Professional Documents
Culture Documents
http://www.fersch.de
Klemens Fersch
16. August 2016
Inhaltsverzeichnis
1 Mechanik 4
1.1 Grundlagen Mechanik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.1.1 Gewichtskraft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.1.2 Krfte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.1.3 Dichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.1.4 Wichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.1.5 Reibung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.1.6 Schiefe Ebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.1.7 Hookesches Gesetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.1.8 Drehmoment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.1.9 Hebelgesetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.1.10 Druck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.1.11 Auftrieb in Flssigkeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.1.12 Schweredruck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.2 Kinematik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.2.1 Geradlinige Bewegung v=konst. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.2.2 Beschleunigte Bewegung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.2.3 Beschleunigte Bewegung mit Anfangsgeschwindigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.2.4 Durchschnittsgeschwindigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.2.5 Durchschnittsbeschleunigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1.2.6 Freier Fall . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1.2.7 Senkrechter Wurf nach oben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1.2.8 Waagrechter Wurf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1.2.9 Schiefer Wurf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.2.10 Frequenz-Periodendauer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.2.11 Winkelgeschwindigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.2.12 Bahngeschwindigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
1.2.13 Zentralbeschleunigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
1.3 Dynamik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.3.1 Kraft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.3.2 Schiefe Ebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.3.3 Zentralkraft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.3.4 Gravitationsgesetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.3.5 Impuls . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.3.6 Mechanische Arbeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.3.7 Hubarbeit - Potentielle Energie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.3.8 Spannarbeit-Spannenergie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.3.9 Beschleunigungsarbeit - kinetische Energie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.3.10 Mechanische Leistung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.3.11 Wirkungsgrad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
1.4 Schwingungen/Wellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
1.4.1 Lineares Kraftgesetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
1.4.2 Periodendauer (harmonische Schwingung) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
1.4.3 Bewegungsgleichung (harmonische Schwingung) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
1
INHALTSVERZEICHNIS INHALTSVERZEICHNIS
2 Elektrotechnik 15
2.1 Elektrizittslehre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
2.1.1 Stromstrke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
2.1.2 Ohmsches Gesetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
2.1.3 Reihenschaltung von Widerstnden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
2.1.4 Parallelschaltung von Widerstnden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2.1.5 Widerstandsnderung - Temperatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2.1.6 Spezifischer Widerstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2.1.7 Spezifischer Leitwert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2.1.8 Elektrische Leistung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.1.9 Elektrische Arbeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.2 Elektrisches Feld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
2.2.1 Elektrische Feldstrke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
2.2.2 Gesetz von Coulomb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
2.2.3 Kapazitt eines Kondensators . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
2.2.4 Reihenschaltung von Kondensatoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
2.2.5 Parallelschaltung von Kondensatoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.2.6 Elektrische Energie des Kondensators . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.3 Magnetisches Feld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.3.1 Fludichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.3.2 Feldstrke einer langgestreckten Spule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.3.3 Fludichte - Feldstrke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.3.4 Magnetischer Flu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.3.5 Induktivitt einer langgestreckten Spule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.3.6 Reihenschaltung (Induktivitt) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.3.7 Parallelschaltung (Induktivitt) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.4 Wechselstrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.4.1 Wechselspannung - Wechselstrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.4.2 Scheitel - Effektiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.4.3 Induktiver Widerstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.4.4 Kapazitiver Widerstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.4.5 Wirkleistung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.5 Elektrischer Schwingkreis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
2.5.1 Eigenfrequenz (Ungedmpfte elektrische Schwingung) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
2.5.2 Eigenkreisfrequenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
2.6 Allgemeine Elektrotechnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
2.6.1 Spannungsteiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
3 Wrmelehre 25
3.1 Temperatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
3.1.1 Termperatur - Umrechnungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
3.1.2 Temperaturdifferenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
3.2 Ausdehnung der Krper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
3.2.1 Lngenausdehnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
3.2.2 Flchenausdehnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
3.2.3 Volumenausdehnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
3.3 Energie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
3.3.1 Wrmeenergie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
3.3.2 Verbrennungsenergie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
3.3.3 Schmelzen und Erstarren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
3.3.4 Verdampfen und Kondensieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
3.4 Zustandsnderungen der Gase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
3.4.1 Allgemeine Gasgleichung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
3.4.2 Thermische Zustandsgleichung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
4 Astronomie 29
4.1 Gravitation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
4.1.1 Gravitationsgesetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
4.1.2 Gravitationsfeldstrke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
www.fersch.de 2
INHALTSVERZEICHNIS INHALTSVERZEICHNIS
5 Atomphysik 30
5.1 Atombau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
5.1.1 Kernbausteine(Protonen,Neutronen,Massenzahl) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
5.1.2 Atommasse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
5.1.3 Masse des Atomkerns . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
5.1.4 Stoffmenge und Anzahl der Teilchen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
5.1.5 Molare Masse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
5.1.6 Masse - Energie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
5.2 Kernumwandlungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
5.2.1 Zerfallsgesetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
5.2.2 Halbwertszeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
5.2.3 Aktivitt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
5.2.4 Photon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
6 Physikalische Konstanten 32
7 Tabellen 33
7.1 Umrechnungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
7.1.1 Lngen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
7.1.2 Flchen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
7.1.3 Volumen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
7.1.4 Zeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
7.1.5 Vorsilben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
7.1.6 Masse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
7.1.7 Kraft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
7.1.8 Energie-Arbeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
7.1.9 Leistung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
7.1.10 Geschwindigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
7.1.11 Druck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
7.1.12 Frequenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
7.1.13 Spannung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
7.1.14 Strom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
7.1.15 Widerstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
www.fersch.de 3
Mechanik
1 Mechanik
1.1 Grundlagen Mechanik
1.1.1 Gewichtskraft
FG = m g Masse m kg Kilogramm
m
Fallbeschleunigung g s2
9, 81 sm2
kgm
Gewichtskraft FG N Newton s2
FG FG
m= g
g= m
Interaktive Inhalte: FG = m g - m = FG
g
-g= FG
m
-
1.1.2 Krfte
F2 Fres
F1 F3 F3
Fres F2
F2
F1 Fres F2
F1
F2
F1
kgm
Fres = F1 + F2 Einzelkraft F2 N Newton s2
kgm
Einzelkraft F1 N Newton s2
kgm
Resultierende Kraft Fres N Newton s2
1.1.3 Dichte
m
= V Volumen V m3 Kubikmeter
Masse m kg Kilogramm
kg
Dichte m3
Kilogramm/Kubikmeter
m=V V = m
Interaktive Inhalte: = m
V
- m=V - V = m
-
www.fersch.de 4
Mechanik Grundlagen Mechanik
1.1.4 Wichte
= FG Volumen V m3 Kubikmeter
V kgm
Gewichtskraft FG N Newton s2
N
Wichte m3
FG = V V = FG
Interaktive Inhalte: = FG
V
- FG = V - V = FG
-
1.1.5 Reibung
FR = FN Reibungszahl
kgm
Normalkraft FN N Newton s2
kgm
Reibungkraft FR N Newton s2
FR FR
FN =
= FN
Interaktive Inhalte: FR = FN - FN = FR
-= FR
FN
-
FG h Hhe h m Meter
FH = l
Lnge l m Meter
kgm
Gewichtskraft FG N Newton s2
Hangabtriebskraft FH N Newton
FH l FH l FG h
FG = h
h= FG
l= FH
FG b Lnge l m Meter
FN = l
Breite b m Meter
kgm
Gewichtskraft FG N Newton s2
kgm
Normalkraft FN N Newton s2
FN l FN l FG b
FG = b
b= FG
l= FN
FG h FH l FH l FG h FG b FN l FN l FG b
Interaktive Inhalte: FH = l
- FG = h
-h= FG
-l= FH
- FN = l
- FG = b
-b= FG
-l= FN
-
www.fersch.de 5
Mechanik Grundlagen Mechanik
Interaktive Inhalte: F = D s - D = F
s
-s F
= D -
1.1.8 Drehmoment
M =F l Hebelarm l m Meter
kgm
Kraft F N Newton s2
kgm2
Drehmoment M Nm s2
M M
F = l
l= F
Interaktive Inhalte: M = F l - F = M
l
-l = MF
-
1.1.9 Hebelgesetz
F1 l1 = F2 l2 Hebelarm l2 m Meter
Hebelarm l1 m Meter
kgm
Einzelkraft F2 N Newton s2
kgm
Einzelkraft F1 N Newton s2
F2 l2 F2 l2
F1 = l1
l1 = F1
F2 l2 F2 l2
Interaktive Inhalte: F1 l1 = F2 l2 - F1 = l1
- l1 = F1
-
1.1.10 Druck
p= F
A
Flche A m2 Quadratmeter
kgm
Kraft F N Newton s2
N
Druck p Pa Pascal m2
F =pA A= F
p
Interaktive Inhalte: p = F
A
- F =pA - A= F
p
-
FA = g V Volumen V m3 Kubikmeter
m
Fallbeschleunigung g s2
9, 81 sm2
kg
Dichte m3
Kilogramm/Kubikmeter
kgm
Auftriebskraft FA N Newton s2
FA FA
= gV
V = g
Interaktive Inhalte: FA = g V - = FA
gV
-V = FA
g
-
1.1.12 Schweredruck
Interaktive Inhalte: p = g h - = p
gh
-h= p
g
-
www.fersch.de 6
Mechanik Kinematik
1.2 Kinematik
1.2.1 Geradlinige Bewegung v=konst.
s= 1
2 a t2 Zeit t s Sekunden
Beschleunigung a m
s2
M eter/Sekunde2
Weg,Auslenkung s m Meter
a = 2s
t2
t = 2s
a
Interaktive Inhalte: v = a t - a = v
t
-t= v
a
-s= 1
2
a t2 - a = 2s
t2
-t= 2s
a
-
v = v0 + a t Anfangsgeschwindigkeit v0 m
s
Meter/Sekunde
Zeit t s Sekunden
Beschleunigung a m
s2
M eter/Sekunde2
m
Geschwindigkeit v s
M eter/Sekunde
v0 = v a t t= vv0
a
a= vv0
t
s = s0 + v0 t + 1
2 a t2 Anfangsweg s0 m Meter
m
Anfangsgeschwindigkeit v0 s
Meter/Sekunde
Zeit t s Sekunden
Beschleunigung a m
s2
M eter/Sekunde2
Weg,Auslenkung s m Meter
2
v0 v0 40,5a(s0 s)
a = 2(sst02v0 t) t= a
s0 = s v0 t 1
2
a t2
2
v0 = ss0 0,5at
t
v 2 v02 = 2 a s Geschwindigkeit v m
s
M eter/Sekunde
m
Anfangsgeschwindigkeit v0 s
Meter/Sekunde
Beschleunigung a m
s2
M eter/Sekunde2
Weg,Auslenkung s m Meter
v = 2 a s + v0
2
v0 = v 2 2 a s
Interaktive Inhalte: v = v0 + a t - v0 = v a t - t = vv0
-a= vv0
- s = s0 + v0 t + a t2 - a = 2(sst02v0 t)
1
a t 2
v0 2 40,5a(s s)
v0 ss0 0,5at2
- t = a
0
- s0 = s v0 t 1
2
a t2 - v0 = t
- v 2 v02 = 2 a s - v = 2 a s + v02 -
v0 = v2 2 a s -
1.2.4 Durchschnittsgeschwindigkeit
x1 x2 aufeinanderfolgende Zeitpunkte t2 s Sekunde
v= t1 t2
aufeinanderfolgende Zeitpunkte t1 s Sekunde
zurckgelegter Weg x2 m Meter
zurckgelegter Weg x1 m Meter
m
Bahngeschwindigkeit v s
Meter/Sekunde
x1 x2
Interaktive Inhalte: v = t1 t2
-
www.fersch.de 7
Mechanik Kinematik
1.2.5 Durchschnittsbeschleunigung
v1 v2 aufeinanderfolgende Zeitpunkte t2 s Sekunde
a= t1 t2
aufeinanderfolgende Zeitpunkte t1 s Sekunde
m
Geschwindigkeit v2 s
Meter/Sekunde
m
Geschwindigkeit v1 s
Meter/Sekunde
m
Durchschnittsbeschleunigung a s2
Meter/Sekunde im Quadrat
v1 v2
Interaktive Inhalte: a = t1 t2
-
h= 1
2 g t2 Zeit t s Sekunden
m
Fallbeschleunigung g s2
9, 81 sm2
Fallhhe h m Meter
g = 2h
t2
t = 2h
g
v= 2hg Hhe h m Meter
m
Fallbeschleunigung g s2
9, 81 sm2
m
Geschwindigkeit v s
M eter/Sekunde
v2
h= 2g
v2
Interaktive Inhalte: h = 1
2
gt 2
-g= 2h
t2
-t= 2h
g
-v= 2hg - h= 2g
-
h = h0 + v0 t 1
2 g t2 Abwurfhhe h0 m Meter
m
Anfangsgeschwindigkeit v0 s
Meter/Sekunde
Zeit t s Sekunden
m
Fallbeschleunigung g s2
9, 81 sm2
Hhe h m Meter
2
v0 v0 +40,5g(h0 h)
g = 2(hht02v0 t) t= g
h0 = h v0 t + 1
2
g t2
v = v0 g t Anfangsgeschwindigkeit v0 m
s
Meter/Sekunde
Zeit t s Sekunden
m
Fallbeschleunigung g s2
9, 81 sm2
m
Geschwindigkeit v s
M eter/Sekunde
v0 v v0 v
v0 = v + g t t= g
g= t
v0 2 +40,5g(h h)
Interaktive Inhalte: h = h0 + v0 t 21 g t2 - g = 2(hht02v0 t) - t =
v0
g
0
- h0 = h v0 t + 12 g t2
- v = v0 g t - v0 = v + g t - t = v0gv - g = v0tv -
h= 1
2 g t2 Zeit t s Sekunden
m
Fallbeschleunigung g s2
9, 81 sm2
Hhe h m Meter
g = 2h
t2
t = 2h
g
www.fersch.de 8
Mechanik Kinematik
vy = v sin g t Fallbeschleunigung g m
s2
9, 81 sm2
Zeit t s Sekunden
Winkel Geschwindigkeitsvektor v - x-Achse Grad
m
Betrag der Geschwindigkeit v s
Meter/Sekunde
m
Komponente in y-Richtung vy s
Meter/Sekunde
vy +gt
v= sin
gx2 Anfangsgeschwindigkeit m
Meter/Sekunde
y = x tan 2v02 cos2
v0
m
s
Fallbeschleunigung g s2
9, 81 sm2
Abwurfwinkel Grad
in x-Richtung (Bahnkurve) x m Meter
in y-Richtung (Bahnkurve) y m Meter
2v0 sin
t= g
2
Interaktive Inhalte: xw = v0 sin(2)
g
- t = v0 sin
g
- vy = v sin g t - v = vsin
y +gt
- vx = v cos - v = cos
vx
-
vy vy 2
v = vx + vy - vx = v vy - vy = v vx - vy = tan vx - tan = vx - vx = tan - y = x tan 2v2 cos2 -
2 2 2 2 2 2 gx
0
t = 2v0 sin
g
-
1.2.10 Frequenz-Periodendauer
1 Periodendauer T s Sekunden
f= T 1
Frequenz f hz = s
Hertz
1
T = f
n
f= t Zeit t s Sekunden
Perioden-Umdrehungen n
1
Frequenz f hz = s
Hertz
t= n
f
n=f t
Interaktive Inhalte: f = 1
T
-T= 1
f
-f= n
t
-t= n
f
- n=f t -
1.2.11 Winkelgeschwindigkeit
www.fersch.de 9
Mechanik Kinematik
1.2.12 Bahngeschwindigkeit
v =r Radius r m Meter
1
Winkelgeschwindigkeit s
1/Sekunde
m
Bahngeschwindigkeit v s
Meter/Sekunde
v v
= r
r=
Interaktive Inhalte: v = r - = v
r
-r= v
-
1.2.13 Zentralbeschleunigung
az = 2 r Radius r m Meter
1
Winkelgeschwindigkeit s
1/Sekunde
m
Zentralbeschleunigung az s2
= arz r = az
az
Interaktive Inhalte: az = 2 r - = r
-r= az
-
www.fersch.de 10
Mechanik Dynamik
1.3 Dynamik
1.3.1 Kraft
Interaktive Inhalte: F = m a - m = F
a
-a= F
m
-
FH = FG sin Neigungswinkel
Grad
kgm
Gewichtskraft FG N Newton s2
Hangabtriebskraft FH N Newton
FH FH
FG = sin
sin = FG
FN = FG cos Neigungswinkel
Grad
kgm
Gewichtskraft FG N Newton s2
kgm
Normalkraft FN N Newton s2
FN FN
FG = cos
cos = FG
1.3.3 Zentralkraft
Fz = m 2 r Radius r m Meter
1
Winkelgeschwindigkeit s
1/Sekunde
Masse m kg Kilogramm
kgm
Zentralkraft Fz N Newton
s2
Fz Fz Fz
mm = 2 r = mr r = m2
Interaktive Inhalte: Fz = m 2 r - m = F2zr - = mr
Fz
- r = m
Fz
2 -
1.3.4 Gravitationsgesetz
m1 m2
F =G r2 Gravitationskonstante G Nm 2
6, 672041E 11
kg 2
Abstand der Massen r m
Massen m2 kg Kilogramm
Massen m1 kg Kilogramm
kgm
Kraft F N Newton
s2
Gm1 m2 F r 2 F r 2
r= F
m1 = Gm2 m2 = Gm 1
m1 m2 Gm1 m2 F r 2 F r 2
Interaktive Inhalte: F = G r2
-r= F
- m1 = Gm2 - m2 = Gm1 -
www.fersch.de 11
Mechanik Dynamik
1.3.5 Impuls
p=mv Geschwindigkeit v m
M eter/Sekunde
s
Masse m kg Kilogramm
Impuls p Ns Newton Sekunden kg m
s
p p
m= v
v= m
Interaktive Inhalte: p = m v - m = p
v
-v= m
p
-
W =F s Weg,Auslenkung s m Meter
kgm
Kraft F N Newton s2
Arbeit W J Joule Nm = W s
W W
F = s
s= F
Interaktive Inhalte: W = F s - F = W
s
-s= W
F
-
W = FG h Hubhhe h m Meter
kgm
Kraft F N Newton s2
Arbeit W J Joule Nm = W s
W W
FG = h
h= FG
Interaktive Inhalte: W = FG h - FG = W
h
-h= W
FG
-
1.3.8 Spannarbeit-Spannenergie
W = 1
2 D s2 Weg,Auslenkung s m Meter
N kg
Federkonstante,Richtgre D m s2
Arbeit W J Joule Nm = W s
s = 2WD
D = 2W
s2
Interaktive Inhalte: W = 1
2
D s2 - s = 2W
D
- D = 2W
s2
-
W = 1
2 m v2 Geschwindigkeit v m
s
M eter/Sekunde
Masse m kg Kilogramm
Arbeit W J Joule Nm = W s
2W
m= v2
v = 2W
m
Interaktive Inhalte: W = 1
2
m v2 - m = 2W
v2
- v = 2W
m
-
Interaktive Inhalte: P = W
t
- W =P t - t= W
P
-
www.fersch.de 12
Mechanik Dynamik
1.3.11 Wirkungsgrad
P2 abgegebene Leistung P2 W Watt VA= J
= P1 s
J
zugefhrte Leistung P1 W Watt VA= s
Wirkungsgrad
P1 = p2
P2 = P1
Interaktive Inhalte: = P2
P1
- P1 = p2
- P2 = P1 -
www.fersch.de 13
Mechanik Schwingungen/Wellen
1.4 Schwingungen/Wellen
1.4.1 Lineares Kraftgesetz
F = D y Auslenkung,Elongation y m Meter
N kg
Federkonstante,Richtgre D m s2
kgm
Kraft F N Newton s2
F F
D= y
y= D
F F
Interaktive Inhalte: F = D y - D = y
-y= D
-
www.fersch.de 14
Elektrotechnik
2 Elektrotechnik
2.1 Elektrizittslehre
2.1.1 Stromstrke
Q Zeitnderung t s Sekunden
I= t
Ladungsnderung Q C As
Stromstrke I A Ampere
Q = I t t = Q
I
Interaktive Inhalte: I = Q
t
- Q = I t - t = Q
I
-
U Stromstrke I A Ampere
R= I
Spannung U V Volt
V
Widerstand R Ohm A
1 2 3 4 5 6 7 8 U =RI I= U
R
Interaktive Inhalte: R = U
I
- U =RI - I = U
R
-
U1 U1 Un
R1 R2 Rn
Uges
Rg = R1 + R2 R1 = Rg R2 R2 = Rg R1
Ug = U1 + U2 .. + Un Einzelspannung U2 V Volt
Einzelspannung U1 V Volt
Gesamtspannung Ug V Volt
Ug = U1 + U2 U1 = Ug U2 U2 = Ug U1
Interaktive Inhalte: Rg = R1 + R2 .... + Rn - Rg = R1 + R2 - R1 = Rg R2 - R2 = Rg R1 - Ug = U1 + U2 .. + Un -
Ug = U1 + U2 - U1 = Ug U2 - U2 = Ug U1 -
www.fersch.de 15
Elektrotechnik Elektrizittslehre
Rn
In
R2
I2
R1
I1
Uges
1 1 1 1 Einzelwiderstand Ohm V
Rg = R1 + R2 .. + Rn
R2 A
V
Einzelwiderstand R1 Ohm
U = konstant A
V
Gesamtwiderstand Rg Ohm A
R1 R2 R2 Rg R1 Rg
Rg = R1 +R2
R1 = R2 Rg
R2 = R1 Rg
Ig = I1 + I2 .. + In Einzelstrom I2 A Ampere
Einzelstrom I1 A Ampere
Gesamtstrom Ig A Ampere
Ig = I1 + I2 I1 = Ig I2 I2 = Ig I1
R1 R2 R2 Rg R1 Rg
Interaktive Inhalte: = 1
+
Rg
+ 1
R1
1
R2
.. 1
Rn
- Rg = R1 +R2
- R1 = R2 Rg
- R2 = R1 Rg
- Ig = I1 + I2 .. + In -
Ig = I1 + I2 - I1 = Ig I2 - I2 = Ig I1 -
R = R T Temperaturbeiwert 1
K
Temperaturnderung T K
V
Widerstand R Ohm A
V
Widerstandsnderung R Ohm A
R = R T = R
RT
R
T = RT
Interaktive Inhalte: R = R T - R = R T - = R
RT
- R
T = RT -
l =RA A= l
R
= l
RA
Interaktive Inhalte: R = l
A
- l =RA - A= l
R
-= l
RA
-
www.fersch.de 16
Elektrotechnik Elektrizittslehre
P =U I Stromstrke I A Ampere
Spannung U V Volt
J
Leistung P W Watt VA= s
P P
U= I
I= U
Interaktive Inhalte: P = U I - U = P
I
-I = UP
-
W =U I t Zeit t s Sekunden
Stromstrke I A Ampere
Spannung U V Volt
Arbeit W Ws Wattsekunde V As = J
W W P
U= It
I= U t
t= U I
Interaktive Inhalte: W = U I t - U = W
It
-I= W
U t
-t= P
U I
-
www.fersch.de 17
Elektrotechnik Elektrisches Feld
F =EQ Q= F
E
U Spannung U V Volt
E= d
Plattenabstand d m Meter
N V
Elektrische Feldstrke E C
V olt/M eter m
U =Ed d= U
E
Interaktive Inhalte: E = F
Q
- F =EQ - Q= F
E
-E= U
d
- U =Ed - d= U
E
-
Q=C U U= Q
C
C = 0 r A
d
Plattenabstand d m Meter
Flche A m2 Quadratmeter
As
Elekt. Feldkonstante 0 Vm
Dielektrizittszahl r
As
Kapazitt C F Farad V
A= Cd
0 r
d = 0 r A
C
Interaktive Inhalte: C = Q
U
- Q=C U - U = Q
C
- C = 0 r A
d
-A= Cd
0 r
- d = 0 r A
C
-
U1 U2 Un
C1 C2 Cn
Uges
www.fersch.de 18
Elektrotechnik Elektrisches Feld
1 1 1 1 Kapazitt 1 Farad As
Cg = C1 + C2 .. + Cn
C2 F V
As
Kapazitt 1 C1 F Farad V
As
Gesamtkapazitt Cg F Farad V
C1 C2 C2 Cg C1 Cg
Cg = C1 +C2
C1 = C2 Cg
C2 = C1 Cg
Ug = U1 + U2 .. + Un Einzelspannung U2 V Volt
Einzelspannung U1 V Volt
Gesamtspannung Ug V Volt
Ug = U1 + U2 U1 = Ug U2 U2 = Ug U1
C1 C2 C2 Cg C1 Cg
Interaktive Inhalte: = + 1
Cg
+ - Cg =
1
C1
1
C2
.. 1
Cn C1 +C2
- C1 = C2 Cg
- C2 = C1 Cg
- Ug = U1 + U2 .. + Un -
Ug = U1 + U2 - U1 = Ug U2 - U2 = Ug U1 -
Cn
Qn
C2
Q2
C1
Q1
Uges
Cg = C1 + C2 C1 = Cg C2 C2 = Cg C1
Qg = Q1 + Q2 .. + Qn Ladung 2 Q2 C Coulomb As
Ladung 1 Q1 C Coulomb As
Gesamtladung Qg C As
Qg = Q1 + Q2 Q1 = Qg Q2 Q2 = Qg Q1
Interaktive Inhalte: Cg = C1 + C2 .... + Cn - Cg = C1 + C2 - C1 = Cg C2 - C2 = Cg C1 - Qg = Q1 + Q2 .. + Qn -
Qg = Q1 + Q2 - Q1 = Qg Q2 - Q2 = Qg Q1 -
W = 1
2 C U2 Kapazitt C F Farad As
V
Spannung U V Volt
Arbeit W Ws Wattsekunde V As = J
U = 2WC
C = 2W
U2
Interaktive Inhalte: W = 1
2
C U2 - U = 2WC
- C = 2W
U2
-
www.fersch.de 19
Elektrotechnik Magnetisches Feld
F =BI l I= F
Bl
l= F
IB
Interaktive Inhalte: B = F
Il
- F =BI l - I = F
Bl
-l= F
IB
-
Interaktive Inhalte: H = IN
l
-I= Hl
N
-N = Hl
I
-l = IN
H
-
B = r 0 H Permeabilittszahl r
Vs
Magn. Feldkonstante 0 Am
A
Magnetische Feldstrke H m
Ampere/Meter
N
Magnetische Fludichte B T Tesla Am
B B B
H= r 0
r = 0 H
0 = r H
Interaktive Inhalte: B = r 0 H - H = B
r 0
- r = B
0 H
- 0 = B
r H
-
L = 0 r AN 2 Flche A m2 Quadratmeter
lSP
Lnge der Spule lSP m Meter
Anzahl der Windungen N
Permeabilittszahl r
Vs
Magn. Feldkonstante 0 Am
Vs
Induktivitt L H Henry
A
AN 2
lSP = 0 r L
A= Ll
0 r N 2
Ll
N = 0 r A
AN 2 AN 2
Interaktive Inhalte: L = 0 r lSP
- lSP = 0 r L
-A= Ll
0 r N 2
- N = 0 r A -
Ll
www.fersch.de 20
Elektrotechnik Magnetisches Feld
U1 U1 Un
L1 L2 Ln
Uges
Lg = L1 + L2 L1 = Lg L2 L2 = Lg L1
Ug = U1 + U2 .. + Un Einzelspannung U2 V Volt
Einzelspannung U1 V Volt
Gesamtspannung Ug V Volt
Ug = U1 + U2 U1 = Ug U2 U2 = Ug U1
Interaktive Inhalte: Lg = L1 + L2 .... + Ln - Lg = L1 + L2 - L1 = Lg L2 - L2 = Lg L1 - Ug = U1 + U2 .. + Un -
Ug = U1 + U2 - U1 = Ug U2 - U2 = Ug U1 -
11.0
10.5 Ln
10.0
9.5
9.0
8.5 In
8.0
7.5 L2
7.0
6.5
6.0
5.5 I2
5.0
4.5 L1
4.0
3.5
3.0
2.5 I1
2.0
1.5 Uges
1.0
0.5
0.51.01.52.02.53.03.54.04.55.05.56.06.57.07.58.08.59.09.5
10.0
10.5
11.0
11.5
12.0
12.5
13.0
13.5
14.0
14.5
15.0
15.5
16.0
16.5
17.0
17.5
18.0
18.5
19.0
19.5
1 1 1 1 Induktivitt 2 Henry Vs
Lg = L1 + L2 .. + Ln
L2 H A
Vs
Induktivitt 1 L1 H Henry A
Vs
Gesamtinduktivitt Lg H Henry A
L2 Lg L1 Lg
L1 = L2 Lg
L2 = L1 Lg
Ig = I1 + I2 .. + In Einzelstrom I2 A Ampere
Einzelstrom I1 A Ampere
Gesamtstrom Ig A Ampere
Ig = I1 + I2 I1 = Ig I2 I2 = Ig I1
L2 Lg L1 Lg
Interaktive Inhalte: = +1
Lg
1
L1
1
L2
.. + L1n - hier klicken L1 = L2 Lg
- L2 = L1 Lg
- Ig = I1 + I2 .. + In - Ig = I1 + I2
- I1 = Ig I2 - I2 = Ig I1 -
www.fersch.de 21
Elektrotechnik Wechselstrom
2.4 Wechselstrom
2.4.1 Wechselspannung - Wechselstrom
XL = L Induktivitt L H Henry Vs
A
1
Eigenkreisfrequenz s
1/Sekunde
V
Induktiver Widerstand XL Ohm A
XL XL
L=
= L
Interaktive Inhalte: XL = L - L = XL
-= XL
L
-
Interaktive Inhalte: XC = 1
C
-C= 1
XC
-= 1
XC C
-
2.4.5 Wirkleistung
www.fersch.de 22
Elektrotechnik Elektrischer Schwingkreis
Interaktive Inhalte: f = 1
2 LC
-L= 1
(2f )2 C
-C= 1
(2f )2 L
-
2.5.2 Eigenkreisfrequenz
= 1 Kapazitt C F Farad As
LC V
Vs
Induktivitt L H Henry A
1
Eigenkreisfrequenz s
1/Sekunde
1 1
L= 2 C
C= 2 L
Interaktive Inhalte: = 1
LC
-L= 1
2 C
-C= 1
2 L
-
www.fersch.de 23
Elektrotechnik Allgemeine Elektrotechnik
U1 = Ug R1
R1 +R2
Teilwiderstand R2 Ohm V
A
V
Teilwiderstand R1 Ohm A
Gesamtspannung Ug V Volt
Teilspannung U1 V Volt
Interaktive Inhalte: U1 = Ug R1
R1 +R2
-
www.fersch.de 24
Wrmelehre
3 Wrmelehre
3.1 Temperatur
3.1.1 Termperatur - Umrechnungen
TF = 9
5 + 32 Temperatur C Grad Celsius = GadCelsius
= 5
9
(TF 32)
TR = 9
5 + 491, 67 Temperatur C Grad Celsius = GadCelsius
Temperatur TR R Grad Rankine Rankine
= 5
9
(TR 491, 67)
Interaktive Inhalte: T = 273, 15 + - = T 273, 15 - TF = 9
5
+ 32 - = 5
9
(TF 32) - TR = 9
5
+ 491, 67 -
= 59 (TR 491, 67) -
3.1.2 Temperaturdifferenz
www.fersch.de 25
Wrmelehre Ausdehnung der Krper
l = l0 T Lngenausdehnungskoeffizient 1
K
1/Kelvin
Temperaturdifferenz T K Kelvin
Anfangslnge l0 m Meter
Lngennderung l m Meter
l 1
l0 = Lngenausdehnungskoeffizient K
1/Kelvin
T
Temperaturdifferenz T K Kelvin
Lngennderung l m Meter
Anfangslnge l0 m Meter
l l
= l0 T
T = l0
Interaktive Inhalte: l = l0 T - l0 = l
T
-= l
l0 T
- T = l
l0
-
3.2.2 Flchenausdehnung
A = A0 2 T Lngenausdehnungskoeffizient 1
K
1/Kelvin
Temperaturdifferenz T K Kelvin
Anfangsflche A0 m2 Quadratmeter
Flchennderung A m2 Quadratmeter
A A A
A0 = 2T
= A0 T 2
T = A0 2
Interaktive Inhalte: A = A0 2 T - A0 = A
2T
-= A
A0 T 2
- T = A
A0 2
-
3.2.3 Volumenausdehnung
V = V0 3 T Lngenausdehnungskoeffizient 1
K
1/Kelvin
Temperaturdifferenz T K Kelvin
Anfangsvolumen V0 m3 Kubikmeter
Volumennderung V m3 Kubikmeter
V V V
V0 = 3T
= V0 T 3
T = V0 3
Interaktive Inhalte: V = V0 3 T - V0 = V
3T
-= V
V0 T 3
- T = V
V0 3
-
www.fersch.de 26
Wrmelehre Energie
3.3 Energie
3.3.1 Wrmeenergie
Q = c m T Temperaturdifferenz T K Kelvin
J Joule
Spezifische Wrmekapazitt c kgK KilogrammKelvin
Masse m kg Kilogramm
Wrmeenergie Q J Joule Nm = W s
Q Q Q
m = cT c = mT T = cm
Interaktive Inhalte: Q = c m T - Q
m = cT - Q
c = mT - Q
T = cm -
3.3.2 Verbrennungsenergie
Q = Hu m Masse m kg Kilogramm
J
Heizwert Hu kg
Verbrennungsenergie Q J Joule Nm = W s
Q Q
Hu = m
m= Hu
Interaktive Inhalte: Q = Hu m - Hu = Q
m
-m= Q
Hu
-
Q = qs m Masse m kg Kilogramm
J Joule
Spezifische Schmelz-/Erstarrungswrme qs kg Kilogramm
Energie zum Schmelzen/Erstarren Q J Joule Nm = W s
Q Q
m= qs
qs = m
Interaktive Inhalte: Q = qs m - m = Q
qs
- qs = Q
m
-
Q = qv m Masse m kg Kilogramm
J Joule
Spezifische Verdampfungs-/Kondensationswrme qv kg Kilogramm
Energie zum Verdampfen/Kondensieren Q J Joule Nm = W s
Q Q
m= qv
qv = m
Interaktive Inhalte: Q = qv m - m = Q
qv
- qv = Q
m
-
www.fersch.de 27
Wrmelehre Zustandsnderungen der Gase
V1 p1 V2 p2 Druck 1 p1 Pa Pascal N
m2
=
T1 T2 absolute Temperatur T1 K Kelvin
absolute Temperatur T2 K Kelvin
N
Druck 2 p2 Pa Pascal m2
Volumen 2 V2 m3 Kubikmeter
Volumen 1 V1 m3 Kubikmeter
V2 p2 T1 V2 p2 T1 V1 p1 T2
V1 = T2 p1
p1 = T2 V1
T1 = V2 p2
V1 p1 V2 p2 V2 pT1 V2 p2 T1 V1 p1 T2
Interaktive Inhalte: = - V1 = T2 p1
- p1 = T2 V1
- T1 = V2 p2
-
T1 T2
www.fersch.de 28
Astronomie
4 Astronomie
4.1 Gravitation
4.1.1 Gravitationsgesetz
m1 m2
F =G r2 Gravitationskonstante G Nm 2
6, 672041E 11
kg 2
Abstand der Massen r m
Massen m2 kg Kilogramm
Massen m1 kg Kilogramm
kgm
Kraft F N Newton
s2
Gm1 m2 F r 2 F r 2
r= F
m1 = Gm2 m2 = Gm 1
m1 m2 Gm1 m2 F r 2 F r 2
Interaktive Inhalte: F = G r2
-r= F
- m1 = Gm2 - m2 = Gm1 -
4.1.2 Gravitationsfeldstrke
Gm N m2
gr = r2 Gravitationskonstante G kg 2
6, 672041E 11
Abstand der Massen r m
Masse m kg Kilogramm
N
Gravitationsfeldstrke gr
2
kg
m = grr
G
r = Gm
gr
grr 2
Interaktive Inhalte: gr = Gm
r2
-m= G -r= Gm
gr
-
www.fersch.de 29
Atomphysik
5 Atomphysik
5.1 Atombau
5.1.1 Kernbausteine(Protonen,Neutronen,Massenzahl)
Z =AN Neutronenzahl N
Nukleonen-,Massenzahl A
Ordnung-,Protonenzahl Z
A=Z +N N =AZ
Interaktive Inhalte: Z = A N - A = Z + N - N = A Z -
5.1.2 Atommasse
= m
M
m=M
Interaktive Inhalte: M = m
-= m
M
- m=M -
E = m c2 Lichtgeschwindigkeit c m
s
Masse m kg Kilogramm
Energie E J Joule Nm = W s
E
m= c2
Interaktive Inhalte: E = m c2 - m = E
c2
-
www.fersch.de 30
Atomphysik Kernumwandlungen
5.2 Kernumwandlungen
5.2.1 Zerfallsgesetz
5.2.2 Halbwertszeit
ln2 1
T = Zerfallskonstante s
Halbwertszeit T s Sekunden
ln2
= T
5.2.3 Aktivitt
5.2.4 Photon
Interaktive Inhalte: E = f h - f = E
h
-
www.fersch.de 31
Physikalische Konstanten
6 Physikalische Konstanten
Name Symbol Zahlenwert Einheit
Kreiszahl 3.14159265358979323846
Eulersche zahl e 2.71828182845904523536
Elektronenladung e 1.60217733 1019 C
Gravitationskonstante G, 6.67259 1011 m3 kg1 s2
Lichtgeschwindigkeit c 2.99792458 108 m/s (def)
Dielektrizittskonstante 0 8.854187 1012 F/m
Permeabilittskonstante 0 4 107 H/m
(40 )1
Planksches Wirkungsquantum h 6.6260755 1034 Js
Molare Gaskonstante R 8.31441 Jmol1 K1
Avogadro-Konstante NA 6.0221367 1023 mol1
Boltzmann-Konstante k = R/NA 1.380658 1023 J/K
Ruhemasse des Elektrons me 9.1093897 1031 kg
Ruhemasse des Protons mp 1.6726231 1027 kg
Ruhemasse des Neutrons mn 1.674954 1027 kg
Ruhemasse -Teilchens mn 6, 6447 1027 kg
Atomare Masseneinheit 1
mu = 12 m(126 C) 1.6605656 1027 kg
Masse der Sonne M 1.989 1030 kg
Radius der Erde RA 6.378 106 m
Masse der Erde MA 5.976 1024 kg
Umlaufdauer Erde-Sonne Tropical year 365.24219879 Tage
Astronomische Einheit AU 1.4959787066 1011 m
Lichtjahr lj 9.4605 1015 m
Parsec pc 3.0857 1016 m
Hubble Konstante H (75 25) kms1 Mpc1
Basiseinheiten
Leitwert Y Siemens S = m2 kg = A
s A
V
s4 A2 C
Kapazitt C Farad F = m2 kg = V
2
Induktivitt L Henry H = m kg
s2 A22
= Vs
A
m kg
magn. Flu Weber Wb = s2 A = Vs
Induktion B Tesla T = skg
2 A = m2
Vs
A
Magnetfeld H m
www.fersch.de 32
Tabellen
7 Tabellen
7.1 Umrechnungen
7.1.1 Lngen
m dm cm mm m nm pm km
m 1 10 100 1000 106 109 1012 0, 001
dm 0, 1 1 10 100 105 108 1011 0, 0001
cm 0, 01 0, 1 1 10 104 107 1010 105
mm 0, 001 0, 01 0, 1 1 1000 106 109 106
m 106 105 0, 0001 0, 001 1 1000 106 109
nm 109 108 107 106 0, 001 1 1000 1012
12 11
pm 10 10 1010 109 106 0, 001 1 1015
4
km 1000 10 105 106 109 1012 1015 1
m Meter
dm Dezimeter
cm Zentimeter
mm Millimeter
m Mikrometer
nm Nanometer
pm Pikometer
km Kilometer
7.1.2 Flchen
m2 dm2 cm2 mm2 a ha km2
m2
1 100 104 106 0, 01 0, 0001 106
dm2 0, 01 1 100 104 0, 0001 106 108
cm2 0, 0001 0, 01 1 100 106 108 1010
mm2 106 0, 0001 0, 01 1 108 1010 1012
a 100 104 106 108 1 0, 01 0, 0001
ha 104 106 108 1010 100 1 0, 01
km2 10 6
10 8
1010 1012 104 100 1
m2 Quadratmeter
dm2 Quadratdezimeter
cm2 Quadratzentimeter
mm2 Quadratmillimeter
a Ar
ha Hektar
km2 Quadratkilometer
7.1.3 Volumen
m3 dm3 cm3 mm3 l hl ml
3
m 1 1000 106 109 1000 10 106
dm3 0, 001 1 1000 106 1 0, 01 1000
cm3 106 0, 001 1 1000 0, 001 105 1
mm3 109 106 0, 001 1 106 108 0, 001
l 0, 001 1 1000 106 1 0, 01 1000
hl 0, 1 100 105 108 100 1 105
6
ml 10 0, 001 1 1000 0, 001 105 1
m3 Kubikmeter
dm3 Kubikdezimeter
cm3 Kubikzentimeter
mm3 Kubikmillimeter
l Liter
hl Hektoliter
ml Milliliter
www.fersch.de 33
Tabellen Umrechnungen
7.1.4 Zeit
s min h ms s ns ps
s 1 0, 01667 0, 0002778 1000 106 109 1012
min 60 1 0, 01667 6 104 6 107 6 1010 6 1013
h 3600 60 1 3, 6 106 3, 6 109 3, 6 1012 3, 6 1015
ms 0, 001 1, 667 105 2, 778 107 1 1000 106 109
s 106 1, 667 108 2, 778 1010 0, 001 1 1000 106
9
ns 10 1, 667 1011 2, 778 1013 106 0, 001 1 1000
12
ps 10 1, 667 1014 2, 778 1016 109 106 0, 001 1
s Sekunden
min Minuten
h Stunden
ms Millisekunden
s Mikrosekunden
ns Nanosekunden
ps Pikosekunden
7.1.5 Vorsilben
d c m n p f a da h k M G T P E
1 10 100 1000 106 109 1012 1015 1018 0, 1 0, 01 0, 001 106 109 1012 1015 1018
d 0, 1 1 10 100 105 108 1011 1014 1017 0, 01 0, 001 0, 0001 107 1010 1013 1016 1019
c 0, 01 0, 1 1 10 104 107 1010 1013 1016 0, 001 0, 0001 105 108 1011 1014 1017 1020
m 0, 001 0, 01 0, 1 1 1000 106 109 1012 1015 0, 0001 105 106 109 1012 1015 1018 1021
106 105 0, 0001 0, 001 1 1000 106 109 1012 107 108 109 1012 1015 1018 1021 1024
n 109 108 107 106 0, 001 1 1000 106 109 1010 1011 1012 1015 1018 1021 1024 1027
p 1012 1011 1010 109 106 0, 001 1 1000 106 1013 1014 1015 1018 1021 1024 1027 1030
f 1015 1014 1013 1012 109 106 0, 001 1 1000 1016 1017 1018 1021 1024 1027 1030 1033
a 1018 1017 1016 1015 1012 109 106 0, 001 1 1019 1020 1021 1024 1027 1030 1033 1036
da 10 100 1000 104 107 1010 1013 1016 1019 1 0, 1 0, 01 105 108 1011 1014 1017
h 100 1000 104 105 108 1011 1014 1017 1020 10 1 0, 1 0, 0001 107 1010 1013 1016
k 1000 104 105 106 109 1012 1015 1018 1021 100 10 1 0, 001 106 109 1012 1015
M 106 107 108 109 1012 1015 1018 1021 1024 105 104 1000 1 0, 001 106 109 1012
G 109 1010 1011 1012 1015 1018 1021 1024 1027 108 107 106 1000 1 0, 001 106 109
T 1012 1013 1014 1015 1018 1021 1024 1027 1030 1011 1010 109 106 1000 1 0, 001 106
P 1015 1016 1017 1018 1021 1024 1027 1030 1033 1014 1013 1012 109 106 1000 1 0, 001
E 1018 1019 1020 1021 1024 1027 1030 1033 1036 1017 1016 1015 1012 109 106 1000 1
Bezugsgre
d Dezi
c Zenti
m Milli
Mikro
n Nano
p Pico
f Femto
a Atto
da Deka
h Hekto
k Kilo
M Mega
G Giga
T Tera
P Peta
E Exa
www.fersch.de 34
Tabellen Umrechnungen
7.1.6 Masse
kg g mg t oz lb t
kg 1 1000 106 0, 001 35, 28 2, 205 0, 0009843
g 0, 001 1 1000 106 0, 03528 0, 002205 9, 843 107
mg 106 0, 001 1 109 3, 528 105 2, 205 106 9, 843 1010
t 1000 106 109 1 3, 528 104 2205 0, 9843
oz 0, 02835 28, 35 2, 835 104 2, 835 105 1 0, 06249 2, 79 105
lb 0, 4536 453, 6 4, 536 105 0, 0004536 16 1 0, 0004464
t 1016 1, 016 106 1, 016 109 1, 016 3, 584 104 2240 1
kg Kilogramm
g Gramm
mg Milligramm
t Tonne
oz ounce
lb pound
t ton(UK)
7.1.7 Kraft
N cN mN kN MN kp p dyn pdl lbf
N 1 100 1000 0, 001 106 0, 102 102 105 7, 231 0, 2248
cN 0, 01 1 10 105 108 0, 00102 1, 02 1000 0, 07231 0, 002248
mN 0, 001 0, 1 1 106 109 0, 000102 0, 102 100 0, 007231 0, 0002248
kN 1000 105 106 1 0, 001 102 1, 02 105 108 7231 224, 8
MN 10 6
108 109 1000 1 1, 02 105 1, 02 108 1011 7, 231 106 2, 248 105
kp 9, 807 980, 7 9807 0, 009807 9, 807 106 1 1000 9, 807 105 70, 91 2, 205
p 0, 009807 0, 9807 9, 807 9, 807 106 9, 807 109 0, 001 1 980, 7 0, 07091 0, 002205
dyn 105 0, 001 0, 01 108 1011 1, 02 106 0, 00102 1 7, 231 105 2, 248 106
pdl 0, 1383 13, 83 138, 3 0, 0001383 1, 383 107 0, 0141 14, 1 1, 383 104 1 0, 03109
lbf 4, 448 444, 8 4448 0, 004448 4, 448 106 0, 4536 453, 6 4, 448 105 32, 16 1
N Newton
cN Zentinewton
mN Millinewton
kN Kilonewton
MN Meganewton
kp Kilopond
p Pond
dyn Dyn
pdl poundal
lbf pound-force
7.1.8 Energie-Arbeit
J Nm Ws kW h cal Kcal eV BT U
J 1 1 1 2, 778 107 0, 2388 0, 0002388 6, 242 1018 0, 0009478
Nm 1 1 1 2, 778 107 0, 2388 0, 0002388 6, 242 1018 0, 0009478
Ws 1 1 1 2, 778 107 0, 2388 0, 0002388 6, 242 1018 0, 0009478
kW h 3, 6 106 3, 6 106 3, 6 106 1 8, 598 105 859, 8 2, 247 1025 3412
cal 4, 187 4, 187 4, 187 1, 163 106 1 0, 001 2, 613 1019 0, 003968
Kcal 4187 4187 4187 0, 001163 1000 1 2, 613 1022 3, 968
eV 1, 602 1019 1, 602 1019 1, 602 1019 4, 45 1026 3, 827 1020 3, 827 1023 1 1, 518 1022
BT U 1055 1055 1055 0, 0002931 252 0, 252 6, 585 1021 1
J Joule
Nm Newtonmeter
Ws Wattsekunde
kW h Kilowattstunde
cal Kalorie
Kcal Kilokalorie
eV Elektronenvolt
BT U British thermal unit
www.fersch.de 35
Tabellen Umrechnungen
7.1.9 Leistung
J Nm
W s s
PS KW hp BT U /s BT U /h
W 1 1 1 0, 00136 0, 001 0, 001341 0, 0009478 3, 412
J
s
1 1 1 0, 00136 0, 001 0, 001341 0, 0009478 3, 412
Nm
s
1 1 1 0, 00136 0, 001 0, 001341 0, 0009478 3, 412
PS 735, 5 735, 5 735, 5 1 0, 7355 0, 9863 0, 6971 2510
KW 1000 1000 1000 1, 36 1 1, 341 0, 9478 3412
hp 745, 7 745, 7 745, 7 1, 014 0, 7457 1 0, 7068 2544
BT U /s 1055 1055 1055 1, 434 1, 055 1, 415 1 3600
BT U /h 0, 2931 0, 2931 0, 2931 0, 0003985 0, 0002931 0, 000393 0, 0002778 1
W Watt
J
s
Joule pro Sekunde
Nm
s
Newtonmeter/Sekunde
PS Pferdestrke
KW Kilowatt
hp horsepower
BT U /s BTU/Sekunde
BT U /h BTU/Stunde
7.1.10 Geschwindigkeit
m km ft mi
s h s hr
kn = sm h
m
s
1 3, 6 3, 281 2, 237 1, 944
km
h
0, 2778 1 0, 9113 0, 6214 0, 54
ft
s
0, 3048 1, 097 1 0, 6818 0, 5925
mi
hr
0, 447 1, 609 1, 467 1 0, 869
sm
kn = h
0, 5144 1, 852 1, 688 1, 151 1
m
s
Meter/Sekunde
km
h
Kilometer/Stunde
ft
s
Feet per sec
mi
hr
Miles per hour
sm
kn = h
Knoten
7.1.11 Druck
N
Pa m2
bar at atm T orr mmHg psf psi mbar
Pa 1 1 105 1, 02 105 9, 869 106 0, 007501 0, 007501 0, 02089 0, 000145 0, 01
N
m2
1 1 105 1, 02 105 9, 869 106 0, 007501 0, 007501 0, 02089 0, 000145 0, 01
5 5
bar 10 10 1 1, 02 0, 9869 750, 1 750, 1 2089 14, 5 1000
at 9, 807 104 9, 807 104 0, 9807 1 0, 9678 735, 6 735, 6 2048 14, 22 980, 7
atm 1, 013 105 1, 013 105 1, 013 1, 033 1 760 760 2116 14, 7 1013
T orr 133, 3 133, 3 0, 001333 0, 00136 0, 001316 1 1 2, 785 0, 01934 1, 333
mmHg 133, 3 133, 3 0, 001333 0, 00136 0, 001316 1 1 2, 785 0, 01934 1, 333
psf 47, 88 47, 88 0, 0004788 0, 0004882 0, 0004725 0, 3591 0, 3591 1 0, 006944 0, 4788
psi 6895 6895 0, 06895 0, 07031 0, 06805 51, 72 51, 72 144 1 68, 95
mbar 100 100 0, 001 0, 00102 0, 0009869 0, 7501 0, 7501 2, 089 0, 0145 1
Pa Pascal
N
m2
Newton/Quadratmeter
bar Bar
at Tech. Atmosphre
atm Physikalische. Atmosphre
T orr Torr
mmHg Millimeter Quecksilber
psf pound per square foot
psi pound per square inch
mbar Millibar
www.fersch.de 36
Tabellen Umrechnungen
7.1.12 Frequenz
Hz = 1s kHz M Hz GHz
Hz = 1s 1 0, 001 106 1012
kHz 1000 1 0, 001 109
M Hz 106 1000 1 106
GHz 1012 109 106 1
Hz = 1s Hertz
kHz Kilohertz
M Hz Megahertz
GHz Gigahertz
7.1.13 Spannung
V mV V kV MV
V 1 1000 106 0, 001 106
mV 0, 001 1 1000 106 109
V 106 0, 001 1 109 1012
kV 1000 106 109 1 0, 001
6
MV 10 109 1012 1000 1
V Volt
mV Millivolt
V Mikrovolt
kV Kilovolt
MV Megavolt
7.1.14 Strom
A mA A kA MA
A 1 1000 106 0, 001 106
mA 0, 001 1 1000 106 109
A 106 0, 001 1 109 1012
kA 1000 106 109 1 0, 001
MA 106 109 1012 1000 1
A Ampere
mA Milliampere
A Mikroampere
kA Kiloampere
MA Megaampere
7.1.15 Widerstand
m k M
Omega
1 1000 106 0, 001 106
m 0, 001 1 1000 106 109
6 9
10 0, 001 1 10 1012
6 9
k 1000 10 10 1 0, 001
M 106 109 1012 1000 1
Ohm
m Milliohm
Mikroohm
k Kiloohm
M Megaohm
H mH H nH kH
H 1 1000 106 109 0, 001
mH 0, 001 1 1000 106 106
6
H 10 0, 001 1 1000 109
nH 109 106 0, 001 1 1012
kH 1000 106 109 1012 1
H Henry
mH Millihenry
H Mikrohenry
nH Nanohenry
kH Kilohenry
www.fersch.de 37
Tabellen Umrechnungen
F mF F nF pF kF
F 1 1000 106 109 1012 0, 001
mF 0, 001 1 1000 106 109 106
F 106 0, 001 1 1000 106 109
nF 109 106 0, 001 1 1000 1012
12
pF 10 109 106 0, 001 1 1015
kF 1000 106 109 1012 1015 1
F Farad
mF Millifarad
F Mikrofarad
nF Nanofarad
pF Pikofarad
kF Kilofarad
www.fersch.de 38