You are on page 1of 84

....................................................................................

2


.......................... 3

..................................................... 13


XII-XIV .
( ) ............................................................... 15

-
XXI ? ( ) .................... 30

................................... 35

- :
.......................................................... 38

;
(-, -) ( ) . 65


.. III-V .
, 1997. ................................................................................ 74


............. 77
....................................................................... 80
...................................................................... 81
........................................................................ 82
2 Finno-Ugrica. 1998, 1.

1997 Finno-Ugrica -
,
: , .
.
., -
IX .
. -

. .
.. -
,
.
.
.,
-
XII-XIV . ,
.
, .
-
, , . .-
, , , , -
.
, , -
, -
, -
.
- -
.. . -

, .
..
III-V . .
( ),
.
.
- , -

- .
--
.
.
Finno-Ugrica. 1998, 1. 3




-

,
.1 -
.
- ,
, , , -
.2 -
, , -
. -
.
- -
.. 1984 . -
15 . -
- . -
6,3 ,
.
0,2 0,2-0,25 .
0,3 0,35 .
.
: 0,5 , 0,45 . -
. 0,1 ,
3,85 . -
(.1, I). . 1 2,
,
.
. 6-7 3
,
, . . 4 -
. ,
. 1 2.
.
, . 3.

,
. ,
(.1), -
. , 1 -
. -
4 Finno-Ugrica. 1998, 1.

, -
.
, ,
(.1, 2-8) . 1.
. 2 ,
, -
, ; -
, , -
, ,
; (.1,
9-26). ,
(.1, 17). -
46 ., 12 -
(.2, 19-20).
. 3 ,
, ,
20 (.1, 34-36).
. 4 -
. (.1,
27-28) .
(.1, 33). -
-
(.1, 26). -
(.1, 32),
(.1, 30).
(.1, 31)
(.1, 27). -
,

, . -
. -
,
, . -
,
.3 , -
, -
.4 -
,
.5
. -

XI .,6 IV-VI .
XII-XIV .
,7
Finno-Ugrica. 1998, 1. 5

XI-XII .
.8-10
. 4 . 15
, -
.
.. -
11 -
.
. 29
, 1984-1992 . -
-
.. . . 29 -, -
. - -
.
.
: ,
(.2, 1).
, -
, ,
, ,
(.2, 3-15). (.2, 2)
.
. 29
, 15 - -
, ,
.
, ,

.
- , -
,
.. . I, III
, .12
-
-
, .. ,13
VIII X ., ..
, -

.14 , 15,
:
(.1, 7, 14, 31). .. ..-
VIII IX .15-16
2 (.1, 15) -
6 Finno-Ugrica. 1998, 1.

, ..
VIII IX .17 -
. I
, (.1, 11). II
(.1, 10).
III ( 5 .. ) -
(.1, 29). - -
VIII IX .,
; - I III
IX . -
VII . -
VIII
IX . -
: VIII IX ., X -
.18-19 - (.1,13)

IX X ., -
VIII . -
-
. -

IX X .,

V .20 15 (.1, 30) -
,
IX X .
(.1, 33) IX
, .. -
IX .21-22 (.1,
17)
, , ..,
II -
.23
IX . 15 -
, ,
VIII X . .
15 - -
, , -
. -
: , ,
.
, -
15, , -
,
10-20 . , . 1
Finno-Ugrica. 1998, 1. 7

2 VIII IX .,
. 3 4
IX .
,
IX . IX .,
1 2 -
IX . , -
IX .
15 . 29 ,
.
(.1, 30; .2, 4-8) -
(.1). -
- ,
-
, , . 29
, 15 -
, , .
,
,
. . 29 ,
,
(.2, 7-8), ,
-
15. ,
, VIII IX . -
, .
. 29
(.2, 3)
VIII IX .
. 29, , -
IX .
,
. 29
- VII . -
.24 -
-
, - -
- .25 -
, -
- VI-VII ., -

.26 --
. -
VII VIII ., -
8 Finno-Ugrica. 1998, 1.

. -

VIII .28-30 -
- . -

21 - -
- .37
. 21 -
32-33 , , -
, VIII . -
VIII-I .
, -
VIII IX . -
-
, , -
--
. , , -
, -
.
, -
, ,
. -
-.
-
.
-
( , , , -
) - ,
, ,
- .
-

. -
, ,

.34
,
,
, . -
- -
.
Finno-Ugrica. 1998, 1. 9

1
*
. . -
- - -

22 59 60
3 4 5,6 15 55 24 41

2 29 7 2 17 1 1

.15
1 149 32 29

*
, .. .
:
1
.. // . 1982. 2.
2
.. ... .163.
3
.. // . 1965.
2 .22.
4
.. ... .16, .1, 57-64.
5
. . ., 1993 .107.
6
.. XI-XII . -
1957 . // . ,
1961. .1 .59.
7
.. // . 1963.
114 .106.
8
.. // . 1959. 2
.109.
9
.. 1957 . // -
. , 1961. .1 .134.
10
.. // . 1962. 106. .40.
11
.. // . 1966. 3 .86-87.
12
.., .. . , 1991
.17, .7,10; .22, .9,2.
13
.. - // // -
. ., 1981 .150-151, .37.
14
.. VIII- X . // . . III.
15
.. // . 1951. 36 .19-20.
16
.. - ... .150, .37,3.
17
.. ... .124, 126.
18
.. VIII- XIV . , // .
1966. .1-36 .59.
19
.. -
// . ,
1989 .98.
20
.. . ., 1989 .96.
21
.. ... .124, 126.
22
.. - ... .151, .37,45.
23
.. -
VIII IX . // . 1986. 3 -.43-45.
10 Finno-Ugrica. 1998, 1.

24
.. - // . 1993.
2 .182, .3, 20-26.
25
.. ... .89,90.
26
.. // .
1972. 3 .354.
27
.. VIII-X . -
. VII- VIII . . . ... . . , 1987
.6,7.
28
.. 1 . .. // . 1955.
.22 .79.
29
.. //
. , 1990.
30
.., ..
// . ., 1996. .3 .136, 148.
31
.. - --
VII- VIII . // 1994. , 1994.
32
..
- 1984 . // .
33
.., .., .. - -
. .
34
.. . ., 1961.
Finno-Ugrica. 1998, 1. 11

.1. 15 - :
1 ; 2-8 . 1; 9-26 . 2; 27-33
. 4; 34-36 . 3. 2, 3, 8 ; 18-24 ; 7, 14, 17, 34, 91
; 4-6, 9-13, 15, 16, 25, 30, 32-36 .
12 Finno-Ugrica. 1998, 1.

. 2. 29 15 --
: 1 . 29; 2-7 . 29; 18-29 -
15; 20 15; 10, 18 ; 19 ; 2-9, 16, 17
; 12 ; 11, 13-15 .
Finno-Ugrica. 1998, 1. 13



, , -
. ---
- -
1 ,
, -
. .. ,
, .
- , -
, , , -
, -
. , -
, , , ,
, -
. , -
. ,
. ,
,
1236 . , -
( 1695
2). 1953 -
3, -
.4
, ,
- VIII


,
. -
: -
,
.5
, , ,
, , -
.
6, .7 -
, , -
, -
VII . ..8 , -
I . .. ( , 1964
, .-
, , VII . .. .9)
14 Finno-Ugrica. 1998, 1.


.
( 250 ).
, ,
, , .. 10
, , -
, , .
II-III .,
, -
, (.57.). 40-
, -
-, , -
, , .11

(. ). , -
, , -
. 12, -
, III
.
, -
. ,
.13
:
1
.. III-IV . -
. , III. .-. 1940. .71-112.
2
Vsry J. A jezsuita Cseles Mrton s a Juliuanus-jelents. Kzpkori ktfink kritikus krdsei.
. 1974. . 261-275.
3
.: Sinor D. Un voyageur du trzime sicle: le Dominicain Julien de Hongrie.
BSOAS 1952. 14/2. 589-602.
4
Vkony G. Adatok Juliuanus utazsainak topogrfijhos. Szzadok . 1977. 6. .1175-
1191.
5
Rna-Tas A. A honfoglal magyar np. . 1996.
6
Gombocz Z. Die bulgarisch-trkische Lehnwrter in der ungarischen Sprache. Mmoires de la
Socit Finno-Ougrienne, 30 Helsinki, 1912.
7
Ligeti L. A magyar nyelv trk kapcsolatai a honfoglals eltt s az rpdkorban Bp. 1986.
8
Rna-Tas A. The character of the Hungarian-Bulgaro-Turkic relations. Studia Turcologia, 5. .
1981. . 119-128.
9
, , . , . H.Marczali
(Red.). A Magyar Nemzet Trtnete. . 1895. . LII.
10
Legeti L. op.cit.
11
Nagy L. Az Esk-tri erd, Pest vros se. B. 1946.
12
Gyrffy Gy. A magyarok eldeirl s a honfoglalsrl. B. 1958 C. 219.
13
Mesterhzy K. Izmaelitk, bszrmnyek, volgai bolgrok. A Hajdsgi Mzeum vknyve
Hajddszrmny, 1973 C.37-47; Fessler J.H Die Geschicten der Ungern und ihrer Landsassen. Bd.I.
Leipzig, 1815 C.325.
Gyrffy Gy. Tanulmnyok a magyar llam eredetrl B.1959 C.61.
Finno-Ugrica. 1998, 1. 15



XII XIV .
( )
, ,
.

. .
, ,
, -
.
. , -
.
,
. ,
. -
, ,
, -
--
. ,
.
, , -
1 . ,
, , . -
, -
, ,
( ) 1 ., 2
( , , ..).
, , -
(,
3 ), -
. ,
(III ), .
, , -
, , , ,
; ;
. -
, -
(, , ..). -
-
.
,
16 Finno-Ugrica. 1998, 1.

4 . -
, -
, . -
IV 5 .
.. ,
.., .., .., .., ..-
-
. -
( ),
, , -
. ,
..
.. 6 .
, 7 .
. -
,
. -
, -
.
. -
, , .
XIII XIV .
, , XIV ., -
. , ,
. , -
..8 , , -
-
9 . -
, -
..
.. , -
, , -
10 . -
.
73 , -
; 60 , ,
; 25 , -
-
. , -
, 11 -
(.1 .7).
, -
.. 12 , , XI -
. -
Finno-Ugrica. 1998, 1. 17

(-)
. , -
XI .,
(.1, 11-15, 4344). -
(.5, 2, 4), (.5 , 10), (.5, 5,
29), , (.5, 1, 6-8, II),
(.5, 3), (.5, 17), -
,
, -
,
(.5, 5, 29). -
, , -
. , , (.5, 26, 27), -
, (.5 , 3,
8, 14, 15). -
. , , -
,
(, ), -
- 13 . ,
, -
14 .
XI . -
() ,
, , . -

(.4, 10-56). ,
, (
, ). -
, , , , -
, ( ). -
(, -
.), XI XII .15 . XI
XII . , -
( -: , 5571-7, ,
, 16), -
XI II . , -
, () -
.
, -
II (. 147), -
, , ( ?) . 17 ,
, ,
.., , , ,18 -
, -
18 Finno-Ugrica. 1998, 1.

, . , -
-
62%.19 -
, , , -
, -
XI XII . -
II XI .
.

(, , ,
. ), -
, (.2, 36). , -
, (.: .2, 31 .4,
14).
(, -
, .2-), -
(.2, 33, 34).
.
(.2, 8),
, -
, , , (.2, 9).
20 (.2, 10) .
-
(.2, 25), , .
, , -
.21
, ..-
.. ,22 .
-
, XI
XII . . -
(.5, 42-45),
. ,
- ,
, (, -
, ).
( XI .) -
. -
. -
, ..
23 , .
, -
. , -
, .
Finno-Ugrica. 1998, 1. 19

, , -
,
XI .
. , -
-
.24 -
.
-
, . -
.
,
, -
. -
, -
, -
,
, . -
, .
-
. , -
.
. ,

.
, .
, 5,
(.5, 52-55) , -
: (.5, 49-51,
73-75, 77, 79 82), (.5, 48, 76), (.5,
47, 78, 83). , -
. - .
, -
(.5, 56-70).
-
. , -
. -
(. 1, 9, 10), , ,
(. 1, 20) -
( .1,21) -
.
,
( ) (.1, 39, 41). , -
(.1, 40) -
20 Finno-Ugrica. 1998, 1.

(.1, 42), -
(.1, 41).
, , -
, .
-
( : , ,
,
, , ..); -
, , , , -
, ,
, -
.
-
, , , . ,
. , -
- -
, , , ...
XI XV ., ,
... ,
... -
, .., ,
. ,
, II XIII-XIV .25
, , -
-
, .
,
-
,26 . -
,
, ( , -
, ), -
. , , -
,27
.
XI XII ., .28
, -

, , XIV .
,

. , , -
. XII ., ,
. XIII . -
Finno-Ugrica. 1998, 1. 21

.
, -
, , , . -
. 29
,
XIII V .

XIII .30 , , , -
:
XIV XVIII . ,
, .31

, -
, .
-
, (. 7), , , -
(.4,
58-63), ,
, -
(.4, 1-3).
, -
(.2, 2) -
,
(.2, 1).
(. 3, 8, 9),
.

(. 6, 6, 7) (, ).
-
, (. 6, 4,5), -
(. 6, 9, 10).
, -
. , -
, -
. -
, ..
..32 .
.
. -
, -
, , , -
XVIII :
, ,
. XVI
22 Finno-Ugrica. 1998, 1.

.
XIV .

.
- -
: -
, - . -
, ,
.
, , ,
, 33.
, -
- . ,
II 34
. , -
5 -
1, ,35 -
, -
XIII XIV . 36 , -
XIII XIV .

. , , , ,
XIV .37 , ,
.
, -
.. 38 . ,
, -
XIV .
, -

( , ), -
. ,
,
. , , ,
(, ), (, -
, , ), (
XIV . . , -
, -
, , -
) -
.39 , -
. - 40 ,
( , 7719), -
Finno-Ugrica. 1998, 1. 23

. ,
, , .
, ,
.
, , -
-
,
. ,
, , () ,
.
, -
.

. , -
. , , () -
, ..,
, ,
, .
-, () , -
, ,
. -
, , -
( , , ,
..), -
, -
.
-, - ,
( -
), -
.
-,
, ,
..
:
1
.. (VIII XV .) //
92. . I960, .8
2
.. XIIXIV . .
. . . . ., 1995. .
3
.. -
// : , , . , 1993.
4
.. ... .4
5
.. IV // --
. -, 1994.
6
.. ....; .. XIII . .
,1991
24 Finno-Ugrica. 1998, 1.

7
.. ( )
19931994 . // . . 1.
-.1998.
8
..
- // .
.1993. .5-19.
9
.. ... .61,62; .. II
// . . , 1996. .12.
10
.. - // Finno-Ugrica, 1. 1997. .37-
44.
11
.. ... .4, 5
12
.. ... .33-53.
13
.. . XI
XIII . ( ) //
. . 1. , 1996. .151-154.
14
.. ... .153.
15
.. XIXIII . , 1992.-
.18; 20-3; 32-20
16
.. ... .51, .18-19
17
.. // . .: . 1976.
.148
18
.. ... .148.
19
.. ... .126.
20
.. XII XIV . . . -
. ., 1995. .111 .
21
.. XIXIV . ., 1987. .36-17, 25.
22
.. // . -
. .: , 1988. .7-102; ..
XI XV . ( - -
). .... . . ., 1991.
23
.. - //
-. . -, 1995. .49-51.
24
.. - -
VXIV . . .// - . 1997, 2. . 122-129.
25
.. // -
. . . ., 1991. .9.
26
.. III . // -
- . , 1992. . 147.
27
.. ... .2, 10.
28
.. 37 // --
. ,1992. .135, .2-33.
29
.. . .: ,
1978. .42-93.
30
.., .., .., .. -
// , 20. , 1991. . 141.
31
.. //
. , 1982. .36-46.
32
.. ... .7-102.
33
.. ... .68, 69.
34
.. //
IXXIII . , 1995. . 109-114.
35
.. ( ) // -
/, .23. -, 1994. .4-7, 8.
36
.. ... C.I 12.
Finno-Ugrica. 1998, 1. 25

37
.. . // . . 1. ,
1948. .III-48.
38
.. ( - -
) / , .20. -, 1991.
39
.. - //
. . , 1965. .164, 166; -
.. ... .41.
40
.. // 42. ., 1954. .17-42, 44,
48, 51, 49.
26 Finno-Ugrica. 1998, 1.

. 1. . : 4, 5, 7, 9, 10, 12-23, 33-35, 37-40,


41, 45, 46, 50, 53-54, 56-59. 2, 7, II, 24-31, 44, 49, 51, 59; VI 1, 3,
32, 43; 6, 8; 1 38; 39; IV
36; 55; 52; 1 43.
: 6, 8, 9, 24-31, 36, 50; : 16-19, 21, 22;
.
.2. . : 8, 9, 19, 20, 22, 24-34, 37-
43; 1-7, 10, 18, 21, 23; VI 7, 12-17; VI 35, 36;
III 2; 1 II. : 2-17; : 3;
: .
Finno-Ugrica. 1998, 1. 27

.3. . 8, 9.
.
.4. . : 16; 10, 12, 18, 24;
: VI 4, 7, 15, 52; 19, 22, 35-39, 44-49; : 7,
10, 12, 16, 18, 24. : 10, 12, 16, 18, 24.
28 Finno-Ugrica. 1998, 1.

.5. . :
2, 8, 13, 14, 15, 26, 27, 52, 55; 65-72; 59-64. : 4.
: VI 5, 11, 30, 43, 23; 76; 3; -
10, 20, 21, 14, 22, 34, 40, 48; 29; 46; 1 56-58;
III 29; 16,17;
51; 1. . : 28, 79. -
31-33, 81. 1, 6, 7, 15, 22-25: .. .. . :
4, 13, 14, 22-27, 52, 55, 65-70; 59 .
2: 83; : 3.
Finno-Ugrica. 1998, 1. 29

.6. . : 7, 8. , : 9, 10. : .
.7. . V1: 11, 13. : 12. ( ..-
): 4, 10 ( ..): 5. : 8, 9. : 17. .
30 Finno-Ugrica. 1998, 1.



- I ?
( )
.
. ,
, , -
, -.
, -
.
-
. , -
, -
.
, .
? ,
. ! -
(, , ) , -
, -
.
, , XII ., -
, , -
.
: Drand nach
Osten!
: ,
(: ), -.
, ,
( ) XVIII .
.
, ,
XVI . , -
. 1945 . , ,
, (
), , , -
, , , , -
, . 100 -, -
, ( , -
, ..), . -
,
. , 400
, ,
Finno-Ugrica. 1998, 1. 31

,
.
. ,
, -
, , -
.
. 1453 . - ,
V . , , -
. : , ,
, , ( ,
.) ,
, . -
, , -
, V . -
, , .
. VI .
, , , ,
. ,
( 1542 . -
), ( 1635 . ), -
( 1547 . ). -
1585 . .
, ,
, . -
, 1418 ., -

1545 .
, -
. -
, , -
, .
, , -
, -
.
, ,
- , ,
. ,
.
, , , , , -
, , 40-60- IX . -
. -
( 1834 .),
, -
32 Finno-Ugrica. 1998, 1.

. 1868 . , 1869 .
.. 1884 . .
-
-,
. : ..-
, . -, ..- -
, . - , . . -
, , -
-
.

-
, , , -
. , , -
, -
. -, -
, -
, -
.
,
. -
.
,
-
. , ,
.
, -
. , ,
. -
, , 400 ,
, .
, , (,
, , - ), -
, ,
, , ,
.
.
, ,
. -
, , , ,

( , , , ). -
,
, .
Finno-Ugrica. 1998, 1. 33

, , .

, . , , ,
, -;
, -.
,
-
,
, - -
.
, , -

, .
-
,
, -
. , , -
.
.

, , . -
, -

.
,
. ,
, .
, ,
-
, .. -
, -
? -
. -
, .

.
.
-
-, , -
.
: -
, -
. -
, , -
34 Finno-Ugrica. 1998, 1.


. ( !) -
, .

, , , -
.
- -
I .
Finno-Ugrica. 1998, 1. 35



-
( , , , )
-
, -
.
.
, , -
, . -


1. , -
, -
(). -
, , .
,
, , .
-
.
,
. ,
-
. , , -
, -
.
-
.
, ,
, ,
. -

,
. .. : -
.
( )... -
2.

, ,
... -
. -
, ,
36 Finno-Ugrica. 1998, 1.

, . -
, ,
, . -

, ,
.
-
. , -,
, -
, -
.
.
. , ,
, , -
, . -
( ). -
, ,
, -
.
(
, ) -
.
. ..
,
., -
. 21 , -
,
3. -
- . ,
4,
.
--
. -
: XVI . , , , -
(
, ) -
,
.
-
- . -
. , -
, -
. -
.
Finno-Ugrica. 1998, 1. 37

-
.
- -
, -
. -
, , -
, , .
-
. , ,
;
.
, . -
. -
, ,
. , -
, VI
. , .
,
.
,
. , ,
, , . -
.
-
-
.
:
1
..
// , .1. ., 1992. . 17.
2
.. // . 3- . . 1. -
, 1992. . 102.
3
.. . ., 1991. . 518.
4
.. . . .
. ... . . . ., 1977. ..
. . ... . . . ., 1980.
38 Finno-Ugrica. 1998, 1.


- :
-
. -
. ,
, -
. , -
, , -
. -
, .
-
- .
-
-
. , ,
, , . ?
? ?
- , -
. -
, --
, - , -
, -
, - ,
() , -
, . ,
,
, -
.
-
,
, , ,
, .
.
, -
( )
. ,
.
( - -
)
- ,

, , .1
--
Finno-Ugrica. 1998, 1. 39

, -
, . .
, . -
, -
-
.
-
- -
, -, , -,
,
.
,
() -
.
-
,
-
( -
- ).
, , , -
, -
-
.2
, , (
, , -
) ( ,
) .
,
, , -
, , --
, , -
- -
.

, - , -
75- ,
-
-
. -
- - -
. , -
(-
, ,
40 Finno-Ugrica. 1998, 1.

), -
.
, ,
1917 ,
, , -
,
, -
, , , - -
.
-
- , ( -
) 1917
, , . -
, , -

, -
.3
, , -
, , -
, -
.
, -
-, ,
, -
, .
- , , -
-
. VIII I .

, -
.4 , -
, , , , -
, -
.., .., .. , .
I --
, (-
I ) . -
..
- : , , , ,5 -
-
.6 ..
(), -
.7 .8
Finno-Ugrica. 1998, 1. 41

, , ,
-
, , -
. , --
. -
-
, , , -
.
I . - (
) - , -
. -
-
, .
-
. -
, , , -
, - , -
, , .
-
, -
, .9
. ., . .,
., .
- -
, . -

, :
, , ,
. ,
,
, . ,
-
- , ,
.
.
, -
, -
, -. , -
, ,
.
, -
, , , , ,
.
.. , -
42 Finno-Ugrica. 1998, 1.

-
, , , -
.10
I . -
- .
. -
1883 - -
, . -
- , ,
, ,
. , . -
., -
. .-
:
-
.
-
, , -
. -
-
. , .. -
-
.11
20-
. ,
- , . -
? ,
, , -
, . , ,
, , ,
.
20- ( )
,
. -
. .., ,
: .12 -
-
, - , -
XVI .
-
.
, 20-30- -
, . -
, -
Finno-Ugrica. 1998, 1. 43

, , , -
, ,
-
. , -
, ,
XIX , -
. , -
, , -
. ,
, , . , -
, . , -
, ,

, , , -
- .
, - -
,
. -
, . 20- -
- ( ,
), -
, ,
, ,
, . -
, -
, , .
-
- .
.
, -
, , ,
.13
20-
. --
, -
. -
, , , , -
.
-
, , ,
.
-
(), 1929 -
.14
44 Finno-Ugrica. 1998, 1.

20-30- , ,
, . -
,
, -, -
. -

.
.
, -
. -
:
- , , -
, .
, ()
1934 --

: -
,
. ? , .
, . , -
.
, , ?
.
, ?
, ,
.. .. ?
, -
, -
. .15
. , -
,
.
- -
, -
, 30- .
, , - -
-
, . -
.16 , -
1929 , .1, ,
1931 .
- -
,
-
Finno-Ugrica. 1998, 1. 45

-
- ,
,
.17
-
, .
, .. ,
..:
(
) . -
, - -
..,
.., .., , -
, , .
, -
, -
( -
.. , -
-
- )
, - -
, ,
- . 18
1932 (
), -
. 19
,

. , -
, -

.

.., .. ..-
( 1934 , 1936
)
3- 4- . 20
, , XVII () -
-
. ?
, ,
, . -
, . ,
: , ,
46 Finno-Ugrica. 1998, 1.

, -
. : , -
, . -
. .

.21 : -
,
,
. -
- , ..-
,
.
,
.22
30-
- , ,
, , -
, , ,
, ,
, , -
, - -
.
-
, -
, , ,
, , -
- , -
. - ( )
, -
.
-
. , 20- , , -

, , -
, . , 30- ,
.

- .
20- 30-
,
, .. . 30-
, . ,
, , -
, , -
Finno-Ugrica. 1998, 1. 47

, . . , , -
, , -
- .
-
,
, (
), , .. , -
. -
, , -
. -
, , , -
- . -
: -

- ,
.23
30- ,
, -
, 1905-1907
, . , -
, , ,

,
, .
,
(). , ,
- , ,
.
- -
, -
. , ,
,
,
-
- .
20- , -
- ,
, -
-
. 5-, 10-, 15-
,
,
,
. , -
48 Finno-Ugrica. 1998, 1.

, . ,
-
, .
30- ,
,
, . 1937 -
,
,
,
, .
.
, ,
.
,
. - - -
, XIX ( -
), ,
.
- -
, 1917
-
.
. -
, - -
. -
, -
. -
.
, , , , -
. (, ,
), , .
: , -
, -
. -
,
.
-
, -

. -
- (
) -
.
,
Finno-Ugrica. 1998, 1. 49

, ,
, . ,
,
, , , -
, .. (,
1947).
-, -
, , .
-
. -

, -
. -
: , -
, , , -
. - -
, -
, , -
, -
. . , -
.. : ,
-
, .24
. -
. -
.
( ) , -
, -
XVI ,
.25
- -
--
. -
.
1951
,
, . -
. ..-
. , -
,26 .
,
( ), , -
. , ,
.. -
50 Finno-Ugrica. 1998, 1.

.27
,
-

. , -
-
-
. -
- -
, .
1952
..
. , , -
( .., .. .)
. -
- -
, .

, -
- , -
, 50- 60- .
, -
-
,
. .
: --
- , -
. , -

-
. - 20-
. -
- . -
- .
,
, - -
, - , . -
, , -
, , , ,
, -
.28

(
).29 , -
Finno-Ugrica. 1998, 1. 51

(,
1956), , , -
, - . -

- ,
.
.
-
.30 -
.31
30- , -
, - , -
, , -
,
-, , , (
). -
. , ,
, , -
- , - , -
. - .
-
-
- .
, -
,
-,
- . 1958
, -
- .32 1960 -
-. -
( -
- , , ) -
: 1965 , 1970 ,
1975 , 1980 , 1985 , 1990
, 1995 . ( -
- 2000 , -
).
- (, XVII, 1987
). ,

, --
, 70-
-
.
52 Finno-Ugrica. 1998, 1.

1965 -
- ( -
).
( --
, , .. ), -
, --
.
80- - .
, -
. -
,
,
, ,
.
-, , , -
. -
.33
-
, .
-
.., .. , ..
- (34).
( ..)
1986 .35
36, , -
, , , -
, - , -.
80- 90- -
; -
- ( ,
,, .). , , -
. -
, -
.
,
- -
, , . -
, , .37 -
-
-.
1988 -
-
.38 1988 -
- , -
Finno-Ugrica. 1998, 1. 53

,
.39
-
-,
-
. -
. -
-
, - -
- , .
, ,
-
-
, - -
, ,
, .
-
, , , , ,
- .
.
1991
- : ,40
- -
; 1992 . ,
, ,41 -
. 1992
- . -
. 30
1992 , -
, -
- .
, - -
Historia
Fenno-Ugrica (, 1993), -
1996 .
( -
) - .
-
- - .

.42
--
. , -
-
54 Finno-Ugrica. 1998, 1.

- . -
- - (, ,
, , -),
43, 44, -
.45 -
, .
, ,
- . , -
-, -
,
46, .47
- --
- -
.48
, , , , -
( XVII ,
),
.49
80- 90- -
, , ,
- , ,
(, , , ). -
. .
() ,
. -
50
-
. ,
.51 , -
, -
.52 -
, ,
.
, -
, -
53 54.
-
-
: 1992 -
, 1993 --
.
.55
1992 - -
Finno-Ugrica. 1998, 1. 55

- -
, 1993 .56
1994
( -
), () -
: -
.57
, -
200- -
.. --
.58
1995 - -
. -
-

(, , , )
Die Republiken Karelien und Komi auf der Suche nach nationaler
Identitat und internationaler Beziehungen.59 -
-
-
, (-
), (-), (-
).
, -
- - -
, 1989 , -
,60 -
.
-.
1987 ,
17- , . -
- - -
. , -
, 1994 . , -
, ,
- .61
- -
, 1995 -
.62 , -
. -
. , -
( -, ) , -
: ( ),
, ( ), -
56 Finno-Ugrica. 1998, 1.

. -
-.
: , , -
, , , ,
, , , -
.
- 1994 -
-, -
, -

.63
, -
-,
.
, -
, -
.
30- . -
- .64 -
,
,65
.
, .
, , ,66
.67
, , -
- ( -
) -
- 68,
.
, -
- .
, -
-
, - . -
. -
, -
: ( )
( , )
. , , -
, - .69
, - -
.
Finno-Ugrica. 1998, 1. 57

,
, , -
, , , -
- , . , ,
( ) - -
, , ( ,
XIX ) : - -
: ,
. , ,
.
-
,
: -
- -
, . -

, . -
, -
,
-
, -
.. ..,
:
, -
. - ,
, .
,
... -
.70
, , -
, , -
, .
-
- .
,
, - --
- .
-

, , . -
- . ,
,

58 Finno-Ugrica. 1998, 1.

.
, .
, -
, ,
. ,
, -
() , -
.
--
. -
, -, --
,
- . ,

, .71
-
( , ) 75-
-
.
, , . 72

. -
- ,
. -
(, -
, ) .. --
- 1917-1937 . -
, -
-
, -
, - -
.
, -
,
,
, ,
: , ,
, , , , -, ,
- -
. , ,
: , , -
- , ? ?
-
20- 30- - ,
Finno-Ugrica. 1998, 1. 59

-
,
, , .., -
-
, .. -
,
. -
.
- , -
-
, ,
,
. 30- -
-
, , -
.
,
, , -
, , , , --
, .
-
, , , -
, -
.
, , -
, , -
, -, --
, - .
, - -
-
-
,
, , :
, -
, -
;
, , , ,
, , ,
- .
,
30- .
, -
-
, -
60 Finno-Ugrica. 1998, 1.

, -
, -
-.
, ,
,
, ,
, c , -
, . .
- -
,
.
- ( )
.
-
. -

.

, -
, - -
: , , -, , , , ,
, (,
, , ).73
, ,
. , -
.
, ,
: - -
,
-
?
, ,
,
-
- , -
, .
-
,
, .
-
.
. -
.
, ,
Finno-Ugrica. 1998, 1. 61

, - .
, ,
, ,
, .
,
- , . -
-
,
: -
-
, .
,
.
-
,
. ,
, , -
, , , -
.
-, -
, , -
, ,
,
, .
:
1

( ) (-. 1994, 2). .
: . :
// . 1990, 5. .58; ..
- . -, 1994. .28;
. // -
- . 1993, 1. .9.
2

, -
,
. , -
, . -
-
( .. -
// . ,
1978; .., .. . -
. , 1989). - -
( ., : . . ,
1982).
3
. (1917-1922 .). , 1990.
4
.. , ,
. , 1791; .. -
. .3. , 1778 .
62 Finno-Ugrica. 1998, 1.

5
.. . - . , 1889; . -
, 1891; . , 1890; . , 1895.
6
Smirnov I.N. Les populations finnoises des bassins de la Volga et de la Kama: Etudes dethnographie
historique. Paris: E. Lerouz. 1898.
7
.. . . ., 1890.
8
.. . , 1910; ..
// ... .7. ,1909.
9
. . , 1889; -
.. // . 1892; . .
, 1895 .
10
.. . , 1930. .97.
11
.. (). , 1920.
12
.. //
-. 1930, 18-19. .28.
13
.. .- , 1929.
14
- .
.1. ., 1929.
15
. .1, .1, .699, .260-261.
16
. // -
. 1931, 11-12;
- // . 1931, 1-2; .. -
// ; . -
// . .-., 1933.
17
- -
// -, 1931, .21. .10.
18
, . 1761. :
.. : //
. 1995, 5, .77-98; . -
// -. 1996, 3.
19
.. - - .
1917-1937. , 1993.
20
. ., 1937.
21
.. ., .13. ., 1951. . 361-362.
22
.. (1920-1930 ) // .
., 1990. .49.
23
.. . ., 1938; ..
// , 1939, 1.
24
. . . , 1979. . 43-44.
25
.. - // . .
. -, 1948.
26
.. // . 1951, 4.
27
.. //
. 1951.
28
.. -
// . 1971, 10. . 25.
29
. , 1965; . -
-, 1967.
30
.. . ., 1958; .. :
. ., 1965; .. .
., 1972; .. . , 1977; ..
. ., 1978 .
31
. .
.63. ., 1960.
32
. ( ) // -. 1995, 2.
Finno-Ugrica. 1998, 1. 63

33
: - . , 1981; .
, 1983.
34
.., .., .. -
- // -. 1985, 2.
35
.., .., .., .. - :
// . 1986, 6.
36
. ., 1985.
37
- , -
- . , 1989; . .
. ., 1992; . : , . -
-, 1992; .. - - -
1917-1937 . , 1993; Libiesi. Riga, 1994; .. - : -
// . 1994, 4; ..
- . --, 1994; .. : -
IX-XIX . , 1994; .., .., .. -
. , 1996 .
38
. , 1988.
39
.., .. - // . 1988,
6. .159-162; .., .. - -
// . 1991, 5. .120-124.
40
- : .
. , 1991.
41
Specimina Sibirica. Tomus YIII. Die Wege der finnisch-ugrischen Volker zur politischen, kulturellen
und schprachlichen Autonomie. Materialien eines Internationalen Symposions 15-17. Oktober 1992 in
Sombathey. Savariae, 1993.
42
. . -,1993.
( 1985 ).
43
Lallukka Seppo. Kazan Teachers Seminary and the Awakening of the Finnic Peoples of the
Volga-Urals Region // Studia Slavica Finlandensia. Tomus IY. Helsinki, 1987; Suomalais-ugrilaiset
kansat Neuvostoliiton uusimpien vaestonlaksentoien valosa. Helsinki, 1982.
44
Lallukka Seppo. The East Finnic Minorities in the Soviet Union: an Appraisial of the Erosive
Tends. Helsinki, 1990.
45
. 1992, 4 ( .. ); Russian Review. 1993,
January. Vol.52/1 (review Henry R. Huttenbach).
46
Lallukka Seppo. Komi-Permiakit peramaan kansa. Syrjatyminen, sulautuminen ja
postkommunistinen murros. Helsinki, 1995.
47
. -, 1997, 1.
48
Heno Sarv. Soomeugrilased venemaal labi saandite/ Akadeemia. 1993, 5; -
// Etnograafimuuseumi
Aastaraamat. XXXYII. Tallinn, 1989.
49
Kappeler Andreas. Russlands erste Nationalitaten. Das Zarenreich und die Volker der Mittleren
Wolga vom 16. bis 19. Jahrhundert. Koln, 1982.
50
.. - . ., 1969; ..
. , 1968; .. ,
. . ., 1984; ..
. , 1972; .. . ., 1982 .
51
.. // . 1990,
1; .., .. // . 1988, 16.
52
. ., 1991; . // -
, 1989, 15 ; . ,
// , 1989, 8.
53
Forsyht James. A History of the Peoples of Siberia: Russias North Asian Colony. 1581-1990.
Cambridge, 1992.
54
Slezkine Yuri. Arctic Mirrors. Russia and the Small Peoples of the North. Cornell University Press.
Ithaca and London, 1994.
64 Finno-Ugrica. 1998, 1.

55
- . 1992-
1993 . , 1994.
56
. -, 1993.
57
Livonians and Their Culture: Preservation of Small Ethnic Group Language and Culture in Theory
and Reality. Mazirbe. Riga, 1994. . : -. 1995, 2.
58
: . // -.
1994, 2. .128-130.
59
Regionalismus und Nationalismus in Russland. Baden-Baden, 1996.
60
. 1989, -; . -
. , , 10-14 1991. . , 1992;
Anyanyelvunk, Irodalmunk Ma. A III. Finnugor Irotalalkozo Jegyzokonyve (Eger, 1993, augusztus 23-
27.). Budapest, 1995.
61
-: -
-. -, 1995; .
- // -. 1995, 1. .3-9.
.
62
. - // --
. 1995, 3-4.
63
. - -: ( ) //
-. 1994, 1.
64
.. - - 1917-
1937 . , 1993; Popov Aleksandr.
1930- // Studia Slavica Finlandensia. Tomus IX. Helsinki, 1992; .
. , 1991; Ksenofont Sanukov. Stalinist Terror in the Mari Republic: the Attack on Finno-
Ugrian Bourgeois Nationalism/ The Slavonic and East European Review. Vol.74, Nr4. October 1996
.
65
., : : . ,
, . ., 1992.
30- ( , , -
), -
.
66
Matley Ian. The Dispersal of the Ingrian Finns/ Slavic Review, 38 (March 1979).
67
. // . 1990, , 8,
.6; . // -. 1995, 3-
4; .. , , . , 1996.
68
- : . , 1995.
( Itamerensuomalaiset, 1995).
69
.. , . -
, 1991; . // : , . .
1995, 1. . - -
.. (.: . 1992, 6. .150).
70
, 5, 4-11 1996 ., .8.
71
: ., . .[ ]: .. - .
-, 1992 // -. 1994, 1.
72
Sanukow K.N. Die finnisch-ugrischen Volker Russlands. Gesellschaftspolitische Situation und
Nationalbewegung aus der Sicht eines Insiders / Osteuropa. 46. Jahrgang/ Heft 3/ Marz 1996; Sanukov
Xenofont. Small Nationalities and Ethnic Minorities in Russia: The Case of the Finno-Ugrian Peoples/
Time, Place and Action: Quincentennial Perspectives on Russia, East and Central Europe. University
of Aberdeen. 1996.
73
Kolga Margus, Tonurist Igor, Vaba Lembit, Viikberg Yuri. Vene impeeriumi rahvaste Punane Raamat.
Tallinn, 1993.
Finno-Ugrica. 1998, 1. 65



; (-, -)

, (-, -),
, -
.
, (-
)
-
. -
, , ,
.
, X. Ost-tscheremissisches Wrterbuch
( ) (Helsinki, 1948) -
. ., -
, -
. , -
, , , .
.., -
(, 1964), , -
,
, , -
(), , , -
: 1. , , ; 2. , ; 3. ,
; 4. , ; .
- ..,
- , , -
,
( ,
..) -
, .
, , -
.
, , .
( -
) . (-
-, 1972), .. -
, , ..,

.
66 Finno-Ugrica. 1998, 1.

, , -
.., -
, ,
-
, , -
. , , 70%
,
- -
.
, ,
, , -
* > . ,
, -
.
-
. , .. -
, ,
(), ,
, .
, ,
-, . , ..-
,
.

,
, -
- . -
, -
odur, () jodro, mrt, (-
) jumrut, jumurt , -
zimugusun , tuomi ,
, : -
(). - . -
, -
,
, , , , -
.

, (-, -). , ..
, .. -
, , ,
, .
-
Finno-Ugrica. 1998, 1. 67

, .., -
. -
, , , , -

.
.
,
-
-
- . , -
-. 1-
1901 (.-), -
,
... :
, ,
,
. , , ,
, . -
, , .
. , , , ,
, ; , , , ,
, ; ,
.. , ,
. , , ,
, 94% -
( 416,8 ..), 83%
.
.. , --
,
, , -
.. , , -
, ( --
(, 1961) ; ,
;
, . -
(-
). , -
- // - . -
, , : -
// ; //
.. , , -

( : = -
, [] /, -
68 Finno-Ugrica. 1998, 1.

-
,
: , -
.
, , , ,
, , -
. ,
,
.
: -
// , ();
, (); // ,
, , , .
,
. , -
. , , -
, :
// , , , , , -
, , , < ; -
- < . -
: , -
, // , ,
, ; , // -
, , , , , -
, , , .
-
,
,
* (
* ), -
.
- -
, , , ,
- . .. (-
- . X
. ., 1982. .45, 117),
XI ., II-V . -
.
, -
- -
; , , -
, ,
. (
Finno-Ugrica. 1998, 1. 69

) 1757
( , . -
. , 1899). , , -
, . -
- :
(), (), (), (), (-
); ( );
(), (); (-
).
,
, -
.
- .., -
.., - sogra , -
, , ,
.

-
. -
, .
,
, -
><, , , , -
.
.. , -
, , ,
, , ( )
, ,
; ; -
.
, -
, : , , , , ;
, . -
, ,
-. , ,
. , -
, , -
, ,
.
, - -
, : , , , ,
, , , , , , -
. , . (.
70 Finno-Ugrica. 1998, 1.

i i. , 1903.
.186) :
( --
- ),
, ,
.
,
, -
. , *
(), * (
*) - -
(, ). , , , -
, -
, -
:
, .
, : , ( )
, ( ), -
, , , , , , -
, -
.
- ,
-
(, , -),
- ( -
) .
, -
, , , ,
, ( -) .


.., 1975-77 , -
- . ,

, ,
, -
.
.. ( //
1968. ., 1971. .211) -
tr ,
tegr , -
.
Finno-Ugrica. 1998, 1. 71

, , ,
- .
, , -
, -
- , -
. -
.
- tr tegr,
, ,
. , , --
, , * *
. -
,
, , *. , -
-
, , , . *
,
, , , ( -
) , ,
, ( , , , )
( , , ),
, ( )
< -, : - ,
, ,
,
.
-
, , : suvi , tuw -
ton; soute- , - syn-, tow
- tw. , , -
..-
( : . ., 1986)
,
, -
, , -
.
-
( tr , tegr
, ) , ,
.
-
. .
., ., .,
72 Finno-Ugrica. 1998, 1.

.,
-. , ., .-
., -
-
-
*,
. , . --
-.
, . (Kritisches zur frage die
finisch-ugrischen elemente in russischen II /Zelenin, Vasmer, Pogodin/; Die
ostseefinnischen lehnwrter im russischen) -
.
, ,
( ), , -
, ( ?). .
,
.. , , -
-- ,
- , , -
, , - ,
. , ., .,
, -
- ,
.
,
.
, .-
. , - -
.
.,
, , -
- . -
.
, -
-. -
, -
, , ,
.
, , .
-
-, -
, ,
, , .
Finno-Ugrica. 1998, 1. 73

-
,
, : -
-- - -
, -
, .

, , -
.
, -
. -
, , -
: , - ,
( ) ;
( ) , -
, jousi, jouzi () .
,
, (-, -) .
,
, , --
- -
.
74 Finno-Ugrica. 1998, 1.



..
III-V . . . , 1997
.. -
, - , -
III-V .
-
. , -
III-V . .., .
- , -
. .., .., ..-
, .., .., .. .
,
. -
, .
. ,
, .. III-VI; III-
V; III-IX . ..; .. III-V-VIII .; .. III-V-VII
.; .. IV-VII .
-
. -
.
..
.
. -
, -

. -
.
, -
.

.
.
, ,
.. .
-
. -
. .. -
, -
. .
Finno-Ugrica. 1998, 1. 75

, -
, .
-
. , -
, ,
. , 1996 . 265 124
, 3,3
(1, .85). ,
, -
.
( -
) (1, .227, . 24-25). , -
.. .
.. -
. . -
. -
. -
.
.. . -
.
, I . .. .

. , -
20-30 ..
, -
. , , -
,
( , ,
).
. -
, (
) . .. ,
-
. ,
-
. -
,
. .

,
.
,
. -
I . .. .
76 Finno-Ugrica. 1998, 1.

-
, .
.. , -
. , -
,
.
, -
, , . -
, -
. , ,
, ..,
. -
., -
. , -
.
. . -
, . -
.
.. , -
, -
, (1, .179), ,
, -
(1, .175). 1 . ..
.. -
. 1 -
. , -, (2,
.57). , -
, -
. -
, .
, ..
. -
, -
. ..
, - , -
.
:
1
.. III-V . .. , 1997.
2
.. VI-XIV . . . ... -
... , 1994.
Finno-Ugrica. 1998, 1. 77


-
, , -
, .
2,10%, .. 28859 -
, , , -
, .
24796 , ,
, , , .
19446 , , , -
, , , .
-
, -
, -
, , , .
- -
-
, -

- .

, .
1995 . . ..-
. I - -
- 15 -
: , , , ..., -
, , ., , , , . ,
, ,
. -
. ,
, .
-
. - (-
-, ) -
() . -

. .
1997 . II - -
- . 10
, -
4 :
78 Finno-Ugrica. 1998, 1.

.,
., ..
, .
21 , -
.- -
, . -
: -
. ,
. , ., ., . .
25 . III - -
II -. -
(.),
(. ), -
(.),
(..), (.-
).
(. ), -
, (. -
), (. -
), (..),
. .
30 - :
10 (2 ), 14 (5
), 16 (8 ).
- , , -
-
, !, , -
,
. , -
, -
. - -
, , -
-, , .
1993 . -
-.
1995 . . -
10 .
1997 . . -
- -
. .
.
. ().
.-
.
Finno-Ugrica. 1998, 1. 79

- -
(),
, -
, ,
, , , . 6 -
, 6 , 4 .
-

, 1992-97 ..
.-, , , -
, -, , .
10 1997 . -
-
.
-
-, , .
.
, - :
, , , , -
. . -
, , , .
,
. , -
,
. -
. - .

. , -
. , -
,
. -
,
. -
.
1998-99 .. -
-
- -
, , , -
, , , ..
, , -
, -
.
80 Finno-Ugrica. 1998, 1.

,
.
.
.
.
.

.
.
.
-.
, .
.
.
.

.
.
.
SMYA Suomen Muinoismuismuitoyhdstik sen Ailakuskiria.
Finno-Ugrica. 1998, 1. 81


.
.

(., ), .
-
, .
,
, .

( -
), , .
. -
, , -
, -.
-
..., ,
.
. -
,
, - -
.
--

.
!
1997
Finno-Ugrica. 4 , 4
6 .
, , ,
- .
,
- ,
; - ,
- - ,
- -,
-.
Finno-Ugrica.
(
). ,
.
.
.
.
, .

Dear Colleague,
In July 1997 The Institute of History of Academy of Sciences of the Republic Tatarstan
began to issue the new scientific journal Finno-Ugrica. This new journal will be published
quarterly, with an average of 80120 pages per issue. Finno-Ugrica is dedicated to the
study of the history, archaeology, ethnography, linguistics, and art of Finno-Ugrian peoples.
Some of the main subjects addressed in this journal include the following important but little-
known sujects:
- interaction of Finno-Ugrians with the Turkish, Slavic, and other ethnic groups and
nations both in the ancient, medieval, and modern times;
- contacts of Finno-Ugrian peoples in Russia with the groups outside Russia;
- state and national developments among the Finno-Ugrian nations;
- the developments of major cultural trends among the Finno-Ugrian peoples in the Volga-
Ural region; and
- the future of the Finno-Ugrian peoples and nations.
We welcome interested scholars to contribute their articles to Finno-Ugrica. The preferred
length for submissions is 2025 double-spaced pages. Longer manuscripts will also be accepted
and published in several consecutive volumes of the journal. When using a PC for word
processing, please anclose a diskette along with a double-spaced hardcopy of the article. Authors
should use one of the following word processing formats: text MS-DOS (*.txt) or Word for
Windows document (*.doc). All figures in the article should be consecutively numbered and
provided with a list of the illustrations. Articles will be accepted and published in English and
Russian. Every manuscripts should have a short English summary prepared by the author.

-

:

( , )

( , )

( , )

( , )

( ,
)

( , )

( )

( )

( , , )

( - ,
...)

( , )

( , )

( , )

( )

( , )
* : 420095, ., ., 9.
. .-.
( /: (8432) 32-02-64; 38-43-45. : -mail: history@vega.ksu.ras.ru
. - .
Finno-Ugrica -,
(440).
. 5 .. 1000 . .

.

-
1994 . .- -. -
, , - .
,
( , , , ). -
, , , , -
, -
.
: 424036, .-, . 44.
.: 5-37-34

You might also like