12 DIGITALNA TELEVIZIJA: POSTUPCI DISTRIBUCIJE

Danas moemo konstatovati, i pored predlaganja i paralelnog egzistiranja niza koncepata

digitalizacije televizije u svijetu, da dominiraju dva koncepta u domenu distribucije TV
signala: DVB-Digital Video Broadcasting, koji dominira u Evropi, i ATSC-Advanced
Television System Comitee, koji je praktiki usvojen u USA. Ovo poglavlje prezentira
tehnoloko jezgro DVB sistema, familiju standarda u domenu distribucije digitalnih signala
u televiziji te osnovne koncepte za sisteme odnosno medije distribucije; satelitski, oznaen
sa DVB-S, zemaljski, oznaen sa DVB-T i kablovski pod oznakom DVB-C. Ukazano je na
znaaj nove tehnologije za distribuciju signala do korisnika, kao i na mogunosti uvoenja
novih servisa.

12.1 UVOD

Televizijska tehnika predstavlja kako u tehnolokom tako i u komercijalnom domenu

dinamian proces. Kao jednu od najznaajnijih komponenti ove dinamike u domenu
tehnologije danas moemo naznaiti proces transformacije video signala iz analognog u
digitalni oblik, te njegovu distribuciju, ovog puta u digitalnom domenu, do korisnika TV
sistema, putem razliitih prenosnih medija.
Pri tome treba imati u vidu da ova, tehnoloka transformacija, predstavlja platformu sa koje
se prua mogunost implementacije potpuno novog koncepta televizije odnosno uvoenja
novih servisa koji e izmijeniti radikalno svakodnevni ambijent konzumenata ovog
elektronskog medija. To praktino pribliava TV tehniku jednom od finalnih ciljeva koji se
formuliraju kao "multimedijalni interaktivni ambijent" odnosno medij isporuke i razmjene
sadraja, neovisno od sredstva komuniciranja, TV/PC receiver ili PC/TV ureaj.

U svijetu egzistiraju dva osnovna sistema digitalne televizije; ameriki - ATSC i evropski -
DVB. Standard DVB predloila je EBU, odnosno Eurovision u saradnji sa CENELEC
(Comite Europeen de Normalisation Electrotehnique); isti je usvojen od strane ETSI
(European Telecommunication Standard Institute). Obzirom da se Tehniki komitet za
telekomunikacije u BiH - TC5 naslanja na ETSI preporuke i standarde kao i da je RTV BiH
lanica EBU, razumljivo je to su ovom tematikom obuhvaene samo karakteristike
evropskog sistema digitalne televizije - DVB.

12.2 OSNOVNI ASPEKTI KONCIPIRANJA DVB SISTEMA

DVB sistem se sastoji od vie modula. To su komercijalni i tehnoloki modul, modul

promocije i komunikacija i modul prava intelektualne svojine; na ovom mjestu emo
razmatrati osnovne komponente tehnolokog modula.
Kljuni aspekti koncipiranja DVB sistema su:
Marketinki princip, to znai da se primarno nastojalo istraiti ta je to to trite
eli prije nego se pristupi tehnolokom razvoju. Praktiki, to je znailo predvianje potrebne
1
opreme, mogue cijene kao i vremenske dinamike u kojem trite moe masovno
konzumirati dotini tehniki produkt. Procjena ovakvih zahtjeva, nakon pripreme tehnike
specifikacije, moda i nije najbolji nauni metod ali je sa empirijske strane opravdana
nizom primjera iz prakse.
Princip interoperabilnosti je sljedei znaajan aspekt i on oznaava injenicu da su
sve mogue aplikacije unutar DVB projekta pod jednim krovom. To znai da sistem treba
da ima to je mogue vie zajednikih elemenata, neovisno od toga koji se prenosni medij
koristi; satelitski, kablovski ili zemaljski distribucioni sistem.

DVB sistem ima dvije kategorije komponenata:

Generiki elementi oznaavaju dotini sistem distribucije (kabel, satelit, itd.) Oni mogu
imati iste ipove i omoguiti konstrukciju prijemnika (receivera) za viestruku
isporuku programa - ime se pojednostavljuju i pojeftinjuju receiveri namijenjeni
masovnom tritu.
Aplikacijski specifini elementi; po pravilu se razlikuju uzajamno.
Naredna slika (Sl. 1) prikazuje generiku formu klasinog digitalnog sistema, odnosno
generalizirani model digitalnog prenosnog sistema.

Sl. 1: Blok-shema generikog sistema

Posmatrajmo najprije lanac predaje dotinog digitalnog prenosnog sistema. Jedna od

esencijalnih odluka u vremenu ranih dana razvoja DVB je nain obrade signala u
osnovnom opsegu, tj. izbor naina kodiranja izvora, odnosno kodiranja video i audio
signala. Za ovu svrhu je primjenjen sistem MPEG-2, koji je omoguio formiranje
transportnog protoka podataka, poznatog pod nazivom sistemski nivoi (Layers), uz opcije
izbora nivoa i profila kodiranja.

Nakon obrade signala u osnovnom opsegu potrebno je izvriti kanalno kodiranje u cilju
prilagoenja osobina izvorno kodiranog video i audio signala na osobine specifinog
medija tako da se medij pojavljuje virtualno transparentan.

Prenosni kanal u dotinoj blok shemi oznaava izabrani medij prenosa (satelit, kabel, itd.).
U prijemnom dijelu posmatranog komunikacionog sistema obavljaju se procesi inverzni u
odnosu na one u lancu predaje.

Pored ovih pitanja u DVB projektu su razvijeni i drugi elementi koji su primjenjivi za cijeli
sistem kao to su:
Sistem servisnih informacija-SI (Service Information),
uvjetovani pristup-CA (Conditional Access) kao opi interface kontrole pristupa
 programu,
povratni kanal (Return Channel) koji omoguuje interaktivni rad.

12.3 TEHNOLOKO JEZGRO DVB-a

Ope tehniko rjeenje, validno za sve medije, ima sljedeu filozofiju;

Distribucioni sistemi su dizajnirani kao kontejneri podataka, koji omoguuju
prenos fleksibilnih kombinacija MPEG videa, audia i podataka, to je ilustrovano
primjerom na Sl. 2. Vidimo da MPEG-2 standard omoguuje distribuciju video
signala visoke rezolucije HDTV (High Definition TV), ili 4 video signala
obogaene rezolucije - EDTV, ili 6 TV signala standardne definicije - SDTV, ili
distribuciju podataka multimedije( video, PC, DVD, Phone/fax)

Sl. 2: Primjer MPEG-2 kontejnera podataka

Sistem koristi opti MPEG-2 multipleks transportnog protoka TS (Transport

Stream).Ovo je osnovna taka zajednike arhitekture, koja povezuje cijeli sistem. Take
sukladnosti u MPEG-2 sistemu postoje samo u odreenim takama ravnine koju definiu
nivoi i profili. Standard MPEG-2 video kodiranja namjerno je koncipiran kao generiki
odnosno kao rjeenje neovisno o aplikaciji. MPEG-2 je familija sistema, pri emu svaki od
njih ima ureen stepen zajednikog i kompatiblnog. On dozvoljava kodiranje 4 formata
(LEVELS) izvora koji se rangiraju od ograniene definicije (reda kvaliteta dananjeg VCR)
pa sve do pune visoke definicije - HDTV, a svaki od formata se nalazi u odreenom
podruju digitalnog protoka (Bit Rate). Pored ove fleksibilnosti u formatima izvora video
signala, MPEG-2 dozvoljava i razliite profile (PROFILES). Svaki od profila nudi skup
alata za kompresiju koji zajedno obrazuju sistem kodiranja; postojanje razliitih profila
znai da su na raspolaganju razliiti setovi alata za kompresiju video signala.

Kao rezime u vezi glavnih formata digitalnih signala moe posluiti naredna podjela
na SDTV i HDTV kategorije digitalnih signala.

StandardnaTV - Standard Definition Television (SDTV)

 625 linija, 50 fields/sec(poluslika/sek), Interlace (analiza sa proredom)
Komponentni - 720 pixels x 483 lines, 13.5 MHz sampling
Kompozitni - 768 pixels x 483 lines, 14.3 MHz sampling
TV visoke rezolucije-High Definition Television (HDTV)
1125 linija, 60 ili 59.94 fields/sec (ili frames/sec)
Komponentni - 1920 pixels x 1080 lines, 74.25 MHz sampling
750 linija, 60 ili 59.59 frames/sec, Progressive
Komponentni - 1280 pixels x 720 lines, 74.25 MHz sampling
Drugi sistemi - progresivna analiza: 24 Hz p, 25 Hz p, 30 Hz p, 50 Hz
i/p

DVB standard dozvoljava opciju SIMULCAST, tj. SDTV+HDTV, to znai istovremeno

emitiranje video signala. Uzmimo kako primjer dvije take sukladnosti u ravni nivoi-
profili; MP@ML, koja oznaava Main Profile at Mail Level- tj. SDTV sa elementarnom
digitalnom strujom (BR) reda npr, 25 Mbps, i MP@HL, koja se odnosi na Main Profile at
High Level sa elementarnom strujom npr., reda 80 Mbps.
To omoguuje da SDTV receiver, koji ima ogranienu sloenost, dekodira video signal
MP@ML, kao i downconverted MP@HL dok e video protok iz transportnog protoka
MP@HL biti dekodiran na HDTV receiveru. Ova situacija je ilustrirana na Sl. 3. Praktino,
DVB omoguuje da se u istom transportnom protoku nalaze programski materijali za
razliite tipove receivera, odnosno na SDTV prijemniku nee biti mrak kada se prima
HDTV video signal.

Sl. 3: SIMULCAST za sluaj SDTV+HDTV

Navedena fleksibilnost i multipleksnost DVB sistema prua izuzetno veliki broj opcija i
mogunosti primjene sistema kodiranja i transporta podataka. Meutim, postoji ipak
ogranien preporueni broj opcija koji se mogu realizirati sa raspoloivim receiverima.

12.4 OBILJEJA POSTUPAKA DISTRIBUCIJE DIGITALNIH VIDEO

SIGNALA

Osnovni postupci u digitalnom lancu TV signala su produkcija, prenos i distribucija preko

razliitih medija. Generiki model ovog lanca prezentovan je pomou blok-sheme na Sl. 4.

Sl. 4: Generiki model procesiranja u digitalnom TV lancu

Prema gornjoj blok-shemi se proizvedeni program najprije vodi na stepen za kompresiju,

nakon ega se isti vodi sa drugim signalima na stepen za multipleksiranje.
Multipleksirani programi se preko prenosne mree upuuju na distribucione vorove, gdje
se vri demultipleksiranje. Nakon dekompresije se dobiju izvorni digitalni signali koji se
mogu ili prezentovati na display-u ili koristiti ponovo za neke druge svrhe.
Naredna blok shema, data na Sl. 5, ide korak dalje od generikog modela jer prezentira
osnovne segmente procesiranja u DVB lancu.
 Sl. 5: Kljuni segmenti procesiranja TV signala u DVB TV lancu

Digitalni video i audio se nakon odgovarajuih kodera pretvaraju u komprimirani MPEG-2

signal, koji se naziva elementarna struja (ES) podataka (MPEG-2 Elementary Stream); ona
predstavlja neogranien signal u realnom vremenu. U cilju daljeg procesiranja
komprimiranih signala pogodno je cijepati ES u blokove podataka konvencionalne veliine-
pakete; stoga se nakon paketizatora dobija paketizirana elementarna struja- PES.
Ovi paketi su snabdjeveni zaglavljima (Header) u cilju identifikacije starta paketa i
vremenskim peatom obzirom da oni kidaju vremensku osu, pa je potrebno vriti
sinhronizaciju. Iz prethodnog primjera se vidi da se pomou jednog video PES i niza audio
PES mogu tvoriti 2 forme:

Programska struja - PS (Program Stream) ili struja za snimanje na DVD: ona ima
pakete varijabilne duine sa headerima. Programska struja se moe koristiti u prenosu
podataka ka i od HDD i optikih diskova, koji nemaju greaka i u kojima se oekuju
file-ovi proizvoljne duine
Za prijenos digitalnih signala i digitalnu distribuciju (Broadcasting) moe se nekoliko
programa i odgovarajuih PES multipleksirati u pojedinanu transportnu struju.
Transportna struja - TS se razlikuje od programske - PS po tome to su paketi
Transportne struje dalje podijeljeni u kratke podpakete fiksne duine, kao i da se
multipleksiranje moe ostvariti sa nekoliko razliitih taktova (clock). Izmeu kodera i
MUX-a se moe implementirati transportna struja pojedinanog programa-SPTS
(Single Program TS).

Kompletna procedura formiranja TS-a prikazana u ravni standarda prezentirana je na Sl. 6:

ovdje je obuhvaen cijeli tok formiranja paketa TS tj,. PES od ulaznog digitalnog audio i
SDI video signala (REC 601) do finalnog obima jednog paketa u byte-ima. Vidimo da 1
paket sadri 188 byte-a.
 Sl. 6: Princip paketizacije TS

Svaki od paketa TS ima sloenu konfiguraciju; sastoji se od headera (zaglavlja) i payload-a,

koji zapravo sadri podatke o audio i video ES. Ovi odnosi su ilustrovani pomou Sl. 7.

Sl. 7: Paket u TS se sastoji od headera i payload-a: 8 paketa formiraju strukturu

Napomenuli smo da se transportna struja sastoji od paketa podataka fiksne duine od 188
byte, kao i da se razlikuju header i payload. Treba napomenuti da svaki paket zapoinje Sync
Byte-om pri emu nosi kod identifikatora paketa - PID (Packet Identifier code); ovo je
ilustrovano pomou primjera naSl.12.8.

Sl. 8: Pozicioniranje Sync bit-a i identifikatora paketa PID (13 bita)

Na osnovu podataka u PID se mogu razlikovati razne vrste paketa: takoe uoavamo niz
drugih polja u headeru, razliite duine i razliite namjene. Npr, Adaptation Field slui za
prilagoenje duine paketa u TS.
Princip paketizacije ES kao i transporta preko komunikacionog kanala do prijemnika
prezentovan je na Sl. 9.

Sl. 9: Paketi TS u point-to-point prenosu

Na strani prijema se nalaze demultiplexer (system dekoder), kao i dekoder PES, pri emu je
prisutna sintaksa PES. U datoj TS svi paketi koji pripadaju jednoj ES e imati isti PID.
Demultiplexer moe na osnovu toga izabrati sve podatake iz dolazeih kontejnera podataka
dotine ES tako to izuzima pakete sa pravim PID. Podaci cjelokupnog programa se biraju
koritenjem PID za video, audio i teletext.
DVB-SI omoguuje da se digitalni prijemnik - IRD (Integrated Receiver Decoder) automatski
samokonfigurie za dotini servis i dozvoljava grupiranje servisa u kategorije sa
informacijama o rasporedu programa. SI treba da opie tehnike atribute za svaki od servisa
koji nudi individualni broadcaster. Takoe treba da budu ukljuene i druge informacije kao
npr. vrijeme starta programa, ime service providera, klasifikacija dogaaja (sport,vijesti, itd.).
SI se zasniva na egzistenciji 4 tabele, plus niz opcionih tabela. Svaka od Tabela sadri
deskriptore, koji razvrstavaju karakteristike service/dogaaja koji se opisuju.
To su sljedee SI tabele:

NIT - Network Information Table, koja grupira zajedno servise koji pripadaju
pojedinanom provideru. Ona sadri informacije potrebne za samopodeavanje IRD,
kao npr. frekvencije.
SDT - Service Description Table sadri detaljne informacije o usluzi (ime, tip, ...)
 EIT - Event Information Table opisuje dogaaje koji se prikazuju na nekom servisu,
vrijeme poetka, kratak opis, tip emisije
TDT - Time and Data Table nosi podatke o trenutnom vremenu i datumu
U mnotvu servisa koje sobom omoguuje primjena digitalne TV, od kojih su mnogi
specijalizirani, nee biti lako snalaenje za gledaoca. Pomo gledaocu prua elektronski vodi
programa EPG (Electronic Program guide) koji predstavlja sredstvo navigacije po ponuenim
servisima, a koji je realizovan zahvaljujui SI.

Za dekodiranje TS (Transport Stream) slui PSI. PSI sadri 5 tabela:

PAT (program association table)
CAT (conditional access table)
PMT (program map table)
NIT (network information table)
TDT (time and date table)

Demultiplexer je u stanju izabrati korektno pakete samo ako ih moe povezati ispravno sa TS
kojoj pripadaju, tj. ako zna koji su pravi PID. Ovu funkciju obavlja PSI (Program Specific
Information).

Dakle, transportna struja nije samo multiplex audio i video PES; naime, pored komprimiranog
audia, videa i podataka TS ukljuuje veliki dio meta-podataka koji opisuju TS. Ovo ukljuuje
tabelu povezivanja programa - PAT (Program Association Table) koji izlistava svaki
program u TS. Svaki unos u PAT ukazuje na tabelu programske mape PMT (Program
Map Table) koji izlistava elementarnu struju.
Neki programi e biti otvoreni, a neki e biti uvjetno dostupni to je definisano sa - CA
(Conditional Access).

Ovi paketi treba da budu periodino ukljueni u svaku TS. U narednom tekstu su date osobine
PAT i CAT

Program Association Table (PAT)

o PID = 0, treba biti prisutna u svakoj TS
Program Map Table (PMT)
o PID vrijednosti su pripisane od strane transmisionog systema (DVB, ATSC,
etc.)
Conditional Access Table (CAT)
o PID = 1 (EMM = entitlement management message)
Network Information Table (NIT)
o PID vrijednosti su propisane od strane transmisionog sistema
o DVB tretira ovaj dio System Information (SI)
Null Packets
o PID = 8191 (1FFFhex = 13 1s binary)

Na Sl. 10 je prikazan primjer PAT i CAT.

Sl. 10: PID-ovi za dati primjer PSI