeczywisto.
Polskie Towarzystwo Semiotyczne, Warszawa
16. Michaowska A., 2006, Techniki zwikszajce skuteczno uczenia si. Cz.II
17. Mietzel G., 1998, Wprowadzenie do psychologii. Gdask
18. Pietrasiski Z., 1975, Sztuka uczenia si. Wiedza Powszechna, Warszawa
19. Rudniaski J., 1968, Jak si uczy. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne,Warszawa
20. Svantesson I., 2004, Mapy pamici i techniki zapamitywania. Wydawnictwo ONE Press,
Warszawa
21. Solecka I., Szychowski ., 2011, Podrcznik szybkiego czytania i metod efektywnego uczenia si.
ECU EFEKT, Warszawa
22. Szurawski M., 2004, Pami. Trening interaktywny. Wydawnictwo Ravi, d
23. Wodarski Z. 1984, Z tajemnic ludzkiej pamici. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne,
Warszawa
24. Wodarski Z., 1996, Psychologia uczenia si. Tom 1. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
25. Zborowski J., 1961, Proces nauki domowej ucznia. Pastwowy Zakad Wydawnictw Szkolnych,
Warszawa
26. Zimbardo P., 2009, Psychologia i ycie, Warszawa

Techniki Efektywnego Uczenia Sie

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Techniki Efektywnego Uczenia Sie

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Joanna Smoliska, ukasz Szychowski

Mody matematyk uczy si efektywnie!!! 7

MODU I: Mona uczy si skuteczniej pami i jej funkcjonowanie 11

MODU II: Style uczenia si 25

MODU III: Wykorzystanie technik pamiciowych w nauce 33

MODU IV: Graficzne notatki, mapy myli 46

DODATEK - Nauczyciel jako mentor uczenia si 53

Jednym z problemw edukacji w Polsce jest brak umiejtnoci uczenia si.

znajduj si informacje i wskazwki dla nauczyciela oraz materiay dla ucznia.

W kadej grupie wiekowej wskazane jest przeprowadzenie diagnozy dotyczcej indy-

MODU I MONA UCZY SI SKUTECZNIEJ PAMI I JEJ FUNKCJONOWANIE

MODU II STYLE UCZENIA SI

MODU III WYKORZYSTANIE TECHNIK PAMICIOWYCH W NAUCE

MODU IV GRAFICZNE NOTATKI, MAPY MYLI

Rejestracji lub kodowania

Zapamitujemy lepiej, gdy podejmujemy nauk czciej i przyswajamy materia

Zapamitujemy lepiej, gdy ilo powtrze jest wiksza ni konieczna

Zapamitujemy lepiej, powtarzajc raczej caoci ni czci (zasada caoci).

Zapamitujemy lepiej, gdy powiemy sobie, e moemy (zaufanie we wasne moliwoci).

Przypominamy sobie atwiej w warunkach analogicznych do tych, w jakich si uczylimy

Pamitamy lepiej to, co kontrastuje z tem (Efekt von Restoffa).

Zapamitujemy lepiej, gdy unikamy zakce w nauce.

jestemy roztargnieni lub mamy problem ze skupieniem si

nie uywamy zapamitywanych informacji i nie powtarzamy ich

wypieramy informacje zwizane z przykrymi wspomnieniami lub przykrymi okolicznocia-

100% Poziom wiedzy dziki

ROLA PRZERW W NAUCE

Im bardziej zwarta jest struktura materiau, tym dusze mog by przerwy.

1. ochrona wolnoci osobistej,

Natomiast tworzc skojarzenia, praca wyobrani powinna przebiega w nastpujcy sposb:

1. Najpierw ZOBACZMY zapamitywany element w wyobrani, z powizaniem miejsca,

2. Nastpnie POWIKSZMY go w wyobrani tak jak przy pomocy lupy powikszajcej.

3. Pumy go w RUCH, niech zaczyna si przemieszcza, taczy, kopa, jedzi itd.

4. Dodajmy zmysowych wyobrae:

SUCHOWYCH moemy usysze w wyobrani jak piszczy, trbi, krzyczy wniebogo-

DOTYKOWYCH moemy go dotkn i np. z nim walczy.

1. Uszach - pczek rzodkiewek (jak kolczyk)

JAK POWTARZA MATERIA?- AKTYWNIE!

Potrafisz samodzielnie i aktywnie operowa nowym materiaem - uywa go w praktyce.

ROLA I CEL POWTREK

ROLA I CEL PRZERW W TRAKCIE NAUKI

HARMONOGRAM POWTREK JESZCZE RAZ

ROLA UWAGI W PROCESIE ZAPAMITYWANIA

WARUNKI SKUTECZNEJ UWAGI

Koncentracja - eliminuje podatno na zakcenia.

RNICE W PATRZENIU A OBSERWOWANIU

RNICE W SYSZENIU A SUCHANIU

2. Regularnie rb przerwy na rozprostowanie koci- mzg potrzebuje mnstwa natlenionej

6. Urozmaicaj sposb podawania i przyswajania informacji. Nasze umysy si rni. Niektre

Zajcia, dotyczce potencjau ucznia zwizanego z przyswajaniem wiedzy wymagaj poznania r-

Trzeba je tylko obudzi.

TEORIA INTELIGENCJI WIELORAKIEJ

wykazywaa zainteresowanie i zdolnoci do gry na instrumencie,

Odbieranie bodcw sensorycznych i dotykowych Odbieranie bodcw sensorycznych i dotykowych

Przetwarzanie konkretnych dowiadcze sensorycz-

Komunikacj pozawerbaln: odczytuje wyraz twarzy,

Przyswajanie informacji krok po kroku, linearnie, Przyswajanie informacji symultanicznie, globalnie,

Temporalno: wiadomo porzdku czasowego Atemporalno: brak wiadomoci porzdku czasowe-

Analiz, rozbijajc cao na czci. Syntez, czc czci w cao.

Uczenie si od czci do caoci. Uczenie si od caoci do czci.

Dobre relacje wzrokowo-przestrzenne: ukadanie kloc-

Suchanie bardziej sw ni emocjonalnych niuansw. Odbieranie emocji innych.

Muzyk: granie ze suchu, caociowe odbieranie mu-

Kreatywno poprzez mylenie o tym, co jeszcze