Acerca de este libro

Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanteras de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en lnea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos aos como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio pblico. El que un libro sea de
dominio pblico significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el perodo legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio pblico en unos pases y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio pblico son nuestras
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histrico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difcil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras seales en los mrgenes que estn presentes en el volumen original aparecern tambin en este archivo como
testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.

Normas de uso

Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio pblico a fin de hacerlos accesibles
a todo el mundo. Los libros de dominio pblico son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones tcnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:

+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseado la Bsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+ No enve solicitudes automatizadas Por favor, no enve solicitudes automatizadas de ningn tipo al sistema de Google. Si est llevando a
cabo una investigacin sobre traduccin automtica, reconocimiento ptico de caracteres u otros campos para los que resulte til disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio pblico con estos
propsitos y seguro que podremos ayudarle.
+ Conserve la atribucin La filigrana de Google que ver en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Bsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+ Mantngase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No d por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio pblico para los usuarios de
los Estados Unidos, lo ser tambin para los usuarios de otros pases. La legislacin sobre derechos de autor vara de un pas a otro, y no
podemos facilitar informacin sobre si est permitido un uso especfico de algn libro. Por favor, no suponga que la aparicin de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infraccin de los derechos de
autor puede ser muy grave.

Acerca de la Bsqueda de libros de Google

El objetivo de Google consiste en organizar informacin procedente de todo el mundo y hacerla accesible y til de forma universal. El programa de
Bsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podr realizar bsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la pgina http://books.google.com
^xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Biblioteca Complutense b
lldefmsina. ^

^xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxnxx
 -ts

777 / ?e- i/^riv

lo

; \

-
J9 B im m na

Antonij Poli
Phocensis Grammat*
cg an notatioes in quar#
tum & quntum Anto,
tii) Nebriensis ntro
ductionum libros , hune denu
recognit, & auctx ab eodem au|
tore.Quibus accessit eiusdem re-[
petitio de pronunciatione qua-
rundam literarum apud Latinos

?Ccepff<Mguft,in dibus

*S 5S m
?Amplimo,ad
modq? Reuerendo patr &, D*
DXupo M arco, Abbat Bc
rolensi acD+suoplurmu
colendo , Antonus
Polus- S,P,D,
Vperioribusannis,amplifin}e
Pater , annotatiunculas quas-
dam in lucem emii in quart
& quint hbros introductio-
num Latinarum Antenij Nc-
brissensis,viri nostratibus omni calculo lau
dati, efflagitatas conuitio prop quotidiano
ab auditoribusmeis, quibustunc casdicta-
bam ipsorum priuata vtilitate.Qua vt in ma-
nus studiosorum deuenerunt, qutum prxter
spem meam fuerint probatx, quantumq; quis
que sibi vndiq; comparare curauerit , vel ex
hoc facile potest iudicari:qud excufl:,licet
numerosx , studiosis literarum paucis annis
non suftecerint:cumq; multis iam desidera-
r-entur, non destiteruntstudiosi quidam mo
ntre m e, vt prxlo iterum mandarem.Tum li-
i . A i. brarij
bran') quidam me csuluerunt,an vellem ego
illud facere,sin minus/ese factures mihi signi
ficarunt . Ego autem tum commodi publid
causa( quod inde quilpi sibiparare poflet)
tum ne si lili excucterent , in iuuenum manus
minus emedatiores deuenirent ^nullum enim
opus fuit his de rebus adhuc ex omni parte
beatum) voluinonnihil operx prxter adhi-
bitam, adhibere. Addidi itaq; nonnulla, qux
interim autorum longa lectione,atq; exerci-
tatione subnotaui. Quxd in alium ordinem
redegi . Alia ver erasi , qux xtas ipsa ingra-
uescens in hisce studijsehmare suadebat. Qui-
bus nunc etiam addidi Cvt vocant) repetitio-
nem de recta pronunciatione quarundam li~
terarum apud Latinos. Qux quant inuidix,
quantum etiam odij sit mihi concitatura,atq;
etiam iam nunc concitauerit apud quosdam,
inde facil intelliges : Qud cum aiquando
vir quidam , qui in his studijs fese profiteba-
tur non ineruditum , me pronunciantem au-
diuisset, nescio quid Latina pronunciatio-
ne,quas Tragedias non excitauit Qax con-
uitiainme nonconiecit Quas contumehas
impudentissim non dixit mihi prxter hxe
nihil aliud obijciens rationibus meis & auto
risa
ritatibus:deuenisstftq; proculdubi aostra ii
iputatio verbis ad pugnos, si tantillum olei
camino addidissem.Quare cm milii queren-
dus efet patronus aliquis actutor aduersus
impefum istorum,non habui,quem tecym c
ferre pofem.Te enim vnicum prxsidium con
tra calumniatores meo.s alis expertus sum
nullis meis meritis,sed sola humanitate tua &
ingenita probitate,qua omnes afflictos & la-
borantes tueris,& amplecteris. Hac de causa,
& vt ne tuorum in me beneficiorum, quibus
me liberaliffim aftecisti , quotidieq; afficis,
aliqudo ingratus , & immemor esie vidercn
volui hec tibi,cui vel animam debeo,ofterre:
imitatus veteres agricolas, qui non habentes
aurum, neq; gemmas, dijs fuis quos colebant,
spicas,aliaq; minutiora ofterebant.Deinde vt
Lupos,& Marcos,propinquos tuos, adulesc
tes honestimos,quos mihi instituendos tra
didisti,ad hxc studia literarum, etsi satis fp-
te sua currentes,excitarem.Postrem,vt reli-
qua iuuentusstudiofa tot illud,quicquid in
de decerpserit vtilitatis , tibi accept referat.
Accipe itaq; has qualescunq; nostras annota
tiunculas, Acipe repetitionem de recta pro-
nunciatione omni fauore , atq; prxfidio de-
A j stitu
stitntam,prxterqum ruo,eo vultu,quo exte
ra soles. Que quia sub vmbra nom inis tui pro
deunt in lucem, nullum venenum erpentum,
nullam rabiem linguarum , nulla inuidorum
scomm ata formidabunt . Vio enim Lupo in
fonbus statim obmutelcent omnes, auerten-
turq, calumnia tores : non aliter quam fori
bus Cyzicenorum malefici.llli nanq; (si Dio-
geni Cynico credimus)Herculis nomen fori
bus fuis inscribebant hoc epigrammate. Her
cules hic habitat, intret in hanc domnihil
mali.Existimabac enim fe nullo fortunx inc
modo posse violari,si nome illius diui (vt ipsi
sibi persuadebant)edibus fuis habert inscri-
ptum: quod ego de tuo non minus fperaui, fi
jn foribus harum mearum elucubration in-
senberetur, qum de Herculis nom in e
Cyziceni.Vale mi Meccenas ac presi-
dium me, cuius amplitudinem
dominus noster Iesus opti-
mus maximus qum diu-
tiflim seruare di-
gnetur inco-
lumem.
 Lpus Rtrcus autoris difcipulus ad (undent
*Abbatem.D.[num,Carmen.

Dogmata clara docet liber hic,tibi clare dicatur

Relligiofe $ Berolenjis honor.
Tu decoras illum,gaudet clariimus autor,
Illuftrafy jimul nobitate .
sAtfy tuo demum prceclaro nomine fulgens
Omnibus in tenis fiepe legendus erit.
Vincere dorina (uare qui concup'is omnes,
Huncleftorbbrum mente reconde tu*.

loannes Marcus autoris difcipulus ad cunden

^Abbatem.D.fuum,Carmen.

Paruu parut decentcecinit^enuf ,

Paruus ego facio carmina parua quidem.
Qua tibi primitias udiorum mitto meorum,
Ucee cape,neflpernas inituente Polo.
Uunclaclauerunt Mufcefub Phocidis antris,
ilunc dignum tanto credefauoretuo.
~ ... A4. Micha
 *? MchalisBelenguerij artiu
liberalum magstr ad stu#
dosum lector,Carm
Romani iuuenis quisquis cognoscere verba
eloquij exoptas,hunc cape (quxso) ducem,
ui Poius est nome, finrilis, qui ducit in alto,
grmatic ad port,qui quoq; naue trahet,
Aptius at nulli poterunt penetralia adire,
sacra pererrato nam tenet ille finu,
Nan q; diu blandis eius lactatus in vlnis
vixit,qux placide pectora pandit ei.
Abcedens patria,claues mandauerat isti,
vt reseret nobis ostia Grammatices.
Quxq; coacta loco fugiens ad lustra feraru,
sis mihi tu fidus,gnate fidelisait.
Infelix pellor,regnat contraria,dixit,
barbaries nomen,qux mihi bella parat.
Qux placetspurcis populo,pertx figura
tersam,qux rumpi verba Latina petit.
Quprim remeem,fac,queso,gnate patern
Inq domum,fugiat barbara vcta tibi.
Hicigiturretinens leges, & dogma Latinum,
exhibet,& parsam cqngerit ipse frugem.
Qujeq; latet libris,reserat, quos Quintuianus
condiderat princeps, Gramaticeq; parens,
Philippi
^PhilppiRmj n Orthogra
phiam AntonjPoli vir di
sertifsimi,Carmen-
Si quis in AEneam Rutulorum bella requirir,
I s p etat egregij dulce Maronis opus.
Siue Cupidineas studeat quis nofle sagittas,
Naso legendus erit,quo duce tutus amet.
Bella per Emathios totum vulgata per orbe,
Lucanus cantat,Silius Annibalem.
Sed tu si Latias optas studiosa iuuentus
Egregi voces deinde sonare tuas:
Si cupis & rectam scribendi discere form,
Magnaq; non magno cmoda ferre libro;
PerIege,cogestos tulit hos Polus iile labores;
Perlege doctiloqui dogmata clara viri.
Plurima nq; Ieges,q quuis cognita priscis
Non fuerint:doctis nunc adaperta manet.
Hic nihil incult est,manc,nil deniq;, quod
Laudibus ex tollat turba diserta vir. (no
Hic eti prau quod profert barbara turba,
Increpat,emendat,corrigit,atq; notat.
Restituitq; simul facundi Quintiliani
Iam loca,qu suerant obtenebrata nimis.
Hune Iege,nec frustra labtur tpora,libr;
Hune versent(quxso)nocte dieq; manus.
A s
;
 Anronij Poli Annotationes t
Vm quatuor sint partes prx-
ceptiux grammaticx: Ortho-
graphia,Proodia , Etymolo-
gia,& Syntaxis:de hac poste
riore agit autor in hoc quar
to libro.Ad cuius plenam cognitionem opor
tet scire,quid sit Syntaxis,& vnde dicatur.Ite
alia,qux d hanc rem uht necessari cogni-
tu.Estigitur Syntaxis(vt autor definit)scien-
tia,qua bona constructio mala dignoscitur,
& hoc per regulas qu grammaticis de hac
parte grammaticx traduntur,vthx dux.Ego
amo deum, ego amo deo:quar altera est bo
na,altera ver mala:quia verbum in prima re
git casum,quem desiderat:non autem in sec
da.Et dicitur syn,quod est con latine: & ta-
xis,ordinatio : inde coordinatio, fublato.n.
medio euphonix causa.(Jonrtructio,elt con -
grua ihctionum ordmatio . CongruitasTut,
lt oratio lecundum grammatica regulas c
pofita.Regulxsunt,q>nominatiuus & cxteri
calus fegtur verbo,vel aliqua alia parte o-
rationis,vt apparebit. Vnde liquide deduci-
tur hanc non efle bonam construction,neq;
congruitatem (licetsiteoncordantia) petrus
bonus,cum non sit constituta secdum gram
matice
 Anotonij Poli
matiex regulas,vt clarum estintuenti: quia il
le nominatiuus n habet vnde regatur, & no
minatiuus non ponitur absolut , licet Eras-
mus dica t in annotationibus in nouum testa-
mentum,poni aliquando absolut apud eccle
siasticos:vt liber generationis lesu christi.Et
in hac-vt ahj sentiuntiCuius humilitatem do-
minus relpiaens virgo cocepit.^Sed dicendn
Ks in locis,& similibus, aut tubintelligi ver-
b est,autponinominatiu pro ablatiuo per
Antiptosin,sic. Cuius humilitat domino re-
piciente virgo concepit:autnon esse imitan
dum.Si quis tame obijciat huncloqudimo-
dum. Antonius,Iones,& Martinus, hi dispu-
tant,quo vsus est Sallustius in Catilinario di-
cens,Preterea omnes vndiq; parricide, cri-
legi,conuicti iudicijs,postrem omnes , quo$
flagitium,egestas,conscius animus agitabat,
Hi Catihne proximi erant:vbi omnes illi no-
minatiui parricide , sacrileg &ct non viden-
tur regi verbo,c non fit, nec intelligipos-
sit,n( erat,cui reddit suppositum illu3 pro-
nomen Hi.Respondendum huic est, Omnes il
los nominatiuos simul cum pronomine illo
demonstratiuo hi,esse suppositum llius ver-
bi erat,regiq; ab eo. Non enim refert dicas,
hi
 Annotationes. t
hi omnes parricide/acrilegi , conuicti,crant
proximi Catiline:an sic,omnes parricide,sa-
crilegi,conuicti , Hi erant &c.Illud enim pro '
nomen hi,demonstratiu ponitur.At si dicas,
en petrus bonus,aut verbum subintelligatur,
am congrua erit constructio.
|fSyntaxis,siue conlructio triplex est,Prxc
ptiua,qux sub prxcepto ctinetur.vtEgo do
ctus amo literas,quas multi negligunt.Permis
siua,qux non continetur sub regula , ratione
tamen,vel autoritate excusabilis. vt pars se>
ccsola bubo canit.Prohibitiua,qu<e nec sub
prxcepto est,nec excusabilis ratione quapi
probabili. vt hxc.Petrus bona amat deo.grx
ce dicitur solcecismus,seu solcecus:& inde est
Colceciso.as.incgru loquor.dicitur eti stri
biligo;vnde stnb,ligin cmisisti, incongrue
locutus es.lSitamsitin ead dictione,aut ma
lc ,pnunciando,autscnbendo,aut aliquo alio
modo, dicitur barbarismus:inde barbariza-
re.Hic aduerte,scund aliquos non latine di
ci,maIumlatinum,bonum latinum, parte an
te, parte pst:ver est tamen, q> Laurentius
aliquando sic loquitur,sed ben latinum,ma-
l latinum/cio latin,nescio grxc.Iuuenalis.
Cm sit turpe magis nostris nescire latin.
parte
 Antonij Poli
parte posteriori,anteriori, frte, vel tergo:
nec vn dixi ane maria,duo pater nostcn ie
semel dixi aue maria,bis pater noster , vel po
tius precationem dominicain.
Yntaxeos,siue
^[De Concordantia.
cstructionis dux sunt

accidentix,Ccordantia & Regime.

Concordantia,est debita parti ora-
tionis conuenientia in genere,numero , casu,
vel persona.Et hec triplex est , substantiui &
adiectiui,relatiui & antecedentis,nominatiui
& verbi;& ita consono ore traduntur gr-
maticis tria illa fundamta de concordantia,
gux inuiolabihter seruanda sunt,nisi ratione,
velautoritate excusari illud possit.Primum.
Substantiu & adiectiu in tribus cueniunt,
in genere, numero,& casaSecundum. Relati
u & antecedens in tribus eti,in genere, nu-
mero,& persona.Terti.Nominatiuus & ver
bum in duobus,in numero,& perlona.Et auo
niam sunt cplures automates ctra illaun
damenta,in quibus adicctiuum non conuenit
c (ubstantiuo in genere,vel numero, vel ca-:
su:nec relatiu cum antecedte in numero &
genere:nec verbum c nominatiuo in nume
ro & persona;ateramus aliquas,& videamus
qua
 Annqtationes. y
qua ratione excusentur, vt sciaturquid sit
ad consimiles dicendum.Et prim de subst-
tiuo & adiectiuo proferamus exempla.Vergi
lius.Pars arduus altis pulueruletus equis. ldc.
Triste lupus stabulis.ldem.dulce satis humor.
Cicero.Mors omnium extremum. Idem in tu
culanis questionibus.Malum mihimors vide
tur.Ouidius.Turpeiacensmulier multo ma-
defacta Lieo:& alia id genus.Ennius . In are
fulua.Petrus duTyllab.Pro cuius declaratio-
ne aduerte,adiectmum diflentire substatiuo
-in genere,vno horum modorum.Prim, qu
do adiectiuum refertur ad significatum,& n
ad vocem.vt Pars arduus.Secund,qudo re
fertur ad vocem,& non ad significat.vt Pe-
trus diTyIlabum.Terti,qudo adiectiuca-
pitur substantiuatum in genere neutro.vtTri
stc lupus.Dulce satis humor. Mors malnm.S
fus enimest.triste.i.restristis.dulce.i.res dul-
cis.mal.i.res mala.Quart, veter autorita
te.Vt are fulua. Excutur , quia apud illos
ar generis fuit dubij : sed non ita loquemur:
Quia nc ar sol est generis maculini:& est
oratio prohibitiua . Id aute non omittendum
hoc in oco,si adiectiu collocatnr inter duo
substantiua diuersi generis, sequenti tribui de
bere
 Antonij poli
bere,Cti si illis duobus postponatur.vt cemi
na imperiosum animal.vel fcemina animal im
perioum.Aqua suauissimus potus , vel potus
suauiflimus.t si participai sit verbi recipro-
ci,vel vocatiui,antecedti cfentiet.vt Xeno
ph dictus Attica musa.verb est fact caro.
Qud fl posponatur illis duobus, mod prio
ri,mod posteriori consentit.de pnmo lusti.
Semiramis sex mendia puer credita est.Lmi
us.lib.vj.iij.decadis.Ludiq; ob dedicationem
eius facti:quos primos scenicos fuisse,Valeri-
us Antias est autor,Megalesia appellatos. De
ij.id lib.j.Gens vniuerfa Veneti appellati.Ci
cero de diuinatione.ij.Non omnis error stul-
titia est dicenda. Vnde no malc legitur in eu
gelio sic,& verb caro factum est.Et alibi,Vt
atgustauit Architriclinus aqu vin fact.
In alijs autc no reciprocis id loc non habet:
sed si participiu inter duo ponitur,fequti,sin
illis postponitur , posteriori datur . Non e-
nim auderem dicere.Asinus est contptus ani
mal.Necpruina est ros congelataied contem
ptum animal, et ros congelatus. quia expl
non fuccurrit. Dissentit eti adiectiuum sub'
stantiuo nnunquam in numero.Terentius in
Eunucho.Nescio quidprofect absente no-
 Annotationes. 4
bis turbatum est domi . Ad quod duplicites
rcpdt grmatici.Vno modo,qud antiqui
tus (vt inquit Donatus)abente,era t prxposi-
tio,vt clam, & sic eti prante. Alio modo,
cjud prxsente & absente erant monoptotx
inrlexionis:& hoc melius,qu quod tertio ad
dit Donatus dicens,qud intelligitur me.Mi-
tum est enim in tam frequti illo vsu apud an
ttquoi nunqu ab aliquo expressum fuie il-
lud me,vel te,quod Donatus dicit: vt in ex-
plis qu<e ad hoc aftertur,licet videre. Diflen
tic etiam in his. Magna pars vulnerati . Vtraq;
formosx me iudice sunt venerdx.Ego & tu
docti.Maritus & vxor casta.Sedad has auto
ritates & consimiles diced est eri per gu
ram synthesim,aut conception,aut zeugma.
Vbi aduerte,qud in conceptione , si res sunt
inanimatx,adiectiu, siue relatiu pluralis nu
meri neutrum erit.Ira &furor graui viro sunt
sugienda.Nonaria & ludus studiosis sunt per
niciosa.Virga tua & baculus tuus,ipsa me con
solata sunt.Si ver res sunt animate,adicctiu
singulare .ppiori respondebit . vt Maritus &
vxor contumeliosa rixantur.Qud si adiecti
uum plurale fuerit, digniori iubsttiuo relp
debit per yilepsim.vt Mari tus & vxor casti
B viuunt.
 Antonijpoli
viuunt.Est nonnqua & discordantia in cau
inter adicctiu & iubstantiu:vt in autorita-
tibus quas affert Anto.in commentarijs, quas
sunt.Solius enim mepeccat corrigin po-
test.Ex tuo ipsius animo cieur aperis.Di-
co mea vnius opera.R.P.kberat. Qux excu-
santur hac rations Quod genitiui i, solius,
vnius,ipsius,refertur ad genitiuos antiquos,
tnis,tis,sis,qui ab vsu receflerunt: in quor lo
c substituta sunt p olcfliua,mcus, tuus, suus,
idemq; significatif,quod mis,tis,sis; itaq; vo
ce sunt adiectiua, sed significatione subnanti
ua:& pto illis ponuntur.Scd de hoc copiosi-
us,cm de impersonalibus agemus. Hic tam
aduerte,hos genitiuos plurales nostr & ve-
stn,in vsu n esse,nisi ad significd partitio
nc:&ita n illis vtimur,nisi in hoc significatu
licet Cice. aliqudo c hoc genitiuo omni,
illis genitiuis primitiuis vtatur, vt inuenies in
eius orationibus.Potest aho modo adiectiu
substantiuo in casu dissentire, vt in hac au-
toritate Horatij.Quis non malarum, quas a-
mor habet curas obliuiscitur . En hic mala
rum in genitiuo, & curas in accusatiuo. cuius
similis est hxc . Quas ad me misti literas,iu-
cundx suerunt . Sed ad hoc respondendum
 Annotationes. y
est^egulamintelligi, quando adiectiuum &
substtiuum reguntur ab eodem verbo;quod
non contingere in illis clarum est.Aut dicefe
poTumus ibi positum cafum pro cafu per re-
gulam ilIam oratoriam , Quando relatiuum
prxponitur antecedentyn eodem cafu loc-
tur.vtsit curas,pro curarum.Aut intelligitur
ubstantiuum,c.Malarum curarum,quas cu
ras amor habet.et eodem modo tesponderi
oportet ad consimiles.
^DedicordtiaRelatiui & Antecedtis.
Eperitur etiam relatiuum sxpe
non csentire cum anteceden
te in genere & numero : quod
de relatiuo substantif, & non
accidetis intelligi debet. Quia
relatiuum accidentis semper consentit cum
substtiuo sequenti:licet Horatius dixerit,in
citat me pectus,& mmx putres , equina qua
les vbera:sed non est imitdus.Si substantiu
nonsequitur,scmper conuenit cum prxced
ti:vt misi ad te libros mendosos, quales mihi
dederas.Etdiscordtiarelatiui & anteceden
tis his modis eri poteft. Primo , quando qui
qux quod ponitur in ter duo ubstantiua : v-
triq;enimillorumpostetreferri,siue sint am
B r bo
 Antonij Poli
bo appellatiua,fiue vnum proprium, alterum
appelatiu.De proprio & appellatiuo:vt Se
mini tuo qui eft Chriftus. Salluftius . Eft lo
cus in carcere,quod Tullianum appellatur.in
quibus relatiu c cordat c proprio, fed po
teft ccordare eti cum appellatiuo: Cicero.
Propius terra louis ftella fertur,qu dicitur
Phat.Pomponius.Abeo ilumine quod Sa
liam vocit.Liums.U.vj.inj.decadis. Herculicj
facrifici fecit in eo loco,qu Pyr appelJt.
Curtius libro.iij.Darius ad eum locum, quem
Amanicas Pylas voct,peruenit.Et alijs in lo
cis:fed clegtius c proprio cfentit . Exepla
vbi ambo funt appellatiua. Animal quod di
citur homo ,vel qui dicitur homo. Cicero.
Animal plenum rationis & confibj,quem vo
camus hominem.idem.Homines tuentur illa
globum,qui terra dicitur.Secdo modo, qu
co relatiuum refertur ad fignificatum, vel ad
rem,& non ad vocem.vt Boethius. Nihil im-
becihus homine,quos morfus mufcular ene
cant.Tertius.Omnes laudare fortunas meas,
qui habere gnat tali ingenio prxditum.Id.
Si quiqul eft , qui placere le ftudeat bonis q
plunmis,in his pota &c in pnma, quos. re
fertur ad lgniflcat antecedens : quia homo
 Annotationes. g
in fingulri fignificat omnes homines indefi-
nit.Iri fecda,eft difcordtia in genere & n
mero ea ratione,quam fupra attulimus : quia
qui,n ad voce,meas,refpicit,fed ad fignifica
tum j> quo capitunquia pro,mis. fie etiam in
his,dij leni pdt,qui me perdidit.vbi eft fce-
lus,quime perdidicln vltima,his, ad quifqu
retulit,quod ad plures pertinet.Tertio , qu-
do relatiu refertur ad vocem, feu anteceds
capitur materialiter.vt Prfterqu ego quod
eft prime,petrus quod eft diftylab: & in li-
teris facris.Inuenimus meffia,quod interpre-
tatur chriftus.Tu vocaberis cephas,quod eft
petrus : qa dicb'o fumpta materialiter eft neu
tri generis. Quart,quando relatiu capitur
fubftantiu,aut refert aliqu oration: vt Sal
lufti.Repudiabat feruitia , cuius ad eu magna
copia venerat.Cuius,pro cuius rei dixit.Ter
tius.Quis haberet falem,quod in te eft. Cice
ro. Qui virtuteprxditus eft,fuis bonis conte
tus eft,quod eft diuitiar opus . Quia in pri-
ma,quod,refet quis haberet falem:in fecda,
fuis bonis contetus eft. Quinto modo, quan-
do in relatiuo fubintelligitur aliquod fubft
tiuu,vel additur ipfi relatiuo . Quemadmodu
apud TertiEunuch dixti velle te, quia fo
} l*
 Antonij Poli
x vtuntur his regine.Vbi his,n refert eunu-
ch teste Donato,sed intelligitur his delicijs,
vel his eunuchis.Sic eti apud Sallust.in Cati
linario . Sed ante item pauci ciurauere co-
tra.R.P.in quibus Catilinafuit,de qua q veris
sim potero , dic.vbi videtur collocari rela
tiuum sine antecedente:ed dicimus intelligi
de qua.s.coniuratione.De secdo.Verg. Cele
resq; sagttas corripuit,qux tela gerebat A-
chates.Vltim , antiquorum autoritate:vt a-
pud Ennium.Quis tu es mulier qui me insue
to nomine nuncupasti. Excusatur ,qud qui,
apudantiquos fuitgeneris masculini Scfcemi
nin.Sed nunc non sic loquemur.
^[De discordantia Nominatiui & Verbi.
Issentit & verbum nominatiuo non
rar in numero & persona.vt Pars in
frusta secant,Pars homin validi tur-
tes & mem'a scadunt. Aperite aliquis . Remo
eum fratre Quirinus iura dabunt . E go & tu
legimus,tu & Iones auditis.ego & tu & Cic.
cribit,& sic de alijs.Sed permittuntur hi mo
di Ioqudi,aut per ynthesim:quia secant, sc
dunt,aperite,csentiunt c significatu , & n5
c5 voce. Aut per syllepsim:quiafit cSceptio
numeri & petson in illisjaut j? zeugma,vt in
vlti
 Annotationss. 7
vltima, in qua verb scribit,vicinioti resp-
det, Atq; hic hoc adnot-atum vo!umus,in quo
multi reclamant,tam quidn enscrim,testa-
t relinqu:no placere quod Depauterius,&
c eo cplures docuere,ac doct,-dici Proto
zeugma,quia verb,vel adiectiu ponitur in
principio,vt Rebot sylu & magnus Olym
pus. Carus est panis & vinum. Mesozcugma,
c in medio;vt panis est carus,& vin. Caper
tibisaluus, & hcedi. Mediocres potas nemo
nouit,bonos pauci.Hypozeugma,qudo in fi
ne.vt panis ,& vin est car.Ego, & tu,& Ci.
scribit. Ego at aliter sentio.N siue in princi
pio,siue in medio,fiue in fine clausul , dmo
d in prima clausula ponatur adiectiuum,vel
verb,Protozeugma appelld cseo. At si
ue in princpiO,siue in medio,siue in fine vlti-
ni clausule ponatur, Hypozeugma dicedum
arbitror. Qud si in aiqua ex intermedijs,Me
zeugma erit.No enim ad ferie diction re-
spicied est,sed clausular5,sensimue:sitne pri
ma clausula,an vltima,in qua verb,vel adie
ctiu ponatur, aut aliqua ex intermedijs, q<?
ex definitione Zeuo;matis plan est, si recte
intelligatur.Zeugma nq; est vnius verbi,vel
adiectiui ad diuersas clausulas facta reditio.
B 4 Sic<jg .
 Antonii poli
Sicintelligt Nebn. explans species Zeu-
gmatis.Huius figure couersio tribus lotis po
ni potebaut enim ponitur vn verb,ad q<?
sequtes sensus cfertur.vt vicit pudore libi
do,timoraudacia,rationc ametia. Aut c in
medio sensu loco positum repetitur.vtTro
iugena interpres diu,qui numina Phcebi,qui
tripodas clarij,lauros,qui sidera sentis , & vo
Iucrlnguas,& prepetis omina penne. Setis
enim verb t primis,qum vltimis iungitur.
ob id Mesozeugma.i.zeugma medio nomi-
natur.Aut c vno verbo sensus clauduntur:
quale illud . Nihil vrbis vigili? , nihil timor
populi,nihil census bonor,nihil hic muni
tiffimus senatus habdi locus,nihil hor ora
vultusq; mouert.omnes sensus superiores co
dusitvno verbo.&inde hypozeugma dicitur
i.Zeugma ab inferiori.Hec docte Neb.eadq;
sentit Calepinus, quibus apertifm docent
Protozeugma dici,c ad vn verb, vel adie
ctiu sequtes clausul cferuntur. Mesozeu-
gma ver,;in medio ensu posit t primis
qu vltimis (gitur.Quaren cced, vt isti,
inhis & fmilibus Mesozeugma ee ,sedPro
tozeugma.Caper tibi saluus,&hcedi,clinia fer
u misit,& ego nostr Syr.Cm verb, vel
adie"
 Annotationcs. g
adiectiu ad null,senlum. vel clausul pced
t cferatur,sed ttu ad sequent. Nec video
cur istiCquod est sen(u,autclausular)refert
ad loca, vel si tus dichon,cm nulla ratio ha
beatur in oratie situs ear. No enim licet sic
dic,Libros elegtiffimos legit insitutor no-
ster,vnquam insttutor dicetur apposita , sed
suppositu.H autem,Benedicite aqu omnes,
qu super celos sunt.In atrijs tuis Ierusal,Ie-
rusal,qu dicatur,vt ciuitas.et Danai,q pa
rt atridis,quprim arma sumite:n poflunt
excusari,nisi dicamus c Dona. fieri fol cecis-
m per j?onas,{unt,p estis,dificaturp edi
caris,partp paretis:nec est difcordantia in
his(vt ego entio)inter relatiu & anteceds
in persona:qcF multi credidert.Nqu' enim
relatiu diflentit in persona suo antecedti,
cdm sit indiftertis perfon:& posito antece
denti,statim eiusd personx eftciatur , cuii
est anteceds. Quare satis esset dicere,Relati-
u & anteceds csentiut in genere & mime
rp.Sed addunt grmatict in persona, ad pue-
rorum eruditione.Est ergo discordtia inter
nominatiu & verb in illa cstructione: qc
sic deducitur.Quia si viti est iftter illudrela
tiu & anteceds,muta relatiu,vt sit secde
B s personx
 Antonij Poli
perfone cu antecedent* :quo mutato,adhuc re
manet id viti:ergo n erat viti in relatiuo
relatiu enim femp eft eiufde perfon , cuius
anteceds(vt diximus)erat igitur improprie
ts nter nominatiu & verb.Na fi emendes
verbu fie, Qug fuper cxlos eftis, cgrua erit
oratio:nobis tam non licet fit lo qui.
Deregimine.
Ijra&ij] Vnc de altero accidenti conlruftio
BggSBj nis, hc eft deregimine auri,often
' damus prius , quid fit regere , & regi.
Item an omnes partes orationis regant,& re-
gantur^vtcfarius hxc materia intelligatur.
Dicimus itaq; regere apudGrammaticos ni
hil aliud eff, quam dictionem diioni impe
rare, vt fit in tali loco. Et fumptum eft hoc
Regibus,vel his qui alios regunt,& eisimpe-
rant,vt fint hic,vel illic:faciantue hoc,vel il-
lud: ficut legimus de Centurioneillo Euange
lico. Nam & ego homo fiim fub poteftate c
ftitutus,habens fub me milites : & dico huic,
vade,& vadit:& alio veni, & venit: & feruo
meo,fac hoc,& facit.Vnde eodem modo dici
mus in Grmatica,qud vna diio regit ali,
quando imperat illi,vt fit in tali loco, vt put
in hoc, vel lo cafu, modo, vel tempore, aut
 Annotationes. 9
quonam alio modo ordinata propter ill di-
v ction. Non dico in tali casu , vt nnulli,quia
(vt ego sentio) non solum dictiones qux per
casus declinantur,reguntur;sed & verbum,&
alix partes orationis prxter interiectinem,
qux regit,& non regitur, vt apparebit.Ex his
deducimus omnes partes orationis regere, &
regi;qud regant,facil ostendemus.Prim,q>
nomen,verb5,participium,prxpositio, & in-
ten'ectio regant,nullus non fatetur. Qud au
tem pronomen,aduerbium, & coniunctio: in
his probatur,id pecuniarum, vbiq; terrarum,
ego venio vt Iegam. In prioribus clarum est,
in vltima sic deducimus. Quia illa coniunctio '
vt, imperat illi verbo legam , vt fit prxfentis
temporis ubictiui:habet enim illa & piPQg^
declaratiua: tal natur , qfOTlctim^raceat
prxsens, aut futurum indicatiui, exigunt tem-
pus presens biunctiui:cm ver aliquod de
prxteritis , sequi debet prxteritum imperfe-
ct subiunctiui. Quare non posses dicere,ego
venio vt legerem. Imperat ergo illi verbo,vt
t prxntis tporis, & ita regit illud illa con
iuncti?Qud aute regantur omnes preter in M
teriectionem,patet. Nam regi aliam diction
4b alia(vt inquit Anton,)nihil aliud est,qum
dictio
 AntonijPoli
dictionem esse appendicem alicus,vtin or-
dine cstructionis aliquid signihcecSed quia
hoc no n iufficit,addamus (propter ciunctio
nem,qu non significat,sed consignificat)hc
particulam conlgnircet, vt sit denitio hc,
esse appendicem illius, vt in ordine constru
ctions aliquid signifies, vel csignificet. Est
enim signihcare,nostrx pottix aliquam rcm
reprxsentare: vt hxc dictio Petrus:quia ea au
dita statim repra:sentatur nobis res, quam si'
gnicat,hoc est Pedro. Consignificare,est of
ncium clausulx demonstrace. vt hxc coniun-
ctio quanquin aduersatiua, qu c responsi-
ua tamen,ostendit orationem equentem ad-
uersari,& contraria esse prxcedenti,& ctr:
vt quanqu sta* est,ego tamen frgeo.Qud
^T^oWlrnf*16!W*qu<e dictio ab alia regatur,
clarius accipe.Illa dictio regitur ab alia , qua
sublata non manet illa in ordine constructio-
nis,seu significationis.Vt co amatum, sublato
eo, non manet amatunuregitur ergo amatum
ab illo verbo eo:vel est dictionem dictione
imperari, vt sit in tali loco ; & in idem redit.
, Reguntur ergo omnes partes orations : quia
int,vel possunt esse appendices,vt in ordine
constructienis aliquid gnificent, vel consi
gnifi-
 Annotationes. ro
gnificent.Ac de nomine,pronomme,& parti-
cipio,nullus ambigit.Qud verbum regatur,
inexemplo illo luperiori de supino probat
est:& etiam in hoc(vt supra diximus) Ego ve
nio vt legam : est enim appedix illud verbum
legam:nam si tollas vt,non manebit lega:sic,
venio legam. Et etiam imperatur ab illa con-
iunctione,vtsitpr*ientis temporis.Et eisdem
modis potest probari prapositionem,aduer-
bium,& coniunctionem regi : interiectio au-
tem non regitur,quia absq; hoc qud depen-
deat ab alia , dicere possumus , Hei mihi , vel
hei tantum:sed solm regit.Illud aute non est
prctereund hoc in loco,idem esse in hacma
teria regere,desiderare,postulare,exigere,i
gi,deeriure, & id genus alia:Jicet aliquifriuo
lam quandam differenti faciant . Nihil enim
refert,hoc vel illo modo loquaris.
^fVerba partim sunt peronalia, &c.
V*m ergo omnes partes orationis re-
gt,in hoc quarto hbro agit autor de
earum constructione . Atq; imprimis
quos casus verbum regat, ostendit:initium fa
ciens verbi diuisione dicens , Verba partim
unt personalia,&cvEt ita in hxc duo genera
rerbum dudit.Vnde siinterrogatus fueris de
ali-
 Antonij Poli
aliquo verbo,quaIe verbuni sifcPrim respo-
leri oportet, est personale, vel impersonale.
Deinde subdit denition verbi perionalis,
qu nobis est explicanda imprimis,& dein-
ceps constructio illius, poste ver de imper
sonali agemus. Sed definitio verbi personalis
sic optim explicabitur , si prius ostendamus,
qmd sit persona , & quod ofticium habeat in
oratione,propter quam verbum dicitur per
sonale. Quod conducet nobis etiam ad cogni
tion verbi impersonalis.Quare est aduerten
dum,personam(reIictis alijs significationibus,
quE nilul ad prxsent rationem attinent) tri-
pliciter a Grammaticis accipi . Vno modo ac
cipitur Iargiflm ; & est interuentor, qui va
riat sermonem ; & est triplex. Qui loquitur;
est primx personx, Ad quem Ioquimur,est se
cundx. De quo loquimur, erit tertix : & hoc
modo in omnibus casibus & verbis , tam im-
personalibus,qum personalibus hc persona
reperitur. Non ergo hac dicitur verbum per
sonale,vt cuiuis notum est. Secundo modo ca
pitur strictius, & est vox semper fixa & deter
minata alicui certx personx. Et hoc modo in
solis pronominibus & verbis reperitun quia
ego semper est prim person,tu seconds.Sic
 Annotationes. ii
& in verbis,amo semper est primx,amas secn
dx,amat tertiansed nec hac dicetur verb pet
sonale , quia yerba impersonalia non huius-
modi persona carent.Pudet nan<j,vox est de-
terminata alicui personx eadem ratione, qua
amo,& amas,vt videbitur, quado agemus de
imperonalibus . Ide tertio modo capitur
strictiffim , & est quidam mutuus consensus
nominatiui & verbi in persona:nam persona:
cuius est nominatiuus, eiusdem & verbum sit
oportet,& contr.Et semper quod talis con
sensus mutuus nominatiui c verbo adest ex-
preTus,vei subintellectus,verbum dicitur per
bnale:vt ego amo,tu amas,incommod acci
dit mihi;& hic csensus est nominatiui & ver
bi,non autem obliquor.Et hac persona dici
tur verbum personale, quod nullus fanx men
tis negabit.Et hoc est quod dicunt Gramma-
tici,verbum personale est,quod habet nume
ros & personas . Quod ego sic interpreter,
hoc est,habet conlensum numeror & perso
nar. Vnde quia verba impersonalia hc per
sonam non habent (vt poste videbitur) im
personalia dicuntur. Non ab re petet aliquis,
quare magis perfonalia,qum numeralia dic
tur, cm consensus ille eodem modo sit & nu
m eri,
 Antonij Poli
meri,sicut & peronx.Sed in promptu est ra-
tio.Nam tes denominatur ab accidenti nobi-
liorucumq; persona nobilius accidens sit ver
bi,qu numerus,merito perlonalia, & n nu-
meralia dicta fuerunt. Non defunt qui Anto-
nium calnientur,e qud dixerit, verba par
tim sunt personalia , partim imperionalia,
dicat Aulus Gellius no rect dici, partim ho
mines,sed partim hominum:quibus relpondi
mus,aiter dici partim homines, aliter homi-
nes partim,qudo generalitas precedit.Sic<$
locutus est.Anto.Vt Cicero.iij.lib. ad Heren-
nium. Nunc quoniam olet accidere, vt ima
gines partim firmx Sc ad mouendum idonex
lint,partim imbecilles & infirmx.
Perlonalia rursus,&c.
[ Iuidit nunc perlonaliain quinq; gene
ras docet eorum constructionem:&
^phmm verbi actiui, prxponens iiiius
definitionem . Pro cuius & aliar definition
intellectu est aduertdum, qud in omni defi
nitione debet poni aliquid loco generis,& lo
co difterentix. Quare loco genens in hac,&
alijs his definitionibus ponitur antecedens il
lius relatiui,quod est verbum : alix particulx
loco differentix ponuntur. Et pnmum qud
del-
 Arinotationes. xi
dfinit in.o.ad difterentiam passnu,deponen-
tis, & cmunis, qu non desinuntin.o. habet
pafliu in.or.dicitur propter neutr,tjuod no
habet pafliuum in.or.Exigit nominatiuum in
periona agenti, & accuiatiuuni in persona pa
tienti : hoc totum proprium est verbi actiui,
quoniam omnia emper accusatiuum deside-
rant in periona paticti,& nominatiu in per
sona agenti,alia ver non semper.Ide n est
proprium neutri,deponentis,& communis,vt
aliqui minus rect docent. Aduerte tam en, q>
hxc definitio non omnia verba actiua cpre-
hendit(vtidem Aut.dicit)sed pleraq;:nam vo
lo,facio,n habet pafliuum in or.im funt ali
qua,qunec desinunt in.o.nec habent pafliu
in.or.vt odi,noui.Datur ergo non de omni-
bus,sed pro maiori parte:& de integris , non
autem de defectiuis,qualia iila funt. Aliqui di
cunt,qud datur de omnibus, & sic est intel-
ligenda.Quod definit in.o.habet , vel habuit
pafluum in.or.quia omnia verba actiua oiim
cesiuerunt in.o.Sc habuerunt paiiuum in.or.
quod difficile esset de omnibus probare,licet
in aliqbus reperiatur . Ideoq; vt expolmmus,
secundum autorem intelligatur . Nec illud te
moueat,qud quidam verius philosophtes,
C qui
 Antonij Poli
qum de Grammaticaprxceptatradente,di
cunt eile multa verb actiua, aux habeant no
mmatiauni in persona patieni, & accuatiuu
in persona agenti. Vcluti siquis percutit te vir
ga,dicimus,tu frangis virg,vel dabis peenas,
quia tu passurus es peenas: sic ego video Iapi-
dem,quia lapis me mouet ad videndunudict
(si dijs p lacet lapid em esl'e personam agent,
& alia Grammatico sermone indigna. Quare
audi Grammatici quid intelligant per perso
nam agent:dicunusq;,qud ea res qux exer
cet actum verbi,dicitur efle persona agens:vt
inillis exemplis potis: quis frangit virgam
quis dabit pcenastu : ergo tu eris persona a-
gens:& in alio,quis videt lapidem '. ego:ergo
ego sum persona agens,sic etiam in hac, fanu
loquatur.
% Prima species.
Vnc ad constructionem quam habt
hic verba parte posteriori proce-
damus,qux varia est,proindeq; varia:
sunt species, siue ordines, feu formx,vel clas
ses verborum.Et quia sex modis diuersis repe
riuntur constructa, inde fit,vt sex sint verbo-
rum actiuorum species . Atq; in hac specic ni
hil occurrit annotatione dignum , nisi qnd
si
 Anrtotationes. j
i hxc verba construuntur cum casibus aliar
(vt sic dixerim specierum) erTiciuntur eius, cu
tus casum propri admiserinr. At si verba alia
rum formar nullum casum regunt prxter ac
cusatiuum,huius censendasunt.Quod intell-
gend est de illis casibus, quos regunt ex pro
pria constructione: nam si recipiunt aliquem
casum ex constructione quapiam generali,vt
ex vi instrumenti,aut temporis,aut precij,vel
attributionis, propter illum non variatur spe
cies: vt mal sentit Manutius, & multi cum eo
snultiplicantes species propter huiusmodi c5
structiones.
^[ Secunda species.
D hanc speciem referuntur verba im
plendi,qux cm denotatur generali-
I tas,ablatium poscunt cum prxpositio
. ne de. vt Impleui nauem de omni genere fru-
menti, & apdtbecam de varia natura vinor.
Martialis . Hos nisi deflaua loculos implere
moneta,non licet.Accusandi,vt arguo,postu
Io,insitrulo : verba damnandi,excusandi,ab-
oluendi,Iaudandi:& verba precium signie
tia,que alter um casum proprium non regunt,
qum precium significtem, de quibusstatiin
dicemuj. Interim notabis accuso,srequentins
.. a Ci cstrui
 AntonijPoli
cftrui cum prepofitione,c regit ablatiuum.
Cic. Vt me de epiftolarum negligentia pofiis
accufare.l dem. Prxfertim cum in quo accufa-
bar,culpa vacarem.Idcm pro domo fua.Necp
citatus,neq; accufatus deeius capite.Sine pr
pofitione . AEmilius probus . Accufatus hoc
crimine . Dicimus ctiam accufo te iudici, vel
apud iudicem , vel coram iudice:& eodem
modo aba verba accufandi conftrui poflunt.
Iungitur etiam accufatiuo tantm. Cicero de
oratore . Nam qud inertam accufas ado-
lefcentuli. Incuo cum genitiuo etiam con-
ftritur,contra Anton.fed raro. Plautus. Qo
alterum incufat probri.Corne.Tacitus.Pifo in
cufat Germanien Lupux & auaritix.li.ij.8c.xij.
Agrippina NarcTum incufat cupidinis . Ar-
guo melius genitiuo , quam ablatiuo igitur.
CicSi quifquam furti argut. In facris literis.
Certmendacij nos arguere ri poterit.Plau-
tus.Qui me mifer arguit ftupri.Dicimus eti
arguo te in peccato , & arguo peccat tu um.
Damno cu ablatiuo & prxpoltione etiam re
peritur.Cice. Qui de pecunijs repetundis da-
mnatus fit . Cdemno eandem conftruchon
habet.Hoc autem non eft prxtereund, Hac
verba non admitiere h%c nomina in geniti
uo,
 Annotationes. 14
uo,Vter,alteruter,neuter,vterq;,ambo,alius;
fed in ablatiuo.Vt accufae hunc furti, an fa-
crilegij, an de altero?vtro<$,an neutro?ambo
bus,an alio?non alterius,vtriuiq^neutriufque,
amborum, alius:quibus fortaile hxc acccdt,
nullus,offlnis,& fuperlatiua. vt acculafne hc
furti,an facrilegij, an incefti, an de omnibus,
annullo,anmaximo es ijs? Matamorus ex au-
toritate Vailx dicit verba laudandi non etfe
referenda ad hanc ipeciem , cotra Niniuitam,
negatq; diet poTe laudo te virtutis,aut virtu-
te:fed Niniuita hanc conftruione fulcit his
autontatibus.Hierony. Laudauit villicum ini
quitatis.Iuftinianusin de legit.aug.fuc.Lauda
mus prxtores fax humanitatis. Sil.lib.j. felix
heu nemorum,& vite laudandus opacx.Idem
lib.iiij. Laudabant lethi iuuenem. Idem lib.v.
Laudande laborum quifquis es.
Animaduertendum eft,qud verba
precium fignificantia.
9 Erba precium fignificantia, licet hu~
1 ius fint fpeciei , non tamen indifferen
' ter conftruuntur cum genitiuo,vel ab
latiuo: fed tantm cum ablatiuo:aun lus au-
tem genitiuis, quos autor notat conftrui pof-
funt.Quibus adde quanticun<$,xris,centuuls:
j licet
 Antonij Poli -
licetcum duobus posterioribus rar . Colu-
mella hbro tertio. Qux vulgus parui xris pof
e comparari putat . Marcus Varro in Satyra
de edulijs. Pictorem,quinorunt, nolunt eme-
re tnillibus centum , te qui nouit , nemo cen-
tullis. Vbialiquasuntnotanda:& primum,Hi
genitiui tanti, quanti , & reliqui nullum sub-
tantiuum in consortium admittunt , sed ip
substantiucapiuntur . Itaq; non licetdicere,
Tanti precij emi librum,& sic de cxteris : nii
in aliqua alia fignificatione sumantur : vt pu-
t , ex vi possessionis : sicut apud Terentium.
Videtur esse quantiuis precij . Secundum . Hi
genitiui possunt conuerti in ablatiuos cum
substantiuo. vt tanto , quanto, pluri , vel mi-
nori precio emi librum : prxter tantidem, &
quantidem, qux carent ablatiuo. Tertium.
Hi genitiui non mutari queunt in genitiuos
plurales : non enim rect dices , Tantorum,
quantorum , plurium emi. Quartum . Si post
genitiuos illos omparatiuos minoris, & plu
ris,recipiant ablatiuum,regetur comparati
fs illis,non verbo.Marcus Varro. Quos nu-
per cm mercator tanti emere vellet Lu.
Axio, minoris quadringentis denarijs datu-
rum negauit. Pluris & minoris regunt hos ab
 Annotationes. tf
latiuos, l<e,opinione,solito, dicto,squo,iu-
sto, vt pluris opinione, minoris solito emi li-
brum . Quintum . In hac prxceptione exce-
ptionem patiuntur tres regulx Grammatico
rum.Prima est,Exponens & expositum debet
esse eiusdem casus. qux hic dencit:quia n ex
ponendum fie er,Tanti,id est,tanti precij,sed
tanto precio.Pluris,id est,pluri precio. Rect
nanq; sic exponirur, Valla teste,quia plus ha-
betin singulari nonnunqum adiectiuinatu-
r.Secnda, Per cafum per que interrogamur,
respdere tenemur. Ad q<P hic n cstringi-
mur.N si interroges,quti emistirect relp
debo,Tto ptecio.Vel si per ablatiu interro
ges,potero pergenitiuu sic respdere,tti,vel
pluris ,aut minoris. Tertia, Coniunctio debet
consiniiles casus coniungere.Quod aliter hic
aliqudo euenit. Iuuenais . Balnca sexcentis,
vel pluris porticus, in qua gestetur. Et ego e-
mi Libr tti,vel minori precio.Et insuper est
notand,vltra genitiuos illos perores,hos
rect iungi verbis significantibus xstimatio-
n (n enim alijs puto) purimi, parui,pili,x-
qui,maximi,minimi,magni,mult!,nihih,nauci
boni,floci,decussisJctussis,& assis. Vergi.N
assis faciunt.Ppcius Ii.xihj. Tarpeia lege eau
C 4 t
 Antonij Poli
t eft,yt bo$ centuffis,ouis decuffis eftimare-
tur,& affis,led lus pofterioribus raro vtimur,
fed per ablatiuam fie loquimur. Afle re facio.
Ad hxc notabis,plurimo,paruo,multo,minj-
mo,magno,vih , & caro,eodtefte,aliqudo
pon in ablatiuo ablolut citra lubftantiuum:
quibus hxc adde,duplo,triplo,& fimilia:ma-
ximo,nimio,immfo,fecd alios.C.vij. epiC
Expediret venire quplurimo.Ter. Quid fa
cias ? nifi vt te redimas cj minimo: fi nequeas
paulo,at quti queas.Senec. Data magno efti
mas,accepta paruo. Vergi.Magno mercentur
Atridx.Non tamen calijs fie dices,quto vis
ccenare?fed quti, vel quto precio vis ccena
re ? Cum his cparatiuis,vilius,carius,melius,
peius,n per genitiu, vilioris,carioris,melio
ris,peioris:neq; p ablatiu,viliori,cariori,lo-
quimur:fed fic,emi carius,vilius,peius,melius
vt Laure.placet. C hoc nomine nihilum per
ablatiuum cu prxpofitione aliquando loqui
mur.Vt pronihilo duco.Perfius. Ten cirrato
r cent diata fuifle,pro nihilo pendas.Prx
tere notand eft,Hoc verb valeo,es,fi pre-
ci figniflcat,eand conftruion habet,qu
diximus habere alia, nifi q> aliqudo didio fi
gnifcs precia poni tur in aecufatiuo. vt Var.
 Annotationes. ig
primo de lingua Latina.Denarij,q> denos ris
valebt,quinarij, q> quinos. Vltim notand,
hc preception debere intelliginmod de
vrbis preci significtibus,sed de quibuscq;
alijs, quor actus n fit sine precio: vt doceo,
ago,loco,& csimilibus. Tertia lpecies.
Ad hc ordin hxe verba refertun verba
dahdi,redddi,coparandi,vt assimulo,xquo,
ex quo,vltra ea qu autor ponit.In quibusno
tabis,q> xquo, & xquiparo, pro xqualis sum,
regt accusatiuu tant. vt, Hac in rc xquabo
te,aut eti superabo, i. xqualis ero.Ouid.vlti
mo transtormation. Deniq; vt exeplis ipsos
xquantibus vtar.Verg, Ne calamis sol xqui
paras,sed voce magiltrum, Secud significat
xqual facio: & cstruitur cum accusatiuo &
datiuo.Liuius.equtes e Romulo.Suetonius.
Vt fratri se,& opibus,& dignitate adxquaret.
a'quo dom solo.i.xqualem facio. Tertio ad-
mittt alterum accusatiuum c prxpositione.
vt, xquo virtutes meas ad tuas. Verba iubedi
& prohibedi:vt iubeophibeo,mdo,prxci-
pio. Vbi aduerte, q> dicjfhus iubeo tibi,vel te
legere.& iubeo tibi hc r:& aliqudo iubeo
te aliquid.Ci. ad Serui.S.n qui te aliquid in
ber.S iubeo te,Sallu.Alios iubere.C.in Ant.
C s Philip.
 Antonij Poli
Philip.ij.Cxsar ostdisset se,priusqu '.pficilce
retur,DolobelI consulem esse iussurum.Li-
uius iib. j. Cm populus regem iuliset.apud
Teren.Imo filin iubeo potius . & cjuod assert
Laurentius ex Quntiliano , Pater me iussit.
Etsi in his posterioribus potest subintelligi
insinitiuus. Iubeo & Impero pro eod sepe
accipiuntur.Sed dicimus Impero uih, & n
Iubeo mihi:testis est Laurentius.Mdo & pr
cipio fie differunt,eod teste: <J> mandare, est
cupiam aliquid gerendum & exequedum c-
mittere,vnde Quinti. Mdata tua fili peregi,
hoc est cmiffiones.Prxcipere , est magistro
rum,quod signiflcat doceo;& regit tune dati
uum tantm,& aliqudo accusatiuum.vtSer.
Sulp.ad Ciceronem.Sed potius qux alijs tute
prxcipere soles,ea tute tibibijce.Terentius
in Adelphis.Ben prxcepi semper qux potui
omnia.vnde prxceptor,prxceptum,& ptxce.
ptio.Ite verba nunciadi,declarandi: vtdico,
refero,alijs omissis,de quibus notabis,dico t
bi diem,significare, cftituo tpus. Item refe
ro tibi,vel in enatulic rem,significat expo-
nere:resero ad te,vel ad senatum, in consul-
tationem ducere.Item mittedi verba, vt mit-
to,scribo:qua: duplicem constructionem ad-
mittnt:
 Annotationes. ?7
mittt:dicimus enim,mitto tibi literas,vel ad
te;scribo tibi,vel ad te literas.Sed poetx ma
gis cum datiuo,oratores c accusatiuo. lt,p
mittendi, opponendi,cmodandi,cmitten-
di,& plurima verba attribuendi,qux non pos
sunt sub certa regula comprehendi.
<[f Quarta species,&c.
^Cm verba huius ordinis parte posterio
ri post accusatiuu principale alterum diuersa
significt exigant,dubitabit aliquis, vter eo
r sit magis principalis , & persona patiens.
quod hoc modo poterit dignosci. N accusa
tiuus ad que actus verbi dirigetur, erit perso
na patiens & magis principalis:hoc est,quem
docebimu,autrogabimus,vel induemus:q*
aut docebimus,rogabimus,vel petemus,erit
minus principalis.verbi gfa, yo enseno la gr
matica a mi discipulo.quia actus verbi dirigi-
tur ad discipul,ipse erit persona patis , gr
matica,accusatiuus minus principalis , & simi
liter in alijs.Hoc tam est ver semper,vbi ge
min accusatiu regt, vbi aut vn tt re-
gt,ille erit,quicq; fuerit^persona patis, &
erfit tue prim speciei.Huius ordinis sunt ver
ba docdi,rogdi,petdi, vestiedi, spoliandi,
calcedi & mondi,Estqj aduertd,q' ver
 Antontj poli
ba petdi,et rogdi duplicc habet cstructio
nc;n aut construtur c gemino accusatiuo
per hanc regulam,aut post accusatiuum eti
cum abktiuo & prxpositione ,,de, vel ex;
& tuncsunt sexte speciei,& accusatiuus prin
cipalis transit in ablatiuum,qui tune est cas
specialis. Vt peto te pecunias, peto te pecu
nias.Verba vestiedi,& spoliandi triplicem co
structionem habent:nam autreguntgeniin
accusatiuum per hc regul,aut post accusa
tiuum ablatiuum,& sunt quinte:aut datiuum,
& sunt certe: vt induo te vestem,vel veste:aut
induo tibi veste: sic eti spolidi,& calcedi.
Verba aut monendi eti geriitiuo iuncta re-
periuntur,& nonnqablatiuo cum pra?posi-
tione.Qm'ntilianus.Grmaticos fui oftcij c
monemus.Tuli.iiij.Epi.Putaui ea de re te esse
admonendum.Hoc verbum celo.as. huius or
dinis esse potest, por encubrir. Ouidi. Hoc te
clauimns vnum.potest iungi datiuo , vt celo
tibi hanc rem,& ablatiuo cum prxpositione
de.Cicero. vij.Epistolarum.Balbus noster me
de hoclibro celaut,cum his annumertur e-
rudio, exigo & consulo.Cicero ad At.lib.vij.
Nec te id con(ulam.Plau.Ibo,& consul hanc
re amicos.Statius.Et qms te leges,prgceptaq;
 Annotationes. 8
fortia belli efudijt genitrix.Cicero.j.de Iegi-
bus.Tc veritatem exigant.Sunt qui dict ver
ba vocatiua & qux reciprocantur , in paffiua
regere duos accusatiuos:q<F vix crediderim,
cum eandem r significent illi duo accusatiui,
aut id dicendum esset de multis alijs verbs&
casibus;vt careo te Petro , seruio tibi Ioanni.
^[Quinta Species.
N hac specie hoc primum occur-
rit notandum,huius ordinis ver-
ba ppsse recipere alterum ablati-
uum significtem instruraentum;
vt Ego priuo te vita gladio,ego dono te co-
rona tuis meritis.Vnde manifestiflim deduci
tur ablatiuum ill , quem hxc verba regunt,
esse proprium huius peciei,qucadmodm ge
nitiuus & ablatiuus est secundsc,&datiuus ter
tixxvne no potest dari alijs verbis ? vt ille se
cundus,qui regitur ex vi instrumti, que pos-
sunt recipere omnia verba:nec constituit pe
ciem,quia est constructio generalis , vt supr
diximus.Sub hxc notabis diligenter signilca
tionem & constructionem huius verbi afti-
cio.is.quod est frequentissimum,atq; elegan-
tissimum apud oratores: dummod rect eo
vtaris.Habetigitur signification iuxta abla
 Antonij Poli
tiuum,quem regit ex natura specieLvt Affi-
cio te muneribus,afticio teletia,afticio te mo
lestia,& consimih modo de alijs. Circa con-
frructionem ver,quia video aliquos sepe de
eipi,hxc accipe.Quando audieris Hispanum
dari p ago,vel do:vt yo te hago, vel doy pla
zer,enojos,vel benencios : persona qux daty
vel agit,est persona ags,& ponda in nomi
natiuo:& cui das,vel agis, est patiens : ideoeg
in accusatiuo collocatur : quod das , vel agis
in ablatiuo situatur,& sic fit per actiuam. At
si Hispanum datum fuerit per recipio : vt yo
recibo , vel tomo plazer , enojo, beneficios:
qui recipit est persona patiens,& quo reci-
pis,vel capis,agens erit. vt yo recibo plazer
de ti,ego afticior te voluptate. Et hoc mo
do fiet per pastuam,nisi volueris variare per
actiuam: & tc baud difticile est cognitu,quO
modo fieri debeat,per prxceptionem muta-
tionis verbi actiui in pafliuum inferius trad
dam.Hoc tamen notabis, qud quando per
sona ags est res inanimata,in hac specie tr
sic mehus in ablatiuum sine prxpositione , vt
tux literx me aftecerunt lxtitia,aftectus suhi
hetitia tuis litens.Et ,p tota specie hoc habe,
peronam patientem efl,ad quam dirigitur
actus
 Annotations.
actus verbi , qux fer semper est animata : vt
diximus in quarta,prxter in muto.as.
^Sextaspecies.
j^^^^^B Vod dicitur in hac specie c abla-
iw^il tIuo^c prxpositione, velab, sic
FCF^&i est'ntelligendum.Qud dictioni-
Brg^d.. bus incipientibus vocali,prxpo-
nimus ab,& non :& eti si inceperint ab Iris
consonantibus.i.r.l.vt ab ioue,ab re : nonnun
qu etiam si ab.s.n.d.c.sed rar.Cicero.Digni
. tatis aute tu nemo est,quin existimet habita
esse rationem ab senatu.Plinius.Ii.j.ca.ix.Rc-
medum ab natura repertum . & libro.xix. ca
pite.j.Viamq; sacra ab domo sua ,li.j. Vtrinq;
ab cprnibus positos . Dictionibus incipienti
bus consonantibus prxponemus . Poffunt
etiam hxe verba recipere aliquam aliam prx
positionem ablatiui,qu signifiet separatio-
nem:quoniam hxc verba scparationem deno
tant:vt de,,ex.vt Audio te,vel de te, vel ex
te grmatic.Reperitur eti hoc verbum pri
mi ordinis:vt Audio te,& est audire voce ait
cuius,vel alterius rei sonum. Audio,siue inau-
dio,pro obedio,neutrum secundi:vt audio ti
bi.Quando significat infamari,neutr quoej;
quinti ordinis.Hxc Ant.vt & reliqua,qux ad
 ! Antonij Poli
horum verborum diferencias attfnent,anno
tauit.Hoc tamen non pretereundem est : eri-
pio aliquando datiuo adhxrere : vt eripio ti
bi animam.Terentius.eripui c fidicin lenoni:
sic etiam reliqua aliquid auferentia.
%De verbis pafliuis.
Enitio verbi pafliui satis ab Ant.
explicatunquod autem in ea dici-
tur cum ablatiuo & prxpositione
vel ab:primm,de prepositionibus
illiseodemmodointellige,sicutin sexta lpe
cie verborum actiuorum mod exposuimus:
deinde qd dicitqr cum ablatiuo vel datiuo in
persona agenti,indifterter est intelligdum
de omnibus verbis , hac tamen exceptione,
Qud si verba fuerint tertij ordinis, non po-
nemus pcrsonam agentem in datiuo,vt fugia
mus amphi.nam si diceres, pecunix dantur ti
bi mmi,nesciremus,eTet ne tibi psona agens,
an mihi;si tamen datiuus specialis non expri
matur , tune rect ponetur in datiuo.vt apud
Terentium.Ei vnam ccenam dedi, qud si ite
rum mihi sit danda,actum let . Item si. verba
suntsextx peciei,& casuispeciali addis prx-
position ,aut ab:,ppter eand ration pont
tur psona agens in datiuo, aut variabimus p-
po
 Annotatones. xo
positionesillas ablatiui speciaiisin de,,vel
ex:& tune rect potent poni periona ags jn
ablatiuo c prepositione ,yel ab. vt grniati
ca auditur tibi nie,vel te ex me.Hoc at in
telligtur,vbi ambo lli ablatiui ft res anima
tx,n ( vnus esset res animata, aiter ver re
. inantma.ta,tc facile esset cognoscerepion
agent,& vtriq; poemus dare ,vel ab.vt tu
erep tus es me periculo. Aliqudo eti reci
pit person agent in accusatiuo c prxposi
< tione per. vt.C.pro domo sua. Quis meminis-
: et e ben de repu.merit,msi & ab impro- .
. bis expulsus esset,& per bonos restitutus. N5
possum hoc in loco non stomachari in Mat-
theBonfin, qui d vuk senttiam sua hac
. de re apud posteros testat relmquere, siian
. indicauit ignoranti/enticns in annotation]'
. bus,quas in Hor ati edidit, verba passiua no
construicablatiuo,neqjcdatiuo in perso
! na agentr.sed sigmrcari potius per ablatiun
ablation,& per da tiu acquisition em . Itaq;
cnm diamu(vt exemplis iQius vtar)lectio au
ditur me,Iiber emitur m e,signircat , qud
ego lego alijs lectione,& vendo Iibr , & ita
alij audmnt,& emunt.Cm vero lectio audi-
tur niihi,& liber emitur mihi , q<f alius legit
-D mihi
 AritonijPoli
niihi Iectione,& vendit mihi Iibr.Cuius ver
ba nelcio,an magis stomacho,an riu sot ex-
cipida:n ex illo cclude,nullesse petson
agt in verbts pafliuis:quia n abla tiuus,led
ncc datiuus,c penll ablatio,per hc acqui
, sitio ignin'cetur.Ex quo illud-eti cequitur
verba pafliua non pofle verti in voc actu,
cm caret persona agti.Nisi velit dicere ho
mo ille arguculus,datiu ili acquiltiu esse
person agt, quia acqsition signifi cat: q<F
aliter euenire autoritate mamfest est : admo
neriq; debuiiet hom o cxcus cxteros omne*
cxcitatis argus , illo Ouidi.cannine . Talibui
exigtio dictis mihi murmure vcrbis,ctera cS
chart dextra locuta mea est. Et paul infer
us. Ter mihi deposita est in sicc vestis arena.
Id sic ait li.j.trlormafio . Nc mihi qua to-
t Nereus circsonat orb,perdd est mor-
taie genus.Et fter.v.Pen simul visa est,dtle-
ctaq;,raptaq; diti.facit ad hoc Terctian. illui
lupra adduct, Ei vn ccen dedi, q> si itrum
mihi it dda,act siet:in quibus,& alijs mille
in locis nulla est acquisitio,& nisi ponatur da
tiuusj? ablatiuo,autor ssnsus n staret.quid
si per ablatiu in similicstructione n poflit
denotari ablatio ilaatqui ne r sine testimo
 Annotarfones; 1*
tiijs agamus,dicit Ou.iij.Met. Quantuq; & i|
lis abipsa Iunone excipitur.Vbi fi p ablatiua
ill velit denotare ablation Bonfms, nugas
egcrit.Faceflat igitur Bsinis noua & ridicula
ienttia,& veter grmaticor csensum tue
amur. ^[Eius complures sunt spccies.
WBgSj Vcm aimod ver ba actiua post accu-
ffiggj' satiu varios casus recipit, it & pas
Nfr^* fiua post ablaciu.Mutatacj; in paflu
eiud crt,cuus in actiua fuert. Pnma itaq;
species verbor paiuor est,qu post secd-
strutur c abltiuo & prpoltione ,vel ab
vel datiuo in persona agti.Secda, que post
- ablatuu e prepositione ,vel ab,vel datiun,
cstrutur c genitiuo, vel ablatiuo . Tertia,
qu post ablatiu cum prepoit ione ,vel ab
construtur c datiuo. Quarta u e post abla
tiuum c propofltions j vel ab, vel dariuum,
c accusatiuo construtur. Quinta^qux post
ablatiuum c prxpositione ,Vel ab,vel dati-
uum,cstrutur cum altero ablatiuo sine pre
positione.Sexta,qux post ablatium cum prs
positione ,vel ab,vel datiuum, construuntr
cum altero ablatiuo & prxpositiorie, eo mo
do quo supr cxpol uimus.
^[Sedarurnaduertcndum est. -
 AntonijPoI
Vmverbum aduu metamorpho
trsirc poffic in pafliu,non in
utile fuerit tradere modum huius
trmutationis;hunc igitur acci-
pe.Capta oratione actiua ,qu volamus con-
uerterctfrim iumemus personam patitem,
qu per actiuam est in accu(atiuo5& ponetuc
in nominatiuo, vt sit supposit verbi,si sit ver
bum modi exigentis nominatiuiudcinde con
uertemus verbum actiu in pafluum,seruato
semper eodem tepore & modo c concorda
tia nominatiui & verbi. Tune persona agens
situabitur in ablatiuo cn prxpositione , vel
tb,aut in datiuo: cteri casuS qotqtfue-
rint,cn quibus illud verb construetur,aut e-
tunt in oratione illa actiu,non mutabuntur.
Oratio aut palua ctrario modo cuerte-
tur in actiu:qcf facile tib erit,si sciueris c-
uertere actiuam in pafliu. S unt tatnen in hac
regula aliqua notda.Primum est, Si accusatt
nus huius >nominis reciproci sui,fucrit n o-
ratione actiua,n potest mutari in nominati-
u,quia eo casu caret,sed si aliquod aliud no-
men tuerit accusatiuus,quod eti careat nom*
natiuo,oro illo Iicebit ponere aliud ciusd si
gnificationis.vt AfferS tibi opc}auxili afl ere
tur
 Annotationes. zt
tur me tbi.Secund5,Si aliquod nome fueric
per apposition posit c persona agenti,vei
patienti,mutari dbet cum eid.vt Ego amo
Antonium vir bonum , Antonius vir bonus
amatur me.Verum est tam,q> in verbis paf
uis vocatmis regi parte posteriori in no-
minatiuo.vt Ego voco te Antonium,tu voca
ris antonius me,sed nihil minus per apposi
tions ponitur secd aljquos, huiusmodi ver
bo intercedente.Terti,wtiones imperati-
ui modi hoc modo cuertuntur,Petre audi le
ctionem,Petre lectio audiatur te, & non le
ctio audiatur petro : quia variaretur fensus
orationis.H aut sic per subiunctiu. Perr
doce me leHonc,ego docear te lectjoneni:
quia imperatiuus caret prima persona . Vnde
cstat,in his orationibus debere intelligi pro
nomen tu,quod est supposit illius vrbi.Pe-
tre autem regitur ab aduerbio ,expresso vel
subaudito.Vltim,Aliqudo subtrahirur pre
positio person agcnti,si est res inanimata.vt
Frigus coerahit membra,membra contrah-
tur frigore.DoIor capitis me vexat,vexor do
lore capitis.Notat autor in his verbis lubeo,
Persuadeo,Casum specialem,hocest datiuum
mutariinnominatiuum,&non personampa
. D j tien
 I
: Antonf) Poli
tient. vt Iubeo tibi ho;,tu iuberis me hoc.
Persuadeo tibi ista,tu persuaderis meista.
Sed illud n oportet, qudoquid hx oratio
nes paliux no sunt ab illis actiuis, sed ab his.
Persuadeo te hoc,iubeo te hoc,qux aliqudo
reperiun apud autores.de iubeo habes in ter
tia pecie actiuor , & de peruadeo testatur
Lau.quod vell,probasset. Dictmus etiam ab
his actiuis Persuadeotibi hoc,iubeo tibi hoc,
hoc perfuadetur me tibi , hoc iubetur me
tibi.Ciceroad Brut.Persuasum est adolesc
ti,& maxime per me.& in de lenectute , vt Id
Samnit^us ipsiq; Pyrrho persuadere . Et ab
his persuadeo te,iueo te,sunt hx ,tu perfua-
deris me,tu iuberis me.Est prxtere not-
dum,hxc ver^a mutuo,fcenero,deIecto,non
tnutari in paflu:dicimus enim in actiua , Mu
tuo ti^i nummos,scenero tir- i pecunias : at in
palua non dicimus,pecuni fnertur me
tir-i,nummi mutuantur me tiLi,sed tu fcen
raris me pecunias , tu mutuans me num-
mos:qux Deponentia sunt . Et eodem modo
hecres delectatme,egodeIcctor hacre.Sc
in actiua significant dare fcenori , vel mutuo,
in paliua ver accipere.Verum est tamen,q
fcneror,vcl facro;mutno,veI mutuor,pro
codem
 Annota tiones. ij ,
codem reperitur.Hierony.mus inEeclesiast.
Qui facit misericordi/ceneratur proximo.
Cicero.Vtbenefici liberale! q; si mus , non vt
exigamus gratiammeq; enim beneficium fce
neramur,id est fcenori damus.Quare Lauren
tius de vsu frequentiori loquitur.Notat pra:-
tere Ant.onstructionem huigs. verbi inter-
dico.is.qu clariori indiget annotatione, id-
eoq; aduerte,q> dicimus , interdico tibiaqua
& igni;& est frequens loquedi modus : tcq;
eutrum est. Item interdico tib aquam & i-
gnem,quod quia Ant.non admittit,autorita-
te probandum est.Ouidius.Cui quondam re-
gia cdiunx orbe interdixit.Iustinus. Guipau
l ant omnem humanam operam interdixe
rant.ltem interdico te aqua & igni. Cesar li.j.
de bello.Omni gallia Romanos interdixisset.
sed hxc onstructio posterior cxteris rarior
est.Itaq; prima neutrali est hxc impersona-
lis,Aqua & igniinterdiciturtibi. Ex Itera a-
ctiua , fit hxc paflua, Aqua & ignis iterdi-
citur tibi me. Vltimaver inhanc paflul
cuertitur,Tu interdiceris aqua & igni me,
teste Laurentio.Et hoc modo planam eUir c5
structionem huius verbi arbitror . Interdico
pro obsto , tantm datiuum regit . Cicero in
D 4 Ver-
 Arttoni} poli i.'
Verrem.Pater improbus,cui nemo interdice-
re pofrit.Notatetiam autor eflequed verba
pafliua,quf milla ratione muttur in voce a-
iu:vt Virgme* capiebtur, linquor animo
dec milites defidetati funt in prxlio. Sed m
his apud GelliS in primo noc Atticaru al
ter mueflims dicente , Qux verba Pohtifex
Maximus dicereoporteat,cum virgin capit.
Et apud Cic.Nec vn quid militem defidera
uit.In his aut,Difcrucior animi,findor , rpi
tur intiidia,ius fulmine,afflatus numine,vix
vtimur aftuis.Ih hoc pofteriore Vergib. all
quand vtiturfcxtoli.Etme fxuus equis o-
riens afflauit anhelis: & fecundo . Ex quo m e
diuum pater,atq; hominum rex fulminis af
flauit ventis'Notanda eft hoc in loco cftn*
tio huius verb videor.eris . quod eft dpo-
nens in hac fignifiatione,me parece, te pare
ee,nos pat<ecie,fic enn fect loquimur.In pri
ma,vel fecunda perfona,videor mihi, vel tibi
bene fcribercTvideris tibi,velniihi bn lege
re:Sc cohfimili modo in plurali;& non vide-1
tur mihi , tibi,nob:s,vel vobis. Verum eft ta-
ihen,qudd apud Ciceronem fcmelfq ego m
minerim^reperi fexto epiftolar ad Leptam,
Qmnino de tota re,vt mihi videtvir/apictiu
iuf. X ; ;-' ageres;
 Annotation.' 14.
Bgeres:etsinnulh rectius,vt mibi videris,Ie-'
gt.Sub hxc non te lateat, multa alia efle vif
ba pafliua,qux conuerti non poflunt in acti-
uam.Ethoc euenit semper,cnmverb passiu
non habet, aut regit post le perionam agen-
t:vt ego amor. Crumena impletur pectmijs;
& vt wquit Verg. Implentur veteris Bacchi,
pinguisq; serin* , Tune enim non habent illa
verba vocem actiuam , quemadmodm ego
amo,& reliqua, cm post se n'on regant acca
atiuum personx patientis, non habent pafli-
uam,sed efticiuntur neutra absoluta.
Animaduertendum est,qud
verba reciproca.
Erba reciproca ide dic5tur,quia
eundem casum regunt post se, que
ante se'.qui quidem casus eidem c
ueniunt : vt scribor sortis, habeor
pruds.Vnde & reciproca dici poflunt, qud
per hxc verba c redit significatio,vnde pro
diert,Reciprocari enim est,in idipium reuo-
cari,vnde prodijt:& hoc siue habeat verbum
vocem actiiram,siuepaffuam:vt habeor,iudi
cor,incedo, ambulo:de quibus inferus etiam
dicemusJhxc igitur pasiiua reciproca, & vo-
catma eundem caum regunt post e,quem an
1 D s te
 Antonj Poli
te fc,conucm'entq; cum prxcedent in nume
ro & perona. At fi poftponantur vtricf,vici-
mori refpondebunt : Plinius.li.iij.ca. xx.In ea
portus,qui vocatur caftra.Hieronymus.Gaza
lingua Perfarum diuitix nuncupantur. Lat.
li.iiii.cap.x.Ea ver qux poll refurretionem
feripta funt,nouum teftamentum nominatur.
Salluftius in Iugur.Pofledere ea loca.qux pro
xime Carthaginem Numidia appellator. Si
tamen verbum fuerit imperatiui modi , debet
habere nominatiuum : quod etiam de verbo
fubftantiuo , & de quibufdam ahjs dicendum
eib.vt Difcipule fis ftudiofus,efto fobrius.Pr?
ftare vir bonus in hac re.Vnde confiat impe-
ratiuum non habere fuppofitum in vocatiuo,
ied in nominatiuo. De Verbis Neutris.
N deflnitione verbi neutri no im
morabimur , quia eius intellcdbs
clarus eihverbum autem nentrum
ide dicitur,quia neq; aiuum.ne
que paffiuu eft:c enim poft aiu & pafluu
inferaf,& neq; hoc, neq; illud fit:cm per eo-
rum definitiones excludatur,merit nentrum
dictum eft:ficut in genere nominum fit . Neq;
ex hoc inferas,vt Matamorus, deponens diet
debere neutrum, qud neq; aiuum,neq; paf
fiuum
 Annotations*^ if
iuum fit.Nam neuter tantm dicitur de duo-
bus,&ad duo priora refertur,put actiuum,&
pafiuum:& nullum illor eft. Vel dicitur neu
trum,quia neq; aionem,neq; paffion figni-
ficat:aut quia neq; habet conftruionem ai
uam,neq; pafliuam. Si tamen dicis, heus quid
ais nam careo,abundo,feruio, & fimilia reti-
nentfignificationem aiuam,& conftruio-
nem : & vapulo,& veneo fignificationem,&
conftruionem paffiuam.Refpondeo,illud ef
fe intelligendum de toto genere,& n de fin-
gulis verbis : non enim omnia neutra fignifi-
cant actionem, aut paffionem,quemadmod
iua,& paa:& idem dicend eft de con-
ftruione.Eius autem quinq; int fpecies . In
prima & fecuda nihil occurrit notatu dign:
nid qud careo, frequentius cum ablatiuo c
ftruitur.tameti genitiuo adiunu reperitur.
vt apud Terentium. Prxterqum qud tui ca-
rendum erat. Et quod volo, & cupio,poflunt
dici atiua:& regut tune aduerbia illa,ben&
mal,loco nominu in accufatiuo:id qd* de fa-
tiFacio,dici etiam poteft. Tertia fpecies.
q\ln hac fpecie duo notabuntur,prim figni-
ficatio , deinde cftruio horum verborum
prius tamen eft aduertendumad huncordi-*
nem
 AntonijPoli
e plra verba, quam qux ab autore expli-
cantur cli'c referenda:vt ferueo, madeo,m-
reo,tepeo, & fimilia. Item verba inchoatiua,
vel potius augmtatiua ab liis deriuata, vt ca-
leico,frigefco,tepefco,madefco:& etiam ter-
minata in fio,qux Laurentius inani quad ra-
tione duus dicit no efie in viu, vt calefio,fri-
gefio:de quorum omnium fignificatione iam
dicendum eft.In quo primum explodenda eft
opinio Laurentijnimis delicata , & cxteror
qui eum fuperftitio hac in re iequuntur, di-
centes hxc verba primitiua & terminata in
fco, fignificare paffione innatam. Quart: ve
r pecici S terminata in,fio,paffionem illa
tam,hoc eft ab extrinfeca caufa procedtem:
cum hxc paffion conideratio nihil ad Gra
ma ticum peet : quinimo & hxcahquando
pafTionem illatam fignificant , vt caleo igne,
frigeo aqua.Quare hanc confideration,tan*
quam inutilem Sc falfam reljnquamus, & ve-
niamus ad fignificationem horum verborum,
tam primttiuorum,qu3m deriuatiuor in,fco,
& in, fio, qua; omnia dicimus fignificare paf-
fionem,ied aliter primitiua, aliter deriuatiua,
& cpofita in,fio. Primitiua nanq; fignificant
palionem iam faanyvt caleo, eftoy calien*
te
 Annotationcs. 16
tttfrigcO,eftoy frio.Quare male fentit,qui di
cit,yo me eicahento, me enfrio,in his verbis,
verba autem in,ico,fignificant continuum in-
crementum paffionis:vt calefco, yo me efca-
liento:non inchoationem, fed fieri calidiore:
netf carent hxc verba in,fco,pneterito,fi La
rentio cfedimus,fed habent idem quod primi
tiua: vt caleo calui, calefco calurjed aliter fir
gnificat^uando eu primitiuo, aliter qudo
deriuatiuo:quia aleo calui,fignmcat. yo e-
fuue caliente, paionem non permanentem:
fed calui calcico , yo me elcalente,paTione
adhuc permantem . Et reliqua eodem modo
fe habent. Verba in^o,vt calefio,frigefio,eo
dem modo omnino fignificant,quo verba in,
fco.Quare nihil1 facias difterentiam Lauren-
tian,videicet,qud verba in,fco,fignificant
paffion em inn atam,in,fio .pafiion em illatam,
qufuperiusfuperftitiofam eflediximus. C-
itructio ver hxc eft ; qudregunt no'mina-
tiuum in perfona patienti frontera tergo au
tem ablatiuum fine prxpofitione,vt dicit au
tor.Aliquando vtfr cum prxpofitione,quod
quoniam nonnulli non admittunt,autoritate
probandum eft.Ouidius. Poftquam vetus hu
mor ab igne percaluit. Id. Tumida feruebat
ab
 Antonij Poli
ab ira.Idem.PIuuioq; madescit ab Austro.Ci-
cero.li.ij.de Nat.deorum. Ea calescit primm
abipso'spiritu.Ouidius li.ij.Fastorum.Avvto>
qui fuit vnda,tumet. Plin. Ii.j.R cliqua polis
quallent:& tune ert quartx speaei, quia va
nata constructione variatur lpecies , vt Ixpe
dixmus . Hic aduerte, hxc verba fiuo, mano,
duobus modis construi : dicimus enim , sons
manat aqua, & aqua mana t ex fonte : itaq; cfi
locus vnde aliquid manat,ponitur in nomina
tiuo,id quod manat,poni debet m aMatiuo si
ne prxpositione: quando id quod manar,po-
nitur in nominatiuo, locus ponitur in aMa ti-
uo cum prxpositione: vt locus hic fluit lacte,
lac fluit ex hoc loco. Aliquando Mano,habet
accufatiu:vt apud Iuuenale Sat .x.Et longam
manantia latra saliuam. Et Pli.Ii.xiiij.Arbor
succo manantium picem.
^[Quarta species. '- --
<|fVerba huius ordinis paflonem signifct,St
palluorum habent constructionem, vt dicit
autor:etflnon omnia cum ablatiuo & prxpo
itione ,vel ab in peron gti cstructa re
peritur.Sed fol vapulo,fio,vetteo:vtQuin-
lianus li.ix. An ab reo fustibus vaplaflet:eta-
libi.Ab hoste venire.Alia veto minime : ide
sec
 Annotationes. 17
secdum aliquos mal <Jicitur,ilIe exulat re-
ge, nisi autoritate fulctatur. Possunt tamen re
cipere ablatiuum cum prxpositione signifies
ti locum, vt exulo ab vrbe;vel in Itaha. Liceo
& veneo, quando xstimationem significt, re
cipiunt ablatiuum sigmficantem precium, vel
genitiuos illos verborum precium, vel xstima
tirmem significantium. vt Serui venet man
gone tti,vel magno precio. Notat hic autor
rnulta verba ee,qux in voce actiua significt
passionem : vt prcipitat, auertit,turbat,insi-
nuat,quaj ad banc peciem tune nt refereda,
vel potius ad superiorem . Seruius dicit poni
' pro palfiuis , vt auertit pro auertitur, insinuat
pauor, pro insinuatur. . ' - .
% Quinta speciei
<[fHic preter ea que autor dicit,nihil occurrit
annotationedignu:illud tamen nonprateri
bo,quod quidam dicunt, perperm hoc ver-
bum crituo.is.huic ordini adscribi,quod mi
hi aliter videtur. Namlicet ver sit,quod ipsi
dicunt,reptriri actiuum, vt nihil constitui po
test, quod non meufrat inmagnam dirTiculta
tetmetsi impersonaliter potest esse dictum, vt
nihil mihi noceri potest.Et iterum siquid ha-
bes constitutum cum podagra:non tamen se-
, quitur
 AntonijPoli
quitur ex eo,n esse neutrum huius speciei in
hac constructione, constituo cum Antonio,
autsecund.vt luuena.Hic ybinocturna; Nu-
ma constituebat amie*.
Animaduertendum est,hoc ver-
:_v bumsumesfui. Prima con
sideration
Onstructio huius verbi sum,es,fui,va-
ria est,& proptere ponitur post con
structionem verborum neutrorum,q>
. & ipsum neutrum dicitur,quamuis irregularer
iquiane termiiiationem,nec aonstructioneni
neutrorseruat;ide doceamusipiam. Prius
tamen quare verb subirantiuum dicatur, de-
monstremus . Duabus itaq; ratiombus dicitur
substantiuum;Prima,qux magis theologa est#
quia soli Deo conuenit, qui eniper fuit,est,&
rit:vereq; est substantia,& de nihilo alio ita
propri dici potest. Vnde mexiiphoc nomest
sape sibi vendicat in sacns literis:vr de rubro
loquens ad Mosem. Ego sum,qui sum. & rur-
, sus,Dices, qui est,misit me ad vo.Et ide sub
stantiuum dicitur, quia meram substantiam si
gnificat,qux est Deus .Altera est ratio Gram-
matica, quia perse substat , yt dicitur de iub-
stantia;e qudnon indigetalijs verbisad
coniu-
 Annotationes. zg
cpniugtion,im alia verba eo egent,vtno-
tum est. Quod autmiilti dict,ide dici sub-
stantiuum,quia alijs verbis substatin coniug
do vel reoluendo qm beh dicatur , doct
dijudicent; Constructio hxc est,quam docet
utor , hoc est , qd potest cOnstrui post se
c nohiinatiuo.Sed est notand,ill nomina-
tiii, que post seregit,pole esse diuersi nume
ri,vel person<e precedenti:& tc consentire
debet cum prxcedti. vt Gladius est arma,n
sunt. Vestes sunt lana,non est lana. Terentius.
Dos est mili decem talenta. Oppositum tam
reperitur nonnunquam,sed rar.vt pud Lii-
can.Sanguis erant Iacliryinx.Et tuhc sequs
hoiminatiuUs est supposit. A si ponitr post
duosnominatiiios , viciniori respondebit. vt
Ouidius. Vestes quas geritis,sordida lana fuit.
Id.Omnia pontus erat.lde. Domus antra sue
runt.Luca.Omnia Cxar erat:& apud Dauide
Psal. cxvii). Nam & testimonia tua meditatio
hiea est.Vnde Terentius rectloctus estiudi
cio nieo sic. Amanti irx reintegratio amo-
ris est,quod quidam malt licentios.Hoc de
eciprocis,& vocatiuis eti intelligi debet,vt
supr dixinius.Aliter tam sed rarilin inue-
hies;vt Gaudia principium nostfi sunt phoce
E dolo
 Antonij Poli
dotons* Liai Captiui militum prxda fuctant.
Quare eft elegtix,n Latimtatis regula. Po
pelt eti c genitiuo cftrui, q fignihcet pof-
(Teffione,aut xftimation. vt liber eft Petri, vi
de,quti apud me lis. C datiuo,fiue fmplici,
flue duplici: vt eft mihi hber,hxc res eft mihi
cure.Et hic pofterior modus loquendi eft ele
gans apud oratores.Cftruebatur c accufati
uo apud antiquos c nomine verbali .p ipfo
verbo:vt quid tibi hc re curatio eft. i. curas.
C ablatiuo pro genitiuo ponitunvt St mi
hi bis fept prxftti corpore nymphe.Eft vir
fingulari eloquentia.Hic notabis,re etiam
dici, Eft mihi nom en Antonius, Eft mihi no-
inen Antonij,& Antonio:fed no Antoni.Ci.
cui nome eft Phormio.Plau.in amph. Nomen
Mercurij eft mihi.Verg.Cui nc cognome lu
lo.Liu. Cui Fauftulo nome fuifle fert.Atdici
mus habeo nome Antonium, vel Antoruj,aut
Antoni. fed in pofteriori capif materiaUter.
OuidXadtea nomen habet.Teftis eft eti Ser
uius fuper illud.Cui nc cognomen Iulo.Dici
mus eti indo tibi nomen Antonius, Antonij,
Antonio,Antoni. C hoc nomine opus pro
neceflario,& accipitur adietiu, eftq; t c in
declinable, varia habet conftruione. Nam
igitur
 Annotationes. 19
iungitur omnibus casibus.Nomnatiuo iunxit
Ci.li.Epi.Dux nobis,& autor opus est. Apule-
ius genitiuo,h.ix. Mihi operx eius opus est.8c
Ouid.ij.de arte.Hic ent artis opus. Vnde dece
ptus est Chnstophorus,existimans apud Iuue
nalem in hoc explo,qcP ipe adducit:magn
mentis opus nec de lodice parda:capi in hac
gnificatione. Cnm ibi opus ubsttiuum sit,
atq; declinabile. De datiuo, prxter ill quem
capit c alijs casibus, expl n succurrit. De
accuiatiuo Apule. Eti rem fact opus suerat.
C vocatiuo n reperitur. C abIatiuo,Iuue-
nalis. O proceres, csore opus est,an arupice.
nobisVer est came cstructiones nominati-
ui,& ablatiui nc esse frequtiores,alijs ver
n vtimur. Aliquido recipit ablatiu c prx-
positione de,vel in : vt Ci.li.vij. Opus est huic
delimatulo.Id.Si opus ei fuerit,qua in re iuue
ris.Additur ahqudo qd, aut nihil,aut aliud si
mile in his cstructionibus:scd capi pro ab-
latiuo c prepositione,veI aduerbiasct huius
modi particulanvt si qd opus fuerit tibi opera
mea,pro in quo.ln hac cstructie n vtimur
hoc nomine opus c hoc verbo habeo: vt ha
beo opushac re:licet sacris literis ueniamus
ds his opus habet,& aliqn Eram.sic loguai.
Et ^[Altera
 Antonij Poli
^[ Altera confderatio. .
c in loco folm notanda eft fignif-
catio horum vetborum exifto,& ex-
to,quorum idem eft preteritum Exti-
ti.Exifto fignificat prodeo,& appareo. Cice
ro de diuinatione. Atq; delpfus in flumen n
quam comparuifles:me conterritum contre-
muifle timore,tamen te repente extitifle. Ite-
rum,Submerfus equus voraginibus, non exi-
ftit. Ouidius. Exift unt mon tes, quos fummum
texerat xquor.De rebus quoq; mentis exifte-
re dicitunvt Exiftit hoc loco quxftio fubdif-
.ficilis . Exto vero idem eft quod fuperftatw vt
Cicero. 1 pfius extat oratio: itaq; extare teile
Valla , eft de rebus qux non funt denortua,
nec in tenebris : fed qux extra ftant:vt pauci
Varronis libri extant,plurimi non extant.
~ Tertia confideratio.
Vod dicit autor de his verbis, in*
telligi eti pot eft de multis alijs
atiuis,& depontibus.vt Audiui
hoc puer, feci hoc inuitus,melius
qum inuit:egreflus fum nudus de vtero ma
tris meanfcholaftici difcunt feduli. tu dormis
fupinus,prudens loquitur modeftus.
f Quarta confideratio.
Rede
 Annotation. - jo
Ect sentit Antonius , cm dicit hxc
verba efle actiua , & habere pasliua,
1 Iicetnatura repugnet:non enim Gr-
matici considerant orationis veritatem , sed
congruitatem. Aliter nancp non poffemus sic
loqui,sylu loquuntuf.Te nemus omne canet.
Ipsx te pinus,ipsa hxc arbusta vocabant.Asi-
nus volat . & vt Horatius ait. Optat arare ca-
ballus:quod nujlus fane mentis dubitabii.Sed
dicet aliquis nos incongrue loqui sic : ego a-
ror, comedor , bibor , quia huiumodi voces
paflux apudautores non reperiuntur.Ideoq;
probandum est auoritate. Ouidius. Totoquc
exerceor anno.Cicero lib.ij. De diuinatione.
Est n quisquam ita desipiens , vtcredat ara-
tum esse Deum Luca . Phar.vij.Plus cinerum
Aemoni sulcis telluris aratur, & apud aliu.
Campania pinguis aratur.Ouidius.Campo nu
merauimus illo,qui tibi laturo vellus arandus
eratrPli.lib.xvij. capi, xxxij.lnteruallum iust
arborn , si aretur solum, quadrageni pedes in
terga frontemq;,in lafcera viceni,si n aretur,
hoc in omnes partes.Plautus.Expectdo exe-
dor.Teren.Hunc vobis comedend propino,
Et alijs multis in locis. Ne illud obstat, quod
aliqui obijcit, h<ec dici per metaphoram,aut
E 5 per
 Antonij Poli
ppist. viij.Clius ad Cic. puto vt su gaudium
gauderemus . Hoc aut rarum est , ne credas
proptere hxc verba tune posse haberepafl
uam, lieet Ouid.sic locutus sit.Nunc tertia vi-
uitur xtas.Cice.In ofticijs.MuIta peccantur in
Repu.Iuuenalis. Genialis agatur iste dies.Hoc
autem tam rarum est, qum quod rarissimum.
5[ Septima confideratio,
significatur per accuatiu tpus
continu,nec per ablatiu tporis in
teruallum,vtantiquimachinati sunt;
qcr* probatur his prxcipu autoritatibus.Cic,
j.ofticior, Quanqu te Marce fili,iam annum
audit Cratipp. Trquillus in vita Aug.N
amplius qu sept horas dornjiebat,ac ne eas
quicie ctinuas.In quibus no denotatur tpus
continutbn enim nlius Ciceronis emper au
diuit Cratipp eo tpore: & per sept horas,
tporis interuall denptatunquod expressif,
c add,dit,ac ne eas quid ctinuas.Ctr per
ablatiu aliquando tpus cotinuum significa-
tunvt apud eund Ciceronem.uj.ofticiorum.
Quia scriptu est triginta annis vixisse Panar-
ti.vbi tpus cotinu denotauiKsemg nq; vi
xitPanetius eo tpore. Alix autoritates, qux
abautoreadhuius reiprobationastertur,
parura
 -Annotationes.
parum firmie funt:nam fi in accuitiuo addi-
tur totos,addif ad expnmend teporis coti-
nuitat implicitanv.& fi in ablatiuo totis,aut
continuis , ad fignificandum repus continuu
per ablatiuum,quod alias non deno tat fuif-
iet,fcd temporis mteruall.Indifterenter igi-
tur poflumus Joqui per accufatiuum vel abla
tiuum.Verum eft tamen,qud.vbi interroga
tio fieret per quadiu,aut qudud : poflumus
reipondere per accufatiuum etiam cum pra>
pofitione per,vt qudiu habitafti Romx?tres
annos,vel tribus annis,vel per tres nos.Ver.
Multos regnata per annos . Quintilian . Poft
impetratam meis ftudijs quiet,quam per vi-
ginti annos eudiendis pueris impenderam.
Sedvbi fieret interrgatio per quando , vel
quanto tempore, pro intra aliquod tempus,
aut volumus fignificare aliquam partem tem
poris:per ablatiuum rantum refpondendum
eftvt quando venies ad me?hora tertia , non
horam tertiam.Et quanto tempore hx fcri-
pfifti?tribus horis,non tres horas. Sic etiam.
Hoc anno veniam ad te,no hunc annum.N-
nunquam interrogation qux fit per quando,
additar prxpofitio de,vel in.Cicero pro Mu
rena. Vigila tu de noe. Liuius. Cceperunt
E $ epulari
 Antonijpoli ...
epulari de die.Hirtius.In (equenti nocte equi
tes prxmiCtit.Et in alijs sensibus sxpe loqui-
mur per ablatiuum & accusatiuum cum prx-
positionibus,de quibus non potell dari certa
regula. Addituraliqudo hxc dictio abhinc
modo accusatiuo , modo ablatiuo, sed cum
numeralibus magis accusatiuo . vt Abhinc
triennium quxdmulier cmigrauit. Abhinc
tribus meflbus , vel tres menses. Additur eti
nominatiuo,vt ap'ud Apuleium in Apologia.
Dies abhinc sextus est.
^fOctaua consideratio.
^[Hoc precept de his vers is,que in vsu sunt
in hac constructione , intelligedum est,& no
de omnibus neutris:& construtur cum accu
satiuo, inquantm accipiuntur pro alijs ver-
bis,qux regunt accusatiu:& nt multa, que
nonfacilpossuntsub regula comprehendi.
Hic aut notabis,minus rect Oui.notari Di
omede & Antonio in hoc verbo oleo:qff ad
iunxerit abIatiuo,dicens.Perq; locos sacros,
& olentia sulfure fertur . cm apud Propert
um similis construtio reperiatur,sic dicent.
Cur nardo flmx non oluere mex ? & alijs in
locis.Itacp regit accusatiu figurat,vtinqui
Anto.& ablatiuum citra llguram.Dicimus e
tiam,
 -

Annotaciones. jj
tam, hxc res olet mihi.
^[Vltima consideratio.
^[Hic nihd aliud occurrit notatu dignu , ni
qud eodem modo hxc prxceptio potest in
telligi de quibuscunq; alijs verbis neutris.
^TDe verbis Deponentibus.
Ocet nunc constroctionem verbo
rum Deponenti,& proponit eo-
rum difinitionem,,nqua qcPdici-
rur in.or.ponitur ad difi-erentiam
actui & neurri:& non habetactiu in.o.pro
pter verbum paffiuum: & retinet tant signi
cationc actiui,vt excludantur cmunia. Di-
citur aurem deponens, depono .is.quia hc
verba deposuerunt significationem & con-
structionem pailuam,quam ohm habuerunt:
fuerunc enim apud antiquos cmunia:vnde
adhuc participia prxteriti,& futuri in.dus.si-
gnificant pastionem.Ec non dicuntur depon
tia(vt quidam autum3t^peranriphrasim,hoc
est,quia nunq deponut.r.duabus ationibus.
Prima,quia hoc modo cSmunia quoq; dici de
berenr deponencia. Alrera,quia hxc verba ali
quando deponunr.r.vt Iuue.Que munere pal
pat.Valer.maxi.Si dominum non adulares.&
ssentir dicimus, & assentio: flc fceneror, &
fcene
 Antonij Poli
fcenero,mutuor,& mutuo,deIec*tor, & dele-
cto . Quare definitio pro maiori parte inlel-
ligitunaut non addenda est illa particula , E t
non habet actiu in.o. Qud aute hxc verba
cSmunia fueriht,& paTionem signircauerint
apud antiquos,probat Pris, his autoritatibus
& pluribus.Lucilius.A me auxiliatus est.Ca-
sius.Adulatiq; erant abinimicis.Verrius. S ami
tiaq; eorum abominaretur ab omnibus, Orbi
lius.Qux vix ab hominibus cequi poTunt.
Cicero ad Nepot.Hoc restiterat etiam , vt
te fictis aggrederer donis.Varro. Ab inimicis
hortaretur. u
^[Prima Ipecies.
^[Misereor.is.huius Ipeciei est,per secundam
coniugationem. Apud ecclesiasticos datiuum
admittit.Miieror.aris.per primam , est tertie.
Ver.Autmiseratus amante est . Recordor,&
obliuiscor,reminiscor etiam,accuatiuo iun-
gi polunt.Ver.Hinc iam obliuiseere Graios.
Inuenitur apud cero.cum ablatiuo. vt pro
Sil.recordare de ceteris.Et pro Iege Agra. Si
recordari denouis hominibus volueris. In a-
lijs ordinibus nihil , aut par difticultatis est,
ide ad verba cmunia transcamus . Notabis
tamen verba terti* ipeciei post accuatiuum
non-
 Anqotationes. \ 34
nonnung recipere datiuum,vel ablatiuum.
%De verbis Cmnibus.
^[Desinitio verbi Cmunis satis nota est ex
alijs detnitionibus verborum peronalium,
ideoq; adEtyniologiam & constructions d
ueniamussdicitur itaq; cmune, con, qcF est
lmul,& niunus oiicium:quia eius oftici c-
mune est ad significationem actiuam & pafl
uam,& adconstructionem actiuam & paffi-
uam.Itaq; quando significabit actionem,vt
verbum actiu construetur:quando veto paf
sionem,conftructionem verbi paffiui retine-
bit;quod intelligendum est de persona agen
ti & patienti:non enim alios caus tecipit,ni
f ex cstructione aliqua genetali. Vetum est
tamen^qud significatio & consttuctio acti-
ua magis est in vsu ftequenti.
<[fVetbum Impersonale duplex est.
iNverbisImpersonalibus duo expli-
1 cabuntur.Primum,sint ne vetBa m-
' personaha.Secundum,eoruni costru-
ctio.C de primo duevt opiniones,& vtraq;
habetgtaues autotes:Quar alteta tenetnul
lum esse verbum impersonale,nisi forte quin
tx speciei. Altera ver tenet oppositum , qu
& nos tuemur.Cxterm quia ex ijs qux aft'e-
rctur
 Antonij Poli
rentur ad huius probation,potert solui al-
terius opinionis rationes,eas pretermittims
Et pro hor omni declaratione est lciend,
quid sit perona,& quod oftici habeat in o~
ratione,propter qu verb dicitur perlonale
vel impersonale.Et ide aduerte, peron(re
lictis ahjs significationibus, qux nihil ad r em
facitlapud grmaticos tribus modis accip.
Prim largislime , & est interuentor, qui va
riat sermonem.Et hec est tripIex.Pnma, quae
loquitur.Secunda,ad qu prima loquitur.Ter
tia,de qua prima & secda loqutur. Vtego,
sum primx personx,quiIoquonvos secdx,
ad quos loquor.Grmatica,de qua sermo est,
tertix erit.Et hoc modo capta,tam ih nomi-
naciuo,qu in alijs casibus,& vt in verbo per
sonali, sic eti in imperonali reperi.vtEgo
amo deum.Pcenitet me,Secdo modo accipi
tur strihus.E t est vox xa & determinata
per alicui personxEc hoc modo in solo pro
nomine & verbo repentur.vtEgo^ei,iiiihi,
quod semper est prime peronx.In verbo , a-
mo semper est primx,amas secundx,amat tes
ti<c.Et rat,o est,quoniam amo non potest iun
gi nisi nominatiuo primx persone, amas sec
d,& amattertie.Sednec hac dicitur verb
perso
 Annotationes. 35-
personale,quia hanc habt hec verba, de qui
bus agimus.Nam quemadmod dicis, q> amo
est primx perlona^quianonpotest iunginisi
nominatiuo primx person;& amas sccunde,
& amattertianeadem rationeita pcenitet,&
interest,& alia non igi poflunt, si iungi de-
beant , nisi nominatiuo tertix person,put,
res,aut comod interest,vel cuenit.Vnde so
lus infinitiaus recipit suppositum omni per?
bnarum,quia non habet vocem determina-
tam alicui personx.Nec prodest djcere,q> iun
gantur in obliquis primx,secundx , & tertix:
vt pcenitet me,te,Petr:nam non sub ratione
suppositi illudsit:& nulla est ccordantia o-
bliquorumcum verbo inperona,sed recti,
vt prxceptum de concordtia canit.Est ergo
vox determinata alicui persone.Et ad hc ien
sum dicit Quin.li.j.institution.ca.ix.Quxd
gura tertie personx dicuntuT,vt licet,piget:
n pigettt est figura,seu vox tertie psonx
his duobus modis sumpte. QuarenS dictu
,ppter hc personalia,qa hacn caret verba
impersonalia.Tertio modo sumi strictistim
& est csens mutuus nominatiui & verbi in
psbna,hoc modo,q> pone cuius estnomina
tius,qrcddit iipposit verbo, oportet vtsit
&
 Antonij Poli
& verb,& semper q> talis csensus mutims
expressus,vel intellectus adest,verbum eici
tur peronale. vt Ego anio,Petrus amat, Inc5
mocum accidit. Aiis ver imperonale, vt
Interest mea legere,conuenit tibi audire . Et
hoc volunt significare grammatici,dicentes,
Personale,est,quodhabet numeros Sperso
nas,Impersonale,quOd caret numeris & per>
lonis.i.quodhabetcsensum numerorum &
personarum,aut caret eod. Qud si aliter if
telligatur,eruditis auribus natisiacit.Et hic
conlenlus debet esse nominatiui , & no obli-
quorum:quia nulla est ccordantia obIiquo-
rum cu verbo in perona.Inde est,q> quia hc
verba de quibus agimus,n habent hune mu
tu conensum c recto,c in illis non repe-
riatur supposit,impersonalia dicunrur, quia
carent hac perona,alia ver personalia. His
cognitis,proband est,hxc veroa carere sup
posito,quo constat ill consensus pronalis:
hoc at sic persuaderi potest,quia si habert,
maxime illas dictiones,quod,quid, alquid,ni
hil,multum,par,id,& si qux lunt alix, vel in
finitiuu, vel oration subiunctiui : sed horuin
nihil esse potest.Et primo nonilla: dictlones,
quia in verbo peronali , vbi conuenit vnum
 Annotationes. 36
suppositum,conuenit aliud eiusdem personx.
vt Antonius legit,Petrus legit,magister legit.
Petrug currit,Iones currit,equus, afinus cur-
rit,& sic de alijs.S ed pro ilis non licet substi
tuere alias,qa vt dicimus, Quid mea interest,
non dicemus, cquus,cmodum,lectio mea in
terest.Nec magistratus meaefert. Non ergo
regtur llx dictiones tanq suppositum ver
bo:sed dicunt grammatici illas dictiones esle
extra leg&Etmhis &similibus constructio-
nibus aduerbiascere: cjuemadmod cum hoc
verbo j>sum dicimus,Aliquid,quid,nihil pro
dero tibi.Vbi illx dictiones no regtur ver
bo:quia non fronte vt notum est:nec ter-
go:nullus enim grmaticorum prxcepit hoc
verbum regere aceusatiu,& hxc est multo-
rum grmaticor sententia:qu amplectend
censerem,nisi Laurentius reclamaret senties,
hc verba interest &refert habere ante se no
ihinatiu in illis dictionibus dtaxtgeneris
neutri.Cui facile respderi poflet,vt dct est
dictiones ilIas non regi verbo tanqusup-
posit,sed aduerbialcere,effeq; extra leg re
giminis in his cstructionibus. Sed quidsi &
nos in grati ipsius ,pbauerimus,hec verba in
terest & refert,in hac cstructione imperso-
E nali,

/
 Antonij Poli
nali,& signifcatione,haberc ante se nomina
tiu in alijs dictionibus generis masculini,vel
fceminini ctra omnes grma ticos,quos ego
viderim,preter vn Aug. Lazaroneum, quo
hxc mutuatus sumAftert ergo ille decem, &
e amplius loca , in quibus interest & refert,
habent ante fe nominatiuum generis masculi
ni, aut fceminini, ex quibus hec sunt, qux mi
nus labefactari queunt.Cicero.libr.quarto Je
finib.I taq; mihi non satis videmini csidera-
re,quidintersitnaturx quq; progressio. Id
ad tt. Quid refert vna senttia omnin Plau-
tus in Bach. Tridu non interest xtatis, vter
rnaior sit.Plmius li.x viij.c.xxj. Plurim refert
soli cuiusq; ratio.Hic autc locus eiud Plinij.
li.x vij.c.xij.Plunm intererit hac in questio-
ne terra:mal sic Lazaron. intelligitur . N5
enim terra regitur verbo intererit,(ed ver
bo sequtis orationis:sic enim habet PImius.
Plurimm intererit hac in qustione, terra in
qua seremus,inquant arbores quascp alat.In
his ant,quas solas citat eti Defpauterius ex
Cice.C mea interesset eius loci natura.Et ea
cxdes potissimnm crimini datur,cuia non in-
terfuit.nullus est mea sententia nominatiuus,
neq; parte anteriori^ieq; posteriori,vt qui-
 Annotation. 37
dam fenfit.Namin priore.Natura(vt ego fea
tio)in abJatiuo eft ex vi inftrumenti:in pofte
riore vero cuia , fimiliter in abbtiuo . Cum
hoc enim nomine cuius .a .um .in ablatiuo c
ftruitur intereft.vt cum mea^tua, fua:quod o-
mnes fatctur. Qud il in nominatiuo velis ac
cipere iilud Natura , non multum pugnabo,
qudo in iuperioribus locis reperitur fimilis
conftructio.Ad bxc idem Lazaroneus aft'ert
& has autoritates.Plinius in prxfatione.Mul
tum apparatus intereft apud inuitatum ho-
ipitem.Idem li.vij.capi.vj.Atq; adeo,& omne
quicquid dici poteft , incefius in grauida re
fert.Et li.xvij.Refert & tpu timvVaali.|;
rem rufticarum.Hxc varietas maxime refert.
Plautus in Moftel. Pluma haud mtereft,patro
nus , an cliens fuat ; De quibus eruditrfiimns
quifq; iudicet. Quicquid tame fit, hopropte-
rc exterminada funt omnino verba imperio
nalia,fedid diced,quoddehis & eiufmo-
di. Queua pudebt.Lude,dect animos mol
lia regna toos. Cuenit mihi, & res conuenit
mihi: videlicet qudo adeft fuppofit efle p-
ionalia,c ver eo cart,efleimperfonalia,p-
fertim eu conftrucrio imperfonalis hor ver
bor frequentior fit. Nunc oftdamus infini-
-. .E tiu
 AntonijPoIi
tiuh verbis non redere fupposit. Pro cu-
ius rci declaiatione no tabis -, q> infini tiu us al
qudo trsic in nom,& hoc, cm est in cafu,
S nou signiriat c tporc vt Sotte tu nihil
est. Alujudo in participi,quando est m cafu
& signifiat c tpore.vt Iucund est didicif
se.Aliqudo est verb.vt Cupio legere.Inp
est notand,q, infinitiuus,cm est verb,fem
per vu It determinari verbq,ve] alia parte o-
rationis:& sic regitur parte posteriori: vt in
cap.inuiitiui dicemus:n aut qudo est no-
men,vel participi.His notatis dicimus^nrni
hu,qudo est nome, vel participi,posse rcd
dere supposit verbo,n at quando est ver
b:q<r' sic demstramus: quia infinitiuus hoc
modo captus seniper determinatur,& regis
verbo parte posteriori,n ergo poterit efe
supposit verbi,cnm supposit semper rega
parte antenori.Cq; verba imperlonalia m
finitiu determint & regt,vt id ipse autor
& omnes grmatici testtunsequitur , q> non
potent esle verbi supposit,nec regi a parte
anteriori.Et eod modo dicrporest,ration
fubiunctmi n dare il lis supposit. vt in bac,
Interest mea,vt Jeg lectionem . Nam hxc c
uhctio vt,habet id iuris,q) si prxcesterit prx
-i - sens,
 Annotariones. 3g
fens,vel futurum indicatiui,debet fequi pra>
sens subiunctui.vt Interest,vel intererit mea,
vtleg.Si al iquod de preterit antecesserit,se
cjuiiur prxteritum imperfectum.Perpicuum
est igitur,illam orationc ubiunctiu equi,&
regi parte posteriori,& sic ho posse efl sup
positum illius verfci inrerest.Qod si aliqu-
do oratio sequens reddit suppositum verto,
dicendumest,illudn inconuenire,cumregi-
men illius oratonis no depedeat verbo: in
his autem regime illius, vt legam , dependet
verbo interest, & propterea n potest esse
suppositn.Concludamus erg^o,hxc verba nul
lum agnoscere suppositum a fronte:quo defi
ciente,deficit consensus ille personalis. Vnde
fit,vt ha;c verba impersonalia dicantur , quia
hac persbna carent,qua verbum dicitur per-
sonale.Imperfonale ver per abnegationem,
quasi non personale:quemadmodum rationa
le,& irrationale.Sunt qui propter alias ratio
nes aflerant impersonalia dici , sed nos hanc
vt probabiliorem tuemur.Ex his omnibus de
duci potest verbi impersonalis definitio, qu
est,Verbum impersonale est , quod caret nu-
meris & personis,& eas gura tertix pfonx
repsentat, Quod caret numeris & personis,d
, F ) citur
 Antonij poli
citur ad difFerentiam verbi personIis:& eas
fgura tertix perlonx reprxsentat,propter in
fmtiuum qui caret gura tertix peron.Nec
curandum est,si alij aliter definierint.
^[Constructio verbi Imperfonalis.
ffPrimaspecies.
Vo dicit autor esse verba huius pe
ei.s.interest & refert:de quibus
notabis,aliquando hxc esse perso-
^nalia,Sc haberealiam constructio-
nem & compositionem:tc enim interest c
ponitur ex inter, & sum es fui , & habet qua-
drupiicem. conrructionem & significatio-
nem.Prim signicat adesse,& regit datiuum
vel accufatiuum,aut ablatiuum cum prxpoi-
(ione.vtCicerointerruitbellis ciuilibus, vel
in bella ciuilia,vel inbellis ciuilibus . Secun
do differre,& regit accusatiuum cum prxpo-
sitione inter,vel datiuum.vt Stulto intelligs
quid interestvel inter stultum & intelligen-
tem quid interestTerti significat distanti.
vt Hinc ad forum interunt dec passus.Quar
t significat in m edio esse.Liuius. Idmorari
victoriam rati, qudinterelet amnis.Cicer.
in Catilmam.Tum modo inter te atq; memu-
rus intocsit.Refert ver componitur, cum est
., actiuum,
 Annotationes. '39
*ctiuum,ex re prfpositione, & fero fers, v-
riaq; ugrufieat. Aliqudo hc unt mpersona
ha,cm carent supposito, & tc habent al
compositione,vt inferius apparebit, & signi
ficant vtile csse & conuenire.Post illa duo ab
autore posita additur hoc terti, est erat,qu
do idem significat,quod interest : & non ha-
bet supposit.vt prxeeptoris est legere . Nee
te moueat opinio er,qui dicunt,tunc no es
sc impersonale:quia in ead signification e di
cmvJs^Hominis est ridere,& risus est hominis
& quoni in posteriori est verbn perbnale,
in priori debebit esse.Sed mihi aliter videtur,
non enim etsi idem significct, scquitur,qud
nt illa duo personalia:n equid magis qu .
in his(licet id significt)Cuenit mihi lege
res lectio cuenit mihi,in quar prima co-
uenit,est verbum impersonale,vt & ipsi fat-
tur^'n secunda perbnale. Quare non est id
: iudici de vtraq;,qHa in altera verb habet
suppositum,in altera ver non. Vnde fit,vt in
hac,Risus est hominis,sit verb personale:in
hac,Hominis est ridere,impersonale:quia in-
finitiuus no dat eisuppositum, vtsuperius de
monstratu est.Risum excitt nnulli, prxci-
pientes verba huius speciei esse duo & dim.i-
i. - f 4 dium:
 AntonijPolt
dium:quod dict ,ppter est rat,in hac qu d
aimas ligivficatione, vel cstructioneun hoc
modo n essent multa verba impersonalia &
ctiam actiua,& neutra dimidiavt iuuat,dele-
ctat,pudet,cuenit,& alia mukaponamus ec
go illud integr imperlonale , qudo n ha-
bet supposit,nihil enim ei deest. ^[Verba hu
ius ordinis regunt genitiu in ea perona,cui
actus verbi denocatur cuenire.vt Prxcepto
ris interest Iegere.Post genitiu postulant in
fmitiu,vel orationc subiunctiui.Possunt etil
recipere vltra genitiu proprium,hos geniti
uos,tti,quti magm\parui:in reliquis per ad
uerbia loquimur,vt Mult,par , plurim in-
terest.Loco genitiui aliquando regunt accu-
satiu cum prcpositione.vt. CEpist.v.Equi-
dem ad nostr laud non mult interesse vi-
deo,sed ad properation meam quidd inter
est.Ter.inPhor. Omitto proloqui,nam nihil
ad hanc rem est. ^[Construuntur ver c
ablatiuo horum pronominum.&c.
^Icitautor ex consensu omnium gram
ma ticorum,h ec verba n construi c
genitiuis horum pronominum , ego,
tn, fui : & ratio huius est, quia hxc verba si-
gnificant bonum vtile,& quod debet ab ali-
quo
 Annota tiones. 40
quo poffideri,& ita exigunt genitiuum signi-
ficantem posseflionem, quam non poflunt si-
gnificare genitiui primitiui,mei,tui,sui,nostri
vestri . Pro cuius rei declaratione aduerte, q>
omnis genitiuus(vtValla notauit)sumi potest
actiu,siue pofleflu, quod pen idem est,aut
pafu.Et dicetur actiu capi,quando expont
tur per verbum significans action,cuius per
sbna agens, siue significet actionem, siue pas-
ion,est nominatiuus illius genitiui.vt Amor
Dei,id est amor, quo Deus amat.Clamor va-
pulantis mouet me. i. clamor , quo vapulans
clamat,mouet me.Passiu autem dicitur capi,
qudo exponitur per verb paffiu,cinus per
sona patiens potest esse nominatiuus illius ge
nitiui, vel aliquid aliud . vt Amor Dei , id est
amor quo Deusamatur, vel qui habeturde
Deo:non enim rect diceretur, quo Deus ha-
betur . Et hoc videtur sentire Valla, quicquid
ali) dicant. Excipitur tamen genitiui tam sin
gulares,qum plurales horum pronominum,
ego,tu,sui:in quibus voluerunt sermonis La-
tini autores,vt mei,tui,sui,nostri,vestri,paffi-
usolum caperentur,& ita exponi debent, vt
diximus . vt Amor mei , idest amor, quo ego
amor,vel qui de me habetunprxter in sui,qc
F f non
 . Antonij Poli
non habet nominatiu, ide tantm hoc mo
do exponitur.Amor i,idest, qui de se habe-
tur : vnde fit,vt hxc verba huiusmodi gemti-
uos recipere no poflint.Quare cstituert si-
bi has voces,mis,tis,sis,qux actiu,siue po'ef
siu capertur.Et quoniam politiores autores
eas tanq horridas neglexert, ear loc sub
stituerunt hc pronomina deriuatiua,que ide
significarent:pro mis,meus.a.um:pro tis:tuus
a.um:pro sis,suus.a.um : pro nostrum,noster,
nostra.um:& pro vestrum,vester.a.um,& ita
exponuntur actiu , Amor meus. i. amor,quo
ego amo,vel quem habeo. t hic est vus fre-
quentilmus horum pronominum primitiuo
rum , & poflefliuorum . Nec curandum est, si
PIautus semel, aut bis ad summ pro tui, vsus
est tis,in Milite dicens.Lamentari air iliam mi
seram,quia ris egeat:& terum in Mercatore.
Prxtere nec si idem pro meo, vsus est m ei,in
Pseudo sic . Duorum laborum ego hominum
parsissem libens mei te rogandi, & tui respon
dctidimihi. Quodexemplum tribus rationi-
bus Laurentius labefactat. Aut quia mutatum
. sit Grammaticis profel3bribus,aut quia Plau
tas vsus sit lictia verborum,in qua nemo fuit
liberior,aut quia parm momenti habeat exe
plum
 Annotations. 4.1
plum afferrc ex vno autore , & eo pota , ia
tanto numero omnis generis autorum , qui
omncs refugerunt dar his genitiuis m ei, tui,
gnincationem actiuam , & his , mis , tis, si-
gnificationem pafluam , prxter Plautum.
Qux autem Gellius dicit ex ententia Apol-
linans , non sunt multiacienda , cm ipsi de
h ac dubiten t quxstione , & nunc ben , nunc
mal sentire videantur . Nam quod pnmm
dicunt , in hac, Habeo curam vestri, non ve-
stri, sed vestrum dici oportere ( vt Grxci lo-
-quuntur ) Et rect dici patrem mei , pro pa*
trem meum,falluntur. Cm alia sit ratio apud
Grxcos , alia apud nos . Illi enim non habent
hanc diiFerentiam , quam nos habetnus in his
pronominibus : illi nanque vnicam termina-
tionem habent in genitiuis primitiuorum fi-
gnificantem actiu & pau , nos vet mes,
vel nostri paJliu,mis, vel nostrum actiu.
Vnde Grxci rect dicunt , patrem mei , pro
patrem meum ( vtor Latinis , vt omnes in-
telligant) Nos ver non rect. Gellij au
tem probatio falso fulcitur fundamento , vi-
delicet autoritate Plauti . Labori mei , pro
Iabori meo , rationibus supr adductis .
Alix ver autoritates sic debent intelligi,
,. ; vt
 Anconij Poli
vt vbi nostri & vestri reperiantur,pafu ac-
cipiantur,vtilla.L. Syllx.Vt etiam nc nostri
vobis in mentem venat.Et illa Terentij. No
stri nosmet pcenitet.Et illaAfranij.Nescio qui
nostri miertus est. Illa autem Cceronis.Con
tentio vestrum , & contentio nostrum,actiu
accipi debet. At illa Quadrigarij Ecqudo te
nostr,& reipublic miserebiturEt illa Grac
chi.Miserere vestrum:contra sermonLatini
proprietatem dicta sunt. Qupd autem dicunt
Gcllius & Apollinaris, importunissim fecis-
se,qui Sallustij scripturam corrupert sic mu-
tntes,Maiores nostri,pro Maiores nostr : st
sic criptum fuit, falluntur, & emendatiorem
scripturam protulerunt: im opportuniflim
fecerunt, Gelli, n enim in genitiu plurale
nostri,vt esset nominatiuo nos,mutauerunt;
vt ru & A pollin. remini, sed in nomina tiuum
pluralem nostri, noster.a.um,mutarunr.Hec
dixisse volui,vt August.Lazaroneo,pro Lau-
rentio , im pro tota Grammaticorum turba
responderem,asserenti nihil prohiberi ratio-
ne,quomins dicamus,legere interest mei,tui
sui,sed vsii:c mei,tui, &c.vt ipse lentit,actio
nem & passionem significent : quod rum vu,
tum ratione falsum esse demonstrabimus:erl .
atis
v
 Annotation es. 41
satis erat prohiberi vsu.Nec eratliac de causa
cur stomachosior efletin Laurentihn enim
frustra antiquitas ipa duas il las voces mei, &
mis, tui, & tis, nostri, & nostrum, in genitiuis
horum pronomin adinuenit: quod vtraq;
actiu & pafliu significaret , superflua csset
vna illarum : satis enim erat mei, tui, aut mis,
tis,vt in nominibus, Dei & Petri, accipiuntur
actiu & pafltu.Nec probat ipse testimonijs,
qux citar,mei,& tui, significare actionem,ni-
si Plautino illo, de quo supr diximus, labori
mei te rogdi, Scc.Nam in alijs his,qux aftert,
ex eodem PIauto,hoc, Quia tui abetis egeo,
Et hoc ex Cicerone. Amalthea indiget tui:a-
pud bonos Grammaticos paflonem mea sen
tentia,non actionem signicat tui,nec poni-
tur pro tis,vtipse existimat. Qud si cum eis-
dem verbis vsus est Plautus sic,quia tis,egeat,
potius dicendum,tis,significare paflionem,&
poni pro tui, quod rariflmum est,& ctra ra
tion,& vsum omnium alior.Vnde no dice-
mus interest mei,tui,nostri,vestri,vt dicimus,
indigeotui,indiges mei:quia interest exigit
genitiuum actiuum, indigeo pafluum Ex bis
omnibus satis liquet,vt ad rem redeamus,pos
flua h*c meus,tuus,suus,noster,& vester ac
cipi
 AntonijPoIi
ctppro mis,tis,sis,nostrum,& vestrum,fign-
ficareq; actionem . Nec multifaciendum est,
quod est apud Terentium scriptum. Et lachry
mis oppletos totum sibi, vtfacilscires desi-
derio id fieri tuo. Vbi tuo,paflion significar,
non actin:vna enim hirundofvt vulg dici
tur)n facit ver.Hxc aut qux vidtur pro eo
d accipi,causa mea,& cauia mei/ama mea ,&
fama mei,imago mea,& imago mei,n id si-
giufict teste Valla:sed causa mea possessiu.i..
causa,qu ego habeo,causa mei, pasiu, idest
caula ,quam tu habes de me: sic fama mea,
quam ego habeo:fama mei, qu tu de me ha
bes : imago mea, qux mea eft,imago mei,qu
de me est: Priores tamen modi per possefu
frequentiores & vsitatiores sunt. Hxc autem
possessma cum his verbis posita sunt in abla-
tiuo,sic.Mea interest, tua refert:& c est erat
in nominatiuo,sic,meum est, tuum est,& non
in genitiuo:cuius rei varia est ratio apud GrS
maticos . Quidam dixerunt, non posita fuisse
in genitiuo causa Amphibologix, quia nesci-
remus esset ne mei, ab ego,an a meus.a.um.&
sic in alijs: & sentit Valla posita fuisse in abla-
tiuo,quia natura simillimus est genitiuo.Etge
nere sceminino, quia vox media est , vel quia
 Annotationes. 45
uauior.Qux rationes frigidx vidtur. Prim
nanq; potuissent vti genitiuo proprio mex,
generis fceminini,sic.Intercst me legere,qu
admodm vsi sunt ablatiuo mea,& tune nulla
fuisset Amphibologia. Hoc mags placet,qu
quod aliqui dicunt , qud nemo dubitaret de
tali genitiuo: postq scimus non posse rgi his
verbis.Secd c dicitur,quia vox media est,
vel suauion hoc tot nihil est,potuisset enim
vnaquseq; vox esse media, nec cm cceperunt
sic dicere,erat vna suauior a!ia.Sipontinus al-
tius rem psitauit, dicens ide posita fuisse in
ablatiuo & genere fceminino , quia interest
coponitur ex in prxpositione, & ablatiuo re,
& est.Refert aut n ex nominatiuo res,vtil-
le dixit,sed ex ablatiuo re, dicimus cponi:&
vt coeordarent in genere & casu c substan-
tiuo illo,posita fuert in ablatiuo.Sed bxera
tio Herrariensinplacet, qui omnia ad vnv
loqutium retulifccui n adhxreo . N etsi in
plunbus hxc ratio vera sit,n tam in hoc,v-
bi aliqua ratie moti fuert, qua magis vtere
tur mea,qu meo:qa dicdn fuerat potiusmeo
getere masc.vel in genere neutro substantiua
toJretere q dicit refert,n cponi ex noie
sed ex prpositionere,idadm(ttd cseo,cu
' refert
 Antonij Poli
refert est verbum peronale:non ramen cm
est impersonale. Vnde quod vltra dicit,qud
interest, nullam mhon facit huius nomiius
res, & q> quemadmod liber est Sipontino
intelligere sic, interest mea.i.in re mea:ita li
ber erit cuiq; intelligere,interest meo.i.in c5
modo meo,falsum cfl dicimus. Prim,qa no
dicimus meo,fed mea. Secund, quia interest
componitur ex re nomine, vt diximus,& ita
habet mentionem huius nominis res. Quare
non liber est intelligere pro libito cuiusq,-.
Absurditas autem,quam deindeinfert dicens,
quod cogeremur dicere mea, esse m notnina-
tiuo, c exponatur,Refertmea, idest,res mea
fert,nulla est : quia per illd nil aliud probat,
qum mea esse in nominatiuo in hac.Res mea
fert,& non in hac, refert mea : non enim ex-
ponitur per eundem afum , vt de multis alijs
contingit . Quare Herrariensis rationes non
labefactant Sipontini opinionem.Cui velin-
uitus hoc ar gumto, ,nullo, qud ego sciam
excogirato,assention nam nisi ver sit , quod
Sipontinus ait, tune hoc verbum est erat im
personale, cm eandem constructionem ha-
beat, quam interest & refert, & eadem sit ra
tio in omnibus,debuiflet etiam cstrui c his
abla
 Annotationes. 44
ablatiuis,mea,tua,fua,&c. sic,Mea est,tuaest,
nostra est, & n meum est, tuum est,nostrum
est.Si dicis, <j ita vsus fait Latinor,vt Herra
risis solet, est ingens impudentia:idem enim
vfus (ette debebat omnium , postqu propter
eandem rationem n vsi sunt genitiuis pnmi-
tiuis:& sicut dixerunt,mea interest, ita dicen-
dum fuit, mea est;aut sicut vsi sunt,meum est,
ita vti oportebat,meum interest. Qud si in-
stas, vetere etiam dixisse, Mea est, tua est,his
Plautinis exemplis. in Aul. Da mihi operam,
tua est.& in Peud.Negare mea est.& hoc Se-
necx.Non tam nostra erat ornare deos, qum
vindicare. Ad hoc dupliciter respodemus,aut
iubintelligitur substantiuu opera,aut illud li-
centiom esse in Plauto, vt multa alia. lllud
ver Senecx menda non vacat, vt cjuid exi-
stimant. Quare cm nulla alia ratio,qux huic
3uxstioni atitlaciat , nunc reddi poflit, hanc
tcimus csse , donec alij meliora inuenerint:
Non dedisse veteres huic verbo est erat , hos
ablatiuos, mea,tua,sua,nostra,vestra:qud in
eo non reperitur ablatiuus huius nominis res,
sicut in interest & refert.; cum<$ non possent
vti masculi. sine substantiuo, nec neutro sub-
stantiuato, tecurredum fuit ad nominatiuum
G substan
 Antonij Poli
substantiuatum in genere neutto : quod fr
quenter reperitur, & regitur parte posterio
n:& hoc sic vsi sunt,me est, tuum est,nostr
est:cum illis aut, mea interest, tua refertmec
sunt illa in nominatiuo genens neutri,q> sub-
audiatur officium,aut munus,vt Depauterius
ait. Non enun dicimus in cstructione imper-
lonali,me otici est, tu munus est : sed m ei
ofticij est, tui muneris est: aliud nancj est, mei
oftcij est,aliud, meum ofticium eft:sed pro-
pter ration supr iam dicta. Vernm dicet ali-
quis ctra hoc,apud Latinos partes in cpo-
sitione non solere admittere concordantiam
substantiui & adiectiui.Quibus refpondend
est,id verum esse m alijs, ed in his necessitate
coacti sunt,cm non esset aliud substantiuum,
quic cueniret tllud pronomen poflesiiu:
ergo debuit concordare c quo reperiebatur
in cpositioncNec illud mea,tua,&c.substan
tiu capiuntur , vt Valla putauit,nisi refertur
ad signification genitiui mis, antiqui, & tune
eti lubsttiuis ciuncta , ubsttiua essent ac-
cipieda; sed quant ad voce adiectiua sunt, &
iungtur substtiuis. Ad hxc in terminatione
neutra substantiuari debuissent , quemadmo-
dta meum, & tuum, non in fminina. Ratio
quo
 Annotationes. 4jT
rundam dicentium,qud sicut partes in com-
positione habent eandem construction,qu
cxtra coposition, ita & ccordantiam,haud
mile est.C ipsi loqutur de regimine,quod
frequs est faite in prxpositionibus, hxc aute
sit ccordantia, quod est tam rar, qu quod
rariflim. Hoc in loco duo sunt notanda.Pri-
ni,de genitiuis priniitiuis hor pronomin,
ego,tu,si. Secundjde eor posTeiuis.Etde
primitiuis sit hxc regula. Hi genitiui primiti-
ui,mei,tui,fui,noftri, vestri, nullum csortium
substtiui, neq; adiectiui recipit:licet in alijs
casibus illud admittt pronomina hxc primi
tiua. Ideoq; non rect dicitur, Mei Antonij e-
ges, tui loannis egeo, quod Priscianus credi-
dit.Nec mei boni eges,ed mei qui sum Anto-
nius, vel me Antonio, vel mei qui sum bonus,
per oration relatiui: licet Terentius dixerit,
Inopis te miserescat mei.Secunda regula. Pos
seflua ab his deducta, meus,tuus,suus,noster
& vester,c accipiantur pro illis genitiuis,qui
ab vsu recessert,mis,tis,sis, nostr, & vestr,
debet ccordare c nomine, siue sit in singula
ri,siue in plurali, -quo ille genitiuus debebat
regi, vt Ensis Eudri,ensis Eudrius: opus Ver-
gihj , opus Vergilian :sic pro opera mis,ope-
G x ra
 Antonij Poli
ramea:& pro studium tis,studium tun:& pro
verba mis,vel nostrum,verba mea,vel noilra.
Verg.Si qua tui Corydonis habet te cura,ve-
nito;icd nullum aliud substantiuum, sed necj
* adiectiuum admittunt in genitiuo, aut in ahjs
casibus.Ide no rectc loqueris teste Valla sic.
Opera mea Antonij, nec opera mea boni, aut
bona : ed commutda est oratio per relatiu
sic,opera mea,qui sum Antonius, aut sum bo
nus :vt in primitiuis docuimus.Hic tamen ad-
uerte, qud si adiectiuum quod superuenerit,
tefertur ad rem possessam,& non ad poTo
rem,potest concordare cum re possessa.vt Fi
lius tuus bonns:non autem si ad poleflorem,
sic dices : sed filius tuus qui es bonus , vt dixi-
mus. August.Lazaroneus homo(vt mihi qui-
de videtur) magis occupatus in maledicendo,
qum in rect docendo, dicit,nihil referre La
tinitatis,vtrum quis dicat,Persuadere interest
mea oratoris,an mea qui sum orator,probat-
que his autoritatibus . Cicero in Verrem. Vt
Sortem nactus est Vrbanx prouincix ex sua
Che-lidonis voluntate . Marcus Cato Cicero-
ni,lib.xv.Epistolarum familiarium.Tuam vir
tutem domi togati,armati foris pari industria
administrari gaudeamXiuius lib.vij. Valerius
cm
 Annotation es. 4.6
cm desiluisset ex equo,nostrum (inquit) pe-
ditum illud milites opus est . Apuleius libro
viij. Met. Qux res circunstantium ab emptio
ne mea , vtpotferociffimideterruit animos.
AfTert aliam Plinij ex libro Epistolarum. viij.
.videlicet > Incipio gloriam petere post iudir
cium tuum viri eruditissimi . Quam illic nus-
qnam inueni . Et nos hanc Terentij. Inopis te
miserecat. mei.Quos imitatisuntEcclesiasti-
ci quidam . Etsi illud Tulit fili de latere meo
ancillx tux dormientis, & illud Boethij.Sol
turmcesti nunc mea fata senis: tolerari posse
Valla icit^ ratione participij , quod refertur
ad pronomen,non ad ubstantiuum. vt sit sen
sus.De latere meo dormientis ancillx tux.So
lantur mea fata mcesti senis . Sed hoc rarifi-
oium est,vixque imit andum,nec propter hxe
exempta Latine Ioquentibus ade sunt habe-
nx laxandx: illudq; semper admonuerim,prx
cepta artis Grammatical potius esse contra-
henda , qum amplianda. Hos autem quincu-
plices genitiuos,yidelicet hos tres,ipfius,so-
lius,vnius, & genitiuos participiorum prxsen
tis,& prxteriti,& gerundiorum,&nominum
numeralium cardinalium,& vniuersalium,re-
ferendo tamen singularem ad fingularem, &
G j plu
 Antonij Poli
pluralem ad plucalem frequentissim adinit-
tunt hxc pronomina, siue primitiua,mei,tui,
sui,nostri, & vestri,siue posseflnia,meus,tuus,
&c.sed quod diximus de gerundiorum geni-
tiuis, sic est intelligendum, primitiua admit te
re genitiuos gerundiorum adiectiuorum tan-
tm,pofleTiua ver neutros, accipe exempla
de omnibus,Cice.Dico mea vnius opera.R.P.
libera tam.Quintilia.Deincie cum satis eorum
vires explorauerint,su ipsor fiducie permit
tunt. Meum solius peccatum corrigi non po-
test. Ouidius. Sxpe rogabis, vt mea defunctar
molliter ossa cubent. In sacris. Audi Deus vo
ce meam clamantis. Et aliquando olet omit-
t pronomen. vt apud Ouidium. Frigidius gla-
cie pectus amantis erat . Illa meis oculis pe-
cies abeuntis inhxret. Liuius. Noster duorum
euentus : sic trium , quatuor, & cum reliquis .
Brutus ad Cice. Qui vestris paucorum respon
deat: sic etiam nostra cuiusque cum singulari,
quia quisque caret genitiuo plurali. Cum pri-
mitiuis exempla sunt.Mei vnius memon&lc
etiam cum alijs numeralibus, tui ipsius imme-
tnor.Cicero. Quocunq; tempore mihi tui prx
sentis fuerit potestas.Ouidius. Copia placan-
d* sitmod parua tui.Cice. Voluntati vestr
omnium
 Annotationes. 47
omnium parui. Idem. Nostram fidem omnes,
& amorem tui absentis prxsentes tui cogno-
scent.Vltim est notandum,qud propter na
turam horum pronominum posseiuor,pa-
tiuntur exceptionem quatuor regult Gram-
maticorum.Prima est. Qud coniunctio non
coniungit similes casus. vt Mea,& Petri inter-
est legere. studium meum, & Antonij. Secun-
da. Qud adiectiuum & substantiuum n con ,
cordant in casu.vt mea legentis.Tertia.Qud
relatiuum & antecedens non consentiunt in
genere & numero . vt Omnes laudare fortu-
nas meas,qui haberem,&c.sed de his superius
Iatius disputatum est. Quarta. Qud non re^
spondemus per casum , per quem interoga-
mur : vt cuia interest legere i Petri.Et hxc de
prima specie.
Secunda species.
^[Verba huiusi speciei datiuum reguntinea
persona,cui attribuitur actus verbi,& deinde
infinitiuum: & sunt impersonalia hxc quoq;,
& omnia aliorum ordinG in hac constructio-
nefne idem xpe repetamus) quoniam non ha
bent suppositum innominatiuo: quando ve-
r habent suppoit in nominatiuo,sunt per-
sonalia, vt nonnunquam apud autores no ne-
G 4 gKgttw
V
Antonij Poli
gligens lector inueniet.Conuenit c ablatiuo
& prxpositione,vel accusatiuo & prxpositio
ne inter,impersonale est etiam. vt Cuenit mi
hi tecum.Sxuis inter se cuenit vrsis. De pre-
cio conuenit inter nos. Sic non constat inter
nos de numero partium orationis. Aliquando
in hac significatione est personale.Terent. in
Adelph. Hxc fratri mec non conueniunt.Va
catabsolutum impersonale est,pro oti est.vt
Si vacat annales nostrorum audire Iaborum.
Alis ver varias habet constructiones. Pro
adhibere diligtiam alicui rei, datiuum regit:
vt vaco Iiteris,vel ludo. Aliqudo accusatiu
c prxpositione ad,vel in,vt non vaco ad fa-
bulam.Ooid.Innullmea mens grande vaca-
batopus. Pro careo ablatiuum regit, vt vaco
culpa Aliquando cum propostion e, vel ab.
Vt Vaco labore . Et quando potest esse ani-
phibologia inter datiuu & ablatiuum.In alijs
nihil est difficultatis . Addit huic speciei De-
spau. hxc,libet,conducit, restat,fit pro con-
tingit, sucit,liquet, doIet,est,pro licet,Ver-
gil. Cernere erat, & videre est, & alia, quan
do suppoto carent . In tertia vix est aliquid
obseruatione dignum,ide ad quartam tran-
seamus.
Quarta
 Annotationes. 48
^[ Quarta species.
^[Hxc verba caum non regunt, nec omnem
infinitiuum,sicut alia.Ide in hac cstructio-
ne olm admittunt insinitiuos verborum im
personalium quintx speciei,vt dicit autor.NS
enim dicimus,ncipit preceptores legere,sed
incipiunt prceptores legerexpoflunt tamen
prxter illos recipere infinitiuos verbor im-
personalium passiuorum.vt nihil mihi noce-
ripotest.Seneca.Nonpotest iucund viui,ni
cum virtute viuatur.sic eti , incceptum est
pugnari,desitum est certari, solitum est pec-
cari.Namsicliabentprxtentum hax verba.
Poterunt eriam esse personalia cum illis infi-
nitiuis,si dicas.Incipiunt mali pcenitere,& sic
de cxtetis.
^[Quinta species.
<J[Hxc verba siue cstruantur cum genitiuo,
siue cum infinitiuo post accusatiuum, semper
sunt impersonalia ratione supra demonstrata
Hic nihil aliud notandum occurrit extra au-
torem prxter id,quod de his verbis benert,
maleft,nonnulli annotarunt , dicetes esse im
peronalia vocis actiux,vt Aldus, air) at paf
siu:sednosad verba neutra quartx speciei
referimus:quia aduerbia illa,qu pro nomine
Gy aliqu
 Antonij Poli
aliquando sumuntur,reddt eis suppositura.
Vnde passionem significant,nam in actiua di
cimus,malefacio tibi,benefacio tibi, & regut
in accusatiuo illa aduerbia,sicut aliqui dicunt
de his,cupio tibi ben , volo tibi mal . vnde
in constructione paflua,malefit tibi me , &
hoc probabilius videtur.
^[De impersonalibus vocis
paflux.
MM|Oa minor est inter grmaticos con-
|uK^| trouersia in his verbis,qu in imperfo
H^silnalibus vocis actiux,tum in deriuatio
ne,tum in significatione & constructione, de
cjuibus omnibus agit autor,sed egent maiori
declaratione.Etlicetin deriuatione & con
structione optim ab antiquis dissentiat,in fi
gnicatione tamen n debuisset ab eis dissen
tire.Agamus igitur de his hoc ordine. Dici-
mus itaq; prim,verba impsonalia vocis pa-
siux emanare verbisneutris quintx & secn
Ax speciei,qux in vsu sunt,& non ab alijs:& fi
aliquando videantur emanare verbis acti-
uis,& queadmodm apud.C. Postulatum est,
vt Bibuli sententia diuideretur.Dicimus cum
Ant.non inquantm sunt actiua,sed inquant
eFiciuntur neutra quinte speciei,deriuari: o
mnia
 Annotationes. 49
mnia enim verba actiua poflut trsire in neu
tra,cm post se null casum regunt. Et sic re-
spdend est in omnibus autoritatibus, quas
assert autorincmentarijs, &alijs compluri
bus.Non tamen ex hoc inferendum, ab omni
bus actiuis,incjiiant eftciuntur neutra,poTe
deriuariimperfonalia: quia non rusi ab illis,
que sunt in vsu frequentiori:vnde ab amo,n5
erit amatur,licet Plautus formauerir:nec do
ceo,docetur,vt nunc nnulli formant, sed c
claflcorum autoritate haud nitantur,merit
sunt contemndi. Ab alijs autem verbis neu-
tris & deponentibus raristm,durifimeq; de
riuantur.vt Egetur, caletur,placetur,lamenta
tunquibus non vteris. Et hxc ratio deBuiflet
mouere Antoni,ne aliter legeret apud Ver.
qum lectum est,& scrptum ab ipso Verg.si
credimus Quintilia.huius lectionis testi ocu-
Iato.Vsq; ade turbatur agris . Nam & si tur-
hatur,sit verbum impersona!e,non turho a-
ctiuo,sed neutro descendit:nec est cotraria
sensuipotx ea lectio,nam exponendum est,
militibus,& no vt pse nrit.Nihil ergo ob
stat,quin impersonale sit. Sunt tamen, qui ad
hue cotendant deriuari verbis actiuis,inter
quos est Matamorus in Scholijs suis,quod his
auto-
 Antonij Poli
autoritatibus Plinianis probat.li.x.c .lxx.Pi-
sces quidem auditus,nec membra habent,nec
foramina,audire tamen eos palm est, vtpot
cum plausu congregari feros ad cibum con-
suetudine in quibusdam viuarijs spectetur. Et
lib.xvij.c.xx. Ob id protinus vindemia puta
h,& lassas etiamnum fructu edito improba-
tur.Multq; ali,ac prop innumerx tibi oc-
currt huiusmodi autoritates, ac modi loque
di apud autores. In quibus omnibus icet do-
naremus istis,verba illa esse im pcrsonalia,sa
tistact est saris rationibus supr adductis,n
descendere verbis actiuis,sed transtormatis
in neutra.Dicimus tamen in huiusmodi locu-
tionibus,illud spectetur,& improbatut , non
esse impersonalia/ed personalia passiua, ha-
bereq; suppositum in kifinitiuis c toto regi-
mine illorumridq; iudicium est de his,& simi
libus.Cicero.Ii.j. Acad.Nunciatum est nobis
Marco varrone,venisse cum Roma. Et pro
Milone.Satis iudicatum est Pompeio, falf
ista conferri in Milonem.Et Sallustius in Iu-
gur.Mihi benefacere iam ex consuetudine in
naturam conuertitur.Et Fabius li.iij. A Numa
traditum est deos colere.EtTerentius in An-
dria.In hac habitasse platea dict est Chrysi-
j dem.
 Annotationes. fo
dem. Quibus in locutionibus Augustinus La-
zaroneus in Mercurio suo (etsi hac in re , vt
in multis alijs parm illi aspirauit) portenta
quxdam nxit,dicens,essc verba illa imperso
nalia passiu vocis,vera passiua, significareq;
paffonem:quippe qu habeant pro supposi-
tis patientibus,vel infinitium,vel clausulam:
quod etiam de verbis imperbnalibus actiu e
vocis confinxit.Ego nescio homo ille, qu di
cat verba esse impersonalia, qu suppositum
habeant,siue sit rectus,siue t infinitiuus, vel
clausula insiriitiui,vt ille ait.Semper enim est
ibiconcordantianumeri & persone,& passi
ua significatio,qux omniarespuunt verba im
peronalia nemine discrepante.Quare abeat
Lazaroneus cum fuis impersonalibus,nolo
enim c illo (vt ipse c alijs solet) maledictis
agere.Nc videndaest eor signicatio.Pro
cuius rei declaratione est aduertend.q. Pris,
grauissimerrauitinsignificatione hor ver
bor:credidit nq; hxc verba significare pas
sionem,& esse pafua:quia (vt ipse sensit)ha-
bent Iuppositum in re verbi,que semper intel
Iigitur:quodmanifestissimum nugamt est:
& hoc multis rationibus potest persuaderi.
Prima,quia sicut subintelligit Priscia. in pnc -
senti
 Antonij Poli
senti,Cursus curritur,Pugna pugnatur : ita de
bet subintelligere in pr<ctento.Prxterit au-
tem horum verborum est,cursum est,pugna-
tum est,quod apparet ex illo Luca. Vent est
parui Rubiconis ad vndas . & ex illo Cicero.
Eius orationi aE> omnibus vehementer recia
matum est.Vbi si ntelligit ipse aduentus , vel
clamor, manifestarius elet solcecimus . Sic
etia. in Pugno , pugnat est,& in muItis alijs.
nec ipse Priscia.loqui sic auderet.Secda, vbi
Iatet illud suppositum Pns.quod nunq in lu-
cem prodit N si fubaudretur, aliquando ex
pressumfuisset:quod nusquam reperitur.Ter
tia,quia multa vocabula essent fingenda, non
exhausta ex fontibus latinitatis , qux vel ipse
Prisci.repudiaret.Facessat ergo Pris.cum suis
figmentis,& dicamus , hxc verba significare
actionem.vt Reclamatum est,id est omnes re
clamauerunt.Nam de generalitate & constru
ctione iam agemus.In constructione itaq; ho
rum verborum dissentit Autor ab antiquis;di
cit enim non posse regere nisi ablatiu signi-
ctem generalitatem: ex quo facile elicitur
verbum etiam semper signicare generalita-
tem,quod aliter esse sxpe reperitur. Ideoq; in
hoc vltimo non ipsi assentimus.Et vt ordine
proce
 Annotationes. 51
procedamus,dicimus hec verba conftrm cu
ablatiuo,fiue fignificet generalitat,fiue non.
Primum admittit Antomus,fed quia fecundu
negat,probdum eft autontate.Et primo,de
riuata verbis neutris fecundx fpeciei, nulli
dubium eft.Cice. Nihil eft me inferuit te
ns gratia.Idem li.iij.Epi.Si rationibus meis
te prouifum eile intellexero.Idem ad Treba-
tium.Ego tibi ab illo confului mallem.Cxfar.
A noftris refiftitur.Ouidius. Si mihi non par*
cis,puero parcatur lulo. Iuuenalis Saty.xiiij.
Nec tibi parcetur mifero.Et fexcentis alijs in
locis,quos confult prxtereo . Nec eft in his
imperfonalibus aliqua improprietas , vt ego
fentio:habent enim omnia,qux funt propria
verbi imperfonalis:n carentnumeris & per
onis,& eas figura tertix peribnx reprxfen-
tant,& hoc eft propri verbi imperfonalis,
& non vt fignificet generalitatem;imo figni-
ficare generalitatem tantu,eft improprietas,
quia eft contra definitions illius, vt facile eft
deducere.Vnde qui interprettur illud,quod
aftert autor ex Diome.fic , Tranftigurtur,id
eft minus propri deriuantur , viderint quid
fibi velinKego certnon intelligo. Qud au
tem deriuata neutris quintx fpeciei n fem
per
 Antonij Poli
per fignificent generalitatem,ncc conftruan
tur cum tali abiatiuo,probatur.Cice.C adi-
tum eilet ab ijs ad me.&c. Tacitus. Trepida-
batur Cxlare.Plutarchus.ln altero prxlio
Marco benpugnatum eft.Iuuenalis Saty.vj.
Illaiubetiumptoiuuen properare cucullo,
fi nihil eft,ieruis incurritur. Vbi non fignifica
turgenerahtas, vt manifeftiffim elicitur ex
feniu precedenti & fequti:licet nonnulli ve
lint capi generalitenvt in hac , Currif ab ho
mine:quia indeterminate fignirlcat : led non
placet, quia etfi homo fit nomen comune:"n
tamen generalitatem fignificat,vt capimus in
hoc loco generalitatem:fecus eft c dixit Lu
canus.Tibi numine ab omni cedetur. fie nc|
ablatiuus ille generalitatem defignat. Cicer.
etiam.vij.Epiftolarum . Dixitq; iudic fibi o-
peram dare conftituifle eoipfo die,quo de.P.
Seucio in confilium iri needle erat:dixi nul
lo modo me facere pofle.Vbi ,pculdubi iri,
no'n fignificat generalitatem , nam de fe folo
Cice.loquebatun& fie Vbertinus me fubau
dit.Vergib us.ix. Ac velut ille can morfu de
montibus altis actus aper &c. Poftq in reta
ventum eft,fubftitit. Qud fi verba pfa non
dnott generalitatem,vt in his, & alijs mul-
tis
 Annotation. ft
tis po teft probari,quare ablatiuo non fignifi
canti generalitatem interdicantur, no video.
Concludamm igitur verba imperfonalia paf
fiua non emper fignificare generalitatem, vt
Anto.Sc mulu alij crediderunt : & qcF dicunt
verbu imper onale,ad omnes,vel multos per
tinere: ego fie interpretar, q> poteft referri
adlprimam,ecundam,& terti perion:nume
rum fingulare & plural em : vt currittir me,
,te,ab illo,nobis, vobis,ab illis:& hoc eft
magis conionum,tum imperfonali pafliuo,t
actiuo:nam eod modo fignificant,c vtroqj
careat numeris & perfonis.Poft ablatiu ve
ro poflunt regere caium verbi,quo emana-*
bf.erit itaq; accufatiuus,vcl ablatiuus cu prg A
pofitione,vt in verbis quintx fpecienaut da- >
tuVvt in verbis fecunde. Accufatiuum ver
nullo modo agnofcunt, quicqud alij dicant:
q argumentu eft ettn deriuari verbis a-
ctiuis:nullus nim latinor hc cftruione
huiufmodi verbo dedit.N autoritates qux
Defpa. Sc alijs aftertur,aut mdof citanf aut
aliter intelligi debenf.qcr' quia facile vel me-
diocriter eruditus iudicabit, pretermittimus.
De his locutionibus,legend eft mihi lectio-
nes^udiendum eft tibi libros ,& fimilibus, in
H quibui
 Antonij Poli
quibus nonnulli dicunt,legendum est, & au-
diendum est,verba efle im perionaha,& ita re
gere accusatiu; quid nos entiamus, cm de
gerundijs agemus,videbi. ^fDeiiifinitino,
Aec lt clderda de insinitiuo.Qua
rc dicatur instnitiuus,Qu csttuctio
^ n habcat,Quot modis capia, Vndc
<Jetermine,& cius circloquia.Prini & iec.fi
optim docet autor,quare id sequere.b-
seruandum tamen est, c mutatur infinitmus
in pafliuam,accusatiu perine patientis mu
tari frte.vt Cupio legere lectionem.cupio
leftion Iegi meJPrgter in infinitiuis, guide
terminantur vefbis principium,mcdi, fin
sobliga tion,& po t entiam significan tibus; vt
Qncipio legere lectionem, lectio incipit Iegi
(^me,& fie de ali)s,quibus adigitur soko.lSeJ
cja conrrructon huius mfinitiui este , lubob
scurius pertracret , aliter nobs accipe. Pro
cuius declaratione aduerte,corstrunctionem
illius parte posteriori depdere ex casu,que
regit parte anteriori:qui quide casus est ac
custiuus,vtinalijs,aut ex casu que regit ver
bum, quo determinatfcr.His notatis , accipe
bas regulas. Prima. Si inlnitiuus huius verbi
sum,regit fronte accusatiu, mper exiget
ter
 Annorationes. j)
tergo eund eafum; vt volo me esse pot.
Secda.Si nominatiuussolus,vel nominatiuus
c datiuo eiufd perfonx prxcedet infinitiu
esse,semper subiequetur nominatiuus,vt Vo
lo esse poeta, videor mihi esse poeta. Contra
quod si asters illud Cic.in Tu. qusti. Bcatos
este concedo.R espondendum est , no este c
tra regulam hanc, quia beatos illic non refet
tur ad nominatiuum ego,ied ad accusa tiuum
subintellectum animos,fic , concedo animos
esse beatos.Et regula intelligitur, vbi ille ca-
sus,qui regitur parte posteriori, refertur ad
nominatiuum.Tertia.Si nominatiuus & dati-
uus ert,siue cuenit eid pon, siue n,re-
lpiciend erit,vtr dictio qu regis ab inni
tiuo,referatur adnominatiu,an ad datiu,si
ad nominatiu,nominatiuus equc ,vt videor
tibi este doctustat si ad datiu,datiuus,vel ac-
cusatiuus rcspdere poterit,eti si solus dati-
uus pcedat. vtNatura dedit omnibus esse bea
s,vl btsXicet mihi esse bono,vel bonu.
Quia inposterioribus subauditur frte ac-
cuatiuus ebs,velme:elegtius enim subinteT
t Iigitur,qu exprimi^Quarta.Si nullus casus
precedit,ad que possit referri,per accusatiu
ogopottet.vtapudOui.QuSt est estelouis
t H # fratr.
 Antonijpolf
fratrem.Et quod diximus de efle, intelligc de
alijs inhnitiub verborum reciprocorum.
^[Quotupliciter capitur infinitm us.
JNfmitiuus oh>pliciter fumi poteft.
Prim,in propria natura,& tunc vult
determinara verbis,qux mox dice-
mus. vt F go volo legere , tu cupis audire, &
tunc conftruitur ante e cum accui atiuo,poft
fe ver regit caium verbi, quo decendit.Se
cund, pro prxterito imperfecta indicatiui.
vt Pars ducere muros,Illi inuidere: & tunc
parte anteriori regit nominatiu ratione in-
dicatiui,pro quo ponitur,poft fe cafum ver-
bi vnde deducitur.Terti,pro nomine:vt Sei
retu nihil eihc apexi iftud viuere:& tunc
nullum calum regit, neq; fronte, neq; ter*
go.Quart,quando inhnitiuus eft m calu,&
fignificat cum tpore.vt Furari pecunias veti
tum eft.& poteft regere caium t parte an-
tenor,qum pofteriori. Qumco^g gerdio t
genitiui,vt in facris hteris. Neicis,quia pote-
ffateHabeo dimittere te &crcifigere te?Ver
ti.Sed fi tantusjimor cafos"cognoicere no
rosXcrucifigdi, dmTittendi, cognoicendi.^
\ Sexto,,p grdio accuftmi.vt Catare pares,
& relp5dereparati.i.adrefpondend,& ct
duro
 _ -Arinotationci. 5-4
J* &}Tos7luos modos tangit autor , eu SeT
ad imitationc2rxcor^eptim,,p upino in
um.liue gerundw accuatiui.vt Vado piscari.
i.piscatum, vel ad piscand.Octau, pro par*
ticipio,mod presentis,mod futuri,siue pro
subiunctmo. vt Vergilius , Dederatq; comant
dirYundere ventis,i.dirrundend,vel vt diffun
deretur,vt Seruius exponit:sic etiam, Magna
dat ferre ralent.Idem.Nam me difeederefle
mr.Hoc modo dictaliqui,n regere casum
post se,sed ego apud Terehti inueni regere
hic.Etiam puerum conueni Cb,remis,oIera Sc
pifciculos ferre in ccenam seni. i. fertem o
era & pifciculos,
Verba infnitiua volunt
determinante,
I Eterminari infinitiuum nihil aliud est,
, qum(c sit ipfe per se ndetermina-
I tus ad cert numerum & peronam ,d
eri ratione ajterius partis alicuius miniers &
perfonar.vtEgo volo legere,cupio vos audi-
re.N m prima,est prime perfone , & numeri
singularis ratione llius verbi volo:in secda$
secd psone & numeripluralis,ratione illiu
accusatiui vos.Vnde n inconuenit,q f deter
tninetur ab vna parte,&rega ab alia. Si quis
H j tamen
 AntonijPoli
tame obi)ciat, verbo impersonali non poffe
determinari infinitiu, cm ipsum sit indeter
minat.Huic respodemus optim posse , cm
tci sit determinatu verb impersonale ab
lia parte:& ead ratione poterit infinitiuus
infinitiu determinare.vt Cupio posse currc
re.Potest ergo infinitiuus determinari ab his
verbis.Prim, verbis animi: vtintelligo,me
mini,scio.Secund, verbis cjuibusd.1 quinq;
sensiuvt audio,video. Tertio, verbis signi-
cantibus principium,mediam,& fin* actio-
iiis:vt incipio,soIeo,desino . Quart, verbis
Iingux,siue imperium significantibus : vt pro
hibeo,iubeo.Sext, verbis imperlonalibus.
Dicit'etiam Laurentius determinari partici
pils , sine multis nominibns adiectiuis ab hu-
iulmjodi verbis deriuatis* vt cupiens , timens,
cupidus,timidus,auidus,cosuetus,prptus,do
ctus,simplex,ausus,aptus,ineptus,audax , bo-
nus,malus,celer,dignus,indignus,facilis,diff
cilis,indoctus , etsi videatur poni infinitiuus
pro gerundio accutiui vt bonus contende
re disco & cursu.Hor.celer sequi:qu possunt
etiam gerundio genitiui iungi:sed dicit Lau
rentius, icta gerdio , eruare vim nomin,
ict* infinitiuo?vn participiorum. Vnde d-
',- cimus
 Annotationes. yr
cimus,mandatum est patre conuenre te, &
non conueniendi te:quia mandatum est, ver-*
bum est:sed rect dicimus, habeo mandatum
patre conuenre te,vel conueniendi te: quia
mandatum,nomen verbale est, mdo.Notat
insuper Idem, c hoc nomine opus,& re, &
verbo sum es est,infinitiuo,& non gerundo
vti oportere.vt Opus est mihi resp6dere,n
repondendi:& optima res est agricolare,n
agricolandi,nifldur& asper resoluatur.sic
eti cum hoc nomine Fas.Verg.Fas mihi Gra
iorum facrata resoluere iura.Idem.Mihi iussa
capessere sas est. At c hoc nomine Tempus,
per gerdiu loqucd est,vtTpus est legdi.
^Circumoquimur futurum,&cv . ,
IAm vltimum de circloquijs abfoluamus,
pro quibus notabis. Quidjt circloqui,
& QuoCuplexjlgitur CircaloquinTelt verbo
1 um aitpendin,quo explicamus pluribus ver

pro amo.Et eFd^pIi^vIuntarium, & neces

sarium.Voltarium,quo possumus vti, vel n
vti.Et hoc modo tot sunt fer circumloquia,
quot persone in verbo,Necessari,quo neces
sari vtimur.Et hoc tantn reperitur in tpo-
ribus,qu circloquimur in voce pa.fliua: q*
H 4 fit
 Antonij Poli
ft per verb sum es fui,& particpium prete-
riti adiectiun in paliua.In impersonali autem
fubsttiuat in genere neutro. Reperitur etil
hoc eircloqm in futuro infnitiui , ta vocis
actiux,qu paiW,de quo hic agend.Circ
loquimur itaq; futur innitiui vocis actiux
dupliciter.Primo modo,per prim supin &
infnitiu ire: vt rect sentit Antonius contra
Laurenti,& qui ipsum sequuntur,dictes,n
posse signisicari repus futur per prim supi-
num & ire,quod est prxsens . Quod si verum
est , nec amatum iri , significabit fturum, &
tta nec erit circloquium futuri,quod est c-
tra ipsos, Quare hi penitus falluntur:quia li-
cet amatum , non signifcet futurum,necire,
vel iri:ratione tamen circlocutionis hoc ha
bet,quadmodm sape videmus duo coniun
cta producere aliquem eftectum^quem null
eorum per se separat producifjf Quare scias,
amatum ire duplicem snsumpoflehabere:
vt in hac.Credo^Msceptorele^umfre,id est
qud itjejstumjjjunen est circoquium:
aut^ibit Iectum,aut leget:& tune est circ-
locjujiijSecundo modo, per participifuturi
in rus,oc infinitiu esse,vt amatur efle. Diffe
runt tam hec duo sic:qud amat ire.potest
habere
 Annotationes. f6
habere motum ad Iocum,amaturum esse,mini
me. In voce paflua dupliciter quoq; circumlo
quimuridemfturum. Primo modo,item per
prim supinum,& infinitfuum iri.vt soero me
^amatum iri deojEt si qu*ras, vnde signicrt-''1
ypafl'onem,cum nec amatum,nec in,significt
j paslion.Respondemus,qudasciscitsibihoc I
? rationecircumIocutionis,vtdiximudetem- /
j pore:quod qu'a (Antoniuj^onjadmktit^ro- /
batur autoritatCicr.lb. v.Epist.Nunquam
te a nie ludibriolxsum iri . Idem . Nec Metel-
l fratrem per te oppugnatum iri: & alijs c-
pluribus in locis passim reperies exempla.
Secundo modo,per particpium futuri in- du*
& infinitiuum esse.vt Amand esse:quod quia
omnes adinittunt , autoritate non probamus.
In verbis neutris tam actionem significanti-
bus,qum passionem,eodem modo fiurit,quo
diximus in actiuis.vt vapulatum irc,yel vapu-
laturum esse,non vapulatum iri,nec vapulan-
dum esse.Nec video,quare Despauterio Mpli
ceat exulatum ire,quo vtitur Laurentius.
Posuimus prxtere,&c.
Vod hic dicit Antonius , apud anti
ques fuisse proprium futurum tam vo
cis actiux,qum passiux,ver ehacti-
H c USB,
 Antonij Poli
u,vt Amaturum: paflux, Amandum:quas o-
mnibus generibus & numeris iungcbantur,
quodexemplis facil probat . Est enim apud
Vergilium,Petendum,hoc futurum,& non gc
nindium,vt quidam mal rntunquod osten-
demus , cm de gerundijs agetur . In eo ver
quod subijcit ex mtc Aiphonsi Aluaris, apud
antiquos fuisse quoq; propri prxteritum in-
finitim' niodi vocis pailiux,vt Amatum , non
Alphonso assentias:mirorqj Antonio etiam
prima fronte non displicuisse, cum statim de-
buisset admoneri ex alijs temporibus, qux cir
cloquimur in voce paflma: in qmbus nusqu
talis vox reperitunaut debuisset dicere,qud
in illis etiam huiuGnodi voces habuerunt an-
tiqui , sed ncc hoc , nec ilIud autoritate pro-
batur.
, De gerundijs.
N gerundijs hxc notabuntur. Sint
ne alia pars orationis ab illis octo,
Quam constructionem habeant,
Quotuplicia , & in quibus casibus
reperiantur, Quid significent,vnde regantur,
Qax sit difteretia ihter gerundi adiectiuum,
& participium futuri in dus,& nomen verba
le in dus,est enim in omnibus eadem vox. De
primo
 Annotatione^ /7
primo igitur varij varia senserunt , sed nos cn
Anto.aliam parte orationis esse dicimus,atq;
sic definiri posse . Gerundium , est pars ora
tonis declinabilis per cas sine tempore,ge-
rens significationem & constructionem ver-
bi, quo deriuatur.Pars,ponitur loco generis:
declinabilis dicitur , vt per hoc excludantur
partes indeclinabiles.Per cafus, vt excludatur
ab ea verbum:sine tpore,propter participi:
gerens significationem & costructionem,&c.
propter nomen & pronomen : nam si nomen
regit casum verbi, non nisi sigurat. vt popu-
labundus agros . Dicitur autem gcrundinm,
gero.is : quia gerit significationem verbi, vel
potius,quia signisicat administration,vt ge-
rO,quod id est aliquando, quod administra.
^[ Gerundiaante se casum non
regunt,&c. -
Vsquam reperitur apud Latinos,qud
gerundia ante se casum regant . Vndc
merit notat ihterpretem Antonius in
locutionibus illis Dauidicis: qud vertendo
Gtxco in Latinum,dederitgerundio modo
nominatiuum i modo accusatiuum , deceptus
Grxcorum idiomate : qui euro careant ge-
rundijs , pro illis vtuntur nsinitiuis, reguntq;
apud
 AntonijPoli
apud ilos accusatiuum sronte, quemadmo-
dum apud nos:itaq; mutauit infini tiuum in
rundium,rehquit tamen accusatiuum in poste
rioribusun priori autem in nominatiuum mu
tauit,tollendx(Vt quidam volunt amphibo
logie causa:sd nusquam minus esse potuit(vt
dicit autor ^ qu in eo loco:ideoq; non placet '
hxc ratio. Nonnulli tamen excuare nituntuc
dictes,illic esse dominus vocatiuum pro do-
mine:sie enim miserunt hxc nomina in voca-
tiuo antiquitus . Quod etsi verum sit,non ta
men placet excusatio : quia domine dixisset,
vtpaul inferius,Conuertere domine captiui
tatem nostram:nec aliter repeh locutum fuis
se per hoc nomen interpretem. Vertere ergo
-debuisset,autper ablatiuum sic, Conuertente
domino, aut per subiunctiuum t Cum conuer-
teret dominus.Et sic de alijs. Est tamen autori
tas apud Liuium lib. viij. qux videtur facere
pro interprete,teste Lazaroneo,quaq; nititur
eum tueri:in qua gerundiumCvtipse ait) regit
easum parte anteriori : qux sic habet, Ibi in
' eoncilijs Numitius Imperator eor aftirman-
do (cum tota periodo satis longa vsq; ad hc
lociSm i se Romanos nihil tum minus , qum
prxlium expcctantes,perculsurum, fallacibus
literi
 Annotationes. /g
literis circa Volscum, nomenq; Latinum mis-
sis, tumultuarius excrcitus raptim cscriptus
conuenit.Vbi nullum est verbum, quo rega-
tur nominatiuus ilIeNumitius Imperator,nec
aliquid ahud, nisi gerdium illud aftii mando.
Sed testimoniumhocLazaronei parmfidei
facit.Quis enim non videatmihi altem pro-
babileht,illic debere intelhgi verbum,dixit:
quod satis innuit Liuius dicens. Ibi in ccilijs
Numitius Imperator eorum aftirmando/cili-
cet dixit,ea qu ilhc sequuntur. Mul ta nanque
melius intelliguntur, qum exprimuntur.pre-
sertim cum hoc prxceptum sit historicorum,
vt nonnunqum verba ,nonnunqum nomi-
na desint in oratione.Minus autem fidei nobis
facit testimonium,quod idem assert ex secun
do Aeneidor.Fando aliquid,si forte ruas per
uenit ad aures Belidx nomen Palamedis. Que
locum quia Seruius exponitfando aliquid,id
est dum aIiquid dicitur,arguit homo argutus,
fando, exigere suppositum. Dicit enim, vt ver
bis illius vtar,qu! fieri potest, quin aliquid no
eadem ratione, atq; eodem cau frte ipsius
gerundij exigtur, qua regitur verbo i Qux
verba (ni fallori hoc sibi volunt. Quod quem
admodm hoc verbum dicitur, exigit nomi-
natiuum
 Antonij Poli
niinatiu frte,sic & Fando,e quod aliqus
sari debeat.Ratioinanis,& cafla. Cui enim vn
quam in mentem venit, vt diceretin his,inter
ccenandum veni , & tempus est legendi, Iicet
aliquis ccenare deberet, & legere,gerundia il.
la habere suppositumQuod si eflet,aliquan-
do ex prcl'um fuuTet ab autoribus , quod nc-
mo vnquam expreflt,sed ne excogitauit qui-
dem. Quare Lazaroneo confutato & spreto,
teneamus cum Laurentio, Nebriiensi , & cx-
teris, inauditum esle apud Latinos, gerdium
ante se regere casum, quod soli verbo datum
fuit. Post se ver regunt gerundia casum ver-
bi, quo deducuntur. Quod intelligedum est,
cm actionem,non cm passionem significt..
Etprxter gerundium datiui , quod non regit
accusatiuum . Notabis etiam , genitiui gerun-,
dium aliquando regere genitiuum pluralem,
vtnotat autor.
G erundia aut sunt substantiu,
t ' * aut adiectiua, &c. r '' fj
Vplicia sunt gerundia,scilicet sub-
stantiua,& adiectiua:quod inuen-
tum iure Laurentio damus . Prius
aged est desubsttiuis, deinde de
adie-
 Annotationes. 59
adicctiuis.Gerdia substantiua,de quibus nul-
la est iatei Grammaticos controuersia, repc-
riuntur in genitiuo.vt Tempus amandUn da-
tiuo. Aptus docendo.In accuatiuo. Venio ad
legendum.In ablatiuo. Delector legendo.Gc
rundi nominatiui an sit, miserabiliter c Gr
matici torserunt,torqutq; vsq; in prxsenteni
diem,varixq; sunt autorum opiniones de hoc
modo loquendi, legendum est mihi lectione.
Laurentius participium, vel nomen esse dicit,
ne concedat gerundium esse nominatiui. Sed
nullum illorum est. Prim, quia regit accusa-
tiuum, quem regere non potest nomen verba
Ie,nec participium futuri in dus. Secd,quia
illud actionem signillcat,participi & nomen
passione.Terti,illud substtiuum est,partici-
pi & nome adiectiua sunt:nec illic substtiua
ri potest in genere neutro, vt not est. Quid
asserunt esse verbum impersonale per circum
locutionem. vt Itum est. Quibus no assentior,
his potissimm rationibus . Prima , quia tune
verba impersonalia frequenter emanarent ab
. omnibus verbis actiuis, inquantu actiua sunt:
q<f supr falsum esse cuicimus.Secunda,qui
verba impersonalia regert post se accusatiu
q<f cstantissimnegat Grmatcor schola.
Nam
 Antonj Poli
Nam sicut in his regit casum, Caredum est mi
hisensibus, lxtandum est mihi hac re,eruien
dum est mihi Deo:vbi pro ratione verborum
variatur constructio; ita in hac legendum est
mihi libros: nec est maior ratio de illis, qum
de hac. Adde, qud si verbum imperfbnale es
set, ablatiuum, non datiuum regere debuilet
in persona agenti:& vt dixit Cicero.Nihil est
me mseruitum tempons gratia: ita dicdum
fuit inseruiendum est me,non mihnusquam
enim lectum est,verb impersonale pafliuum,
regere datiuum in ea perona.lnsuper conce-
den dum esset, verba imperfonalia non solm
verbis actiuis,sed ab omnibus neutris, depo
nentibus,& communibus deriuari, & aliquan
do significarc paflonem.vt Exulandum,vapu
landum est:qux omnia deimperfonalibus n
admittuntur. Quare vt tot vitentur inconue-
nientia, hanc opinionem non tenemus proba
bilem . Sunt qui dicant esse circumloquium,
q* sit per participium futuri in dus,& sum es
fui,mod p indicatiu,mod per infinitiuum
esse:sed c hic totidem fer occurrant incoue -
mentia,quot in superioribus (n enim partici
pi dus,iolet significare achone, nec regere
accusauuum parte posteriori,nec ubsttiu
capi,^
 Annotationes. 60
capi,) merit his nec suftragamur : quid ergo
erit Nos Ubentius Seruio aflentimus , dicenti
esse gerunciium; nullumq; ex hoc inconuenics
inducitur. At dicet aliquis maximum, quia tc
pari forma dicendum esset hic, Credo legen-
dum esse mihi, legendum esse accusatiui ger-
dium,quod cert non est: quia gerundium ac
cusatiui semper regitur prxpositionibus. Ad
cjuod respondernus, id verum esse vt in pluri-
bus , non tamen semper , sicut cum his verbis
loco,conduco,& cstteris:& etiam cum hoc in
finitiuo esse : vnde dicimus , in legendum esse,
non debere regi legendum prxpositione,sed
ab infinitiuo esse,mod expresso,mod subau
dito.Cuiusrei testis est Gellius,lib.ij.capit.vij.
qui insinitiuum,qu in his fluit,Omnibus qux
pater imperat,parendum, in quibudam paren
dum,quibusdam non obsequendum:paul in-
ferius expressif dicens . Omnia esse qux pater
iussent,parendum,quxdam esse parend,que-
damnon obsequendum. Et eodem modo per
mominatiuum.vt.Cice.li.xj, ad Atti.Iteran-
dum eadem ista mihi. Varro. n fcetura dhd
potius hordeaceos, quam triticeos panes. d
Iib. iij. Singulis vbi pariunt, facienduhi haras
quadratas . Aliaq; id genus multa apud ipsum
. I repe-
 Antonij Poli
reperiuntur.Macrobius.rij.Saty.Mirandum est
huius potx, & circa nostra , & circa externa
facta acra doctrinam. & li.j. Cuius rci causam,
quia huic loco non conuenit , prxtereundum
est.Ex his liquid apparet,apud Vergilium.Et
pacem troiano rege petendum , petendum,
posse cssc gerundium accusatiui, & regi ab es
se subaudito,sed melius est, vt dicamus c Au-
tore esse proprium futur infinitiui vocis pat
ux: prasertim cm in serie orationis prxceC-
serit futurum in dus,sic.Alia arma Latinis qua:
renda:per quodnunc circumloquimur suturfi
infinitiui paffuum. Itaq; vt sententiam nostr
explicemus, dicimus , legendum est mihi, dici
per gerundium nominatiui : & credo legend
esse mihi,per gerundium accusatiui : regiq; ab
infinitiuo esse , quemadmodu in nominatiuo,
sum es fui. Verum est tamen , qud vbi rege-
re debet accusatiuum,nunc vsitatius Ioquimur
per participium paffiuum in dus, vt lectio le<-
genda est me, potius qum legendum est mi
hi lectionem . Concludimus igitur,'gerundia
substantiua reperiri in nominatiuo, genitiuo,
datiuo,accusatiuo,& ablatiuo.
^ Significatio gerundiorum
substantinorum.
* Signi-
 Annotationes. . i
Slgnificatio gerdior notior errit , si e p
omnes caus & genera verborum explica
mus. Dicimus itaq;, Gerdi noinatiui a ver
bis actiuis, velneutris action signircantibus,
depontibus , & cmunibus, action significa
re: neuths paffion gnifictibus , palion.
vt Tertius in prima cena secdi actus Phor-
mionis . Molend vij in pistrino, vapuland.
Et semper necefitat aliqu importat.Gerun
dium genitjui . verbis actiuis & neutris actio
nem lgnificantibus, deponentibus,& commu
nibus, actionem significat. Av neutris paUion
significantibus, paflionem : rariim autem
verbis actiuis paionem . vt lustinus. Athenas
erudendi gratiamnTus. Ouidius in de nuce,mo
d Ouidi) lit illud opus. Sic ego sola petor,lo-
li quia cauia petendi:quos non imitaberis. Ge
rundium datiui verbis actiuis actionem,rar
paflonem signifcat. A neutris,secundum ex-
gentiam significationis eorum. A deponent!*
bus , actionem . A commumbus , actionem &
paflionem. Gerundium accusatiui verbis acti
uis,actionem & paflionem , paflionem tamen
non tam requenter . A neutris , vt supr dixi-
mus. A deponentibus, actionem : communi-
bus,actionem & paflionem. Gerundium abla-
, I t tiui
 Antoni) Poli
tiui verbactiuis , actionem & passionem. A
neutris, secundum exigentiam significationis.
A deponentibus,actionem. A commumbus,a-
ctioneto & passionem.Verum est tamen,gud
in cmunibus verbis t tam in hoc, qu in alijs,
paffiua signisicatio non tam frequens est.

Vnde regantur gerundia.

Vm gerundia ante secasumnon re

|tunvideamus ergo de singulis , vn-

!lde regantut . Gerundium nomina-
tiuisemper regitur ab hoc verbo sum es fui,in
ratione suppositi . vt Dicendum est mihi.Ge-
rundium genitiui nomine substantiuo ,non
quidem omni/ed tantm appellatuo. vt Tem
pus legedi,hora ccendi: & nnullis adiecti-
uis,vt Certus eundi, auidus pugnandi, vt dixi-
mus, cm de infinitiui determinatione ageba-
mus.GerundiiHndatius, verbo'sum es fui,vel
aliquo alio verbo , aut nomine regente da-,
tiuum, vt Non fumsoluendo,Do operam lcg-
do,Aptas audiendo. Gerundium accusatiui ab
liis prxpositionibus ad,ob,propter,ante,& in
ter.Et m addC,Circa,autoritate Quintilia.libro
- - * k quarto
 Annotationen 6t
quarto, cap. de partitione dicentis. Non cnim
lolm oratoris eft docere ,fed plus elocjuentia
circa mou en dum valet . Sed cura inter & ante
non regit cafum , licet Antonius aliter fentiat.
Quare debuiflet probare. Afferamus ergo nos
autoritatem.Liuius libro. xx. Titus Berminius
inter fpoliandum corpus h oftis , percuflus. de
ante,non fuccurrit exemplumJEft tamen(v t di
it Seruius) honefta locutio per inter, vt in
ter ccenandum audiui , id eft dum ccenarem.
Regitur etiam ( vt diximus ) ab infinitiuo effe,
expreflo, vel fubintelleo . G erundium abla-
tiuiab his prepofitionibus in,de,ex,,ab,cum,
& pro. vt Quintilia. Ratio loquendi iuna eft
cum fcribendo.Dealijs exempla funt obuia.
Regitur & i verbo. r vt Hos occid endo , illos
accufando ciintatem labeafti . m vero
fignificat paffionem, non iungit fibi prxpofi-
tionem. vt Memoria excolendo augetur : ali-
tur vitium tegendo ; vritq; videndo fcemina:
cantando rumpitur anguis:fcmel tamen apud
Plautum reperitur, pro vapulando mercedem
feram.

De gerundijs adie- , . > '

iuis. '
I j Eadem
 Antonij Poli
Adem funtnunc notanda de gerun
dijs adieiuis, libentiufq; Lauren-
tio afTentimus , quam alijs dicenti-
bus efle participia,aut nomina:qcP
fit difcrimen, inferius videbitur. Gerdia itaq;
adiectiua per omnes cafus, numeros & genera
reperiuntiir:exempla habes in autore.Valla ta
men catiendum efle dicit, gerundium hoc abla
tiui,ne iungatur verbo fignificanti motum:fed
egoffi re memini^fic inuehi in oflicijs Cice-
ronis.Philcifophi regdis ciuitatibus ad Phi-
lofophiam fe tranftulerunt: & iterum circa fi-
liem primi. Atq; illi, quorum ftudia vitaque o-
tnnis in rerum cognitione verfata eft, tame ab
augendis hominum vtilitatibus & commodis
non receirunt .t in Verrem actione prima.
Non omhino mihi videor defendendis, fub-
leuandifq; hominibus difcedere. Significant
Temper paffionem, quibufcunq; verbis dedu-
cantur . Reguntur nomine fubftantiuo , cum
quo conientiunt in genere,numero & caaVe
rum eft tarnen , qud gerundia accufatiui, vel
ablatiui,iunguntur etiam eifdem prxpofitioni-
bus,quibus fubftantiua,prxtr cum illis verbis
Ioco,condaco,& ceteris,qu notat autonqui-
bus inges do, trado,ufcipiO,Sc propono.vtin
-* 1 Adelph.
 Annotationes. 6)
Adelph. argumento , DatMitioni fratt ado-
ptandum Aeschinum. Ouidius.Donec Aresto
ridx seruandam tradidit Argo . Suetonius in
vita August . Qux volumina fatigatus tradidit
perlegenda. Quintilianus,libro secundo. Quos
erudidos lusceperit:& iterum,Non si docen-
dum pancratiastemsuceperit.sicetiam, Pro-
pono vobis optimos quosque autores imitan-
dos:& plura inuenies legendo autores . Post Ce
nullum casum regunt proprium . Nunc aliqua
sunt notanda , & prim, quibus verbis deri-
uantur gerundia adiectiua . Deinde quo modo
conuertitur gerundium substantiuum i adie-
ctiuum,& econuers. Ad primum dict Gram-
matici, qud gerundia adiectiua non deducun
tur nisi verbis actiuis , & qux regunt accusa-
tiuum post se: qualia sunt deponetia tertix spe
ciei,& communia:Sc si ab alijs reperitur, hoc
erit ex eo , quia illa verba regebant antiquitus
accusatiuum . vt Cicero in ofcis . Sed etiam
apud maiores nostros frudx iustitix cau vi-
denturregesconstituti:Idem.j.Officioruni.Ex
petuntur autem diuitix,tum ad vsus vitx neces
sarios,tum ad perfruendas voluntates. Pro se
cundo considerabis , cuius casus erit gerundia
substantiuum; id autem esse debebit,aut gen-
I 4- tiui,
 .AatonijPoli-
tiui,aat datiui,aut accusatiui (quandonon re-
gitur ab elfe) aut ablatiui:tunc apiesaccus-
tiuum,quem regit , aut regere debebat (quod
dicitur propter gerundium datiui) & adduces
ad casum gerundij,seruato tamen nmero il-
lius accusatiui: & mutabis gerundium substan
tiuum in adiectiuum, vt consentiat in genre,
numero & casu cum substantiuo illo , quod
mutasti ex accula tiuo. vt Cura-legendi lecto
nem tenet me,mutabitur.Cura legendx lectio
nis tenet me ; vaco lectioni legendancura le-
gendi libtos,cura legendorum librorum: de-
lector legendo libcos, delector libris legen-
dis:& est elegans dicendi modus. Gerundium
autem adiectiuum. fie mutabitur in substan-
tiuum. onuertes gerundi adiectiuum in sub
stantiuum eiudc casus,cuius erat adiectiu,&
substantiu coliocabitur in accusatiuo eiusd
numeri , cuius erat ante. vt Tempus lgende
lectionis,tmpus legendi lectionem: causa eru
diendorum puerorum,erudiendi puerott& sic
de alijs,prxter gerundium nominatiui & da-
tiui,qux non conuertuntur in ubstantiua:sed
gerundium nominatiui exponitur per ver-
bum prsentis temporis & relatiuum,vt vol-
uenda dies, id est qu yoluitr.Gerundium da
 Annotation^. 64.
tiui cum regimine non potest conuerti, quia
(vt diximus)casum non regit. Quotics autem
locjuemur per relatiuum teste Valia, non ge-
rundio adiectiuo vtemur.vt Hic dies attulit
facultateni dicendi ea qux vellem, n eorum
dicendorum qux vellem,
^[Diftertia inter gerundi adiectiu & parti
cipi futuri in dus,& nome verbale eti dus.
St tanta fimiHtudo inter gerundi
um adiectiuum, & participium fu
turi in das,tem & nomen verba-
baleindus,vt voce distinguine-
queant:ide distmguenda suntaliquibus alijs.
Difterunt igitur hoc modo,qud gerundium
adiectiuum gnificat rci administrationem,i
ue habitum primum,in quem homo solet exi
re.vt Cura legendx lectionis tenet me, signi-
fico,qud hoc est me oficium, videlicetle-
gere lectionem:etsi non femper videtur hoc
gnificare:vtEo ad consolandos amicos.It
non significaf tempus,saltem futurum, nec re
git cafum,& resoluitur in gerundium subst-
tiuum,prxtr nominatiui gerundium , quod,
vt diximus,resoiuitur in verBum,vel nomen,
vt Voluenda dies,id est volubilis,vel qux vol
uitur, Participium autem significat tpus fu-
I f turum,
 Antonj Poli
tur,sine rci administration e,& regit casum
verbi, quo descendit. Sed quando amandus,
est nomen verbale,nihil h or uni habet, led re
soluitur per dignus digna dignum , & infinfti
uum eiusdem verbi: vt Ule est amandus, id est
dignus amari.
^[De supino.
VT de gerundijs, sic eti de supinis Anto
nio aientimus,esse ali parte orationis;
& sic poterit desiniri.Supnum , est pars ora-
tionis indeclinabilis , habes fgnificationem,
& nonnunqum cstruc^ionem verbi , quo
deduciturjPars,ponitur loco generis: indeclif
nabilis,ad difterentiam declinabilium:& si di
cis,q> declinatur,vt amatum,amatu, quia vox
variatunrefpondemus, qcP non variatur que
admodm in alijs:quia declinatio sieri debet
aut per casus,aut modos,& tempora,quorum
nihil hic fit:non enim habet casus , nec mo-
dos^nec tpora:merit ergo iure declinatio
nis priuaturAlix particulx notx simt. De se-
cund^qisq; pro libito fuo,vt in re ancipiti,
fingit Etymologi. Quidam dict dici supi
nus.a.um.quod est mollis,quia incerti numeri
sint,& person:quidam quia supinus.a.um.eft
iacens ventre sursum versus,& qui ita iacet,vi
 Annotaciones. 6f
det totum quod est supra se:sic supinum totS
verbi coniugationem.St qui supina.i.supre-
ma in coni'ugatione.Sunt qui supina, quasi re
supina:e qud vnum alteri sit oppositum in
significatione.St qui supin.i.superans ver
bi coniugationem. Alij ver suB & bimus.a.
um. Alij supum vocabulo antiquo dici con
tendunt,hisq; frigidiora in medium afferunt:
tu accipe qu maluers , nos null probamus,
donec liquid melius inuenafur.
^[Primum supinum quid significet,
vnde regatur,& quid regat.
Rimum supirr semper significat
actionem,nisi sit verbis neutris
paffionem significantibus. vt Exu
latum,vapulatum eo. Plautus. En
reduxi domum,nam ibat exulatum : quod est
cofra eos,qui putauerunt ab omni verbo pos
se signficare actonem & paffionem.Regitur
autem verbo,veI participio significti mo-
tum extrinfic.vt Graium seruitum matnbus
ibo.aut inrrinsic,id est cuius actus non fit si
ne motu de loco ad locum. vt Do venum ser-
uos:spectatum admiflrisum teneatis amici.
Quo in loco falluntur,putantes iungi etiam
cum verbo est,in his, pugnatum est , cursum,
 AntonjPoli
ehn enim in his,pugnatum,aut curfum, est
supinum,sed participium substtiuatum in ge
nereneutro. Quorum ratio inanis est,videli-
cet q<F verba impersonalia non habent par-
ticipia prxteriti,qd' vnde infert,nescio,cm
habet vocem paiTiuam significantem actio-
nem,vnde participiaprxteriti deducuntur,&
idem gnisicant.I deoq; nullum inconueniens
infertur.Quidqud si illud ver esset,nec ha
berent participia futuri in dus,quod manife
st falsum cst.Diftert autem in hoc 4 gerdio
accusatiui,Qud supin semperiungitur ver
bo,vel participio significanti motum : gerun
dium non semper.Et non yt PriCcredit dics,
q> supinum sigmBcabat imita tionem , gerd
um necefltatem.Itaq; oratio,qux fit per hoc
supinum,potest fieri per gerundium, scd non
econuerf,put quando gerundium non iun-
gitur verbo motus ad locum.Potest etiam su
pmum conuerti in participium futuri in rus.
vt Venio petitum , venio petituus,Otaturus:
& est lepidus sermo.Post se ver regit casum
i verbi,quod jntelligendum est, quando si-
gnificat actionem,non passionem.

- ^fDe vltimo supino.

fHoc
 Annotation es. 66
Oc emper significat paflion, vt re-
ct docet autor contra antiquos,n-
qu at actione.Id enim obleruatur
supinis,c|P si vn significat actionem , alter
paflonem:cu<j pnm significet(vt diximus)
actionem,nisi sit neutris,&c.vltimum sem
per significabit paionem.Ideoq; non emana
bunt vltima supina,nisi yerbis passiuis & c
munibus: neutris nullo modo,qua si fgnifi.
cant ctionem,cum vltimum flgnificet paflo
nem,eo carebunt:at si paffionem,eo4em pri-
uabuntur,cm per primum iam illa designe-
tur. A deponentibus rariflm.vt apud Cicer.
Grauia Ppefl'u.& Verg.xij.Sineme hec haud
mollia tatu sublatis aperire dolis : nisi malis
nomina esse verbalia:n enim posst resolui ,
ta verb significans paflon.Resoluitur aute
perindicatiu,cum dum,vel quando: aut per
fubiunctiu cum vt,vel per infinitiu . vt Res
digna auditu.i.dum,vel qudo auditur,vel vt
audia. Narraui f dgn auditu.i. dign audi
n.Regitur nomine adiectiuo,vel subranti-
uo adiectiui natur habenti: cjcF dicitur pro-
pter hxc,fas,nefas,& qux substantiuantur in
genere neutro.vt Turpe,miserabile visu.N-
tjuam autem verbo, vt rect docet Anto.&
;- ; 1 Lauren-
 Antonij Poli
Laurentius.Male igitur loquuntur fie multi,
Quid eft dicb?Poft fe null cafum regit pro
pri. vt Res digna memoratu. Cxterum cum
inter vltinm fupin & ablatiu nominis ver-
balis quarti dclinat us in voce null fit difer
m, ex autore manifeftiflima eft eorum difte
rentia:ide conlult prxtereoL^Nott aliqui
"debere dici prius,& poftenus fupm,n pri-
mum & vltimum:quia non eft locus luperla-
tiuo inter duo:fed dicimut,primum & vltimu
hic non capi fuperlatiu,fed pofitiu, aut or-
I dinatiuNon poum hoc in loco non daha
re inconftantiam Auguftini Saturnij Laza
ron ei,hommis ver Saturnini,qui in hac luc
norum materia multa fcripfit , & infeliciter
meo iudicio.Is enim motus autontatibus qui
bufdam,eifq; non intellects cmun opinio
nem,vt veram neglexit,fecutus non probabi
lem.Scripfit enim contra bonos autores,pri-
mum fupinum alijs verbis,quam motu ad lo
cum fignificantibus,dari:q, dicat Terentius m
Andria. Vbi vbi ent inuen tum tibi curabo,&
mecaddu tu Pphil.Et iteru in Phor.
Ego tuam expetam amiciti, aut te vifum,aut
auditum velim?Et in Andria. Aliquot me adie
runt,ex te auditum qui aiebant , hodie filiam
. me
 Annotationes. 6y
mcam nubere gnato tuo.In quibus ait, inuen
tum,adduct,visum,audit,esse priora supi-
na,secutus cti Eras.in lib.de copia afferent,
in his,& huiusmodi infinitum cmutat esse
supino,vt sit inuent , adduct,visum,audit5
g inuenire,adducere,videre,audire. Sed cju
t rectius potuisset Eramus dicere,jiec dedis
set serrasse huic occasionem errandi,cmuta
tum esse infinitiu participio in accusatiuo,
vel vt in alijs , in ablatiuo. Quis enim ngat
participium prxteriti in accusatiuo,vel abla
tiuo poni pro infinitiuo.vt Curabo Pamphi
lum tuum adduct.i.adducere. Opus est con-
sulto.i.consulere. Quod in his sacilius depre-
hendes,vbi participium illud variatur.Cura-
bo Pamphilam tu inuentam.Te oratum , vel
vos oratos volo:pro inuenire,& orare. Sic<
locutus est Terentius in Heaut . Non relicta
oportuit.Sic Plautus in Aul.Tu illam scribas
non tuam esse,non attact oportuit. Sic Cic.
Totam rem illi seruatam oportuit. Abi mal
Lazaronee,nqu enim niam tuas ineptias,
& die nunc inuent,adduct,oratos,relictas,
seruatam,attact,in his locutionibus essesu-
pina,& variarip numeros,& genera. Sed vr-
get adhuc his explis Plautinis . Eas si adeas,
abir
 Antonij poli
abitum,quim aditum malis.E t Dum stas, r edi
tum oportmt.Et hoc Terentiano.Mansum o-
portuit:qu non possunt esse participia abi-
tum,aditum,reditum,mansum,ab abeo,adeo.
redeo,maneo^eutris.Quor primo,& si pol
semus respondere abitum,& aditum,noii este
illic participia,sed nomina quarti declinatus,
tamen refpondeamus omnibus c Despaute-
rio dicti,ea omnia dicta esse impcrsonaliter,
& ubaudiri esse,vel fuisse; sed per participi,
no supin,vt supr ostensum est.Id sentit rc
ct,latinecp dici,vadoIegere,& alia multa e-
iusmodi , qux nos pro gerdio accusatiui,aut
supino, aue ad imitation grecor latinius di
cta ee csemus.De vltimo supino id asserit
poni $ nominibus verbalibus, vt cognitu,p
cognitione , & vetbis neutris deponenti-
bus significationem habere actiuam, iungiq;
verbo,vt venio lectu:sicq; Dauus iste omnia
turbat,atq; interturbat,quem si auscultare ve
limus,act est de lingua latina . Cuius omnes
rationes & autoritates facillim dissoIutur
distinctionibus illis Antonianis de supino,&
nomine verbali quarti declinatus, vt supr di
ximus . ^De participio.
^[Partici-
 Annotations. 6g
Articipium cum ab co dicatur,q<y
partem ex accidtibus capiatno
mine,partem verbo , partem ab
vtro<,duobus modis csideraturt
sut qua rstione est adiectiuum,aut qua verr
bo originem ducit:ratione qua est adiectiu,
consentit cum substantiuo in genere,numero
& casu: qua deducitur verbo,accipit ab eo si
gn,ficationem(de qua vide m tertio Iibro)&
onstructionem,de qua hic agendum.Omnia
ergo participia,siue signikt actionem , siue
paflonem,poflunt regere casum verbi, quo
deriuantur. Aduerte tamen , qcP participia in
dus,frequentius regt datiuum in pftsona a-
genti,rar ablatiuum.Terentius. Frater expe
ctandus est mihi. Idem.Restat Chremes, qui
mihi exorSndus est.Ouidius. N tibi sic dices
Phylli fequedus eram. Id.Arcus & arma tux
tibi sunt imitada Dianx.& illud.Multaq; ty?
roninonpatiendaferet.& Prxlia ciugibus
Ioquenda.
^[Suntnomina partici- . ...
pijssimilia.&c. . - .
-s Voniam participia nnunqum tranf
curajjl euntinnomina,videamus quomod
esw sunt distin2uenda..Quinqi igitur.roo
K dis
 Antonij Poli
dis eflsiciuntur nomina.PwmjConstruction c;
nam quando amans est participium, regit ac-
cusatiuum lui verbuquando nomen,genitiuG;
Vt Amans fcemin,participium est;amans foc
minx,nomen:& sic de alijs.Si tamen contin-
git,vt eadem sit nominis & verbi costructio,
potert distingui ratione^ qua,cum tempore
ipolianturjVt Recordans malorum.Nam si re^
"cordai idem erit,quod recordator,nom e-
rit:at si significabit recordsJdest qui recor^,
J datur,participium'Secund,comparatione;
i quia cum sunt nomtna,recipiunt comparatio
1 rem, vt dicit Autonnon autem cm sunt par
| ticipia^otaBis tamen a participijs futur n
' dus,siue in rus,licet transeant in nomina,non
I formari comparatiua,neq; superlatiua in sre-
\ quenti vsu,quamuis aliqui vtantu^Sed pro il
' lis vtimur positiuls,cum bis particulis augm
tatiuis, admodm,perqum,nequm, & si-
milibus. vt Admodm reuerendus, fanequm
oberuandus.Est tame , vbi seruata structura
participij forma tur coparatiuum. vtapud.C.
in Pison. Tu abundantior consilio,ingenio,
iapientia,qum Craus.Et Pli.li.xvj . Teda a-
bundantior fucco,qum reIiqua.Terti,temr-
poris aniione; vt Militat omnis amans; ama
dus,
 Annotations. 69
dus,id eit dignus amari.Et participium futu-
ri in rus,fignificans qualitatem,ieu voluntate
tefte Vail a.vt Plinius.Puellf noftr:c confero
qumquaginta millia numum,plus collaturus,
run" verecundia tua impetran pofle confide
renuluuenalis ea fubitura (acerdos.Sed
hic neicio, an tranfeat in nomeh , cum regat
caium verbi , quo defeendit citra figurany
quod non eit nominis:& tempore non omni
^10 fpolietunfignificat enim quod futurum e-
rat,nifi aliquid obilitiflet. Quare prptiore
me habebis, vt fit participium,quam nomen:
dixi quod fentio,non quod cotendam* Quar
t,fignificatione.vt diligens,quan<> fignifi-
cat qui diligenter agit,nomen eil:quando qui
xjiligit,participium. Quinto , compofitione,
.put quando non eit tale verbum, vnde dedu
ci queat : vtinnoces,indigens,n enim funt
innoceo,indiligo.
^[Aliquot partieipiorn annotmenta.
^Rimum,quareinuentum eft participi
um,cuius tres caufas aignant grama
tici. Laurentius dicit mut fume eau
a neceffitatis:quia hxe non eit latina oratio,
Circundedimus cailris fofiam & vall,ne ho
tes venire pofiint,& nos opntnere:quian
K i fiunt
 Antonij Poli
h'untfossa& vallum,vt non veniant hostes,
ied ne opprimant . Ideoq; dicit debere fieri
per participium sic , Circundedimus castra
fossam & vallum,ne hostes venientes nos op
primant.Idem iudicium est de hac , & simili-
bus,Mulieres ornant ie,ne homines videant,
.& derideant.non eriim ornant fe,vt homines
non videant,ed ne irrideant.Itacj; dicendum
era t secundum illum, Mulieres ornant se , ne
homines videntes eas irridet . Sed n est ne
cessarium , quod Laurenti.dicit vtendum esse
participio;poslet enim fieriper relatiuum sic.
Circundedimus castris fossam & valln,neho
les qui veniant , nos opprimant : ed non ita
dganter & breuiter.Quare addunt alias du
as rationes:causa elegantix,& breuitatis:bre
uius enim & clegantius sic loquimur, Ego au
dio prxcep'torem legentem,qu qui legitJEx
his deduci potest secundum annotamentum.
Qud participium exponitur per qui qux
quod:item per dum,cum,quando,si,vel quia,
& verbum.Tertium.Participium prxteritisx
. pe ponitur pro infinitiuo,siue in ab!atiuo,si-
ue in accusatiuo:vt vos oratos volo, id est Of
rare:adductum tuum Pamphilum curabo,id
est adducere.nil opus est consulto , id est c-
... sulere
 Anhotatones; 70
fulerc.de quo multa diximus contra Lazaro-
neum fupr.Quartum.Solent grammatici ali
quando vti participio prxfentis, pro partici
pio prxteriti,& contra, vbi alterum deeft. vt
E Scicilia difceds Rom? veni,id cft poftqu
difc effi. Percuflus non dolet, id eft dum per-
cutitur.
^[Nomina quoq; cum cafibus
conftruuntur.&c.
On agimus hic de illa generali c
ftrucbone,cm genitiuus regitur
nomine fubftaijtiuo ex vi pof-
feflonis, fed de cftruione quo
rundam nominum, qux habitum , fiue priua-
tionem fignificant,vt dicit autor: ea auteiunt
duodecuplicia . Primo , particip ia prxfentis
traneuntia in nomina. vt Iuuenalis.Viuebid
tis amans. Sallutius.Patiens inedix. Secd,
participia prxteriti cm tranfeunt eti in no
mina. vt Docbs gramaticx.Profufus fui.Par-
ticipia yer futuri in rus,aut dus,etfi nomina
fiant,non regunt genitiuum.Tertio, quxdam
.terminata in iuus . vt Aiuus , fignihcatiuus
belli. Quart,in dus.vt Cupidus,auidus glo
rix. Quint,in ax.vt Rapax auri, capax vini.
Sext,in ofus.vt Ambiciofus laudis,ftudio
 Antonij Poli
sus tui.Septim,in ius.vt Dubius,ntmcius ve-
ri.Octau,verbalia in ilis. vt Docilis,indoci-
lis,Non,in rus.vt Auarus,securus amor ger
manx.Decim,in gus. vt Prodigus , largus o-
pum.Vndecim, nomma verbalia terminata
in or,qu formantur ab vltimo supino.u.mu
tata in or.vt Amator vxoris:& fceminina ab
his formata,mutdo tor, in trix.vt Amatrix,
expultrix.Et vltim,ingens nomin adiecti-
uorum turba,qu2B non possunt sub certa regu
la omprehendi.vt Memor,Certus,Compos,
Rudis,Particep$,Parcus , Inops , Vanus , Ve-
cors,& mult plura,qux ne simus longiores,
omittimus:de quitus copiosiusDespauterius.
Regunt etiam genitiuum multa nomina par-
titiux significationis.Item particularia , Vni-
uersalia,lnterrogatiua.vt Alter Aiacum. Sn-
gulx sororum. Sola auium. Vterq; nostrum,
Quisq; vel vhusquisq; vestr. AliquSdo tam
ille genitiuus mutatur in ablatiu c prxposi
tione ,de,vel ex.Ouidius.Eil deus vobis al
*er,&alter erit.Solus desuperis,quitua trga
vides.De constructione cSparatiuorum & su
perlatiuorum inserius copiosius agemus,
<||$untquxdam qux
possunt,&c.
sb
 Annotations, 71
fin His qux regunt genitiuum , vl datiuum,
vcl ablariunnv.& verbalibus in bilis, nihiloc
currit notandum, prxterqum q> difterentia
quam ponit autor ex Diomede, non semper
leruatur inter Similispatris , & milis patri:
r, dicunt nim,q? similiTpatris , est in moribus*
/ milis patri,jn corgorjs figura & lineamen-^
/ tisffiuol aliter ajiquando contingit,vt apud
Terentum inEunucho.Haud milis est virgi
num nostrarum:vbi sine dubio de simihtudi-
ne corporis Ioqu/batur Cherea,qd' facile ap
paret ex sequetibus. Cicero.j, Tusculanarum.
Phidias fui simil speciem inclusitin clypeo
Minerux.Perus Satyra tertia. Cur non po-
tius teneroq; palumbo,& milis regum pue-
ris lallare recusas : de similitudine morum c
datiuo dixit.Sxpius tam per genitiuum mo-r
res,per datiu corporis figura gnificamus,
fDatiuo etiam complura iu-
guntur.&c.
fNon solm hxc , sed cxtera adiectiua,qui-
bus lucrum,damnum,voIuptatem,commod
incommodum gnificamus , datiuum postu
lant: vt vtilis,damnosus , periculosus , gratus,
grauis.
fAccXatiuo etia cplura iunguntur,&c.
"R 4 fin
 AntonijPoli
Ijfln hoc loco ftotabis vltra qux dicit autor,
nomina qax mensuram,siuc dimensionem fi-
gnificant,iungi etiam accusa tiuo, & nnunq
ablatiuo,velgenitiuo.Plinius.li.xxvj.cap.viij.
Caulis palmum vn altus. Id.li.vj.ca.xxxiiij.
Septem pedes Iongus . Gellius. Longus enim *
pedes ducentos.Columel.In morem horti a.*
reas latas pedum denum,longas pedum quin-
uagenum facito.Plinius.Longum lexquipe-
e,lati pede.Et nomina verbalia terminata
in bundus,qux deducuntur verbis accusati-
uum exigentibus,inquantm pro ipsis verbis
accipiuntur,vt populabundus agros: schola-
stici venerabundi diuum Nicolaum:alia clara
sunt.Sed in sequenti regula non id omittd,
qud nomina significantia aliquam excellen
tm,auferendi casum postulant, vt. Clarus in
genio,egregius forma, vehemens facdia.Ec
nomina lubstantiua,d aliquid laudis, vel vi-
tuperij significatur,mod gnitiu,mod ab-
latiuum deiderant. vt puer bon indolis, vel
bona indole. Quare scias,hxc omnia apud au
res latinas admitti , vir magnus ingenio,vir
lhagni ingenij,vir magno ingenio,VJtim ve-
r elegantius.
Ablatiuus, siue septimus cau,&c.
'.' Sunt
 Annotationes. ?\
Vnt qui eptimum cafum addant?
quem autor nouo nomine effectiu
appellauit:de quo apud Grammati
cos est non mcdiocris controuer-
sia,sed nec quam ego componere velim:osten
dam tam , quid mihi scdeat in animo,hinc &
hinc rationibus recitatis . Priscianus itaq; se*
casus tanrm esse dicit,quia scjc sunt tantm c
fum terminationes, quibus secundum cum c
sus distinguuntur.Ideoq; cm effectiuus n di-
stinguatur terminatione ab ablatiuo, non erit
casus diuersus. Qux ratio Antonio nostro non
placet : quia tune (vt ipse ait) idem esset abla-
tiuus pluralis & datiuus. Item vocatiuus & no
minatiuus : quia scmper terminatione sibi ipsis
similes sunt. Sentit ergo Anto. diueros esse si-
gnificatione,non terminatione:& quia alia est
significatio essectiui, alia ablatiui,diuersos esie
cafus'.vnde septem ponit Anto. Scd hac ratio-
ne oporteret multiplicare casus in morem ca-
pitis Hydrx, cm eadem ratio sit de omnibus.
Nam qua ratione dicit Anton.in hac,Ego per-
cussi te hasta , hasta no esse ablatiuum cafum:
pariter dicend erit, te n esse ablatiuum,neq;
eflectiuum in hac,Ego sum fortior te : cum no
vtar eorum natura: sic etiam hic,Ego sum.for-
*K s tissimus
i Antonij Poli" \
tilmus Hifpanorunon dicetur genitiuus,Hi
fpanorum.Nec in hac,Eripio tibi animam:ti-
erit datiuus,cum in illis non vtar eorum na
tura: & confimili modo de alijs cafibus & fi-
gnificationibus . Nec video,quare magisre-
tringat Lauren- ablatiui naturam, vt regatur,
aut ex vi nominis, aut verbi, aut aduerbij, aut
poftrem intercedente prxpofitione,& non
alior cafu: c altx fignificationes qux attri
buuntur efreiuo,put cum regitur ex vi co-
parationis,aut ponitur abfolut,non magis ad
eft'ecbuum,qum ablatiuum pertineantrquid?
quod eftectiuus , nec cafus appellari poterit,
cum ab alio cadat nquam? Aientimus igitur
Prifcia. dicenti, cafus diftingui terminatione, .
nonfignificatione . Nec ex hoc aliquid infert
ctra Prifci. Ant.N Prifcnon intelhgit hanc
termination diuerfitatc debere reperiri tam
innumero plurali,qum in fingulari:fed fufi--
cere in numero fingulari , & non in quolibet
nomine,fed innominum declinatione,Ethoc
verum eft, quia iam in numero fingulari abk
tiuus diuerfus eft datiuo aliquando, & voca
tiuus nominatiuo.Sed obijciet aliquis verba
Quintiliani dictis, Quxrat etiam,fit ne apui
Grxcos visiexti cafus, &apudnos qupquc
feptimi.
 Annotation. 75
septimi.Nam cm dico hasta percuf,n vtor
ablatiui natura:nec si idem dicam,datiui. Qui
bus verbis innuere videtur ponendum esse se-
ptimum casum. Cui repondemus, Quintilia-
num neutrum afiirmare,sed tantm propone
re qustionem ad exercitationem,& vt Gram
inatici ie excrucient (vt sxpe sit) & si ipsis vi-
deatur propter illam rationem ponendam.es
se eptimum casum , ponatur: sin minus stent
inr numero casuum consueto . Quare neutris
fauet Quintilian, & sic intelligenda sunt vct-
ba illius.
Quisq; semper iungitur
superlatiuo,&c.
Tsi vera sunt , qux docet autor de
cstructione hor nominu, egent
tam clariori expositione . Ideoq;
aliqua suntnotda prxter illa. Pri
m,q> in illa cstructione semp postponi dcsi
rat quisq;.vt Doctissimus quisq;.Maximo quis
que animo diuitias ctnit. Pount nanq; esse
eiud casus,vel diuersi:si tam precedit q,vel
vt,prxponi vultfuperlatiuo. Cic. de oratore.
Vt quiq; optim Grxc scire, ita esse nequissi
m.ld.Vt quisq; optim dicit,ita maxime di-
cendi facultatem , variosq; euentus oration
pertime
 Antonij Poli
pertimesct. Sallusti.Qum quisq; peflm fe-'
it,tam maxime tutus est.Adhanret etiam po-
sitiuis illis, quibus non formantur uperlati-
ua eadem lege.Idem.Nam strenuus quisq; aut
occiderat in prxlio . eti quidam codices ha-
bt strenuilmus.Etnumeralibus his.Primus,
SecdusJTertius,& similibus.vt Tertio quocj
die recurrit febris: decimamquamq; ouem tt-
bi dabo , & significat vnam ex numero dena-
no, quxcunq; sit.Iungitur etiam cum quotas,
a.um.fed lemper interrogatiu,atq; in ea signi
ficatione,qux est quot,teste Valia.ic enim fre
quenter reperitur adictum quiiq;:& sine eo.
Cicero pro Ligano. Quotuiquiq; istud fecis-
fetidest nullus. Ouid. Forma Dei munus, for
ma quotaquxq; superbit.sine quiq;.Martialis.'
Dicquotus,& quati cupias ccenare,idest quot
estis.Et inde t,vt ad huiusinodi interrogatio
nem respSdeamus per nomina cardinalia: ed
de hoc inferius,cm de relatiuis.
^[ De constructione qmsq;,cum com-
paratiuo & positiuo.
Dmittit etiam nonnunqum quisq;
comparatiuum: vt apud Vegetium.
Honestiores quiq;.Lactantius.Pla*-
cidiora quxq; animalia:sed non ita
elegan-
 Annotations. 74
eleganter , nifi prxcedat quo , vel quant , &
tunc vultanteponi.vt Qumtilian.Quo quiiq;
minus vale t,&c. Et paul inferius.Ente eti
obfcurior,qu quifq; deterior.Cicero pro R
fcio.Iam qu quifq; eft folertior,&c.Horatius
Quant perditior quifq; eft. Admittit & pofi-
tiuum fepe. Tacitus. Vt quifque Vitellio fidus.
Idem . Inualidus quifq; obtritus. Idem.Certa-
tim,vt quifq; animo ignauus. Iuftinus.Cogni-
tione quxq; digna excerpfi.Curtius. Quifq; in
fandus. Boethius. Flagitiofum quenq;. Sueto
nius in Nerone. Inualictam quenq;:multiq; alij
fie locuti funt : & pxpn &poftpontr
pofitiuo , vt ex his autontatibus liquet. Vnuf-
quilq; vero pofitiuo gaudet,quia vnus,vim ha
bet fuperlatiui. Ideoq; dicimus vnufquifq; do-
us,& non doctiffimus. .- *
Omnis & cunus.
I AEc duo nomina omnis & ccbs,po-
u'tiuum,vei comparatiuum pofcunt:vt
I Quintilianus.Rus,feruulos, Penates,&
omnia vtiliora . Et Cuncti boni,vel omnis di-
ues honoratur. Omnis autem reperitur & iun-
Stum luperlatiuo,fed rar. vt apud Terentium
in Eunucho.Que ego infra oes nfimos homi
nes efl puto.Ci.iiij.Ep.ift. ad Lentulum. Omni
, * gradu
 Antonij Poi
grada ampliffimo dignus.Intelligitur ergo il-
lud de vfufrequentiori,politioriq:. Quare ve
nia dignus eft Pncia.quamuis dixerit,Omni
iudicio eruditiiTimorum comprobatur,quod
Valia minime retur. - ,
.-. : De tantum & quantm,tant &
cuant,ato con fimilibus . ;
i E vfu hor omni dift ufe Lauren
tius, attj; tumultuarie, qux le bre
uius , & clarius explicabuntur. Ac
prim dicimus , tantum, & quan
tum, & omnia aduerbia in um, pofitiuo iungi
vt tantum doctus , quantum facetus; hoc au-
tem intelligi debet,cum alterum alten corre-
pondet,vt in expio. Vbi tame vnumquodq;
abfolut ponitur, comparatiuo tribui poteft,
etil non ta eleganter. Iuuenalis. Quantum fu
blimior Atlas. Terentius. Eius frater aliquan-
tulm ad rem auidior. Quintilianus. Negotia
paulum tenuiora . Iunguntur etiam aduerbia
in um,verbis.vt Tantum labora, quantum po
tes:tantm curres, quantum iuflero:fic etiam
hisprxpofitionibus ante, poft, px,& verbis
ab illii copofitis. vt Multum ant,mult pft,
multiim prxftat, excelht, antecellit.Tant &
quant, & reliqua in o, tribuuntur compara*
, tiui,
'y
 Annotationes. y$
tiuis,& superlatiuis:vt Cic.Quant maior es,
tant te geras lummuTuis.ldem in Tu. Tant
miserior, quanio sibi videtur beatior. Catuk-
lus.Tanto pcimus omnium pota,quant tu
optimus omni patronus.Ter.Hic questus est
nunc mult vberrimus.Cice. Conpectus ve-
stec mult iucundulimus. Aliquant autem,Sc
paul,non iungi fuperlatiuis, autor est Anto-
nius . Iunguntur etiam hxci o. hia dictioni-
bus vim compara tiuam habentibus,Alius,al
ter, secus, ant, pst,prx: & verbis ab eisdcm
prxpositionibus compositis,vt diximus de ad
ucrbijs in.um.& liuic verbo excello. Quintil.
At quant alius fuit ille infeliciflimus iuuenis
aftectus. Terent. Verm aliter mult euenir
intelhgit.Cic.Mult secus euenit.sic eti.Mul-
t ant, & pst. Mult antecellit, paul pst
habui,mult excellit.
, If De tam & qum, vt & ita.
vJntam qumsibi correspon
dt, tribus gradibus iungi poflunt.
Positiuo. vt Tam bonus,qum do-
ctus:& accipiuntur pro tantcm &
quant.Cparatiuo.Verg.Tam magis illa fre-
mens, & tristibus estera fiammis, qum magis
estuso, &c. Superlatuio.Tam hic est omnium
opti-
- - AntonijPoli ,
optimus,qum nobilislinius .Sallustius. Qura
quifq; peflime facit, tam maxime tutus est, &
valent tanto & quant . Soient poni tam &
qum separatim,& alterum sine a!tero,& tue
iunguntur positiuo, velsuperlatiuo;non corn
paratiuo.Cic. Tam bonus gladiator,tam cit
rudem cepisti.Idem. Quam morosi funt qui ar
mant. Idem . In tam optima causa non debeo
imere. Qum pro valde, soltsuperlatiuo da?
tur, & aliquando contentum est vno verbo
aliquando duoexigit,& mod principali,mo
do minus principali datur : magis principali.
.vt Es homo quam iucundisiimus:& vbi est lu
erum,e qum primm aduolas.Minus princi
-pali,vt hic. lbi est lucr,qu tu quamprimm
aduolas. Et tune superlatiuus no regit casum,
non enim dices, homo quam iucdiflimus ho
minum. Qum pro quantm,nunquam super
latiuo datur,sed positiuo:nisi cum verbo pos-
Xum,vaIeo,queo, & alijs eiusdem significatio-
nis:vt scribe, qum optim potes: ed videtur
iungi verbo , & non superlatiuo ; quia lnsus
st,scribe optim,qum potes,idest quantum
jJotes.Ethic est vsus frequentior,eIegtiorq;
harum dictionum:licet nnunqum aliter rer
periatur.Sine superjatiuo iungitur etiam ali)
verbis,
 Antiotationes. 76
Verbis,edin oratione duorum, minus princi-
pali,vt ben scio, qum me ames . Aliquando
vni verbo datur,sed figurat teste Valla, idest
per admirationem , irrisionem , ves int erro-
gationem. vt Qum suauis homo es. Qum ci
to venisti:& sic accipitur apud Terentium c
positiuo.Reiecit se in eumflehs qum familia.-
riter, dest, quantum amiliariter : 8c alio in
Ioco.Tute fris 4 post illa qum intimum te ha-
buerim: accipiendo intimum pro positiuo,vt
idem Valla docet.Vt & ita,consimiles gradus
amaht,siue sint ambo nomina, siue aduerbia:
siue alter nom, alter ver aduerbiunused c
quisq;,emp superlatiuos.Quod dicitantorde
per,& quam,idem de alijs multis intensionem
significantibus dicendum est.vtSanequ,vaI-
dequm,admodumqum,nimi(qum, oppido
qum, imprimis, cumprimis , interprimos, &
consimihbus.Iunguntur etiam verbis,vt per-
placet,peruelim.
^fDehei,ve,heu,heuheu,,8 prob.
Ei & ve , interiectiones datiu
regunt. Vergil. Hei mihi qua-
Iis erat,&c*Martialis. Carpere
causidicus fertur mea carmina,
qui sit necio, si sciero , ve tibi
L causi
 Antonij Poli
causidice.Apud vetustos eti accusatiu. Plau
tus. Ve te.Terentius in Adelphis. Hei miseri.
vt nunc legitur.Donatus,Hei misero.Lauren-
tius,Hfu mieria legit;sed illa cstructione ac
cusatiui iam non vtimur.Ponuntur aliquando
absolut.Tertius.Hei metui Chryside. Ver-
gilius.Mantua ve miserx nimium vicina Cre-
monx . Ab aliquibus apiratur, ad exprimen-
dum affectum vchementiorem. Heu & ,non
solm accusatiuo,sed etiam nominatiuo,& a-
liquando vocatiuo accommodantur . Teren-
tius.Heu me mierum. Cum nomine frequen-
tius per exprobrationem.Vergil.Heu stirpcm
inuisam . idem . Heu pietas , heu prisca des.
Vocatiuo,Heu socij,nullx ne manus,nulla ar
ma valebtlde quod legitur in psalmo.Heu
mihi,legi debet heimihi, vel heu me.Heuheu
nulli casui deseruit:vt heuheu, qutd volui mi-
sero mihi. Aliqui sic scribunt cheu. vt Proper.
lib. ij. Hxc tua sunt eheu, tu mhi certus eras:
certus eras cheu,&c.O intericctio,ad omnem
aftect pertinet Valla teste, tum per nomina-
tiuum,tum per accusatiuum, & vocatiuum.Te
rentius.O festus dies hominis.Vergilius.O for
tunatos nimium , bona si sua norint agricole.
Idem . Q fostunati , quorum iam mcenia sur-
gunt.
 Annotationes. y?
gunt. O fortunata mors.in duobus pofteriori
bus nominatiuus, vel vocatiuus eile poteftun
his autem vocatiuus, nonx illx Decembres,
qux me cule fuiflis. O nox illa,qux pen al
ternas tenebras huic vrbi attuliflj.Omittimus
ipfum,cum non mutrim candefcimus.vt Indi
gnum facinus , hominem perditum. O aduer-
bium vocantis, Temper vocatiuo iungitur : vt
Petre,o Antoni,0 Melibcee Deus nobis hxe
ocia fecit. Proh noiatiuo,accufatiuo,fiuevoca
tiuo dat. V t Proh dolor, proh fid de. Plaut:
Proh fane Iupiter. De en,ecce, & hem.
Cce & en,tum nominatiuum,tum
accufatiuum regunt indicando. vt
Ecce cilla domini.Plau. Ecce me.
rar tamen cum accufatiuo. Verg.
EnPriamus. En quatuor aras. Exprobrando
cjuoq;,fed poctx in hac fignificatione per ac
cufatiuum fxpius locjuuntur.Iuuena.En habi-
tum.& iterum. En animam & mentem. Verg.
En agros, & qu bello Troiane petifti.Orato
res per nominatiu.Quint.En improbitas.Ci.
En carmen & caufa.Hem,pro ecce,Comicum
et,& eifdem cafibus iungitur. Teretius. Hem
Eunuchum tibi. Inueniun autem ha; particu
le fepe abfolut fine cafu,cj* facile eft inuetu.
L Ex
 Antonij Poli
Ex constructione harum particularum colli-
gitur, & apud Grammaticos orationem dari
posse sine verbo, quod multi negant;nam o-
mnes has constat orationes esse perfectas , &
sine verbo.En priamus.Hei misero mihi.Ve ti
bi causidice, curas homin, patria, diu
domusllionSc inclyta bellomceniaDarda-
nidum.Sunt enim pronunciationes ore mila:,
& per dictiones ordinatx:& nihil aliud requi
xitur per definitionemJn quibus si verbum in
telligas , incides in Scyllam , cupiens titare
Charibdin. Nam cogeris dicere,has particu-
las non regere casum, cm regi debeat verr
bo illo subintellecto , quod est contra omniu
Grammaticor preceptiones.quidqud fen-?
fus autorum renuit subntelligendum Vndc
nullus interpretum vsq; in hune diem expon
do illud expressif. Quod autem dieft autor ex
Aristotele,verbum esse formam orationis, mi
hi dubium est:& multi sunt qui dicunt, verba
illa apud Philosophum non reperiri . Quare
dicerem ego formam esse orationis, partes in
ter fe concordantes.

<fl Cm de erotematis nominum

ageremus,&c.
In
 Annotationes. 7g
N materia comparatiuorum &su-
perlatiuorum, hoc ordine progre
dicmur , vt melius intelligi possit.
Primo dicemus, quibus nomini-
V>us,scu partibus orationis deduantur.Secujst
d,c]uomod formentur.Terti,de irregula- -
ritate eorum . Quarto , de signisicatione ho-
rum nominum supra positiuum . Quint, de
considera tionc h oruni graduum, & signisi
catione horum nominum inter se. Sexto,quo
modo faciant comparationem. Septim,con
structionem ostendemus. Octau , resolutio-
nem, siue expositionem. Ex quibus postrem
apparebit diferentia inter comparatiuum &
superlatiuum . Vt ad primum igitur deuenia-
tur,est hotandum, nomina , aut absoluta esse,
aut comparata.Absoluta sunt,qu dicunt rem
vnius , & non faciunt menticnem alterius , vt
doctus,albus. Comparata, qux dicunt rem v-
nius,& faciunt mention alterius. Et hxc sunt
duplicia, quxdam xquaiitatis,vel inxqualita-
tis,vt par,xqualis,similis,impar. Quxdam su-
perIationis,vt doctior, albior,& de his poste
rioribus nunc agendum est. His cognitis,dici
mus formari comparatiua & superlatiua no
minibus aiectuis , & etisubstahtus, signifi-
. L j can-
 Antonij Poli
cantibus qualitatem, quantitatemue,qna; au-
geri, vel minui potest.Et participijs eti trs
etibus in nomina, n tam omnibus,sed pra-
sentis & prxteritvt albus, alb ior,albilmus,
magnus, maior,maximus : senex,senior:pau-
per,pauperior,pauperrimus:doctus,doct:ior,
doctissunus : amans,amantior, amantiffimus.
Vnde ab vnicus,summus, ingens,omnipotens
nosormantur, etsialiqudo vtantur autores;
vt Vergilius ab ingens ingtiof. Nec luscus,
barbarus,& nominibus numeralibus : vnde g
ab ipse,ipsissimus: Nerone, Neronior: lapi
de, lapidior Formarunt,nimis licenter vsi funt
cparatiuo & superlatiuo : atq; si quando his
vtuntur,per ioc fbrmantur. A nominibus ha
bentibus vocal em ante is, vel us, non forman
tur cparatiua:huius duplic causam assignat
Grammatici, quarum prima est,ne vox nimis
hiulca fiat in pronunciatione, propter tot vo
cales concurrentes:vt tenuior,arduior. Altera
est , qud. i. inter duas vocales deberet es
se csonans,aut vocalistcsonans n esse po-
test,c cparatiuus creseere debeat vna sylla-
ba supra positiu, per formationis regula,vt
not est:nec vocalis, quia.i. in medio duarum
yocalium ( dummod sit dictio simplex ) per
regulam
 Annotationes. y9
regulam Grammaticorum vim obtinet dupli
cis conionantis,&itanonpotest esse vocalis.
Leguntur tamen nonnunqum,his non obst
tibus , apud autores ex huiusmodinominibus
formata comparatiua, apud Cice. ofliciorum
primo . Qui cu prohiberet iniuria tenuiores.
& tertio ad Atticum.Attamen mea spes etiam
tenuior semper fuit : & apud Plautum & Pli-
ni,cxteros(j scriptores,sed tu parcTim,vel
nunquam vteris.Formantur etiam verbis,ad
uerbijs, prxpositionibusq; i vt detero,dete-
rior ; vltra,vlterior:supra, perionaut no-
mine, & tune superlatiua formantur irregula-
riter;nam superus.a.um,superior regulariter
formatur, supremus irregulariten& sic de a-
Hjs. Formation comparatiuorum & superla-
tiuor ex li. iij. sumito, vbi clar docet autor.
Qux sint anomala.i. no rit formata per illas
regulas,hic docet Anto. in textu.In composi-
tis tamen volo, dico, & loquor notabis,ejcP
possunt formari regulariter participio. pras-
fentis temporis: vt benedicenti,addita or.be-
nedicentior : sic benenolenti,beneuoIentior:
grandiloquenti,grandiloquentior, & eodem
modo superlatiua teste Valla.VerS est tamen,
si in his dico, dprehenderetur quantitas
L 4 in
 Antonij Poli. \
in quarta fine,facil kiremus,vnde deriuan-
tunquia si braiis esset, benedicus:sin bene
dicens,sed non memini exemplum.A facio au
tem composita non possuntiessexegularia, si-
ue coponantur cum nomme, siue cum aduer-
bio : quia participium est magnifaciens , vel
magncans,benefaciens,n magnificens,nec
benecens. Prxtere iunior,regulare este po-
test,vt multi volunt, iunis,iuni,addita or,iu-
nior.In defectiuis addes hxc secund aliquos,
apricus,apriciflimus:comis,comiffimus:faIuis
falsifimus:mclytus,jnclytissimus:iurisconsuI-
tus,iurisconsultiffimus : meritus,meritTimus:
mediocris, medioximus:nouus,nourflmus:nu
per,nuperrimus:persuaus, persuasiflimus:di-
uersus,diuersiflinius:qux comparatiuum desi
derant ; hxc autem fuperlatiuum, adolescens,
adolescentiondiues,diuitionlonginquus,Ion
ginquiot:rudis,rudior : deliuis,siue decliuus,
decliuior : & si qua sunt alia:maturus, format
superIatiu maturrimus , sed & maturiilimus,
vtlegi apud Plinium Epist.li. viij.ad Arrian.
Non dubito cupere te pro calera mei charita
te,qu maturiflirn lege. Eod ad Macrinuin.
Qu maturiffm folicitudini triex cosulas.Et
lib.x. Qux deberes qum maturiim cire.
fD
 Annotation. 8*
De significatione cparatiuory
& uperlatiuor supra positiu.
T clarius intelligatur horum no-
minum fignificantia , pr?sumenda
est eorum definitio.ft itaij com-
paratiuus,qui cum intellectu posi-
tiui significat hoc aduerbium magis.i. qui -
pra significatum positiui,signficat hoc aduer
bium magis:tant naq; valet doctior,quantu
doctus & magis : hoc aute intelligi debet,c
comparatur,alis ver non. Vnde questio o-
ritur,cm cparatiuus absolut capitur , qu
tnm significat. Quidam dixerunt , significare
quanta positiu. vt Lau.quod aftert ex Quin.
dicenti.Vtimur vulg comparatiuis pro posi
tiuis:quidam dicunt significare aliquando mi
nus,qum positiuum:inter quos est Pris.& au
tor,probtq; his autoritatibus, Tristior & la
chrymis oculos suffusa nitentes. Charon iam
senior,sed cruda deo,viridisq; senectus.In qui
bus accipiunt tristior , pro aliquantuldm tri-
stis,& senior,pro aliqutulnm enex.Sed ho
rum sententiam iure refellit Lauren.dicens,q>
in prima tristior , pro tristis plan accipitun
qd' planum est ex ipsa Maronis litera,cm fle
ret,& verfleret,quia pro fiJio,& non pro le
L ; ui
-
 Antonij Poli
Ieui causa:quam ex verbis Veneris ad Iouem
deducerc licet.Omnino igitur tristis erat , no
aliquantulm tnstis:in qua significationc il-
lic accipit S eruius.In secunda senior ', pro val
de senex capitur.(vt vult idem Lau.) aut pro
positiuo ttm.Et sensus pote ent magis gc
nuinus,qum si capiatur pro aliquantulm Ile
nex:hoc eti exigit coniunctio illa sed, aduer
satiua.Et hic erit sensus.Charo iam fenex, sed
nectus erat cruda,& viridis.i.robusta, ac ta
quamtc inciperet,& hoc propter deitatem.
Ccludamus igitur comparatiuum absolut
captum,n significare minus,qum positiu,
sed tantdem:& hoc Laur. sentit his verbis.
Qnx tamen omnia(vt sentio)pro positiuo ac
cipi solt.Hoc ide dixi,quia audio ipsum im
meritreprehendinonnullis, qud sentiat
comparatiuum quocunq; modo capt,plus si
gnificare qum positiuum; hoc at de senior
v' absolut,vel etiam alijs comparatiu captis di
xit Laurenti.non de tristior & alijs abolut
umptis:vt pud ipsum poteris videre. Super
Iatiuus est,quod ad pltes &c.Vnde infertur,
superlatiuum,siue capiatur absolut, siuec-
paratiu,semper signisicare plusqu positiu:
nam si sumitur cparat,significat quanta po
. sitiuus
 Annotationesi s
sitiuus & aduerbium maxim:sin aute , quan
tum positiuus & aduerbium valde.
^[De cSsideratione horum grad,
& signicatione inter se.
IArihosgradusgrammatici considc
rarunt;& ide guida grauim erra-
uert.Pris.hocmodoimaginatus est,
vt primus eflt positiuus,qui positiu signisi-
caret.Secundus cparatiuus,quinon multum
peraret positiuum in signifieatione. At ve-
r superlatiuus,mult plus, qum comparati
uus significaret.Ita vt si p. cparatiuum signi-
ficare veliemus decem gradus fortitudinis,
aut doctrinx , per superlatiu designarentur
viginti,aut mult plures.Sedmodus hic con
siderandi nullus est.Non enim si Verg.vno in
loco dicat Aenasfortior Italis:& in alio,For
timus Italotunufacit hic fortiorem , qum
illic.Vnde autoritate probari non potest. N
qud comparatiuus & superlatiuus significt
plus,quam positiuus, manifest est:fed qud
comparatiuus paru supra positiuum, superla
tiuus multum supra comparatiuum,id non ex
primitur:& qcr* tibi videtur par,mihi vide
multibrursum q" tibi mult, mih par'.vnde
Gt,Vt aliqudo addtur huiusmodi dictiones,
mul
 AntonijPoli '
mult,paru,aliquant, longe , & similes ad
determinandam superIationem.S ecd,quia
si vellemus paruam superlationem denotare,
put duos,aut tres gradus supra cparatiu,
non possemus, q n est dicendum: meritocg
refellitur in hoc.Prif.quadmodm in signi-
ficatione prcteriti prfecti,& plusqum per-
fectiindicatiui.Lauren.aliter hos gradus con
derandos esse censuit,videtur tatnen Prise,
afletirc in eo, qud superlatiuus debet supera
re cparatiu:& hoc siue par, siue mult,d
mod hxc lex seruetur, q> ad vsum superlati-
ui oportet,vt ibi sint tres gradus quantitatis,
vel qualitatis.i.accidentis iilius,in quo fit c-
paratio.vt Carolus est fortifmus Hispanorn
oportet,vt quidam sint forte* , alij vero for-
tiores,& Carolus , qui sit omnin fortissimust
& in hoc sensu dicit , q> nunqu sit superlatio
citra tertium numerum:vnde si non eflent ni-
si duo gradus fortitudnis , vti superlatiuo n
possemus . Sed nimir hxc imaginatio inanis
est & falsa,vt illa Prisci.Quod probari posset
multis rationibus:quibus omissis , afteramus
autoritatem omni ratione valentiorem, qu*
Laurentianos gradus euertet omnino. Titus
Liu.vij.li.Deca.i.sic ait,Fusiq; per campos , &
- pra:-
 Annotationes. gt
prter castra cria la fuga prelati , qcP editis-
simum inter tumulos xquales occurrebat o-
culis,arcem Alban petunt . Quo in loco no
sint isti tui tres gradus Laurenti,sit enim su
perlatio ad tumulos alios,qui xquales erant.
Prxtere superlatiuus n trascendit cparati
uum cparatiu capt natura,cum vtrq; sup
lationem denotent supra positiu , & n qu
tam,vt superius ostendimus,ben tamen supe
rat loco;itacj; cn superlatiuus postponitur c
paratiuo , plus significat:at fi preponatur ci-
dem,minus signiicabit.Dubitaf>it tahien ali-
quis,quare ergo nomina in or, dicuntur com
paratiua,& in mus,superlatiua,si xquale sup-
lationem denott i Ad qcFrespondemus reli-
ctis alior rationibusCqu n multum ad qu
stionem faciunt) q> ide est , quia nomina in
mus,siue coparatiu,siue absolut sumtur, s
per fignillcant plus q positiu,(vt visum est:
comparatiua ver non,nisi cm cparantur.
Non igitur csiderandi sunt eo modo illi gra
dus,nec sic debet intelligi illud,q> citra terti
numer n est locus superlatiuo:sed vt Ant.
exteriq; exponunt,q> non est locus superlati-
uo,nisi sint plures , inter quos fiat cparatio:
nam ab vno ad alterum no habet locum , sed
ab
 Antonij Polt
ab vno ad duos,aut tres,aut plures,quotquot
fuennt.Non itaq; in gradibus, fed in numero
comparatorum debet intelligi.Vnde confiat
Diomed,quem carpit Ant.re<e fuifle locu-
tum fic,fi tres(inquit)fint viri, eum quem iu-
perferimus,cxterorum fortiffimum dicimus,
tamctfi cxteri non fintnifi duo. Nam fit cora
paratio ab vno ad duos,& ita no fit citra ter-
tium numerum. Videturq; Ant. fibi ipfi repu
gnare,vt ex eo loco deducitur.Et fie intelligi
tur illa grama ticorum maxima,Citra tertium
numerum non eft locus fuperiatiuo,& part
cula definitionis,cnm dicitur,q> ad plures c5-
paratum omnibus antefertur. Ctra hoc pof
et obijci, probando non omnibus anteferri,
fic.Dicit Ver.O Danafortiflme gentisTyti-
de.Hic coparatur Tytides Danais,& non fuit
fortior omnibus Danais,qa Achilles & Aiax
fortiores fuerunt Diomede.Ad quod feruius
dupliciter refpondet , prim, vt fit ad exeufa
tionem AEnf,na Aenas a Diomede vulne
ratus eft: fecund,& melius,vt ad genus refe
ratur,& fie no comparatorAclulli,nec Aiaci,
quia AchillesTheflalus fuit,AiaxGrecus,Dio
medes ver tantum Danaus. &ita ipfis ttom
Danais comparator,quibus fuit fortior.
fQuo
 Annotationes.
Quo modo comparatiuus & su
perlatiuus faciant compa-
rationem.
Xponamus iam, quando copara-
tiuo,quando superlatiuo vtend
sit,& quo modo faciant compara
tionem.Prius tame notabis, dupli
ccm die comparation : Qud est propria,
ad quam hxc tria r equiruntur : res excedens,
& excela,& accidens,in quo liat coparatio,
quod sic se habeat, vt vtriq; rei denotetur c
uenire,magis tamen excedenti,qu excesse, vt
Achilles fortissimus grxcorum. Achilles res
excedens,grxci res excessa,accidens est sorti
tudo,qcP quidem vtricg extremo cuenit, ma
gis tamen excedti.Impropria erit,in qua ac-
cidens non se habet eo modo.vt Deus est me
lior demone:vbi accidens tantm rei exced
ti conuenit.i.Deo.Et prodigalitas est melior
auaritia.In qua,neq; excedti,neq; excessc c
uenit.His notatis dicimus, fieri cparation
per comparatiuum ab vno , vel puribus ad
vnum,vel ad plures,tam fui generis,qum di-
uersi.Per superlatiu ver ab vno, vel pluri
bus semper ad plures lui generis tatm. Quo
in loco declarandum est,quo modo intelliga
tur
 AntonijPoi
tur ad plures fui generis.In quo magna con-
trouersia est nter grammaticos,sed alijs opi-
nionibusrelictis,dux tantm declarabuntur,
in quibus maior est altercatio . Dicunt igitur
nnulli , q> ad hoc vt fiat cparatio inter res
eiusdem generis,oportet,vt res excedens itx-
cludatur sub genitiuo recto ex vi superlatio-
nis.Ad q<T(vt opinor)id eos mouet,qud au-
diunt superlatiu cparari ad plures eiusdem
genern:debet ergo ille genitiuus,aut alius ca
sus rectus ex vi superlatiui esse genus^tr* c-
prehendit sub se plura inferiora, & ita debet
comprehendere rem excedent,vt sit eiud
generis cum illo.Inde dicunt prim,q> c re-
iatiuo diuertatis superlatiuus non construi-
tur,quia relatiu diuertatis excludit rem ex
cedentem b excessa,& ide non esset cpa
ratio in ter res eiusdem generis.Secd,q> c
paratiuus inter plura duobus,semper facit c
pratione inter res diuersi g eneris, quia si no
exprimatur^emper subauditur relatiu illud;
vt Cunctis altior ibat Anchises.i.cunctis aIijs,
& sic in cxteris:aliter nq; no dicerehms qcP
volumus.N si cunctis altir ibat, & se auoq;
altior ibat,quod repugnat sensui pote .De
bet ergo intelligi Cteris,aut aliudsimile,per
 Annotationes. 84
quod excludatur res excedens,& ita sit diuer
si generis comparatio:& huius opinionis vi-
detur esse Lauren.tracts illud Firmiani.Qu
celebrior & nobilior inter eteras habetur.
vbi dicit nferius declaran se,celeberrima &
nobiliilma inter omnes habetur. & poste in
Pog.flo.apertius hoc ostendit,vt quisq; pote
rit videre. Depau.autem non diflmulanter,
multicj; alij huius farinx fodales,hanc opinio
neni tuentur.Nebrif ver videtur duabus fe
dere selIis,nam nunc sentit,qud intelligitur;
vt in.iij.lib.dicem,Plato grxcorum doctissi-
mus . Plato enim cum sit grxcus, ad reliquos
omnes comparatus, omnibus antefertnr. Per
quod innuit,(j> intelligitur relatiuum diuersi-
tatis,cnm ad reliquos omnes comparetur Pla
to: & ita in oratione quadam fui dictionarq
illud expressif dicens , Qux eet ars aliarum
potissima. In. iiij. autem aliter sentit dicens,
Nam quod dicitur per fuperlatiuum sine rela
tiuo diuersitatis,licebit diciper comparatiu
cum illo.Et etiam reprehendens Diomedem
super illud,Carterorum fortisimum dicimus.
vbi dicit,qud aut omni sortilmum , aut vi
rorum dicedum fuit;vel sic,Cxteris fortior
vtcq; tamen sit,n cenfemus opinion illo-
M rum
 Antonf) Poli
rum probabil:quod cum ratone, t autor-
tateapparebit.Dicimus ergo,qud res exce-
dens non debet cprehendi ub genitiuo,veI
alio casu recto superlatiuo ex vi cparatio-
nis,mo q<? sicut in cparatiuo,ita & in super
latiuo debet intelligi reiatiu diuersitatis; ali
ter nq; idem incueniens sequeretur in super
latiuo,qcr" illi dant in cparaiiuo. vtMato est
doctiflimus pluIosophorn:si Plato cprehen
di lub illo genitiuo,ergo est doctior eipb,
repugnat sensui.Sed obijcit aliqui, qud
iuperlatiuus cuertitur in coparatiu , & tc
iam excluditur per reiatiu diuersitatis. Quat
ratio mibi n placet,n tune signisicatio sup
latiui n polet d'gnosci , nisi resolueretur in
coparatiu. An e redactus est suplatiuus , vt
obnoxius sit cparatiuoJqu quam vera sine,
alij dijudicent.Ego n nego,qud oratio sup
latiui n poflitfieri per cparatiu,sed qud
significitio illius debeat per cparatiuutti di-
gnolci,id cstantiffime negamus:siue q> nul-
lus interpret liane conuersion facit expo-
nens (gnificat iuperlatiui,siue q> non reol-<
uitur Iuperlatiuus in cparatiu,ed vt poste
declarabitur.Quidqud ex ipor verbis co
gemus eos, id quod nos sentire.Nam omnes
fatentur,
 Anno tationes.
farentur oration super latiui posse ficripct
comparatiuum cum reiatiuo diuersitatis eo-
dem ensu manete.Si ergo dicas, Plato est do
ctiflmus philoiophor,includdo rem exce
dent:& per cparatiu, Plato est doctior ce
teris philoophis. I non est id sensus. Quod
eti argument est ad proband, superlatiu
non plus significare,qu' cparatiuum .Debet
crgo subinteIligi in iuplatiuo, si n exprima
tur relatiu diuersitatis . Nec ex hoc sequitur
(vt isti dict)qud cparatio fiat inter res di
uersi generis:n enim relatiu diuersitatis c
notat generis diuersitatc,led numeralem. vt si
dicas. C.& cetenhomines:n excluditur C.
gnre homin per iliud relatiu, imo per illud
denotatur,q> sit homon enim rect dicitur.
C.& exten leones.Qud si adhuc autoritate
desideras,en tibi.Ver.Quas dira Celamo har-
pyixq; colunt alie. vbi non excluditur celeno
genere harpyiar j? illud relatiu.lt quar
to. Non ante alios depectus Iarbas, ducto-
resq; alij.vbi Ser.sic ccludit,ergo larbas du-
ctonatq; alia id genus multa obuia sunt leg
ti autores,quibus quia clara sunt,iure superse
demus.N ergo facit relatiu diuersitatis res
diuersi generis,scd numerQu rem nue au-
M % tori
 AntonijPoli
toritate confirmamus. N fi ita no effet,nun q
Verg. eeciniflet.Ate alios pulcherrimus oes
infert fe oci Aeneas.Nec Aul.Gel.in Jo que
do curiofiflunus fie fcripfiflet.in.i.h.no. At
ticar.Hc loc,de quo lats quxfitum eft o-
mnium aliarum rerum diflicillimum. Nec Pli.
li.xxxiiij.cap.x.Cxterar fortiffima.& li.x vj.
ca.xj.Ex reliquis ficciffima lotos. Nec Sueto
nius in Vitellij vita . Famoffiuna fuper ca:te
ras fuit cecna ei data aduentitia fratre . Nec
Titus liuius lij.decadis primx.Multitudini ta
men gratior fuit,quam patribus,lg ante a-
lios acceptiffimus milit animis . Nec Corne
Uus Nepos in vita Pponij Attici. Qud cum
in eam ciuitatemfe contuluTet,qux antiquita
te,humanitate, donnaq; prxftaret omnes,
ei vnus ante alios fberit clarilimus. facit ad
hoc illud Plinianum.li.xx v.Pompeius omnia
ante fe genitorum diligentia quorum exem-
plo Diomedes rect dixit,Cxterorum fortifl
mum.Tacitus in agrcola.Hi cxter orum Bri-
tnor fugaciffimi.Macrob.lib. vij. Acgyptus
regionum aliar cahdiffima.multiq; alij confi
mili modo vil funt.Ex quibus omnibus colli
gitur,qud relatiu diuerfitatis non facit res
efle diuerfi generis: &q> ti in fuglatiuo,qu in
 Annotationes. 86
cop aratiuo suppleri debet, si n exprmatur.
Sco elfe viros doctos,qui huic opinioni re-
clamt,sed ego c non poison rationibus ad
ductis,& tot autoritatibus bonest refponde
re,huic adhxreo,fuum alijs iudici relinques.
Quidergo eritad plures fui gxnerk? Nlpe,
quodait Antonius,qud geniruus, vealius
asus,qui regitur fuperlatiuo, velcparati-
uo,pouit cuenire rei excedenti: ita vt de o-
mnibus vnn nome cmune.s.id quod regitur
x vi superIationis,dici pafiit. vt Plat0 doctis
simus philoophor,vel docttor philosophis
eiusd generis est cparatio, quia Plato phi-
losophus fuit, & sic de reliqais. Dubitaret ta-
men aliquis,vbi aliqua determinatio additur
illi genitiuo,debeat nomen solum, an nom en
um determinatione simut rei excendentic
uenire. Ad quod respondemus,qud si itla de
terminat) o restringit significatum illius geni
tiui,vel alten'us casas rccti et vi fuperlatiui,
oportet vt simul determinatio , & nomen rei
excedenti conueniant.Ideoq$non est eiufd
generis comparatio in his,Plato fuit doctifi
mus philosophorum latinorum.Vergilius no
biliflmus poetarum grxcorum . Quoni etsi
Plato philoophus fuit,non tame latinus:nec
M y Verg.
i
 Antonij Poli
Verg.poeca grxcus . Si tam additur relatiu
diuersitatis,illud non oportet, vt ex autorita
tibus patuit;sed satis est, vt nome sine deter-
ininatione.vt Ver.doctissimus cxteror poe-
tar,qu latin esse probauimus.Si pronom
possessiu additur,dicit Laurtius, pronom
etii debere rei excedenti conuenire.Vnde vt
ipse ait,incgru dici , Hxc est pulcherrima
suarum sororum : quod quoni ab omnibus
recept est,n ausim damnare:sed inueni ap
Liui simil illi locutione dicent , N modo
fus xtatis maximi duces .& iter. Trium viro
rum clanflimor sux cuiusq; gentis mors vi-
detur cparabilis. Cxar li.ij.belli Gallici . Le
gatos Iccium,& Antebrogi primos ciuitatis
sue misert.quod idem est,ac si dixisset,ciui
suorum . Hos imitatus Aeneas Syluius in Eu
rope histo.ait.In quo Priamus ipse c forti
mis fax gentis cecidit. Quareiudict eruditi,
mihi eadem ratio videtur esse de omnibus:&
etiam de his , qux subijciam:hic,is,iste,ipse,il
Ie,cum quibus superlatiuum reperitur cstru-
ctum.Plinius.Iibr.vij.cap.ij.Mos ver liberos
genitos protinus obijciendi seuiflmis ea-
rum.&.cap.xxx . Sed quo te.M.T.piaculo ta-
ceam,quoue maxime excellenteminsigni pre
dicem,

i
 Annotationes. 87
dicem,quo potius,qu vniuersi.P.R.illius ge-
tis amplilimi testimonio luuenalis Saty.xj.
Egregius ccenat,meliusq; miserrimus horum.
Et Satyra.ij. Na perfectifmus horum. Cice.
libro tertio TuCZeno istorum accutiflimus.
Idem secdo de Oratore.Deme. ille Phalere-
us omnium istorum plitiilmus.aliaq;idge~
nus reperiuntur multa apud autores . Si ver
ampliat,tunc fatis est,vt nomen solm rei ex
cedenti conueniat.vt Vergilius omnium po
tarum eloquenrifimus*.& freques est hic mo
dus loquendi apud autores . Hoc autem non
est prxteredum,qud si ille genitiuus rectus
ex vi superlationis declaratur per suas pe-
cies,non oportet,vt illa; species per quas de
claratur , conueniant rei excedenti : scd satis
est,vt genitiuus ille generalis ei conueniat.vt
Homerus eloquentiflmus potarum,n mo
do grxcorum,sed latinorum. Vnde mal car-
pit Valla Macrobium,quod eriam notauit au
tor,qud dixerit.Age serui omnium, non mo
do iuuenum,qui tibi xquxuisunt,sed &se
num doctissime . Ad illud quod posset affer-
ri ex Vergilio contra ''stud . Ingredere Teu
crum atq; Italum fortiflme ductor.Vbi vide-
turfecilc comparationem per superlatiuum
M 4. intec
 Antonij Poli
inter res diuerfi generis : nam fi fortifme
Teucrum,quo modo Italum? et fi I talum,quo
modo ecn i Dicendum eft , quod v-
trunq; voluit eflet : Troianus,quia illic na tus:
Italus,quia illic habitabat:quod fi no placet,
dices,illos genitiuos non regi fuperlatiuo,
fed nomine verbali ductor. Ad aliud eiufd.
Furiarum ego maxima pando: Furiarum ma
xima iuxta accubat.dicendum fvt idem Neb.
dicit)celeno & fame quodamod furias fiuf
fed in aliquo aflimilarifurijs:vt dicimus, Pe
trus ftolidiffimus ainor , e'q" fitftolidus
vt afinus.Non tamen credas,in omnibus fie li
cere:fed his,in quibus autores vfi funt . Vn
de non dices, Petrus fortiffimus leonum , etfi
affimiletur Leoni in fortitudme : fed fortiffi
mus ficut leo.Horatius tamen videtur feciffe
comparationem per perlatiu ad diuerfum
genus,Sermonu primo,Satyra prima, inqui-
ens.At hue liberta icuri diuifit medium for
tiffima Tyndaridarum.Nam Tyndandar pa
tronymic maiculinu genitiui cafus eft,aTyn
darides.c.E t videtur dict,v.elnti Liberta for
tiffima virorum Grecorum,feu filiorum Tyn
dari,quod nullo modo dici poteft.Ad q& fic
oportet refpondere, reliis interpretum ra
tion!- ,
 Annotations. s8
tionibas, illic Tyndaridarum no esse genitr
masculinum patronymico Tyndarides.x.ge
neris mascul. sed fcemininum Tyndarida.r.
declina tum.Latini nanq; aliquando ab accua
tiuo quintx declinationis Grxcorum, qui fit
in.a.deduct nomen declinatum per prmam
declination,vt accusatiuo Aethera, Aethera.
x. accusatiuo Tyndarida , Tyndarida. x. quo
rsus est Ctcero Iib.j. Tuscul. quxstionum.Ea-
dem famx celebritate Tyndaridx fratres : Sc
ita comparatur ad suum genus. At si obijcias,
adhuc cparationem esse interres diuersi ge-
neris , quia liberta non fuit Grxca, aut de ge
nere Tyndari, dicendum est eam assimilari si
los Tyndari,qu occiderunt securi viros suos.
vt diximus supr, Hic est stolidissimusasino-
rum . Nunc ad constructionem horum nomi-
num transeamus.
<[f De constructionecomparatiui.
Ro constructione comparatiui est
aduertendum , qud quatuor mo-
dis solet accipi.Prim, absolut j>
. ipo positiuo,vt doctiores viri ita
sentiunt: & tune nullum casum regit.Secd,
positiu quantum ad constructionem, & tune
regit casum positiui.vtCharior est dijs homo
M y quim
 Antonfj Poli
qum sibi:& similior matri, qum patri. Sunt
qui putent , hoc modo n regere casum ex vi
comparationis:ed ego non dubitarem sic lo-
qui , sum dignior te laude : & filia est similior
matri filio,vel qum filius:cm ver post ca-
sum positiui regit similem casum media con-
iunctione qu,tunc n poterit (vt ego credo)
quia ineptus hic videtur sermo. Filia est simi
lior matri , qum patn , qum filius, vel silio.
Terti,partitiu,siue inter duo,siue inter plu-
ra : & regit geriitiuum. vt Aiacum fortior fuit
Tclamonius,& minor fratrum:aliquando ab-
latiuum cum propositionx . vt Ouidius.Cum
minor pueris iussu, studioq; videndi.Sed vl
tra hane constructions poterit habere,& c-
paratiuam. vt Manuum dextera est fortior si-
nistra:vnde constat, genitiuum illum non re
gi ex vi comparationis,sed partitionis. Quar-
t,comparatiu, & tune variam habet cstru
ctionem.Nam primo regit ablatiuum,vel ali
casum pro illo , quem haec coniunctio qum,
vel atq;, vel ac,qux ponuntur pro illa,poterit
cigere pro ratione verbi subauditi.vt Plato
est doctior Demosthene,vel q Demosthenes:
& video Platon doctior Demosthene,vel q
Demosthenem: & ita non regitur compara
tiuo,
 \
Annotations ggi
tiuo , sed verbo subintellecto , quicqnid alij
dicant . Potest itaq; conuerti ablatiuus ille in
alium cafum pro exigentia verbi. Sunt tamen
tres exceptiones, vbinmutatur. Prima,cm
ablatiuus est dictio negatiua. vt Ta es doctior
nemin,n qum nemo.Secunda,cm erit re-
latiuum qui que quod.vt Rex erat AEneas no
bis,quo iustior altennon dices qum qui.Ter
tia,in his modis Ioquendi: tu es doctior opi-
nione mea:&venisticelerior spemea:non
enim licet mutare, qum opinio maa, vel spej
ma:sed per verba, qum opinabar,vel spera
bam.E t ego sum doctior solito, & a*quo,idest
qum solebam,& xquum erat. Construuntur
etiam comparatiua c ablatiuo c his prepo-
sitionibus , de, ex, in, & accusatiuo cum in-
ter,& ante, vt omnes fatentur, Cum genitiuo
ex vi comparationis rar construuntur, & vt
sentit Valla , tantm apud Ecclesiasticos : sed
nos probemus & apud lingue Latin autores.
Plinius lib. vij.cap.xxx. in fine.Omnium trum
phor Lauream maiorem adepte.Curtius lib.
v. In oculis duo maiora omnium nauigia sub-
mersa sunt . Cicero in Valerium . Cxterarum
prxstantior erat.Hoc tamen rarum est,& imi
tattoae Graa dictum : apud quos corn non
fit
i
 Antonij Poli
sit ablatiuus,cparatiuus genituum regit pro
ablatiuo , & proptere rugiendum Latinis.
Alc jr notand est eti,q> aliquado admittit
comparatiuus ablatiuum ignifictem cxccf-
sum:vtTu es duplo,veI quadruplo maiorme,
multo antiquior Socrate. nihilo legnior illo.
Aliquando etiam datiuuin , vt mulci volun t.
Sallust . Nulla arte cuiquam mferior. Plinius.
Nulli arant claritate inferior.h.iij.ca.xvj.sed
videtur regi ex constructione generali datiui:
vtcunqj tamen sit,cum alijs rar, vel nquam
repentur. Aliquando .cparatiuus non regit
ablatiuum, scd desiderat adigi sibi oration.
vt Hic iuuenis est minor, qu vt tain graui fup
plicio puniri debeat . Vltim notabis , quod
elegantius loquimur per compara tiuum in ge
nere neutro, qum in malculino, aut fcemini-
no: vt nihil est hoc homme meh us , nihlhac
muliere castms.
De constructione superlatiui.
iVperlatiuus quinq; modis suniipoteft,
|Prim,abolut.vt Tu es doctissimus,
tlpro valde doctus:& tune null caum
regit. Secund, substantiu.vt Frigidissimum
hominis est cerebrum: & tune secundum ali-
quos non regit casum; quod vix crediderim,
quia
 Annotationes. 90
quia apud Plinium. li.ix.ca. viij.hunc mod lo
<juendi inuenio . Velocissimum omnium ani-
malium, non solum marinor est Delphinus.
nisi malis capi partitiu. Terti,positiu,& re
git casum fui positiued tune n priuatur c
structione superlationis.vt VergiLDitislmus
agri Phcenicn.N agri ex vi positiui,& Phoe-
nicum exvi superlationis regitur. Superuaca-
neum existimo hic docere,(juo modo digno-
catur , vter casuum regatur ex vi positiui in
hac constructione , vt djocet Despaute . cum
per se not sit: quis enim non nouerit in hac,
quam ipse assert. S uni agricolarum ditiffimus
nemorum,illum genitiuum agricolarum,regt
ex vi superlationis,cm ad eos fiat compara-
tio , non nemorum , cm sit diuersi generis
Et fi per hoc non dignoseit,minus per ill re-
solutionem:cm neseiat vter casuum resolue
dus sit,et si fcitjiam fperflua est illa resolutio
Depauteriana. Quart,partitiu;yt digitor
medius est longiflunus.Quint,comparatiu1
&tunc postilat genitiuum pluralem,e qud
ad plures semper comparetur , nisi sit nom en
eollectiuum. vt Plato doctiimuPhilosopho
rum.Tytides fortiflimus gentis Danaum,& vt
ait Cx(.in de bello Callico. Vbi de eius adu
 Antonij Poli
' per liane distinctionem soluuntur argumenta
Vallx , qui indignatur contra Priscian. cjuar e
magis rcloluit cparatiu p aduerbi cpara
titra,& fuperlatiu qcP est magis, p valde ad
uerbi positiuum : de quo nunc agend , ecj
respondebimus. Itacpluperlatiunom c c
paratiu sumitur, expomtur, vt optime Laur
tms dicit, per aduerbi maxime, & positiuum
cum prapositione ex. vt Cicero eloquen ti-
mus omnium,id est maxime cloques ex omni
bus. & hoc quia non est aduerbium significa-
rionis tam nota, vt diximus, de magis: ed c
absolutcapitur,exponitur per positiuum, &
valde, vt dicit Autor & Priscia. non per vali-
diflm, aut aliud simile,vt sentit Valla:cresce
retnanq; eiussignificatio vnogradu magis,
qum ab vllo concipitur, vt rect dicit autor.
Et ex his apparet, quid repondere queas Val
la in eo,quod aftert contra Priscianum.
^JDifferentia inter cparatiu & fuperlatiu.
Xhis qua dicta sunt,poteritvel
mediocriter eruditus colligere,
qua sit difterentia inter compara-
tiuum , & superlatium . Dicimus
ergo , qud licet eundem exceflum denotent
supra positiuum, est tamen difterentia in mo
do
 Annotations. 91
do faciendi comparationem, in construtio*
ne , & expositione * Nam comparatiuus facit
comparationem inter duos,vel ad plures,tam
ui generis,cjum diuetsi.Superlatiuus ad plu-
res tantm i & semper fui generis > Difterunt
ctiam in constructione, nam cparatiuus con
struitur cum ablatiuo, (uperlatiuus cum geni-
tiuo. In alijs constructionibus non dfferunt,
praiterqum qud superlatiuus non construi-
tur cum qum coniunctione . In expositione
diilmiba sunt tjuoq; , quia comparatiuus ex-
ponitur per positiuum , & magis , cum qum
ciunctione: Iuperlatiuus ver per positiuum
& maxime , & ex , cum comparatiu tenetur,
sinminus,per positiuum, & valde:qux omnia
iupenus declarata fuert. ^|De diminutiuis.
IHM Iminutiua nomina ide dici,quia dimi
nution fui principab's signihcant, no
tius est,qum vt explanatione egeat.
Diminuunt autem quantitatem . vt liber, li-
belIus : frater , fraterculus . Aut qualitatem.
vt Pallidus , pallidulus . Notant Grammati-
ci tres condftiones requiri ad hoc , vt sint
diminutiua : vt eruent genus primitiui,vt ri
te formentur,& vtsignificent dimmutionem.
Sed ex hu vltima est necessaria, alix ver n.
. N Debent
 Anconij Poli
Debent tamen feruan cum illa*Vnde ab inge
nio fiet ingeniolum,& non ingeniolus, etfi ali
ter^ fed rar reperiatur. vt apud Hieronym.
Vile puluifculum . Quare fi fignificabunt di-
njinutipnem, ver erunt diminutiua, licet ge
nus, & formationem nonferuent. Qud fi ge
nus retineant,& formationem,diminutionenr
autem non fgnificent, non cenenda fun t di
minutiua. Et quia vnuquifq; per hanc ratio-
nem facile dignofeet, qux lint diminutiua, no
immorabimur in his amplius. Recenletau
tor , non habere certam regulam, qua pol-
fint formari: funt tamen vana.- terminaciones
corum.lnuenta fuerunt, vt Prifcia.ait,caula ne
ceffitatis. vt Regulus. Caufa blandimenti. vt
Corculum,animula,Tulliola. Caufa contem
pt us. vt Sergiolus. Conueniunt etiam mode-
ix , vt ingeniolum meum, munufculum.Eo-
rum qux in aller, terminantur, pauca iunt ve*
r diminutiua, vt Surdalter, recaluafter. Alia
ver potius imitationem , quam diminutions
ignificant : led quiaimitatio quodammod
dicitdiminutionem, quia qui alterum imita-
tur in aliqua re, minor eo cenletur,ideo dimi
nutiua Grammaticis dicuntur.
- Depatronymicis.
. - Patro-
 '
Annotations. 95
Atronymic nomen dicitur, quia
vt plurimm nominibus patrum
denuatunquod etfi ab alijs nonnu
quam deducitur,vt ofldit autor,
fumit tamen nomen, non ab eo quod Temper,
fed ab eo quod plerunq;:&ita eft nomen com
pofitum patir , & onoma , mutato fecundo
omicron in.y. Formationem nominum patro
nymicorum reite Nebriflen.docet. Tria cam
notabimus.Primum,in nominibus fecudx de-
clinationis terminatis in eus , in quibus for-
mantur genitiuo diilyllabo , ei diphthongo
mutata in.i.illud.i.longari vt Thefeus Thefei,
Thefides : in fcemininis autem repetitur ead
vocalis amiffa,vt Thefides,ablata de,Thefeis,
idis.Secundum,hoc nomen AEnides, quod di
cit autor eife rregulare,poflumus dicere for-
. mam eiTe regulanter ab hoc nomine Aeneus,
xnei, ei.in . t & addendo des,AEnides : quod
Seruius etiam dicit.ix. AEneid.fuper illud. Sit
fatis AEnidx . Nam multa nomina antiquitus
banc declinationem retinuert. vt Achilleus,
ei.Vhxeus , ei. Vnde fcemininum AEneis,idis.
vt alia.Tertium erit, Pelias, adis,fcemininum,
non deduca Pelides ,vt textus habet, fed
Peliades , nam Pelias patronymicum , format
N Pelia

Antonij Poli
Peliades , vt AEneades . Peleus autem format
patronymicum Pelides,vt de alijs diximus.
Vndc fcemininum est,Peleis,idis.per rcgulam
formationis,non Pclias , adis.mirorq; hoc ne
min em animaduertisle . Patronymica no unt
in vsu,nisi apud potas : vnde in carmine p o-
terit vniusquisque illis vti , in soluta orationc
nullus prxterhistoricos,quiinloqudo po-
tas nonnunqum imitantur. Oeducuntur foin
nominibus Grxcis, qax Grxc inflectunrur,
& nonunqum Hebraicis , apud potas chri-
stianos. De relatiuis.
Vnt qui addunt aliud membrure
huic definitioniGrSmaticor, sic.
Relatiuum est rei antecedt, vel
consequentis recordatiuum, pro-
pter hxc,Quif tua dignitas est,quod tuum est
ingenium.& vt inquit Ouidius. Hxc ego dum
stult meditor, qux vestra libido estasse pere
grino captus amore potes.In quibus non rem
antecedtem refert, scd conscquentc,debetq;
tune relatiuum ccordare c consequente,in
genere,numero,& casu:vnde adiectiu accipi
videtur. Et hxc nomina correlatiuc e habet,
vt pater & fUius:nam posito antecedente,ne-
cessariponi debet relatiuum, &econuers.
Dici-
 Annotationes. 94
Dcitur rcfero , quod est representare, quia
rem antecedtem,seu csequentem rcprelen-
tat;cumq; duplex sit, substantix, & accidtis:
quorum definitiones patent in textu. Et sub-
uantix,iter duplex,idtitatis,& diuersitatis.
Identitatis erit, quod significat id, quod su
antecedens.vt Petrus legit,qui disputat,Diuer
sitatis, quod rem diuersam a suo antecedente
significat numero,tamen non specie,vel gene
re. vt Petrus,& ceteri homines:quod in super
latiuis liquide patuit. Quod attinet ad ccor-
dtiam reIatiuorum,copios diximus in prin-
cipio, illuc igitur recurre, vt hocinlocoali-
quid dicamus de via relatiuor reeiprocor
sui,& suus.a.um.in quo no rar peccatur. Sed
n ducam vos in Labyrinthum Laurentian,
ex quo nec Theseus ille remearet:tantum re
gulas quasdam ex eodem Laurentio in miram
breuitate & facjlitat redactas subseribemus,
per quas , veluti Dedala fila sequendo,si qu-
do ctigerit in eo errari,duci poffitis.Deinde
de vsu relatiuorum accidentis agejnus.De re-
ciprocis igitur acturi, illud prxfamur,prono-
men reciprocum ide dici , teste Valla , quia
e redit,vndc prodiit. Nam reciprocam dici-
tur, q> e reflectitur, vnde prodijr, Inde con-
N ) structio
 Antonij Poli
structio reciproca,in qua id est agens & pa-
tiens:& verb reciprocum dictum, quod eun
<lem casum regit post se, que ante ie, vt supr
diximus.Duo atsunt pronomina reciproca,
alter primitiu, quod est fui: alter deriuati
u, quodest luus.a.. Et inde hxc prima regu
la deducitur.Nunqu pronomine reciproco,
ue primitiuo,siuc polefluo vtimur, nisi ali-
quod nomen prxcesserit, ad quodreferatur.
Vnde no latine dicitur,Feci amore suiidixi -
bi:videoie:tufuistilec5:sicetiam per poe-
iu mal loquens,seruus suus ministrat mihi,
ego sum amicus fratris sui:n places filio suo:
legisti librum su:pone hoc ad pedes suos:ed
loqud est per is ea id,aut ille aut ipfe.Hxc t
vera sunt,vt si afteratur contra ca illud Vergi
liann,Tunc breuiter Barcem nutricem affata
Sichci, namq; suam patri antiqu cinis ater
habebat:non dubitet Valla dicere ,licti ele
ptic,aut reijcere ad operis inperfectione.

^[Secunda regula.'
^fHuiusinodinomineposito,ad quod recipro
c referatur,si in eadem oratione prxceflerit,
vtendom estprimitiuo reciproco, velpolefl
uo.Vt illa sibi pae et^mulier odit suos.
' . :i fTertt
 Annotationes. 95:
<|fTertia regula,

^[Si nomen ad quod referatur , preceflert in

altera oratione,siue vnita sit per copulam, si-
ue n,etiam si sit verbum infinitiui modi : pet
xecipfocum loquedum est.vt Prxceptor orat
te,vt ad se venias. Dubitt quid sibi expediat.
Ita t amat,vt .Dicit te Ixsise se. Licebit eti
hic loqui per illa relatiua,ipse,ille, is . Fabius.
Non petit,vt illum miserum putetis, nisi inno
cens fuerit,
^[ Quarta regula.
Quoties transi tio sit tertia persona,n in
cipfam, sed in aliquid , quod significatur ab
ea possessunusi fiat trsitus in vna oratie,vel
sub altero obliquo tertix personx,ad qu re-
fertur posseffio:per poTeflu suus,omnino lo
quedu est. vt Cicero.Reminiscitur client suo
rum. Diligitr suam: schbit calamo suo . Sub
altero obliquo. Parcit erroribus suis,& clien-
tum suoru.Interueniente altero verbo , vel
prxpositione, eti per illa relatiua ille,ipse,is,
oqui possumus.vt orat te venire,vel vt venias
ad dom suam,vel eius , cepit columban cum
pullis suis,vel in nido siio3vel extra nidum su-
um,velcius.
N 4. Quinta
 Antonij Polii
Quinta regula.
^| In hac eadem transitione , vbi significatur
aliquid tertia pcrfona possefm, si in aliqua
oratione collocatur rectus,& obliquus,si pro
nome rectum refpicit, reciproc possesluum
t oportet. vt Mieretur nostri Deus pfopter
suam clementiam, Tuetur nos Deus sua boni-
tate, Eiecit me domo sua,non ipsius,siue eius.
At si pronomen obliqu refpicit, frequentius
.teste ValIa per ipsius,iUius,eius,Ioquimur,qu
per suus.a.um. vt Amamus deum propter bo-
nitatem eius, vel suam:Allocutus sum homi-
nem ante domum eius,vel suam: n enim hoc
vltimum caret autorita te.

^[Exceptio,
^[ S ed si obliquo addatur nom en adiectiuum,
vel participium,vel verbum, ad quod debeat
fieri reciprocatio , reciprocum excludi non
potest, vtlnueni leonem iratum ob amiflam
prxdam uam. Vidi columbam tnstem in pe-
riculo pullorum orum. Video hominem am
bulantem ante domum suam.Item. Scio illum
dolere fortunam suam:non eius,ipsius,illius.

f S exta regula.
fQuo
 Annotationes. 96
^[Quoties trsitio sit ab eo,quod tertia pet
sona pofldetur,ad ipsam in vna clausula,pcc
possefluum omnino loqui conuenit. vt Cicfc
roniredijt suusfilius.Videt Ciceronem suus si
lius.Amatur Cicerone suusfilius . Inhac &
consimilibus(vbi alterum interuenit verbu.
Rogat me Gcero,vt us habitet apud me fi-
lius.Vt miserear suifilij.vtdonemfilio suo.vc
per suus.a.um.ita per eius , ipsius, illius,Ioqui
poteris,
<|[Septima regula.
<J[Cm nominatiuus, vel accusatiuus prxce-
cedit hanc prxpositionem inter,sui recipro-
co vtendum est.Cie. Delectat hoc,qud in-
ter se omnes partes quodam lepore consen-
tiunt.Grammatici inter se disputant.Scio gr
maticos inter se diflentire. Damoncm & Py-
thiam pitagoreos ferunt hoc animo inter se
fissejn principio tame.ij.Iib.Cmta.de bel
Io Gallico Cxsar aliter dixit. Totidem Nerui
os,qui maxime feri inter ipos habeantur. At
si genitiuus, datiuus , vel ablatiuus antecedit,
vt per reciprocum>ita per is,ipse,ille, loqui Ii
cebit,vt Grammaticorum pugna est inter se,
vel ipsos:grammaticis inter se , vel ipos pu
gna est;philosophis etiam mutuo inter se,
N j- vel
 ntonijPoli
vel ipfos milita reprehsa. ^[Octaua regula.
^[Quoties inter obliquos coniunctio inter-
cedit,reciproco vtendu n est.vt cepi leon,
& catulos eius,non suos. ^[Nona regula.
^[Qui%,& vnusquisq; reciproco pronomi-
ne gaudent tum primitiuo,t poefiuo. Te-
rentius.Minimemiror,si tesib quisq; expetit.
Quisq; sibi melius esse mauult,qum alteri.
Vriuquisq; vult se amari. Animalia emper in
ter se pro natura queq; sua dissident.
^[Vltima regula.
^[Sxpe suus.a.um.n reciproc accipitur,sed
pro proprius.vt Suus cuiq; mos.Sua cuiq; sen
tentia.Trahit sua queq; voluptas.Phcebo sua
semper apud me munera sunt . Hxc sunt quae
de vsu horum reciprocorum colligi poffunt
ex Valla, nam omnia perscqui prolixum sit.
Nunc de relatiuis accidentis expicemus.
^[Derelatiuis accidentis.
JElatiua accidentis ide dictur , quia
] accidens,vt antecedentia significant:
' vnde antecedens referunt adiectiu:
& sunt,qux hic explicantur.Qualis,quantus,
quot,quotus,quotniC,cuius, ia..hic & hxc
& hoc cuias,quotuplus,quotuplex , quoteni.
x.a.quotenarius;qux omnia tripliciter acci
 Annotationes. 97
pi possunt,tnterrogatiu,infinit, & relatiu:
Sc de his in ngulis tractaturi sumus . Qualis
& quale igitur accipit int errogatiu, & qu-
rit die qualitate;ad quam interrogationem re
sponderi oportet per nomina significantia
qualitat.vt Qualis esbonus,albus,niger. In
hnit.vtNescio qualis cs . Relatiu, & habet
pro antecedcnti nomina adiectiua qualitat
significantia. vt Petrus est albus , qualis es tu.
Qutus.a.um.interrogatiu, & querit de qu
titate continua:ad qu interrogation reip
deri oportet per nomina adiectiua qutitat
fignificantia.vt Quantus est frater tuusPar-
uus,magnus,Infinit.vt Nescio,quantus es.Re
latiu,& refert antecedtia nomina qutitat
fignificantia.vt Templ magn , quantus est
mons. Quot interrogatiu,& qurit de quan-
titate discreta:& ad huiusmodi interrogatio
nem respondendum est per nomina numera-
lia cardinalia. vt Quot scholastici audiunt le
ctiontres,vel ct.Infinit.vt Nescio, quot
scholastici ft hic.Relatiu,& tc refert noa
numeralia cardinalia. vt Ego vidi dece hoes
quot tu n vidisti.Quotus.a..interrogatiu,
& qrit de ordine; ad qu interrogation re-
podemus p noa ordinalia. vt Quotus edes
in
 Antonij Poli
intemploPrimus,velsecndus. Accipitur eti
pro quot,m hoc significatu;& respondemus
per cadem nomma,sed capiuntur pro cardi-
naUbus.vt Quotus vis ccenareTertius.i.tres.
Infinit. vt Nescio quotas edes.Rclatiu , Sc
rcfertanteccdentia nomina ordinalia. vt Se-
deo secundus in templo,quotus tu non sedes.
Quotennis &.e.interrogatiu,& per illud in
terroganti relpondemus per nomina annor
in ennis.vt quotennis esbiennis,triennis,qua
driennis , vicennis,tricennis. Possumus etiam
rcspondere per genitiuum nominum numera
lium cardmalium.vt quotennis esviginti an-
norum.Similiter si sic interroges , Quot an-
norum esviginti,vt vium est superius .Infini
t.vt nescio quotennis es.Relatiu. vt sum vi
cennis,quotennis tu non es.& habet antece-
dentia nomina in ennis.vt viennis,tricenni,
sexagennis. Quoteni.e.a.interrogatiu: & ad
huiulmodi interrogationem tespondere tene
mur per nomma distributiua. vt quoteni de
bulant scholastici?terni,quaterni. Infinit, vt
Neseio quoteni deambulant scholastici . Re-
latiu,& refert antecedentia nomina numera
lia distributiua.vt Terni deambulant schola-
stici,quoteni fratres non deambulant. Quote
nari-
 Annotarionei. 98
narius interrogatiu; & ad interrogationem
sic fact respondemus per nomina in arius,vt
quotenariusesvicenarius,quinquagenarius:
Sc signict hc numer earum rer qu* no
nomintur.vt Lapis ctenarius,n q. sit ctu
plus,sed cent librar:sic homo cetenarius..
centum annorum:non q, sit centum geminus.
Infinit. vtNescio quotenarius es.Relatiu,&
refert antecedentia nomina in arius. vt Ego
sum vicenarius,quotenarius tu non es. Quo-
tuplus..um.interrogatiu : & ad interroga-
tionem per illud factam respondemus per no
mina numeralia m plus.a.um.que fignificant
multiplicationem earum rerum, qux nomina
tur.vt Quptuplam portionem habes dupl,
tripl.Infinit.vt Neseio , quotuplam portio
nem habes.ReIatiu,& refert antecedtia no
mina numeralia in plus.vt Habeo dupl por-
tionem,quotuplam tu n habes . Quotuplex
interrogatiu&respondemus per nomina in
plex.qux significant multiplicationem mate
rix,vel generum.vt Quotuplicem vestem ha
bes'duplicem. Infinit. Nescio quotuplicem
vestem habes . Relatiu , & refert nomina
in plex.vt Habeo triplicem vestem, quotupli
cem tu n habes . Cuius.ia.um.interrogariu.
vt
 Antonij Poli
vt Cuium pecus '. an Melibcei ? & refponderi
oportet per nomina, fiue pronomina poflef-
fiua. vt me,tu,fu,Vergilian,aut primitiua
in genitiuo. vt Cuium eft carm?Vergilij , vel
Vergilian.lnfinit.vt Nefcio cuium eft car
men. Relatiu.vt Carmen eft Vergilianum,cu
ianon eft fententia hfc.Cuias interrogarme,
vt Cuias es ? & refpondemus per nomina gen
tilia.vt Arpinas,Tholoas,noftras,veftras.In
finite.vt nefcio cuias es.Relatiue. vtEgo fum
Arpinas,cuias tu non es:& fe refert nomina
gentilia. 51 ^e aduerbijs localibus.
Vxrunt multi,quo modo hjec no-
mina,quibus refpondemus ad hec
aduerbia,aduerbialiter poni dicat
autor,cnm no fpolienter cafu, de-
clinatione,genere,nec adiecbuis, qu omnia
refpuunt aduerbia:d dicimus,ide poni ad-
uerbialiter,quia no regtur ab aliqua alia par
te orationis,aliquo fpeciali regimine. Eft ta
me notd, aliqudo recipere adieiua, non
omma,fed hec ecd Gramaticos meus,tuus
fus,nofter vefter, alienus,dous.Cicero.N
ne malis fine periculo domi ee tux,qucum
periculo aliene?Plautus.Quid tibi negotii eft
domi mex?CMalo c timore domi eue, qu
fine
 Annotationes. 99
sine timore Athenis tuis.Oui.atq; aliqsdoctis
am nc eat inquit Athenas:ed ego & alia ad
mittere reperio,vt ap Iunenal.Saty.iij.dic
t.Quis timet,aut timuit gelida Prjneste rui-
n,Aut positis nemoroia inter iuga Volsinis.
aut.SimplicibusGabijs.EtVer.iiij.Aeneidor.
Dardanicj; duc,Tyria Carthagine q nue ex
pectat. Et Luc.Phar.ij.Mdus,Achemenijs de
currtMedica Susis agmina. Pro declaratie
cstructioms hor aduerbior notabis hanc
distinction, qu prxpones in ingulis har
interrogation.Nam si respondendum fuerit
interroganti per hxe aduerbia,& velis resp
decepet nomina locorum: tune distingued
est,sintne propria,an appellatiua:& si ^pria^
iterum,fint ne locorum minorum,an maior.
Nomina locor minor appello nomina vr-
bium,siue oppidor,pagor,vicoru, & id ge
nus aiia.Nomina locorum maiorum,sunt no
mina regnorum,prouinciarum, insularum,&
simiIia.Siergosunt nomina propria locor
minorum,ponenda sunt in eo casu,n quo re
gula Antoniana iubetpro interrogatione Io
ci: etsi propria oppidorum nomina preposi-
tiontbus nonnqu reperiantur adiuncta , en
tibi.C.c ab Athenis proficisci in animo ha-
berem.
 Antonij Poli
berc.Idem in verre. Ad Meflanam trfirc pos
sem.Et alibi.Venic eu de Roma.Liuius. A p-
neste .pfectos. Ces.in de bello ciuiii . Ad Uer
dam proficiscitur.Sed hoc per singulas inter
rogationes rar reperitur,rarocg vtemur,vel
nunqu:hoc aut Lucani ranus, v bi proprium
lociposit est in ablatiuo. Vltima concurrt
funesta prxlia Mda. & recipit eti cum supe
rionbus adiectiu:quod tuend est, aut quia
subauditur ppositio,aut licetia poetica . Sed
nihil cogebat e,poi!et enm seruata quatita
te dicere,Vltima ccurrt funeste pradia M5
d.Sed si fuerint locorum maiorum , siue ap-
pellatiua,tunc ad interrogationem de loco in
quo , ponuntur in ablatiuo c propositions,
vt Vbi est Antoniusin Italia , in Hispania,in
templo,in foro:preter qu excipit autor. Ad
interrogationem de loco ad quem,ponuntur
in acculatiuo,etiam c prxpositione.vt in Ita
Iiam,in agrum . Ad interrogationem de loco
quo,ponuntur in ablatiuo, imiliter c pre-
positione. vt Vnde venisAb Italia, foro.Ad
interrogationem de loco per quem, pontur
in accuatiuo c prxpositione per. vt qua -
fecturus esper Hispaniam,perfor, & sic de
alijs;semper intelligendo qux excipit autor.
Inuenies
 Annotationes. lo
nueniens tamen sepe huiumodi nomina si
ne prc positione,apudpotas presertim , sed
in talibus subauditur.Verg.Italiam prougus,
&c.ponuhtur adueruialiter^prxter qux exci
pit autor,appellatiua hxc,Terrx,humi.Luca
nus . Aruns dispsos fulminis ignes colligit,&
terrx tacite cum murmure condit . pro intra
terra . Humi in genitmo, nunc repohdet in
terrogations vbi.vtSemino triticum humi.
Verg3iQui legitis flores &humi nacentia
fraga,Nunc interrogatioiii quo(vt alqui vo-
lunt)Verg.Nec pns absistit,qum scptem iil
gentia victor corpofa fudat humi. Idem. Pro
cumbit humi bos.Bochius.Deiecit humi vul
t.Post hec notabis cstructionem huius Ver
bi habico:dicimus enim habito domi, vel Ce
saraugustx,per regulam loci . Cicero pro Ro
scio.Ruri semper habitabat.& habito dom.
Vergi.Habitaruntdij quoq; syluas. Dicimus
etiam cum ablatiuo,cum,Vel sine prxpositio-
he. In xdicuhs habitat . & Syluis habitamus
opacis. Reliqua exponit autor , de quibus co
piosius Despauterius.
S? Finis Annota-
tionum Antonj Poli in quar
tum librum Antpnrj Ne#
brissensis, sequuntur
nquntum*
 Anhotationes. loi

Antonij Poli An-

". notationesmquitAnto
nrj Nebrlenfis libru
Voniam in hoc quinto libro
agit autor de fyllabar quan-
titate,& de accentu: non alie*
num fuent oftendere, quid fit
_ fyllaba.lgitur, vtPnf.& Aat.
dernt(eit enim fer eadem eor definition
Syllaba,eft comprehenfio literarum enuncia
ta,qux vno acctu,& vno p indiflter pro
fertur.Cprehfio dicitur,quia ad hoc vt fit
yllaba,oportet vt plures literas comprehen
dat.vnde a: & e,propri non dictur fyllabe.
Vno acctu ponitur,quia quxlibet yllaba ha
bet uum accentum grauem,vel acut,qui eft
forma illius fyllabx.Vno fpiritu , quia quoli
bet afper vel leniter profertur.Indiftter ad
ditur,quia omnes illx literx colligendx lunt
fub vnum vocis ictum : vndeinfertur yllab
dari no pofle abq> vocali, quicquid Quintia
nus dicat de ft , & fie clare deducif , quia qux
bet y11 aba habet fuum acctum , vt dium
eft , accentus autem ponitur in yllaba lon-
ga,
 AntonijPoli
ga , vel breui , qux longa , vel breuis dicitur
rattone vocahs , non ratione conionan-
tium:nam contenantes ,nec longx, nec bre-
ues dicuntur,vt mediocnter eruditum no fu
git.Cum igitut in ft,nn fit vocahs,nec bre-
uis,nec longa dicetur,& ex confequenti non
habebit accen tum.Vnde definitio ei non con
uenit,& ita non erit fyllaba.E t hoc modo me
bus ioluitur,qum fi dicamus eile flat , vel fi
bilum.Nam licet de ft,illud dici poffit,non ta
men de tr,& fimilibus.E t fi inftes,ft, eft lon
ga aliquando in carrhine,quia ex ea cum ajs
conficitur pes. Ad hoc refpondendum eft, id
verum eile improprio, quemadmodm voca
les funt impropn yllbx. Qud fi adhc vr
geas cumQuintiano de qftos,& fimilibus.Di
cimus, q> illx funt abbreuiationes , & in illis
non deeft vocalislficutin dominus, & Xps.
Et quoniam in fctipturam huius facri nomi-
nus incidimus,fcias,cm fie abbreuiatur ap
nos,deprauat eile ab ignars eius inferiptio-
nem ex fimilitudine literarum grecarum atq;
latinarum. Nam cum apud grxcos cribatur
per.ch.hoc eft.X.qux litera fimilis eft. x.no-
ftro,&per.p.quod.p.latino affimilatur. faci-
'OCgrxco, pronunciationem.xJatinx hterj
tri-
 Annotationes. tot
tribuerunt;&. p.m.p. mutauerunt, ide scri-
bedum est in compendio apud nos sic,chfus,
nam apud grxcos ,q> in compendio feribatur
non vidi.
Sylaba Ionga duo onsumt
tempora. &c.

Xmultisfundamentis qux tradi-

turus est autor , hoc est primum.
Qupd sylaba Ionga duo confii
ons tcmpora,& breuis vn6:Cuius
regult sensus(quoniam mini videtur nnul
lis non rect intelectus,nec satis explicatus)
volumus planius explicare, dicirausc|, Syla
ba; tempus dupliciter onsiderari,vno modo
quantum ad pronunciationem sylaba;, quan
to.s.temporeimmoramurin sylaba; pronun
ciatione. Altero modo, quantum ad sylaba;
quantitatem in carmine.Primo modo, tot t-
pora Sylaba continebit , quot literx erunt
in ea,siue pra:cedant consonances vocalem,
siue sequtur post ipsam.verbi gracia Scrobs
continebit tria tempora , & semis , quia vo-
calis,que breuis est(vt ego reor,semotis enim
llis duabus confonantibus vltimis ) breuis
est,vt apparetin crobe; habebit igitur tria
O j tempora
 AntonijPoli
tempora & semis,vnum vocaIis,& vnum du
cononantes vltimx,quxlibet enim cSbns
medij est tporis,vt poste apparebit: & tres
cononantes,qux sunt ante vocalem vnum &
semis:erunt igitur tria tempora & semis in il-
la syllaba scrobs,diutiusq; immoramur in g-
nunciatione illius,qum si dicamus scrobe.
Nunc enim iam non sunt nisi duo & semis, &
sicnontantm immoramur, cum subtracte
sint ab illa du vltimx consonantes : quia.b.
qux remansit subtracta.s.nunc est vocalis sc-
quentis,& illi te m pus suum tribuit.Sic etiam
in Agrestis,a,breuis natura vnum tempus ha
bebit*gre,breuis etiam natura , duo in prola-
tione:stis,duo & semis:n enim cSsonantesil
Ix,qux sunt inter has vocales,tardantpr(?ce-
cedentes vocales in pronunciatione , vt vult -
sentireErafted sequtes,quia cum illis coet
& syllabicantunsecus est,si aliqua datur prx
cedenti vocali,vtin partis.Et hoc modo con
sonantes,qux precedunt vocalem, tempus il
li accmodant,non autem sequentes,nisi sint
precedctis vocalis.Vnde qu plures,vel pau-
ciores csontes ert in syllaba, e plura,vel
pauciora tpora consumet in prolatione. Et ,
hoc est,quod Quin.dtcitli.ix.ca.de composi
tione.
 Atihottiooe. oj
tohe.Longis longiores esseTyllabsi& breuj
bus breuiores.Altero modo csideratur syila
fee tpus,quant ad longitudin,vel breuita-*
tem,qu.i debet liabere in carmine & dimen
sione ped.Quo modo nunqu consonantes,
precedentes accmodant tcpus su vocali se
quenti,ad hoc vt sit lga;non enim in scrobe
illud o,vnquam elongabitur propter.s.c.&.r.
nec in agrest,e,secdum poterit produci,p-
pter.g.&.r.scd propter.s.&.t. eti si vltima il
lis indigeretullx nq; precedenti vocali tem-;
pus fu accmodant in dimensione ped , v
idem Quinti.aitlococitato:cuius verbanoni,
grauabor hune in loc adducere, qu hos du
os modos facil declarabt.Dicit igitur Qui.
Gertin dimensione pedum syllaba , que est
breuis insequte alia vel breui,qu tam duas
primas consonantes habeat,sit lga.vt Agre
stem tenui musam meditaris auena: nam /icefe
,gre,breuis sit,facit tam long a,prior. Dat
igitur illi aliquid ex suatpore . Quomod
nisi habeat plus qum qux breuima:qualis
ipsa esset detractis consontibus ; Nunc vn
tempus accmodat priori,& vn accipit se
quente: ita due naturabreues,positione sunt
tempor quatuor. Quibus verbis satis innuity
i. . '. O 4 gre
 Antonij Poli
gre,licet fit breuis natura,habere tamen duo
tempora in prolatione ratione precedtium
cononantium,diciq; longilim . Sed in car
mines dimclone ped acomodare vn.s.
consonantium precedenti brcui,vt fiat lga,
ipsa ver gre,mutuarc vnum sequente.Prc-
tere hoc modo syllaba Iga ad minus debet
habere duo tpora , breuis ver nnquam,sed
vnum,aut vnum & semis ad lumm : cj, fi duo
csumat,iam tc lga dicef.Et .pptere cu vo
calis breuiatur sequentibus duabu<; csonti
buS,dicunt Grmatici , vna ilIarS liquebere,
& amittere tpus, ne vocalis illa habeat duo
tempora:quod ctingit cum liquidis l,r.n.m.
babetq; tc vocalis illa tempus &semis:cum
ver non hquescunt, longatur, & habet duo
tempora ratione sequentium consonantium,
Quxlibet enim cosonans medij est temporis,
vt deraonstrabimus,cra agemus deliquesc-
tia in regula.V.squitur post.q.Ne x hoc o-
ritur ex falso fundamento(vt ego reor) quin
cuplex illa temporum. consideratio , vt sentit
Exericus noster in fuis annota tionibus, appel
lans eamnimis fuperstitiosam,rancid, & fal-
(m. Nam quod is infert contra ipsam dicens,
qud si illa esset vera , vltima huius dictionis
Axais,
 Annotationess 104
Antfns,cm eius vocalis sit longa natura,con
sumeret tria tpora & semis:& prima in scro
be,qux breuis est natura, haberet duo tempo
ra & semis,quod est contra ill consideratio-
nem : nihil cohcludit istis rationibus'cm il-
lud,quod ipse dicit,intelligatur de primo mo
do,scilicet tempore prolationis, non de sec
do,hoc est quantitate Syllabx n carmine,se-
cundum quem nunquam (vt diximus) priore
consonantes accommodant tempus suum vo
cali sequti.Et de hoc intelligitur quincuplex
illa temporum consideratio.Verum est tame,
q. est parm necessaria,m ad carmin qu
titatem satis sit , syllabam breuem onsume-
re vnum tempus, aut tempus & semis ad sum
mum,longam ver duo tempora, & non pau
ciora.Et ad hun sensum debet intelligi regu
a,Syllaba longa,&c,
^fV.sequitur post,q.&c.
Erum est,quod dicit autor,q> post
q.semper sequitur.u.ita vt n scri-
batur.q.quin post ipsam starimse
quatur,u.& semper est liquida: vn
de aut iterum.u.aut quxuis alia vocais scnb
da est,vt fiat sy llaba. Quo in loc libet mihi
annotare,quod tradit Donatus , nullam lite-
O s r
.* 1 Antonij Poli \
ram vocalem geminatam vn facere fyllaba.'
vnde dicit icribendum efle Dauos,feruos,vol
gus,voltis,quom:vt etiam ncotericis quibuf
Ham fcribitur. Aut quia ambiguitas vitada eft
nominatiui Angularis &accufatiui pluralisme
ceflario vtimur digma Eolico fic,Dafus,fer-
fus.In quori vtroq; aliquid cil , quod nobis
no placeat. Prim nanq; Donatus aliud dicit,
aliud probare videtur . In his enim fyllabis
ego non reperio geminatam vocalem, cn pri
pr.u.confonans fit,pofterior vocaJis. Qud fi
ex eo eft ,quia gemin.u.no facit yllab , no
video, quarc magis geminu.i.id iuris babea t
iuhis,Reijcio,ciicio-,qum geminum.u. in il
lis.lde propter illam regulam non oportet
aliter cribere. Sed nec ad cnotand ali fo
n,cum eodem fono feratur.u. c fonas in qu
bet alia vocalem,quo ferturin.u.Ide videSt
noftri literati , quare aliter fcribant (quam
Quintiliano placuitlfic Dauos,pro dauus:fer
uos,pro feruus:volgus,pro vidgus,& ad hunc
mod afia.At dices, Qutntilianus ait in his de
fiderari digma Eolic. Accipio. ,fed no pro
pter iftam tuam rationem Donate ,fed quia
craffior fonus efle videtur in his,qum fit.u.c
fonantis,ac talis fcr,qualis eft.f.literx . Nam
I : . fuie
 Anntatines. ioy
fue scribas scruus ,siue seruos,neurrosane
modo vox , quam sentimus,efficitur,ut Quin
tilianus ai t. Si tamen propter cognationem
qux est inter.u.&.o.scribt volgus,seruos,vt
dehecoba,pro hecuba:dedert,pro dederaf:1
nondannamus.Ita etiam.e. in. o. mutauerunt
vortices,vorls,vqrtant,teste eodem Fabio.
Quod eti ead ratione dici potest de. i.&.u.
e.Sc.i vt maximus, maxumus:sed pro his no
vtproaris& focis pugnabo,cm sint,qui
inter illas nescio quas vocales esse ccnfingaK
quod si verum est , etiam inter. o.&.e.u.&.o.
ert muItiplieandx.Nunc ad rem reuertamur.
Hic notandi unt tres hquescentix modi ,
quos grammatici tradunt . Carterum quia ex
autore facillimi sunt,non recitamus ; prxer-
fim cnm nobis aliter tradtur. Pro cuius rei
cognitione videndum est , quare aliqua litera
dicatur liquescere. In quo non placet Quinti
ani opinio dicentis , ide liquidas appellari,
quia liquesct,hoc est penitus dictionecol-
lidantur,abijcianturue,vt hoc exemplo.Nate
patris summi:velut patis dicatur , e qud li-
quescat,id est ad nihilum redigatuK quod etsi
de aliqdibus dici potest,non tamen de omni
bus
t- . - -i
 Antonij Poli
bus liquidis.Nec illud significat propri illud
verh/i liquesco, quod iplc putat, vt ex vcrbo-
rum inchoatiuorum signisicatione not est.
Quare dicimus,qudide aliqua litera lique-
scit,quia vim quam habet,amittit:& hoc duo
bus modis potest contingere,aut in tempore,
aut in prolatione, Primo modo omnes voca
les liquidx dicuntur:cm in vna dictione Ion
g*,in alia breues reperiantur amiflione tem-
poris apud Latinos,vt in proximo-dictum est
fundamsto. Item ex consonantibus liquesct
hoc modo.Lr.n. frequenter.m. rarissime. Ra
tio est, quia vocalis natura breuis prxcedens
has literas cum alijs, c conditionibus statim
ponendis deberetproduci, & breuiatunquia
hx literx amittunt vim suam,hoc est tempus:
quxlibet enim cons medij est tporis,neqj
aliter vocalis natura breuis ante duas conso-
nantes posset esse longa, nisi duo tempora ha
beret:cm aut ex se non habeat, aliunde hoc
est ab illis consonantibus sumit . Nam si pro-
pter aliquid aliud esset longa, & non propter
illas cononantes,iam quando breuiaretur,n
esset breuis proptere,qud vna illarum amit
reret vim suam , cum nec longa sit propter i-
psam:& ita mal dicerentur liquidx Gram-
maticis
 Annotationes. 106
rnaticis , quod non est dicendum.Cm igitur
breuiatur, vna illarum liquelcit,hoc est tem-
pus quod vocali dabat,amittit , & ita vocalis
illa breuis remanet,cm non dimetiamur eam
duobus tporibus,ne quibus n potest voca
lis aliqua longari(v t dictum est in primo fun-
damento).Nec huic opinions obstat, quod ali
qui dicunt contra illam considerationem tem
poru,vt supr diximus. Secudo modo dicituc
aliqua litera licjuecere in prolatione ,& hoc
dupliciter potest contingercaut quia aliquid
de prolatione amittit, n tamen omnino abi)
citur. Et hoc modo olm liquescit.u. post.q.
sempenpost.s.&.g.non semper, sed in his di->
ctionibus cum cpositis, fiue deriuatiuis.Sua-
uis,suadeo,sueuus,consuetudo,anguis,vnguis,
sanguis,Iingua,pinguis, langueo,inguen, vn-
guentum,stinguo,& si qux unt alia. Aut quia
a prolatione omnino expungitur.Et hoc mo
do poflunt liquescere omnes vocales in sean-
sione , quando aliqua dictio definit in vocali,
& sequens incipit etiam vocali . Ex conso-
nantibus autem nunc ola. m.&.s. apudanti-
quos,vt poste apparebit.Et occurrit hic qu
stio quibudam nimis agita ta, vtrum.u. liqui
da secdo Uquesctix modo,cm non pro-
nun
ir - Antonij Poli
nunciatione omnino abijcitur,debeat appelle
ri vocalis liquida , an confonans . Quintianus
cum fuis fautoribus appellt cononantem li-
quidam,quia.q.&.u. prxcedtem vocalem ex
breuilongam efticiunt aliquando,quod pro
prium eft corifonantium : & ita quando bre-
uis remanet, vna illarum,hoc eft.u. vim amit-
tit: qud autem longam eih'ciant, probat ipfe
hoc carmine Lncretij . Qux calidum faciant
aque factum atq; vaporem.Et apud Ouidium,
Crafaq; coueniunt liquidis, & liquida craffis .
Nebriflen. dicendam efle vocalem liquidam,
& redte hac ratione cenfet, qud Tonus quem
habet, cum eft liquida, magis eft vocalis, qu
cononantis,vt cuiuis facile eft iudicare,diuer
fulq; ab eo,cm eft cfonans:quam & nos fie
confirmamus: quia in illis diionibus,in qui-
bus aliquando liquida, aliquando integra re-
peritur, vocalis eft, non conionans,vt in fua-
deo.Verg. N hx tibi littora fuafit.Papinius
primo Thebaidos . Im agite, & pofitis quas
nox inopina fuafit . Illic enim liquida eft , hic
atem vocalis. Vbi liquid apparet,qud aut
ex vocali fit liquida,aut ex liquida vocalismo
autem confonans fit ex liquida, aut liquida ex
conic nanti . Eft infuper aha ratio , qud cum
 Annotation;. 107
tft liquida, poft. g. &.s.non habet illam vimj
i^uam iiti dicunt,habet poft.q.videlicet qud
poffit producere vocalem prxcedentemcum
g.vel.s. quemadmodm dict fieri in aqua^
liquidus. Cu ergo eodc modo fit liquida poft
<q.& poft.s.&.g. vtrobique vocalis liquida3&
non conionans liquida erit appellanda. Et ad
rationes illorum refpondemus. qud in aqua
& liquidus,vocales iilx ante.q. ancipites funt,
.vt & multx alix . Notat Quintianus.u.ex vo-
cali aliquando fieri conlonantem,fed failitur,
nam omnia illa carmina ftabunt,fi fiat Synx-
refis , aut pespro pede ponatur illis in locis,
quod frequens eft apud poetas.vt in eo Lucre
tij.Lanigerx pecudes,& equor duellica pro
les : & in eo quod adducitmutilum . Qud tu
id maluifti.In his cnim Synxrefis fit.Sed in eo
veriu Silij . Cxtera finuatis glomerat per pe-
clora gyris , ponitur anapeftus: & in hoc Lu-
cret. Tenuis enim mens eft, & mir mobilis i-
pfa:proceleumaticus proipondeo.& fie in ce
teris,prxtr in hoc. Mittunt eftigies quoq; de
bent mittere tenuis: vbi non poteft fieri iynx
refis,nec poni pes pro pede:quare ad licenti
poete referendum eft. Quod autem notat au
tor,verum eft,qud ex.u. cononantinonnu
 Antonij Poli
quam fit vocalis. vt apud Ouidium. DebuerSt
fufos euoluifle meos : & Nunc cjuoq; te faluo
perioluenda mihi.& Tibullum , Stamina non
vili difloluenda Dex.
^[L.aut.r.aut.s.&c.
AE litere,vtiam diximus,ideo
Jiquefcunt,quia vim fuam amit
tunf.nam cum pol mutas vc-
niunt in dictione,deberent vo
calem breuem , qux prxcedir,
producere, & rtmanet breuis. Ide vim, hoc
eit tempus amittt.Et vt aliqua litera hoc mo
do liquefcat , hxc iunt feruanda . Primum, vt
muta & liquida fint in diione vocalis prxce
dentis ipas.Secundum,vt fyllabicentur muta
& liquida cum vocale equenti. Vnde in alms
& abrogo non liquefcunt.l.&.r. Et vt fyllabi
eationis ratio tibi nota fit , accipe regulas ea
de re facillimas. Prima. Si inter duas vocales
vna confona fuerit,femper pertinet ad voca-
lem fequentem. vt in dominus.S ecva.Si dux
funt confontes eiufdem ipeciei, prior adhx
rebit pra;cedenti vocali,& pofterior fequen
ti. vt ille,terra.Tertia . Si diuerlx funt fpeciei,
& earum nulla fuerit liquida , femper dantur
equenti.vt doctusjifte. Quarta. Si vna illarum
eft
 Annotation 108
est Iiquida,& posita post mutan,amb cadt
supra sequent vocalem. vt tenebra^atlastfed
si liquida anteuenit,eapertinet ad prxceden
tem vocalem,aItera ver,qu;ecq; fuerit , ad
sequent. vt altus,gentes,vrna.Prxtr .m.oc
currit ante.n.nam tunc.m.&.n.supra sequen-
tem cadunt. vt omnis,amnis:& tc.m.vim mu
tx obtinet,vt vult Macrobius,& Ant.Que re
guhe intelliguntur de dictionibus simplicibus
tantm,quia in compositis,illius vcalis eirut
consonantes,cuius erant ante compositione*
Sed iam de singulis earum liquidar ostenda
mus.Et pnmo liquescit.l.apud Ouidi.hic. Her
cule supposito siderafulsit Atlas.Verg. Auxi
lioq; vix veteres tellure recludit.R.at in his
locis liquescit.Verg. Succintam pharetra ma
culosa tegmine lyncis.Idem. Sollicitaq; ma
nu tenebras explorat inertes.S.hoc modo n
qu liqueseere, nisi fort apud Enni in hoc.
Subulofinitimas propter astabat aquas;fuit
oliffi,cm sensimus,at poste inuenimus Iique
scere in hoc nomine Damascenus,apud Oui-
dium in decimo tranfYormation hoc carmi-
ne.Est ager indigene Damascenum nomine di
cunt. Et si quidam nunc legant Damasenum,
de quo non memini mention vllam fieria-
P pud
 Antoni'j Poli
pud aliquem,& non eruat legem aliarum li-
quidarum in hac liqueicentia , cum procedat
mutam,& fyllabicetur cum illa,quod dealijs
liquidis nonreperitur.Alijs aucc Antonij au-
toritatibus nihil probatur,com illud fit in di
uerfis diionibus,vbi non habet locum poi
tio,minus autem liquefcentia,vt mfenus de-
monflrabitur.Liqueicit quoq;.M.hoc modo,
fed ranffim:vt in hoc nomine tegmeila ap
Horati.torma captiux nominum tegmefla:
quod eft Saphicum carmen ,in quo num teg.
trocheus eft. PriCdicit apud Eunpidem etiam
Iiquefcere in Anthmos.in ahjs nunqu.In au-
toritatibus,in quibus autor dicit liqueicere,
aut non liquelcit.m. ied.n.vt in polymneia:
quia vix vnquam prior,fed pofterior litera li
quefcit.Vnde.m.(vtdixunus)tunc vim mutx
obtinet.Aut aliter legi debet: vt illud Ouidia
num.Cq; choro meliore fui vineta tynioli.
fie enim Raphal regius legit, non tmoli. Ni
hic mons ant tymolus appellabatur . Refert
hocPliniue libro. v.cap.xxix.Illud autem qd*
autor dicit in. Dulce mnemoinon met foda-
lis.e.longari propter conlonantes iequentis
dictionis,videlicet.m. &.n.falfum eft:quia Ca
tullus aonnunqum inphaleucio ponittro-
cheum
 *
Annotationes. 109
cheum pro spondeo:vt in hoc . Ista turpilo-
cjuo pttplla naso:alijq; in iocis. Prxtere ego
non reperio apud CatuUcript, dulce mne-
mosinon,fed, Verum est mnemosinon , quod
magis arndet.Concludamus ergo.m.solum li
quelcere in tegmesl, & arithmos , si ver est
cjuod Pris.aicN.similiter liquescit hoc modo
lednon semper,tant in his dictionibus.Cy-
gnus,progne,polymneia,ichneumon,proch-
nesos,ignoco,terapneus,signum,daphne,illi
gneus.Sed tribus posterioribus rar; <j vim
retineat,nemini dubium est , sed (j liquescar,
explis probatur.Ausonius. Quidrefertcor-
nix non ide ante cygnum.Ouidius Ad man
data Prognes,& agit tua vota sub illa. Idem.
Dissensere dex , quarum Polymneia ccepit.
VergihYNam verum fateamur, amat Polym
neia verum.Valerius Flaccus.Veloq; prochne
um.& est finis versus.Martia.Delectat Mari-
um si perniciofus ichneumon.Ouidius. Meta.
octauo.Debuit illius miereri,&ignocere no
bis.Silius Italicus.Nonnunqum affirmat Te
rapneis Ilion armis.Lucretius. Nil tamen efl
signi mixtaspotuisse vocan.Petronius.E t bac
cis redimita daphne.Ver.Currentem illigneis
potare canalibus vndam.vtQuintianus legit.
P z Prxter
 Antonj Poli
Preter has liquescic quoq;.d. fecd aliq uos ,
etsi rarilim.vt ap Mart. Sardonicas imara
gdos,adamtas,iaipidas vno.ququm aiicjui
volunt sieri collisiotie perimendo.s.&.o. vctc
rum more. Alij at legunt smaragd,& c no
liquecet.d.qcr' magis placet: tcq; prima am
bigu ponc:ur in lmaragdos,vel lmaragd.
Dictio vocali si defnat, &c.
REfiSj Ecundus liqueicentix modus est, qui
do aliqua litera vim sua amittit in (p-
wi latione. Et hoc (vt diximus) duphe-
ter potest ctingere,aut quia aliquid de pro-
nunciatione amittit,vt de.u.diximus: aut quia
penitus expungitur , de quo nunc agendum
est . Et hac liquescentia nunc sola liquefcit
m. ex conantibus,vocales auteto omnes: &
ita hoc fundamentum habet duas partes. S en
fus primx partis hic est , q> in carmine si ali-
, qua dictio definit in vocali, sequensq; incipic
3 vocali,vocalis prxcedetis dictionis perimi
toff inscsione per figuram ynalceph . vt m
hoc.Cum Iuno eternum eruans sub pectore
Tulnus.Scde sic,C iu,nter.&c. Vbi aliqua
suntnotanda.Etprim,si vocalis vocale prx
cedit in dictione precedcti,an sint ambas peri
menda;:n enim videtur maiorratio,curma-
 Annotationes. no
gis vna tant,& non ambx abijcitur. Quod
e tiam de Ecthlipsi notandum est. Ad quod re
fpondendum est,q> vltima tantm est abijci
da,aliter enim claudicaret hoc carmen Verg.
& alia multa.Imperio & prim pedibus tala
ra nectit. Vnde in his dictionibus proh,vah,
& simihbus, vocalis n perimitur,licet dictio
sequens incipiat vocaliquia iam vna voca-
Iis videtur esse elisa, Apud antiquos enim di-
cebatur proho , vaha. Inueni tamen , vbi per
Ecthlipsim ambx vocales excluduntur , nili
mendofum sit carmen hoc Catulli. Nunciam
illa non vult,tu quoq; haud potis? quareestq;
Trime.ib.hippo.In genitiuis tam secundae
declinationis habentibus duo.ij.si carmen pa
tiatur,poterunt ambo abijci. vt apud Ver.Et
domus Aenee capitolij immobile sax.& vbi
cunq;dux vocales per ynxresim cglutina-
rtur,credo posset illud admitti:at si non pa-
tiatur,vn oportebit abijci. vt Ennius. Alpi-
cite iuuenes scnis Ennsj imaginis vmbram.
Alter, q. si dictio definit in diphthgo,tota
diphthongus abijcitur.vt Dardanidx infenfi
pcenas cum sanguine posct. Est prxtere no
tandum , quod & autor notat ,nonnunqum
apud poetas non fieri synalcepham.vt Efrlon
p j gum
 ", Antony Poli
gum formofe valc,vale(inquit)Iola.& Credi
mus,an qui amant,ipfi fibi omnia fingt:quf
fi eft longa,fit brems propter voclem fequ
tem:vt m exemplis patuit . Nec foliim voca
lised fi fuerit etiam diphthgus.vt Infule Io
nio m magno qua s dira celxno.ed & longa
remanec aiiquando.Vergil. Tu ne iile Aeneas
qu Dardanio Anchife?& in. iij . Nereid ma
tri,& Neptuno Aegeo.in quo verfu nufquam
eit fynalcepha, & loga remfit,& multis alijs
in lociV.led hxc oa (unt lictiofa, quibus vis
vteris,licet apud potas no raro reperiantur.
In his no abiumi tur vocalis,licet fequens met
fiat vocali,hei,heu,, & fiqux funtalix:&
lgtur,preter ,quod lgari, & breuiari po
teft.In diiombus cpofitis fi abijciatur,mo
do fynalceph,mod fynxrefim fieri debere
dicimus.N vbi yllaba illa breuis e/Te debeat
non ynerefis admitti debet,c fynerxfs fem
per fit lga,etiam fi ex duabus vocalibus bre
uibus fat. vt Deieum fulmine Phaet:& ra
tio eft,quia quxhbet eft vnius temporis : de
bet igitur tunc fien fynalcepha, vt hic , Cum
iam femianim laceraret Flauius orbem. hic
etiam,Semihominis Caci facies quam dira te
gebt:& fie in confimilibus.Potent etiam ad
nritti
 Annotation. m
nanti synalcepha,sed tune quoq;synxresis,v-
b i atnbxillx vocales erunt lgx.At si sequs
breuis fuerit,nullo modo synalcepha,sed syn
eraesis fieri debet.vt in his,& similibus. Diui-
tis vber agriTroiameopultia deerit.et De-
erat adhuc,& quod dominari in extera pos-
fet : vbi si synalcepha admitteretur , carmen
claudicaret:etsi in postenori posset admitt
proceleumauticus.sic Oeerat adhuc . Nec de
bet elidi vocaiis dictionis sequentis, vt guida
credidert:quod probatur hoc carmine Ver-
giliano.Conticuere omnes, intentiq; ora te-
nebant.In quo , in omnes elideretur o,in c
ticuere remaneret.e.breuis,quod carmen no
patitur.Hoc autem exempl Exerici citatum
ad idem probandum.Regina speculis vt pri
mm albescere lucem : nihil concludit , po-
test enim dici.a.in regina, longari hemipen-
themineri e!iso.e.sequenti.Fit etiam iynalce-
phaCvt notat autor)ex versu prxeedti & se
quenti. vt nseritur vero ex oetu nucis arba
tus horrida . Et striles platani &c. & versos
precedens deBet superabundare,rar sequs.
vt Horatius.LaBitur ripa loue non probante
vxorius amnis.Primum est saphicum , alter
adonicum.
 Antonij Poli
Si finitue in.m.&c.
hgLgg. Ensus secdx partis est,q> si in carmi-
l^oS ne finitur in.m.lequiturq; alte-
HBeSI ra dictio incipiens vocali,abijcnus
m.c vocali prxcedente scandendo . vt apud
Vergi.Venturum excidio Libyx,sic voluere
Parcas . Dicitur hxc figura ecthlipsis , vel e-
cthlepsis.i. expreflio , vel elisio,ab ecthlibo,
quod est exprimo , vel elido,non Ellipsis , vt
quid" volt: n Ellipsis eadem est c Eclip,
vt ex interpretatione datur intelligi:quia El
lipsis verti latine defectus,ab Ellipo deficio
Eclipsis itid defectus,ab Ecipo deficio.Vh-
de Pris, pro eclipsi, ellipsim dicit aliqudo.A
pud antiquos.m.n detrahebatur,vt apud En
nium . Insignita forent t millia taiiitn octo.
f breuis erat.Quare apud Iuuena.legendum
cst(vt multi notant )Viuend est rect, t pro
pter plurima, tum de his aut de istis,non tum
his.Vnde adhuc in dictionibus copositis non
t Ecthlipsis.vt Circagunt madidas tem-
pestate cohortes.& breuis remansit , quanta
erat in simplici.Vnde pro his addenda estre
gula,quam Aldus & Quintianus& post illos
Exericus noster addt.nec Antonius de ea ta
uit.Fit eti Ecthlipsis ex verfu peedti ,& se
quenti,
 Annota tiones. ni
quenti, vt synalcepha.Liquescebat. s. hoc ma
do apud antiques, quia in carmine excludeba
tur scandendo.vt hic. Arboribus veteres deci
dere falcibus ramos: Catullus. Aftixus nostris
tu dabis supplicium. Non adhxreas illis , qui
dicunt tahbus in locis non collidi . s. sed se*-
quent consonantem.sic.Tu da bis vpphcium
quia tune in hoc Sucui.Hoc genus arboris in
prxlatis finibus Grais. deberet collidi.g.&. r.
quod non est dicendum.Et emper q>, s. elide
batur , vocalem pracedentem corripiebani
ipsi,etiam si longa eTet.vt Lucilius.Nunc pon
tesTyberinos duo inter captos catillo.Iuuena
lis.Cum pofls honestius llic.Alij ver pssit
legunt:sed non ita sensui congruit.Nec olm
s.sed aliquando & vocalis prxcedens vn col
lidebatur.vt Vergi.Inter se coijssc viros,& de
cernere ferro.Idem.Autouium cetus:aut vren
tes culta capellas. etsi aliqui alite/ illa carmi-
na Iegant : Sed id in Buccolicis facit in hoc.
Ille latus niueum molli uultus hiacyntho.&
Iuue.Saty.xiiij.Dispositisprediuesarmi s vigi-
larecohortem.
^[Dictio quam fer ibis diphthongo, &c.
^jHxc est prima regula generalis de quantita
te syllabar,cuius hic est sensus,q, dicto qux
P S diph
 AntonijPoli
diphthgo fcribitur,lga eft femper. vt Laus
mux ,pcena:fi tamen fequitur vocalis, quod
fie aut in diione compotita , aut cm diio
definit in diphthongo, fequiturq; incipiens
VOcali,apud latinos brems eft , apud gra:cos
vteunq; iemper eft longa , prxter in mxotis,
qua breuiauit Ouidius in de triftibus.Tardior
antiquis vifa mxotis hyems.Verg.longam po
luit m.vj.Aene. Refpofis horret diu ,et Meo
tica tellus.Nec inuenies alibi,nam quod qu
dam dicunt,breuiari etiam in gxometra,vt a -
pud Sidonium in phale . hoc . Non hic cum
gxometricas ad artes:decipiumtur ,quia in le
cdo loco pofitus eft fpondeus pro daylo,
& gax>,cglutinantur per fyncrefim,quiagxo
metra per omega fcribitur,qux iemper eft l5
gaapud grxe os, & ita nequit illic breuian. In
de eft,vt apud Iuuenalem vtroq; modo poffit
legi. Grma(icus,Rhetor , Gxomerra ,prima
longa vel geometres per fynerefinufic etiam
fit in Aeetes, vel xeta.Ouidius.Non hc Aefo
nides,fed filia Phafias xctx. Nec legas phafis,
vtnonulli: quia vij.met.fic vfus eft etiam id.
Diffimilctj; animum fubijt pater xeta relius.
In diuerfis diionibus fcquente vocali aliqti
do loga remanent notat autor. vt apud Ver.
Ardea
 Annotation. iij
Ardea cruftumere & turrigere Antenn. 8c Iu
uenalem.Sat.j.lngenium par materi vnde illa
priorum . Notandum eft hic lex eile diphth
gos.ae.au .eu.ei.oe.yi.Non tame putet aliquis,
<j> vbicunq; hx vocales ita occurrunt, in diph
thongon conglutinantur, fed xptus olutac
funt.vt a.in his ditionibus,Danae, Phaeton:
& fi aliquando videtur eile diphthongus: no
eifcfed per fynxrefim fit. Au.in Protefilaus Me
nelaus.Oe.in pc ta.In Matthe^Bartholome
us ,non eft diphthgus:fed.e.producitur,quia
diphthSgo fcribttur. Sic nos vfi fumus in quo
dam Epitaphio iufli eifdem verbis in carme
redigeremus.Hic Matthxus eques Maria cum
coniuge chara. Ambo iacent,clari virtutibus,
vt morituri Vixere, vt poftentmorientes viue
re femper.Et ad cognofcd in his qux termt
ntur in eus,vel aus,quado 'eft diphthogus,po
nitQuintianus hac regul:q,fi in vocatiuo erit
diphthogus ,erit eti in nominatiuoAt quoni
in vocatiuo , Thefeu , Ptheu,Orpheu,manet
diphthgus: quod probatur illo carmine Oui-
diano in Epift. Ariadnx.Que legis ex illo The
feu tibi httore mitto . erit etiam in nominati-
uoxfed quia in Nicolae,Protefilae,Menelae,nul
la eft diphthgus: nec erit nominatiuo. q<? &
five-
 AntonijPoli
l ver eft:precipua tam cognitio eft ex vq.
poetaru.yi.t tu reperitur in diionibus grx-
cis, alix vero in grxcis & latinis licet Autor
neget m.iij.eirepeririinlatinis:fedinueniesin
aecufatiuis pluralibus mitttibus in eis, vt par
teis breueisNec hoc te ateat,omnes has diph
thgos aliqudo olui apud poetas.Catullus.
Silingu clauo tenes in ore.Ide,verhofa gau
det Venus loqla. aut dicere poflumus poni in
his locisfp5de pro dactylo , vt in illo Sido-
nij fupr citato . N5 hic c geometricas ad ar
tes.Ouidius.Tertiapoft illam fucceffit aenea
proles.nec oportet legere fucceflerat ( vt qui
dam inuertunt) Hanc antiqui difoluerunt in
ai.vt Aulai in medio libabantpocula Bacchi.
Ei.in genitiuis fecundx declinationis & diphr
thongus,& diuifa reperitur,vt omnes faten-
tur.Eu.Vergilius.Heuquam pingui macer eft
mihi taurus mherba. aliqui interponunt.h. vt
diuia cognocatur. De oe. Ouidius .ix. Efle
deos dixit,per qux alta faucius oet:]vbidiph
thongus eft in oeten . qud diuidatur. Seneca
in faphico . Qux fub oete latebrofa fyluis yi.
cu. ei. apud grxcos Temper coeunt ,qui plura :
velitde diphthngis , legat Quintianum &
Defpauterium.
. ^[Siue
 Annotationes. 114
5[Siue breuis seulonga tibi,&c
" |Enushuiusreguia: hic debet efle,
y, vocalis qux post ie duas habet
cononantes,aut vnvim duatum
habentcni,lga est positione,licet
breuis t natura: quod intelligi debet in ead
dictione,siue sit lmplex,siue cposita:n in di
uersis.N si omnes c5ontes sintmsequtidi
ctione> quotquot fuerint,n habebt vim ,p-
ducendi vocalem prxcedentis dictionis:nisi
arcin vna illarum sit in eadem dictione,in
qua est vocalis . Qua in re mulu niagni nomi
nis grammatici decepti sunt dicentes oppo-
situm,fulti autoritatibus insirmis .Namaut
aliter legi debent, vt apud Ouidium, Deseru
re fui nymphx vineta tymoli.sic. n.legendum
est,vt superius visum eft,& non tmoluquia &
tmolus &tymolus dicitur:& apud Iuuenal.
Gibbus & acre ma l emper stilltis ocelli. &
n lape Sic eti illud apud ed . Miserx co-
gnosce procemia rixx.& n prxmia.Serui.at
illud Vergilian sic legit.Nec Clycio genitorc
minor,nec fratre Menestheo.no Mnestheo. Et
eiusmodi multx hac ratioe exculan.Alixver
p pthenn'merim:authemipthemimerim:vbi
aliqudo ponitur syllaba breuis pro longa.vt
dnpe
 Antoni) Poli
apud Iuuenalem, Occulta lpolia , & plures de
pace tnumphos.iteruin.Vindicra grauior <ju
iniuria,dign erit ergo. N enim lequctes c5
lonantes ciunt,vt.a.in occultas vindicta sit
longa , cm huiulmodi in locis abiq; dua bus
conlonantibus equentis dictionis breuis pro
longa ponatur.Vergilius. At tibi Tymbre ca-
put Euandrius abstuht ensis . & Dona dehinc
auro grauia,sectoq; Elcp'hanto. Tibullus . Te
canit agricola,magna cum venerit vrbe. Luc.
Dum languis inerat.idcm dici potest de illis,
Tribulac$,trabxc, & iniquo pondere rastri.
Terrasc$,tractu<$ maris , cxlumq; profundu.
N enim faciunt illx dux cionces , vt ,sit
longa,cum sine iIlis etiam longa reperiatur.
vt hic liminaq;,laurusq; dei,totulq; moueri.Si
deraq;,ventiq; nocent. Sarculaq;,rastri< gra
ues Scc.nec pacet,quod aliqui dicunt, iihc l5
gam efle <$, quia monoiyllabx dictiones non
pertinent ad regulam,& ita modo longx,mo
d breues poetis ponuntur.Nam.a.e.lemper
longa.-. & ab.ob.ad.in.& alix,non nisi positio
ne producuntur.Quod autem Sedulius dixit.
Ab hac ergo ped retro referamus. aut aliter
legi debet,aut deceptus est cum illis qui dixe
r unt.h,haber c vun consonantis.quod falsum
est,
 Annotationes.
cst,cm apud clalcos potas nunqum repe
riatur talem vim habere:quia si Verg . in hoc.
Terga fatigamus hasta,produxit.us. termina-
Iis,non propter.h.sequentem,cum simili in lo
co solitus sit producere yllabam breuem ali-
quando sine sequenti. h. vt hic.Omnia vincit
amor,& nos cedamus amori. Nostrorn obrui
mur,oriturq; miserrima cxdes.& alijs in Ioci.
Non ergo fit propter. h,scd propter pthemi
m erim.E t si in hoc non peremit vocalem prar
cedentem. Pofthabita coluifle Samo,luc ill-
u$ arma:non quia dictio sequens ab.h.incipit,
cm absque. h. vsus sit nonnunqum hac li-
centia.vt hic.Tu ne ille Aeneas quem Darda-
nio AnchiscN ergo habet.h.vim ciontis,
vt multi credidert. Sed ad r , adhuc Catul.
hoc carmine phaleutico refragari videtur.
Dulce Mnemosin mei odalis. Quod in pri
mo Ioco cstat spdeo,& sic.e.in dulce,longa
ponividetur,&noniusi propter consonan-
tes sequentis dictionis . Sed aut aliter legitur,
vt upr notaui , aut dicimuseo m loconon
spondeum,sed trocheum Catullo positum.
vtinhoc. Ista tufpiloquo puella naio , & in
nonnullis alijs . Persuaum viderctur non efle
posi
 AntonijPoli
pofitione in diuerfis diehonibus,nifi Martia-
lis carme hoc in.v. occurreret pnma frote ir-
refragabile. Quid gaudium demens romana
ftringis in ora?Sed dicendum,E0afim fecifle,
vt Vergdium in hoc . Muneribus tibi ppineo
grauidus Autno.et.j.hbro Graius homo infe
os linguens profugus hymenxos . ^[Dubi-
fant multi hoc in loco,quid fibi vol uit Cice
ro his verbis.In,& c,prepofitiones,fi copo-
nantur cum diionibus incipientibus ab.l. vel
f.produci, vt lnanus,infehx: fi cu alijs,breuia
ri, vt Inclytus, Indous:cum apud potas o-
mnes Temper logentur,ilue cum alijs coponan
tur.Ego ( eti nonnullis aliter videatur)reor
Ciceronem intellexifle , elongationem illam
& correptionem accipidam eile in accentu,
& no in carmine,feu quantitate.Et hoc vide
tur entire Gellius libro. ij.ca.xvij.dicens.Ma-
nifefta quidem ratio fuauitatis eft in his voci
bus,de quibus Cicero locutus eft.Imo ipfe id
Ci.(ni ego fallor)hoc fenfit. Nam in de ora-
tore ad Brutum, vbi hxc agit,fic ait . Coniule
veritatem,r eprehedet.Refer ad aures,proba-
bunt:voluntatiataurium morigeran debet
oratio.Sciebat.enim.C.in,fimiliter &c, ,pdu
ci,n modo fequtibusX&.f. fed quacuq; alia
con-
 Annotationes. 116
conson ante,quod demonstrauit in.iij.de ora-
tore ad Quintum fratr dicens,Probatur au-
tem ab eodem Mo maxime Pxan , qui est du
plex. Nam aut longa oritur,quam tres bre-
ues conscquuntur,vt hxc . Incipite , desinite,
comprimite.Vides quadmodm hic.C.in In
cipite , & comprimite, dicit produci primam
sequente.c.&.p.quam iliic dicit breuiari. Ali
ter ergo hic producitur,quippe in Peone pe-
de,aliter illic breuiatur,quia deprimitur in ,p
latione,aut C.sibijpsi contrarius e1flet. Et si di
cis,qud non magis deprimitur indoctus,qu
inanus:nec magis eleuatur hoc , qum illud:
respondeo,nc apud nos verum eue:nec hc
difterentia pronunciationis nobis percipi-
tut,sed Cicerone,& alijs antiquis percipie-
batur , vt de accentu circumflexo dici olet.
Quod ver Geliius ait,amicum quendam su
docuife rationibus haud frigidis,in hoc ver-
, bo quiesco,e.corripi, nisi intelligatur in pro
nunciatione,vt dictum est secundum Cicero-
nem: n video quo modo breuietur, c apud
potas semper etiam producatun ideocg res
egiflet fuas,si adduxiiet rationes illas.
<J[Hxc tria sunt ele-
menta,&c.
CL f1*"'
 Antonij Poli .
, Res sunt literx vim duarum habites,
z.qux pro.s.&.d.aut duplici.s. poni-
1 tur.x.qux pro.c.&.s.aut.g.&.s.&.i.in
medio duarum vocalium,vt aio . Vnde vete-
res viq; ad Ciceronis tempora pet dupJex.i.
scribant hoc modo,Maija,Pompeijus de qui
bus ipse idem autor fatetur. Qud l in prin-
cipio dictionum fuerint,non habent vim pro
ducendi vocalem precedentem,& pro simpi
ci habendx sunt.Ex quo mirum est n admo
neri,positionem non habere locum in diuer-
sis dictionibus,cm eadem sit ratio h arum 8c
aliarum. I .autem in iunctura dictionis compo
sitx nunc pro simplici ponitur.vt Mart,Gesta
tus bijugis regulus esset equis .Verg.Nontam.
prxcipites bijugo certamine currus. Nc pro
duplici.ld sic ait. Atq; oculos Rutulor reij
cit aruis. Sed de hoc plura inferius,c dere,
prxpositione agemus. Aliqudo duo.i.n vn
lpng conuertuntimvt bigx,quadrige.Verg.
viij.Haud procul inde citx Metum in diuersa
quadrig.Scies tamenm hocnomineroia;
i.in medio duar vocaliu, vocale esse,non c$
sont,siue prirmtiu,siue deriuatiu sit,teste
Seruio:quia apud grecos iota scribi,que sem
per vocalis est;sed in primtiuo tro , breuia.
Seneca.
 Annotationes. 117
Semeca.Misit infestos Troie ruinis.In deriuati
uo ver lgatur.VeryArjna virn, tabulxs 3c
tr oia gaza per vndas . Inde quid dict apud
latinos similiter emper ee vocal.Et ad car
me Ouidij.Vix Priamus tti, troiaq; tota fuit,
cteracj innumera , respondent , fieri in ilhs
ynerelm: q etsi defcndi potest,nimis tam
'dur videtur, semp fer vti hac licentia.Ide
dicend est,apud Iarinos vim eti habere du
plicis clonantis,& hac ratione tro, produci
apud latinos, <J[Syllaba si breuis est,&c.
HAec regula limitatio est superioris regu
Ix,cuius sensus hic est: q> si post vocale
natura breue sequitur muta c liquida eo or-
dine,quo superius dict est,talis vocalis,& ,p
duci,& breuiari potest in carmine:& tc qu
titas accent illius moderabitur.Dicitur natu
ra breu,quia si longa sit,n breuiabitur,qua
uis sequtur muta & liquida: quia licet liqui
da vim amittat, adhuc in illa vocali manet
duo tepora,quibus n potest esse breuis. Et si
ctra hoc asters Lucretij carm hoc.Propter
enim qu q> morbi est,c corpus egrotat.vbi
in egrotat.x.natura loga vide breuiari^ & se
qurur muta & liquida . Tibi repdebo illic
versum essespdaic,& elidi.s.c prxcedenti
Q^x voca
 Antonij Poli
vocali more antiquorum , vt supr dict cil.
Itaq; corpx spdeus rit.&.sic.x.Iga erit in
fgrotat.Et hoc magis placet,qu quod Quin
tianus dicie, carmen efl'c procoehum.. supe
ras tpore,etsi hanc quop qu nos dedimus.
tangit ratione.In (bluta tamen oratione em
per breuis eritilla vocalis,ideoq; acctu gra-
ui proferenda,nisi suent antep enultima: vt ih
recrco,retraho,qux acuuntur.
^[Si post vocalem vocalis.&c.
Aec est tertia regula,cuius hic est /en
sus:q> vocalis ante vocalem in eadem
dictione,aut in iunctura dictionis c
posit apud latinos breuis est. vt Deus ,meus,
seorm,dehisco . Dicitur in eadem dictione,
quia in diuerfs synalcepha sit.Aliquando ve-
r non sit synalcepha , & etiam per regulam
csticitur'breuislonga,vt Victor apud rapi-
dum Simo'nta sub Uio al to.Etsi nonunquam
longa rcmanet,vt supr visum est:sed tu fugi
to vrrq;lictiam.Indictionibus composite
rar longatur non facta synalcepha. vt apud
Enni. Annibal audaci dum pectore dehorta
rur.Luci.ij.Pondera quant inest deorum c
cta ferantur.Dicitur apud latinos , quia apud
grxcosmod producitur,mod breuiatur,
cm
 Annotationes. it8
cm habeant psi quasdam vocales in xtern
longas, vt omega,ita:qaasdam in xtern bre
ues,vt omicron,epsil,Has vero ancipites al-.
pha,iota,ypsiIon.Ideo de his non potest tra-
di certa regula,de quibus tam copios inc
mtarijs Antonius,sed copiosius Quintianus
& Despauterius.Precipu tam poetarn clas-
scorum vsus est obserudus . Scies tam hoc
nomen Iones melius quadrisyliabum , & sc-
cunda longa,qum breui : quia apud grxcos
omega scribitur.Maria aut penultima breui,
^[Fio producit,&c.
^fExcipitur hoc verbuntfio,qudo est diflyi
labum fecundum Anto.ecundum alios etiam
quando est plurium fyllabar, dummod ab
sit.r.utfio,fiet,fiebamus,fiemus.IuuenaIis.N.
tuus Endymi dilectx fiet adulter,& alibi.Sic :
fiut octo mariti.De plurisyllabo CatuIlusJbi-
illa multa cm iocosa fiebant:est Trimetrunv
iambicum Hipponactic,in quo quintus pes
iambus est.Vbi adest.r.semper breuiatur.vtv
erem,fieri.Iuue.Quidfieri non possc putasEt.
quod defio dcitur,idem de compositis ab il-
lo dicatur,vt consio,defio,stupefio,& de.de-
riuatis , vt defioculus . Proper . Sedmagis vt
nostro stupefiat Cyntboa.ycrsu,Mart.Hinc,de.
Q^) fiocu
 '- - Antonij Poli
fioculus & indelippus.est phaleuci , in que
primus pes spondeus est,& secdus dactylus.
breuiant tamen inro,& luftio.
Et genitiui longa penultima.&c.
^flntelligitur hoc(vt dicit autor)quando gc-
nitiuus mittit in etvt diei,speciei. N si aliter
mittit,breuiatunvt die,vel dies,aut dij. Verg.
Mimera lxtitiq; dij, vel die si legas, vt nnui
li.Martia. Altera pars acij vitaflet,&c. Vergi.
Libra die,somni(j pares vbi fecerit horas.De
quibui multa Gellius Iibro.ix.
^fSed breuiant tantm,8cc.
^[Excipiuntur ab hac exceptoria regula/pei
rei,fidei,qu breuiant penultimam:sedinduo
bus postenoribus aliquando producireperi-
tur,vt apud Lucretium in sine huius. Qu mu
ltatefideUdem. Prxterereiqux corpora
mittere posset.Et iter. Tempus inane potest
vaeuum subsistererei.Qu secutus est iunior
Mantuanus in Buccolicis dicens . Ipsius id rei
vitium,non carminis esse.Tu ver haclicen-
tia non vteris,
^[Si genitiuus erit.
^[Excipt etiam autor nomina & pronotnna
mittentia genitiuum in ius,qu habSt.i.voca-
1cm ante,u.yt soliusjtotius,ipsius,illius,istius:
-O in
 Annotationes 119
in qubus illud.i.produci,& breuiari potest in
carmine.Vergi.Vnius obnox,& furias Aia-
cis oilei.Iuuenalis. Vnius sesedomin fcisse
lacertx.In soluta ver oratione emperpro-
-ducitur teste Seruio.Hinc excipieda sunt alte
rius,& alius. Quor alterius,semper breuiaf,
propter hanc ration vt Pris.dicit, quia geni
tiuus hor nominn terminans inius,superare
dbet nominatiuum, & datiuum vna syllaba;
eq; alterius,duabus superet,breuiatur,neplu
ribus temporibus crescat,qum ahj habeant.
At ver alius debuiffet facere alius , duplici.
- i.sed cum .i. in medio durum vocalium nec
possit esse cononans,nec vocais(vt ssepe di-
ct est)duo ij.cuersa sunt in vnum lohgum,
vt superet temporibus,qudo syllabis no po*
test:in datiuo autem solut fuit,quia nihil ob
stabat,& sic facit alij , quod est datiuus pr-
prius ab illo genitiuo alijus,qu debuisset ha-
bere.Vnde Ouidi.Votis ergo meis alij rediru-
re redijsti. Aut(vt ket Pris. ) ne coincide-
ret c infinitiuo passiuo huius verbi alor , qui
est ali.Et hoc melius,q quod dixit Quintia
nus,qud datiuus genitiuo iam superatur in
tempore , cdm alius in genitiuo penultimam
longet,in datiuo breuiet;scd de- non vnci
 . AntonijPoli
tur datiuus genitiuo in tempore , c vltim
longam retineat datiuus,quod facile erit de-
ducere.Ohe indifterentem habet prim.Per-
fius . Auriculis quibus,& dicas cute perdtus
ohe.Martialis.Oheiam fatis eft,oheiibelle.
quod eft phaleuticum,in quo tertius pes tro-
cheus eft.Idem.in vaha,aha,accidere nonulli
dicunf.fed non eft ad manum autoritas. i,m
dattuo biflyllabum eft,&.e.breuiatur.Iuuena
lis.Ire viam pergant, & eidem incumbere fe-
x.hoc frequens eft apud omnes . Lucretius
tamen produxit dtcens . Et manibus nitidum
teneris opus eftluit ei, quem non imitaberis.
Catullus autl fynerefim fecit.Eripere ei noli,
mult quod chariusilli.Huic,monofyllab f
pius r/peritur.Verg.Huic coniunx Siehe us e-
rat.Sc confonds eft.i.quia m genitiuo eft eti
non t frequenter biflyllab.Papinius. Lxtus
huic dono.In cui,ead ratione , qua in huie.i.
confonans eft.Aliter enim non pofletfcandi
carmen hoc Catulli.Cuiego quafi eadem to-
tidem mox deprecor illi.Diflyllabum eft ali-
quando.vt in his verfibus Albini , quos citat
Quintia.Sponte den patuere cui.&c. Illecui
ternis capitolia celia trmphis.Notant Grama
ici vpcatiuos fecunda; declinationis nomi-
:"Jp o ibtu
 Annotationes. tto
nibus proprijs termnatis in ius,producere vo
calem ante vocalem.vt Marti . Quod peto da
Cai,np peto csili . Estq> illud oberuatione
<hgn,qud si in nominatiuo.i.erit vocalis,in
vocatiuo vocalis remanebit . At si consonans
in nominatiuo fuerit,similiter in vocatiuo.Ec
aliquando.i.consonas vertitur in vocalem, vt
in hoc Ouidiano.Accipe Pompci deductum
nomen ab illo. vnde in nominatiuo quadrisyl
labum est,&.i.tunc est vocalis.
^[E,de,prx se.
Vantitat huius prepositionis prx,
non opus erat hoc in loco notare,
cum diphthongoscnbatur,& eius
quanti tas nota sit ex diphthgoru
reguIa.Sequente vocali breuitur hx pre po-
sitiones,vt autor dicit.Ver.Dona dehinc auro
grauia,sectoq; Elephto. iij. Aeneido.Aliqu
.do ver remant longx, vt diximus in regula
de vocali ante vocalem .Nnunqum sit yn-
alcepha,vel syneresis, de quo vide supra , Di-
ctio vocali si desinat. Verg. Incipe Dameta,
tu deinde sequere Menalca.Atq; hxc particu-
la deinde facit,vt admoneam carmen Horatia
num non rect sic legi ab autore . Cogitat vt
dehinc speciosa miracua promaf.sed sic,Cp
- Qj gitat
 Antonij Poli
gitat,vt specio dehinc miracula promat. Mi
raculum enim prima producit. Martialis. Bar
bara Pyramid ileat miracula Mphis. Ouid.
ix.transformationum.Implesset monstri si no
miracula nup er.Verg.in.j.Geor.Omniatrs
format sese in miracula rerum. Equidem,bre-
uiat primam,quia non ab prxpositione,sed
ab ego & quidem componitur secundum aJi-
quos.Priscianus ver simplex esse affirmat in
xvij.libro,e qud no solm ad primam , sed
& ad secundam & tertiam peronam trans-
ferri potest,vt ecjuidem facio,equidem facis,
quod minime fieret , si eslet compositum ex
ego & quid.Nemo enim dicit, Ego quidc fa-
cis,at dicere possumus,equidem facis,vt dixit
Persius.Non equidem hoc dubites amborum
fcedere certo consentire des.Id.Per me equi
dem sint omnia protinus alba.Vbinon polet
cxponi,non ego quidem.sic Sallustius , Qua-
re vanum equidem hoc consilium est.iterum.
Ipridem equidem nos vera vocabula amisi-
mus.Tterum.Scitis equidem milites secordia,
atq; ignauia Lentuli quantam ipsi nobisq; cla
dem attulerit, Ci.in tus. q. Vestrx equidem c
nx iucundx sunt,ldem ad Atti. Adhuc equid
valde me pcerutet.Idem in de nibus.Sie equi
 Annotationes. '. m
dem sxpius ista loquemur. Quibus in locis n
apte exponitur, ego quidem, vtcunq;tamen
t,semper breuiatur. Intelligitur hxe regula
de prxpositionibus,in dictionibus latinis , n
in grecis. Vnde digamma,& dilema, breuian-
tur.Huic exccptionaddcndum dirimo, quod
no tac autor in cSmentanj s. Ouidius. Hanc de
us & melior litem natura diremit.
, , ^Re breuiat semper,&c. '
Ectcenset autor re, breuiari ,nisi du
plex ciona sequatur, tc enim longa
est: si tamen muta & liquida sequaitur
produci,& breuian potest per regula, Sylla-
ba si breuis est natura, &c. Quo in loco non ve
rebor palinodi rectare.N cm antesense
rim cotra Quintian dict,re,breuiari in ea-
dc dictione duplici sequenti consohte, quod
probauit hoc explo Lucani, in primo Phars.
Prxnestina suos cunctos simul ense rescissos.
dixinon legendum esse rescissos rescindo,
d recissos recido. Nunc eadem constantia,
qua prius negaueram,aFirmo legendum esse
reciflos,(vt & legitur)n tamen eadem ratio
ne,qua ille,sed quia.s.liquesct ibi in eadem di
-crione,qod Quintianus negat: ed nos pro-
bauimus iam supra apud Ouidium in hac di
ctio
 Antotrij Poli
ctone Damascenus.S ic eti crediderim Iiquc
scere apud Lucanum in rescissos , & re,b reuia
ri propter hchquesctii. s. & ita legend re
scios,n recissos, quod vel cx hoc facill/m
apparet,cjuia in.iiij.vsus est eod verbo sic.R c
scifloq; nocent suspiria dura palato. vbi.s. vim
luam retinuit, nec potest esse recido ', vt vcl
cxco apparet, cm re , hoc loco elongari de-
beat. Obserudum tamc est,qud si re,compo
nitur cum verbo iacio,vt reijcio,mutatur.a.m
i.brcu.& ita ponitur.i.inter duas vocales.Vn
d vtsuprdictum est, aliquando in dictione
cpositavim habet duarum consonantium,
& sic re,Iongatur. Vergilius. v. Aeneidorum.
Hec fatus,duplic ex humeris reiecit amict,
Idem.x.Sic ait,atq; oculos Rutulorum rcijcit
aruis: eodem nanq; modo produxit hic , cjuo
illic.licet Seruius dicat,ectasimfecisseVergi-
lium in posteriori.Aliquando habet vim vni
us,vt Idem . Titire pascentes stamine reijce
cap cl las.In quo reijce ca,proceleumaticus est
teste Seruio.It Papinius. Tela manu reijcitqj
canes.vel potius dicendum est. i . confonant
expungi,vt ait Antonius,quod manifestiflmn
est in aij* copositis, vt subicio,abicio,de qui-
but idem iudicium est. vt apud Lucan libro.
vij.
 Annotationes. izt
vij.Crine iacet,subicitq; facem complexa ma
ritum.Et apud Iuuenalem.Hunc abicit xuadi
gnum veraq; charibdi.in quibus nisi expunga
tur.i. cosonans,carmen non scdi posset:tccg
fet ynxresis in illo Vergilij cannine & simi-
libus . Titire pascentes tumine reice capel-
las.Alix dictiones compositx,in quibus re,l5
ga reperiatur,semper gemina consonanti icri
bendx sunt;vt reiligioSrelliquix,rettuli , rep-
puli,& similesmon tamen credas in omnibus
hoc licere.
^[Refert pro res fert,&c.
^[Refert variam habet compositionem, vt di
ximus agentes de impersonalibus ; cm ergo
componitur ex ablatiuo re,& capitur pro in
terest impersonaliter , re,longatur : nec opus
est,vt scribatur tSc duplici .ft.re,enim natura
liter longa est in ablatiuo,& ide longa est in
compositione:similiter c capitur pro distat.
Iuuenalis.Quid refert dictis ignoscat Mutius,
annon&iterum.Refert ergo quis hxceade
paret in rutilo n.Rar autem breuiatur,vt a-
pud Lucretium. Vq; ade magni referunt stu
dium at<j voluptas.In quo nonnulli mendam
esse dict.Cm ver componitur refero rc,
prcepositione,semper breuiatur . luuenalis.
Quid
 AntonijPoli
Quid referam, quta siccum iecur ardeat ira
Nec debet legi reert,vt putat Quintianus:n
enim indignahoni & ienui pot<e conueni-
retealectio.
^[Sedproconiponensdebes,&c.
Xceptioni huius regulx addenda;
sunt hx dictiones, profugo as.pro
teruus,profect aduerbi,procel-
lo . Ouidius , Multa mier timeo,
quia feci multa proteru.Horatiusin arte po
tica. Intererit Satyris paulm pudibunda pro
teruis.Idem.Partes in bellum miisi ducis , ille
profect. Lucretius. Turbinis immanenvitn
prouomit,atq; procellit,Hx indifferentem ha
bent,propelio,propago. as. Lucretius. Est pr
cul pelago,qux prouehat,atcj; propellat.Lu
canus.Propulit vt classem velis cedtibus Au-
ster.Lucretius.Propagare genus posset,vitq;
tueri.Id.Nec ratone flut alia,stragq; pro-
pagt,Propago inis,nom, si pro vite capia,
producit . Vergilius.Flexos propaginis arcus.
pro progenie breuiatur . vt. Vobis romana
propage Quintianus addit propheta, proba
tusipropino grxcum est, & indirrerentem ha
bet.Iuuenalis-.Hicere tqum habeas tna no
mina3quandopropinat.Martialis. Hoc quoq;
non
 Annotationes itj
nonnihil est ,quod propinabis in istis . Multi
addunt procio.is, pro peto/ed autoritate n
probant,nec ipse Festus, quo omnes accepe
runt,nisi velint dicere, ide & in procio bre-
uiari,cjuia in proco as.breuis est,quod indict
procus, & procax,qux proco as.deriutur,
cjuod vt id Festus ait,procio deducitur/ed
multis aliter videtur.Et de his tantm prepo
sitionibus merninert Anto. & Depau. Quin
tianus de alijs etia, sed nullus eor de his , te
contra, & circum,que etiam compontur,vt
Antefero,contradico,circumago. De quibus .
dicimus,ante,breuiari Aeneidor.iiij.Que q-
busanteferam.Similiter & circum,sequente
vocali.VtMetamorph.v. Circumeunt vnum
Phineus,et mille ecuti.et illud.Circumagunt
madidas tempestate cohortes. Contra,pro-
ducitur(vt opinior) quemadmodm extra co
positionem :non enim succurrit exempluni?Ii
cetDespau.asierat breuiari emel apud Lucre
tium lib. j.in hoc. Ne forte hxc per se cogant
nos contra fateri.& semel apud Manililib.
ij. Contra iacet Cancer patulam distentus in
alu.Sed ante,& circum,sequentibus duabus
onsonantibus producitur , & contra,sequen
te yocali breuiatur.
fCom
 Antonij Poli
^[Compositum nom en si init, Sec.
Onmoddenominibus & aduer-
bijs,sed de alijs partibus haec regu
la intelligitur.Nec tantm de ter-
minantibus prima partem compo
sitionis ino. vel.o.sed etiam in alijs vocalibus,
vt troiugena, graiugena , quadruplex , octu-
plex,quia eadem est ratio : verum est tamen,
qud terminantia prima partem compoto
nis in.e. variantur,vt liquefacio,stupefio, tepe
facio:quod probant grmatici multis auton-
tatibus.Quare id fiat,ingenulector fatorme
nescire,nisi probes quod Quintianus dicit fie
ri,quia verba quibus cpontur,mod ert
tertio ,mod secdx cugatiisapudtiquos,
& ita pro secda persona indicatiui variant
quantitatem.In veneficus,semper producitur,
quia venenum componitur,quod habet pe-
nultiman longam.Est prxtere obruandum,
qud si priorem partem compositionis se-
quentur muta & liquida , poterit produci, &
breuiari.vt Fcedifragus,multipleX,polymnia,
ita vt si breuientur,propter regulam: si long
tur,propter csonantes /equtes. Martia.HC
tibi multiplici,qux structa est massa tabella.
Luca.Multiplexq; loci spatium transcurrere
cot-
 Annotationes. U4
coepit.Hefiodus. Terpficoreq;,Eratoq;, poly
tnnia<,vraniecj;.Vltim intelligi regula, vbi
prior pars compofitionis n variatur per de-
clinationem,& ideo in his non breuiatur,ple
ri<j,ttid,vtri<j,vnicui<j: & .pptere n po-
teit admitti daylus in hoc Property carmi
ne, quod putauit Qiiintianus . Vnicuiq; dedit
vitium natura creato:tunc enim fecunda da-
<yli eiTet longa,& ita verius claudicaret.
^[Sedproductibijcen,&c. -.... .
Quintianus ille autor vel immerit inde
fefus verbero Antonium arguit incurix : q>
onuferit hanc exceptionem.Sed nimis exocu
latus es o Quintiane,Antonius oculatiffimus:
inuenies n h ec omnia, que tu excipis, & vl
tra illa,meridies,partim in texru,partim in c5
mentarijs. Si quis tamen petat,quare magis l5
gatur in tibijcen,qum in tubicen : hxc eft ra-
tio,quia tibijen componitur ex tibia , & ver
titur a.in.i.&duo. ij. in vnum longum, & eo-
dem modo in tibijcina . Tubicem autem tu
ba^ vertitur. a. breijis in.i.breuem, fie etiam
in tubicina. Deipauterius addit huic exceptio
ni hxc omnia. Quotidie, quotidianus,qux in
-prima breuiantur, in fecunda vero producun
tur. Martialis. Leuis dropace tu quotidian .
R Item
 f " - Antonij Poli
Item.Culfus findone no quotidiana.Raro pri
ma loga reperitur,& fecunda breuis. vt apud
Catull.Ciugis in culpa flagrauit quo ttidia
na:& tunc fcribi debet duplici.t. vnde lictio
(uta eft.Siquis,fcilicet,illicet>pridie,& poftri
die.Ouidius Siquis in hoc arte populo no no
uitamadi.Iuuenahs.Scilicet expeas, vt tra-
dat mater honeftos.Hec ancipit babent vbi
cu(j,& copofita retro,& intro, vt introdu-
co,retrouerfus : quia fimplicibus anceps eft.
Controuerfia breuiatur.Sidonius . Dedama-
tio cotrouerfiar.Claudianus . Occurfant vbi
cunq; velis.Ouidius. vij.Metamor.Seruor vbi
cq; eft,vni mea gaudia feruo.In matricidaSc
parricida,nimis lictio ,pducuntur. vt apud
Aufoni.Matricida Nero j>prij vim pertulit
enfis.Et Sidoni.Matricida pius , fed ne fpre-
uuTe dolor.ed tu per regul femper breuia-
to.Id in genere mafculino,n in genere neu
tro breuiatunde quo paffim expla reperi.
Ex grecis addit hec,que ,pduct,lagopuj , gf
olophus;theophila , leucopetra , geometra,
vel gxometres, de quo vide fuprain regula
de vocali ante vocalem.In fequentibus regu-
lis vfq; ad crementum nominu,nihil annota-
tu dignu occurrit,vitra que dicit Antonius,
pr*-
 Ahnotationes. 11}
prseter hec,que notabuntur. Quare illi aflen-
tias.Aduerte igitur,q>sunt qui putent , cxdot
mutare.x.chphthong in.e.breuin fSterito,
quod mihi non placet,nec v er puto:cittq;
Priscian huius ententie autorem,quod cm
vix creder,ccepi Pris.euoluerC,vt hoc ab co
ipso discer:inueniq; li.ix.hec verba,vbi agit
de prxteritis.Ae,diphthgus in quibusd ma
net,vt quxro,quxsiui,Ixdo,l<esi.In alijs muta
tur in.i.productam,vt cedo cecidi.Et drca fi-
nem eiusdem capitis sic ait.In principio repc
tentia,( in prxsenti penultimam breu habu
erint,in preterito quoq; corripit ea.Vt cado
cecidsin loga sit in psenti, penultima natura
liter in pterito ,pduciE. vt cedo cecidi , pedo
pepediEx qbus verbis plan est.x. diphth-
g mutari in.i.lg,n in.e.breue. Atq; vt hac
de re sentti nostrexplicemus,dicimus^c
vrba geminantia primas syllabas in pterito,
mutare vocale prima psentis in secd preteri
ti,H in prima: & eidseruare qutitat, eti
si vocalis in vocalem mutetnr , dmod ma-
neat edem csons.Reduplicatio autem,qu
-his verbis additur in prarterito more grxco-
rum,in omnibus emper est breuis: vnde qux
estsecunda prxteriti, erat prima prxsentis,
R X quod
 .t Antonij Poli
quod pedo demonstrat.Nam sicutin prsen-
tiestlonga,itain prxterito : quod etiam vel
ex hoc manifestum est,quia in compositis ea
dem rednplicatio tollitur,n autem verbi vo
calis.Est prxtere notandum,qud voluo &
oluo,licet non forment suptnum secundum
regulam,Iongantur tamen.Deponentia & c
. munia,qux prxterito proprio carenr,propor
tionem aliorum sequuntur ad quantitatem su
pini.In obliuiscor,oblitum , longa est etiam,
- etsi proportionem supini non seruat. In vlti-
ma de deriuatiuis & cpositis notabis, q> no-
minapatronymica formata nominibus-
r cund & tertie declintionis,breuit.i. quod
erat lg in primitiuis,vt Eacides,Priamides;
sedquxformanturigenitiuo xquisyilabo c5
. u<rsa ei,in.i.ongtur.vt Ihesides Promethi--
des,St tame multa,qu n serut regula hc
ide inpicidus est diligter potarum vfus.
Hic eti aduerte, in nominibus terminatis in
abr,vel acr,que deriutur supinis,penulti
. m produci,vt rtilabr, sim ulacr, lauacr,
ambulacrum,licet csonans mutetur.Et ratio
est,quia.a.in supino erat longa per regula de
upmis traditam,ideoq; lga remanet^etiam
si consonans in conontem mutctur. In hoc
i nomine
 1
Annotationes. 116
nomine candelabrum , quidam producunt pe
nultimam,quidam ver breuiant,non tamen
ratione superiorum,quandoquidem non de-
icendit supino verbi , vt alia in abrum , vel
acr , sed nomine cdela:ide quanta sit pe
nultima,disiicile est cognitu. Nam si nomi-
natiuo descendit,breuis erit,si ab ablatiuo,i
ga.Ex carmine ver deduci no potest, nifi pe
nultimabreuisreperiatur,tc enim facilap
pareretdescenderenominatiuo,& esse bre-
uem per regulam liquidarum,fed nusquam le
gi,nisi in hymno quodam sancti Martini, ne-
icio quo autore,qui sic habet.Cunctis cande
labrum luminis extitit,quod est Asclepiade,
constans.ij.&.iij,choribo,cui non adhereo,
cdm in eodem nomine antepenultima non re
ct vtatur breui,cum sit longa.Ex longitudi-
ne autem neq; sciri potest,cnm poflt dici,l-
garipositione,etiamsi nominatiuo descen
deret,vt in hoc Martialis . De cadelabro ma
gna Iucerna tibi. Quare non dubium, qun in
carmine vbi Ionga reperiatur , dicendum sit,
candelabrum accentu in penultima . At ver
in prosa poterit quiuis mea ntentia pronun
ciare accetu in penultima, si deducatur ab au
ferendi cau,sed accentu in antepenultima, si
R ) i
 Antonij Poli
a nominatiuo:necaudfrem aliud definire sine
autoritate. J De cremento nominum.
Rementum in nomine, pronomi-
ne,& participio duplex est:singu-
lare,& plurale.Crementum singu
lare,est excessus casuum, siue sin-
gularium , siue pluralium in syllaba , vel syl-
labis supra nominatiu singularem.vt Sermo
nis,sermones,sermon. Crementum plurale,
est excessus casu pluralium in syllaba,vel syl
labis supra genitiuum singularem. Sic prxci-
pio,vt Antonius,& non vt aliqui,supra nomi
natium plural*quia si hoc modo deberetdi-
gnosci,fequeretur,q> in animalibus,& alijs e-
iusmodi non reperiretur crementum plurale,
cS no vincatur nominaciuus pluralis ab obli-
quis pluralibus in syllabis,vt notS est quorii
ratio inanis, & puerilis:n enim animalia &
milibus,ia,computari debet pro vna syllaba
per synresim,vt ipsi dicunt,nulla cogte ne-
cessitate.Ea autem syllaba dicetur esse creme
ti singularis,qux erat in nominatiuo vltima,
& quotquot fuerint ante vltimam : & eodem
modo in cremento plurali,ea dicetur cremen
ti pluralis,qux fuit vltima in genitiuo singu-
larvnde non inconuenit in eadem dictione
reperi
 Annotations u?
reperri cremtum singulare, & plurale. vt in
sermonibus,in quo antepenultima est crem-
t singulare,& penultima plurale.Vltima ye-
r cuiusciq; dictionis non per regulas crem
ti/edper regulas de vltimis traditas digno-
cenda est. Qux carent numero singulari, vel
sunt anomala,proportion regularium jequ
tur.vt amborum,armoru,quor,folor,yno-
rum,quod & autor notat.Vnde propter hxc
nonoportet habere oculum adnominatiuu
plurale in cremento plurali cognoscendo.
^[Ex.a.mittit atis,&c.
N his de cremento regulis ,hxc sunt
; notandatantmod,q,Melchisedec,
I & halec,producuntcrement.Iunior
Mantuanus.Pectore sacrifia Melchisedechis
erat. & Halec etiam ecund Antonium. Da-
uid producit dauidis.Iuucus. EdidithiMa- '
ri Dauidis origine Ioseph. Quare deceptus
est Sedulius dics,Cur ego dauidicis assuetus
cantibus odas.In quo nomine prima lgatur
eti,licetapud Nebriss.breuietur.Bogud bre^-
uiat bogudis.In regula,On modo ,pducir, no
tabis , Simon producere crement. Horatius
in arte potica . Pythias emuncto lucrata Si
mone talentum.Iuuecus, Ales prosequitur c
R 4 tu
 Antonij Poli
tu m entes Simons:mal igtur quidam cor-
hpiunt in euangelio proferentes , Simoni le-
profo penultima breui. Adddum est hoc no
men Ricimer,exceptioni illius regulx,ertia
quod nomen declinat.&c.Sidonius.Cum Ri-
cimere iacet,quem cur minus oderit,audi.Mu
lier autem semper breuiat,vt autor dicit: nec
te moueat Mantuanus iunior dicens. Non Ion
gum est carmen mulierum, amentia lga est.
Nam deceptus est cum Prif.autlongauitsylla
bam breuem in mulierum,ad ostendend 15-
gam mulierum amentiam.In regula, Porrigit
oris ab or,illud notabis , debere intelligi de
nominibus comparatiuis, etide terminatio-
ne in us, quibus duabus producitur fortio-
ris.Mirantur aliqui,quare dicat Despauterius
Ant.cum Sulpitio & Nestore falliin anas.tis.
Sed tumiraridesine,nonenim dicit eos falli
in quantitate,c & ipsi prarter Sulpi.cremen
tum breue esse testentur, sed q> citet versum
adprobationem,exquonec productio, nec
correptio deduci potest , cm primus pes &
anapestus,& tribrachus essepossitin eo ge
nere carminis:est aute carmen . Et anatis ha-
beas vropygi macre: quod est trimetr iam
bicudeoq; si tribrachus,breue : si anapestus,
 Annotation. - 118
long erit cremt. Addenda sunt exceptioni
illius regulf,Nom inis quod nuttit idis,hec,
psophis is.Crenis,& nesis.Ouidiu. v.Met.Vsq;
sub orchomenon,psophidaq;,Cillenq;.de a-
lijs non occurrit expl,testantur tamen mul
ti: cxtera ex autorenotasiint,quisatis dilig
ter pertractauit. ^[Decremto verbor .
Voties secda persona presentis in- .
^dicatiui modi vocis actiux,reliquis,
siue actiuis,siue passiuis superatur in
lyllaba,vel syllabis,verbum dicimus habere
erementn.N addimus in tporibus,vt Quin
tianus:quiad loquimur de cremto nomin
vel verbor,nquam , vel rariflm intelligi-
mus de tporis , sed syllabx cremento: quare
superflu est addere ill particul. Ea autem
lyllaba dicitur esse crementi,qu erat vltima
in secunda persona indicatiui modi,& quot-
quot ert ante vltim : vnde poterit habere
verb,aut vn cremt,vt amamus , aut duo,
vt amabamus : aut tria , vt amaueramus : aut
quatuor, vt audiebamini. vltima ver n de
cremto,sed de vltimis cognoscituKq, si ver-
bum carebit voce actiua, aut fuerit irregula-
re,fingenda est vox actiua, aut quam habere
debuisset.vt lxto. as. & volo.lis. ^fVbi aduer
R y te,
 Antonij Poli
te , Dcspaute. multoscp alios dicere, cro , vel
eram sum es fui,non habere crenient, quia
non superaret secundam personam , si rgula
rc esset hoc verbunv.sed ego non video,qua-
remagis simus, & sumus habeant crementq,
qum illx voces,cm eadem si t ratio omni.
Quare crederemesse crementum & in iIIis:
quod si placet,addenda est hxc regula . Corri
pe ero,veI eram,coniunges quxq; sequuntur.
^fHoc etiam non ignorabis , quod dicitur de
velim,debere intelligi de cposito ab JIo, vC
nolimus,nolite,nolitote,nisi velis addereali
regullln ceteris regulisde cremto parua est
diftcultas,dummod rect,& fecundum tn-
tem autoris intelligantur.Nam quod quidam
dicunt,Anto. & exteros autores non rectin
telligere regulani illam , Longum paiTiuo re-
ris, vel rere notato. Non video, quare dipli-
ceat sensus Antonianus, cm eodmodo,quo
ipsi,Anto.& Despaut. intell/gant. Atq; vt hoc
ita esse credas, Anto. &Desp. verba ubijciam,
qux mentem ipsorum declarabunt.Dicititaq;
Anto.exponens sensum illius regulx, qud in
voce passiua reris, vel rere producit.e,ante.r.
quod fit in prxsenti optatiui, & prxterito ita
perfecto subiunctiui.vt amareris vel amarere.
Despau.
 Annotatones. 12.9
Despaur. sic ait,re,ante re, vel ris,producit. vt
legereris,qu verba(ni ego fallor)demstrt,
licet subobscurius,eos intelligerc eodem mo
do de secundo crcmento in verbis tettix con
ugationis,n primo,quod iam per,Omne le-
go prxsens,tradiderunt.Et in hoc secdo cre-
mento vetborum terti coniugationis est ex-
ceptio, quia deberet breuiariper regulam,0-
mne lego prxsens, & producitun in alijs aute
coniugationibus,est regula generalis.Hoc au
tem n est diflmuland, regulamillam, Plus-
quamperfect per quamlibet est breuiand:
non debere intelligi de vocibus syncopatis,
vt defleram,impleram,in quibus.e.ante.r.pro
ducitun quia ante fyncopam non sequebatur
r.quod etiam de alijs tporibus eadem ratio-
ne poteris intelligere, vt implerim, deflerim,
deflero.
^fDe primis syllabis.
Nvestigando quantitatem sylla-
barum in primis, m edijs & vltimis
syllabishunc ordin habebis.Si di
ct,o fuerit m onosyl1aba,devltimis
est inspicienda. Si diyllaba, prior de primis,
posterior de vltimis. Si polyyllaba, prima de
primis, vlt mia de vltimis. omnes intermedix
de
 i Antonij Poli
de medijs.Qux omnia intelligtur,vbi rgule
priores non habent locum, nam regula: poste
riores cedunt pnonbus semper in yllabarum
quantitate.Et quia facile est digne cere har
syllabarum quantitatem per has regulas, plu-
ribusnonagemus,admonentes tutissimutn es
se conugium ad carmina potarum, quia c
cxteriSjtum ipfi Anto.hac in re multa defunt:
diligentissim tamen Quintianus & Despaute
rius cripserunt.
. ^[De pedibus.
Vm de pedibus atq; carminibus sus
ficienter tractet autor,ne fastidio-
fi simuseadem repetendo,hacre
omnino supersedemus. Si quis ta
men plura desiderat, legat Quintianum, De-
spauterium,Diomedem, cxterosq; Grammati
cos,apud quos multa scripta comperiet.
Accentus nobis, &c.
Ratio collocandi accentus in dictione, fa-
cillima est apud Anto.cognita syllabar qu-
titate,ille enim nec sua gloria fraudandus est,
omnium diligentissim hac de re dissermt in
repetitione de accentu , atq; in tribus regulis
qumbreuiflmis facillimisq; continetur. Pri
ma. Omnis dictio monosyllaba profertur ac
centu
 Annotation. ij
centu acuto . Secunda . Omnis dictio dissylla
n priori habet acctum.Tertia.Omnis dictio
poly syllaba penultimam habens longam , in
eadem habet accentum; qux si breuis fuerit,
transtertur in antep enultimam, siue longa sit,
siue breuis. Que regule intelligutur de dictio-
nibus Latinis, aut Latine decinatis:in quibus
null exception admittunt,ideoq; iure opti-
mo ustulit Anto.in repetitione supr memo-
rata. Qare nihili facias accentus aliter obsi-
gnatos in hbris,qui Gallia,aut ahde d nos
aduoIant,nihil emm taie Quintilia. prxcipit.
Cm autem loquimur de accentu in his regu-
lis,intellige de acuto, vel circflexo,qui dieu
tur dictionis accentus , non graui, qui est cu-
iusq; syllabx. Etsi nemo est hodi,qui enciet
accentum circflexum , aut pronciatum ab
aliquo percipiat : scies tamen debere colloca
ri seniper in syllaba natura lga.Et vbi dictio
erit dissyllaba,aut poIyyllaba,semper sequen
te breui,nunquam tamen in antepenultima.

Annotationum Antonj Po
li nquintum Antonj Ne*
brisenfislbrum finis
 Mira' Riij Poli ifcipni,C<me.

"Define Grammaticos lelor laudare nemftos,

Et celbrent lauda noe die<; Polum.
in egregia tanta eft facundialingua,
TuUiusitcedat,maximus <tt<|; *
Inter <?egregio< hie eft praantior ontnes,
Qups? alias noflro tempore doa dedit.
Hwcgcnut ?ha:bus,facrafouereforores,
L<thwt<|; fuo diuaMineruafinu.
Vi rofa,<ju< cuncis aXvp marcentibus exit,
Sola micat,funditpurj> ureasfycotnas.
Kaud fireus hic inter docores altius omnes
Surrexi^doiscommodamagna ferens.
^Aureateflantur^uix nunc gloemata mittit,
Queis toto inucniespulcbrius orbe nih.
Uacigitur uoluant gratiiuuenesq; fenesfy,
Vt refonetlabris doa Mineruafuis,

1. *'.;.*"
 Irancifci Duirti Poli difcipulbCarmen.

Curribus ytfulgetradiantibuscethere Titan,

Exoriturqumdo pulcber in orbe dies:.
Vt micAt aft:iferis clefiis lucifer oris,
Cumpafcit ntidos cequore Phoebus e<[uo$:
Sic radios fulget noftro fylendentibusauo
Hic Polus,& terris lucifer alter adefi.
Planteos id fines fulgida senk
Docbina,<& ntigni fcandit ad afiu Poli
Hunc Helicontulitfecum,j>erdoc"lus ^Apollo,
c mana quidem cunta retexit ei.
Ifie gubernauit doos3hos ifie gubernat,
Hoc iusfancla PalUde credo datum.
Phocia adefi teus^ua tamo gaudet alumno,
Er ialat talemfe genuifie yhum.
Quacj; Nebriffenfis<juartus, qntufolibellus
Inarrat,tanti nouimus arte yiri.
Quare tjuibreuibus doclus is effe diebus,
Hunclibntm mwibusfernher habeto tuis.
 Martini Hifytii Polldifpidi
A-lelorem,Ctimen.

hue leior ades,paruo qui tempore doftus

Eecupisleuibusfumptibus , <ae lent.
Hoc tibi (ne dubites)pmo pracepta libello
"Dous nea contulit arte Polus.
Qui breuis efi quauis,no podere pluris habedus,
N2 bona , quagradis Gema parada magis.
 13 1

Adeundem amplis
simumadmodumq? Reueren*
duiru D, D, Lupum Mar*
cum AbbatBerolenem
Antonrj Poli repetto
de pronuncato* ,
neLatna

Vintilianus ille optimus Lati-

ni sermonis institutor amplis-
sime Pater scripsit, ration lo-
quendi coniunctam esse cum
scribendo. Indeq; Grammah-
ci dixerunt^Grammaticam, efle rectloquen-
di,recte<j scribendi scientiam. Quod est pro-
prium Grammatici oicium,plerisq; tamen
cum imperitis, tum peritis neglectum:cm ni
hil sit dignius homine Latino, q rect Ioq,re-
cteq; scnbere . Promdeq; non alienum esse ab
ofticio meo arbitratus lm , aliquid de recta
pronunciatione literarum Latinarum in me
dium afterre: etsi scio hac de re Nebriflen em
nostrum, & Eram.rectius(q.um alios) & sen-
S siste
 Antonij Poli
si/e , & prxcepisse: quos si squj vellerit iiJi,
quorum intererat, salua esset RelpubIica htc-
raria. Ax quibus si nos nonnunqum dientia
mus (quod rar continget) aut addamus ali-
quidcorum dicHs , nemini mirum videri de
bet, cm non omnia poflimus omnes. Quod
ide pracipuaggreflisumus, vtmultis idem
entientibus,idemq; pluribus telis oppugnan
tibus,& varijs rationibus persuadentibus,q<F
corruptum fuit ab imperitis lingux Latina^Sc
nonnullis, qui e doctos profit tur recept,
paulatim in suam elegtiam, & proprietatem
restituatur. Scd iam de re ipsa disceptaturi,te
iudice congrediamur.
Isputaturo itaq; mihi de litera
rum pronunciatione apud La-
tinos,tria sese oflerunt pertra-
ctanda.Primum, qux sit vis,&
sonus literarum; & an vai lite-
tx duplex onus poflit accommodan. Alteras
sit ne scribendum,vt pronuncimus:& pron
cid,vtfcribimus.Tertium,an vsus hic prose
rendi quasdam Iiterasfsi tamen vsus dicendus
est ) tuer debeat, & custodiri . Qarein hxc
tria capit hecnostra distribuetur disputatio:
illud admonentesimprimis, in hac disputatio
2 ne
 Repetitio. 135
ne tota nihil ratum, aflertum fumus babituri,
niti quod t olida ra tione, vel vlu,vel inccu-
la autoritate probauerimus. Qux tria Grama
ticus,qui fiue docendo,fiue Icnbendo bonafi
de non prxftiterit , is non Grammatical ed
Garamanticus appellandus erit.
^[Ad cognitionen^ igitur primx partis noftr
diiputationis, videlicet que fit vis, & fonus ike
rarumciendum eit,literas, autore Martiano,
aut erHcias efle,aut naturales.f fti<3 lunt,que
fcribuntur,die vulg(vl reor)literx, fupi-
no huius verbi lino s.litum . Nam alias Ety-
mologias Grammaticorum violenter confi
las efle facile norit,qmlquis rem altius confi-
derarit . Quod enim Etymon eft,dici literam,
quafi legiteram, qud iter prxbcat kgtibus?
certe rnuolum:aut dici lituris, quia antiqui
tus tabulis ceratis icribere lolebant,& portea
delere . Obfecro te, nonne ante lituras iam li
terx fcriptx fuert,qui ergo tunc appellaban
tur?an fine nomine fuerunt? Im mea enttia
litura litera dicta fuifle videtur, q> litera de-
lebatur.Ncc te moueat,qud in litera produ-
citur prima apud potas , qux brtuiatur li-
tum:quia tune fchbi debet duplici. t. vt relli-
gio , relliquix : aut ponitur breuis pro longa
-. S poeu
 AntonijPoli
poetic . Calepinus fentit, vbk apud veteres
potas Temper primam product, vndef vt ip/e
ait ) fuperflua videri poteft anxietas eorum,
quiprimam huius diionis fyllabam non au
dent, nifi geminata confonante producere. In
fignis autem eorum temeritas , qui eam nulio
veterum exemplo corripiunt.lixc Calepinus.
Ettunc dicendum eft, in primitiuo litum,iupi
no breuiari,m deriuatiuo litera produci,vt de
multis alijs contingit.Qud fi fic accipias,di-
ci lituris , hoc eft 'lineamentis illis , quibus
defignabantur liter,n5 repugnamus . Et hx
Etymologix(quicquid alij dicant)mihi magis
probantur, quam illx Grammaticorum , quae
videntur eile c numero illarum,quas Quinti
iianus irridet capit. x. lib. j. quaiq; Laurentius
in Iuftiniano,Donato,Seruio,& lfidoro,li. vj.
elegantiarum , dicentibus teftamentum , dici
quad mentis teftationem, & orationem, oris
ration. Sed deEtymologia fatis. Vnufquifq;
pro tudicio fuo fequatur, quod melius fioi vi-
debitur : nos dicimus , quod fentimus,nemini
fententiam fuam detrahentes. Hx autem lite
rx inuentx fuerunt (quifquis fuit ille tam vti-
lis inuentor ) & ab omnibus receptx, vt per
cas cum abfentibus, aut pofteris loqueremur,
eifcp
 Repetitio. 134.
eifq; animi noftri conceptus, fenfus, & voces
exprimercmus: com anted per figna quxdam
animalium id nimis confuf fieret,
^[Naturales litere,funt pronunciations ipfx,
& elementa. Itaq; litera, dicitur fcripta, eie
rn en tum , ipfa pronuncia tio , etil non fernper
hace differentia feruatur. De pronunciationt-
bus igitur prius agemus , propter quas liter*
funt adinuenta, quod commode fiet,fi defi-

^[Litera ergo accepta pro elemento,eft vox, i

qux fcribi poteft indiuidua.Hxc enim defini-
tio longe clarior eft , & mult melius expri-
mit,quid fit litera,qum altera illa Prifciani.f.
Litera,eft minima pars vocis componte.
Pro cuius definitionisintellectu aduerten-
dum eft,quid fit vox. Eft igitur vox,fonus ab
ore animalis procedens , naturalibus inftru-
mentis formatus ad exprimendos mentis con
ceptu: . Vbi non eft inftituti noftriexponere
Philofophicas quxftiones , qux poffunt hie
occurrere,fed tantnm, quod Grmmatico ne
gocio fatiYFacit.Itaq; (onus ponitur loco gene
ristab ore animalis procedens,dicitur,ad oft
dendum vocem non conuenire, nifi rebus ani
matis : & ad cxcludendum ibnus manuum , &
S 3
 . i Antonij Poli
los eiufmodi. Naturaha inflrumenta ad for-
manduin vocem, font duo labra,quatuor den
tes,lingua,palatum,guttur. Qux dam itacj; vo
ces formant ur inter d entes, qux-dam nter la
bra, qus Ja m in pala to , quxdam ingutture,
lingua modo huc,mod iiluc appulfa: & pro
varietaa* locorum,& inftrumentorum fic,vel
fie ie applicantium,vel habentium, voces va
rian tur, & diftinguuntur. Vnde vox,qux for-
maiur in labriSjVdiia eft,&diftinira lpecie ab
ea qax formatur inter dentes : im 11 alique
formantur inter labra , aut inter dentes aliter
& aliter fe habentes , & applicantes lingua
huc,vei illuc appulfa,voces er unt diftincte,&
diuer.fa; , vt poteft elj'e exemplum de. b. &.p.
qua! quid em licet in labijs proferantur , quia
i tamen abter fe habent, Sc applicant in prola-
tione. b. quim in prolatione. p.diftinx funt
pronciattones: quod quoniam nemo eft,qui
non fateatur , non eft neceile amplius immo-
rari in hoc probando. Ad exprimendos men
tis conceptus additur, quia hxc eft natura vo
eis ,& ad hoc ab natura ipfa data eft tam bru-
tis,quim hominibus, vt per eam aliquid figni
ncaretur, expnmereturq,'. Hominibus quid,
vt inuicem polTcnt fibi indicare mentis coce-
ptum,
 Repetitio. i%f
ptum,& animi cogitatum, inuicemq;sibi ani-
mi secreta patefacere,& communicare.Mutij
autem , vt astectus lensuales poflnt apenre:
verbi gratu,cohcupisentiam cibi,aut potus,
iram,metum, dolorem, gaudium : vt cum ca-
nem verberamus,latrat, & sic de caftens.
Harum vocum, quxdam unt articulatx,qux-
dam inarticulatx . Articulaix sunt, qux scri-
bi poflunt quibudam characteribus , & figu-
ris fibi correspondentibus:vt sunt omnes vo-
ces .hominum, prxter gemitus : item quxdam
ranarum voces. Inarticulatx ver sunt voces
brutorum animalium : vt boummugitus, la-
tratuscanum, auium garritus:licetperhuma-
nam artem , & industnam , nonnunqum au-
diamus aues quad articulatas voces forma-
re;id quod Persius ostendit de psittaco, & pi
ca dics . Quis expediuit psittaco su X<*p
Quis docuit picas nostra verba con ari i Ma
gister artis ingenijq; largitor . Hx voces,siue
pronuniationes, sex sdnt & viginti distinctx
apud Latinos:octo vocales dicte, qud per se
plenam vocem habeant: qux designantur per
has figuras, a. e.i.o. u.& Grxcorum. y. & aha
inter. h &. u.aliainter.e.&.i. (vtmulti aiunt)
quxcarent figuris , de quibus non grauabor
$ 4. quid
 Antonij Poli
quid fentiam in medium afferre, quod alias in
tranfcurfu perftrinximus j etfi fcio , reclama-
bunt graues , doiq; viri : reius nos fentia-
mus,an illi,eruditorum fit iudicium. Aiunt igi
tur perm ul ti qupiam efle vocalem inter.i.&
u.& aliam inter.e. &.i. harumq; vocalium au-
torem faciunt Quincilianum dicentem libro
primo inftitutionum.Medius eft quidam. u.&
literx fonus.N enim fic optumum dicimus,
vt optimum . Et here, neq;.e.plan,neq,-.i.au-
ditur . Quem locum , non ignoro,vari legi,
intelligique Grammaticis quibufdam, vta^
lij fic legant, vt citauimus , alij vero fic, no
enim fic opimum dicimus , vt optimum: vt
ad quantitatem referant, de qua cette non
loquitur Quintilianus. Et melius deprehen-
detur in eadem diione medius ille fonus.
u. &. i.dicendo optimus , & optumus , quam
in diuerfis : prxiertim cum in exemplo.e. &.i.
in eadem dictione probet Quintilian.dicens,
Et here, neq;.e.plan ,neq;.i,auditur , Quibus
rationibus priorem leionem magis proba-
mus,<amq; cum interrogatione legendam c
emus,fic.Non enim fic optumum dicemus,vt
optimum?Hxc fi quis animaduertat , proba
bie. Li ex his Quinti. verbis Nebrif. & alij per-
multi
 Repetitio. ij6
multi afirmant esse alias duas vocales , Alte-
ram inter.i.et.u, altera inter.e.et.i.quod vnde
ipsi suspicentur,nescio. Non enim Quintilia.
(vt ego sentio)hoc dicit , sed q> in his dictio-
nibus,& similibus, sonus.u.&,i.litere medius
est,hoc est , q> poffumus dicere optumus , &
optifflus,maxumus,& maximus,her,& heri.
-Nec ex hoc,q> nc dicamus & cribamusp.u.
nue per.i. sequitur esse alium sonu litera:, qui
quidem nunquam prodit in lucem , nec pro-
iatus fuit (vt ego reor) quicquid alij dicant,
ab vllo ex illis veteribus, ant recentioribus,
|ui profect fuisset,siab illis deprehensus
uisset, Qud si proptere,q, nc dicamus o-
ptimus,libens,maximus,nc optumus, lubs,
maxumus,aliam vocale esse inter.i.&.u.dic-
dum est,parirationeinter.o.et.e.aliam voca
lem esse consiteri cogemur,cnm nunc vertx,
une vortex:nunc versus,nc vors dicamus.
Aliam inter.e.et.u.cmlegamus,facidum, &
faciend:dieundi,& dicendi.Aliam inter.o.et
u.cm legamus modo volgus, modo vulgus,
voltis,& vultis.Non enim scripserunt voltis,
& volgus, vt alis diximus , per regulam Do-
nati,videlicet,Nullam literam vocal em gemi
natam facere syllabam.Quam etiam Quinti.
S s refI
 i Antonj Poli
rcfeIIitdicens,Nostri prcceptores Ceruon,
Seruon,qoe.u.et.o.literis scripfert,quia sub-
iecta sibi vocalis in vnum sonum coalescere,
& contundi nequiret. Nunc.u.gemina (crib-
tur ea ratione qu reddidyieutro lan modo
.vox quam scntimus,cfticicur.Sic eciam dixe-
runt,dederont,pro dederunt,& Hecoba, pro
Hecuba, aliacj permulta , qnx notat Quinti.
fieri per cognation literar. In quibus omni
bus eadem ratione eflent vocales multiphc-
,d,vt in iilis optim us, optumus , her , & he-
-ri.Qud autem Qumti.nonseneiat,quodisti
conhngunt,docet ipse mea sententia in capi-
te de orthographia his verbs . Eti optimus
,maxmus,vtmediam.i.literam, que veteribus
u.fuerat,a<:ciperent.C.primm Canaris incri
ptione rraditur factum.Hernunc.e. termina
mus,at veterum Comicorum adhuc libris in-
nenio,Heri ad me venit.Quod idem in episto
lis Augusti,quas sua manu ripsit , aut emen-
dauit.deprehehditur.HC Fabius. Ex quibus
planum est,eum non sentire quod istis veait
in mentc,sed quod quid optimus, maximus,
quidam optumus,maxumus scripserunt, sicut
de cxteris agit in eodem capite,& nos paul
ant diximus.S ustragaur mihi in hac senten
 Repetitio. . . tj7
Ca ex antiquis Pntcia.lib.j.inquiens.Prxterea
tamen.i.et.u. vocales quando medix unt , al
ternos inter efonos videntur cfundere, vt
op timus.t Oiomedes eademiprop fentiens
fie ait loquen* de his literis.Hx autem medi
dicuntur , quia in quibuldam diionibus ex-
x onum non habent,kq; quinq; tan-
tum dicit eile vocales,nullam mentionem fa-
ciens de illis confiis. Ex recentionbus Mo-
fellanus in anriotationibus in Fabium,qui ex-
planans quid fibi velit partcula illa medius,
in Quin ti. fie dicit.id eft v trinq; cmixtus, &
confuus.Eadem propientit Eraimusin de
reefa pronunciatione dicens.Quemmadmo-
dm contra in nSnullis.u.medium fon obti
nebat inter.u.&.i.vt optimus, peflmus, vnde
veteres has voces per.u.fcribendas putabant,
optumus,peflumus,q> in his aliud quiddam fo
naret.i.qu qud in opimus , & fimus. Quod
non dicit Eraf. propter quantitatem horum
optitt,us,& opimtis,vt Scholion in Quintilf.
habet,cum in exemplo alterius partis afterat
dief iones,in quibus.i.litera Jga,& breuis eit:
Cnanq; in opimus longa , in fimus breuis eft)
fed q> in optimus,fonare videtur eri.u. & ita
quidam dixert etiam optumus,peftumus : in
opi-
 Antonij Poli
opimus,& fimus.i.tantm sonat , nullus enim
dixit opumus,fumus,pro opimus, & fimus.E t
hoc sibi volt Priscianus, Diomedes,& Eraf.
illis verbis recitatis: (cq; interpretor , quod
& apertius asseruit Ecal. eodem dialogo di-
cens.Ordiar autem vocalibus,quas latins es
se quinq; notissimum est.a.e.i.o.u. Neq; adhae
reo loachimo in sus annotationibus in Qui.
exponenti pro libito (uo particulam ill, Me
dius,est,sic.hoc est sonus quidam etiam audi
tur alicubi, neq; litere.i. neq;.u.proprius: sed
quasi altenus literx inter vtrq; me die. Qui
ensus non est(vt opinor)de mente Quintiii.
quia si illud dicere voluilset,non dixiilet,Me
dius est quidam.i.&.u.literx sonus,sed sic,aut
aliter.Medius est quidam inter.i.&.u.liter^ so
nus:vt signtsicacet ion illius vocalis esse di-
stinctum sono.i.&.u. At dices,satis expreflit
Quintil.cm in altero exemplo dixit.E t her
neqj.e.plan, nep'.auditur ; ecgo aliquid a-
liud . Mendoi cohgis inquit Stoicus ,sed id
dicit Quinti. vt sibi constet,neq;.e.neq;.i.audi
ri,sed aiiquando.e.aliquando.i. Quare totum
hocnegotiumde his vocalibus omnino va-
num,8c inutile mihi videtur , standq; in nu
mro quinario vocali latinarum,vt Priscia-
nus,
 Rcpetitio. 138
nus,Diotnedes,Donatus,& ahj fenserunt. Hx
autem satis rect latinis sontur,nisi cum in
diphthongon cfiantur ; tue enim in duabus
his.x.ce.phores vocales latinis nihil sonan-
tur,vt Musx,pcena,cm duplex onus efle de
beat inhis diphthongis,vt ex definitione,&
Etymologia notilmum cst:literx enim ide
fcribuntur,vt proferantur,alis autem super-
uacane. vnde olim(vt ait Eraf.) onabantur.
vtnc.au.eu.& ei.Grxci ver in fuis diphthS
gis insigniter pecct, vt in multis alijs,de qui
bus non est instituti nostri agere. '
^[De consonantibus.
^jAlie ver literx omnes dicuntur consoran
tes,qux his figuris designantur.b.c.d.f.g.l.rn.
n.p.r.s.t.&.i.&.u.csontibus,& his quatuor
afpiratis.ph.ch.th.rh.Alix nanq; redundant.
vt..q.& k .autore Quint.cum ionrm illarum
habeat.c.X.autem &.z.compendia fnt lite
rarum.h.autem non est litera,sed aspirationis
nota:in ea tamen Latinis multcni peccatur,
vt poste apparebit.
Has guras literarum humana ratio exco-
gitauit,vt per eas animi nostri conceptiirn,&
cogitatum absentibus proderemus, quoniam
vocibus non valemus.Hisq; figuris voces no-
stras
 Antonij #;?
ftras crederemus,quas iidc-iiiim tangua de-
pofit ieruarent^redderentq^cum opus etet,
autore Fabio.Itaq; quadmodii voces animi
cocept defignant;ita litere voces noftras re
prefentant,& defignant, vt tradit Ariftotv-
les:id<j Cum m vocibus noftris, tum m Jiteris
inuenks-cftodiri,prxtr in paucis> qux cor-
rupte fer femper Jatinis pronunciantur, id
at qtorund hominum vel negligentia , vel
pertinacia,vel neicio qua religione,fuperh-
tipa magis,qu pia,cuiumodi funt.c.g.t.cb.
th.ph.rh.m.n.u.liquid.&.h.afpiratiisnota;
de quibus,& ceteris nofter Antonius multa,
parirer & Erafmus,& nos de lus diiTeremus.
Alie hq; vt;b.d.l.p.r. s.fatis latine profern-
tur abHifpanis,cxten ver barbari latine l
qutes,nifi latinos fequtur,perper .pncit.
<f[Pro intelleu horum eft aduertendum, bas
tres literas.c.g.t.non iempet1 male pronuncia
ri,fed.c.g.fequenti.e.vel.i. (equti ver.a.o.u.
vocalibus,red femper profern.t. autem fe-
<juente.i.& poft.i. alia vocali male onatuf.
Quod vt melius appareat,fciend eft,qux fit
vis,& fonus germanus har literrum , dici-
ntufq; primo de.c.g.eTe e,qui auditur feqie
tibus.a.o.u. vt,ca,co,cU,ga,go,gU,quia hx c'
on-
 Repetitio. . ^9
fonantes in ca oris parte, & talibus inftrum
tis formtur, vnde huiuimodi lonus elicitur,
putafvtinquit Antonius,Eral.& omnes lati-
ni fide digni,rdua mtrorf lingua, & hinc
at< hinc ad molares ilhfa, hert intra os io
n propellit in palat fuperius. Nec aliter io.
na.g.nifi <j> lenius exit,& paul largiore fpi-
ritu:difcrime ienties,fi lonueris.co,go.Fx qui
bus duo deductur.Prim.c.&.g.diuerfasffle
literas, qa diuere funt .pnciationes.Altera,
hunc efle fon german har literar.c.&.g.
qu reddt vulg c.a.o.u.& hue debere per
ferre in oes vocales (vt Quin.eft autor agens
de.c.in pecie)C fit (inquit).c.cjue in os vo
cales vim fu pferat.Cui aflentit Eraf.in de re
a pronciatione dics.Probabile eft igitut,
& apud Grcos.K & apud latinos.c. eod fuif
fe fono quacc vocali equ te.Eadem entit
Nebrif.Eadem alij , qui hac de re agentes, li-
bros Hifpan conferiptos reliauerunt : vt Va
negas,& Robles. Quod & in cxteris conona
tibus manifefTum eft,quia capta ejuacuneja-
lia cononante,cum omnibus vocalibus eun-
dem onum reddit. vt ba,be,bi,bo,bu,da,de,
di,do , du, & fie de alijs. Vnde eodem modo
a,ce,ci, co,cu,ga,ge.gi, go:gu : & fie ab illis
1' anti.
 Antonij Poli
antiquis Cicerone, & Quintiliano sonabatur
vt poste apparebit.Illum autem, quem nunc
reddt scquenti.e. vel.i.adulterinum,& bar ba
rum esse,quis n videt profectq ex linguis
gentilicis,& popularibus,& proptere dedi-
lcendum loquentibus latin,iuxta prouerbi
Dum fueris Rome,romano viuito more:hoc
est,cm loqueris latin,refer sermonem Iati-
num,cm Hispan ,Hipanicum,cm Gallice,
Gallicum,c Germanic,Germanicum. Scies
enim vnicuiq; lingue su esse loquendi idio-
ma,& voces quasdam proprias,vt in nostra-.-
ti videmustin qua onamus in quibusdam vo
cibus modo ca,mod a,mod co,mod o,
nunc cu,nc u:vt ara Caragoa, prima 8c
vltima,cabea vltima tantm,coraon, au-
car, & sic de multis alijs. Qux vox ita est lin-
gux Hispanicx,& quarundam aliarum, vt lati
na prorsus ignoret . Qud fl aliquando pro
ferant latini hanc vocem sequenti.e.vel.i.ho
vitium ex vulgari sermone inuectum fuit,
cm latini nquam habuerint hanc pronun-
ciatione,& si habuislent,cm sit diuersa ab il
Ia,quam habetequenti.a.o.u, literam diuer-
sam app ellassent % cm diuerfitas literar di-
stinguatur ono,& pronunciatione;& figura
 Kepetitio. 140
'ei dediflet(quod nemo vnqu fecit)quadmo
dum fa eft in noftro Hiipano,in quo defi-
gnatur ille Tonus hoc ngno..& id iudicium
eft,eadcq; ratio de ono.g.equentibus.e.&.i.
Ex quibus omnibus fatis cftat,pronciatio-
nem.c.&.g.fequenti.e.vel.i.qu nunc eft,non
eile latinam,nec pofle his literis apud latinos
dupliccm ionum accomodari.
^[Hc omnia ade funt manifefta,vt vlterio-
-ri probatione no indigeant , volumus tamen
autoritate ipfius Ciceronis probare , veteres
illos,& Cicero. ipiutti ita ionuifle,q<f quiiq;
non minus deprehendet,qu fi audiflet Cice
rone illum loquentt?,nec in hoc ipfa antiquo
r volumina aliqua ex parte nos delerunt , vt
ego fentio. Quod ex ioco illo Ciceroniano,
qui refertur Quintil.ca.de rii,plan erit,&
perfpicu. Nam c Candidatu ille, qui coci
filius habebatur,cor Cicerone ab alio fufFra
gm peteret,Cicero quafi ludens ei dixit. Ego
coce tibi fauebo.vbi Cicer. fine dubio fonuit
coce eodem fono in vtraqs,n coe .Nam cG
Cicer. ex amphibologia diionis plura figni
ficantis ioc captauerit,manifeft eft eodem
modo fonuifie coce nom , quo fonaf quoq;
Cvtne fcribitur)ciunio. Alias enim nulla
T fuifiet
 AntonijPoli
fuiflct anphibologia,si proncaflct cocC,V*~
nunc sonamuSjc aliter sonetur quo<$ ciun
ctio. At dices coce,n debere scribi pcr.c. in
vltma/ed sic coque:& tune nullerat dicri
ni en in voce,aut sono. Ad hxc sic accipe.Pri-
m,nemo mihi non donabit,prior fuisie vs
c.qu.q.quia.q.addit est ad hoc,vt.u . lique-
sceret,vimq; vocabs(etsi no omnino) amitte-
ret:quod testatur Qirin.li.xij.sic scribens. Du
ras & iila syllabas facit, aux ad coniungedas
dem fubiectas sibi vocales est vtilis,alis su-
peruacanea:vt cm equos,ac equscribimus,
cm ipse eti vocales du eflicit son,qualis
apud Grxcos nullus est.&c.Vnde vt dicit Ca
to in originibus.Sabini curim, & curin dice
bant,quod nos quirim,& quirin . Et sic cre-
didenm,apud secul Ciceronis per.c. seribe-
batur cocus eti in vltima,non per.q. Oeinde
csto,q> tune scriberctur coque nom per.q.in
vltima,vt quoq; ciunctio,nonne adhuc erat
discrimen in sono har voc,quo facilepote
rat distingui,& sciri , quid sibi vellet Qcerof
Coquus nanq; in prima per.c.scribitur,nqu
per.q. vt scribitur quoq; ciunctio: sicq; au'us
est sonus coque , in prima , & alius(quoqpiti
cadem:non enim euanecit omnino.u.posl.q.
 Rcpetito. 41
Vt enfit ille,quiquis fuit autor Scholij illius
in Apotheofin colloquior Eraf. probans il-
lud autoritate Quint.fic icribens:cxterum.u.
adiunu.q.euanefcit,ahoqui cotidic,& quo-
tidi no fol difterrentfcriptura, ver etiam
ono: quod fecus cfl"e,licet ex Quinti.verbis
anteiligere cap.de orthographia. Sed pace il
lius dixerim,Quinti.non loquitur ibi de fono
fed de etymologia,& orthographia illius di-
tionis quotidie,vt vel mediocriter eruditos
poterit intelligercQuid?qud idem Quinti.
loco ante citato ait,illas duas vocales facere
. fonum,qualis apud Grxcos nullus eihnon er
go euanefcit omnino.u.poft.q.quod NebrilE
Eraf.cxteriq; re fentites fatetur Nec pro
deft dicere,quod fcnbit Donatus in Adelph.
Terentfj,rererens illud aliud Ciceronis dictu
in eum,qui coqui films fecum caufas agebat.
Tuquoque aderas huic caufx,cuius verba lt
hxC,Nam apud veteres coquus non per.c.fed
' per.q.fcribeba.Quibus verbis,quaq; ortho
graphia fentit,quoquus per.q.etiam in prima
lcriptum fuTe veteribus, vt quoq;coniun-
ctionem,quod falfum eile dicimus ,cum fupr
oftenderimu: ex autoritate Catonis,& Quin
tilprior fuificcquim.q.& veteres illos foli
I T to
 v AntonsjPoli :
litos scribere curim, & curin,per.c. Cth igi
tarCicero iocatus sitex Amphibologia di-
ctions in significatione , & pronuncia tione,
dcbuit eodem modo pronunciare ambas sy
labas ,quia si coque sonuiflet,aut quoque,quis
quis intellexisset , quid sibi vellet Cicero , &
iublata fuislet Amphibologia c m edio, nul-
lusq; fuisset iocus in verbis ipsius. Ex quibus
datur intelligi,Ciceronis temporenon fuisse
in vsu.q.&.c. cqucnti .e. pronunciatum fuis-
e ab ipso eo sono,quo n une profertur sequ
te.a.o.u. Qud si adhuc more sepie succ spar
: gis,metuens deprehendi dicens,ex his n ma
'. gis probari Ciceronem sonuile coce , qum
coe,habes sententiam Quintili.iam latam
super hac re dicente, cum alijs patrocinanti-
. bus,Cn sit.c.litera,quad omnes vocales vim
suam perferat . Hoc aut hoc in Ioco non o-
mittam,quosd mal sonar e in sine dictionis
c.dicenteS,veluti nunq; pro nunc.
5fDe.t.& iterum de.c.&.g.
i ^[T.autem semper latine profertur, saltem a-
pud Hispanos,quacc vocali sequti , nisi c
post ipsum sequitur.i.& deinceps alia vocalis
fune enim migrat in son ci,autore (vt air Ne
:hris..)nescio quo Remigio,homine plane inv
- T peri
 Repetitio. 14.x
perito:vt cn proferimus sentio, & patior, vt >
per.c.scnberen fc,fencio,pacion qcP.qua
ratione Remigius sibi, cterisq; psuaprit , n
vid co,c trsFert son latin,in.son latinis
incognit,presertim cm nec.-. (vt diximus)
habeat tal son,scd que habet fequte.a.o.u
nec.t.possit ill representase,sed que habet
c.a.o.u.&.i.n sequte vocali: formas enim
summa lingua,dtes supernos,& infernos mo
dc diductos pulsando,& emittendo spirit,
& hc son debetin omnes vocales perferre:
& hoc distinguitur reliquis csontibus : q>
si alium sonum habeat,necesse est , aliam lite-
ram essefatearis,ant eand Iiteram csse.t.&.c
quod nemo vnquam dixit,nec Rcmigius ipse
huius vocis auto r . Nec est cur non debeamus
sonare senrio,sentiant per.t. vtfonatur sentis,
sentit,sentimus,sentitis,presertim cum hone-
stior sit pronunciatio, qa si proferas sencio,
sentis,sen tit , fentimus , sentit senciunt . Pa-
cior pateris,patitur , patimur,patimini paci
tur,ta breui verborum gyro variato ehisdem
litere sono sine necessitate, ctra .pbatissimo
r grmaticor ratione. vnde fact est,vt qui
d n sol sequte post.i.alia vocali,sonum.t.
peruertt,ver eti nulla alia vocal subfequ
i , T j te,
 Antonij Poli
tepfertq; Laureci in vocatiuo,pro Laorett:
& pacerisp pateris,aliacpid genus fdiffim
An nonne mult cmodius,honeftiucp .pria
ciabimus,fentio,fentis,fentit,ctmus,ren ti tis,
entit:fitio^tis,firit,fitimus^titis^tit,Tmi
Ii per omnia onofEt in his & fimilibus cod
etifono,Marcus,marci,marco,marc,tna'rce
marco:pica,pice,pice,picS.&c.fic eti Syna-
goga,fynagoge,fynagog? vt his,& ahjs
rationibus uperfedeamus,quibus iflora opi
nio couincitur, qua fronte Quin.recbfnabt
ifti nugatores dicti li.j.c.xj. Quod c igitut
in his do&oris oficium? Imprimis vitia,fqua
funt oris,emedet,vt exprefla fint verba , vt fu
s quecp font's litere encitur.Quid apertius?
3uidcmodius?qd latinius dicipotuit? Quid
icent ifti obftreperilontes iencio,mencior
pro mtior,& entio,& legis,& parcis?an he
litera enciantur ibis fonis'no equide.Quod
fi Quinti. no patitur quaid literas nnullis
profrrri vel exilitate,vel pinguirudine nimia,
quod in.r.s.alijs olere fieri oftendit, qui paf-
ius fuiflet.t.c.g.proferri iftor fono prorfus
mntato?quid diceret ergo,vel qu non fuge-
ret.fi nue hxc moftra videret Quintil? Quof-
dam fcihcet ex noftratibus lonantes . g. pin
s-

J
 Repetition r+j
guitudine hac sartaginea ,intellichis,ach eres,
pro intel!igis)ageres.Et onantes lege , veluti
bnamus hsspan leche,credo optasset his tet
ram dehiscere,mihi cert stomach mout,
cjuoties audio.Indeq; non iniuria Cicero Ont
ciorum primo laudat Catulos,aliofc, <j opti
m vterentur Iingua latina in pronunciando,
dices,Nihil aliud (ait in Catulis, vt eos exqui
sito iudicio putares vti literarum,quanqum
"eranthferati/e & alij.Hi autem optim vti
lingua. latina putabantur. Sonus eratdulcis.li
tetf nfccp expresse , neq; oppressa, ne aut ob-
scuruesset,aut putid . Quid autem putidius
istqrum pronuciationibus apud ver latinosf
Nec hanc nostram scntentiam de sono ti , la-
besactabit aliquis his EraCverbis in dialogo.
Nam q> pro ti,bnamus c,quoties excipit vo
calis,forta(Is veterum autoritate probatum
est in Laurentius,& patientia: Cum id dubit
do dicat:mirorq; virum illum alioqui cstan
tiimum hxc dixisse,prxsertim cm non pro
betsonantes.c.&.g.vtnunc fonantur sequen
tibus.e.i.de quibus ead est ratio, atq; vt hoc
ita esse credas,verba iliius subscribam.De his
(inquit)probabile est igitur, & apud Grxcos
K.& apud Iatinos.c.eod fuisse sono quacq;
T 4. vo
 Antonij Pot
vocali sequente.lt alibi.Sed plus erroris est
& Lc.cui respdet ap Grecos.K- Aliud enim
sonat latinis,cm precedit.e.i. & diphthgi
x.ce.aliud,c.a.o.u. vt ceres,citus,cceluta, ce-
cus,canis,colo,cufo. Ninillis vulgus nostra
ti pen nihil discernit inter.c.&.s. vt vix aut
res dijudicent,ccene dicas ccena,an sene se
nex.Audis quadmod notat sic sontes,c5 di
cit vulgus nostrati . De.g.accipe,quid id di
cat.Iam mediam,qux est.g.latininon semper
eodetri enunciantsono.Nam cum dicis vaga,
vago,exiguus,nonne aliud audis,qu cum di
cis vage,vagisHuicmalosuccurrit Germano
rum pronunciatio,quisonoperomnia simi
li dicunt,lego,Iegis,legit,Iegimus,Iegitis, le-
gunt.Heille.Exquibus liqid apparet,ipB
non probare pronunciation.c.&.g. vt nunc
sonantursequente.e.i. qux pronunciationes
tam veteres sont (vt opinor qum ci , pro ti.
Quid g, isti nec satis constantes fibi sont in
hacproQcJatione(deti,loquor,) cm in mul
tisnonci,sedti,rectsonent,vtin viti vi-
tis>is.&Iitilis.tis: & qustio,tristia,mole-
stia,Tiara,Antiochus.Atdict in hs, & simi-
libus eri,aut disserentix causa,vt vitium,ge-
nitiuum esse dignoscamus ab hoc nomine
' vftis, .
 Repetitio. 1 144.
vitis.is.non hoc vitium.j.aut quia prxcedit.s.
vel.x.aut quia dictio est Grxca. Rationes ina-
nes,& futiles.Primm,quia cm vitium.ij.scri
batr etiam per.t,vt plures senhut, & Etymo
logia postulat, necdocti repugnant , non est
maior ratio , qud vitium genitiuus enuncie-
tur per. t. quam vitium. ij. Deinde cur eodem
sono profefunt potiornomen, &potior,is.
verbum,huhtio ablatiuum, & nuntio,as. veJ>
buta. Prudenti.x.substantiuum, &-prudenti
adiectiuum , aliaq; id genus permulta : qux ne
sim prolixior in re manifesta,relinquo.I qua
re magis precedente.f.aut.x.qum alia conso-
nante.'* Opinor respondebunt: quia quxfcio,
molecia,triscia,durior est sonas,an nonne du
rior,Sc craffior sonus doccior,perfeccior d
ctior autem,& perfectior,honcstior,nifi Mi*
dx aures habeant '. Venio ad vltimum , piir
quando est dictio Greca,vt Tiara,Antiochus:
vel ergo in his ita fonant, quia est dictio Gra;
a, vel quia Grxci fie proferant . Si prrniunr,
an nnne igitur xquius erat dictiones Latinas
enunciare LatinSi secundum, quare vt pro
ferant Antiochus, non sic Necromantia,Geo
jnantia,nunqum enim audiui onare,nisi Ne*
cromancia . Prxtere si tantm Grxci volunt
1 T f videri
 Antonij Poli
videri,cur non enunciant Marias , Corincios,
Grxci nan q; sic (onant, qud scrbantur hxc
apud illos per 6, cuius sonus simils est.c.isto-
rum, apud nos ver Mathias,Corinthios.Vn-
de liquet istos pro libito suo pronciare ean
dem litcram , nunc hoc sono , nunc illo, nul-
la ducti ratione. Quare valeat Remigius, va-
leant omnes quotquot ipsumin h acre prau
sequuntur, teneamusq; Latinam in loquendo
pronunciationem, qua vsus est Cicero,qno se
culo genus Ioquendi incorruptiflimum fuisse
nullus potest inficiari, qua etiam QuintiL qui
nihil taie meminit de his pronunciationibus
in toto illo opere deinstitutione oratoria,n
taciturus, cm multa alia de corruptis litera-
rum sonis notaret. Quid enim maiori risu cx-
cipiendum, qum si apud Hifpanos Gallus Ht
span loquaris, & Gallic proferas, aut apud
Gallos,Hifpanus Gallic loquaris, & Hispan
pronuncies. Qua de re referam quiddam,non
minus risu excipiendum, qum stomacho La-
tino, quod Erasm. enarrat in citato dialogo.
Non admodum diu est(inquit) qud me forte
prxsente Maximilianus Cxsar ab aliquot ora
toribus alutaretur,quorum vnus erat Gallus,
natione Cenomanus :is orationem abltalo
. . lv qua
 Repetitio.' 14.$-
<juopiam(vt arbitrori compofitam, nec malc
Latinam,ade Gallic pronunciauit,vt Italis
alquot erud its,qui tune aderant, Gallice, n
Latm dicere crederetur. Cnm is perorasset,
r on abfq; incommodo, nam in mdia dictio-
ne sibi exciderat,turbatus(Vt coni)cio)risu cit
cunstantium,quxrebatur, qui ex more resp-
deret,idq; ex tempore. Protusus est ad hoc ne
gotij doctor quidem aulicus,is hune in mod
orsus est.Ccsarea mapesta valde caudet sid
re fos,alia<$ tanto spiritu , tamc Germanic,
vt nemovulgari linguadicens posietmagis
Germanic.Hunc magis excepitrius.Secutus
est autor Dania?,quanqum is,qui dicebat,vi-
debatur Scotus, mire referens eius gentis pro
nunciationem . Huic oppositus est Zelandus
quidam,deierasses neutrum loqui Latine.Ve-
rm haec e dico,qu tua dicta confirmem,nl
hil prius curandum,qum vt puer Latine pro-
nuncians,dediscat vitia lingux gentiIica*.Hec
Erasm.Ex quibus datur infelligi.quam fint vi-
tanda hxc vicia lioguarum gentilicarum.
fDe.m.
5f M.rect prommeiatur nostratibus,& cx-
teris , quantum ego aduerti, Castellanos exci
pio , qui mal sonant in fine dictionum enun-
ciantes
 - AntonijPoIi
tantes irmonen,pro fermonem:&in medio,
cu fequitur .n. vt onnis pro omnis, Ann is pro
amms:itavt nihil difcriminisfitin annis pro
aos,& amnis pro rio,qui qua ratione excu fa
ri poilmt^non video,nm* hac, qua nonulli ma
gis lingu Jatin fuperftitiof, qu ftudiofi af-
ferunt dictes,q,. m.in fine claudit os noftru,
et in mdio fequente.n.vnde vt ipil aiunt apud
Grxcos,qui ote pleno lo qu tur, nulla di ti
m. litera terminatur,quod licet verum fit,La-
fini tamen nqn fequuntur Grxcos,qui pleraq;
m.litera terminarunt,enunciarunto;,atq; enf
ciant. Quo i, quia. m. claudit osytio.aprofe-
runt,cur fonant ab,ob,I ob, Iacob,non minus
ore compreflb"cur alia multa i face/Tat igitut
illorum pronunciatio,& eam,qux Latinis pa
cuit,tueamuiv:'>! v: . - 1. '
-s -: ' -f>e.n. -
fN-re< etiam fere ab omnibus profertuf,
quibufdam ver perperamprxcedente.g. vt
Agnus,magnus,cognofco, qui nefcio quo fo^
no Latinis incognito cnunciant. Non enim.g.
&.n.cum iunguntur,poTunt alium fonumred
dere,qum quhabent feparatx, aut convfyl*
labicantur. At ifti ita proferut a gno, vt fona*
mus Hifpan ao, ita magno, vt nos Hifpap
mao.
 Repetitio. 146
mafio.Hssc exempla posui, vt deprehendere-
tur sonus istorum,quem illx hterx nullo mo
do poflunt reddere Latinis, teste Nebrissensi,
qui eadem cstantia, qua prius pronunciatio-
nem istorum asseruit,& docuit,poste validis
imis rationibus dedocuitin vltima repetitio
ne de vi & potestate Iiterarum, Palinodiamq;
vel Stersichoream recantauit hs verbis: Ma
gna ffiihi nunc ex eo, quod sum dicturus exo-
ritur ctentio, non cum hominibus indoctis,
& impenta multitudine, ed cum doctiimis
Italorum,cum Grais.Res quidem dura,tot,tan
torumq; virorum autoritati repugnare , sed
mult difticdius, quod ncs ipsi tam asseuera-
t quondam defendimus , quodq; per omnes
Hispanos disseminauimus , & per quod quasi
quoddam Symbolum nobis traditum disci-
puli nostri ab alijs dignoscebantunnunc ma
gna cumnostrainconstantia,nc dicamturpi-
jsudine refeUere.Nam quo piaculo patrix pie-
tatiLese satistaciam cm inrepetitioneilla
mea dixi,nemo scit hodte,quemadmodm ve
teres illi,non mod gn.sed alias quoq; literas
proferebant.Est tamen long credibiius,ve-
ros literarum lonos in Grxcia & Italia resedis
-se;qum in Hispania, qux toties barbarorum,
li domi-

\
 ntonij Poli
domination! manus,ceruicef<$ prxbuit. Qua-
tevel magno cum pudore meo libet Palino-
diam recantare , atq; audaer noftros fiue in
hoc rei militans, vict oriarumq; ipiendore,fi-
ue in omni genere donne omnibus rcli qua-
rum nation hominibus anteponere,aut cer
r exxquare,8cc.Et paul mferius, Dico, atcj
eadem conftantia qua prius contrarium afle-
rebam, aftirmo, in prolatione harum literaru
gn.Hipanos meos veras retinere voces,Gr
cos ver,& Italos, atq; illorum imiratores ab
errare.Nam fi verum eft,quod de tono harum
literarum.g.&.n.diiputauimus,fi verum,quod
omnes Grxci , atq; Latmarum literarum do
ftlimi de vi Sc poteil a te 1 Harum fatentur , fi
deniq; ita pronunciandum eft , v fcribimus,
quis eft ade fuioblttus, & immemor, qui di*
cat illas eum fon reddere, quem ante quam
iungerentur,non habebant? Aut qux vox po-
teft ab harum literarum lono longius aee,
quam qux ab iftis accommodaturfg.nanqj li-
tera(vt fupr oftcdim js) comprefli faucibus
, enunciatur.n.vercV tota lingua depreiTa,prio-
ri tantdm parte erecta, & ad mediam regionc
palatifuperiorumq; denri appulia. Attn vo
ce , quam ifti proferunt , necj fauces compri
nt untur,
 Repetitio. . 14.7
muntur,neq; cufpis erigitur,quin potius eco-
trario prior lingux pars deprimitur tota,reli-
qua latitudo palato admouetur. Qud fi vox
illa ex.gn. componeretur, quemadmodm.x.
ex,cs.aut.z.ex.fd.necefle erat, vt compofitum
retineret naturam partium, ex quibus compo
nitur.Sonus prxtere,quem ifti attribut. gn.
literis fimplex eft , neq; in partes diuerforum
generum poteft diuidi,quare vna literx figu
ra fgnandus,fquidem(vt Grammatici dict)
litera , eft minima pars vocis, qux fcribi po
teft indiuidua : fed hic non fignificatur per.g.
non per. n. igitur per aliquam aliam litera fi-
gnandus erat.Faceflat igitur vox ifta,n mo
do Grxcis & Latinis prifcis,verom etiam he-
breis, Arabia's, AEgyptijs,reliquifcg nationi-
bus inaudita,& quem onum quxq; narum li-
terarum fcorfum per fe exhibent, eundem co-
iuncta: nobis reddt , hoc eft quemadmodm
ab Hipanis hodie proferuntur . Hxc Ncbrif-
fenfis,qu ide in hunc locum cogefli , vt ve-
teres auias de pulmone iftorum reuellerem.
Sunt enim multi, qui qux doi fuerint ab ali-
quo prxceptore , nolmt ea vel ab eodem de-
doceri,malintq; errorem fuum fouere , quam
fententiam mutafle videantur. Quod fi obij
ciant
 Antonij Poli
ciant ifti in principio dictionum salte sic pr
ferri,nec posse aliter ionari,vt gnatus5gnauw
pnmum (fatemur) ab ipsis, fed mal proferri.
Alterum falsum esse dicimus. Poflunt nan o; iI
lx literx fuis sonis enuncian , vt Ptolomeus,
pneuma,Ctesipho,Tlepolemusprofertur;de
quibus eadem est ratio. Aut cur non idem pre
cipiunt de. cn. vt cnidos, cnidinus.a.um.cno-
fos,qua vidtur eodem modo sonari in princi
pio,& ex csequti debert in medio eod so
no proferri,vt in ocnos,qir1 nemo sonuit vn-
qua.Est & vlterior ratio,n quo sono profer
g.sequtibus alij s csontibus,vt Agmen,Sma
ragdus , Magdalena,eod proferri debet fub-
quente.n.sic ergo dicendum magnus, agnus.
Multacj alia argumta adduci pofl un t in he
nostram fententiam,fed ne videamur(vt ait)
soli lumen inferre,his fuperedemus.
fDech.ph.th,rh.
f| In his omnibus grauiter Latims peccatur
duobus modis.Prim,c omittt omnino api
ration, proferentes sic chorus pro ccetu ho-
minum,vt coruspro vento, & thalamus,vtta
lis,& Phcebus,vtfelix,& rhetor,vtrectonsic
& christe, vt cristx,& similia, cnm proferert-
da sint fpirtu , & flatu quodam magis piio.
 Repetitio. 14.8
Alius enim debet efle sonus illarum aspirata-
rum , qum exilium. Deinde grauius peccatur
in. ch.lequenti.e.vel.i.vt cherubim, loachim,
brachium , michi, nichil, sono videlicet illo
sartagineo,vt Hipsan onamus,chapin,cha-
ton, chico, qux pronunciario pen lam abijt
in desuetudinem Latinis . Nemo est enim qui
ita pronciet, nisi ranciduli quidam veteres,
iam ferm conclamati : scd onari debent, vt
sonamus monachus, stomachus : etsi mihi, &
nihl , non per. c. scribenda sunt . Mal etiam
pronunciamus vocales , sonantes homo tan-
qum omo,fineaspiratione,ita vtnihildiscri-
minis sit inter hominis genitiuum ab homo,
& ominis ab omen. Quxdam tamen audio c-
mendat pronunciari,vt vehemens, vehemen
ter,reprehendo, comprehendo , & nonnulla
alia : quemadmodm deberent & alia omnia
pronunciari . Ad quid enim scribitur aspira-
tio , aut quem vsum prxstat,si non profertur
Ad hoc enim addita est vocalibus , & conso-
nantibus, vt spiritu,& flatu illo pronunciaren
tur. Quod Quintilia.facil demonstrat agens
de. h. hbro primo,capit.decimo,sic inquiens,
Parcifli'm ea veteres vsi etiam ia vocalibus,
cm cedos, ircosq; dicebant . Dm deinde ob-
V fer
 Antonij Poli
fcruatum,ne confonantibus afpiraretur, vtin
Graccis,C triunipis.Erupit breui tempore ni-
mius vius, vtchorone,chenturiones,precho
nes ; adhuc quibuidam infcriptionibus ma-
neant.Hoc idem Aulus Gellius libro fecundo,
noi Atticar dicit his verbis. H. litera fue
ill. fpint magis qum literam dici oportet,
inferebant cam veteres noftri plerifcj voci-
bus verborum firmandis, roborandifcj;, vt
fonus earum eflet viridior, vegetiorq;, fcla-
chrymas, fie fepulchrum, fie ahenum , fie ve-
hemens, fie inchoare dixerunt. In his verbis
omnibus literx , feu fpiritus iftius nulla ratio
vifa eft , nil! vt firmitas , & vigor vocis, qua-
fi quibufdam neruis intenderetur . Et hac de
caufa crediderim additam efle afpirationem
quoque huic datiuo mihi , vt vegetior , viri-
diorq cflet fonus, quam fi mij feriberetur, &
fonaretun ficq; audiui epofdam concionato-
resfacros etiam in pulpitis abfq; ruborefo-
nantes , non autem michi,nec miqi,licet c
pofterior fit honeftior pronunciatio t Eft
etiam hac de re nobile Epigramma Catulli
hoc,
Chommoda dicebat,fi qudo cmoda vellef
Dicere,& hinfidias Arrius infidias.
Et I
 Repetitio. 14.9
El tune mirfic sperabat se esse locutum,
Cm quantum poterat,dixerat hinsidias.
Credo sic mater,sic liber auunculus eius,
Sic maternus auus dixerat,atq; auia.
Hoc mifl Syriam requierant emmbus aures,
Audibant eadem leniter , & leuiter.
Nec sibi post illa metuebant taha verba,
Cm subito assertur nuntius horribilis,
Ioniosfluctus,postquam illuc Arrius isset,
Iam non ionios esse,sed hionios.
De quo accipe, quid Porianus in Miscel-
laneis sentiat . Quare inquit , si constare tibi
CatullianiEpigrammatis Ieporem voles,aspi
rationem ipsam suo loco quantum poteris,
pronunciabis . Priscianus ver de aspiration e
agens sic ait. Ideautem aspiratio extrinse-.
cus ascribitur vocalibus,vt minimum sonent
consonantibus ver intrinsecus , vt plurim.
Vnde omittentes aspirationem in pronuncia-
tione,egonon video quomodo pofint excu-
sari , cum tot , ac tanti viri vno ore festentur
proferendam.

An ita pronunciandum sit,vt scri-

bimus, & scribendum,vt
pronunciamus; . :
V * Ex
 <. Antonij Poli
^[Exhis omnibus satis lique^quidrelpond-
dum sit ad alterum,quod quxrebatur,hoc est,
sit ne ita pronunciandum, vt scribimus,& scri
bendum,vt pronciamus: quodnemo,qui La
tinis literis fa rect institutus,negabit.Gram-
matica enim est\ omnibus approbtibus)sci-
tia rect loquendi, recteq; cribendi. Qui er-
go rect rleri potest , vt aliud proferatur , &
scribatur aliud,aut scribatur aliud,& aliud j>-
feratun cm hxc duo sibi correspondere de-
beantAd hoc enim literx sunt inuentx,atquc
excogitate(sicut supr dictum est)vt voces si
bi creditas,quasi depositum quoddam siceIis-
sim custodiant , reddantq; cm opus fuerit
nulla parte earum fraudata: quod Quintilia.
seueriflm,ac constantislim testatur lib.j.in-
stitution. Cm enim videret, audiretq; qui
busdam scnbi, Caius,& Cneius,per.c. & pro-
ferri per.g.id rect ne sieret, Grammaticis ha
rum rerum acerrimis censoribus dicutiend
reliquit,inquiens.Iudicium autem fuum Gram
maticus interponat his omnibus:nam hoc va
Iere plurimm debet . Atqui ver Grammati-
cus Grammaticis rationibus non aliter prose
rendum,qum scribendum iudicabit.Sed non
adhuc eo contentus Quintilia.ipsc, quid sen-
tat,
 Repetitio. if
tiat,fic oftenclit,non tame diucrfa prxcipis.
Ego vero(inquit) quod confuetudo obtinue-
rit, fic fcribendum quicq; iudico , quo modo
fonat. Hie enim eft vfus literarum , vt cufto-
diant voces , & velut.depofitum reddant le-
gtibus , idq; exprimere debent, quod dictu*
jri fumus. Quibus verbis, quaq; ratione aper-
t demonftrat Quintil. non aliter debere feri
bi , qum proferri, cumq; proferatur per. g.
Caius,& Amurca,fcribi deber per.g,fic,Ga-
- ius,& Amurga. Nam de Cneius , non multum
contendam , com non magis videatur Tonus
ille.g.qum. c. nec facile diftingui poffit pro
pter cognationem harum literarum: quiafe-
r in eadem oris parte , & eifdem inftrumen-
tis formantur,vt fupr oftenfum eft. Sed di-
uerticulo reuertamur.Sentio itaq;,fi Caius, &
amurca per.g.profertur, per.g.debere etiam
fcribi,vt in alijs eft confuetudo.At refpondt
ifti,in his eft cfuetudo,vt fcribatur.c.& pro-
feratur.g.Eft fan, fed non doiffimorum, &
proptere damnt Quintilia.illudq; quod di-
cit,videlicet,quod confuetudo obtinuerit, no
ad hxc Caius , & Cneius & amurca referen
dum eft,fed ad alia omnia : vt fenfus fit,qud
fcribatur, quomodo fonat. Magisq; placet,vt
: : V j fcri
 . .' AhtonijPol?.-
fcribatur Gaius,&Gneius,& amurga,vt Quin
tilian.lentit,quam per.c.& huic fententia: Ery
mologia fauet. Nam Gaius,gaudeodicitur,
vt Calepinus , & abj entiunt.Im & Gra
ce amurgi, per.g.lcribitur , vnde amurga La
tin . Aut ii Caius , & amurca fcribatur, pro-
feratur. c. cjuoque, vt alia multa . Nam Graci
Cobios fcribunt, Latini Gobio.g. tamen non
c.pronunciamus. Quid?tefte Quintilia.anti-
qui Mertare , & pultare,fcribebant,nos Mer
lare, & puliare dicimus , non tamen nobis
t. fonatur , led. s, & vbi hxc fcriptura reih-
tuitur, vtapud Terentium , Cefio pulrareo-
itium, non. s. fed te , vt fcribitur, pronuncia-
mus. Quid ? nonne Quadringenti dicitur,pro
quadrincenti > at non. c. fed. g. vt etiam fcri
bitur, fona tur, S id genus alia. Exquibuso-
jnnibus no tum eft , coniuetudinem fuifie , &
efle,vt quemadmodum icribatur,pranuncie-
tur , & econtrari , Qux ide dixi tam mul-
tis, quia video quofdam reftitutores, eu cor
reores Quintiban. quos venus deftructo-
res, aut corruptores dix eris:qui vt Quintilia.
videatur c ipfis barbar & lcribere , & pro--
nunciareCquod eft alienum mente ipfius)in-
ucrtunt verba, & fenfurn ipfius fic: Ego vero
 Repetitio. ifj
nisi confuetudo obtinuerit,&c. pro ego ver
quod confuetudo obtinuerit, mutantes quod
particulam innisi,exceptiuam:qui scnsus men
ti Quintili. contrarius est: quod facil depre-
hendet,quisquis QuintiLverba diligenter ex-
cusseriwnagnamq; fenestram isti patefaciunt
scribendi aliter, & aliter pronunciandi : im
& linguam Latinam corrumpendi. Qua de re
rectius nossentiamus, anilli,eruditorum sit
iudicium perpenfa nostra,eoruniq; ntentia.

An vsus vulgaris in pronuncia-

tione , fit custodiendus,
& tuendus.

Ertius disputatienis uostrx Iocus

erat,vtrum hic vsus vulgi pronun-
cidihas literas, de quibns disputa
uinius, sit equendus,tufndusq; : in
quo mihi sustinendns est impetus plurimoiu
Iiominum,non modo imperitorum harum re
r, qui(vt expertus {umlfacilius ista persuad'-
tur, ac sequuntur nonnunqum : sed virorum
eruditorum,qui ha:c intelligentes nialunt cr-
rorem suumlcicnter tueri,qum Latin lo~
qutes vsum hunc(diniodo vsusdicendus sit)
V 4 relia
 1
Antonsj Poli
relinquere. Ad quorum pertinaciam conuin-
cend lciend est,quid vocemus vum, feu c
suetudin:ac priin,quid fit grma tica ostde
re, Grmatica igi est tietia rect Ioqud,&
rect scribdi,ex doctrffimor vsu atx autori
tate collecta.Prima huius dernitiis pars sup:
rius citata est,atqs declarata. Hoc loco ecun-
da pars sesc offert explicanda , hoc est quod
dicitur, de vsu atq; autoritate docttffimorum.
Qua dere audi,quid Quintilia. sentiatlib.j.c.
de consuetudine.Constituendum (inquit) im-
primis ipsum quidsit,quod consuetudin vo
cemus, qux fi ex eo, quod plures faciuot , no-
men accipiat, periculosiflimum. dabitprxce-
ptum,non orationi mod,sed quod maiusest,
vitx. Et paul inferius,Sicn loquendo,nonsi
quid multis vitio inederit , pro regula ser-
monis accipiendum erit. Concludens ipse ait,
Ergo consuetudinem sermonis, vocabo con-
sensum eruditorum, sicut viuendi, consensum
bonorum.Quibus verbis indicat apert Quin
ti!ia.consuetudinem efle eruditor, licetpau-
orum,non plurimorum imperitoru. Hos au-
tem eruditos intelligo,qui fuerunt autores lin
gux Latin , quique eos in loquendo imitati
unt,& sermonem Latinum inuilabiliter cu*
stodie*
 Repetitio. iyi
itodierunt,aut restituere in suum hitorem co
nati sunKnon qui corruperunt (vt vulgus fe-
citjmal sonantes,& Ioquentes. Nec hic vsus
appellandus est:non enim vulg receptus er-
ror(vt lle ait) vsus nomen promeretur.At di
rent isti mihi,in his unt grauissimi,& doctis-
mi viri,quisicloqutur,& sentit.Ego ver
eos,Cjuicunq; sint, existimo viros grauissimos
ac doctilimos cteris in rebus,cm tam hac
in re sermonis latini elegantiam,proprietat,
& illias autorum autori tat contemnant,pan
iure contemndos esse duco , c nec Cicero,
nec lculum illius,nec Quintilia.sic locuti sue
rint,nec loquendum censuerint . Etenim vt in
quit Cicero.j.ofticioru , Qui errore imperit
multitudinis pendet, hic in magnis viris non
est habendus,presertim cm habeam ego, &
viros nostri temporis doctissimos , quos illis
opponam,vt nostr Nebriss.Politian , Eras.
cxterosq;,quos supr memoraui, quorum ne
gligentiam pluris facio hisce in rebus , qum
istorum sedulam diligtiam.Colligamus itaq;
vum & consuetudine esse,non multor , sed
paucorum , dummod eruditorum. Cq; hic
vsus,de quo diputamus,vulgi sit, & multitu-
dinis , & ex consequti imperitorum,non est
V f vus
 - - AntonijPoli'
vfus,fed abufus appellandus ,infrodu&s ex
linguis gentilicis,He quibus audi quid fentiat
Eraf.prajcipiatq;.Cxterm (inquit) illa debet
efle curar prima,ne puer Grxc,latineue,p-
nuncians ex vulgari fermone vitia trahat:vui
gus enim(vt idem ait)nunqu non eft barba-
rum.Et iterum,Nihil prius curandum, qua vt
puer dedifcat vitia lingue gentilicx.Cum er
go confuetudine, nec ratione defend poflt,
merito eft reijcidus hie vulgaris vfus prono
ciandi,quod nemo diftebitur remota erro-
ris nebula.
^[Sedobijciuntifti,imo font nobis autora-
tes,& rationes maximoru vironim,homm vi
delicet,quos tu efle dieis autores lingux lati-
na^quibus noftram pronunciation tueamur,
& fie pronunciandum efle dicant . Arque im-
primis,none Quintil.quem tu hac in re feque
ris autorem,contra te facit eodem capite de
cofuetudine dicens. Ridiculu eft malle fermo
nem,quo locuti funt homines,qu quo loqu
tur.Idem alibi.Orthographia coetudinifer
uit.Prxtere Cicero.Scitiam mihireferuans
vfm fequor.Cefar eti in libro de Analoga.
Habe femper in memoria,atq; in pe&ore , vt
tanqu fcopulum,fic fugias inauditum verb
 Rcpetitio. iyj
& insolens. Item Aulus Gelliusscribit,Phauo
rin respondiflc adulescenti veterum verbo-
rum cupidiffmo,ac dicenti,antiquitatem sibi
placere,q> honesta, & bona,& sobria,& mo-
desta sit.Viue ergo moribus prscteritis, loque
re verbis prxsentibus.Item iUud,Sapiendum,
vt pauci,loquendum est vt plures. Quibus te
stimonijs prima fronte satis probabilibus nir
tuntur tueri,pronunciationem hanc posse to
lerari, im debere pronunciari , vt nunc fer
ab omnibus .pnciatur.Sed hcc cfutare per
facile est. Ac prim,illud Quintil.rect dict
le dicimus,deberc tamen intelligi , vt idem
ait,nisi quid multis vitios insederit : quod in
hacpronuniationefutsse,mariifestum est.S*
<:undu ver eiusdem.s.orthographia csuetu,
dini seruit,de scripto intelligitur,non de pro-?
nciatione,vt put modo illico, mod ilico:
nunc astero,nunc adfero icribatur,semper ta
men vt cribitur,profertur.Ad illud Cicero-
nis,Ca'sans,& Gellij.Item ad vltimum, Sapie
dum, vt pauci,loquedum,vt plures.Et ad hoc
quod posset afterri ex Horatio.Vt sylu folijs
proaos mutantur in annos,prima cadunt , fie
verbor vetus interit vsus.Accipe quid Eras.
in de recta pronunciatione repdeat. Isthuc
(inquit)
 Antonij Poli
(inquit)tc fortaflis erataliquid, cm ferma
nis ius adhuc erat penes popul,cq; ritu fo-
liorum cadentium vicissim,ac iubnascentium
noua verba gigneret,deijceretq; qux fuerunt
in honore vocabula,pro suo arbitrio popuia
ris vus.Quanquamnec Cicero,nec Quintili.
locutisunt vtplures.Nunc ver nilulrci no-
bis est cum populo, doctis petitur omnis lo
qudi ratio.Potest etiam dici,quod & magis
probo,Horatium,Csar, & Gellium de vo-
cabulis noudis,& interituris intellexifl'e^n
de pronunciatione,que seculo illorum incor
ruptiluna fuit, semperj; efledebuiteadlo-
quentibus latine.
At ratione sic tueri volunt . Quia cfet ni-
mis absurd,imo & incognito multis, si pro-
nunciaretur illud Euangelij.Ecce ancilla do-
minijsic Ecqe an qilla Domini.Et pac meam
do vobis,sic;Paqem me.Etsiinscholis Cice
ro sic pronunciaretur,Qiqero,& doceo,veIu
ti doqeo,doqes,& huiulmodi nonnulla: nam
multa alia non suntade absurda, vt Marcus,
Marqi,marco,MafqS,marqe,Pica,piq,pic,
Et Synagoga,synagoge,synagogis, eod sem
per sono . Ad quod illud Eras. refpondemus,
Prxstare aliquando balbutire c balbis,qu
&
 Repetitio. fj4
& rideri,necintelhgi.Etfihoc duor,triue
cherum eflet negotium, fi doi inciperent,
afluefcerentq; pauculos dies.Nec ego id ago,
vt penitui,& repente velim has pronuncia-
tiones ex fermone latino relegare in Gyaros,
quando cedendum eft nonnihilhis,vtmedi-
cus cedit morbo , paulatim alleuans, quando
fem el non poteft tollere. Quod & Cicero ad
monet,licet alijs de rebus agens ofticiorum .j .
Si eam mutatione(inquit) tpora adiuuabt,
facilius,cmodiuq; faciemus.Sin minus,fen-
fim pedetentimq; facienda , vtamicitias,que
minus deleent, & minus probentur,magis
decere cenient fapientes,fenfim diffuere, qua
repente precidere.Sic etiam he pronuncia-
tiones paulatim funt curande ac dedifcende,
ade quxdam facilius elabuntur,qum expel
luntur.Quis olim tuliflet(inquit a) in tem
plis pronunciant Timotheus,anathema,an-
tepenultima acuta '. Quis eti in fcholis ama-
uerimus,penultima acuta ? Quis tuliflet illic,
Fecit potenti inbrachiofuo? Quishic,Hei
mihi qualis erat,Nihil,pulcher, vtnunepro-
ferturfQuis alia innumera, Profeo nullus.
At nunc iam probantur,funtqj hec mollia,&
luauia,illa ver duriora vidctur,Tmothus,
 ' : Antoirij Poli '
penultima acuta , Amaurimus, antepeulti-i
ma acuta:brachium,mihi,niliil, fono illo ar-
tagineo , quo proferebantur. Quin lacriei
quidam iemel,aut bis audientes pronunciare
Vitampetijtte,& Nocfr phtamata per.t,
ftatim arripiunt , proferunt , & amant. Atii
quos aliquid magnum pro libertate deceret
Romane lingu racere,hec nunc clauftra ty-
rannis laxant.S'cd aiunt duriter fonare cogi-
tatio,iuftitia tutius, totius, nifi durius onar,
cum proferunt,ficientes,pro Atientes , cefla-
cio,pro ccflatio . Quid?melius onant (vt u*
prdix^pacioi-,pateris,patitur , patimur,pa-
timini,pacnmtunqum patior,pateris ,pati-
tiir,patimur,patimini,patiuntur?n equidem.
Quibus omnibus bee clarius eft, pronuncia-
tionem,& vfum iftorum nullo modo defendi
poe illis autontatibus , nec vllis rationibus
probabilibus:atq; ide Jxpe negligi ab erudi
tis , mutariq; in melius:vt de multis enenit,&
demde de piuribus eueniet , mod doetiores
paulul adniterentur,& vifi ecclefiafticinon
nihil aiTucfcerent,quos decet hxc(vt cetera )
qu cmendatiffime pronunciare , quando ita
vifum eft patribus,vt in templis non nifi lati
n peragerentur facra,vt omnes nationes in-
telli-
 Repetitio. ijy
telligerent.Ex qua ncgliger.tia sape accidit,
vt Hispanus non intelligat Gallum latine sa
cra peragentem,nec Gallus Hispan,nec Gai
lus Germanuni,ade tota pronunciatio peti-
tur,n ex Grmaticx regulis, scd ex vulgi c
suetudine.Qud siquis obicijar, hec non cise
curanda sacrifias. Ego non minus hxe , quo
ad fieri pol'et,restituenda ducerem , qum in
accentu restituta sunt Timtiieus,idl,bra-
uum,& id genus alia . Et in pronunciatione
hec,etsi non omnino,led emdatius,brachiu
niliil,niihi,iam,Cherubim,& eiusmodi plura
sono lo sartagineo iam relegato ed ex t-
plis.Nam si ridiculi sont (vt supr demonstra
uimus)qui latina gentilic pronunciant apud
homines,quid obsecro apud deum Non au-
derent(,vt opinor)apud regem verba facien-
tes pro Ferdinando,IJerdinandum dicere,aut
pro Philippo,Pilipp. & no verentnr in arca
nis illis sacris, vbi nephas est vel iota depra-
uare,dicere,Sicio.pro sitio.Et si quid pecieri
tis patre me,pro petieritis.Etillud , Omnes
vos scandalum paciemini, pro patiemini. Et
crist,pro christe.Etqerubim, pro cherubim
desraudantes deum , & angelum vno spiritu.
Necaudiendisunt,inquit ras.qui dicereso
i lent
 Antonij Poli
lent hec minutala , cum magis fpetand fit
quem raudes,cum qutulo fraudes . Etenim
fi legibus cauef, vt homini rcponat homo, fi
nmulus fubtractus fuerit: & fi iacrilegi efl
paululum auri tollere de acro,quant graui-
us facrilegium eft , iplum deum vno fpiritu,
& angclum fraudareJHec fere Eraf. & mult
piura in hc fententiam in annotationibus in
nouu teftamentum , nequis exiftimet , nos ex
autoritate noftra ha:c dixifle.Vltimo loco id
dicere non prxtermittam,qud fi ifti fuis To
nis lemper literas proferrent,& proferendes
docerent,non inciderct miferi iuuenes in tur
piffimas orthographias, fcribtes paffim.c.
,p.t.&.x.pro.g.&.g.j).x.quoci Si in magnis vi
ris accidere lxpe eti vidimus.Hiec digna ef-
e duximus,quorum lingux latinx ftudio
ios admoneremus, excitaremufcg ad ve-
ram fermonis latini pronunciationem,
quam noftram opellam pius le
ctor boni conulet , non
cnim debet quis male
ferre bene mo-
nentem.
(O
^Expofitiofacilis
Calendarum, Nonarum,
atcjj IduuperEundem.
Vm CaIendarum,Nonarum, Iduumqj
ratio neceslaria sit studiosis literar,
componentibus cpistolas,& nnullis
alijs,vi(um est mihi tradere cognitione,& c
putationem facilem quic!em,& claram hor
omnium.Adcuiusrei expositionem oportet
fcire vniuscuiusq; mensis curriculquotdie-
bus conficiatur . Et qui dies Calendis,qui
Nonis,qui ab Idibus denominatione capiant.
Ac primo scies,q> Iunius,Aprihs, September,
& Noueber habet tricenos dies , reliqui sin-
gulos & tricenos,preter Februari,qui habet
octo & viginti : ed si biflextus erit , habebit
noue & viginti. Ad hxc,primus dies msis cu
iusq; Calende erunt. Deinde sequtur Nona:,
& in Martio,Maio,Iulio,& Octobri septimu
dies Nonx erunt, in alijs omnibus , quintus:
quibus denominatione sumt dies quinq; pre
cedentes inMartio,Maio,Iulio,Octobn:in a-
lijs ver tres.Nonas subequuntur Idus , & in
omnibus mensibus octo diesNonis Idibus
X attnbu
attribuutur.Itaq; h Martio,Maio,IuIo,& 0-
ctobri.xvin ali)s.xiij.dies Idus ert: quibus
reliqui scptem prxcedentes denominatio-
netti lumunt.Post Idus,omnes dies vsq; ad ex
actum menlem denominantur Calendism
s sequentis,& hoc siue in Caldis,siue in Idi
bus,siue in Nonis,ratione prxpositionis ante,
qux subauditur in accusatiuo Calendas,ldns,
& Nonasmisi fuerit dies ipse Calendar, No-
narum,Iduumue:tunc enim ponuntur in abla
tiuo sic,Calendis, Nonis,Idibus Ianuarij.His
cognitis videndum est,quotum diem designa
re volueris , & ab eo vcj; adNonas , Idus,aut
Calendas inpicies,quotdies erunt, & illis,in
Nonis,& Idibus,adiunges vnum ttm:in Ca
lendis ver duo. Ratio huius est , quia tam in
Nonis,& Idibus^qun Caldis,primus ille di
es, quo computamus,& dies ipe Nonarum,
Iduum,aut Calendarum includi debet , & sic
numerdoinNonis,& Idibus excludimus pri
muni illum numerum: & propterc additur il
lud vnum . In Calendis ver tam primus,qu
dies Calendarum excluditur:non enim com-
putamus,nisi vsq, ad vltimum mensis:& pro-
tere adduntur duo,primus videlicet , & dies
Calendarum. Quod omne exemplo patesier.
Capia-
Capiamns igitur pro exemplo Ianuarium,cu
ius curriculum vno,& tricesimo die confia- .
tunsi primo itaq; die volueris significare ali-
quid factum,vel faciendum esse:dices,Calen-
dis Ianuarij. At si secundo , sunt ab eo vsq; ad
quinq;,tres,& his adiunges vnum:dices ergo,
quarto Nonas Ianuanj. Qud si hc latina in -
ueneris,pari ratione scies,quorum diem desi
gnant: verbigratia, quarto Nonas vsq; ad
quinq;,est vnum,& huic addendo vnum,ert
duo : significabit ergo a.ij. est nanq quartus
dies ante Nons,incipiendoab ipsis.Nunc tr
si ad Idus.A sex vsq; ad tredecim,ntseptem,.
& addendo his vnutn,eruht octo,dices, octa
uo Idus.Latina ver pari forma deduces sic.
Ab octuo Idus vsq; ad tredecim,sunt quinq;
quibus addendo vnum erunt sex, significabit
igitur a.vj.Et eodem modo in cxteris nume-
ris.I veniamus ad Calendas.A decimo quar
to Ianuarij vsq; ad.xxxj. sunt decem & sept,
& his addendo nune duo,erunt.xix. dices er-
go,decimo nono Calendas Febmarij. Latina
ver hxc sic deduces . A xix. vsq; ad. xxxj,
sunt duodecim, 8 adddo his duo,erunt qua
tuordecim , significabit ergo decimo nono
Calendas Fcbruarij a.xiiij.de Encro.Est nanq;
X % decimus
 decimus nonus dies ante Calendas Februan],
ab ipfis mcipiendo.Et pari ratione poteris de
ducere in omnibus alijs numeris , habito nu
mero dierum cuiufq; menfis: & Nonarum , &
Iduum.PoTes inclufiu computare, & tune ni
hil oportet addere, quia primus numerus ,
quo incipimus computare , & dies Nonarum,
Iduum, & Calendarum iam comprehendun-
tr.Sed prior modus cputandi eft vfitatior,
faciIior,& clarior. Ad hxc tria funt notanda.
Pnmum, qud nomen ordinale illius numen
ponitur in ablatiuo fubaudito die, aliquando
in aecufatiuo cum praepofitione ad. Nonas ve
r.Idus, aut Calendas in aecufatiuo locamus,
fubaudita prxpofitione ante . Alterum , vbi-
cunq; dicendum erit,fecundo Nonas,Idus,aut
Calendas.pro eo dicimus,pridie Nonas, Idus,
Calendas.Vltimum.cum erit biflextus, vicefi-
mo quarto die Februarij , bis dicimus fexto
Caldas Martias,duos videlicet dies pro vno
computantes : vnde biflextus dius , quia eo
die bis dicimus,fexto Calendas Martias.

FINIS.
 Errata in annotatonibus,ea
tantm,qua2 poient remora*
rileorem*

^[ln verfibus Belguerij vbi legitur, Qux pa

cet fpurcis , lege expurcis . Et vbi legitur ipfe
truge. legeis fegetem.folio.8.pag.i.li.7.&.g.
lege inftitutor.foJ.i}.pag.i.li.r6.4ege pro Lu-
pus.luxus.fol.ij.pa.z.li.z.fuperfluit & affis.fo.
ig.pa.z.li.r.lege telxtitia.fol.4g.pag.z.li.z4.
iuperfluit &.fo.6r.p.:.li.i 6. lege erudiendi.fo.
64.p.i.b.i7.lege.Habitum,quem Philofophi
vocant actum primum.fol.94.pa.r.li.r9.1ege
Nancg fuatn patria antiqua.fol.^.pa.i.lin.r}.
fit.fol.eod.pa.t.lin.7.1ege hoc autem.fol.ioo.
pa. i.li. 6. lege terrx,humi,belli.Eadem.p.b'.i6.
lege vultn,Horatius epiftola vitima. lib. t. Me
primis vrbis belli placuiTe domig. S alluftius
n Iugurthino. Paucor arbitrio belli domicu
Reip.agitabatur.fol.ni.pag.i.li.o. deerat aa.
fol.ii.pag.i.li.i.Cruftumeri.fol.nj'.pa.t.li.4.
Quid glachum.in repetitione. fol. ijf.pa.iJi.
xy.legc dicimus.fol.i)9.pa.:.li.i.lege.c.fona-
batur.
Excudebatur hoc
opus Caefaraugufhe , in aedi*
bus Petri Bernuz, anno
- : virgneo partufex qui*
. millefmo, quin:*
quagemo
quinto* .
.....
..,,,

'