MAKALE

MEGARON 2015;10(4):595-609

DOI: 10.5505/MEGARON.2015.00533

Avanos Kltr Varlklar almas,

Kapadokya Blgesinde Suyun zi
Cultural Heritage Study of Avanos, Cappadocia in Relation to its Waterfront

Hlya BERKMEN

Z A B STRAC T
Yerlemelerin tarihsel sreleri, geliimleri, kimlikleri ilevsel
adan irdelendiinde temelde birbirinden farkl iki oluum
dikkat ekmektedir. Bunlardan birisi her yerlemede var olan
ve yerlemeler tarafndan zaman iinde gelitirilen, zengin-
letirilen, insan eliyle oluturulan eler ve bu elere bal
olarak gelien ilevler, ikincisi ise sadece baz yerlemelerde
var olan ve sz konusu yerlemelerin kimliini, tarihini, stlen-
dikleri rolleri belirleyen, yerlemenin ilevlerinin olumasn
salayan elerdir. Bu makalede baz yerlemelerde var olan
ve yerlemelerin varolu sebebi olan su esi zerinde durul-
maktadr. Aratrmaya konu olan Kapadokya Blgesi Trkiyenin
ikinci en byk su havzasnn iinde ve en uzun akarsuyu olan
Kzlrmakn kysnda yer almaktadr. Kzlrmak Kapadokya ve
Kayalk Kapadokya blgesinde dier yerlemelerden daha b-
yk bir etkiyi Avanosun kimlii, ekonomik yaps ve gelime
srecinde gstermitir. Bu almada Avanos yerlemesinin
tarihsel sreci, su ile ilikisi ve bu ilikinin yerleme kimlii ze-
rindeki etkileri, turizm ekonomisi balamnda alann planlama
sorunlar ile birlikte tartlmaktadr.
Anahtar szckler: Ky yerlemeleri; kltrel miras; turizm ekono-
misi.
When historical development and identity of settlements is ana-
lyzed functionally, two very different formations stand out. One
concerns man-made elements and their functions, which have
been developed and enriched over time, and are present in every
settlement. The second concerns elements particular to a settle-
ment that determine its role, history, and identity, and dictate its
functions. The present study addresses water as the reason for
the existence of certain settlements. The region of Cappadocia is
located on the banks of Kzlrmak River, or Red River, which is
the longest river in the second largest basin in Turkey. While the
Kzlrmak has played an active role in both the physical forma-
tion and cultural structure of the region, it has had a greater
effect on the identity, development, and economic structure of
the settlement of Avanos, located on the rivers banks. Here, the
water element includes not only the Red River, but all water
resources, such as streams that feed the river and ground wa-
ter. The relationship with water and its effects on the historical
process and identity of Avanos is discussed, with an emphasis on
the tourism economy and planning issues of the region.
Keywords: Waterfront settlements; cultural heritage; tourism econ-
omy.
m garonjournal.com

Yldz Teknik niversitesi Mimarlk Fakltesi, ehir ve Blge Planlama Blm, stanbul.

Bavuru tarihi: 04 Kasm 2015 - Kabul tarihi: 13 Kasm 2015

letiim: Hlya BERKMEN. e-posta: hulyayakar@gmail.com
2015 Yldz Teknik niversitesi Mimarlk Fakltesi - 2015 Yldz Technical University, Faculty of Architecture

CLT VOL. 10 - SAYI NO. 4 595

 Giri
Dnya zerinde bata gelen medeniyetlerin su k-
ylar zerinde yer aldklar1 ve su kysnda gelien bu
medeniyetlerin zaman iinde biriktirdikleri deerlerin
kltrel eitliliin oluumunda temel bir etken olduu
bilinmektedir.2
Bugn su kysnda bulunan ve bir biimde, ksa sre
de olsa bu medeniyetlerin herhangi bir dnemine ta-
nklk etmi ve suyun olanakl kld kltrel eitlilie da insan topluluklarna kazandrdklar deerler, farkl-
sahip olan yerlemeler, sadece fizik-mekan zellikleri
nedeniyle de olsa ulusal-uluslararas, kresel-yerel d-
zeylerde kltrel miras, ortak miras, sit alan gibi
korunmas ve sonraki nesillere aktarlmas gereken n-
celikli alanlar olarak tanmlanmaktadr. Bu yerlemeleri
korumaya deer alanlar yapan, sz konusu zgn fizik
mekanlarn olumasna neden olan temel faktrler
yerlemede suya bal gelien ekonomik, rgtsel, kl-
trel eitliliktir.
Trkiyede zellikle son bir ka ylda bu eitlilik ya
da ok kltrl yaplar konusunda zellikle Avrupa
Birlii kapsamnda yeni politikalar izlenmektedir. Son
altm yldr Avrupa Birliine girme hedefiyle ve zel-
likle 2000 ylndan itibaren Avrupa Birlii ile olan iliki-
lerin hzlanp yavalad srete lke politikalarnn ve ya da alt blgelerde stlendikleri rolleri aklamak iin
uluslararas mzakerelerin nemli bir blmn Trki-
yedeki kltrel eitlilik oluturmaktadr.
Yerel ve merkezi ynetimler bylesi alanlarn bir
yandan srdrlebilirliinin salanmas ve korunma-
s iin abalar harcar ve planlama almalaryla bu
yerlemeleri odak noktalar haline getirirlerken dier
yandan ekonomik, politik, yararlar salamak zere sz
konusu yerlemelere alt blge, blge ya da lke bt-
nnde srekli yeni roller vererek ve koruma politika-
laryla rtmeyen planlama kararlar alarak elikiye
dmektedirler.
Bu makalede bir akarsu havzas olan alma alann
su, su kys, suya bal gelien ekonomik yap, suyun
tad kltr, okkltrllk ilikisi iinde irdelene- Beeri kimlii oluturan ise birey ve toplumdur. Bireyin
rek kresel politikalar, turizm ekonomisi ve planlanma
balamndaki sorunlar ortaya konmaktadr. zellikle
tartlmak istenen; medeniyet, kimlik, okkltrllk
kavramlar arasnda hem kavramsal, politik, rgtsel
hem de mekansal anlamda balantlar bulunduunu
seilen su kys yerleme zelinde ortaya koymaktr. lar kimliini biimlendirir. Bu nedenle kimlik belirli
Makalenin birinci blmnde medeniyet, kimlik,
kltr, okkltrllk kavramlar su esi kapsamn-
da ele alnmakta, ikinci blmde aratrma alan olan
Kapadokya Blgesi ve blge iinde Kzlrmak kysnda
1
Clay, 1979, s. 5-6.
2
Dunne, Leopold, 1978. s.46-47; Hassan, 2004 s.11.
596
yer alan Avanos yerlemesinin tarihsel sreci, su ile ili-
kisi ve bu ilikinin yerleme kimlii zerindeki etkileri,
nc blmde ise kresel politikalar ve zellikle tu-
rizm ekonomisi balamnda alma alannn planlama
sorunlar zerinde durulmaktadr.
Medeniyet Kimlik
Uygarlk tarihi yerlemeler tarihi3 olup bu erevede
tarih boyunca corafyann toplumlar nasl etkiledii ya
lklar (kimlik, kltr, teknoloji, eitlilik) sorgulanmak-
tadr. Medeniyet kavram ilk kez 18. yzylda Fransz
dnrler tarafndan barbarlk kart bir kavram
olarak gelitirilmitir. Bu kabul uzun dnemler zellikle
Batllar tarafndan ulalmas gereken bir ideal olarak
benimsetilmeye, standart ltlerle tanmlanmaya a-
llmtr.
Medeniyet ve kltr genellikle ayn kavramlar ola-
rak kullanlabilmekte, belirli bir toplumda birbirlerini
izleyen kuaklarn birinci derecede nem verdikleri
deerler, normlar, kuramlar ve dnce biimlerini
iermektedir.4 Kltrel yap kavram -sosyoloji ve ant-
ropolojide olduu gibi- planlama almalarnda da
yerlemelerin kimliklerini, iinde bulunduklar blge
kullanlan bir kavramdr. Bu noktada kimlik kavram-
nn deiken, dinamik bir kavram olduunun, duraan
kalamayacann altn izmek gerekmektedir. Kimlik
kavram canllar ya da nesneler iin ayrt edici, farkll
yaratan zellikler olarak tanmlanabilir.5 Yerlemelerin
farkl yaplar yerleme kimlii kavramyla aklanmak-
tadr. Bu kimlik uzun bir zaman dilimi iinde biimlenip,
yerlemenin corafi yaps, kltrel dzeyi, mimarisi,
yerleme dokusu, yerel gelenekleri, yaam biimi gibi
tm niteliklerinin karmyla biimlenir.6 Yerleme kim-
liini oluturan en nemli faktr doal yapy oluturan
elerin farkll olup, bu farkllklar yerlemeleri birbi-
rinden ayrr, tanmlar, zgn klar ve kimlii oluturur.
kimlii yaad evre iinde olgunlar.7 Kendi gemi-
iyle ilgili bilinli, bilinsiz tm alglar, bilgileri, birikim
ve deneyimleri, dnceleri, davranlar, gelecek ile
ilgili beklentileri ve tahminleri, gereksinim ve istekleri
ayrca iinde yaad topluluun adet, gelenek, inan-
bir zaman iindeki kltrel yapnn sahip olduu nitelik
olarak anlalmaldr. Medeniyetler asndan kimlik
3
Z. Yenen, nsan Yerlemelerinin 4
Young, 1995, s.31.
Evrimi Ders notlar, 2010-2011 5
Robins, Morley, 1997, s.35-37.
Eitim Dnemi, Gz Yaryl, Yldz
Teknik niversitesi, Mimarlk Fa-
6
Suher, 1995, s.3-12.
kltesi, ehir ve Blge Planlama 7
nem, Klnaslan, 2005, s. 115-
Blm, stanbul. 125.
CLT VOL. 10 - SAYI NO. 4
 Kapadokya Blgesinde Suyu zleyen Kltrler
kavramnn ayrc ayn zamanda en nesnel ltleri dil
ve zellikle inan unsurlardr. Bu nedenle insanlk ta-
rihindeki temel medeniyetler byk lde dnyann
byk dinleri ile tanmlanm olup zellikle Hristiyanlk
ve slamiyet gibi byk dinler tarihsel sre iinde ok
eitli rklardan halklar bir araya getirmilerdir.8
Medeniyet geni bir kavram olup milliyetler, dinsel
gruplar, etnik gruplar gibi farkllklar kapsamaktadr.
rnein Trkiyenin kuzeyindeki bir kyn kltr g-
neyindeki bir kyn kltrnden farkl olabilir ama
her iki kyde yaayanlar da kendilerini herhangi bir
Avrupa lkesinin kynden (kynde yaayanlardan)
rnein ngiliz kylerinden ayran bir Anadolu ya da
Trk kltrn paylamaktadrlar. Baka bir syleyile
bir Kapadokyal, Avanoslu kendini, younluu deien
derecelerde olmak zere Kapadokyal, Avanoslu, Trk,
Mslman (Mslmanlk iinde bal olduu farkl bir
mezhep ya da tarikat nedeniyle) Alevi, Krt, Krt-Alevi,
Anadolulu gibi farkl kltrel deerlerle tanmlayabilir.
Medeniyet hem dil, din, tarih, gelenekler ve kurum-
lar gibi ortak nesnel elerle hem de halkn znel ola-
rak kendisini tanmlamasyla belirlenmektedir.
Kltr - okkltrllk
Kltr; bilgi, inan, sanat, ahlak, hukuk, rf ve adet-
lerle insann, toplumun bir yesi olarak elde ettii
yeteneklerden olumu bir btndr.9 Tm kltrler
balca iki kaynaktan beslenmektedir. Bunlar; z ve
yabanc ya da i ve d kaynaklardr. zkaynak, ya- Glnn dousundan itibaren kuzeye doru Haymana
banc kaynaa oranla daha snrl ve yoksundur. Yaban-
c kaynak z kltrn dnda kalan btn kltrleri dou snrn Malatya Ovas ve kuzeyde Bafra Ovasn
iermektedir.10 Bu nedenle bakaya ya da yabancya
olan alm kltrel gcn itici gcdr. Unutulmama-
s gereken kltrlerin gelimek iin etkileim iinde
olmalar ve yeni ierikler bulmak zorunluluunda ol-
malardr.11 Srekli deiim iinde olan ya da karlkl
etkileim iinde olan kltrler ayn zamanda iinde yer
aldklar ekonomi, politika ve dier kurumlar biimlen-
dirirken bu kurumlar da kltr biimlendirmektedir.
Kltr insan ve toplumbilimcilerin ortak ilgi alan
olup, bilgi ve bilim alanlarn birbirlerinden ayran nite-
likler ise sadece kltrel farklardr. Kreselleme poli-
tikalaryla kltrel farklar ortadan kaldrlmaya allsa
da, tm kltrler birbirine yaklasa, blgesel ve etnik
faktrler giderek yok olmaya balasa da, kltrel ben-
zemeler sadece ulusal dzeyde deil uluslar ve kta-
lararasnda gereklemi olsalar da kltrler tamamen
ortadan kalkmam ancak birbirlerine yaklamlardr.12
8
Ortayl, 2008, s. 12-13. Kula, 1992, s.37-41.
11
9
Tylor, 1996, s. 27 Kula, 1992, s.52.
12
10
Tunay, 2003, s. 101-102
CLT VOL. 10 - SAYI NO. 4
te bu farkllklarn konusu olan zaman iinde ismi
ve ierii de farkllam olan okkltrlln szlk
anlam genel olarak ayn lkede pek ok kltrn birlik-
te varoluudur. Gemite birok toplumun birden fazla
kltrel topluluktan olutuu dnldnde bu yeni
bir kavram deildir. 1996 ve 1999 yllarnda Demorgen
ve Glazer tarafndan yaplan aratrmalar okkltrl-
lk konusunun tartmay yapan disiplin, lke, kltr
ve hatta konunun tartld dneme gre ieriinin ve
isminin deitiini gstermektedir.
Trkiyedeki okkltrllk olgusu, fiziksel zellikle-
ri bakmndan birbirinden kolayca ayrt edilemeyen ve
aralarndaki dinsel farkllklarn mezhep ayrmalarn-
dan kaynakland, etnik anlamda Trklerin byk o-
unluu oluturduu etnisitelerden oluan bir eitlilik
olarak tanmlanmaktadr.13,14
Osmanl mparatorluu dneminden ok nceleri
de Anadolu topraklar zerinde yaam olan uygar-
lklar ve bu uygarlklar iinde var olan farkl kltrler
bu corafyada halen farkl boyutlaryla devamllklarn
srdrmektedirler.
Bu blgelerden birisi de alma alan olan Kapadok-
ya Blgesi ve Avanos yerlemesidir.
Kapadokya
Kapadokyann snrlar Strobonun Geographi-
ka15 adl eserinde gneyde Toros Dalar, batda Tuz
Ovasn takip ederek Karadenize ularken, blgenin
da iine alacak ekilde Karadeniz oluturmaktadr.
zhan, 2006, s. 22-23.
13
mutur. Bu nedenle Trkiyede
Trkiye gibi ulus devlet yapsnn
14 okkltrllk ve bunun politik
trde bir millet tanmna dayan- sonularyla ilgili tartmalar her
drld lkelerde okkltrllk zaman Krt sorunu ile kesitiin-
tartmasnn ald biim kendi- den bu konuda ciddi bir mesafe
ne zg bir seyir izlemektedir. katedilememitir ve edileme-
Trkiyede 1924 Anayasasna mektedir. Tarihsel sre olarak
irdelendiinde; Osmanl mpara-
gre lke topraklar zerinde ya-
torluu gayri Mslim aznlklar
ayan ve mslman olan herkes
Trk saylrken Trk olduu halde barndran bir lke olmutur. Os-
-1923 Lozan Anlamasnn uzan- manl mparatorluunun millet
ts olarak- sadece baka dinlere sistemi dinsel hogr bakmn-
mensup olan birok etnik grup dan dikkat ekici bir modeldir.
aznlk kavram iine girmekte- Mslman olmayanlar kltrel
dir. O zamanki koullarda geer- alanda geni, siyasi alanda ise
lilik deeri ok yksek dzeyde daha az haklarla yaamlardr.
olan bu tanmn bugn neden Buradaki nemli bir fark gn-
olduu sorun Trklerin msl- mzde olann aksine gemi za-
man olmalarna karlk, btn manlardaki kltrlerin kendile-
mslmanlarn Trke konu- rine tannan baml konumlar
muyor olduu gereidir. Trk kabul etmeleridir. Baskn grup-
larn aznlklara tand sosyal
olmann cumhuriyetin kurulu-
ve siyasal haklarn, aznlklar
unda kazand bu ierik dei-
ik dnemlerde izlenen deiik tarafndan kabul edilmesi, hatta
politikalarla farkl uygulamalara onlara verilen corafi alanlarn
neden olmu olsa da genellikle dnakmamalar da bu kabu-
ak olarak ifade edilemeyen ln gstergeleridir.
dinsel ba varln hep koru- 15
Strabon, 2000, s. 21-22.
597
 Kapadokya Blgesi gnmzde idari snr olarak
Nevehir iinde kalrken, alma alann oluturan Ka-
yalk Kapadokya Blgesinin kuzey snrn Kzlrmak
ve rmak kysndaki Avanos yerlemesi, dou snrn
Kzlrmakn kolu olan Damsa ay ve Damsa Baraj,
rgp yerlemesi, gneyini Gvercinlik Vadisi ve Nev-
ehir-Kayseri otoyolu, batsn Nevehir le Merkezi ve
Acgl Platosu oluturmaktadr.
Dou ve Bat arasnda her dnem kpr olduu ifa-
de edilen Anadolu, zellikle su kaynaklar, iklim koul-
lar, verimli topraklar nedeniyle tarihin her dnemin-
de yerlemek iin tercih edilen bir blge olmutur.16
Kapadokya Blgesinin verimli topraklar zerinde, ekil 1. Masa oluumu ve peribacalar.22
Kzlrmakn blgeye kazandrd ekonomik ilevler
(Kzlrmak kilinin kullanld anakmlek atlyeleri,
hal, kilim dokumasnda kullanlan kkboyalarn elde
edilmesi, tarm topraklarnn sulanmas vb.), blgenin
nemli bir su havzas iinde yer almas sadece nemli
yerlemeler kurulmasna neden olmam, blge ayn
zamanda pek ve Kral yolu gibi nemli ticaret yollarnn
da gzergh olmutur.17
Bu nitelikler blgede kurulan yerlemelerin kendi
dnemleri ve kendi hkimiyet kurduklar snrlar iinde
retim, ynetim, eitim, ticaret, krallk, piskoposluk,
metropolitlik, hkmdarlk ehri roller stlenmeleri-
ne neden olmu ve szkonusu kimlikler de gnmze
kadar ksmen de olsa izleri devam ettirmilerdir. Bl-
gedeki etkileyici izler, sadece burada yaam mede-
niyetlerden deil blgenin jeomorfolojik yapsndan ekil 2. at Vadisi - Gvercinlik.23
da kaynaklanmaktadr. Kolayca ekil alan tf (doal
malzeme), iklim koullarnn da etkisiyle peribacalari,18 ayn alan zerinde st ste gelen korunmas gerekli
krgbayr19 ve masa20 gibi doal oluumlara neden ol- farkl deerler bulunmaktadr. Korunmas gerekli bu
mu, bu oluumlarn doal barnaklar olarak kullanma- alanlar eitli tarihlerde farkl derecelerde ve nitelikte
ya elverili olmas nedeniyle pekok hyk, maara ve sit alanlar olarak ilan edilmitir. Nevehir ili Kayalk Ka-
yeralt ehri ortaya kmtr. Szkonusu bu doal olu- padokya snrlar iinde 112 arkeolojik, 11 kentsel, 19
umlarn en youn bulunduu yer Kayalk Kapadokya doal sit alan bulunmaktadr.
Blgesidir21 (ekil 1).
Kayalk Kapadokya Blgesinde peribacas, krgbay-
Kayalk Kapadokya Blgesi iinde hem tarihi, kl- r gibi doal oluumlar yannda blge iinde yer alan ve
trel deerleri hem de doal yaps nedeniyle bazlar gvercinlikler, gvercinlik vadileri olarak tannan
alanlar da bulunmaktadr (ekil 2).
16
Bixio, Burri, Castellini, Pensabe- yamalarda tfler zerinde iz-
ne, 1995, s. 45-47 gisel anma sonucu olumu
Blgenin doal malzemesi olan tfn kolayca ka-
17
Marro, 2004, s.91-120. yuvarlak, yass ve keskin kenarl zlmas ve biimlenmesi nedeniyle 18. yzyldan beri
oyuntu ekillerdir. Krgbayrlar
18
Peribacalar: Vadi yamalarndan
oluumlarn tamamlam kaya-
yaplan gvercinliklerin gnmze kadar gelenleri
gelen sel sularnn dik yamalar-
da kendine yol bulmas sert ka- lardr. 19. yzyl sonu ile 20. yzyl balarna aittir.24 Soan-
yalarn atlamasna ve rzgarn 20
Masa (tafellands): Akarsularn l ve at gvercinlikleri Kapadokyann en bilinenleri
tflerden oluan yapy andr- yakn evresindeki tektonik kay-
masyla ortaya kan oluumlar- nakl oluumlardr. Masa olu- olup, gvercinlikler genellikle 78 katldr. Kapadokya
dr. umlarnn dikkati eken izgileri, Blgesinde gvercinliklerin yaplma nedenleri arasn-
19
Krgbayr (badlands): Yar kurak yatay tabakal yapnn sonucu
iklim blgelerinde bitki rt- olarak, kkvadilerle yarlm da gbresinin blge halknn kstl tarm topraklarnda,
snden yoksun yamalarn ze- olmasdr. Ketin, 1983, s.23
rinden akan sel sular ve kk 21
Bixio, Burri, Castellini, Pensabe-
dereceklerin etkisiyle az eimli ne, 1995, s. 47-48. 22
Hlya Berkmen, 2003. Hlya Berkmen, 2003.
23
Dirik, 2009.
24

598 CLT VOL. 10 - SAYI NO. 4

 Kapadokya Blgesinde Suyu zleyen Kltrler

ba-bahelerinde verimlilii arttrmak iin kullanmalar

gayretide yer almaktadr.
Kapadokya ve Kltr
Tarihsel sre
Kapadokya tarih boyunca hep ayn kalm gibi grn-
se de doal yaps iinde ayn kalan tek ge Kzlrmak,
su esidir; blgenin doal ve bu doal yap zerindeki
kltrel yaps da (birinci blmde kltr kavramnn
zellikleri bahsinde belirtildii gibi) yzyllar iinde s-
rekli deiim halinde olmutur.
Kapadokya Blgesinde yaplan yzey aratrmalar
ve kaz almalarndan elde edilen sonularda zellik-
le Nevehir, Aksaray ve Kayseri kentlerinde tarih ncesi
paleolitik, neolitik, kalkolitik dnemlere ait rnekler
ve yerlemeler saptanmtr. Bu rneklerin en belirgin
olanlar Nevehir linin Avanos lesine bal at Ky
ile Aksaray linin atalsu Kyndeki Gvercin Kayas
hykleridir.25
lk a medeniyetlerinden sonra Kzlrmak Havzas
iinde yaam olan ve gnmze en fazla iz brakan
medeniyetlerden biri Hititlerdir.
Hititlere ait izleri Kapadokya Blgesinde zellikle
su kenarndaki yksek kayalara rlyef olarak ilenmi
antlarda, dou ile ticari ilikileri salayan kervan yol-
larzerindeki geitlerde, Ge Hitit Dnemine (1200-
1700) ait bulgular ise Nevehir linin zellikle Gle- ekil 3. Greme Ak Hava Mzesi plan ve kesiti.30
hir, Acgl, Hacbekta yerlemelerinde Hitit hiyeroglifi
ile yazlm kaya antlarda, mhrlerde, madeni kaplar, Bu blge Greme ve Gvercinlik Vadisini iine ala-
anak-mlek zerinde grmek mmkndr.26 cak ekilde 1950 ylnda ak hava mzesi ilan edilmi,
Blgenin corafi ve jeolojik yaps ticaret ve yerle- 1985 ylnda ise UNESCO tarafndan Dnya Kltr Mira-
mek iin olduu kadar saklanmak, korunmak iinde ta- s Listesi kapsamna alnmtr.28
rihin farkl dnemlerinde nemli roller stlenmitir. Bu Bu ak hava mzesinde bugn 365den fazla kilise
zgn corafi dokuyu kullanarak Hristiyanl yaymaya olduu bilinmekle birlikte, Ylanl, Karanlk Kiliseler ile
alanlar nce Kayseri sonra Kayalk Kapadokya Bl- rahipler ve rahibeler manastrlar blgenin kimliini en
gesi kayalar iinde manastr hayatn balatmlardr. iyi yanstan, kayalar iinde sakl en bilinen dini yaplar-
Bu srete Dou Roma mparatorluunun egemenlik dr (ekil 3).29
alannda kalan Kapadokyada baka kavimlerle inan Hristiyanln balang ve yaylma dnemlerine ait
atmalar ve 651 ylnda Arap-Emevi gleri, mez- kayalk alanlar iinde yer alan kilise, apel ve manas-
hep atmalar sonras mslmanlktan etkilenen III. trlar Greme dnda Kayalk Kapadokya Blgesinin
Leonun ikonlar yasaklamas nedeniyle Anadolunun dier nemli yerlemeleri olan rgp, Avanos ve Nev-
dier blgelerinde yaayan ikon yanls keilerin ehir Merkezinde de bulunmaktadr.
Kapadokyaya snmalar ile okkltrllk eitlen- Kltrel eitlenme Oguz Trklerinin Orta Asyadan
mitir.27 Bu durum Gremenin 1113. yzyllar arasn- Anadoluya gelmeleri ile artarak srm ve blge, Ana-
da bapiskoposluk merkezi ve nemli bir inan merkezi dolu Seluklular Dneminde dou ile bat arasnda ti-
haline gelmesine neden olmutur. Bu nedenle Kayalk cari ve kltrel bir kpr vazifesi grmtr. Bir anlamda
Kapadokya Blgesi iinde en fazla kilise, manastr G- Kapadokya Blgesi Anadoluya aktarlan ve Anadoludan
reme ve evresinde bulunmaktadr.
28
T.C. Kltr ve Turizm Bakanl, mailto:kltrvarlikmuze@kltr.gov.tr
Kealhofler, Grave, Genz, 2009,
25 26
Birmingham, 1961, s.185-195. 29
Bixio, Burri, Castellini, Pensabene, 1995, s. 54.
s.275-300. 27
Birmingham ,1961, s.185-195. 30
Bixio, Burri, Castellini, Pensabene, 1995, s. 54.

CLT VOL. 10 - SAYI NO. 4 599

devralnan kltr mirasnn buluma yeri olmutur. Tica-
rete ve kltrel ilikilere nem vermesiyle, dou ile ili-
kileri salayan Konya, Aksaray, Nevehir, Kayseri, Sivas
gibi merkezlerden geerek ran ve Trkistana ve Konya,
Nevehir, Ankara, Sinop ve Konya, Kayseri, Elbistan, Ma-
latya, Diyarbakr gzerghndan Iraka giden yollar ze-
rinde pek ok kervansaray yaplmtr.31,32
Kapadokya iindeki kayadan oyma maaralar, ye-
ralt ehirleri Anadolu Seluklularnn dalma dne-
minde bir kez daha snma, saklanma ilevi grm
ve Seluklu Sultanlar arasnda kan anlamazlklarda ekil 4. Yavuz Sultan Selim Kprs (1514).
sultanlarn snma yerleri olarak kullanlmtr.33 Bu s-
rece kadar Kapadokya Blgesi tarihin nemli alarnn
liyesi (1730), Nevehir Kalesidir. Osmanl Dneminde
her birine ait izleri zerinde tarken st ste gelenler
de -Seluklu Dneminde olduu gibi- blgede yaayan
ya da yeni gelenle eskinin karlat dnemlerde kl-
hristiyanlara kar hogrl davranlmtr.36
trler birbirini yoketmeden ya da birbiri iinde yokol-
madan devamllklarn salayabilmilerdir. Cumhuriyet Dneminde Kapadokya Blgesinin ye-
niden gndeme gelmesi, yabanclar tarafndan ziyaret
13. yzyl Kapadokya Bolgesinin inan ve mez-
edilmesi gereken yerler olarak yeniden kefedilmesiyle
hepler asndan farkl bir kltrle tant dnemdir.
balamtr. 1954 ylnda Nevehirin gneyinde yaklak
Horasandan o dnemki adyla Nideye bal Suluca
300 km. uzaklkta Adanada alan ncirlik Hava ssnde
yerlemesine yerleen ve lene kadar burada yaayan,
yaayan Amerikallarn kayadan oyma kilise ve manas-
Bektai-Alevi anlayn oluturarak yaylmasn sala-
trlar ziyaret etmesiyle blge 1960l yllarn balarnda
yan Hac Bekta- Veli, Kapadokya Blgesinin sahip ol-
yabanc ziyaretilerle ve turizmle tanmaya balamtr.
duu kltrel eitlilikte nemli bir etkendir.34
Bu yllarda Fransz ve Alman arkeologlarn blgede ara-
Gnmzde zellikle Alevilerin nemli bir ziyaret, trma yapmalaryla Kapadokya Avrupallar tarafndan
hatta hac yeri olan yerleme nfusunun %95i Alevidir.35 ziyaret edilen bir turizm destinasyonu olmaya bala-
Kapadokya Blgesi tarih ncesi devirlerden Osmanl mtr. 1980li yllarn sonlarnda yabanclar blgeyi bir-
mparatorluu dnemine kadar olduka kuvvetli g- ka gn ziyaret etmekle yetinmeyip Kayalk Kapadokya
ler, savalar ve kltr atmalarna sahne olurken, Blgesinde zellikle Avanos ve rgpden konut satn
bugnk Kayalk Kapadokya Blgesini kapsayan Nev- almaya balamlardr. Konutlar satn alanlarn bir bl-
ehir Osmanl mparatorluunun kuruluundan Ana- m yln sadece belirli dnemleri blgede yaarken s-
dolu isyanlarna kadar mparatorluun uzak bir beldesi rekli ikamet etmeyi seenler de bulunmaktadr.37
gibi kalarak sessizliini korumutur. Blgedeki Osmanl
mparatorluuna ait en nemli iz, Yavuz Sultan Selimin Avanos
(1514) dou seferi srasnda izledii gzergh zerinde Avanos Kzlrmakn kuzey ve gney kylarnda iki
olan Avanos lesinin zkonak Kasabasnda Yavuz Se- alt blgeden oluan bir yerlemedir. Yerlemeyi kuzey-
lim Kprsdr (ekil 4). den evreleyen yaklak %35 eimli kayalk alan ayn
18.yzylda Nevehirli brahim Paann saraya da- zamanda Kayalk Kapadokya Blgesinin de kuzey sn-
mat olmas ile blgede cami, klliye, eme gibi imar rn oluturmaktadr. Yerlemenin gneyini verimli ta-
hareketleri gelimitir. Bunlardan en nemlileri; Gle- rm topraklar ile Nevehir-rgp otoyolu, bat ve dou
hir Karavezir Klliyesi (1779), Damat brahimpaa Kl- snrlarn ise ba-bahe alanlar tanmlamaktadr (ekil
57).
kse, 2005, s:34.
31
vansaraylar dnda gnmze Avanos gerek politik gerek dini adan Kapadokya
Kapadokya Blgesi ve zellikle
32 kalan izler arasndaXII.yzylda Krall iinde rgp ve Gremeden sonra tarihsel s-
Nevehirde bulunan kervansa- yaplm olanNevehir Kalesi,
raylardan en nemlileri, ay Han, Nevehir Kzlkaya Camii (1293), re iinde nc nemli merkezdir.38 Avanosun bili-
Horozlu Han, Zazadn Han, Sultan Ta Camii (1290) saylabilir.
Han, Azkara Han, Tepesidelik 33
Dirik, 2009.
Han, Alay Han ve Saruhan birer 34
Dnce ve fikirleri lmnden
36
Kayalk Kapadokya Blgesinin si ve Glehirdeki 19. yzyla ait
menzillik (yaklak 40 km. ara ile ) sonra zellikle 16.yzylda yaylan en nemli yerlemesi olan Dimitrisu adna yaplan kiliseler
mesafedeki kervansaraylar olup, Hac Bekta- Velinin mezar bu rgpn, Sinosis (Mustafapa- bu hogrnn rnekleri arasn-
Nevehir, Kayseri, Sivas ticaret yerlemeye yaplarak ilenin ad a) yerlemesinde 18.yzyla ait da saylabilir.
yolu zerinde yer almaktadrlar. Hac Bekta olarak deitirilmitir. Konstantin Eleni Kilisesi, Derin- 37
Yakar, zgl, 2003, s.54-79.
Seluklular Dneminden ker- 35
etin, 2008, 7-8. kuyu lesindeki Ortodoks kilise- 38
Strabon, 2000, s.61-62.

600 CLT VOL. 10 - SAYI NO. 4

 Kapadokya Blgesinde Suyu zleyen Kltrler
ekil 5. Kzlrmak ve Avanos Yerlemesi.39
ekil 6. Avanostan bir grnm.40
nen tarihi Bronz a ile balamakta, yerlemenin Hi-
tit, Frig, Asur, Med ve Pers egemenliklerinin ardndan
M.. 332 ylnda sistemli bir yerleme dzenine getii
bilinmektedir. Helenistik a ve Roma dnemlerinden
sonra nemli bir merkez olan yerleme bugnk doku-
suna Anadolu Seluklular, zellikle Karamanoullar ve
Osmanoullar dnemlerinde kavumutur.
Su - Yerleme Kimlii likisi
Kapadokya ve Kayalk Kapadokya Blgesinin gerek
fizik-mekan gerekse kltrel yapsnda Kzlrmak etkin
39
Hlya Berkmen. 40
Hlya Berkmen.
CLT VOL. 10 - SAYI NO. 4
ekil 7. Kzlrmak, Avanos, Takpr.
bir rol oynamaktadr. Ancak Avanosun kimliinde, ge-
liiminde, ekonomik yapsnda su esinin etkisi bl-
ge iindeki dier yerlemelerden daha fazladr. Burada
szkonusu olan su esi sadece Kzlrmak olmayp,
rma besleyen dereler, yeralt sular da dahil olmak
zere btn su kaynaklardr.
Kapadokya Blgesinin btn yerlemelerinde b-
ykl kkl yeralt ehirleri bulunmaktadr. Yeralt
ehirlerinin su ile olan ilikileri ya da baka bir deyile
su kaynaklarnn yeralt ehir ve depolar iin nemini
bu yeralt ehirlerinin iinde bulunan zellikle ibadet
blmlerindeki vaftiz havuzlar ile uzun sre insanla-
rn ve hayvanlarn buralarda saklanmalarn salayan
601
su kuyularndan anlamak mmkndr. Kapadokya
Blgesinin en byk (8 katl) yeralt ehrine, bulun-
duu yerleme ve evresinde herhangi bir su kayna
olmamasna karn yeraltnda sahip olduu yaklak 20
metre derinliindeki byk kuyu nedeniyle Derinkuyu
ismi verilmitir (ekil 8).41
Avanosun zkonak kasabasnda blgedeki yeralt e-
hirlerinin dierlerinden daha az katl ve kk bir benze-
ri mevcuttur. Avanos yerlemesinde yeralt ehirleri ola-
rak yaplm ancak daha ok souk hava deposu ya da
doal gda deposu olarak kullanlan yeralt depolar bu-
lunmaktadr. Bu yeralt depolar blge iin yeralt ehir-
leri kadar nemli bir ekonomik kaynak ve potansiyeldir.
Volkanik tflerin yapsnda bulunan atlaklar, iine ekil 8. Derinkuyu Yeralt ehri.42
szan ya ve yzey ak sularnn bir ksmn bu at-
lak sistemi iinde toplayarak yeralt suyunu tutar. Bu
sular toporafyann oluturduu tf kayalar arasn-
daki baz atlaklardan k gzleri bularak ok kk
debili kaynaklar halinde yeryzne kar ya da -yeralt
ehirlerinde olduu gibi- volkanik tfn aaya doru
derinlemesine oyulmas ile yeralt ehri iinde kk
havuzcuklar olumasn salar. Suyun varlnn yeralt
ehirleri ve souk hava depolar iin bir baka nemi
de volkanik malzeme olan tfn suyu ekme kapasi-
tesinin %25 orannda olmas ve bu deerin tf malze-
mesinin imesine neden olarak yeralt ehir ve depo-
larnn doal ekilde iklimlendirilmesini salamasdr. ekil 9. Avanos yeralt depolar.
Bu zellikler nedeniyle yeralt ehir ve depolar yazlar
serin, klar lk olmakta, ayn zamanda ierdeki hava-
nn nem oran da sabit kalmaktadr. Blgede retilen
tm patates rn, ayn zamanda Akdeniz Blgesinde
retilen narenciye, zellikle limon Avanosdaki bu do-
al depolarda saklanarak doal renkleri ve kokular ko-
runmaktadr (ekil 9, 10).
Bilindii gibi, volkanik dalar ve volkanik pskrme-
lere dayal jeolojik oluumlar ayn zamanda jeotermal
kaynaklarn oluumunun da nedenidir. Kapadokya
Blgesi ve zellikle Nevehir jeotermal kaynaklar a-
sndan zengin olup, bunlarn en nemlisi Kozakl yer-
lemesindeki Kozakl Kaplcasnn bulunduu alan ve
dieri ise Aleaddin Keykubat tarafndan Avanosda
hamam yaptrlan blgedeki kaynaktr. Gerekten de ekil 10. Avanosda yeralt patates deposu.43
Avanosun ilk yerleme alannn konumu yerlemenin
su ile olan ilikisine dayanmaktadr. Anadolu Seluklu Bu hamam ve cami etrafnda daha sonra Avanosun
dnemi sultanlarndan Aleaddin Keykubat dneminde ilk evleri yer seerek yerlemenin ilk mahallesini olu-
Nevehir-Kayseri kervanyolu zerinde Saruhan Kervan- turmulardr.44
saray gzerghnda ina edilen hamam ve caminin yer Yerlemenin makro formunu etkileyen ikinci temel
seimi tesadfi deildir. Kzlrmak kysnda olan cami unsur, Kapadokya Blgesinin de doal yaps olan kaya-
ve hamam ayrca jeotermal bir kaynak zerinde ko-
numlanmaktadr. 42
Bixio, Burri, Castellini, Pensabene, 1995, s. 65.
43
Hlya Berkmen.
Bixio, Burri, Castellini, Pensabene, 1995, s. 55.
41 44
Avanos Belediyesi, Ilce Kltr Mdrl Raporu, 2003.

602 CLT VOL. 10 - SAYI NO. 4

 Kapadokya Blgesinde Suyu zleyen Kltrler
ekil 11. Avanos - geleneksel doku.45
lk alanlar, ayn zamanda Avanosun kuzeye doru geli-
mesini engelleyen doal eiktir. Kzlrmakn kuzeyinde
yerlemenin ilk mahallesinin ve zgn dokunun olduu
bu alan kentsel ve arkeolojik sit alan ilan edilmitir. Bu
geleneksel dokuda kayadan oyma evler sokaklarla iie
gemi, hatta sokaklarla btnleerek zgn bir doku
oluturmutur. Yerleme srtn daa yasladndan
evler arasndaki iliki dar, dolambal sokaklar ve baz
sokaklarn st ev olan kemerli at altlarndan devam
eden bir labirent biimindedir (ekil 11).
Yerlemenin kimliini Kzlrmaka bal olarak etki-
leyen dier eler rmak zerindeki kprlerdir. Bun-
lardan gnmze kadar ulaan en eski kpr, ayn
zamanda yerlemenin kuzeyi ve gneyi arasnda 1. de-
recede ulamn salayan Takprdr
Avanosun bu zgn yerleme dokusuna 3 km. uzak-
lkta bulunan Zelve blgedeki en nemli ren yerlerin-
den biridir. Peribacalarnn en youn olduu, hristiyan-
45
Hlya Berkmen.
CLT VOL. 10 - SAYI NO. 4
ln yaylma srecinde rahiplere ilk dini seminerlerin
verildii Hal, Geyikli, zml, Balkl kiliselerinin de
bulunduu blgedir. Avanos yerleme merkezinden
farkl olarak Zelve Rumlarn yerleim alan olmu, ancak
1924 ylnda yaplan mbadele ile Rumlar Yunanistana
g ettiinde yerlerine Trkler yerletirilmitir. Bu ne-
denle kayadan oyma hacimler iinde -kiliseler yann-
da- camiye de rastlanmaktadr. 1940lardan sonra bl-
gede toprak kaymalarnn artmas, bakmszlk, gerekli
ilginin gsterilmemesi sonucu, evler iinde yaayanlar
iin tehlike oluturunca, 1950 ylnda blgenin bir bl-
m ve 1952 ylndan sonra ise tamam boaltlarak alan
ren yeri ilan edilmi ve ak hava mzesi olmutur.
Su Ekonomik Yap likisi
Kzlrmak, Kapadokya Blgesinin btn iin nem-
li bir deerdir ancak blge iinde Avanos Yerlemesine
ekonomik ynden farkl potansiyeller sunmaktadr.
Tarm
Kayalk Kapadokya Blgesinin ve dolaysyla Nev-
ehir linin tarm alanlar olarak tanmlanan iki ovas
603
Kzlrmakn kuzeyinde ve gneyinde dou-bat dorul-
tulu alanlar olup, Nevehirin ky ovalar olarak tanm-
lanmaktadr. Kzlrmak vadisinin geniledii Avanos
yerlemesinde alvyal ve kolvyal topraklarla kapl bu
ovann genilii 23 km. olmakla birlikte Avanosun g-
neyinde ovann genilii 6 km.ye kmakta46 ve kk
bir alan olmasna karn zellikle endstriyel ve yumru
bitkilerin retimi asndan blge ve Avanos yerlemesi
iin byk nem tamaktadr.
Avanos Yerlemesinin toplam tarm alan 104 500
ha.olup, bunun %71i ekilebilir arazidir. Ekilebilir arazi-
nin %68i tahl, %13 ba alan, % 10u patates, %2si
sebze, %2si meyve baheleri olarak kullanlmakta ka-
lan nadasa braklmaktadr. Trkiyenin patates reti-
minin %10unu reten Kapadokya Blgesinde bu re-
timin %5i Avanosdan salanmaktadr (2012).
Nevehir linde tahl ve patates retiminden sonra
gelen zm retimi-baclk, ayn zamanda blgenin
kimliini oluturan nemli elerden biridir. Kayalk
Kapadokya Blgesinde toplam ekilebilir alan 352 217
ha. olup, bunun %10unu ba alanlar oluturmakta ve
bu ba alanlarnn da %4 Avanosda bulunmaktadr.
retilen ya zmn bir ksm yerlemede bulunan ta-
rm kredi kooperatifleri tarafndan lke btnndeki
byk zel arap fabrikalar, sirke ve pekmez imalat-
hanelerine satlmakta, bir ksm da i piyasada tketil-
mektedir.47
Blgede zm yetitiricilii ve arabn ortaya k-
mas yerlemenin tarihi kadar eskiye48 dayanmakta-
dr. Blgedeki arap retimi sadece 13.yy. ortalarnda
Mool saldrlar srasnda kesintiye uram ve baclk
olumsuz anlamda etkilenmitir. Blgenin baclk ve
araplk retiminin Trklerin yerlemesiyle geriledii
dnlmekle beraber, Kapadokya ayn zamanda Ale-
vi-Bektailiin merkezi olduundan, araba hogryle
yaklalm ve baclk ilerleme gstermitir
Avanosda baclktan szedilmesinin en nemli
nedeni arazi yapsna bal olarak toprann volkanik
zellikler tamasnn yansra iklim koullar dnda
blge ve toprann daha verimli olmas iin gerek hris-
tiyanlar gerekse mslmanlar tarafndan tarih boyun-
ca gvercin gbresi kullanlmasdr. Gvercin gbresi
olduka deerli bir verim artrc gbre olup, bileimin-
de yaklak %25 organik madde, %2 azot, %1 fosforik
asit bulunmaktadr. Bu nedenle gvercin gbresi kul-
lanlan topraklarda rnlerin olumsuz koullara daya-
nkllklar yksek dzeyde ve geliimleri de hzl oldu-
undan kaliteleri de artmaktadr. Kapadokya Blgesi ve
Avanosda gvercinliklerin fazla olmalarnn bir nedeni
de blgedeki su kaynaklardr. Anadoluda ina edilen
tm gvercinliklerin / gvercin evlerinin su kaynaklar-
na yaknlklar bilinmektedir.49
Yeralt Zenginlikleri
Kayalk Kapadokya Blgesinin ve Avanosun en
nemli yeralt kaynaklar oniks ve Nevehir Ta ya
da Kepez ve pomza karlan ta ocaklardr. Bu ta
jeotermal kaynaklarn rn olup geleneksel yap mal-
zemesi olarak kullanlmaktadr.50 Ta, volkanik yap ne-
deniyle, ocaktan ktnda yumuak olduundan ok
rahat ilenebilmekte, hava ile temas ettikten sonra
sertleerek dayankl bir yap malzemesine dnmek-
tedir.51
Ta ocaklarna bal olarak Nevehir lindeki 10 adet
tula fabrikasnn alts Avanosda olup tula fabrikala-
rnn frnlarnn bir blm yerlemede yaygn olan a-
nak-mlek atlyeleri tarafndan da kullanlmaktadr.
Ponza ise inaat sektrnde kullanlan bir ta olmakla
birlikte blgedeki ocaklarn kalitesinin iyi olmas nede-
niyle inaat sektr dnda da kullanlabilecek nitelik-
tedir.
Nevehir Ta ve pomzadan sonra blgenin en fazla
oniks rezervine52 sahip yerlemesi olan Avanosda bu-
lunan adet oniks atlyesi turizm asndan nemli
bir potansiyeldir. Halk arasnda oniks veya damarl
akik olarak bilinen yar deerli bu tan ad blgenin
tarihinde yer alm Asurlular zamanna dayanmakta
olup Asur dilinde yzk, halka anlamna gelen sz-
ckten tretilmitir. 13. yzyldan sonra Hac Bekta-
Veli derghna bal olanlarn tadklar kolyelerin ya-
pmnda kullanlmaya balanan bu ta gnmzde he-
diyelik ss eyas yapmnda kullanlmaktadr.53
mlekilik
Avanosun Kayalk Kapadokya Blgesi iindeki dier
yerlemelerden en nemli farkll Hititler dnemin-
den itibaren varolan anak-mlek imalatdr. Bunun
en nemli nedeni ise mlein hammaddesi olan kil
ve zellikle Kzlrmak kilinin nitelikleridir.
Kil oluumunda tektonik olaylar, havza oluumu, je-
olojik yap etkilidir. anak-mlek, seramik yapmnda

46
Bakan, zko, Tlek, Cce, 2010, gerek kutsal iki olarak Tanrlara 49
Dengiz, Ceyhun, Ekberli, zde- H. Yakar, S. Turgut, D. zgl, H.
53

s.453-462.
47
Nevehir linin ya zm reti- olarak nem kazanmtr. Kapa-
mi 2009 ylnda 141 140 tondur.
(Nevsehir l Tarm Md. Raporu,
2010).
48
zm ve arap Hitit dneminde
sunulmu gerekse ticari bir rn
50
dokya snrlar iinde vriz Kaya
Kabartmasnda (M 7. yzyl)
Hitit kral tanrya zm salkmlar
sunarken betimlenmitir.
mir, 2009, s.184-193. Uzbek (2001-2003); Planlama
Kapta, 2008, s. 3-7. Stdyolar IV, V, VI kapsamnda ya-
plan aratrmalar ve analiz, sentez
51
Ketin, 1983, s.13. raporlar, oaltma, Yldz Teknik
52
Nevehir l Cevre ve Orman M- niversitesi, Mimarlk Fakltesi,
drl Raporu, 2009. ehir ve Blge Planlama Blm.

604 CLT VOL. 10 - SAYI NO. 4

 Kapadokya Blgesinde Suyu zleyen Kltrler

kullanlabilmesi iin kil malzemesinin su tutma kapasi-
tesinin yksek, hacim arlnn dk ve iindeki kil
orannn %40lardan fazla olmas gerekmektedir. (Akn-
c, 2009) Kzlrmaktan alnan amurun kil oran %68
hatta rman baz yerlerinde %75 olup, geirgenlik d-
zeyi dktr.54
Kzlrmak kilinin bu zel yaps nedeniyle yerle-
menin tarihsel srecinde mlekilik her dnem ne
kan ve Anadolunun dier yerlemelerinde retilen
anak-mlekten farkllaan bir ekonomik alt sektr
olmutur. Avanosda anak-mleinin Kzlrmak kili
kullanlmasndan te farkllklar %50sinin geleneksel
yntemlerle yaplmas ve yerinden pazarlanmasdr.55
retim biiminin yansra Avanosda mlek atlye-
lerini farkllatran bir baka unsur da depolama, sergi-
leme hatta ulusal ve uluslararas pazarlara yaplan top-
tan satlar ile perakende satlarn, retimin yapld
meknlarda yaplmasdr. Bunun bir nedeni Avanosda
mlek atlyelerinin ilk olarak yerleme merkezinde
kayadan oyma hacimlerde balam olmasdr. Bu ka-
yadan oyma odalarn bir ya da birkanda geleneksel
yntemlerle ve babadan oula geen, usta-rak ili-
kisi iindeki retim yllar iinde sreklilik kazanm ve
aile iletmesi olarak gelimitir. Geleneksel yntemle
yaplan retimin sergi ve satlarnn zellikle bu ev-
atlyelerde yaplmas turizm asndan daha zgn
bir fizik mekan yaps oluturduundan farkl bir yere
tanma gerei duyulmamtr. retimin artmas ve
yeni alanlara ihtiya duyulmas halinde kayadan oyma
mekanlarda tf malzemesinin kazlmasyla oda saylar
arttrlabildiinden retim yerleri ailelerin yaadklar
evlerin nemli bir paras haline gelmitir.
Gnmzde zellikle Avanosun merkezinde yer
alan bu konut atlyeler ayn zamanda sergi nitelii ta-
makta ve neredeyse haftann yedi gn anak-mlek
retimi, yerlemeyi ziyaret edenlerin izleyebildikleri
bir gsteriye dnerek devam etmektedir.
Hal ve Kilim Dokumacl
Avanosda anaklk kadar nemli olan dier ekono-
mik alt sektr hal - kilim dokumacldr. Dokumaclk,
anak-mlek retimi gibi, evlerde daha ok kadnlarn
geleneksel yntemlerle altklar bir el sanat olarak
balam olsa da gnmzde baz hal dokuma atl-
yeleri ayn zamanda dokuma eitiminin de verildii
kurslara dnmtr. Avanos yerlemesinde doku-
malarda genellikle kk boya kullanlmakta, kk boya
yerlemenin yakn evresindeki dalardan toplanan
muhtelif otlarn kaynatlmasyla elde edilmektedir. Bu
bitkilerin en nemlisi ehridir.56 Bitkinin meyvesinden
elde edilen renk sar olduu iin dokunan hal ve ki-
limlerde sar ve tonlar zellikle Seluklu motiflerinde
kullanlmaktadr. ehri bitkisinin boya olarak kullanl-
mas 19.yzyldan sonra yaygnlk kazanm, zellikle
Nevehir ve Kayseride yetien bitki bata ngiltere ol-
mak zere tekstil endstrisinin gelimi olduu lkele-
re uzun sre ihra edilmitir.57
Turizm
Kayalk Kapadokya Blgesi ve Avanosun fizik mekan
nitelikleri, sosyal, kltrel ekonomik yaps, ksaca sa-
hip olduu kimlik balamnda lke btnnde nem-
li bir turizm blgesi olduu bu blme kadar yaplan
aklamalarla ortaya konulmutur.
Kayalk Kapadokya Blgesi ve Avanosu lke ve bl-
gesi iinde turizm anlamnda farkl klan dier bir ni-
telii tarih, kltr turizminin yansra zellikle 2000li
yllardan sonra inan turizmidir.58 Kayalk Kapadokya
Blgesinde ve Avanosda Greme, Zelve ak hava m-
zeleri, Derinkuyu, Kaymakl, zkonak yeralt ehirleri,
Kzlvadi-Gvercinlik Vadisindeki rahipler ve rahibeler
manastrlar inan turizmi kapsamnda ziyaret edilmek-
tedir.
nan turizminin yansra blgede turizmi gelitir-
mek, canlandrmak adna eitli festivaller de dzenlen-
mektedir. Yaplan almalar sonucunda zellikle 2010
ylnda blgeye gelen ziyareti saysnda greceli bir
art kaydedilmitir. 2010 yl sonu itibariyle Trkiyeye
toplam 36 837 900 turist gelmi, bunun %7.74 (2 852
000 kii) Nevehiri ziyaret etmitir.59
56
Somuncu, 2004, s.99-125. 15-19 Nisanda; Avanos, rgp,
59

57
Somuncu, 2004, s.99-125 Greme, Hac Bekta ve Ihlarada
58
Kutsal yerlerin bu dinlere men- Uluslararas Turizm Haftas, 23-
Dengiz, Ceyhun, Ekberli, zdemir, 2009, s.184-193.
54
31 Maysda Anamurda Bendir
sup turistlerce ziyaret edilme-
Yerlemede retilen anak-mlek rnleri yllar iinde deiiklie
55
sinin turizm olgusu iinde de- ve Ritm Festivali, 5-6 Haziran
uramtr. Tarih ncesi dnemlerden itibaren blgenin ihtiyalar erlendirilmesi inan turizmi Avanos, rgp ve Gremede
dorultusunda rnein; tahl lmek iin kullanlan tahl lei, su olarak tanmlanmaktadr. nsan- Uluslararas Kapadokya Da Fes-
ve tahl muhafaza etmek iin yaplan kpler, idare ve bezir lambalar larn devaml ikamet ettikleri, tivali, 12-16 Haziranda Avanos,
olarak retilen modeller gnmzde retilmemektedir. Ancak gemi altklar her zamanki doal rgp, Greme ve Ortahisarda
dnemlerde de yemek piirmek iin kullanlan gveler, iine arap ihtiyalarn karladklar yer- Kapadokya Balon Festivali, 31-31
konulan kpler, srahiler halen retilmekte, bunlarn yannda vazo, lerin dna dini inanlarn Austosda Avanosda Avanos, El
bardak gibi yeni objeler hediyelik eya kapsamnda retilmektedir. gerekletirmek iin yaptklar Sanatlar ve Turizm Festivali, 17-
ark ad verilen ve ayakla dndrlen tezgh zerinde amur ekillen- turistik amal gezilerin turizm 18 Ekimde Gremede Greme
dirilmekte, nce gnete sonra glgede kurutulduktan sonra saman olgusu ierisinde deerlendiril- Yresel Yemek Festivali ve 21-23
ve talala yaklan frnlarda mlein ilevine gre 800 dereceden mesi inan turizmi olarak tanm- Ekimde rgpde Uluslararas
1200 dereceye kadar kadar deien scaklklarda piirilerek kullanma lanmaktadr. Tapur, 2009, s:2-9. rgp Babozumu Festivalleri
hazr hale getirilmektedir. Sahinde, 1999, s.1017-1023. yaplmtr.

CLT VOL. 10 - SAYI NO. 4 605

 Ekonomik Yapnn Deerlendirilmesi
Avanos yerlemesinin su esine dayal gelien
ekonomik alt sektrlerinin birbirleri ile balantl, ba-
ka bir deyile, birbirini destekleyen sektrler olmas
hem yerlemenin mekansal kurgusuna yansmakta
hem de yerlemenin turizm ekonomisi anlamnda fark-
llamasna neden olmaktadr.
Tarm sektrnn en nemli rn olan patates,
yerlemenin jeolojik yaps nedeniyle sahip olduu ye-
ralt depolarnda saklanmakta (depolanmakta), ayn
yeralt depolar retilen ya zmlerden elde edilen
araplar iin mahzen grevi grmektedir. retilen a-
raplarn sakland, sergilendii, kayadan oyma arap
evleri, anak-mlek atlyeleri ya da atlye-evlerle
yanyanadr. Baz anak-mlek atlyelerinde ayn za-
manda arap da retilmektedir. Bu araplar yine yer-
lemede retilen mlek kaplar iinde sergilenmekte,
satlmakta, mlek kadehler iinde tattrlmaktadr.60
Ayn gzerghlar zerinde yer alan oniks ve hal do-
kuma atlyeleri de yerlemede yaplan tm imalat gibi
kayadan oyma mekanlar iinde, ancak kapal kaplar
ardnda deil, ziyaretilerin gzleri nnde hatta kimi
zaman ziyaretilerin de mlek, hal, oniks tezgahlarn-
da deneyimlerde bulunabildii karlkl bir etkileime
(interaktif iliki) dnmekte ve bu durum Avanosu
turizm asndan farkllatrmaktadr.
Blgenin zellikle Kzlrmak etkisiyle gelien eko-
nomik yaps (anak, mlek, halclk, baclk vb.)
baka bir gelimeye de nclk etmitir. 20052006
yllarnda Kapadokya Blgesinin Mustafa Paa yerle-
mesinde kurulan Kapadokya Meslek Yksek Okulu bir
vakf okulu olarak blgenin potansiyellerini deerlen-
dirmek, blgeye eitimli igc kazandrmak adna ku-
rulmu olup, dier meslek yksekokullarnda yer alan
blmlerin yansra arap retimi teknolojileri, ahlk
ve mutfak sanatlar, organik tarm, atlk ve at antre-
nrl, sivil havaclk kabin iletmecilii, balon pilotu
eitimi, turizm ve otelcilik, fotoraflk, seramik, cam,
ini programlaryla61 tamamen blgenin potansiyelle-
rini yanstan bir program sunmakta ve mezunlarnn
blgede i bulmasna olanak salamaktadr.
Blgedeayn kullanc ve yatrmclara dnk pekok
festival ve turizm etkinlii, yansra zel kurulular, ba-
kanlklar, devlet ve vakf niversiteleri tarafndan bilim-
sel toplantlar, altaylar dzenlenmektedir. Bu iyi ni-
yetli almalar blgenin gelecei asndan ok nemli
60
H. Yakar, S. Turgut, D. zgl, H. Uzbek, 2001-2003 Dnemi, Planlama
Stdyosu IV, V, VI kapsamnda yaplan analiz, sentez almalar raporlar,
baslmam analitik alma raporu, Yldz Teknik niversitesi, Mimarlk
Fakltesi, Sehir ve Blge Planlama Blm, stanbul.
61
http://www.kapadokya.edu.tr/ info@kapadokya.edu.tr
606
gelimeler olmakla birlikte btnden kopuk olduu,
stratejik ve kapsaml bir planlamann eleri olmad-
iin istenilen yanknn salanamad grlmektedir.
Blge iindeki her yerlemenin potansiyellerini ne
karmak, en fazla yatrmcy, turisti blgeye ekmek
adna bir iki gn arayla etkinlikler dzenlenmesi blge
ve yerlemeleri ekonomik anlamda skntya sokmakta,
birbirine yakn tarihlerde dzenlendiinden katlmcla-
rn ilgisini ve katklarn azaltmaktadr.
okkltrllk Balamnda Deerlendirme
Kayalk Kapadokya ve Avanos tarihsel sre iinde
ok farkl medeniyetlerin, kavimlerin, kltrlerin kar-
lat, savat, zaman zaman birlikte yaad, hem
fizik-mekan hem sosyal yap anlamnda st ste gelmi
katmanlardan oluan zgn bir dokuya sahiptir. Os-
manl mparatorluu dneminde Kayalk Kapadokya
mslmanlar (Trkler, Aleviler, Krtler, Krt Aleviler),
hristiyan ortodoks ve katoliklerden olumaktayd. Ge-
miteki bu eitlilikten ve karlkl etkileimden kay-
naklanan kltrel yaam bugn de Avanosun en b-
yk zenginliidir. Gnmzde yerleme nfusunun62
% 99unu aralarnda mezhep ayrlklar bulunan ms-
lman Trkler oluturmaktadr. Trkiyede demografik,
zellikle dini ve etnik yapnn sorgulanmasnda halen
skntlar yaanmaktadr; vatandalarn dini ve etnik
kimliklerini aklkla belirtmeleri her zaman mmkn
olmadndan, bu kapsamda yaplan almalar da k-
stl olduundan doru istatistiki verilere ulalama-
maktadr.
Kapadokyada mslman Trklerin yansra zellikle
1980li yllardan sonra mlk satn alarak, yeni bir i kur-
mak ya da emeklilik dnemlerini geirmek zere yer-
lemi yabanclar da bulunmaktadr.
Yaplan almalar sonucunda blgede yaayan 205
yabancdan 38inin Avanosda yaad, ilk sray
%35 ile Franszlar, %25 ile Belikallar, %15 ile Almanla-
rn oluturduu grlmektedir.63
Bu hem gemiten gelen hem de zellikle 1980li
yllardan itibaren -saylar az da olsa- yurtd glerle
zenginleen okkltrl yap blgenin kimlii, turizm
ekonomisi adna nemli bir potansiyel olmakla birlikte
lkenin izledii gerek sosyal ve ekonomik gerek koru-
ma politikalarnn birbirleriyle rtmemesi nedeniyle
nemli sorunlara da yol amaktadr.
okkltrl yapnn sunduu farkllklar lke bt-
nnde kltrel, tarihsel, mekansal ve turizm ekonomi-
si asndan blgeyi farkllatrmaktadr. Bu farkllklar
62
Nevehir l Emniyet Mdrl, Yabanclar ube Mdrl, 2012.
63
CLT VOL. 10 - SAYI NO. 4
 Kapadokya Blgesinde Suyu zleyen Kltrler
merkezi ve yerel ynetimler tarafndan bilinmekle bir-
likte sadece gerekli grld zamanlarda gndeme
getirilmektedir. rnein her yl Hac Bekta- Veliyi
anma enliklerinin al konumalarnda, Alevilik ve
Aleviler adna iyi niyetler ortaya konulmakta, Avrupa
Birlii mzakere srelerinde ayrmclk konusu gn-
deme geldiinde Aleviler, Krtler zerine birka olum-
lu sz sylenmekte, UNESCO, ICOMOS bnyesindeki
uluslararas tarihi ve kltrel deerleri koruma al-
malar kapsamnda Kayalk Kapadokyada incelemeler,
aratrmalar yapld dnemlerde kiliselerin, manas-
trlarn korunmas, bakm, onarm ve restorasyonlar
gndeme gelmektedir. Belirli gnlerde belirli kltr-
lere ho gzkmek adna yaplan eylemler genellikle
sonrasnda unutulan verilmi szler olarak bir kede
kalmaktadr.
Kavramsal yaklam blmnde de belirtildii gibi,
iki ya da daha ok kltrel topluluu iinde barndran
toplumlar okkltrl olarak tanmlamak ve gn-
mzde toplumlarn nemli bir blmnn okkltrl korunmas salanrken farkl kltrlerin yaam biim-
toplumlar olduunu belirtmek yadsnamaz bir gerek-
liktir. Tarihsel srete toplumlar birok farkl nedenle
(gler, savalar vb.) belirli toprak paralar zerlerinde
kaynamlar ve farkl kltrlerin birarada yaad mo-
zaikler oluturmulardr. (Chatterjee, 2000) okkltr-
llk ve okkltrclk ayn zamanda siyasi ve ideolo-
jik ynleri de olan hassas kavramlardr. okkltrll
ulusal, uluslararas politikalar dzeyinde kabul etmek,
benimsemek, benimsendiini sylemek ile bu kavram
hayata geirmek, uygulamaya dntrmek sylendii
ya da tartld dzeyde kolay olmamaktadr. (Rocke-
feller, 1996) Tarihsel srete medeniyetler okkltrl-
lk asndan irdelendiinde, okkltrll tanyan,
farkllklarn varln kabul edenlerin genellikle byk
imparatorluklar olduu grlmektedir.64
okkltrllk tanmlamalarnda iktidar kavram
bulunmamaktadr ya da ynetimsel dzeyde okkl-
trllk almlarna yer verildii sk rastlanabilen bir
durum deildir. Byle toplumlarda baz kltrler iie
yayor olsa dahi temelde tek bir grup iktidar elinde
tutmaktadr.65
Bugn gelinen noktada gelimi lkeler dahi bir yn-
den okkltrll benimsediklerini ifade ederlerken
dier yandan toplumun tm yelerini birbirine ben-
zetmeye alan politikalar retmeye devam etmekte-
dirler. Bu yaklam lkemizde de geerlidir nk ok-
kltrl yaplanmalar toplumsal, rgtsel yaamda
grmek politik yaamda grmekten daha yaygn ve ko-
laydr. rnein zellikle 19. ve 20. yzyllarda Trklerin
Kymlicka, 1998, s.12.
64
Brown, 1997, s.3-4.
65
CLT VOL. 10 - SAYI NO. 4
Rum ayinlerine katlmalar, halen Hdrellez,66 Paskal-
ya,67 Ramazan,68 Aure69 zaman gibi dini zel gnlerin
birlikte kutlanmas bir gelenektir. Bugn de Kayalk Ka-
padokya Blgesinde bu zel gnler eitli etkinliklerle
kutlanmakta ve farkl dinlerin mensuplarnn katlmy-
la gerekleen trenler yaplmaktadr.70
Yukarda okkltrl yapnn mekansal yansmala-
rnn politik yansmalarndan daha fazla hissedildiine
vurgu yaplarak; yabanclarn zellikle Avanos yerle-
me merkezinde terkedilmi, khneme srecine girmi
eski yaplara ilgi gstermeleri, nem vermeleri ve bu
yaplar satn almalar ile bir yandan emlak piyasas,
bakm, onarm anlamnda inaat faaliyetleri canlanr
ve istihdam yaratlrken bir yandan da rant art, ye-
timi usta, rak gibi ara eleman eksiklikleri, zgn
yap malzemesine ulama gibi sorunlar gndeme gel-
mektedir. Ancak bunlarn farkna varlmas dahi blge
ve Avanos yerlemesi iin bir gelime olarak anlal-
maldr. Bu gelimelerle geleneksel doku ve yaplarn
leri, estetik deerleri gibi konular ortaya kmaktadr.
rnein avlulu sistemler yannda teras ve veranda
kullanmlar, kap tokmaklar, zilleri, bahe / avlu ka-
plar, tabelalar gibi kent mekanlarnda ok nemli
olan ancak her zaman gzard edilen kent mobilyalar
vb. detaylar konusunun hassasiyet kazanmas, rnek
uygulamalar yaplmas, bu uygulamalarn yerel kulla-
nclar tarafndan da taklit edilmesi kazanmlar olarak
yorumlanabilir.
Avanosa yerleen yabanclarn nce zel gruplar
iin olsa da kitle turizminin yerine kltr turizmini des-
tekleyen ziyaretilerin gelmesini salamalar, ev pansi-
yonculuu yapmaya balamalar da blge ve yerleme
iin nemli gelimeler arasnda deerlendirilebilir. Bu-
radaki kritik konu (saknca) yerel iletmeler, emlaklar
ile yabanclar arasndaki dengenin kurulmas ve yerel
igcnn kayba uramasn nleyecek yasal ve ynet-
sel nlemlerin alnmasdr.
66
lkemizde Hdrellez 6 Mays tarihinde kutlanr. Bu tarih hristiyanlarca da
baharn ve doann uyanmasnn ilk gn olarak kabul edilir. Ortodoks-
lar tarafndan AyaYorgi, Katolikler tarafndan St.Georges gn olarak
kutlanmaktadr. Hdrellezi ve Hzr dnn tek bir kltre maletmek
olanakszdr. Ilk alardan itibaren Mezopotamya, Anadolu, ran, Balkan-
lar ve hatta btn Dou Akdeniz lkelerinde bahar ya da yazn geliiyle
belli bal doasal dngler iin sevin duyulduu grlmektedir. (Brown,
1997).
67
Paskalya Hristiyanlarn en byk bayram gnlerinden biridir, a Mesihin
dirilis gn olarak kutlanr.
68
Ramazan ay slamiyette oru tutma aydr.
69
Alevi inanisnda Muharrem aynda tutulan orula birlikte yenilen ve cev-
reye de yenmesi iin datlan bir tr tatldr.
70
H. Yakar, S. Turgut, D. zgl, H. Uzbek, 2001-2003 Dnemi, Planlama
Stdyosu IV, V, VI kapsamnda yaplan analiz, sentez almalar raporlar,
baslmam analitik alma raporu, Yldz Teknik niversitesi, Mimarlk
Fakltesi, Sehir ve Blge Planlama Blm, stanbul.
607
 Yabanclarn yerlemede srekli yaamalar ya da
sklkla ziyarete gelmeleri blgenin ve Avanos yerle-
mesinin kltrel eitliliine, ekonomik olarak zen-
ginlemesine, ve en nemlisi de blgenin istihdam
olanaklarnn artmas nedeniyle -2000 yl ncesine
kyasla- darya olan g hznn greceli olarak azal-
masna neden olmutur.71
Bu alardan bakldnda; Kayalk Kapadokya ve
Avanosda -tarihsel sre iinde olduu gibi- bir top-
lumsal ilikiler sistemi olumakta ve kltrler birbir-
lerini karlkl tanyarak bir btn oluturmaktadr.
Bu nedenle kltrlerin srdrlebilmeleri iin bu kl-
trel kimliklerin tek bir kimlik olarak deil, srekli bir
yeniden oluum iinde ve farkllklar da onanarak,
birbirleriyle iie gemeleri gerekmektedir. Buna gre,
etnik grup, aznlk ya da genel iinde tekiler olarak
adlandrlanlar dier gruplar asndan tanmlayan l-
t toplumsal snrlardr; uygulanan tm politikalar sz
konusu toplumsal snrlar ortadan kaldrmay amala-
maldr.
Ayrm yaplmakszn tm kltrleri kavrayc, btn-
cl bir politika oluturulmal, blgedeki ok kltrl ya-
py gemi ve gnmzdeki ada gelimelerle birlik-
te btnletirici, koruyucu bir toplumsal, ekonomik ve
mekansal politika izlenmelidir. Konu sadece fizik-me-
kan deerlerini korumak ya da koruyamamak olarak
ele alnmamal, gemite olduu gibi bu farkl kltrle-
rin blgenin ekonomisinde, kltrel yaamnda birlikte
huzurlu yaamas iin gerekli almalar yrtlmelidir.
Zayf balara sahip bir toplum iin farkllklar bir
tehdittir, bu toplum farkllklar ho karlayacak, fark-
llklarla birlikte yaamay salayacak olan gven ve
istekten yoksundur. Byle bir durumun tersine, ok-
kltrllk olgusu -ilk etapta elikili gibi grnse de-
uzun vadede toplumlarn devamn salayan bir avan-
taja dnebilmektedir. Bir toplumda var olan eitlilik
ne kadar byk ve derinse toplum kendisini bir arada
tutmak ve eitlilii srdrmek iin daha fazla birlik ve
uyuma gereksinim duymaktadr.
Bu yaklam benimseyerek oluturulacak toplum-
sal, ekonomik politikalar Kayalk Kapadokya Blgesi ve
Avanos yerlemesinin mekansal olarak devamllklar-
n, srdrlebilirliklerini salayacak aralardr.
Kaynaklar
Bixio, A., R., Burri, E., Castellani, M., Castellani, V., Pensabe-
ne, G. (1995) Evidences For Hydreological Planning in
Ancient Cappadocia in The Underground Town of Cap-
padocia, Societa Speleologia Italiana, Italy.
Birmingham, J.M. (1961) The Overland Route Across Ana-
71
H. Yakar, 2009-2014 Alan almalar.
608
tolia in The Eight and Seventh Centuries B.C Anatolian
Studies, 11:185-195, London.
Cetin, O. (2008) The relation of religious identity to politics:
the case of Alevi identity / Dinsel Kimliin Siyaset ile ili-
kisi: Alevi Kimlii rnei, Civil Academy Journal of Social
Sciences, June2008, London.
Clay, T. (1979) Water and Landscape, A Landscape Architec-
ture Book, Cambridge.
Dengiz, O. Ceyhun, G., Ekberli, I., Ozdemir, N. (2009) Farkl
Alvyal Teras ekilleri zerinde Olumu Topraklarn Da-
lm ve zelliklerinin Belirlenmesi, Anadolu Tarm Der-
gisi, 24(3), ss:184-193.
Dirik, K. (2009) Kapadokya Blgesinin Jeolojisi, Jeomorfo-
loji ve Bunlarn Blgedeki Medeniyetler zerine Etkisi I.
Jeoloji altay, 30 Ekim-1 Kasm, Nevehir.
Ertem, E. (1999) Charateristics of Hittite Pottery Sherds
from Sites in the Kzlrmak Basin, Journal of Archaeolo-
gical Science, v:26, pp: 1017-1023.
Gven, B. (2004) Kltrn ABCsi, Yap Kredi Yaynlar, s-
tanbul.
Harmancolu, B., Alpaslan, N., Boelee, E. (2001) Irrigation,
Health and Environment: A Review of Literature from
Turkey, International Water Management Instute, Future
Harvest Center, USA.
Hassan, F. (2004) Water Ethics: A Historical Perspective,
Unesco International Hydological Programme, London.
Kapta, E. (2008) Trkiyede madencilik tarihi iinde kala-
yn nemi ve kkeni, Maden Tetkik ve Arama Enstits,
Mze cra Kurulu, Ankara.
Ketin, I. (1983) Trkiye Jeolojisine Genel Bir Bak, ITU, Ma-
den Fakltesi Yaynlar, stanbul.
Kealholfer, P., Grave, H., Genz, M.B., (2009) The re-emerge
of polity in iron age Bogazkoy, Central Anatolia, Oxford
Journal of Archaeology 28 (3) 275-300 2009, Blackwell
Publishing Ltd., Oxford, UK.
Kymlicka, W. (1998) okkltrl Yurttalk Aznlk Haklar-
nn Liberal Teorisi,
Marro, C. (2004) Upper Mesopotamia and the Caucasus:
An essay on The Evolution of Routes and Road networks
from the old Assyrian Kingdom to the Ottoman Empi-
re, Ancient Near Eastern Studies, Supplement 12 (Ed)
A.Sagana.
Nevehir l Tarm Md. Raporu (2010).
Ortayl, I. (2008) Avrupa ve Biz, Seme Eserler 1, Trkiye
Bankas yaynlar, stanbul.
Okse, T. (2005) Kzlrmak ve Frat Havzalarn Birbirine Ba-
layan Eski Kervan Yollar, Bilig, no.34, Ahmet Yesevi ni-
versitesi.
nem, B., Klncaslan, . (2005) Hali Blgesinde evre Alg-
lama ve Kentsel Kimlik, ITU Dergisi/a, mimarlk, planla-
ma ve tasarm, cilt 4, n:1, ss:115-125, stanbul.
Ozcan, I. (2007) Farkllamann zel Grnmleri Olarak
okkltrllk ve okkltrclk, Gazi niversitesi Sos-
yal Bilimler Enstits, Kamu Ynetimi Anabilim Dal, ba-
slmam Y. lisans tezi, Ankara.
Quality Assessment of Kzlrmak River and Its Coastal Envi-
ronment, Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Scien-
ces, v:10, pp: 453-462.
CLT VOL. 10 - SAYI NO. 4
 Kapadokya Blgesinde Suyu zleyen Kltrler
Robins, K., Morley,D. (1997) Kimlik Mekanlar, Ayrnt yayn-
lar, ss:35-37, stanbul.
Sahinde, D. (1999) Characteristics of Hittite Pottery Sherds
From Sites in the Kzlrmak Basin, Journal of Science, 26,
pp: 1017-1023.
Sargn, S. (2006) Yalvada nan Turizmi, Frat niversitesi,
Sosyal Bilimler Dergisi: 16 (2), s:1-18, Elazi.
Somuncu, M. (2004) Cehri retimi ve ticaretinin 19. yz-
ylda Kayseri ve evresi Ekonomisindeki nemi, Erciyes
niversitesi ktisadi ve Ticari Bilimler Fakltesi Dergisi,
say:22, Ocak- Haziran 2004, ss:99-125.
Suher, H. (1995) Kent Kimliinde Etkili Yasa Uygulamalar
Mimari ve Kentsel evrede Kalite Araylar Sempozyu-
mu, ss:3-12, ITU, stanbul.
Strabon, (2000) Antik Anadolu Corafyas, Arkeoloji ve Sanat
Yaynlar, stanbul.
Tapur, T (2009) The Cultural and Belief Tourism in Vicinity
CLT VOL. 10 - SAYI NO. 4
of Konya, The Journal of International Social Research,
v.2/9 Fall.
Tylor, C. (1996) okkltrllk, Tannma Politikas, Yap
Kredi Yaynlar, stanbul.
Tunay, M. (2003) okkltrllk Perspektifleri, Sivil Top-
lum ve Demokrasi, konferans yazlar, no:2, stanbul Bilgi
niversitesi, Sivil Toplum Kurulular Eitim ve Aratrma
Birimi, stanbul.
Woodward, K. (1997) Culture, Media and Identities: Iden-
tity and Difference, Sage Publications, London.
Young, C. J. (1995) Colonial Desire: Hybridity in Theory, Cul-
ture and Race, Routledge, London.
Yakar, H., zgl, D. (2003) Kapadokyann Sosyo-Kltrel
evresinin Deiiminde Yeni Dinamiklerin Fiziksel Meka-
na Etkileri: rgp ve Avanos Yerlemeleri zerine Bir n-
celeme, Kapadokya, ss: 54-79, Yldz Teknik niversitesi,
Mimarlk Fakltesi Yayn, stanbul.
609