Kathrin Yacavone Benjamin Barthes Ve Fotoğrafın Tekilliği - Hayalperest Yayınevi

Benjamin, Barthes
ve
Fotorafn Tekillii
Kathrin Yacavone
2015 Hayalperest Yaymevi
SANAT KURAMLARI
BENJAMIN, BARTHES
VE FOTOGRAFIN TEKLLG
Kathrin Yacavone
Orijinal Ad : Benjamin, Barthes and the Singularity of Photography

Yayncs : Continuum Pub., 2012.
Genel Yayn Ynetmeni : Ramazan Kurtaran

eviri : Simber Atay, Melih Tumen
Editr : Sekin Tercan
Dzelti : Mehmet Ali Karar
Kapak ve Sayfa Dzenleme : Himmet Doan
Birinci Bask: Ekim 2015 Hayalperest
Sertifika No: 22641

ISBN: 978-605-84018-0-8
Kitabn her trl yayn haklan

Fikir ve Sanat Eserleri Yasas gereince Hayalperest Yaynevi'ne aittir.
Yaynevinden yazl izin alnmadan ksmen veya tamamen
alntlanamaz, kopyalanamaz, oaltlamaz ve yaynlanamaz.
Bask ve Cilt:
zkaracan Matbaaclk ve Ciltcillik San. Tic. Ltd. $ti.
Sertifika No: 12228
Yaln Kore Cad. Basn Sanayi Sitesi
No: 1 1 - 1 2 Gneli/ stanbul
Genel Datm:
izlenim Sanat Yaynevi
info@izlenimyayinevi.com
Hayalperest Yaynevi
Emniyet Evleri Mah. elebi Mehmet Sk. No:3/A 4. Levent
Kathane/ stanbul
Tel: (0212) 270 00 20
Faks: (0212) 270 00 90
www . hayalperestkitap.com
www .facebook.com/hayalperestkitap
www .artkitap.com
Benjamin, Barthes
ve
Fotorafn Tekillii
Kathrin Yacavone
evirmenler:
Simber Atay ve Melih Tumen
H p
AE
yR
E
As
L T
Wolfgang'n Ansna
Kathrin Yacavone
Notthingham niversitesi'ndeki Franszca ve Frankofoni

almalar Blm'nde akademisyen olan Kathrin Yacavone,
fotoraf kuram, fotoraf tarihi, karlatrmal edebiyat alannda
aratrma yapmaktadr. Beri in, Paris ve Edinburgh kentlerinde
yapt akademik almalarn ardndan 2008 ylnda doktora
diplomasn alan Yacavone'un sanat tarihi, kltrel almalar ve
Fransz edebiyat hakknda pek ok makalesi bulunmaktadr.
NDEKLER
SUNU ......... . .................... 9

KISALTMALAR .. ................ 11
FOTOGRAFLAR. . ............. ................... 13
GR .. .. ............. 15
BENJAMIN VE BARTHES: ETKLEM SORUNU . . . . ..... . ....... . . . . . . . . . .. . . . . . . .. . 27

Kabuln izleri . ....... . .. .. ...... .................... 33
1. KISIM
ZLEYCNN DOGUU ............. . . ....................................................41
BLM 1
BENJAMIN'N FOTOGRAF TARH .. . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . ...... . .. . . . . ..... . 45
Tarihsel snflandrma ve yeni fotoraf vizyonu . . . ................. ......... 48.
Belge olarak fotoraf. 53

.... ......... ........... ....................................... .... ...............
Balknn kansnn portresi ve fotorafnn istei . . .. 57 .................. .. . . . ..........
Dauthendey'in otoportresi . . . .. .
. . . ... . . . .... . .. . .. 64
...................... ..... .......... ............
On dokuzuncu yzyl portresinin aurasal nitelikleri. . ........................ 69 .
Aurann gerilemesi ve aile fooraflan.. ............. .... . ............. 72
BOLM 2
ALTER EGO: FRANZ KAFKA'NIN OCUKLUK PORTRES . . .. . . . . . . . . . ....... 81
Kafka portresi ve Benjamin'in ocukluk hatralan ....... ... . ...................... 86
Dil, by ve fotoraf..... ................... . ........................
. . .................... 94
Benliin teki olarak fotografik dn .... ............. . . .................. 98
BOLM 3
FOTOGRAF, BELLEK VE KEFARET... ............... ............... ............ 105
Modernite, deneyim ve bilind . . ........................ ......... 107
Baudelaire ve Proust arasnda: Fotorafn bellek stndeki etkileri . ...... 114
Fotoraf, aura ve bak ..... . .............. .......................................... 116
Anmsama ve kefaret . . . ...... . . .. . .................................................... 121
2. KISIM
FOTOGRAF VE ZNELLK .. ............................................. . . .... 129
BOLM 4
GOSTEGEBLMDEN GRNGBLME . . .. . . ... ......... . .... . .. ... . ............ 133
Fotografik mitler .. . . . . . . . ...... .. . ....... .................................... 134
Fotografinin gstergebilimi.................. ............................................. 139
nc anlam ve izleme znesi. . ... . ....... ..
.. . . . . .... . . ....... . . .. .. . . . ....... . .. .
. . . . . . . 147
Gndergenin geri dn... ... . . . ..... . . . . . . .. . . . . . ............... 151
Studium ve Punctum........ ......... . . . . . . ............ 156
Zaman, duygu ve lmllk ...... ..... . . ...... ..... ' ... 161
BOLM 5
KAYBEDLP BULUNMU: KI BAHES FOTOGRAFI ......... . . . . . . . . . . . ... .. . 165
oaltma, tanmlama ve st ste bindirme .. . ................... 167
By, simya ve lmszletirme. . .. . ........... . .............. 178
Tekillik ve teki ile etkileim . . ... . . ........ . .. 184
BLM 6
FOTOGRAF VE BELLEK: BARTHES'IN PROUSTYEN ARAYII . . . ......... 190
"Contre-Souvenir" olarak fotoraf. .. ... . . . . . ... . ......... 194
Annenin fotografik dirilii ............ . ............... .......... .
. . .... .... .. . . ......... 198
Ertelenmi tanma: punctum, bellek ve kefaret . .. . . . . . . . ............... . . . . . . . . . . . . . . 209
EK BLM:
DJTALLEME AGINDA TEKLLK VE FOTOGRAF .. . . ......... 217
Analog fotorafn tesinde ....... . . ....... 220
KAYNAKA.................... . .......... .............. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...... . . . . . ...... 227

SUNU
B
U KTAPLA LGL OLARAK pek ok kurulua ve kiiye teekkr etmek iste
rim. Edinburg niversitesi nsani Bilimler Anabilim Dal leri Aratrmalar
Enstits almann gelitirilmesi konusunda ideal bir ortam salad. Enstitye
aratrmama verdii destek iin mteekkirim. Bu kitabn kaynakland orijinal
doktora tezi iin Edinburg niversitesi nsani ve Sosyal Bilimler Fakltesi ile
Sanat ve nsani Bilimler Aratrma Kurulu tarafndan fon saland. Bir yllk
aratrma sreci iin Paris'teki Ecole Normale Superieure'e, ek aratrmalar
iin, Londra niversitesi Germanik ve Latin Dilleri Aratrmalar Enstits'ne,
Berlin'deki Sanat Akademisi'nin Walter Benjamin Arivi'ne teekkr etmek isti
yorum.
Dikkatli okumalar ve yapc eletirileri iin Peter Dayan'a teekkr ederim.

Tavsiyelerine ve yakn ilgisine ok ey borluyum. Carolin Duttlinger ve Marion
Schmid, her ikisi de son derecede nemli nerilerde bulundular. Onlarn katklar
iin mteekkirim. Peter Davies bu projenin erken dnemlerinde ok yardmc
oldu. zellikle ]on Usher cmerte zaman ayrd ve tavsiyelerde bulundu. Yan
sra farkl ekillerde yol gsteren, cesaret veren, pratik konularda yardmc olan
btn meslektalarmla ve arkadalarmla yaptmz grmelerden son derece
de yararlandm. Onlara zaman ayrdklar ve cmertlikleri iin teekkr etmek
istiyorum: Martine Beugnet, Mary Breatnach, Patrick Ffrench, Duncan Forbes,
lain Galbraith, Martin Hammer, Steffen Haug, Katja Haustein, Emmanuelle
Lacore-Martin, Marielle Mace, Eric Marty, Ursula Marx, Magali Nachtergeal,
Lucy O'Meara, Guillaume Perrier, Mirjam Schaub ve Detlev Schttker. ]ean
Duffy, Eddie Hughes, Ann ]efferson, Laura Marcus ve Paddy O'Donovan aka
demik almalarmda beni cesaretlendirdiler. Hepsine teekkr ediyorum. Mary
Breatnach, Peter Dayan ve Patrick Ffrech kitabn el yazmasnn ilk versiyon
larnn blmlerini okudular ve nazik yorumlarda bulundular. Ela Kotkowska
kitabn hazrlanmasnda deerli tavsiyelerini ve yardmlarn sundu. Continuum
Yaynevi'nde Haaris Naqvi byk destek verdi. Balangtan beri bu proje iin
1 O 1 Kathrin Yacavone
gsterdii coku dolaysyla kendisine teekkr ediyorum. Bu kitapta yer alan

grntlerin reprdksiyonuna izin veren kiilere ve kurumlara da nazik tutum
lan iin teekkr borluyum.
Son olarak, Atlantik'in iki yakasna dalm haldeki aileme destekleri ve ho

grleri iin teekkr etmek isterim. zellikle de annem; gveni ve anlay iin
sonsuz teekkrler. Daniel Yacavone'a en derin kranlanm sunuyorum. Onun
sevgisi ve destei olmasayd byle bir kitap olmazd.
KISALTMALAR
ENJAMIN'N VE BARTHES'n dncesinin spesifik nanslann, ngilizce'ye

B Almanca'ya ve Franszca'ya evirmenin olaanst zorluu dolaysyla sz ko
nusu metinler bu kitabn temelini oluturmaktadr. stnde deiiklik yaplm
ngilizce ya da Trke eviriler orijinal alntlardan hemen sonra yer almaktadr.
Benjamin'e ve Barthes'a yaplan atflar aada yer alan ksaltma listesi kullanlarak
cilt ve sayfa numarasna gre metinde parantez iinde yerletirilmitir. Referans
gstermeksizin yer alan btn eviriler tarafma aittir. Alntlarda italik kullanlan
kelimeler yazarlann yapt vurgulamalan belirtmektedir.
Walter Benjamin
AP The Arcades Project, ev. Howard Eiland ve Kevin Mclaughlin (Cambrid
ge, MA & Londra: Belknap/Harvard University Press, 1999).
GB Gesammelte Briefe, 6 cilt, ed. Christoph Gdde ve Henri Lonitz (Frankfurt

a.M.: Suhrkamp, 1997).
GS Gesammelte Schriften, 7 cilt, ed. Rolf Tiedemann ve Hermann

Schweppenhauser, Theodor W. Adorno ve Gershom Scholem'le birlikte
hazrlanmtr (Frankfurt a.M.: Suhrkamp, 1972-1989).
GSS Gesammelte Schriften. Supplemente, 3 cilt, ed. Rot Tiedemann ve Hella

Tiedemann-Bartels (Frankfurt a.M.: Suhrkamp, 1999).
OG Origin of German Tragic Drama, ev. John Osborne (Londra: Verso, 2003).
SW Selected Writings, 4 cilt, ed. Michael Jennings vd. (Cambridge, MA &

Londra: Belknap/Harvard University Press, 1996-2003.)
Roland Barthes
CC La Chambre claire. Note sur la photographie (Paris: Cahiers du Cinema/
Gallimard/Seuil, 1980).
CL Camera Lucida. Reflections on Photography, ev. Richard Howard (Lond

ra: Vintage, 2000).
1 2 1 Kathrin Yacavone
ES Empire of Signs, ev. Richard Howard (Londra: Jonathan Cape, 1983).
ET The Eiffel Tower and Other Mytho/ogies, ev. Richard Howard (Berkeley ve
Los Angeles: University of California Press, 1997).
GV The Grain of the Voice. lnterviews 1962-1980, ev. Linda Coverdale

(Londra: Jonathan Cape, 1985).
IMT /mage, Music, Text, seki, ev. Stephen Heath (Londra: Fontana Press,
1977).
JD Journal de deuil (Paris: Seuil/IMEC, 2009).
LA Le Lexique de /'auteur. Seminaire a /'tcole pratique des hautes etudes

1973-1974, suivi de fragments inedits du Roland Barthes par Roland Bart
hes, ed. Anne Herschberg-Pierrot (Paris: Seuil, 2010).
M Mythologies, seki, ev. Annette Lavers (New York: Hill and Wang, 1994).
MD Mourning Diary, ev. Richard Howard (New York: Hill and Wang, 201 O).
N Le Neutre. Cours au College de France (1977-1978), ed. Thomas Clerc

(Paris: Seuil/IMEC, 2002).
OC CEuvres completes, 5 cilt, ed. Eric Marty (Paris: Seuil, 2002).
PN The Preparation of the Novel. Lecture Courses and Seminars at the

College de France (1978-1979 and 1979-1980), ev. Kate Briggs ( New
York: Columbia University Press, 2011).
PR La Preparation du roman I et il. Cours et seminaires au College de France

(1978-1979 et 1979-1980), ed. Nathalie Leger (Paris: Seuil/IMEC, 2003).
RB Roland Barthes by Roland Barthes, ev. Richard Howard (Basingstoke:
Macmillan, 1977).
..
FOTOGRAFLAR
- -
1. Le Nouvel Observateur; Special Photo, 2 ( 1977), 7 (Robert Delpire'in

izniyle).
2. Le Nouvel Observateur; Special Photo, 2 (1977), 10-1 1 (Robert Delpire'in
izniyle).
3. Roland Barthes, La Chambre claire. Note sur la photographie (Paris:

Cahiers du Cinema/Gallimard/Seuil, 1980), 148-149.
4. ( Hamburger stiftung zur Frderung

Die Literarische Welt, 38 (1931), 3
von Wissenschaft und Kultur/Suhrkamp Verlag; Deutsches Literaturarchiv
Marbach koleksiyonu).
5. David Octavius Hill ve Robert Adamsan, Elizabeth Johnstone Hail,

Newhaven'l balk kadn, 1943-47 (Edinburgh niversitesi Ktphanesi
Koleksiyon Aratrma Merkezi arivinden).
6. Kari Dauthendery, Bayan Friedrich ile Otoportre, 1857 (Helmuth Bossert

ve Heinrich Guttmann, Aus der Frhzeit der Photographie 1840-70. Ein
Bildbuch nach 200 Origanalen [Frankfurt a.M.: Societats-Verlag, 1930],
ek. 128).
7. Walter ve Georg Benjamin, Schreiberhau, 1902 (Gerhard Oberschlick'in

izniyle; sterreichisches Literaturarchiv der sterreichischen
Nationalbibliothek Wien koleksiyonu, Nachlass Gnther Anders [LA
237/04)).
8. Walter, Georg ve Dora Benjamin, yak. 1904 (Berlin'deki Akademie Knste

iinde bulunan Walter Benjamin Arivi koleksiyonu).
9. Franz Kafka, 1888/89 (Berlin'deki Akademie Knste iinde bulunan Walter

Benjamin Arivi koleksiyonu).
1 O. Alexander Gardner, Lewis Payne, 1865 (Washington D.C. Kongre

Ktphanesi koleksiyonu).
11. Daniel Faunieres, Roland Barthes, 1979 (her hakk sakldr).
14 1 Kathrin Yacavone
12. Franois Lagarde, Roland Barthes, 1979 ( Franois Lagarde).
13. Phillippe ve Henriette Binger bykbabalaryla birlikte, 1895/96 (Roland

Barthes, La Chambre claire. Note sur la photographie [Paris: Cahiers du
Cinema/Gallimard/Seuil, 1980], 163).
14. Henriette Barthes, Biscarosse, yak. 1932 (Roland Barthes, Roland Barthes
par Roland Barthes [Paris: Seuil, 1975], ek . 1 ).
15. Daniel Boudinet, Polaroi'd, 1979 ( Kltr Bakanl Kltr Varlklar

Medyateki / Daniel Boudinet/ datm. RMN).
16. James van der Zee, Aile fotoraf, 1926 (Roland Barthes, La Chambre
claire. Note sur la photographie [Paris: Cahiers du Cinema/Gallimard/Seuil,
1980], 75) (her hakk sakldr).
17. Leon ve Berthe Barthes kzlar Alice ile birlikte
18. (Roland Barthes, Roland Barthes par Roland Barthes [Paris: Seuil, 1975],
17, ek. 11).
. .
GiRi
--
RANSIZ FZK VE POLTKACI Franois Arago 1839 ylnn

F Ocak aynda dagerotipin icadn Parisian Academie des Sciences'da
(Paris Bilimler Akademisi'nde) duyurdu. Ksa bir sre sonra, camera
obscura yardmyla elde edilen k imgelerinin saptanmasn sala
yan bu devrim niteliindeki baannn patenti iin Louis Daguerre ve
Nicephore Niepce'in varislerinin dllendirilmesini Temsilciler Mec
lisi Komisyonu'ndan talep etti. Ayn ay iinde, William Henry Fox
Talbot'un kalotip icad da Londra Kraliyet Enstits'ne sunulmutu ve
sonrasnda Talbot kat temelli bu fotografik ilemin patentini almt.
Birbirine paralel bu iki giriim, yeni imge retim cihazlaryla yllarca
yaplan denemelerden sonra fotorafn resmi doumu anlamna gel
mektedir. O dnem ve ardndan gelen imge yapm teknolojisindeki
saysz gelimelerden bu yana birok uygulamac, eletirmen, yazar ve
filozof fotorafn zgnlnn ve benzersiz "dehasnn" ne olduu
sorusunu hummal bir ekilde tartmaktadr.
1 70 yllk fotoraf tarihine ve kuramna yirmi birinci yzyl pers
pektifinden bakldnda, fotografik iletiim aracnn zengin ve ok
katmanl eletirel, estetik, tartmal ve hicivli dnceleri dorulayan
yaygn ama asla homojen olmayan bir klliyat ile kar karya gel
mekteyiz. Walter Benjamin ile Roland Banhes fotoraf zerine yaplan
bu eklektik sylevin iki belirleyici figr olarak anlmaktadr: nleri,
Benjamin'in Kleine Geschichte der Photographie (Fotorafn Ksa Tarih
esi) ve Das Kunstwerk im Zeitalter seiner technischen Reproduzierbarke
it (Tekniin Olanaklaryla Yeniden retilebildii ada Sanat Yapt)
eserleri ile Barthes'n La Chambre daire. Note sur la photographie (Came
ra Lucida. Fotoraf zerine Dnceler) eserinin de dahil olduu ok
etkili ve grece az saydaki metinlere dayanmaktadr. Bu eserler, gerek
fotoraf kuram antolojilerinde gerekse kltrel almalar ve medya

eitimi veren fakltelerin okuma listelerinde yan yana yer almalarna,
konuyu ele al ve yaklam biimleri ayrntlaryla karlatrlm ol
masna ramen Benjamin'in ve Barthes'n sadece fotoraf kuramlarna
adanan bir kitap gnmzde yoktur.1 Bu almann amac da ikilinin
birbirleriyle ve fotoraf tarihiyle balarn, daha genel kapsamda yir
minci yzyln entelektel, felsefi, eletirel savlarn gz nnde bulun
durarak bu boluu doldurmak, yazdklar metinlerle ilgili yeni bak
alar sunmaktr.
Benjamin ile Barthes'n fotorafla ilgili yaplagelen tarihsel ve ele
tirel tartmaya dahil olmalar ok nemli dnemlere rastgelmitir:
Benjamin'in bu iletiim aracna kar filizlenen ilgisi 1920'lere, yani Av
rupa'daki avangard akmlarn sanatsal adan zirve yapt, hemen ardn
dan gelien fotografik uygulama ve fotoraf kuramnn uyarc gcnn
artt dneme denk dmektedir. te yandan Barthes'n fotorafla ilk
etkileimi, fotografik imgelerin yirminci yzyln hem grsel hem de zi
hinsel tabiatna oktan nfuz ettii l 950'ler ile l 960'lar boyunca kit
le iletiim kltrne kar tepki olarak doan, Marksist ideoloji temelli
eletirel ve gstergebilimsel analiz yaklamyla rtmektedir. ilk kez
l 980'lerin sonunda ortaya kan dijital imge teknolojisi, Benjamn'in ve
Barthes'n metinlerinin temelini tekil eden optik-kimyasal tasvir reti
mini terk edi anlamna gelmektedir. Dijital teknolojiler sonraki yllarda
gelierek hzla yaygnlam olmasna ramen ikilinin gerek fotografik
iletiim aracyla gerekse bireysel fotoraflarla ilgili ileri srd tezler
Elbette. Benjamin'le ve Barthes'la ilgili kaleme alnm, asl karlatrma konusu
genellikle fotoraf olan geni bir akademik klliyat vardr. (Bkz. Gabriele Rttger
Denker'in Barthes zerine kaleme ald, Roland Barthes zur Einfhrng (Hamburg:
Junius, 1 989), 1 07-1 2 .) Raif H. Krauss'un Benjamin zerine yazd kitapta Barthes'n
La Chambre c/aire adl metninin, Benjamin'in fotorafla ilgili denemesinin 1963'ten
sonraki dnemde kabul grmesi adna nemli bir rnek olduu i leri srlr (Wa/ter
Benjamin und der neue Blick auf die Photographie [Ostfildern: Cantz. 1 998), 1 07-1 3) .
Ronald Berg ise Benjamin ile Barthes' daha kapsaml bir slupla ele alarak ikilinin
fotoraf anlaylarn Talbot'unkiyle ayn seviyede grr (Oie lkone des Realen. Zur
Bestimmung der Photographie im Werk von Ta/bot, Benjamin ltld Barthes [Mnih:
Fink, 200 1 ]). Jessica Nitsche'in Benjamin ile ilgili yapt daha yakn tarihli bir almada
Barthes'n punctum kavram, Benjamin'in Newhavenl balk kadn portresi (Wa/ter
Benjamins Gebrauch der Fotografie [Berlin: Kulturverlag Kadmos, 201 O), 1 63-70) s
tnden ileri srd tez ile ilikilendirilir. Ayrca, Benjamin, Barthes ve fotoraf temelli
yazlm bir doktora tezi daha vardr (Jeanine Ferguson, Deve/oping Walter Benjamin
and Roland Barthes at the Limits of Photographic Theory, Doktora Tezi, Minneso
ta niversitesi, 1 997). Bu tezde konuyla ilgili deerli baz bulgular sunulmutur ama
1 997'den bu yana ikiliyle ilgili gerek yaymlanan gerekse ortaya karlan temel ve
yardmc materyaller nedeniyle bu alma gncelliini yitirmitir. La Chambre c/aire'in
yaymland 1 980'den bu yana. genellikle iki yazarn grleri arasndaki benzerliklere
deinen eletirel alma says ise burada bahsedilemeyecek kadar fazladr.
BENJAMIN, BARTHES VE FOTOGRAFIN TEKLLG 1 17
gnmzde halen ok nemli birer akademik ve eletirel referans olmay

srdrmektedir.
Fakat bir yandan Benjamin ile Barthes'n fotoraf alannda yaplan
kuramsal tez almalarnda halen otorite olduklar bir yandan da ileti
im aracyla ilgili her kuramsal karlkta onlarn metinlerine bavurma
gerekliliinin devam ettii gerei, iki yazarn da fotoraf anlaylar
nn tutarl, dolambasz, ak, kolayca zetlenmi olduu grn
pekitirmitir. Aslnda, karmak, belirsiz, ayrks, ok nitelikli diye
tanmlanan bu iki yazarn birikimlerinin ve aralksz ilgilerinin kaynak
noktasn oluturan da ounlukla bu gerektir.2 Yukarda ismi geen
kanonik eserlerin genellikle hazr, uygulanabilir, kuramsal kavramlar
sunuyor olmas, bu yazlarn bazen arkasnda bazen de karsnda yer
ald spesifik metin ve imge dinamiklerini ortaya koyduu gereinin
ounlukla skalanmasna yol amaktadr. Karmak kelime-imge etki
leiminin ayrntl analizini yapmann yan sra bu almann balca
amac, bu kuramclarn fotografik iletiim aracyla kurduklar zaman
zaman elikili, keskin, znel, hatta izlenimci etkileimin doasnn ve
ikilinin belirli imgelere, bilhassa fotoraflara dair deerlendirmeleri
nin altn izmektir. Bunu yaparken de onlarn genel fotoraf kuramna
veya felsefesine yaptklar ufuk ac katklarn hakkn bir kez daha
teslim etmektir.
Benjamin ile Barthes'n fotoraf anlaylar, yaamlarndan ve kap
saml entelektel projelerinden bamsz deerlendirilemez. Bu geni
balam erevesinde, bir dizi temel farkllk karmza kmaktadr. Bu
farkllklardan biri de iki kuramcnn kariyerleri boyunca izledikleri
ve yalnzca yirminci yzyln entelektel tarihindeki byk akmlara
denk dmekle kalmayp onlarn ekillenmesini de salayan mehur
kavramsal gzergahlardr. Benjamin'in almalarnda metafiziksel ve
kuramsal yaklamlardan Marksist ve sosyolojik yaklamlara doru
genel bir gei mevcuttur. Barthes'n durumunda ise dilbilimsel ve gs
tergebilimsel meguliyetlerden post-yapsalc olarak kodlanabilecek bir
dnceye gei grlmektedir.
Benjamin ile Barthes'm fotoraf grleriyle ilgili olas dier fark
llklar ise yazarlarn biyografilerinde ortaya kmaktadr. Baz a
lardan, -pek ok Musevi hemehrisi gibi l 930'larn banda Nazi
Almanyas'ndan kap gezgin bir entelektel olarak tehlikeli koullar
altnda Paris'te srgn hayat yaayan- Benjamin'in hayat Barthes'n-
2 Dolaysyla, Benjamin'in ve Barthes'n fotoraf 'kuramlarna' deinme nedenim, bir
bakma yksek bir format sistematizasyonu ve mantksal ahengi vurgulayan iletiim
arac 'kuramlar' zerine sahip olduklar grlerin imlenmesindeki muhtemel sorunla
r gz ard etmeyip kolaylk salamak iindir.
kinden tmyle farkldr. Benjamin iin dolmakalemini yitirmek trav

matik bir olaydr; kariyerinin sonlarna doru saygn Parisian College
de France'da gstergebilim profesr olarak krs alan ve kalabalk
amfilerde konuan Barthes ise, aksine, dinleyenlere yeni ald 1 6 ie
renkli mrekkepten bahsetmitir (bkz. N, 80-1).
Ancak, yerleik akademik dnyada ilikiler bakmndan dlanm
biri olarak Barthes da zaman zaman Benjamin'in yaadklarn dene
yimlemi ve Benjamin gibi Barthes da akademik olmayan dergilere,
gazetelere katkda bulunmutur. 3 Yazdklar metinler arasnda nispeten
ksa kitaplar, deneme yazlar, dergi makaleleri, ufak boyutlu aforizma
almalar da vardr. Bu durum hem Benjamin'in hem de Barthes'n
yazdklarn tek bir ekole, tek bir kurama, felsefeye, edebiyat kuram,
sanat ve kltr eletirisi gibi belli bir disipline veya syleme dahil et
meyi zorlatrmaktadr. Toplu halde ele alndnda ikilinin rettii
metinlerin, akademi d ve hatta belli standartlar asndan kesinlikle
sistemsiz olduu deerlendirmesi yaplabilir. Biyografik yaklamlar
dnda, bu niteliklere sahip almalarn daha derin bir metodolojik
aklamas vardr.
ki yazar da, Benjamin'in dostlar ve adalar Siegfried Kracauer
ile Theodor W. Adomo'nun Benjamin'in almalarna dayanarak "mo
nadolojik" yntem4 dedikleri fotoraf da ieren kltrel grnge (fe
nomen) konusundaki genel yaklam paylamaktadr. Bu durum, daha
kapsaml herhangi bir kuramsal veya felsefi nem bimeden nce sz
konusu kltrel nesneye veya olaya somut bir gereklik olarak -dola
ysyla, Leibniz'in ne srd evreni bir araya getiren eyin ie kapal
ve kendinden tanml "monadlar" olduuna ilikin metafiziksel kurama
gnderme yaparak- yaklamaktan gemektedir. Hem Benjamin'e hem
de Barthes'a gre monadolojik yaklam, incelenen nesneyi tmdenge
lime dayal daha geni bir dnce sistemi iinde zmseten gemie
3 Barthes, ergenlik a boyunca yaad kronik pnmatik hastalk yznden Ecole Nor
male Superieure giri snav iin hazrlanamam ve yksek lisans da yapamamtr. Bu
durum da hayli dolambal bir akademik kariyere yol aar. Benjamin'in ise doktora
programn tamamlamasna ramen bir Alman niversitesinde kadrolu profesr olarak
almaya ynelik akademik kariyer planlar Alman trajedi dramas zerine yazd Ha
bilitation isimli eserinin 1 92 5 ylnda kabul edilmemesiyle suya dmtr. Bu benzer
lie ramen trajik ve zamansz lmlerinden nce ikilinin yaamlarndaki son on yllk
srete bundan daha belirgin bir ztlk bulunamaz. (Bilindii zere, Benjamin 1 940
ylnda Fransz Nazi ibirlikilerinden kamaya alrken Fransa- spanya snrnda intihar
etmitir, Barthes ise 1 980 ylnda Paris'teki Rue des Ecoles'de yrrken trafik kazas
sonucu hayata gzlerini yummutur.)
4 Bkz. Siegfried Kracauer, Das Ornament der Masse. Essays (Frankfurt a. M. : Suhrkamp,
1 963), 249 ve Theodor W. Adorno, ber Walter Benjamin (Frankfurt a. M.: Suhrkamp,
1 970), 20.
dnk bir sistematizasyonun grece eksikliiyle karakterize edilir (fa

kat Barthes'n yapsalc almas dikkate deer bir istisnadr). Kltrel
artefaktlarla ilgili temelde ak ulu olan bu yaklam dorultusunda
fotoraf, ok nemli tarihsel-kltrel grnglerden biri olarak kar
mza kmaktadr. Benjamin ile Barthes'n tarihe, modemiteye ve top
luma olan ilgileri fotoraf sayesinde belirli kavramlara kanalize olmu
ve birbiriyle kesimitir ki bu kavramlardan "aura" ve punctum yalnzca
iletiim aracnn tabiatna deil, fotografik imgelerin varoluu, felsefi
ve kltrel-tarihsel deneyimlerine de k tutar.
Eserlerindeki tarihsel, felsefi, kltrel, dilbilimsel balam farkll
na ramen bu almada Benjamin ile Barthes'n fotoraftan kaynakla
nan benzer temalara, soru kmelerine eildiklerinin ve baz durumlar
da benzer kavramsal stratejilerden, felsefi ynelimlerden edindikleri
"cevaplarn" benzerliinin altn izmeye alacaz. Metinlerin ve id
dialarn denkletirilmeye zorland harici, nsel (a priori) bir kavram
sal altyapyla ie balamak yerine Benjamin'in ve Barthes'm fotorafla
ilgili yazdklarn nemli metinlerin detayl analizlerine dayanan kar
latrmac bir tarzla bir araya getirip hemen ertesinde daha genel ve
kavramsal meseleler ile yola devam etmek, gzden kam pek ok ma
nidar balantnn ve yaknlklarn ortaya karlmasna yardmc ola
caktr. Bu yaknlklar, balantlar, rnein, Benjamin ve Barthes'n, fo
torafa bakann benlii ile fotoraf ekilen kiinin arasndaki ilikiyi
merkeze alan portre fotoraf hakkndaki savlarnn etik boyutunun
dile getirilmesini ierir. Ayn zamanda, sz konusu metinlerde, her
hangi biri aralarndan syrlp belirli bir kavrama odaklanana dek yek
pare olarak kabul edilmek ve incelenmek zorunda olan kiisel, kurgu
sal, kuramsal ve tarihsel gibi kavramlar karmak bir kuma yaps gibi
birlikte dokunmaktadr. Genel ve zel, evrensel ve yerel arasndaki
dillendirilmi diyalektiklerini amak adna, her iki yazarn iletiim ara
cna yaklamlarn niteleyen kuramsal etki ile otobiyografik anekdot
arasndaki retken gerilime vurgu yaplacaktr. Bu diyalektikler her iki
yazarn fotoraftan anladklar ieriin, biimle davurumlarnn odak
noktasdr.
Benjamin'in ve Barthes'n fotorafa dair beyanlar bu sebeple belirli
fotoraflara ait kiisel ve hayli keskin deneyimlere kkten baldr. o
unlukla fotorafn teknolojik, estetik ve sosyokltrel geliimine (yir
minci yzyln balarnda) veya ideolojik ve sosyolojik fotografik tasvir
karmlarna (yirminci yzyln ikinci yarsnda) kapsaml ve nesnel
adan yaklaan, ayrca Benjamin ile Barthes'n kaln izgilerle vurgula
dklar bakan kiinin kavramsal, imgesel ve duyusal etkinliinden yok-
sun adalarnn fotografik kuram ve eletirelliklerinden bu durum

nedeniyle kesin izgilerle ayrlmaktadr. Bakan zneyi merkeze alan bu
yaklam her ne kadar net ve aikar bir otobiyografik boyuta sahip olsa
da sadece buna indirgenemez. Benjamin'e ve Barthes'a gre, herhan
gi bir fotoraf anlaynn ana bileeni olan fotoraftaki bakan kiinin
elzem mevcudiyeti her iki yazar tarafndan kariyerlerinin belli safhala
rnda benimsenmi genel grngbilimsel ynelimde dile gelmektedir.
Siegfried Kracauer ve U.szl6 Moholy-Nagy gibi, Weimar Almanyas'nn
mehur fotoraf kuramclarnn yansra Benj amin de, balca kaynak
noktasnn bilimsel ve sanatsal bir merak olduuna dair yirmi birin
ci yzyldaki genel kannn aksine, fotorafa zerk ve kendine zg
bir iletiim arac olarak yaklaan ilk nesil yazarlar arasndadr. Geen
yzyln balarndaki normatif tanmlardan hareket edilmesi bu alan
fotoraf zerine pek ok farkl temele sahip bak asna tamtr. 5
Kracauer neredeyse kendine has (ayn zamanda sonraki film kuramn
niteleyen) bir sosyo-tarihsel izgiyi takip etmi, Moholy-Nagy ise este
tik-biimci bir stratejinin peinden gitmitir. te yandan, Benjamin'in
bak as en bandan itibaren kesin bir ekilde otobiyografik ve znel
olmutur. "Kleine Geschichte der Photographie" isimli, fotoraf ze
rine kaleme ald ve on dokuzuncu yzyl ve sonrasndaki fotoraf,
kendi ocukluuna ait aile portreleriyle birlikte ele alan ilk eserinde ,
Benjamin'in tm bu dikkat ekici grsel artefaktlara verdii cevap ge
nellikle hep ayn itenlikle kiiseldir. Bu znel eilim, fotoraf ile ilgi
li daha felsefi, tarihsel ve kltrel-eletirel iddialarn nn kapamak
yerine onlarla ayn dorultuda ilerlemekte ve kesimektedir. Fakat iki
eilimin de sklkla birbirini desteklemesine ramen zaman zaman ara
larnda yaanan atma bu almann ilk blmnde incelenecektir.
znel ve nesnel, kiisel ve kolektif, otobiyografik ve felsefi-eletirel
ile bu kavramlarn yorumlanmas arasndaki dalgalanma, Benjamin'in
fotoraf tretmann niteleyen bakan znenin kapsayc oda ile be
raber Barthes'n almalarnda da gzle grlr biimde mevcuttur.
Barthes, l 950'lerin sonunda ve l 960'lar boyunca eletirel fotoraf ve
film edebiyatna tesir etmeye oktan balam Saussureyen dilbilime
dayanan gstergesel kuramn ok nemli bir uygulaycs olmutur.
Grsel medyaya dair bylesi dilbilimsel ve iletiim kuram temelli yak
lamlar, imgelerin alcsna imgelerin anlamlarn tekil eden bir unsur
olarak yakinen dikkat etmektedir. Bu balamda, bakan kiinin foto
raf kuram iindeki tanm, "fotografik mesajn" gstergebilimsel bi-
5 Wolfgang Kemp fotografik kuramn ilk on yllk srecini normatif olarak niteler, Theorie
der Fotografie,
3 cilt. (Mnih: Schirmer/ Mosel, 1 979- 1 983), cilt 2, 35-6.
BENJAMIN, BARTHES VE FOTOGRAFIN TEKLLG 1 2 1
im kapsamnda tanmlanm alcs eklindedir. Neticesinde, fotoraf

"okunmas" gereken grsel bir "metin" olarak alglanmaktadr. Fakat
bu almann ikinci yansnda ele alnaca zere, her ne kadar bu kav
ramsal ereve tarafndan fotografik imgelerin soyut bir bakan-okuru
sunulsa da, Barthes'm fotoraf algs znenin fotografik imgeler ile kur
duu eksiksiz psikolojik ve duygusal etkileime balanm daha kiisel
ve varoluu kayglan dzenlemek iin gstergesel kuramn snrlarn
zorlamaktadr. Barthes'n fotoraf zerine yazdklarnn Proustcu bo
yutu bu noktada ne kar ve Proust'un istemli ve istemsiz bellek
karmlarm belli fotoraf unsurlaryla sralayan Benjamin'i yeniden ele
alan La Chambre claire'de tepe noktasna ular (Bu balamda, bu a
lmann nemli bir ksmnda Kayp Zamann zinde'nin hem Benjamin
hem de Barthes iin merkezi bir metinleraras referans noktas olarak
tad nemin fotoraf odakl bir aklamasna yer verilecektir) .
Bu giri niteliindeki aklamalarn da gsterdii zere, bakan z
neye yaplan vurgu ve imgelerin dorudan dahil olduklar varoluu ve
tarihsel balamlar -ve bylesi bir dahiliyetin etik karmlar- Benj amin
ve Barthes'n fotoraf grleri arasndaki en belirgin ortakl ifade et
mektedir. Her iki yazar bu sebeple fotografik imgenin genel bir grn
gbilimini takip ediyor olarak grlebilir. Barthes'n, zellikle de son
almas olan La Chambre claire'de bu durum bariz ekilde grlmek
tedir. Benjamin tarafndan fotoraf zerine yazlm eserin grng
bilimsel ynelimi ise zellikle de yirminci yzyl ortalarnda yaanan,
en ok da jean-Paul Sartre ve Maurice Merleau-Ponty felsefesinde ne
kan ktasal anlamdaki "varoluu fenomenoloji" dnmn fazla
syla erkene ald sebebiyle daha derinlerde ve ilkel kalmtr. Adomo
tarafndan belirtildii zere, Benj amin'in felsefede yaanan bu grn
gbilimsel (fenomenoloj ik) devrime dair beklentileri6 fotoraf kapsa
mnn dna kmamtr.
Herhangi bir genel grngbilimin tesinde, soyut bakan bir zneye
kkten bal olarak, fotografik imgelerin onlara bakan birey tarafndan
somut biimde deneyimlenme ekline dair Benjamin'in ve Barthes'm
gr kendilerinin sahip olduu fotoraflarla kurduklar ilikilere
ayrlmaz ekilde baldr. arpc bir tesadf eseri, bu fotoraflar on
dokuzuncu yzyl sonlarnda bir k bahesi ortamnda ekilmi o
cukluk portreleridir: Benjamin'in durumunda, Musevi olan ve Alman
ca konuan yazar Franz Kafka'nn be veya alt yanda stdyoda ekil-
6 Bkz. Adorno, ber Walter Benjamin, 14. Sigrid Weigel'a gre, resimler de Benjamin
iin kltrel tarihin grngbilimsel bir algsna n ayak olmulardr (Wa/ter Benjamin:
Oie Kreatua, das Hei/ige, die Bilder [Frankfurt a . M . : Fische, 2008], 287).
mi portresidir; Barthes'n durumunda ise annesi Henriette Binger'in

ve onun aabeyinin ikili portresidir. 7 Her iki rnekte deer atfedilen
imge, baka fotografik imgeler ve iletiim arac ile diyalojik iliki iinde
konumlandrmaya yarayan hem elikili hem de btnleyici bir kar
mak anekdotlar ve argmanlar ana yerletirilmitir. Benjamin'in ve
Barthes'n yazlarnda, fotorafn tekilliinin kapsayc temasn n plana
tayan da esiz ve kiisel ile genel ve kuramsal arasnda daha nce bah
si geen gerilimi yanstan, ayrcalkl ocukluk portreleri ile dier tm
fotoraflar arasndaki bu kavramsal diyalektiktir.
Geleneksel adan, fotorafn ilk alglanma biimi hzl ve kolay
imge oaltm ve yeniden retiminin bir iletiim arac eklindedir. Bu
durum, -Benjamin'in fotoraf algs zerine ok sayda akademisyeni
etkilemi olan- nl "Das Kunstwerk im Zeitalter seiner technischen
Reproduzierbarkeit" denemesinde sanat eserlerinin fotoraf temel
li mekanik yemden retimlerine dair Benjamin'in getirdii yorumun
balang noktasdr. Daha sonra greceimiz zere, yeniden retile
bilirlik her ne kadar yeniden retilemez maddi bir nesne olarak al
glanm fotorafn benzersizliini tahrip ediyor olsa da tanmland
lde tekillik bylesi fiziksel-maddi yorumlardan etkilenmemektedir.
te yandan, dier bir kavram olan fotorafn balamsall, tasvir ettii
ile arasndaki nedensel iliki, duyusal-etik deneyiminin gerekli fakat
nihayetinde yetersiz bir kriterini salayarak tekillik temasna yakinen
baldr.8
Eer tekillik bir maddi veya algsal nesne olarak fotorafa tamamen
bal deilse, mutlaka baka bir yerde bulunmaktadr. Benjamin ve
Barthes'n eserlerinde ileri srlen, tekilliin simgesel alannn foto
raf, fotorafn imlemi veya imgedeki portresi yaplan ve ona bakan kii
arasndaki iliki olduudur. Bu ilikisel dinamiin en geerli ekilde
rneklendirilmesi her iki yazarn k bahesindeki Kafka'nn ocukluk
ve Barthes'n annesinin portreleriyle aralarndaki etkileimde sakldr.
Terimin en temelinde yatan anlam bakmndan, Benjamin ve Barthes'a
gre fotorafn tekillii aslnda belirli bir fotorafn deneyimsel tekil
liidir. Bu iki yazar, geni kapsaml metinlerde de ele alnm olan
iletiim aracnn dier tm teknolojik, ontolojik ve tarihsel-kltrel
etkenlere kar kmak yerine bu deneyimsel tekillii destekleme ve
7 Bu fotoraflarla ilikilerinin altnda derin psikolojik boyutlar bulunmasna ramen
Benjamin ile Barthes arasndaki benzerlik ve farkllklarn daha btncl bir ekilde
ne kartlabilmesi iin psikoanalizden ziyade genel grngbilim balamna ihtiya
vardr.
8 1 990'larn ilk yllarndaki fotografik dijitalizasyon, Ek ksmnda da ele alnaca zere
bu kavramn geerliliini dorudan olumsuzlamamaktadr.
BENJAMIN, BARTHES VE FOTOGRAFIN TEKLLG j 23
savunmaya eilimlidir. ki deneyimsel k bahesi fotorafyla ilgili ola

rak ortaya kan tekillik alglama ve hatrlama arasnda bulunan, yaan
m tarih ve onun yazya dklm anlatmsal dnmne vurgu ya
pan karmak ilikinin bir sonucudur. Hem Benjanin hem de Barthes'a
gre, ocukluk portreleri namevcut veya hatta l olan tekinin fo
tografik temsili formunda tekilik ile yaplan potansiyel olarak hayat
deitiren bir etkileimi -tekine kar duyulan bir sorumlulua bal
bir etkileimi- temsil etmektelerdir. Nihai var noktamz belirlemek
adna unu diyebiliriz ki, Benjanin ve Barthes paral -fotografik
etkileimin kendisine, bir portre fotorafnda temsil edilen benzersiz
bireye ve "kurtarc eletirellik" uygulamas araclyla bakan kii ile
fotoraflanan kii arasndaki benzersiz ilikiye sahip olan- bir tekillik
iin adalet arayna kmlardr.9 Bu uygulamann temelinde gemi
i, yitirileni ve merhumu kurtarma giriimi vardr. Dier bir deyile,
Benj anin ve Barthes'm fotoraf hakknda yazma nedenleri bir bak
ma fotorafn hem tasvir hem de mahkum ettii dnlen fanilik ve
durumsallk akndan kurtarlmas gerekenleri arndrmak iindir. Bu
kurtarmac eletirelliin tan kalbinde yer alan, teolojik armlarla
dolmu olan ise tasvir edilen tekine kar derin bir etik ykmllk
veya ballk hissiyatdr. Bu temalar jacques Derrida, Derek Attridge
ve Giorgio Agamben'in grlerinin merkezinde bulunmalarna ra
men en belirgin olarak Benjamin'in ve Barthes'n eserlerinde, fotografik
imgenin gl bir ekilde hissedilen, neredeyse elzem olan ontolojik,
grngbilimsel ve psikolojik etkileri sayesinde ortaya kmaktalardr.
Bu alma erevesinde, Benjanin ve Barthes'n yaklatklar gibi
kuramsal ve tarihsel diyalektik ile ilintili olarak kefedilen tekillik kav
ram yukarda bahsi geen kuramcnn almalar sonucundadr:
Bilhassa da Attridge'in "edebi tekillik" kavramna, Agamben'in foto
rafn "zorunluluuna" dair Benj aminyen yorumuna ve Derrida'nn fo
toraf tekinin hznl varlk/yokluuna neden olan bir iletiim arac
olarak gren dncesinedir. Tekillik, kendi iinde temelden ilikisel
olan bir grngy tarif etmektedir. Attridge, hakl olarak, tekilliin
estetik bir nesne veya artefakt ile etkileim srecinde gerekleen bir
9 Bu kavram, Almanca bir ifade olan " rettende Kritik" zerinden modellenmi olsa
da ondan farkldr, ki bu ifade Jrgen Habermas'n seminal denemesinin izinden
giderek Benjamin zerine kaleme alnan eletirel edebiyatn merkezinde yer alan bir
kavrama dnmtr (Bewu Etmachende oder rettende Kritik-die Aktualitat Walter
Benjamins', in Siegfried Unseld [ed.], Zor Aktualitat Walter Benjanzins. Aus AnlaB des
80. Gebortstags von Walter Benjamin [Frankfurt a. M. : Suhrkamp, 1 972]. 1 73-223).
Yine de 1 928 ylnda Benjamin'in kltrel eletirisindeki kurtarmac unsura dikkatleri
eken ve bu unsuru kendi eletirel projeleriyle yakndan ilikili bulan Kracauer olmutur
(Das Ornament der Masse, 252).
"olay" olduunu ileri srmektedir. 10 Bir eserin tekilliiyle olan bu et

kileimin bakan kiiye, okura veya izleyiciye kar yaplan bir talep
eklini aldn iddia eder. Fakat buradaki, fotografik tekillie daha da
uygun bir model sunan fotografik adan konumlandrlm ve benim
de Benjamin ile Barthes'n yazlarnda izinden gideceim "talep" kav
ramdr.
Agamben, ksa bir aforistik metin olan "Kyamet Gn" adl eserinde,
Benjamin tarafndan on dokuzuncu yzyl ortalarndaki Newhaven'l
balk kadn portresine dair yaplan tanmla ilintili olarak gelitirdii
kavramdan hareketle , portre fotoraflarnn "zaruretinden" dem vur
maktadr. 11 Agamben'e gre, fotorafn bakan kiiden talep ettiini,
kamera nndeki znenin gemi mevcudiyetinden ve onun benzer
siz varoluundan veya Derrida'nn deyimiyle "singularite absolue de
l'autre" (tekinin mutlak tekillii)12 kavramndan ayrmak imkanszdr.
Spesifik bir insan olarak alglanm, bahsi geen bu tekinin tekillii, 13
fotorafn talebini kendi ve teki arasndaki kanlmaz bir varoluu
yzleme ile doldurmaktadr, ki bu yzleme kapsamnda bakan kii,
Martin Heidegger'in Dasein kavramndan yaplacak alntyla kendisine
ait olan "dnya mevcudiyeti" ile illa ki karlamaktadr. Derrida, (ken
dinin srekli diyalog halinde olduu) bu tekinin tekilliinin beliri
veya ortaya kn, Barthes'n deyimiyle, "fotografik imlem" ile ili
kilendirir, ki bu tabirden anlalan da dnyadaki bir kii veya nesne
nin iki boyutlu formda yakalanmas ve muhafaza edilmesidir. 14 zetle,
zaman iindeki benzersiz bir ana ait fotografik lmszlk kavram
bu sebeplerden dolay fotorafn kkten tekilliinin bir parasdr ve
yalnzca fotoraf ile tasvir edilen kii arasndaki deil, fotoraf ile ona
bakan kii arasndaki daha kapsaml balar ierir. Dolaysyla, iletiim
1O Derek Attridge, The Singularity of Literature (New York and Landon: Routledge, 2004),
67. Bu alma Attridge'in eserinden yararlanrken (balndan anlald zere),
Attridge'in tekillik ve olay kavramlar ve eserin okurdan talebi yalnzca Derrida'nn
felsefesi ve Levinas'n ahlaki deerlerine deil, ayn zamanda Hans-Georg Gadamer ve
Paul Ricceur'n yorumbilimsel estetik anlaylarna fazlasyla dayanmaktadr.
11 Giorgio Agamben, Profanations, ev. Jeff Fart (New York: Zone Books, 2007), 2 5 .
12 Jacques Derrida, " Les Morts de Roland Barthes " , Poffique, 47 ( 1 98 1 ), 269- 92: 272;
"The Deaths of Roland Barthes " , The Work of Mourning, ed. Pascale-Anne Brault ve
Michael Naas (Chicago: University of C hicago Press, 200 1 ), 34-67: 39'da.
13 Tarafmca "teki " iin yaplan (soyut bir metin veya artefakt olmaktan ziyade) somut
bir insan vurgusu Levinas'n teki'yi "Autrui" olarak tanmlamasn artrsa da onun
metafiziksel kavramndan farkldr. Bkz. Derek Attridge, " Literature, Ethics: Relating
to the Other" , PMlA, 1 1 4 (1 999), 20-3 1 : 23-4. Lacanyen " teki" ile kartrlmamas
adna bu farklln altn izmek iin bu alma boyunca kelimeyi kk harfle
yazmaya devam edeceim.
14 Derrida, " Les Morts de Roland Barthes" , 272; "The Deaths of Roland Barthes" , 39.
aracnn grnrde nesnel ve kiilikd olan tabiatnn aksine, dier

bir insani etkinlikmi gibi -ve baz alardan daha fazlas olan- foto
raflarn yaratl ve baklmas srecinde byk bir para olan yaanm
znelliin karmak dinamiklerinin peinden gider.
Bu bak as, Benjamin ve Barthes'n fotoraf kuramlarna dair
baz belirgin yanl anlalmalarn tanmlanmas ve engellenmesini n
lemeyi mmkn klmaktadr. Benjamin'e gre, tekillik temasnn ne
karlmas fotorafn yeniden retilebilirlik ile olan baskn ve sorun
lu denkleminin ve dolaysyla onun tamamyla varsaylan "anti-aura
sal" tabiatnn almasna yardm etmektedir. Barthes'a gre ise, haki
ki odak noktasnn estetik meselelerden ziyade bariz ekilde ncelikli
kld varoluu ve etik meseleler zerinde kalmasn salamaktadr.
Beklenecei zere, bu almann temel hedeflerinden biri de bu fotog
rafik tekillik temas ile Benjamin'in ve Barthes'n en iyi bilinen ve en
etkili fotoraf kavramlar olan aura ve punctum arasndaki benzerlik ve
farkllklar srasyla aydnlatmak olacaktr. Ayrca, gndergesellik, z
nellik, zamansallk, bellek ve fanilik gibi bir dizi gerekeli veya destek
leyici tema, kavram ve sorunsaldan da bahsedilecektir. Fotorafn esas
doasnn ne olduu veya olabileceine dair sorulan bu tartmal soru,
her iki yazarn bu iletiim aracn alglay biimlerinin ve yazlarn
da dil ve fotoraf arasndaki diyalektik ilikinin nasl tanmlandnn
deerlendirilmesine fazlasyla baldr. Meta-kuramsal erevede, bu
durumun temelinde Benjamin'in ve Barthes'n bu hususta yazdklar
nn iletiim aracnn grsel tabiat tarafndan nasl etkilendii ve zor
land bulunmaktadr. Bu durum her iki yazar iin de kuramsal ve
tarihsel analizlerin, kiisel tarih ve bellein, byleyici -bazen de hayli
zdnmsel- metin ve imge etkileiminin harmanland melez bir
sylemin yaratlmasna yol amaktadr.
kilinin yazlar etrafnda kmelenmi geni apl eletirel ve fotog
rafik sylemler hesaba katldnda, bu metinsel, arabulucu ve karla
trmal analiz, Barthes'n fotoraf ve dier ilintili biyografik meseleler
le ilgili yazdklar hususunda Benjamin'in Barthes zerindeki etkisine
dair karmak sorunun dorudan karsna dikilecektir. Dolaysyla, bu
balamda, "etki" kavramn nedensel ve tek tarafl olarak dnmek ve
"zgnlk" kavramnn deerini yaa byk olana atfetmek yerine,
her ikisine eit derecede yansyan biletirici bir temalar ve fikirler k
mesi olarak grmek gerekmekte ve uygun kamaktadr. 15 Kat bir kro-
15 Harold Bloom, mehur iir kuramnda etki kavramn bir " ilikiler matrisi" olarak
tanmlar (imgesel, zamansal, ruhsal, psikolojik) (The Anxiety of lnflnence. A View of
Poetry [New York ve Oxford: Oxford University Press, 1 997]. xxiii).
nolojik adan bakldnda, hem imge yaratmnn hem de mtevellit

nesnenin zaman-uzamsal unsurlaryla ilintili deneyimsel fotoraf bo
yutu gibi birok mesele ve sorunun Benjamin tarafndan Batl eletirel/
kuramsal ve fotografik sylem iine dahil edildii veya yeniden tanm
landndan bahsedilebilir. Bu meselelerin birou, Andre Bazin'in ve
Susan Sontag'n fotografik imgenin "gereki" doas zerine kaleme
aldklar ve kronolojik adan Benjamin'in fotorafa dair son yazlar ile
La Chambre daire eseri arasnda yer alan, etkileyici metinlerin izinden
giden Barthes'm kendisi tarafndan da daha sonralar ele alnmtr. Tam
aksine, Benjamin'in Barthes ile birlikte okunmas, Benjamin'in metinle
ri zerine gemie dnk yeni bir bakas katmakta ve her iki yaza
rn imdiye kadar gzden kam ve takdir edilmemi yanlarnn fark
edilmesine yol amaktadr. Benjamin ve Barthes'n grlerindeki ben
zerlikler bu sebeple metinsel, grsel, kavramsal ve tematik "tekabller"
olarak nitelendirilebilir. Charles Baudelaire'in tekabller kuramndan
hareketle, Benjamin gemi ve imdiki zaman arasnda, Passagen-Werk
(Arcades Project) eserinde yazd ekilde bir araya gelip bir "Jetzt der
Erkennbarkeit" (GS, V, 1038) (tannrln imdiki hali [AP, 912]) ya
ratan imgesel ve imgelemsel bir iliki tanmlamaktadr. Benjamin ve
Barthes'n grleri arasndaki ok katmanl balantlar elbette ki ge
mi ve imdi, ncesi ve sonras arasndaki kronolojik olmayan, kar
lkl bir ilikiyi beyan etmektedir. Bu bilgilere karn, Benjamin'in
Barthes zerindeki dorudan etkisini gereinden fazla nemsemek her
ne kadar yanl olsa da karlatrma yapan her kapsaml almada bu
kilit soru gndeme getirilmek zorundadr. Zira bu soru daha geni ve
derin bir entelektel ve kltrel balam ne karmakta ve bylelikle
iki yazarn fotoraf kuramlar hakknda karlatrmal bir analiz iin
doal bir balang noktas oluturmaktadr.
BENJAMIN
. .
VE BARTHES:
ETKiLEiM SORUNU
'7i RMNC Y:lYILIN en sk alntlanan yazarlarndan ikisi olarak,

l statleri dnldnde, Benjamin ve Barthes'n yaanlan ve al
malar zerine, eletirel yorumlarn bolluuna karn, Benjamin'in yazla
rnn ve dncelerinin, Barthes zerinde dorudan bir etkisinin olup, ol
madnn ya da Barthes'n Benjamin okumasnn doas ve uzantlarnn
derecesini saptamak iin az sayda aratrma yaplmtr. 1 Bununla birlik
te, her ikisinin, farkl zamanlarda da olsa, ayn yazarlar (Marcel Proust,
Charles Baudelaire, Bertold Brecht, ve Charles Fourier), tarihsel dnemler
(on dokuzuncu yzyln ortas ve sonu ile avangard dnemi), medya ve
kltrel fenomenler (fotoraf, sinema ve popler kltr) zerine yazd
ve stelik bunu benzer eletirel ve kavramsal perspektiflerden yapt da
bir gerektir.2 Dolaysyla, Barthes'n yazlarnda, Benjamin'in almasn
Benjamin ve Barthes'n fotoraf kuramlarn karlatran almalarda, rnein, Tim
Dant ve Graeme Gilloch'un " Pictures of the Past: Benjamin and Barthes on Photography
and History" , European Journal of Cultural Studies, 5 (2002), 5-23 almasnda bile
bu sorunlara deinilmemitir. Etkileim olarak geen kimi tanmlama giriimleri Berg'in
Die ikone des Realen, 291 -2 yaptnda bulunabilir. Krauss'un Benjamin almas, her ne
kadar Benjamin'in fotoraf zerine yazlarnn kabul balamnda La Chambre c/aire ile
uyuuyorsa da Barthes'n aktel Benjamin okumas sorununun peini kovalamamtr
(Benjamin und der neue Blick, 1 07-1 3). Catherine Coquio, yaln bir ekilde Barthes'n
olaynda bir Benjamin kabulnn olmadn iddia eder ("Walter Benjamin et Roland
Barthes", Klaus Garber and Ludger Rehm [ed]. Global Benjamin, 3 cilt [Mnih: Fink,
1 999]. cilt 2, 1 1 47-66: 1 1 47'de).
2 Catherine Coquio, dier btn karlatrma konularnn sraya konmasn nerir.
(" Roland Barthes et Walter Benjamin: image, tautologie, dialectique", Catherine
Coquio ve Regis Salada [ed.]. Barthes apres Barthes. Une Actualite en questions
[Pau: Publications de l'Universite de Pau, 1 993]. 1 95-208'te). Benjamin ve Barthes'n
Fourier'ye kar ilgisinin tartmas iin, bkz. Michael, Journal of the Austra/asian
Universities Language and Literature Association, 8 1 ( 1 994), 33-53. Edebiyat ve dil
dorudan ya da dolayl olarak akla getiren unsurlar bulunabilir ve bun

lar, kiisel ilikiler ve ortaklklar dolaysyla kesin balantlar ile birlikte,
Barthes'n Benjamin'in kimi almalan ve zellikle de fotoraf zerine
yazlan ile aina olduunun aynntl kantn salar.
Benjamin'in 1929'daki ilk karlamalanndan lmne dek ente
lektel bir arkadal srdrd Brecht' in almasn tutkulu bir
ekilde savunmas Barthes'n 1950'lerde Fransa'da tannmaya balad
zaman Brechtvari tiyatroya duyduu cokulu hayranlnn habercisi
dir. Barthes, l 954'de Paris'te Brecht'in Cesaret Ana ve ocuklan (Mut
ter Courage und ihre Kinder) oyununun ilk sahnelenmesini izledikten
sonra, epik tiyatronun ateli bir destekisi haline gelmitir. Bu deneyim,
Barthes'n tiyatroya kar daha geni bir ilgisini uyandrm, zellikle
de anti-burjuva Thedtre Populaire dergisi iin yazd jumalistik yaz
lanna yansd zere klasik Fransz dramasnn canlanmas karsnda
bir katalist rol oynamtr. Brecht'in Berliner Ensemble'nn bir per
formans zerine yapt, 1960 tarihli yorumunda, Barthes, kendisinin
editr kurulunda alt zaman, 1 957 ve 1958 yllar arasnda Thedtre
Populaire'de yaynlanm olan Benjamin'in epik tiyatro zerine metin
lerinden birinin Franszca evirisine (bkz. OC, l, 1075) gnderme ya
par. Aa yukan ayn zaman diliminde Barthes, 1957'de arkadann
yapt zerine Benjamin'in yazd yorumlarn bir evirisiyle birlikte
bir Brecht zel says yaynlam olan Europe dergisinde, Benjamin'in
Brecht zerine baka metinlerini de okumu olmaldr. 3
Barthes'n, kariyerinin grece olarak erken bir dneminde
Benjamin'in Brecht zerine yazlaryla balantya gemesi, gz nn
de tutulduunda 1 960 banda Ecole Pratique des Hautes Etudes'de
alrken kitle kltrn okumas srprizdir, ayrca Barthes, bu ko
nuda Benjamin'in nc nitelikli almasna angaje olmamtr. Centre
d'Etudes des Communications de Masse (Kitle Kltrn Aratrma
Merkezi), 1961 ylnda Max Horkheimer'n da dikkatini ekmi olan
yetkin sosyolog Georges Friedmann'n ynetiminde kurulmutur.4 Bu,
eletirel kuramn Frankurt Okulu ile (daha sonra New York'a yerlee
cektir) Paris'teki Merkez'in almas arasnda, kabul edilen entelektel
yetisi zerine grlerinin bir deerlendirmesi iin bkz. John Thobo-Carlsen, " Barthes
Meets Benjamin? A Relating of their Views on the Conjunction between Language
and Literature, " Orbis Litteratum, 53 (1 998), 1 -4 1 .
3 Editr kurulu, Benjamin'in L'un des plus brillants et des plus profonds essayists
allemands du siecle [Yzyln en zeki ve en bilgili Alman deneme yazarlarndan biri]
olarak (Europe, 35 [ 1 957]. 1 32) 1 950'1i yllarn banda, Horkheimer, Friedmann'n
Socio/ogia dergisinde katlmna duyduu derin ilgiyi ifade etmitir.
4 Bkz. Rolf Wiggershaus, The Frankfurt School. lts History, Theories and Political
Significance, ev. Michael Robertson (Cambridge: Polity Press, 1 994), 470.
bir yaknla iaret etmektedir. Barthes, Centre/Merkez ile sk balant

iindedir ve sosyolog Edgar Morin ile gstergebilimci Christian Metz'in
aralarnda olduu dier nemli entelektel figrlerle birlikte katld
gstergebilimsel ve yapsalc-dilbilim dergisi Communications'a dzenli
olarak katlmda bulunmutur.5 Srasyla 1961 ve 1 964'te, bir ve drt
numaral saylar, Barthes'n, fotoraf zerine gstergebilimsel alma
larndan ikisini ierir: "Le Message Photographique" (Fotografik Mesaj)
ve "Rhetorique de L'image" (Grntnn Retorii).
Yine Barthes , Merkez'in ajandasnn dnda dzenlenen balang
says iin bir de editr yazs kaleme alm ve dier lkelerde oktan
bir yol katetmi olan kitle iletiim aratrmalarna dikkat ekmitir.
Barthes'n, bu balamda Benjamin'in yaptn anlamasna6 ya da ger
ekten de Adomo7 ve Horkheimernkiler gibi Alman kltrel-ele
tirel yazlarna herhangi bir atfta bulunmamasna karn, 1 936'da8,
Almanca'dan nce ilk kez Franszca yaynlanm olan, Benjamin'in
"Kunstwerk" denemesi pekala aklnda yer etmi olmaldr. Benjamin'in
bu denemedeki Marxist-diyalektik yntemi, Barthes'n kitle klt
r fenomenine, ncelikli olarak gstergebilimsel-dilbilimsel arhkh
yaklamyla, kesinlikle uyuan bir unsur deildir; Bununla birlikte,
Barthes'n 1950'ler boyunca Marxist ideolojiye verdii destek, ken
disini bu konuda anlayl hale getirmi olmaldr. O zamanlar, Fran
sz entelektel sahnesine bir yandan Stalinci Komnist Partisi, dier
yandan da Sartre varoluuluu hakimdi, Barthes'n Morin ile birlikte
kurucu ye olduu Arguments grubu ise bu iki politik ve felsefi etkiyi
dengeleyici rol oynad. Gerekten de Arguments dergisi daha esnek ve
daha az dogmatik bir solculuun forumu haline geldi ve Benjamin'in
yapt dahil, Batl-Marsist entelektel tartmada9 yeni akmlara da-
5 Derginin nemine ilikin, daha ayrntl bir balamsal tartma iin, bkz. Patrick Ffrench,
The Time of Theory. A History of Tel Quel (1 969-1 983) (Oxford: Clarendon Press,
1 995), 32.
6 Ottmar Ette, Barthes'n Benjamin'in kitle kltr zerine almasn bilmediini
hayal etmenin bile zor olduunu belirtmemekte ve ikisi arasndaki kimi benzerliklere
dikkat ekmektedir. (Roland Barthes. Eine intellektuelle Biographie [Frankfurt a. M . :
Suhrkamp, 1 998]. 1 1 1 - 1 2).
7 Frankurt Okulu'nun almalarnn Fransa'daki etkisi, birok entelektel evrede, belki
de eviri eksiklii, Batl-olmayan Marksizm'in hakimiyeti ve varoluuluk dolaysyla
gecikmitir.
8 Karmak yayn tarihinin anlalr bir gzden geirilmesi iin, bkz. Schttker's
commertary in Walter Benjamin, Oas Kunstwerk im Zeitalter seiner technischen
Reproduzierbarkeit und weitere Dokumente, ed. Detlev Schttker (Frankfurt a. M. :
suhrkamp, 2007), 1 20-33'te Schttker'in yorumu.
9 Bkz. Mark Poster, Existential Marxism in Postwar France. From Sartre ta Althusser
(Princeton: Princeton University Press, 1 975), 2 1 0- 1 4 and Ffrench, The Time of Theory, 1 O.
ima ak oldu. Daha kiisel bir dzeyde, Georges Bataille ve Pierre

Klossowski, Benjamin'in yaptnn ve genel yneliminin, Barthes'
etkilemesine yardm etmi olabilirler. Bataille, 1 930'larn ortasn
da ve sonlarnda entelektel tartmalar iin kuramsal bir platform
salayan Michel Leiris ve Roger Caillois dahil en yakn ortaklarnn
yer ald radikal ve ksa-mrl College de Sociologie'nun kuram
c yesiydi. Benjamin'de College ile balantl bir dizi entelektelin
arasndayd. Bataille, Benj amin'le ilk kez, 1 933'de10 Paris'te Biblio
heque Nationale'de (Milli Ktphane) karlat; Bataille, orada k
tphaneciydi, Benjamin iin ise habitue1 1 (mdavim) denilebilirdi.
Bataille ve Benjamin, ibirliine dayal herhangi bir almaya angaje
olmamalarna karn, Benj amin, iki yllk faaliyeti boyunca College
de Sociologie'nin konferanslarnn ve derslerinin dzenli bir (sus
kun olmakla birlikte) izleyicisiydi. 12 1 950'lerin banda, Barthes,
Bataille'n 1946'da kurduu Crtique dergisine katld. Bataille'n,
Barthes'n eletirel dncesi zerine entelektel etkisi, Benjamin'in
dncesini glgelese de, Critique dergisinin dzenli olarak, Alman
yazarn yaptna bir ekilde eriimini saladn varsaymak, olduk
a aklc bir yaklamdr. Benjamin'in evirisi yaplan yaptlarnn
yaym, 1969'da Barthes'n danma kurulunda yer ald zel bir
sayda zirveye ular.13 ok ncesinde, 1 930'lar boyunca ve ardn
dan 1950'lerde, Benjamin'in kimi metinleri ve denemeleri de varo
luu Les Temps modernes ve Les Lettres nouvelles'de14 yaymlanmtr.
Barthes, bu dergilerin her ikisine de kesinlikle ainadr. Gerekten
de, imdilerde gstergebilim ve kltr kuram alannda temel eser
saylan, 1 9 5 7 ylnda kitap olarak yeniden baslan nl aylk "mi
tolojilerini", Barthes bir sol-kanat sanat dergisi (Maurice Nadeau ta
rafndan kurulmu) olan Les letters nouvelles iin yazmt. Ksmen,
1O Bkz. Michel Surya, Georges Bataille, la mart a l'uvre (Paris: Gallimard, 1 992), 637.
11 1 935'de Benjamin, Bibliotheque Nationale mdrne yazd bir istek mektubunda,
Bataille'n adn bir bilir kii olarak verir (bkz. GB, V, 1 24) ve Horkheimer'a yazd 1 938
tarihli bir mektupta, Bataille ile dzenli bulumalar zerine yazar (bkz. GB, VI, 93).
12 Bkz. Denis Hollier (ed.), Le Col/ege de Sociologie (1 937-1 939) (Paris: Gallimard, 1 979), 1 7.
Benjamin'de College'de bir ders vermesi istenmi ancak dier bir Alman katlmc, Hans
Mayer'in anmsad zere, bu asla gereklememitir (agy. 447). Benjamin'in 1 930'1ar
daki Fransz entelektel sylemleri zerindeki etkisi zerine iki deerlendirme iin, bkz.
Gerhard Rupp, " Benjamin und Bataille. Deutsch-franzsische Kreuzungen auf der Suche
nach einem anderen Diskurs " , Klaus Garber ile Ludger Rehm (ed), Global Benjamin, 3 cilt
(Mnih: Fink, 1 999), cilt 2, 827-38'de ve Michael Weingrad, "The College of Sociology
and the lnstitute for Social Research", New German Critique, 84 (2001 ), 1 29-61 .
13 Critique, 25 (1 964).
14 1 950'1erden 1 970'1ere bunlar v e dier nemli dergilerin yayn balam ile ilgili bir
tartma iin bkz. Ffrench, The Time of Theory, 38-42.
Benjamin'e adanm Ocak 1 954 tarihli bir sayda, Barthes'n "jules

Cesar au Cinema" Ol Sezar Sinemada) yazs, Benjamin'in metinle
rinin yannda yaymlanmt. 15
Benjamin 1940'ta Paris'ten kamadan nce, el yazmalannn bir b
lmn, Bibliotheque Nationale'de16 saklanmas iin Bataille'a emanet
eder. Ancak, Benjamin'in almalann, bireyler-aras bir balant bii
minde "Bartezyen bir lmden sonra yaam" (Barthesian afterlife) em
niyete alan kii Bataille deil, muhtemelen, filozof, sanat ve evirmen
Klossowski'ydi. Klossowski'nin kendi anmsamalanna gre, Benjamin'le,
1935'te, Andre Breton ve Bataille'in ban ektii, ksa- mrl, son
kanat Contre-Attaque grubunun bir toplants srasnda karlamt. 17
Klossowski, Benjamin ile birlikte Horkheimer'n (bkz. 6B, V, 240) ba
latt bir ortak alma olan, "Kunstwerk im Zeitalter seiner technischen
Reproduzierbarkeit"a ilikin yeni ufuklar aan denemesinin Franszca
versiyonu zerine almt. Hem Benjamin hem de Klossowski, bu de
nemenin ortak evirisini, zor bir deneyim olarak anmsamakla birlikte18,
Klossowski, Benjamin'i 'melek gibi biri' diye de tanmlam ve 1969'da
le Monde'da yaynlanan Benjamin zerine hazrlanm zel bir rapo
ra katkda bulunmutur. 19 Bu balamda, Klossowski'nin Benjamin'le
olan i ilikisi, son derecede nemlidir nk Klossowski, sonradan,
Barthes'la yakn arkada olmutur. Klossowski'nin Friedrich Nietsche
zerine yazlan, Barthes'a yalnzca on dokuzuncu yzyl Alman filozo
funu okumas iin yeni bir itici g salamakla kalmam, Klossowski,
1940'lann sonlarndan balayarak Paris yaknlarndaki Saint-Sulpice'de
piyanoda elik ederek,20 komusu olmutur. Belgelenmi bir kant ol
mamakla birlikte, Klossowski'nin, Barthes'a, Benjamin ile geen zama
nn (ve Klossowski'nin 1 952'de yazd zere21 Benjamin'in "puissante
15 Les Lettes nouvelles, 1 1 ( 1 954), 1 50-3. Benjamin ile ilgili yazlar, kiisel arkadalar olan
Adrienne Monnier ve Jean Selz'den gelmitir; Benjamin'in metinleri ise, otobiyografik
yapt Berliner Kindheid um Neunzehnhundert'den (Berfin Childhood Around 1 900)
kimi blmler gibi, yine kendisinin svireli antropolog Johann Jacob Bachofen zerine
denemesini de iermektedir.
16 B u el yazmalar, Giorgio Agamben tarafndan 1 98 1 'de bulunmutur ve gnmzde
Berlin'de bulunan Walter Benjamin Arivi'nin bir blmdr.
17 Bkz. Hollier (ed.). L e Col/ege de Socio/ogie, 586.
18 1 936 yl boyunca, Benjamin, dzenli olarak, eviri sreci zerine, Horkheimer ve
Adorno'ya rapor verir (bkz. GB, V. 243-4; 392-9; 41 5) ve Klossowski, Jean-Maurice
Monnoyer ile bir grmede, Benjamin ile yrtlen ortak-almay anmsatr (Le
Peintre et son demon. Entretiens avec Pierre Klossowski [Paris: Flammarion, 1 985). 1 87).
19 Bkz. Surya, Georges Batai/le, 3 2 5 v e Hollier (ed. ) , L e College de Sociologie, 586-7.
20 Bkz. Alain Arnaud, Pierre Klossowski (Paris: Seuil, 1 990), 1 88.
21 Pi erre Klossowski. " Lettre sur Walter Benjamin " , Mercure de France. 1 067 (1 952),
456-7: 457.
originalite" [etkin orijinallik] kavramn) aktard, zellikle de Barthes'n

ve Benjamin'in kitle kltrne olan ortak ilgileri gz nne alndnda
tahmin etmek zor deildir. Benjamin'in fikirleri, Klossowski'nin evre
sinde ya da Louis Aragon, Maurice Nadeau veya Maurice Blanchot dahil,
Benjamin'e yakn entelekteller arasnda bile tartma konusu olsa da,
bu kiisel karlamalar ve varsayma dayal konumalar, yine de doru
dan bir etk sorununa ilikin nihai bir kant salamaya yeterli deildir.
Dolaysyla, daha belirleyici, metinsel ipular iin, Barthes'n yazlarna
ve grmelerine dnme gereksinimiz vardr. Barthes'n Benjamin oku
masnn uzants olarak tmdengelime dayal speklasyon, u noktada
gerisin geriye dner: Barthes, ge dnem yazlarnda Benjamin'i anmakla
birlikte belirgin olarak herhangi bir yaptndan nadiren alnt yapar; ne
de Benjamin'i zellikle nemli bir entelektel esin kayna olarak tanr.
Barthes, Benjamin'e ounluu 1977 ile sonras grme ve seminerle
rinde bulunan ve herhangi bir majr yaptnda yer almayan22 yalnzca
aa yukar bir dzine kadar dorudan atfta bulunmamtr; ancak, bu,
Benjamin'e zg bir durum deildir. nk Barthes, "c'est en cela que je
suis leger, vivant ma culture comme vie memoire incomplete" ( PR, 199)
(Bu anlamda, ben, kltrm eksik bir bellek gibi yaayan, uan biriyim
[PN, 14] )23 demeyi kendine zg akademik stil sayarak herhangi bir ya
zardan nadiren alnt yapmtr. Dolaysyla, Barthes ders verirken ya da
grmelerinde ve kimi metinlerde -gerekten de, Barthes'n "eksik kl
trel belleinin" paras olduunu akla getiren- yeri geldike Benjamin'e
atf yapm olsa bile, bunlar yine de kesin bir kant salamaz.
Barthes'n Benjamin'in yaptna kar kendine zg sessizliine
rnek, tankla dayal belgelenmi tek bir an vardr. l 977'de Kuzey
Fransa'da prestijli bir kltr merkezi ve nl bir konferans yeri olan
Cerisy-la-Salle'da Barthes'a adanr ve kendisinin ad hazr bulunduu
konferans dolaysyla, Hubert Damisch, bir bildiri sunmu ve sanat ya
ptlarnn oaltlabilirlii zerine Benjamin'in metninden dorudan
doruya alnt yapmtr. Barthes, sz konusu denemeyi bilse de bil-
22 Barthes, 1 977 tarihli, fotoraf zerine ve yine 1 978 tarihli ancak bu kez iddet zerine
grmelerinde Benjamin'e deinmitir (bkz. OC, V. 932; 551). Barthes'n College
de France'da verdii ders serisi, Le Neutre'de dokuz referans vardr, bunlarn ou,
Benjamin'in Haschisch in Marseille kitabnda betimledii uyuturucu deneyimlerine
ilikindir (bkz. N. 4 1 ; 62; 69; 76; 1 1 1 ; 1 27; 1 37; 1 89; 2002); ayn referanslar. olaslkla
Ecole Pratique des Hautes Etudes'de, ncesinde verdii bir seminerde de vermitir. (Bkz.
LA, 1 5 1 ). La Preparation du roman'da editrn zerinde durmu olduu gibi herhangi bir
belirli metne mal edilemeyecek, Benjamin'in imal bir aklamas vardr (Bkz. PR, 8 1 , n. z).
23 Antoine Compagnon. Barthes'n College de France seminerleri kaynakasnn
neredeyse btnyle " i kinci el " olduu ve Barthes'n kaynaklarn nadiren kontrol
ettii aklamasnda bulunur (Les Antimodernes. De Joseph de Maistre a Roland
Barthes [Paris: Gallimard, 2005], 408).
mese de belki de okumadndan "ne (le) cite jamais, que peut-etre il

n'a pas lu" hi alnt yapmam olsa da24 Damisch, burada yksek sesle
dnm; daha da ileri giderek, Benjamin'i "Kunstwerk" denemesi
nin, Barthes'n yaptnn politik boyutunu25 anlamada "elzem" olabi
leceini ima etmitir. Konferans tutanaklar, Barthes'n, bunu izleyen
tartmaya aktif olarak katldn belgelemesine karn, ayn zamanda
da Benjamin'in metnini bildiini gsterir. Fakat tutanaklar Barthes'n
bu yazlar ve kavramlarla ilgisine ilikin sz konusu provokatif meydan
okumaya yant vermediini de gstermektedir.
Kabuln zleri
Barthes'n, hem Cerisy-la-Salle'daki gibi kamusal katlmlarnda
hem de yazlarnda Benjamin'e ilikin sessizliinin nedenlerinin karan
lkta kalmasna karn, Benjamin'in fotoraf zerine en nemli metni
olan "Kleine Geschichte der Photographie"yi bildiine kuku yoktur.
Bu denemenin Maurice de Gandillac tarafndan evrilmi ilk Franszca
versiyonu, 1 9 7 1 'de Benjamin'in CEvres'lerinin26 iki ciltlik koleksiyo
nunda, "Petite histoire de la photographie" bal altnda yaymlanm
tr. Barthes Urt'taki (Bkz. N26: 34) yazlnn kitaplnda eline ald
anlalan ayn koleksiyondan, Benjamin'in farkl bir metnine atfta bu
lunur; ancak "Kleine Geschichte der Photographies"ye dier bir doru
dan atf vardr. 1977'de metnin ilk Franszca evirisinin daha ksa bir
versiyonu, Barthes'n, fotoraf zerine en nemli metni olan La Chamb
re claire27'in kaynakasnda listelendii, Nouvel Observateur'n fotoraf
zel saysnda yeniden baslr. Fransz haftalk dergisinin Speical Photo
zel saysnda, Benjamin'in denemesinin bal "Les Analphabetes de
24 Hubert Damisch, " La 'Prise de langue' et le 'faire signe"', Antoine Compagnon (ed.),
Pretexte Roland Barthes (Paris: Union Generale d' E ditions, 1 978), 394-406: 404-5'te.
25 Agy. Peter Collier, ngilizce-konuurluk balamnda, " Barthes'n Benjamin'le ortak
balar" zerine bir alma arsnda bulunarak benzer bir balant kurar. ("Roland
Barthes: The Critical Subject [an idea far Research]" , Paragraph, 1 1 [1 988]. 1 75-80: 1 78).
26 Bkz. Benjamin, CEuvres, 2 cilt, ev. Maurice de Gandillac et al. (Paris: Denoel, 1 97 1 ),
cilt 2, 1 5-35. Bu koleksiyon, CEuvres choisies, ev. Maurice de Gandillac (Paris: Julliard,
1 959)'da bir araya getirilmi bir dizi erken dnem evirilerini temel almtr; bununla
birlikte, fotoraf zerine denemeyi iermemektedir.
27 Florence de Meredieu, Margaret Olin ve Daniel Grojnowski, bu referansa, herhangi
bir ekilde daha tesine gitmeksizin deinmilerdir: ( " La Photographie et la
critique photographique: Benjamin, Barthes et la question du referent", Jean-Marc
Lachaud (ed.), Presence(s) de Walter Benjamin (Bordeaux: Universite Michel de
Montaigne, 1 994), 1 1 -24: 24'te; "Touching Photographs: Roland Barthes's Mistaken
ldentification " , Representations, 80 (2002), 99- 1 1 8, n. 43; 'Walter Benjamin, les auras
de l'aura', Critique, 659 (2002), 287-302: 301 , n. 1 3).
L'avenun" (Gelecein Okuma-Yazma Bilmeyenleri)28 olarak konul

mutur ve editrler, sz konusu denemeyi fotoraf zerine, -zellikle
de portre fotorafl ki burada bir eit leitmotif29- yazlm gelmi
gemi metinlerin en nemlilerinden biri olarak vmlerdir. "Les
Analphabetes de L'avenir" "un des plus importants [textes] jamais ecrits
sur la photographie, notamment sur le portrait, qui est ici comme un fil
conducteur" bu giri notu, Benjamin'in makalesine zel olarak dikkat
ekmekle kalmam, metninin evirisi, bazlarnn reprodksiyonlar
La Chambre claire30'de de yer alan fotoraflarla illstre edilmitir.
Benjamin'in fotoraf zerine denemesinin Nouvel Observateur versi
yonu, gerekten de illstrasyonlarn tamam dahil ilk Franszca yayn
dr. l 977'de yaymlanm olan "Kleine Geschichte der Photographie . nin
193 l31 tarihli orijinal versiyonunda yer alan fotoraflarn da ieren ilk
Almanca yeniden-yaymla ayn zamana rast gelmektedir. 1996 tarihli,
Benjamin'in denemesinin son Franszca evirisi, yirminci yzyl sonlar
nn ok daha fazla art gsteren grsel materyal kullanmn yanstacak
ekilde bol illstrasyona sahiptir.32 Bunun ncesinde ve geni kapsaml,
dijital grnt arivlerinin yokluunda, kitaplarn illstrasyonunda kul
lanlan fotografik grntler ve fotoraf zerine makalelerde, ayn ufak
grnt havuzundan yararlanlrd. rnein, Benjamin'in denemesinin
ilk sayfasnda yer alan bir kelebek koleksiyoncusunun dagerotip port
resi, Camille Recht33' in editrln yapt bir on dokuzuncu yzyl
fotoraf katalounda da bulunabiliyordu. Bu yaym, Benjamin'in "Kleine
Geschichte der Photographie" yapt iin nemli bir kaynak grevi gr
d. Barthes'n La Chambre daire'ini illstre eden 25 fotorafn dnda,
alt tanesi Nouvel Observateur'un zel saysndan alnmtr. 1979 ylnn
sonlarnda yaplan bir grmede, Barthes, illstrasyonlarn seiminde,
28 Balk, Benjamin'in de " Kleine Geschichte der Photographie" (bkz. GS, il, 385)
yaptnn sonunda atfta bulunduu zere, Moholy-Nagy'nin nl "gelecein
cahillerinin fotoraf okuyamayanlar olaca " eklindeki ngrsnden etkilenmedir.
29 Le Nouvel Observateur, Special Photo, 2 (1 977), 1 .
30 Geoffrey Batchen bu ikonografik balanty, herhangi bir ayrntsna deinmeksizin
not etmitir ("Camera Lucida: Another Little History of Photographie" , Robin Kelsey
ve Blake Stimson (ed.), The Meaning of Photography (Williamstown, MA: Sterling ve
Francine C lark Art lnstitute, 2008), 76-91 :80'de).
31 Bkz. Walter Benjamin, Aussichten. 11/ustrierte Aufsatze (Frankfurt a. M . : lnsel-Verlag/
Suhrkamp, 1 977), 7 1 - 1 06.
32 llstrasyonlar, ksmen orijinal Almanca basksndan alnm ksmen de evirmen ve
editor Andre Gunthert tarafndan eklenmitir ve ayrca Benjamin'in denemesinin
yer ald Literarische We/t' i n sayfalk bir rprodksiyonunu da ierir. Bkz. Walter
Benjamin, " Petite historie de la photographie" , ev. Andre Gunthert, Etudes
photographiques, 1 ( 1 996), 7-38.
33 Bkz. Cam ille Recht, Die Aite Photographie (Paris ve Leipzig: Henri Jonquieres, 1 93 1 ), 1 1 9.
Les analphabetes de f<M!Ilir.
Fotoraf 1: Benjamin'in "Kleine Geschichre der Photographie" adl yaptnn

Nouvel Observateur'de yaymlanan Franszca evirisinin ilk sayfas.
kendini hemen hemen yalnzca, Nouvel Observateur ile snrladn belirt

mektedir (Bkz. OC, V, 936). Bu grntler arasnda, Alexander Gardner
tarafndan ekilen, Lincoln suikastnn komplocusu Lewis Payne'n bir
portresi de vardr. Bu fotoraf, Barthes'n, fotorafn kendi zamansal do
asndan kaynaklanan portre trnn potansiyel dokunakll ile ilgili
tartmalarnn merkezinde yer alr (Bkz. Blm 4).
Gardner'n portresi, Benjamin'in, Nouvel Observateur'daki metninde ne
kan bir pozisyondadr. Burada grebileceimiz gibi, sz konusu fotoraf,
George Washington Wilson'un Kralie Victoria fotoraf34 ile bititirilmitir.
34 Helmuth Bossert ve Heinrich Guttmann'n fotorafn balang dnemi zerine yazd
kitap, dier bir deerli kaynak olarak Benjamin'in iine yaramtr ve Kralie Victoria'nn
ok benzer bir grntsn iermektedir. (Aus der Frhzeit der Photographie, 1840-70.
Ein Bildbuch nach 200 Originalen [Frankfurt a. M. : Societata-Verlag, 1 930]. ek. 1 72).
Fotoraf 2: Nouvel Observateur'dan iki sayfa: Alexander Gardner, Lewis Payne,

1865 ve George Washington Wilson, Kralie Victoria, 1863.
Ve bu grntnn reprodksiyonu; Barthes'n kitabnda da yer almakta

dr. Hem Benjamin'in hem de Barthes'n, her ikisinin de metinlerinde yer
alan dier fotografik grntler unlardr: Nadar'n, denizci kyafetleri iin
de iki gen siyah erkekle birlikte poz veren Savorgnen de Brazza portesi,
]ames van der Zee'nin, Afrika kkenli bir Amerikan ailesinin, aile portresi,
William Casby'nin Richard Avedon tarafndan ekilmi portresi ve Lewis
Hine'n, New ]ersey'de ektii iki zrl ocuun fotoraf. Bu fotoraf
larn bazlann daha sonra tartacam (Bkz. Blm 6); bunlarn nemi,
Barthes'n, La Chambre claire'i yazd srada Benjamin'in "Kleine Geschich
te der Photographe"si ile aka ilgis olduunu bir anda aydnlatmasnda
yatmaktadr. Barthes, metninde, sz konusu denemeden alnt yapmam
ve kaynakasnda da buna atfta bulunmam ise de Barthes'n grsel refe
ranslarnn serbest ve ok bilmi doasnn, Benjamin'den allageldik bir
metin yapsnn tam kart grsel nitelikli alntlar ina ettii tartlabilir.
Bylece Barthes, Benjamin ve Sontag'da olduu gibi fotorafn hepsin "iz"
arac sayar, Benjamin'i kabulnn izlerini35 brakmaktadr. Bununla birlik-
35 Bu dnceler daha ayrntl bir ekilde, Benamin'in tarih kavram ile balantl olarak,
benim " Die Photographien 'zu ihrem Rechte kommen lassen'. Zu Roland Barthes'
Rezeption von Benjamins ' Kleiner Geschichte der Photographie"' Daniel Weidner ve
Sigrid Weigel (ed.J, Benjamin - Studien 2 (Mnih: Fink, 201 1 ), 1 5-32: 23-4.
3g
Du lemp! (llu dPbtH dt" cc line : r:'t inin

o jc! m"intrrrogl!all ur mon t.n
cbcnl!nt pcrnr cuuin., phcto. j'ua.ia cn
d aj a )
pouvuir diaisuer un h111np d'iut!.+L r:ultl

rel (h ud.Wnl l'll cntte zelrutt innlendul!
qul "l'nAI pJ1rfi!ll raverr e e.hanp u que
j":pp1!l11.i1. le puctr.m. Je uai mainena.nt
qu'il ni.t11J un fttut pundun lut tuHe
iji!na!! 1 qur le dt..il . Cc nau ...eau
pwactrm. qni n'l!l 11ln d formfl, mli d'in

tcmnfl". c'n l Ttnp. r 'uL J rnphue dl"d:i
1'all d u oemt' ( a.-Hftd J, s. r!pJ'Ul!na
r 1 fl 6 S, le jUnl!I J.ewis Payne tn

tin pure.
le car:u.in: cl'llll anerlr-_nin,

W.H, Seward. Ali!!::undu Gardl'lcr J'a photn
d"a.,asr('t
gnFhir dau !la r.l"llule : il attend H pndai

r n n . [.a plrn Ht belle, l gaon auui : c ' u t
lt n .-rf t J ,.. -. ,
"
Fotoraf 3: La Chambre claire'den iki sayfa: Alexander Gardner, Lewis Payne, 1865.
te, Benjamin'in ve Barthes'n yaptlar arasnda kart metinleraras olarak

grselleraras ilikiler kaynaka aratrmas ile ilgili olmaktan ve alagelmi
alnt kullanmndan ok Barthes'n, kendi "kltrel bellei" zerine izim
uygulamasnn bir rnei olabilir; yine bu ilikilerde bu kitabn anahtar
konusu olan, ki yazar arasndaki metinleraras ilikiler konusunda anlaml
imalar vardr.
Benjamin'in Nouvel Observateur'de yaymlanm versiyonunda "Kle
ine Geschichte der Photographie"den darda braklm en nemli
konu, yine Benj amin'in fotoraf tarihi ve grsel kltrnn geliimi
konusunda ki anlaynda ok nemli bir rol oynam fotoraf Eugene
Atget tartmasdr. Ancak, Nouvel Observateur'n bir sonraki zel say
s , kayp savn Jean-Franois Cheurier ve Jean Thibaudeau tarafndan
kaleme alnm bir makale eklinde hesaba katar; burada, moda olduu
zere , Benjamin'e gnderme yaplmtr.36 Barthes, Cheurien ve Thi
baudeau tarafndan kaleme alnm bu makaleyi La Chambre daire'in
bibliografyasna eklemitir. Barthes'n kitabndaki baka iki bibliograf
ya referans, sz konusu Benjaminvari balamda zel bir ekilde dik-
36 Bkz. Jean-Franois Chevrier ve Jean Thibaudeau, " Une inquietende etrangete" , Le
Nouvel Observateur, Special Photo, 3 ( 1 978), 5-1 4; 8; 1 3 .
kate deerdir: Gsele Freund'un, on dokuzuncu yzyl Fransz fotoraf

zerine , Photographie et societe (Photography and Society) balkl tarih
sel almas ve Susan Sontag'n yazlarn bir araya toplad Fotoraf
zerine (On Photography) balkl nl denemesi.
Benjamin Almanya doumlu fotoraf Freund ile l 932'de37 kar
lamtr. Tpk kendi gbi, Freund da Paris'te srgndr; dolaysyla
Benjamin'in bilinen kimi portrelerini kendisine borluyuzdur. Aralarn
daki arkadalk sayesinde ve herbirinin dierinin almas konusunda
geni bilgi sahibi olmas nedeniyle fotoraf zerine grleri, karma
k bir simbiyoz olarak ortaya kar. 1939 tarihli bir dergide Benjamin,
Freund'un La Photographie en France au XIX' siecle (On Dokuzuncu Yzyl
Fransasmda Fotoraf) balkl doktora tezinden vgyle sz eder. al
may, 1937'de yaynlanndan nce de bilmektedir. stelik denemele
rinde ve yazmalarnda eitli noktalarda gndermede bulunmaktadr.
Benjamin'in, l 930'lann ortalar boyunca fotoraf zerine olan kendi
dnceleri, Freund'un doktora tezinden sonra, ancak Photographie et
Societe'dan nce yaynlanmtr. Freund'un kendi tez almasn temel
alan bu kitap, Benjamin'in fotoraf zerine yaynlanm denemelerin
den ok sonra, ta 1974'te kmtr. Benjamin'in kimi savlan, kukusuz
Freund'un doktora almasndan esinlenilmitir. Freund'un da Photog
raphie et Societe'de, Benjamin'in fotoraf ve sanat yaptlarnn yeniden re
tilebilirlii denemelerinden yapt alntlar kendi almasna ilikin daha
kapsaml bir dne gndermede bulunur_ Zamannda gerekletirilmi
bu alnt anda, tam tamna kimin kime borlu olduunu saptamak zor
dur. Yine de bu nedenlerden dolay Barthes'n sonradan Freund'un foto
raf zerine olan kitabn okumasnn, en azndan, Benjamin okumasnn
-kanlmaz- bir uzants olduunu sylemek olasdr.
Barthes, Susan Sontag'n 1977 tarihli Fotoraf zerine yaptn, La
Chambre claire iin bir materyal kayna olarak belirtir ve Benjamininkiler
dahil, fotoraf zerine eitli alntlan bir araya getiren Sontag'n kitab
nn, "W. B.'in Arsna" alt balkl38 son blm gznden kamamtr.
Barthes'n Fotograf zerine deki kabul ifadesi, gerein fiziksel izi
'
nin taycs olarak fotorafn aksiyomatik nosyonu tarafndan tanm-

37 kisi arasndaki mektuplama, Benamn'in erken vefatna dek sren arkadalklarna
tanklk eder. Kimi mektuplarn, seme yayn ve yorumu iin bkz. Natalie Raoux,
"Walter Benjamin, Gisele Freund, Germanie Krull et Helene Leger. Deutschland
Frankreich; Mann - Wein_ Eine Folge von Briefen " , Revue Germanique lnternationale,
5 ( 1 996), 223-53.
38 Susan Sontag, On Photography (New York: Deli Publishing, 1 977), 1 8 1 (balk ayn
ekilde, Franszca eviride de vardr. Beryl Schlossman, Benjamin ve Barthes arasndaki
bu ilikiyi, " Looking Back: Luminous Shadows and the Auras of History " . Nothingham
French Studies, 36 ( 1 997), 76-87: 8 1 'de yorumlanmtr.
land zere fotografik grntye ve psikolojik etkilere dikkat ederek

sz konusu ara zerine yeni ontolojik realizm zerine kendi dn
celerini kurduu kavramsal gelenein en dorudan iaretidir. Dolay
syla, Barthes'n Amerikal tandklar arasnda nde gelen Sontag39,
Benjamin ve Barthes arasnda dier bir nemli balanty oluturur.
Bununla birlikte , 1977'de yaplan bir syleide Barthes, Benjamin ile
Sontag'n denemesinden bamsz olarak karlatn40 ima etmitir.
Bu, Benj amin'in yazlarnn, fotoraf kuramnda ne denli nemli bir
yeri olduunu yanstmaktadr: Barthes, 1 970'lerde , post-semiyotik bir
balamda fotorafa dnd zaman, Benj amin'in on dokuzuncu yz
yl fotorafnn auras zerine grleri ve sanat yaptlarnn fotografik
yeniden retilebilirlii zerine tezleri sz konusu arala ilgili eletirel
syleme41 oktan girmiti. Benzer ekilde, l 977'de yaplan bir rportaj
da, Barthes, Benjamin zerine yorum yaparken, Benj amin'in metninin,
herhangi bir, ciddi fotoraf tartmasnda nemli bir referans noktas
olduunu srarla belirterek Nouvel Observateur'n editrlerine karlk
vermitir: "Il y a peu de grands textes de qualite intellectuelle sur la
photographie . ]'en connais peu. 11 ya le texte de W. Benjamin, qui est
bon parce qu'il est premonitoire' (OC, V, 932) (Fotorafn zerine ,
entelektel kalitede olduka az sayda byk metin vardr. ounu da
bilmem. Ancak, iyi olan W. Benj amin'in metni var nk nsezisel bir
metin. [GV, 3 54] ) . Benjamin'in fotoraf zerine denemesinin, neden
"premonitoire/nsezisel" olduuna inceden inceye aklama getirmese
de bu , Barthes'n "Kleine Geschichte der Photographie yi bilmesinin42
en dorudan ve empatik kabuldr.
Sonuta en azndan Barthes'n fotoraf kuramlarnn Benjamin'in ya
ptna ilikin kimi bilgilerle gelitirildii konusunda kuku duyulamaz.
Sz konusu dorudan kabul, olay, grleri arasnda benzerlikler olu
turduu gibi daha derin ve etkin nemli farkllklarda meydana getiren
metinleraras doay anlamamz salayan tamamlayc bir unsurdur.
Barthes'n Benjamin'e yapt gndermeler, yine de dersler, seminerler
39 Bkz. Sontag'n 1 980 tarihli denemesi, " Remembering Barthes" , Under the sign of
Saturn (New York: Picador, 2002). 1 67-77.
40 Ya da grmenin ardndan, 1 979'da yaynlanm Fotoraf zerine'nin Franszca
evirisi.
41 rnein, Barthes'n da bildii zere, Pierre Bourdieu'nn 1 965 tarihli fotorafn
toplumsal kullanmlar zerine ncelemesinde, birok kez Benjamin'in ad gemektedir
(Un art moyen. Essai sur /es usages sociaux dela photographie [Paris: tditions de
Minuit, 1 965]. 1 1 1 ; 1 78; 230).
42 Jacqueline Guittard, Benjamin'in metninin Barthes iin nasl bir nsezi oluturduu ile
ilgili speklasyonda bulunmutur ("Jardin d'hiver: formation d'une relique" , Revue
des Sciences Humaires, 278 [2005], 1 47-1 61 : 1 60-1 ).
ve rportajlarla snrl kalr ve Barthes'n Benjamin bilgisinin aka hem

kapsam ve aynnt bakmndan kstl olduunu, stelik Almanca bilmedi
ini akla getirir, dolaysyla dank ve sistematikten yoksundur. Dahas,
Benjamin'in yapdan, Fransa'da, ancak, Barthes'n l 980'deki lmnden
sonra daha geni bir kabul grmeye balamtr ve ortaklaa bir ekilde
1 983 tarihli Walter Benjamin ve Paris balkl nemli konferans ile 1 986
tarihli Passagen-Werk evirisiyleH balantldr. Ancak her durumda,
Barthes'n neden, Benjamin'in yaptnn kendisininkini etkilemesini ka
bul etme konusunda bu denli gnlsz durduunu sorusu, karmak ve
byk lde yantlanmam olarak kalmaktadr. Bu, bize, sz konusu
akademik etkinin, sanatsal etki gibi birer entelektel ve kltr tarihisi
olmann'l4 tesinde psikolojik dinamiklerin bulunduunu anmsatr. Ben
jamin ve Barthes olaynda, yenisi tarafndan eskisine yaplan tutarl aka
demik gndermenin grece yokluu, yalnzca merak uyandnc bir spe
klasyona15 yol amakla kalmaz, bilinli etki ve ama konusunu geni bir
ekilde yorumlayan ou Benjamin-Barthes karlatrmal almas tara
fndan benimsenen ncelikli bir ekilde metinleraras yaklam iin olas
bir nedeni gsterir. Yazann bilgisinden ok ama ve biyografiye dayana
rak metne odaklanma, zellikle benimsenmitir ve kukusuz Barthes'n
bizzat, sanatsal ve felsefi etkileiminin kronolojik ve izgisel olmayan do
asn da yadsmamaktadr. Daha nce belirtildii zere, fotoraf zerine
yazlanndaki derin otobiyografik boyut, kuramsal kavramlannn ve kk
lerinin canl kaynaklannn yolunu kesmez -kalmaz, bunlann daha n
ansl olarak anlalmasn da nler. Ayn ekilde, hem Benjamin'in hem de
Barthes'n fotoraf zerine yazlan, Benjamin ile ilgili olarak nceden ti
tizce altm izdiimiz gibi, daha kapsaml tarihsel, teknolojik, kltrel ve
eletirel-kuramsal gelimelerden soyutlanm olarak deerlendirilemez.
43 Bkz. Heinz Wismann (editor), Walter Benjamin et Paris (Paris: Cerf, 1 986). Ayrca,
Benjamin'in yaptnn Franszca evirilerinin kronolojik bir listesi de vardr (987-92).
44 Detlev Schttker'in, Benjamin'in Wittgenstein' kabl zerine dnceleri iin
bkz. " Benamin Liest Wittgenstein. Zur sprachphilosophischen Vorgeschichte des
Positivismusstreits", Daniel Weidner ve Sigrid Weigel (ed), Benjamin- Studien 1
(Mnih: Fink, 2008), 9 1 - 1 05: 1 05.
45 1 983'te Paris'te Benjamin ile ilgili konferansta, Philippe lvernel, Barthes'n yaptnda,
zellikle de fotoraf zerine yazlarnda. Benjamin'e ilikin referanslarn yokluuna
dikkat ekmi; dolaysyla Benjamin ve Barthes zerine karlatrmal burs almasnda
yllar alan bir tartma says haline gelebilecek bir giri yapmtr. (Paris capital du
Front populaire ou la vie posthume du 1 9. siecle', Heinz Weismann (editr), Walter
Benjamin et Paris (Pars: Cerf, 1 986). 249-72 : 2 55).
.
1 . KISIM
. . . ...,.
iZLEYi C i N i N DOGUU
ALTER BENJAMN'in 1 9 3 l 'de yazd "Kleine Geschichte der

W Photographie," fotorafn tarihi sylemini, sosyokltrel bir k
altnda yeniden dzenler ve sz konusu olan aracn gelecekteki kulla
nmlarn heyecanla bekler. Bu kitap, "optik bilind" ve "aura" dahil
kimi ok tannm kavramlar fotoraf kuramna1 kazandrarak en et
kili almalar arasnda yer almasyla sk sk vgye deer grlen bir
yapttr. "Kleine Geschichte der Photographie", ayrca, fotoraf tarihini
izleyici zne ile balantl olarak konumlandran ilk nemli metindir.
Benjamin'in de metinde belirttii gibi, yirminci yzyln balarnda,
fotorafa ilikin eletirel ve felsefi tartmalar estetik ve teknik sorular
dan, aracn toplumsal ilevi ve fotografik grntlerin, farkl toplumsal
ve tarihsel balamlarda edimsel kabulne doru ynelmitir (bkz GS,
II, 38 1 ) . Yine de, Benjamin iin, izleyici, yalnzca genelletirilmi sos
yotarihsel bir zne deil, kadn ya da erkek kendi yaam deneyiminin
objektifinden fotoraflar kiisel biimde derinlemesine ilikilendiren
bir bireydir. Bu durum, byk lde, Benjamin, ailesinin albm fo
toraflarn, beeni kazanm ilk fotoraflarn yaptlarn, ayn ekilde
sahibi olduu Kafka'nn bir ocukluk portresini incelerken n plana
kar. Dolaysyla, Benjamin'e gre, fotoraf iin sosyotarihsel bir z
nenin formasyonu ve formlasyonu, psikolojik ve varolusal bir ge
lime ile birlikte var olur. Bununla birlikte, Benj amin'e ait, fotoraf
Bkz, rnein Bernd Stiegler, Theoriegeschichte der Photographie (Mnih: Fink, 2006),
1 1 . Detlev Schtter'in yaknlarda gsterdii gibi Benjamin'in 1 934'de fotoraf zerine bir
dier deneme yazmay planlad bunun ilk taslan Peter Suhrkamp ile tarttna ilikin
belgelerin olmas dikkate deer bir noktadr ( "Dolf Sternberger und Walter Benjamin. Ein
Photographie-Aufsatz und seine Folgen", Sinn und Form, 62 [201 0]. 437-53).
zerine yazlm btn yazlar, spesifik fotografik grntlere dikkat

etmekten, fotoraf aracnn sosyokltrel ve psikolojik gerekliinin
incelenmesine doru, belirgin bir kayma zelliiyle tanmlanr. Bu
kaymann, hem fotorafn deien doas, hem de daha kapsaml ta
rihsel gelimelerin arka planna kar, Benjamin'in gelimi dncesi
ile sk bir diyalog iinde anlalmaya gereksinimi vardr. Yirminci yz
yl ncesi fotoraf, yeni temsil aracnn potansiyelini ve snrllklarn
test eden sanatlarn ve zanaatkarlarn bireysel nclnn yks
olarak deerlendirilmeye yarar. Benjamin'in l 920'lerin sonlarnda
ve 1930'larn balarndaki tarihsel yazlar (orta ve ge on dokuzun
cu yzyl fotorafyla ilgili), bireysel yaptlar ve spesifik grntler ile
ada izleyicinin bunlara somut yantlar zerine dncesi ereve
sinde sz konusu eilim ile uyumaktadr. Sonralar, l 930'larn ikinci
yarsnda, Sovyetler Birlii'nin ykselii ve Nazizm'in ortaya k da
hil toplumsal ve politik kkl deiikliklere kar, Benjamin, iktidar,
kontrol ve eletiri arac olarak fotoraf teknolojisinin ada, ideolo
jik ve politik rol ile aamal olarak daha ilgilenir hale gelmitir. Bu
kavramsal yrnge , srasyla Benjamin'in fotoraf tarihini yaygn bir
kltrel pratik ve bir iletiim arac olarak grn yanstmaktadr.
Teknolojinin deimesi ve fotorafn az sayda bilimsel ve sanatsal zih
ne sahip hayrann mlkiyeti olmaktan bir kitle iletiim arac olmaya
doru harekete gemesi, ayn ekilde fotoraf eletirisinin rolnn de
imesinde de kanlmaz hale gelmitir. Eletirmenin oda, gemie
ait fotoraflarn, kendi kendisi iinde, tarihsel , estetik ve kiisel adan
gereklikler olarak takdir etmekten, aracn temel doasn zmleme
urana kayar. Bylece , var olan bu balang noktasndan, fotora
fn kitle kontrol ve tantm kadar kitlesel zgrlk ve reaksiyon arac
olarak ister istemez gelien potansiyel ideolojik kullanmlarn daha
iyi saptama olana doar. Sonu olarak, Benjamin, fotoraf alma
larnn ve eletirisinin, daha uzun sre, yalnzca kendi i tarihi ya da
aracn doas ile snrlanamayacana inanr: Fotoraf imdi, modem,
endstri-sonras toplumu karakterize eden daha geni apl psikolojik,
sosyal ve ekonomik dnmlerle balantl ekilde diyalektik olarak
konumlandrlmak zorundadr. Benjamin'in yaptnda (ceuvre), fo
torafn tekillii temas, en bata bireysel resimler zellikle de Franz
Kafka'nn portresi zerine yazdklaryla ilikili olarak ortaya kar. Yan
sra, bu, Benjamin'in kimi zaman onaylanan, kimi zaman da kar
klan, tek bir fotoraf zerinden fotorafla ilgili daha kapsaml tart
malar balamnda anlalmaldr. Bylesi balamsal bir yaklam zel
likle nemlidir nk Benjamin, gerekten de modernlie ilikin derin
karmlarla bir teknik rprodksiyon arac olarak en genel tezahr

iinde fotoraf ile ilgilidir. Tartmalar fotoraflarla balantsnn kii
sel doasn ve bunu salayan anlay saklayamayan gzlemlerle geni
ler. Gerekten de Benj amin'in otobiyografik metinlerinin balca tekrar
almalarnn zellikle de Berliner Kindheit um Neunzehnhundert'in,
"Kleine Geschichte der Photographie" ve "Kunstwerk" zerine dene
me ile karlatrlmas, bu kiisel deneyimin, aracn daha nesnel ve
eletirel zmlemesi konusunda ne denli bilgi sahibi olduunu or
taya karmakta ve ayn zamanda da elden geldiince ak seik kabul
edilir bir skklk halinde olma durumuna iaret eder. Bundan dolay,
Benjamin'in yaptnda (c:euvre) , bir yandan genel sosyotarihsel terim
leri iinde bir fotoraf anlay, dier yandan Kafka'nn tek ocukluk
fotoraf zerine otobiyografik ve anekdota dayal yazmak arasndaki
dinamik uyumsuzluun, daha kapsaml bir fotoraf tarihi ve kuram
balamnda incelenmesi gerekir. Benj amin tarafndan, fotorafla ilgili
olarak edinilen ok katmanl ve karmak konumlar, eletirel-felsefi ve
tarihsel perspektiften deerlendirildii zaman, nasl ve hangi uzantlara
sahip olduu anlalr hale gelir; ncelikli konumdaki tekillik temas,
Benjamin'in geleneksel fotoraf temalarn (topoi) yorumunun bir so
nucudur. Sz konusu yorum, Benjamin'in zellikle znel, yeniliki, n
plandaki tutumu ve fotoraflarn duygusal deneyimleri ile birlemi
geicilii ve gndergeselcilii iermektedir.
Bu dncelerin nda, btnyle Benjamin'e adanm olan
elinizdeki almann ilk ksmnn birinci blm, l 920'lerin sonla
rndan l 930'larn ortalarna dek fotoraf zerine dncelerini hari
talandrmakla balamaktadr. Bu dnem boyunca, Benj amin'in tart
malarna damgasn vuran ncesine ve sonrasna ezamanl bakmaya
zel olarak dikkat edilmitir. Dier yandan, kendisi, Avrupa avangard
balamnda ve aracn ada sanatsal kullanm ve Eugene Atget ile
onun fotoraflarnn belgesel doasna ilikin yorumuna bal olarak
gelecekteki politik hatta devrimci potansiyel ilevi ile yakndan ilgili
dir. Bununla birlikte, Benjamin, geriye doru on dokuzuncu yzyl fo
torafna bakar ve David Octavius Hill/Robert Adamsan ve zel olarak
da Karl Dauthendey tarafndan gerekletirilen nl portre fotoraflan
konusunda da portre fotorafnn ilgili kiiden istedii spesifik talebiy
le ilikili olarak izleyicinin yantn tematik hale getirir. leride gste
rilecei zere, bu , fotorafn nesnel, tarihsel snflandrlmas giriimi
ile Benj amin'in dncelerine en byk deerlerini kazandran belir
li fotoraflarn somut deneyimi konusundaki duygusallk arasndaki
atmadan doan bir durumdur. Bu , en ok, fotoraf tarihinin zel
bir dneminde (on dokuzuncu yzyl) ve tank sfatyla spesifik bir

deneyime zg tarih-tesine (trans-historical) ait bir zaman dilimi fe
nomeninde e zamanl sunulan nl aura kavram iin geerlidir. Aile
fotoraflarnn, Benjamin'in yazlarndaki zel statsn tartmann
ardndan, Blm 2, yine Benjamin'in kltrel ve tarihsel tartmala
rnn srtmeli ortak varoluunu, otobiyografik unsurlarla aydnla
kavuturarak Kafka'nn k bahesi portresiyle balantsna daha ya
kndan odaklanacaktr. Arka plandaki, melankoli, lm ve sihir gibi
fotoraf kuramnn geleneksel tema ve konularna kar, Benjamin'in
Kafka'nn portresine derin ilgisinin, izleyici, fotoraf ve poz veren kii
arasndaki tek karlamaya kk salm kederle ykl olduu gste
rilmitir. Girift bir biimde, ocuk Kafka ile zdelemesiyle balan
tl olarak, Kafka'nn sz konusu portresini tanyan Benjamin'in kendi
anlarn ve dier fotografik otoportrelerinin stste gelmesi deneme
formunda yeniden kurulmu fotografik alter ego ile tekil bir karla
mann ifadesi olarak grlebilir.
Blm 3 , Sanayi Devrimi ve modem kent yaamndaki korkun
etkilerin bir sonucu olarak insan deneyiminin ve belleinin maruz
kald temel deiimlerin merkezinde younlam olan Benjamin'in
modernlik kuramyla, fotorafn nasl balantl olduu zerine odak
lanacaktr. Yukarda sz edilmi olan genel ve zel, kolektif ve kiisel
arasndaki gerilim ortaya konurken Benjamin'in, otantik deneyim ve
bellek zerinde ypratc bir etkiye sahip olduu gerekesiyle fotoraf
la ilgili yapt olumsuz deerlendirme, (Kafka'nn portresinde de he
defledii gibi) ayn zamanda fotorafn salayabilecei pozitif, zamana
meydan okuyan Proustvari bellee ilikin bir gndergeler ve metaforlar
a ile ortak var olabilmek iin ortaya konulacaktr. Sonuta, fotoraf
ve kefaret temas ele alnarak izleyicinin bir fotorafla karlamas ve
bu bir anlamda teki ile fotografik karlamay, tekine anlatma bir
yant biiminde srdren yazma tarz temelinde, Benjamin'in fotorafa
kar derin ilgisinin balca etik sonulan incelenecektir.
.. ..
BOLUM 1
Beniamin'in Fotoraf Tarihi
- -
""\,T RMNC YZYILIN BAINDA, BENJAMIN, fotografik grnty

l kendi daha geni kapsaml felsefi ve sosyokltrel inceleme ve ara
trmalarna dahil edinceye dek fotoraf kuatan kuramsal ve tarihsel
sylemler, hakim bir ekilde saf bir sanat formu mudur, deil midir,
olabilir mi sorusuyla meguld. Fotoraf zerine, arlkl olarak resim
sanatn merkez alan on dokuzuncu yzyl sanat tarihi ve estetiinden
eletiri yazlan, ounlukla aracn sanatsal anlam ve nemini deil grece
anlamszln ve nemsizliini kavramsal olarak kantlama peindeydi.
Antoine Wiertz ve Charles Baudelaire -Benjamin'in "Kleine Geschichte
der Photographie" yaptnda buluturduu iki yazar- tarafndan benim
senmi lehte/aleyhte pozisyonlarda, fotorafn sanat olduu ve sanat ol
mad yolunda savunmasn yapanlar arasnda, dile getirilmi bu fikir
ayrlm ksaca ifade etmektedir. Bu tartma, on dokuzuncu yzylda
fotorafn, resim sanatndakilerle ksmen atan ya da yerine geen pra
tik ve estetik kullanm ekillerinden ayrlamaz. rnein portre fotoraf
l birok balamda, 1 860'lann ba itibariyle minyatr portre sanatn
gzden drmtr. Benzer ekilde, fotorafta bilinli estetik akmla
rn, zellikle de resimsel formlar ve stilleri taklit eden Piktorializm (Re
simselcilik Akm) bata olmak zere gerekleen ykseli, 1 880'lerden
balayarak fotorafn bir sanat formu olarak alglanmasn ve uygulan
masn biimlendirir. Piktorializm'in nemini yitirmesi ve geen yzyln
balarnda Avrupa avangard akmlarnn domas ile birlikte tartmann
terimleri radikal biimde deimitir. Bir sanat formu olarak fotorafn
yeni kavranma ve kullanma biimleri, resim sanatnn grsel dil yetisin
den ayrlarak tam anlamyla aracn bilimsel ve teknolojik boyutlaryla
kucaklatndan, fotoraf grntleri optik, kimyasal, mekanik retimi

dolaysyla yakn zamanlara dek "kiiliksiz". sanatsal yaratcla ve hayal
gcne zarar veren eyler olarak dnlmtr:
Sz konusu Fan-Avrupal avangard akmlar balamnda, fotoraf, ilk
kez zerk bir sanatsal stat kazanr. Fotorafn iktidar (sinema ile birlik
te) resim ve heykel sanatnda yeni, znde modem bir estetiin paras
olarak kefedildii endstrilemi ve mekaniklemi yaam olanaklarn
kutlamak iin ideal bir vasta olarak grlmtr. Weimar Almanyasn
da fotorafa ilikin kuramsal tartma, Konstrktivizm ve Srrealizm ile
birlikte Yeni Nesnellik'in (New Objectivity / Neue Sachlichkeit) kuram ve
uygulamalarna karlk olarak geliir. Bu, nce Die Form, Bauhaus, Das
neue Frankfurt ve modem fotoraf antolojisi yll olan Das Deutsche Lich
tbild1 gibi dergi ve gazetelerde yer alr. Avangard formalizm, kimi alar
dan Benjamin'in fotoraf anlayn aka etkilemitir ancak Benjamin'in
sosyotarihsel ynelimi ise yine belirgin biimde bundan ayrlr. stelik
bu iki kutup, Benjamin'in fotorafa olan ilikisinde en byk etkisi olan
iki yazarn yaptna yansmtr: Moholy-Nagy ve Kracauer. Alman avan
gard evrelerinde, Macar asll fotoraf, kuramc ve Bauhaus retim
yesi Moholy-Nagy, fotorafn yeni sanatsal arsnn ampiyonudur ve
fotorafn teknolojisini btnyle benimsemitir. Eer yaratc bir ekil
de kullanrsa kamera-gzn optik niteliklerinin insan algsn temelden
deitireceim ngrr. Bu topik vizyonu yadsyarak bir kitle iletiim
arac olarak fotorafn sanatsal biiminin tesinde, daha ok toplumsal
etkisiyle ilgilenen Kracauer, bu yeni temsil teknolojisinin yabanclatnc
etkileri konusunda endielenir.
Yirminci yzyl banda, fotoraf kuramnn ve uygulamasnn bu
kapsaml yer deitirmesi ve yeniden ynlendirilmesinin yan sra,
Benj amin'in Dadaizm'e ve Gerekstcle zel ilgisi de dnlr
se, eletirel performans iinde yer alan fotoraf zerine yazlm en
erken belgenin de en usta gerekstc fotoraf Man Ray'a adan
m olmas srpriz deildir. Bu Tristan Tzara'nn yazd ve Man Ray'n
erken dnem yaptlarnn ok kaliteli sanatsal yayn, Les Champs
delicieux'ye (Gzel Manzaral Krlar) giri olarak kullanlm olan "Man
Ray, La photographie a L'envers" ( 1 922) (Man Ray, Tersine Foto
raO balkl yaptnn 1 924 tarihli Almanca evirisidir. Benj amin'in
"Die Photographie von der Kehrseite" (Fotorafn Gerisinde) (GSS, I ,
8- 1 9) evirisi, Hans Richter tarafndan kurulan ve Moholy-Nagy'nin de
yeleri arasnda yer ald G-group adl sanat grubunun yayn orga-
Bkz. Herbert Molderings, Die Moderne der Fotographie (Hamburg: Philo Fine Arts,
2008), 1 56
BENJAMIN, BARTHES VE FOToGRAFIN TEKLLG 1 47
n, Dadaist Zeitschrift fr elementare Gestaltung'da yaymlanmtr. Bu

grup, Benjamin'in Alman avangardna ilgi duymasnda nemli l
lerde katalizr etkisi yapmtr. Eer Tzara'nn denemesinin evirisi,
Benjamin'in bir ara olarak fotoraf konusundaki grlerine ilikin
net bir bak salamyorsa da bu noktada, zamanda, sz konusu metnin
varl, yaynland yer ile birlikte, her eye karn Benjamin'in sanat
fotoraf ile karlat daha kapsaml bir sanatsal ve kltrel balama
iaret eder. Gerekten de fotoraf zerine eletirel ve aydn gazetecilik
syleminin kapsam, Benjamin'in 1 927 ylnda Grete ve Alfred Cohn'a
yazd bir mektupta yanstt zere l 920'lerde bir ara olarak foto
raf evreleyen entelektel cokuyla beslenir; Benjamin bu mektupta,
rnein Frankfurter Allgemeine (GB, III, 2 9 1 ) dahil saygn gazetelerin
sayfalarn kaplayan makalelerin konusu olunca, fotorafn, entelektel
evrelerde nasl bir "scak konuya" dntrdn betimlemektedir.
Ayn mektupta, Benjamin, yalnzca "Die Photographie" (FotoraD ba
ln tayan, arkada Kracauer'in fotorafla ilgili makalesinin yakn
zamandaki yaymn da haber verir. Grebileceimiz zere, Benjamin,
Kracauer'in bir dizi fikrini orijinal bir ekilde gelitirecektir.
1928'de eviriden yaklak drt yl sonra, Alman fotoraf Kari
Blogfeldt Urformen der Kunst, Photographische Pjlanzenbilder (Doada Sa
nat Formlan, Dorudan Doadan Fotoraflanm Bitki Dnyasndan r
nekler) balkl kitabnn eletirisiyle yeniden fotorafa dner. Bu kitabn
yaynlanmas, Weimar Almanyas'nda hzla byyen yayn endstrisinin2
ve Benjamin'in eletiri yazsnn bu tip sanat fotoraf materyali zerine
dikkatleri ekmesi sayesinde hzla yaygnlaan fotorafla ilgili monografi
jannnn nemli bir erken rneidir. Tzara evirisinin tersine, bu eleti
rinin forman, fotoraf zerine dncelerini gelitirmeye balamas iin
daha geni bir alan yaratr ve "Kleine Geschichte der Photographie" ya
ptnda ayrntl ele alaca konularla tantm. Blogfeldt'in ektii soyut
ve yaplandnlm grntlere olan ilgisiyle birlikte Yeni Nesnellik ak
mnn estetik idealleriyle balantlandnlabilecek biimsel bir dil yetisi ile
betimlenmi bitki ksmlarnn "close-up" fotoraflarna ilikin zl tar
tmasnda, Benjamin, bu grntlerin benzersiz fotografik zelliklerini
zmler. Bu fotoraflara, bilimsel deerleri denli gl biimsel ve estetik
ekicilik kazandran bytme ve dier optik teknikleriyle de dikkat eker.
Blogfeldt'in fotoraflarnn allmn dndaki perspektifleri, Benjamin'in
deiiyle "Geysir neuer Bildewelten" (GS, III, 1 52) (Yeni Grnt Dn
yalar Gayzeri [SW, II, 1 56]), yeniliki mekanik ve optik gelimeleri te
mel alan yeni bir estetii ortaya karr. Benjamin'in bundan sonra gelen,
2 Agy., 1 9 1 -2 .
"kamera-gz" ve fotoraf aracnn tarihsel douu ile estetik ve algsal du

yarllklann ortak deiiklikleri arasndaki kesimeye ilgisi, henz z/nve
haldedir. Eletiri yazsnda, Benjamin'in sonraki yazlanmn (l 930'lann
ortasndan sonra) diyalektik eletirisi, nemli lde nceden sezilmek
le birlikte fotoraf kuramna en yeniliki ve nemli katlmm kantlayan
almas, fotoraf tarihi zerine kaleme ald 1 93 1 tarihli denemesidir.
Tarihsel snflandrma ve yeni fotoraf vizyonu

Blogfeldt eletirisi gibi Benjamin'in "Kleine Geschichte der Photog
raphie" metni de belirli fotoraflann yaptlanna adanm monografi
lerin ve yeni ontolojilerin yaynna dorudan bir yanttr. Sz konusu
yaynlar arasnda, on dokuzuncu yzyln aa yukan ikinci yansndaki
fotoraf zerine, bol illstrasyonlu iki kitap (srasyla 1 930'da ve 1 9 3 1 'de
yaymlanmtr) ne kar: Helmuth Bossert ve Heinrich Guttmann'n
sunumuyla Aus der Frhzeit der Photographie, 1 840- 70 (Fotorafn Ba
langc, 1 840-70) ve Camille Recht'in Die Aite Photographie (Eski Foto
raflk) adl kitabdr. Benjamin, Heinrich Schwarz'n 193 1 tarihli David
Octavius Hill, Der Meister der Photographie [David Octavius Hill, Fotoraf
Ustas] monografisinin yan sra yayn zerinde arlkl olarak dur
mu ve yararlanmtr; Fransz ve Alman fotoraflan, Eugene Atget,
August Sander ve bir kez daha Karl Blogfeldt3. Blogfeldt eletirisi gibi
"Kleine Geschichte der Photographie" de son derece etkili Die Literarisc
he Welt4'te yaymlanr. l 92 5'te kuruluundan balayarak bu dergi, Tho
mas Mann, Alfred Dblin ve Robert Musil dahil Weimar Almanya'smm
en sekin entelektelleri iin bir platform ve bir toplant noktas haline
gelmitir. Benjamin'in denemesi, toplam sekiz illstrasyon eliinde, 1 8
Eyll ve 2 Ekim 1 9 3 1 tarihleri arasnda blm halinde yaymlanm
tr ve metnin kendisi de bu format iinde, basl medya ve gazetelerde
fotoraf teknolojisinin hzl yaylmnn, yan sra Benjamin'in tarihsel
bir perspektiften tartt fenomenin bir parasdr.
3 Bu yaynlar, Camille Recht'in 1 930 tarihli, Eugene Atget. Lichbilder, August Sander'in
1 929 tarihli Anlitz der Zeit ve Kari BloBfelt'in 1 928 tarihli Unformen der Kunst adl
yaptlardr. " Kleine Geschichte der Photographie" iin kaynaklar, her ne kadar iyi
biliniyor ve Krauss (Benjamin und neue Blick, 1 4-20) ile Berg (Die lkone des Realen,
95) tarafndan da iyice aydnlatlm olsa da fotografik illstrasyonlar ve bunlarn
Benjamin'in tartmas zerindeki potansiyel etkisi ile gerekten Benjamin'in sz
konusu yazarlardan edindiklerinin uzants konusunu ileyen bir alma henz eksiktir.
Bu konuda kimi neriler, Andre Gunthert'in Archeologie de la "Petite histoire de la
photographie" (Jmages re-vues 2 (20 1 O), paragraflar 5-7) adl yaptnda bulunabilir.
4 Benjamin'in Literarische We/t'e katlm ve katksnn bir incelemesi iin bkz. Momme
Brodersen, Spinne im eigeren Netz. Walter Benjamin: Leben und Werk (Bhl-Moos:
Elster Verlag, 1 990), 1 47-7.
Fotoraf 4: Benjamin'in Literarische Welt dergisinde yaymlanan

"Kleine Geschichte der Photographie" adl yaptnn ilk sayfas.
Herbert Molderings'in iaret ettii gibi , 1 9 3 1 'de, bir model5 olarak

Benj amin'e hizmet edebilecek bir sosyotarihsel metodoloji uygulan
maz. Fotoraf tarihi, ierik bakmndan, ada izleyici zerindeki et
kilerini temel alarak ayr dneme ayrlr: Bunlar, ncelikli olarak
ilgisini eken balang dnemi ya da endstri-ncesi (rnein on do
kuzuncu yzyl) fotoraf, fotorafn sanatsal niteliklerinde bir gerile
menin saptand yzyl dnm fotorafnn ara dnemi ile modern
yirminci yzyl ba grnt daarcdr. Fotoraf tarihinin bu d-
5 Bkz. Molderings, Oie Moderne der Fotographie, 1 54. Gunthert de Archeologie de la

"Petite histoire de la Photographie", paragraflar 2-3'de benzeri bir noktaya deinmektedir.
nemselletirilmesi, on sekizinci yzyln ortalarnda, Almanya'da klasik

anlaya sahip Johann Joachim Winckelmann tarafndan nerilen sanat
tarihi incelemelerinin nyargl bir modelini yanstr. Bu modele gre,
bir sanat formunun olgunluu gerileyen bir k dnemi ardndan,
bir dirili dnemiyle byle ardk dnemler sonucunda olumaktadr.
Benj amin, aka, Recht ve Emil Orlik, ayn ekilde Schwarz, Bossert ve
fotorafn balang dnemindeki rneklerin stn sanatsal kalitesini
vurgulayan ve sonraki d belirten Guttman6 dahil birok yazar
tarafndan fotorafa uygulanm olan bu geleneksel modeli izler.
On dokuzuncu yzyl ortas, yirminci yzyla gei dnemi ve ada
fotoraflar arasndaki tarihsel aynna karn, Benjamin'in deerlendirme
tartmalar her zaman, bu kronolojik snflandrmaya7 sk skya uymaz.
"Kleine Geschichte der Photographie", fotoraf tarihi ve kuramnn te
mel metinlerinden biri haline gelmi olmakla birlikte, yaptn, statsn,
tarihsel snflandrmalardan ok kavramsal sosyokltrel ierie borlu
olduu aktr. Benjamin'in Blofeldt'in fotoraflarna ilikin olarak alp
kulland "optik bilind" sz konusu ieriin bylesi bir blmdr.
Daha erken tarihli eletiri almalarnda ortaya koyduu fikirleri ge
niletirken Benjamin, Blofeldt'in yarata benzer, tandk olmaktan uzak
yakn ekim fotoraflarn, dier temsili medyada benzeri olmayan form
ve aralar dolaysyla daha radikal bir deneyselliin izini tayan fotoraf
tarihi boyunca daha geni apl bir gelimenin bir blm olarak grr.
Deerlendirmesi, burada plak gzle grlmeyen ya da geleneksel gr
sel sanatlarda resmedilmeyen bir sunum olarak, avangard fotoraf deali
bir izgidedir. Benjamin yalnzca Blofeldt'in mikroskobik grntlerini
deil ama ayn zamanda st kapal ve ismini vermeksizin Eadweard
Muybridge'in "enstantane fotoraf"n8 da anmsar. 1 870'lerde Muybrid
ge, devinim halindeki insan ya da hayvanlarn grntlerini baarl bir
ekilde kaydederek, nceki yerleik anlaya meydan okuyan, sanatsal,
ok yeni ve "gereki" bir yntemle grntde hareketi saptamada ba
arl oldu. Benjamin, Muybridge'in nc nitelikli hareket almalarn,
6 Bkz. lwan Goll'n Recht, Die Aite Photographie iin nsz, 1 3; Emil Orlik, " ber
Photographie" , Kleine Aufsatze (Beri in: Propylaen-Verlag, 1 924), 32-42: 37; Heinrich
Schwarz, David Octavius Hill. Der Meister der Photographie. (sayfa says yok).
7 Bossert ve Guttmann, fotoraf tarihinin ilk dnemleri arasnda net bir ayrm yapmann
zorluunu kabul etmemekle birlikte, gelimelerin, gerekten de Benjamin'e gre hepsi
ayn kaynaktan olan (Aus der Frhzeit der Photographie [sayfa says yok]), ayr
fotoraf kuana ( 1 839-42 , 1 842-55 ve 1 855-70) karlk geldiini belirtirler.
8 Ayn zamanda, Benjamin'in, foto-kamera balamnda, film tekniinden gelen slow
motion (ar ekim) anlay belki de sinemann, fotoraf zerine yazlar iin tam bir
referans noktas oluturduuna ilikin bir gstergedir. Buna uygun olarak fotoraf
denemesinin, 'optik bilinalt' n ileyen blm, daha sonra 'Kunstwerk' denemesinde
bu kez film balamnda (Bkz. GS, 1, 500) alntlanmtr.
"Kleine Geschichte der Photographie"de d e alnt yapt bir yapttan,

Orlik'in fotoraf zerine bir denemesinden9 okumutu.
Benjamin iin, hem BloE.feldt'in hem de Muybridge'in fotografik yapt,
yeni grme biimlerinin paradigmatik bir rnei olarak hizmet etmitir.
Kamera gz araclyla, nesnelerin o zamana dek grnmeyen boyutlan
ilk kez grlr hale gelmitir, bu Benjamin'in fotoraf teknolojisi ile psika
naliz arasnda yapt nl benzetmesini (analoji) nermesinde byk bir
rol oynar; her iki ara da sistematik bir ekilde, insan yaamnn ncesin
de gizli boyutlan aa karmaktadr: "Yon diesem Optisch-UnbewuE.ten
erfahrt er (der Mensch) erst durch sie (die Photographie), wie von dem
Triebhaft-UnbewuE.ten durch die Psychoanalyse" (GS, Il, 371) (Nasl psi
kanaliz araclyla nce igdsel bilinaltn kefederiz ayn ekilde foto
raf araclyla da optik bilinaltnn varln kefederiz [SW, Il, 5 1 0-12]).
Psikanalitik kavrayn, bilind zerine sistematik bir tarzda konumay
olanakl hale getirmesi gibi fotoraf makinesinin teknik ve optik olanakla
rnn kullanm da izleyen kiiye yeni bir grsel kelime daarc kazandr-
maktadr. Bununla birlikte, fotoraf makinesinin kamerasnn, insan "Pro
tezi Tannnn", (Prothesengott)10 takma bir teknik organ olduunu tartan
("Kleine Geschichte der Photographie"den bir yl nce yaymlanmtr) Sig
mund Freud'dan farkl olarak, kamerann insan gznn yerine getiini
dikkate almaz. Bunun yerine Benjamin, dikkatini Sigrid Weigel'in zerin
de durduu zere, rnein gerekliin mikroskobik grnm gibi baka
trl alglanamayacak11 gz iin salanan bir etkene yneltir. Benjamin'in
optik bilind kavram iin baz zorluklar da yok deildir.
Rosalind Krauss, sz konusu kavramn, grsel alann gerekten de
anlam ykl ekilde12 bir bilindna sahip olup olmayaca sorusu
nu uyandrdm tartr. Gerekten, Benj amin iin bu, Moholy-Nagy
tarafndan da gelitirilmi olan yeni bir fotoraf vizyonunu tamm-
9 Bkz. Orlik, " ber Photographie", 35-6.
10 1 930 tarihli almas, Sigmund Freud'da " Das Unbehagen i n der Kultur", Fragen der
Gese//schaft/ Ursprnge der Religion (Studienausgabe, vol 9) (Frankfurt a. M . : Fischer,
1 9759, 2 2 1 -2 .
11 Bkz. Sigrid Weigel, " Das Detail in Benjamins Theorie photo-und kinematographischer
Bil der. Zur Verschrankung von Kultur-und Mediengeschichte" , Literatur a/s
Voraussetzung der Kulturgeschichte: Schaup/atze von Shakespeare bis Benjamin
(Mnih: Fink, 2004), 39-62: 47-S'de.
12 Rosalind E . Kraus, The Optical Unconscious (Cambridge, MA and Landon: MiT Press,
1 993), 1 78-9. Krauss'un bal, Benjamin'in buluu bu kavram zerine kurulmu
olmakla birlikte, Krauss, sz konusu kavram, resmi modernizm tarihlerine meydan
okumak iin daha sanat tarihsel bir ynde ele alr. Marianne Hirsch ise, ayn terimi,
etkileyici bir biimde spesifik bir janr olarak aile fotoraflarna uygulanmtr. (Family
Frames: Photography, Narrative, and Postmemory [Cambridge, MA ve Londra: Harvard
University Press. 1 997], 1 1 3-50).
larken elverili stenografiyi salamaktadr. Bauhaus retim yesi ve

fotoraf sanat ustas Moholy-Nagy'ye gre, ipak fotoraflar, kzl
tesi fotoraflk, radyografi (yeni fotografik vizyon eitlerine ait sap
tad kategorilerinin ancak birazn da olsa adlandrmak iin), yan
sra , kendisinin alagelmi alardan ve konumlardan ektii soyut
ve geometrik kompozisyonlar, fotogramlar -"optik bilindn" su
nan btn aralar- hepsi dolaysyla, fotoraf makinesinin "yeni bir
vizyon enstrman"13 saladn savunur. BloG.feldt'in iek ve bitki
yakn ekim fotoraflar gibi Moholy-Nagy'nin gereki olmayan nesne
fotoraflar da gerei ok soyut olarak sunarken Benjamin'in "Klei
ne Geschichte der Photographie"de "Bildwelten, werche im Kleinsten
wohnen" (GS, ll, 3 7 1 ) (en kck ayrntlarda barnan grnt dn
yalar [SW, ll, 5 1 2 ] ) diye adlandrdn grnr klmaktadr. Soyut
ve formalist grnt , Benjamin'e gre, geleneksel portre sanat iin
fotorafn kullanmndan daha geni uzantlarda aracn teknolojik ve
optik olanaklarn yanstr: "Strukturbeschaffenheiten, Zellgewebe, mit
deren Technik, Medizin zu rechnen pflegen-all dieses ist der Kamera
ursprnglich verwandter als die stimmungsvolle landschaft oder das
seelenvolle Portrat" (GS , ll, 3 7 1 ) (Yapsal ayrntlar, hcre dokusu, tek
noloji ve tpta normal saylr -btn hepsi, kkeninde, atmosferik bir
manzara resminden ya da duygu dolu portreden daha kameraya zg
dr. [SW, ll, 5 1 2 ] ) . Bu , formalist ve teknolojik temeller zerine kurulu
optik bilinaltnn ortaya konmasyla birlikte , "Kleine Geschichte der
Photographie", Benjamin'in, daha sonraki fotorafn politik ilevinin
pozitif potansiyeline ilikin tutkulu savunuculuu iin zemin olutur
maya balar. Bu ilev, en sonunda, manzara ve portrelerdeki piktor
yalist anlatma atmosfer kurulumu dahil, aracn kimi modem nce
si, bilinli sanatsal kullanmlarnda bulunan gerein distorsyonu ve
abartl estetik stilizasyonu kadar, gemiin an duygusallatrlmasna
da -alagelmi, yzyl dnm portre fotoraflnn bu zellii, hep
ayn, klielemi ikonografisi ile komplocu bir bak asndan sulu
grnr- direni olarak, fotorafn otantik, tarihsel belgeleme konu
sundaki kapasitesi iinde kk salmtr. Bu balamda, ilgili belgede ka
nt ve adalet dnceleri son derecede nemlidir.
13 Laszl6 Moholy-Nagy, "A New lnstrument of Vision. " Liz Wells (editor), The
Photography Reader (Londra ve New York: Routledge, 2003), 92-5: 93-4. Ayrca bkz.
Laszl6 Moholy-Nagy, Painting, Photography, Film , ev. Jaret Seligman (Londra: Lund
Humphries). Moholy-Nagy, Benjamin'in "optik bilinalt " nn, Moholy-Nagy'nin bu
saylarda yer alan yazlarnn bir yorumundan baka bir ey olmadn iddia eder (Die
Moderne der Fotographie, 1 60).
Belge olarak fotoraf

"Kleine Geschichte der Photographie"nin yazan iin, zellikle bir fo
torafnn, duygusallatrma ve stilizasyon olmak zere iki eilimden
aka kanm olan Eugene Atget'nin yaptlar, fotorafn ideolojik
eletiri iindeki rolne yol gstermektedir. Benjamin, Atget'in 1890'lar
dan balayarak ektii fotoraflarda insanlarn grnmedii14 gereini
vurgular. Atget'in, znde insanln srgn edildii kent manzaralar
n betimleyen grntlerdeki insan varlnn bu yokluu, Baudelaire'in
"Le Cygre"sinde (Kuu/The Swan)15 olduu gibidir. Atget, khne evleri,
ssz dar sokaklar ve dkkan vitrinlerini saptad fotoraflarnda, Paris'e
zg ikonik gstergelerden kanp gndelik ve gsterisiz olann kaydn
yapmasyla, gerekstcln aka bir ncsdr. Benjamin'e gre,
Atget'in hepsi de kolaylkla gzden kaabilecek, unutulmu ve sradan
unsurlarn kaydna odaklanmas, daha sonradan srrealistlerin, ans,
rastlant ve objet tronve16 ile balant kurmas ayn eydir. Bununla birlikte,
Atget'in, banal ve grnte bir anlam bulunmayan eyleri betimlemesi,
paradoksal olarak, grntlerine dndrc ve gizemli bir g katar;
tarihsel adan allagelmi olandan bylesine radikal bir biimde ayrlan
fotoraflarn konulan bu nedenle, anlaml olmak iin, metinsel bir elie
gereksinim duyar gibidir. Benjamin'de Atget'i belgesel fotorafn babas
olarak etiketleyen Gisele Freund'u tekrarlayarak arivlik ya da geree da
yal yzyl dnm fotorafnm17 en byk figr olarak grr.
Fotorafn, gerekliin doruluunu kantlama ve saptama gc
ne dayal, tarihsel belgesel ilevi, Benjamin'in sonradan yazaca zere,
fotoraf, su aratrmas ile devletin kontrol ve gzetimi iin hayati
bir ara haline getirmitir (GS, 1, 550). Bununla birlikte , "Kleine Gesc
hichte der Photographie"nin sonu blmnde, bu pratik uygulama
lar18 dolaysyla onaya kan daha derin bir etik ilev grmektedir.
14 Atget'nin Benjamin'in iddiasn boa karan nl insan figrlerini de ieren ok cepheli

yaptnn kapsaml bir incelemesi iin, bkz_ Atget. une netrospective (sergi katalou)
(Paris: Bibliotheque Nationale de France, 2007)_
15 iir, gerekten de Haussmann ncesi Paris'i artran Atget'nin grntlerinin
iirsel bir edeeridir_ Bu iiri, Benjamin Almanca'ya evirmi (bkz. GS, iV. 27-9) ve
Passagen-Werk yaptnn her iki " Expose"/Giri blmnde epigraf olarak para para
kullanlmtr (bkz. GS, V, 54; 69)_
16 Andre Breton'un fotoroman Nadja, 1 928'den balayarak benzeri karlatrmalarda
sk sk gndeme gelir.
17 Bkz. Gisele Freund, Photographie et societe. (Paris: Seuil, 1 974), 88.
18 1 920'lerde ve 1 930'larda, Jacob Riis ve Lewis Hine dahil Kuzey Amerika belgesel fotoraf
akmlarnn ilk kuak yeleri, benzer biimde, yaptlarnn etik boyutu ile de ilgilenmilerdir_
Bu konularda, Hine'n dncelerine rnek olarak bkz_ Alan Trachtenberg (ed.), Classic
Essays on Photography (New Haven: Leete's lsland Books, 1 980), 1 09_
Benjamin'in bak asndan, fotoraf, yirminci yzyln balangcnda,

kanlmaz bir biimde, ceza adaleti soruturmasna paralel bir biim
de tarihsel adalet konusuyla da ykmldr. Dolaysyla, Benjamin,
her biri, gemiteki bir geree ait hakikatin yeniden inas ve dene
yimi iin ara salama anlamnda (GS, II, 385), Atget'in fotoraflar
ve bir su mahallini tanmlayan grntler ya da "Tatort" arasnda bir
benzerlik alglamaktadr. Henz, fotoraf iin, bu dorucu ileve ger
ekten hizmet etmek, son derecede nemlidir; bu, tmdengelim akl
yrtmede 19 kk sald zere, grnty saran sylemsel yorum bi
iminde , inceleyici bir varsaym ile elemi olmak zorundadr. Dier
bir ifadeyle fotoraf, "gsterdii" kadar "sylemelidir" de ve yalnzca
dil yetisi bunu yapmaya yardmc bu aracn, herhangi bir politik kul
lanmnda da zorunludur; sz konusu kullanmda , grntler nadiren
yerine getiriyor olsa da fotoraf aka konumak zorundadr. Dolay
syla ikna etme ve inandrma amacyla fotorafn programl kullanm
nceden sezilmitir. Bylece Benjamin, fotoraf zerine denemesinin
en sonunda retorik bir soruyla, resim alt dahil aklayc yorumun ge
rekliliine dikkat eker: "Wird die Beschriftung nicht zum wesentlic
hen Bestandteil der Aufnahme werden?" (Agy.) (Acaba, aklama yaz
s , fotorafn en nemli ksm haline mi gelmektedir? [SW, II, 527) ) .
Sonraki fotoraf kuramnn geliimi gz nne getirildiinde, bu
uyarc nitelikteki not, herhangi bir fotorafn anlamnn her zaman
onu evreleyen sylemler dolaysyla belirlendii john Tagg ve dier
lerinin temelcilik kart (anti-essentialist) bak asn nceden sez
mitir. Tagg'n Foucaultculuk sonras yaklamnda, genelde var olan
toplumsal iktidar ilikilerini ve baskn ideolojileri20 destekledii kabul
edilen toplumsal kurumlar, alglanan fotoraf mesajlarnn ana jenera
trleri saylr; gayet tabii, bu, l 950'lerin sonlar ve ertesinde Barthes'n
gstergebilimsel fotoraf zmlemesinin raison d'etre'idir. zellikle
ada Sylenler (Mythologies), Benjamin'in sa-kanat ideoloji eleti
risine ilikin dncelerinin bir tekrardr. stelik (sylemeye bile ge
rek yok) l 930'larn ortasnn gerektirdii ayn aciliyet olmakszn bu
byledir. Faizme kar somut mcadele balamnda, Benjamin'in tar
tmas ncelikli olarak ideolojik eletiri deildir ancak bunun yerine
19 Jean-Marie Schaetfer'in bu soruna ilikin gstergebilimsel-pragmatist forml iin
bkz. L'lmage precaire, Du dispositif photographique (Paris: Seuil, 1 987), 82.
20 Bu, John Tagg'in, 1 980'1erin bandan, rnein, " Evidence, Truth and Order.
Photographic Records and the Growth of the State" . Liz Wells (ed.), The Photography
Reader (Londra ve New York: Routledge, 2003), 257-60'tan The Disciplinary Frame:
Photographic Truths and the Capture ofMeaning (Minneapolis: University of Minnesota
Press, 2009) adl yaptna kadar tm eletiri yazlarnn ekirdek tartmasdr.
BENJAMIN, BARTHES VE FQTQ(;RMtft!'flWJlfl 55
aracn, anti-faist propaganda olarak nasl harekete geirilecei zerine

odaklanm kural koyucu bir eylem arsdr.
Benjamin'in 1 934'n Nisan aynda, Paris'teki komnist Institut
pour L'Etude du Fascisme (Faizm Aratrma Enstits) bnyesin
de bir konuma olarak sunduu "Der Autor als Produzent" (retici
Olarak Yazar) balkl yazs, Almanya'da Hitler'in Ill. Reich'nn ik
tidarnn iyice glendii (Austos 1 934'te kendisini "Fhrer" olarak
ilan etmeden drt ay nce konumunu resmiletirmiti) bir zamanda
kaleme alnmtr. 1 920'lerin Sovyet estetiinden etkilenmi olan Ben
j amin, konumasnda, bir szck-grnt kurgusunda fotografik g
rntlere elik eden metinsel yorumun, yalnzca bir toplumsal eletiri
yntemi deil, ayn zamanda faist ideolojiye kar mcadelede gl
bir ara olduunu ifade eder. Bir rnek olarak, Benjamin, sol-kanata
mensup fotoraf john Heartfield'in Nazi kart fotomontajlarndan
alnt yapar. 1 935 yaznda, Benjamin'in bizzat fotoraf zerine tartt
(GB, V, 1 30) ve dzenli olarak, Weimar Almanyas'nda sol-kanat ko
mnist dergi, Arbeiter Illustrierten Zeitung' un kapak illstrasyonlarn
gerekletiren Heartfield, e zamanl olarak Marksist devrimci amala
r desteklemek amacyla ve Nazi kitle iletiim aralarnn propaganda
kampanyalarnn tersine , metin ile fotografik grnty birletirme
konusunda ideal bir model oluturmaktadr. 21 Benjamin, vurgulaya
rak politik adan motive olmu her fotorafdan, bu yaratc yetene
i ister: "die Fahigkert, seiner Aufnahme die jenige Beschrifhung zu
geben, die ( . . . ) ihr den revolutionaren Gebrauchswert verleiht" (GS,
II, 693) (Fotorafna resim alt yazs yazma yetenei (. . . ) olaanst
siyasal durumun tarihsel anna uygun olarak22 grntye devrimci kul
lanm deerini kazandrr. [SW, Il, 7 7 5 ] )
Dolaysyla, Benj amin'in 1 934'teki konumas, 1 9 3 1 'de "Kleine
Geschichte der Photographie" iinde , henz greli olarak belirsiz, emb-
21 Bununla birlikte, Brigitte Werneburg'un d a zerinde durduu gibi, Benjamin,
Heartfield'in dergiye yapt katklar, yalnzca yaync Malik iin gerekletirdii,
bugn olduka iyi tannan kapak fotomontajlarna deinerek gemitir (Ernst Jnger,
"Walter Benjamin und die Photographie. Zur Entwicklung einer Medienasthetik in der
Weimarer Republic. " Hans-Harald Mller ve Harro Segeberg [ed.]. Ernst Jnger im 20.
Jahrhundert [Mnih: Fink, 1 995]. 39-57: 49'da).
22 " Pariser Brief il" (Paris'ten Mektup il) yazsnda Benjamin, Albert Renger- Patzsch'n Die
Wlt ist schn (The Worlf Is Beautiful/Dnya Gzeldir) balkl ( 1 928) fotoraf albmn
eletirir ve benzer vurguyu, "Wivhttigkeit der Beschriftung, die als Zndschnur den
kritischen Funken an das Bildgemenge heranfhrt" (GS, 111, 505) (grntnn yol
gstermeye yarayan baln nemi [SW, 111, 24 1 )) yineler. Werneburg, yaptnda metin
ile fotoraflarn etkin bir ekilde harman edilmesi dolaysyla nceki sylediini, daha
sonra pratie koyarak tartr ve eletirel adan Benjamin ve Jnger'i birbirinden ayrr
(Ernst Jnger, "Walter Benjamin und die Photographie" , 47-50).
riyo biiminde mevcuttur, fotorafn ezamanl belgesel ve siyasal ile

vi konusunda, artk tam anlamyla olgunlam bulunan pozisyonunu
temsil eder. Atget'e geri dner ve bu deiik yanlan bir araya getirerek,
1 93 5 ile 1 939 yllan arasnda yazlm "Das Kunstwerk im Zeitalter
seiner technischen Reproduzierbarkeit" (Tekniin Olanaklaryla Yeni
den retilebildii ada Sanat Yapt) metninde bu konulan yeniden
ele almaktadr. Sanat eserlerinin fotografik rprodksiyonu konusun
da belli bal yaptlardan biri olan bu ok nl ve sk sk alntlanan
metne , Benjamin, "Kleine Geschichte der Photographie"den, Atget'in
fotoraflarna ilikin tartmasnn bir zetini eklemitir. Burada ok
belirgin bir biimde Atget'in fotoraflarnn anlam ve nemi, yalnzca
fotoraf tarihinde yeni ve nemli bir an iaretlemelerine (grntlerin
kendi kendilerindeki bir sonu olarak) bal olarak savunulmaz; ayn
zamanda, alagelmi metnin eliindeki deneyimleri gz nne alna
rak irdelenir. Sz konusu metin, fotorafn roln, kantn retildii ve
adalete hizmet ettii tarihsel "dava, sre" ya da sregelen "ilem" (Al
manca "Proze" szcnn iki anlamn da vermek amacyla) iinde
aklar. Benj amin'in szckleriyle:
Die photographischen Aufnahmen beginnen bei Atget, Beweiss

tcke im historischen ProzdS zu werden. Das macht ihre ver
borgene pilitische Bedeutung aus. Sie fordem schon eine Rezep
tion in bestimmtem Sinne ( . . . ) Sie beunruhigen den Betrachter;
er fhlt: zu ihnen bu!S er einen bestimmten Weg suchen. Weg
weiser beginnen ihm gleichzeitig die illustrierten Zeitungen
aufzustellen. Richtige oder falsche -gleichviel. In ihnen ist die
Beschriftung zum ersten Mal obligat geworden. (GS, I, 485)
Atget ile birlikte, fotografik kaytlar tarihsel yarglamada ka
nt olmaya balar. Bu, sz konusu kaytlarn gizli politik anlam
ve nemini oluturur. Kaytlar bir eit zel kabul gerektirir
( . . . ) Bunlar izleyiciyi tedirgin eder; izleyici, bu kaytlara yak
lam iin zel bir yol bulma konusunda meydan okuduunu
hisseder. Ayn zamanda, resimli dergiler, onun iin yol gsterici
aklama yazlan koymaya balar -bunlarn doru ya da yanl
pek bir nemi yoktur. Ancak, ilk kez resim altlan sorunlu hale
gelir. (SW, v, 258)
Benjamin'in yazsnda portre fotorafna odaklanmamz ok ayrntl

bir incelemeyle engellense de bu , fotografik grntlerin kamusal sylem
iinde etik bir rol oynamasna ilikin kavrayn not etmek bakmndan
nemlidir; sregelen bir dava metaforu olarak tarihsel adalet arsn
desteklemesi dolaysyla sz konusu sylem yeniden ve yeniden yine-
lenmitir. Ayn sylem en son, biroklar arasnda Fransz sanat tarihi

Georges Didi-Huberman ve Susan Sontag'n da yer ald (Fotograf ze
rine balkl etkileyici denemelerin yer ald kitaptan neredeyse otuz yl
sonra fotorafa geri dndnde) kuramclar tarafndan Auschwitz lm
kamplarndan fotoraflar ve baka ac eken insanlarn23 fotoraflaryla
balantl olarak gl bir ekilde gelitirilmitir.
Balknn karsnn portresi ve fotorafnn istei

Benjamin'in "Kleine Geschichte der Photographie" balkl yaptn
da, formalist avangard fotoraf ve salad yeni gereklik vizyonu, bir
yanda belgesel fotoraf ile siyasal, sosyal ve eletirel ilevi tartmas,
dier yanda fotoraf tarihinin ilk birka on yllk dnemini tayan on
dokuzuncu yzyl portre fotoraflar zerine dnceler dolaysyla
tamamlanmaktadr. Bu sonuncusu, denemede tartlan, fotoraf re
timinin, kronolojik adan en erken balca dnemini oluturur. Yan
sra, fotoraf grnts ve izleyicisi arasnda algsal ve deneysel bir
dinamik olarak anlalan Benjamin'in aura kavramnn kmas da sz
konusu erken portre fotorafl balamndadr. Bu modemizm n
cesi ilk dneme ait olmasnn yan sra, aura, Benjamin'in sonraki fo
toraf anlayn da ekillendirir; buna, ksmen on dokuzuncu yzyl
portrelerinin24 zel kalitesinden yoksun olarak tanmlanan Atget'in sz
konusu fotoraflar da dahildir.
Benjamin'e gre, erken dnem fotorafnn bu auratik nitelii, bir
sanat ve zanaat olarak fotorafn 40 yllk "altn an" oluturduu
gzyle baklan 1 840'lardan 1 870'lere uzanan dnemde retilmi g
rntler ve bu grntlere zg estetik deerle ilgilidir. 1 859 ylndan
nl Salon deerlendirmesinde , Baudelaire, yeni aracn, erken dnem
sanatsal kullanmlarn ve gsteriini sert bir dille eletirmektedir.
Benjamin'in yazsnn kaleme alnd dnemde, Baudelaire'in metni,
on dokuzuncu yzyl fotoraf zerine neredeyse kanonik bir eletiriy
di. Baudelaire'e gre fotoraf, grnr dnyann ncesinde mmkn
olandan ok daha aslna uygun bir temsili iin olanakl bir mekanik
arac temsil ediyordu. Ayn ekilde, bilim ve tp iin byk potansiyel
23 Bkz. Georges Didi-Huberman. lmages malgre tout (Paris: E ditions de Minuit, 2003) ve
Susan Sontag, Regarding the Pain of Others (Londra: Penguin, 2003).
24 Sonraki fotoraflarda aura eksikliinin nedenleri yine de byk lde fotoraf
tarihinin dinamiklerine baldr ve Diarmuid Costello'nun dile getirdii gibi
"grntlenen kiilere zg bir tavra" bal deildir ("Aura, Face, Photography: Re
Reading Benjamin Today. Andrew Benjamin [ed.]. Walter Benjamin and Art [Londra

ve New York: Continuum, 2005]. 1 64- 84: 1 7 1 'de).

nemine karn, estetik adan, en uygun koullar altnda bile kayt

sz kalnabilir ve en kts de sanata bir tehdittir. Pierre Taminiaux,
Baudelaire'in fotoraf eletirisinin, "daha geni bir ekilde zamann
Fransz ruhunun genel eletirisinin balamnda"25 yer aldn savunur.
Bu eletiri kesinlikle birok adann, sanat dncesinin fazla ya
kn ve hatal biimde hayal gcne dayal dnmne kart olarak,
on dokuzuncu yzyl akademik Salon resminde yanstld zere mi
metik aslna uygunluk kavram odakl estetik zevk konusunda, air'in
kmsenmesini dile getirir. Baudelaire'in eletirisi, Andre Disderi'nin
1 854'de seri retim patentini ald, tek bir fotoraf plakas zerine 1 2
grnt saptama olana salayan, fiyat normal bir portre fotorafnn
bete birine indiren26 carte-de-visite portreyi meydana getiren etkenlere
kar ortaya kar. Disderi'nin icad, ticari portrenin hzla gelimesine
en byk katkda bulunan bir unsur olmutur ve Baudelaire'in, fo
torafn sanatsal yaratcla zarar verici sradan endstriyel bir rn
olduu27 yolundaki kmseyen grn glendirmitir.
Benj amin, "Kleine Geschichte der Photographie"de Baudelaire'in
Salon deerlendirmesinden alnt yapar ve bunu yalnzca fotorafn sa
natsal deeri sorununa ynelmekten ok fotorafn ariv deerini des
teklemek amacyla kullanr. Baudelaire'in ada perspektifinin tersine
Benjamin, on dokuzuncu yzyln ortasn, modem endstrileme ve
fotografik grntnn ticarilemesi ncesinde yer alan bir dnemin
-Baudelaire'in asla tahmin edemeyecei bir apta- yan sra kamera ve
iktidannn, ok geni apl ticari amalara mal edilmesinden nceki bir
saflk ve masumiyet a olarak grr.
Aracn bu ticari amalara mal edilmesi ve finansal getirisi (Benjamin'in
grne gre on dokuzuncu yzyln son on ylnda balayan), grd
mz gibi yalnzca Atget'in ssz sokak sahneleri tarafndan dikkat ekilen
ya da dengelenen sanatsal bir ke neden olmutur. Daha genel bir a
dan, Benjamin'in erken dnem fotoraflan tercih etmesi, Passagen-Werk
25 Pierre Taminiaux, The Paradox of Photography (Amsterdam v e New York: Rodopi,

2009), 1 5. Nancy Shawcross'un Benjamin ve Barthes zelinde, Baudelaire'in sanat
eletirisinin fotorafla ilikisi hakkndaki grleri iin bkz. Roland Barthes on
Photography A Critical Tradition in Perspective (Gainsville; University Press of Florida,
1 997), 46-66.
26 Bkz. Freund, Photographie et societe, 60.
27 Bkz. Charles Baudelaire, Ecrits sur L'art, ed. Francis Moulinat (Paris: Le Livre de
poche, 1 992), 359-66. Baudelaire'in tersine, " Kleire Geschicte der Photographie"de
Benjamin, Disderi'nin buluunun sosyotarihsel ve kltrel etkisini eitli ynleriyle
hayranlkla anlatr; zellikle de 1 936 tarihli " Pariser Brief ll "te fotoraf ile resmi
birlikte inceleyerek ele alr (bkz. GS, 111, 502-3). Disderi, Benjamin iin, Passagen-Werk
yaptnda da byk bir referans noktas oluturur (bkz. GS, V, 824-46).
adl metninin iinde yeniden kurma giriimi dolaysyla da kantland

zere, on dokuzuncu yzyln kltrel fenomenlerine olan derin ve uzun
soluklu ilgisi araclyla kukusuz canllk kazanmtr.
Sz konusu tercih, Freund'un, aracn sanatsal bir zirvesi olarak da
grlen28 ayn on dokuzuncu yzyl ortas fotoraf zerine yazla
rndan da etkilenmie benzemektedir. Son olarak ise, Benjamin'in on
dokuzuncu yzyl ortas fotoraflarnn benzersiz niteliini kutlamas
byk lde Schwarz'n David Octavius Hill almasndan ilham al
mtr; sz konusu almada Hill, fotorafn balang dneminin se
kin bir "ustas" olarak vlmektedir. Ayrca (her ne kadar kendisinin,
belirli grntlere ve ait olduklar dnemlere ilikin tarih snflandr
mas hatr saylr ekilde belirsiz ise de)29 Benjamin'in kaynak olarak
bavurduu , net olarak 1 840- 1 870 aras dnemini kapsayan Bossert
ve Guttmann'n balang dnemi zerine katalou da etkili olmutur.
Dolaysyla, "Kleine Geschichte der Photographie" yaptnda, gemie
ait ve ada eletirmenler ve akademisyenlere angaje olup onlardan
alnt yaparken Benj amin, balang dnemi fotoraflarnn estetik de
erini saptamak iin, ada izleyici zerindeki derin psikolojik etkile
rini de vurgulayarak sz konusu metinleraras kaynaklardan yola kar.
Bunlar, yalnzca sanat tarihsel, formel ya da bile bile yalnzca terimler
iinde kalmak yerine izleyicinin bu grntlerle etkileiminin yeni,
deneysel ve fenomenolojik tanm iin arda bulunur. Benj amin,
metninde ilk iki illstrasyon olarak da yer alan iki fotoraf dolaysy
la tartmasn gelitirir. lki, David Octavius Hill ve Robert Adamsan
tarafndan ekilmi30 imdi nl ve sk sk reprodksiyonu yaplan,
bir sko balksnn kars olan Elizabeth johnstone Hall'n portresi
dir. Bu grnt, Edinburgh yaknlarnda bir balk ky olan Newha
ven'daki yaamn belgeselini gerekletirmek amacyla planlanm, The
Fishennan and Women of the Firth of Farth balkl yaynn31 parasdr.
28 Berg'in Freund'un Benjamin zerindeki etkisi ile ilgili tartmas iin bkz. Oie lkone de
Realen, 98.
29 rnein, Benjamin, Hill'i, Julia Margaret Cameron, Charles Hugo ve Nadar ile birlikte,
fotoraf tarihinin ilk on ylna ait olarak gruplandrr (bkz. GS, il, 368). Oysa bu lnn
sonuncu ismi, 1 850'1 i hatta 1 860'11 yllarda yani ksacas Hill'den ok sonraki fotoraf
tarihinde yer almaktadr.
30 Benjamin, Hill ile ksa mrl ancak verimli ibirlii sresince, ( 1 843'ten 1 847'ye) ve
becerisiyle hayati teknik bilgi katksnda bulunan Adamson' grmezden gelir ve asla
ona atfta bulunmaz. Her ne kadar Schwarz, bu ibirliinde Adamson'n nemine
vurgu yapsa da Benjamin, iin sanat yannn (ve dolaysyla daha nemli yannn)
Hill'den (David Octavius Hill, 34-5) kaynaklandyla urar.
31 Benjamin, fotorafn reprodksiyonunu, hem Schwarz'n monografisinde (David
Octavius Hill, figr 26) hem de Recht'in katalounda (Oie Aite Photographie, 50)
grm olmaldr.
Fotoraf 5 : David Octavius Hill ve Robert Adamsan,

Elzabeth johnstone Hali, 1843-4 7.
Benjamin, kkleri, kompozisyon, stil ve ikonografi inde olan gelenek

sel, estetk zellikler zerine odaklanmaktan ok, dikkatini bu portrenn
gl psikolojik etkisine yneltir; sz konusu etki, aracn gc ve gerekli
i muhafaza etmesi dolaysyla, resmedilmi bir portrede gerekletirilenin
hayli tesine geer ve ayn zamanda fotorafnn alanndaki herhangi bir
zel sanatsal maksad da aar. Burada, izleyici ile yalnzca fotorafa zg,
biricik, e zamanl olarak gemi ve imdik zamana ait yaam gc arasn
da bir yzleme alanndayz. Benjamin'in gzlemi yledir:
Bei der Photographie aber begegnet man etwas Neuem und Sonder
barem: in Jenem Fschweib aus New Haven, das mit so lassiger, ver
fhrerischer Scham zu Boden blickt, bleibt etwas, was im Zeugnis
fr die Kunst des Photographen Hill nicht aufgeht, etwas, was nicht
zum Schweigen zu bringen ist, ungebardig nach dem Namen derer
verlangend, die da gelebt hat, die auch hier noch wirklich ist und
nemals ganzlich in die "Kunst" wird eingehen wollen. (GS, 11, 370)
Fotoraf ile yine de yeni ve tuhaf bir eyle karlam: Hill'in

Newhaven'l Balknn Kans fotorafndaki, ylesine aldrsz,
batan karc bir tevazuyla eik baklar. Orada fotorafnn sa
natna tank olmann tesine geen her ey vardr, sessiz kalnma
yacak bir ey, iinizi kar konulmaz bir bilme arzusuyla dolduran
bir ey; kadnn ad neydi orada m yaamt, hatta gerekten var
myd ve asla btnyle "sanatn" iinde sourulamayacak bir
ey. (SW, ll, 510)
Benjamin'e gre portre fotoraf, resmin tam tersine, o zamana dek

grsel temsilin gzden kard yeni bir fenomene tanklk eder: Bu, tem
sil edilen znenin yaamndan bir eyi, yaamn bilinmesi ve anlalmas
iin arda bulunacak ekilde hem saklar hem de korur. Benjamin'in
iin, portre fotoraf ile resmi arasnda ki kontrast, grntnn iinde di
zinsel olarak (indexical) kodlanm olan poz verenin doas ve varl ne
deniyle izleyici ve fotoraf arasnda meydana gelen psikolojik dinamiin
yeniliinin ve tuhaflnn altn izer. Bylece bireysel kimlik, resim ola
yndaki gibi ikonik bemerliinin (resemblace) gc dolaysyla grnt
ile balantl ilikilendirilemez, nk bizzat grntnn maddi varoluu
ve varldr. Benjamin, fotorafta olgunun tersine (fotorafta zamanla bi
riken bir fiziksel katman gibi yalnzca artar) izleyicinin, tabloda resmedil
mi kiinin kimliine ilgisinin, zamanla azaldn iddia etmektedir. Res
min mimetik ilevi, estetik deeri ile sanatnn yetenei ve stiline bal
olarak zayflar, oysa portre fotoraf olaynda durum tersinedir. Fransz
filozof jean-Luc Nancy, resmedilmi bir portrenin mimetik ya da ikonik
ilevinin, portre sanatnda ikincil faktr deil aslnda ou kez gereksiz
faktr32 olduunun altn izmektedir. Akas, bu, ikonik gsterge zel
liinin bir norm ya da standart olduu fotorafa uygulanmaz. Benjamin'in
peinden gidersek, izleyicinin, poz verene ilikin meraknn artmas, ke
sinlikle fotorafa zg dizinsellik ve ikonokliin birleimine baldr. So
nuta; izleyicinin resmedilmi bir portreye ilgisi, byk lde ressamn
yaratc sanatlnn takdirinden ibaret iken, fotografik portrenin cazibe
si ve gcnn tersine, fotorafnn yetenekleri ile grntnn saf estetik
ve sanatsal deerini aar.
Benjamin'e gre, fotorafn zel varl, bunun sonucunda rabet gr
mesi, her eyden nce fotografik temsilin doasndan kaynaklanmakta
dr. Zamanda gemi bir ann saptanmas ve saklanmas, karlatrmal
estetik biim ve amalla (intentionality-ynelmilik) ilikin yan sorula
ra yol aar. Her ne kadar, Benjamin, fotoraf kuramnda Charles Sanders
32 Bkz Jean-Luc Nancy, Le Regard du portrait (Paris: E ditions Galiee, 2000), 39-40.
Peirce'n yazlarndan dn ald gstergebilimsel dizin ve ikon termi

nolojisini kullanmamsa da Benjamin'in portre fotoraf ile portre resmi
arasnda saptad kontrast, kukusuz, iki gsterge kategorisi ve bunlann
etkileri33 arasndaki spesifik fotoraf ilikisinden kaynaklanmaktadr.
Ksacas, Benjamin'in HilVAdamson tarafndan gerekletirilmi
portreyle balantl olarak srarla vurgulad ey, kadnn, zamanda
nesnel olarak gemie ait zel bir andaki tekil varoluunun, on yllar
sonra bile izleyici iin burada ve gerek oluudur. Hill ve Adamson'un
tannm ve hem tarihsel hem de bireysel adan kimlii tanmlana
bilir olan portrelerinin (Schwarz'n monografisinde ok sayda olan)
tersine, kimlii belirsiz bir balknn karsnn fotorafn seii34, bir
fotorafta temsil edilen bir kiinin kimlii ve varlnn dncesi n
plandadr; buna gre, Benj amin'in tartmas, kadn olsun erkek olsun,
fotoraftaki kii ve izleyici arasndaki yeni bir iliki eidini ortaya ka
rr. nemli olan, nl biri olma ya da yalnzca nesnel bir kimlik tanm
deil, bireyin btn varoluu, erkek ya da kadn yaam dnyasdr.
Balknn kansnn portesi konusunda, Benjamin, yalnzca balang
dnemi portre fotoraflarnn tanmlayc zellikleri olarak grd dina
mikleri seip ayrmtr. Agamben ise tersine, portre fotoraflnn ev
rensel zellii olarak grd eyi Benjamin'in tartmasndan tmdenge
limle kanr; fotorafn varolu nosyonu ile etik talebini bir araya getirerek
Benjamin'in, portre fotoraf dolaysyla oluan evrensel rabetin temsilcisi
olan Newhaven'l balknn karsnn portresi zerine aklamasn yorum
lar. Agamben, fotorafn aciliyet durumunun ne olgusal ne de estetik oldu
unu belirtir. Sz konusu durum daha ok, Agamben'in aforizma nitelikli
denemesi "Maher Gn"nn balnn da akla getirdii zere, tarihsel
kefaret kavramn zetleyen etik bir talep yaratmaktadr. Benjamin'in, poz
33 1 960'11 yllarn fotoraf kuramlarnn gstergebilimsel yneliminden bu yana, Peirce'n,
gsterge tipi (symbol, index ve icon/simge), dizin ve ikon arasnda yapt nl
ayrm, ortak bir referans noktas haline gelmitir. Zamannda, ok yaln ve sorunsal
bir biimde, fotoraf, bu bak asndan hem dizin (dorudan ve fiziksel olarak
gndergesine bal gsterge) hem de ikon (anlamn gsterge ile gnderge arasndaki
benzerlik sayesinde olutuu gsterge). Son zamanlarda, kuramclar, gl bir
ekilde, sz konusu dizinselliin yanlln dile getirmektedir. Bkz. James Elkins
(ed.), Photography Theory (New York ve Londra: Routledge, 2007), 1 30-203 ve
ayn koleksiyonda Joel Snyder'in denemesi, 369-400. Hatta Elkins, en son kitabnda,
dizinsel bir gsterge olarak fotorafa "are" bulma derdindedir. (What Photogra phy
Is [New York ve Londra: Routledge, 201 1 ], 24).
34 Sz konusu balknn einin kim olduu bilinmekle birlikte Schwarz, ismini yazmamtr
(David Octavius Hill, 56, figr 26) Hill'in oturanlar gruplandrmas ve motifleri seimini
etkileyen, Walter Scott'un The Antiquary (Antikac) adl roman ile balantl olarak
Newhaven portreleri ve zellikle de Elizabeth Johnstone Hall'un portresine ilikin
yorumda bulunmaktadr (Hill and Adamson 's The Fisherman and Women of the Firth
of Forth [Edinburgh: National Galleries of Scotland, 1 99 1 ], 35-6).
verenin ad ile ilgili derinden talep duygusu zerine kaleme ald akla
masna bavurarak yazan Agamben, bunun her portre fotorafna uygula
nabilecei saptamasnda bulunur ve u dnceyi akla kavuturur:
Fotoraf ekilen kii, bugn btnyle unutulmu, kadn ya da

erkek, ad, sonsuza dek insanln belleinden silinmi olsa bile,
-ya da gerekten, kesinlikle bu yzden- sz konusu kii ve sz
konusu ehre adlarn talep eder; unutulmam olmay ister.35
Dolaysyla, mevcut yokluu ya da olmayan mevcudiyeti, fotogra

fik olarak kaydedilmi kimlii bilinmeyen ya da lm poz veren kiiyi
adlandrma, sz konusu kiiyi, kadn ya da erkek yaamnn ve lm
nn doruland biricikliini36 kurtarma giriimidir. Agamben, daha da
tesine giderek, fotorafn sz konusu aciliyet durumunun, bir "kefaret
talebi"37 olduunu ekler; bu yalnzca sonraki izleyicinin bahedebilecei
bir kefarettir. talyan filozofa bakarsak, her portre fotoraf, Benjamin'in
"ber den Begriff der Geschichte" (Tarih Kavram zerine) balkl tarih
sel-felsefi manifestosunun dokuzuncu tezinde, tarihsel 'Trmmer" (en
kaz) , l ve "Zerschlangere" (mahvolmu) (GS, I, 697; SW, IV, 392) diye
tanmladnn potansiyel ekilde benzeri olarak grlebilir. Yan sra, bu,
"Engel der Geschichte"nin (tarih melei) toparlamak ve yeniden canlan
drmak iin arzulad felakettir (agy.). Benjamin'in metninde, melein
karmak grnts, Benjamin iin byk nem tayan38 kk bir re
sim, Paul Klee'nin Angelus Novus'u (1 920) ile ilikilidir. Agamben'in oku
masnda bu melek kefaret talep eden "fotoraf melei" haline gelir:
Fotoraf, her eyi anmsamamz ister ve fotoraflar btn o ka

yp adlara tanklk eder tpk maherin yeni meleinin -fotoraf
melei- btn gnlerin sonunda yeni her gn ellerinde tuttuu
"Yaam Kitab" gibi.39
35 Agamben, Profanations, 2 5 .
36 Maurice Blanchot'yu izleyerek tartlabilecei zere, lm h e m ehre hem d e isim
olarak bireyselletirilmitir (L'Espace litteraire [Paris: Gallimard, 1 955]. 1 63-4).
37 Agamben, Profanations, 26.
38 Resmin Benjamin'in mlkiyetine nasl getii, dnce balamnn gelimesindeki
anahtar rol iin bkz. Gershom Scholem'in aklamalar, Walter Benjamin und sein
Engel, Vierzehn Aufsatze und kleine Beitrage, ed. Raif Tiedemann. Dokuzuncu
tezinde, melekle ilgili ayrntl tartma iin bkz. Sigrid Weigel, Entstellte Ahnlichkeit.
Walter Benjamins theoretische Schreibweise (Frankfurt a. M.: Fischer, 1 997), 62-7.
39 Agamben, Profanations, 27. Benzer ekilde Vilem Flusser'in Phlosophy of Photography
(Fotoraf Felsefesi) yaptnn Stiegler yorumunda, insanln maheri tarihinde fotorafn
rol iin, son bir kez nedameti ve zgrl ilan eden "TrompetenstoB des Engels" (Me
lein borazann ars) denilmektedir. (Theoriegeschichte der Photographie, 369).
"Tarih melei" ile "fotoraf melei" arasndaki analojinin nda,

Agamben'in izleyicinin kefaret bahetmesi ile ilgili tartmasnn tarih
sel olduu kadar etik yan da anlalr hale gelir. Her iki olayda da me
lek, kyametteki "maher gnne" dair umut tayan, zellikle etik bir
tarih anlaynn alegorik figrdr. Bu adan, Agamben'in "fotoraf
melei", Benjamin'in "mesih rnei tarih meleinin"40 laikletirilmesi
ya da "profanasyonudur." Agamben tarafndan fotoraf ve etik arasnda
kurulan bu balant, izleyiciyle ilikili olarak fotoraf etii zerine d
nme iin bize bir balang noktas salar (Bkz. Blm 3).
Dauthendey'in otoportresi
"Kleine Geschichte der Photographie"de Benjamin'in, Hill ve Adam
san tarafndan ekilen balknn kars portesiyle ilgili tartmas, ar
dk olarak deerlendirilmesi gereken dier bir portreyle yakndan
balantldr. Sz konusu portre Benjamin'in Bossert ve Guttmann'n
fotorafn balang dnemine ilikin kataloundan ald, Alman fo
toraf Dauthendey tarafndan ekilmi, Karl Dauthendey'i mstakbel
(ikinci) kars ile gsteren otoportresidir.
Benjamin'in bu ikili portre hakknda yapt yorum bir dizi imgesel
tadilat ve hatal atf gstermektedir. Bunlar mevcut birikime dayanan
alg, imgelem, duyu ve yorumlamann karmak srelerinin mevcudi
yetini (ve nesnel bir bak asndan, yanlma payn) ifade etmektedir
ki bunlarn hepsi de Benjamin'in ileri srd zere, bakan kiinin
fotografik portre ve onun sunduu gereklik ile kurduu etkileimle
ilintilidir. Balk kadn portresine Benjamin'in getirdii yorum d
nldnde, onun hatal atflarnn ierisinde fotoraflanan kadnn
kimlii de bulunmaktadr. stelik fotorafn ekildii (etikette bariz
ekilde grlen) St. Petersburg ve Moskova da hesaba katldnda,
tasvir edilen ve Dauthendey'in ikinci kars olan kadn Benjamin ta
rafndan yanl alglanm ve adamn ilk kars olarak yorumlanm
tr. Nihayetinde, tasvir edilen kadnn bakn aslnda Dauthendey'in
ilk karsnn intiharn ngren "unheilvolle Feme" (GS , 3 7 1 ) "meum
uzaklk" (SW, ll, 5 1 0) kavram olarak yorumlamaktadr.41 1 8 5 5 y-
40 Sk sk. Benjamin'in " ber den Begriff der Geschichte" yaptnda yer alan kavramlarn
Musevi mistisizm geleneinden ortaya kt tartma konusu edilmitir. Dolaysyla,
kefaret kavramnn devrimci olduu kadar kurtarc doas zerine tartma iin bkz.
Heinrich Kaulen'in, editrln Michael Opitz ve Erdmut Wizisla'nn yapt iki ciltlik
Benjamin Begriffe adl kitabnda " Rettung" zerine kalema ald giri yazsnda Heinrich
Kaulen'in aklamasna baknz. (Frankfurt a. M.: Suhrkamp, 2000), cilt 2, 654-6.
41 Bu yanl tanmlama akademik evrelerin ilgisini sklkla ekmi v e yeni yanl
anlamalara mahal vermitir. rnein, Krauss'a gre, Bossert ve Guttmann'daki ikili
1 28. Pbo. Kari Daulhccky (1819- 1996) S. P<tusl>wg lf"7

0.-, ,......,..,,.. ltl't IMd ...,. l,..t. ht. Frl.drldr. Ul- llU}
..... ..,. .,..,f'fUl-. - . r tiJ'
1'lM ,,,...._,
,. f'rlCM .y -d MI ..,,...,._. Ula F..wrld *"'" .,, __..,,. u IU -....
.. h.rl o-.,..... - - tt-f;. AIJU. ,......., .,,,ta &n. ,,_u,.. """" ........
Fotoraf 6: Kar! Dauthendey ve mstakbel ikinci kans bayan

Friedrich'in otoportresi. 1857. Bossert ve Guttmann, Aus der
Frhzeit der Pbotographie balkl katalogdan.
lnda intihar etmi olan kadnn elbette 1 857 ylnda fotoraflanmas

imkanszdr. Benjamin'in, Bossert ve Guttmann fotorafyla birlikte
Max Dauthendey'in babas Karl iin yazd biyografiden renmi
olduu intihar olayn st ste koyuuna ve bu sebeple de trajik bir
lmn ngrs olarak ele alma Andre Gunthert tarafndan dikkat
ekilmitir.42 "Kleine Geschichte der Photographie"nin baka bir ks
mnda Benjamin tarafndan Dauthendey'in biyografisinden dorudan
alnt yaplmasna ramen fotoraf grd anda metne kendi hatrla-
portre Benjamin tarafndan yanl okunmutur, oysa manet yaz intihar ima etmedii
iin durumun bundan ibaret olmad aktr (Benjamin und der neme Blick, 22, n. 53).
42 Andre Gunthert, " Le Complex de Gradiva. Theorie de la photographie, deuil et
resurredion " , Etudes photographiques, 2 ( 1 997), 1 1 5-28: 1 1 9-20. Benjamin'in
burada yeniden anlatt hikaye ve Dauthendey ile ilk karsnn fotorafnn tanm
iin bkz. Max Dauthendey, Der Geist meines Vaters. Aufzeichnungen aus einem
begrabenen Jahrhundert (Mnih: Albert Langen, 1 9 1 2), 1 77-9; 1 80.
<l ekilde yanstt barizdir. St. Petersburg'dan ziyade Moskova refe

ransyla birlikte ele alndnda, bu durum Benjamin'in denemesindeki
metin-imge etkileiminin yazarla ilgili bir hafza ve imgelem oyunu,
ayrca fiili ve tarihsel bir bititirme olduunun altn izmektedir.
Benjamin'e gre, biimsel farkllklanna ramen Hill/Adamson ve
Dauthendey portreleri, iletiim aracnn yakalanan ve muhafaza edilen
gereklikle ilikisinin bir sonucu olarak, fotorafn bakan kii zerindeki
psikolojik etkilerinin meklendirmesiyle ilintilidir. Bazin'in 1945 tarihli
"Ontologie de l'image photographique" (Fotografik mgenin Ontolojisi)
adl denemesindeki iddialann ncs olarak, Benjamin resim ve foto
raf arasndaki farklan bu psikolojik dzlemde eitlendirmekte ve kiinin
bu tarz bir portre iine dalmasnn imgenin otomatik oluumu sayesinde
fotorafa dair benzersiz bir "by" deneyimi olduunu iddia etmektedir.
Hat man sich lange genug in so ein Bild vertieft, erkennt man, wie
sehr auch hier die Gegensatze sich berhren: die exakteste Tech
nik kann ihren Hervorbringungen einen magischen Wert geben,
wie fr uns ihn ein gemaltes Bild nie mehr besitzen kann. Aller
Kunstfertigkeit des Photographen und aller Planmafgkeit in der
Haltung seines Modells zum Trotz fhlt der Beschauer unwiders
tehlich den Zwang, in solchem Bild das winzige Fnkchen Zufall,
Hier und Jetzt, zu suchen, mit dem die Wirklichkeit den Bild
charakter gleichsam durchgesengt hat, die unscheinbare Stelle zu
finden, in welcher, im Sosein jener langstvergangenen Minute das
Knftige noch heut und so beredt nistet, dag wir, rckblickend,
es entdecken knnen. (GS, il, 371)
Kendinizi yeterince uzun sre bir grsele kaptrdnzda
ztlklarn ne lde ortaya ktklarn fark edeceksiniz: Res
medilmi bir grselin bize bir daha sunamayaca kadar byl
bir deer en keskin teknoloji tarafndan kendi rnlerine verile
bilir. Fotoraf sanatsal adan ne kadar marifetli olursa olsun,
zneyi ne kadar itinayla pozlandrm olursa olsun, fotorafa
bakan kii bylesi bir grsel iinde sayesinde gerekliin zneyi
(szgelimi) dalad, ihtimalin, imdiliin ufack bir kvlcm
n, eskilerde kalm o ann yaknlna gelecein gl bir e
kilde yuvaland ve ancak geriye dnp baktmzda yeniden
kefedebileceimiz gze arpmayan noktay arama ihtiyacn
kar konulamaz bir arzuyla hissetmektedir. (SW, ll, 5 1 0)
Bu pasajda dikkat eken ksm, imgenin tanmndan ziyade foto

rafn bakan kii zerinde uyandrd etkinin ya da kiinin bu etkiyi
deneyimlemesinin tanmnn yaplmasdr. "Kvlcm" ve "nokta" ifa-
deleri, fotografik imgenin -birok eletirmen ve kuramc tarafndan id

dia edilmi, Barthes'n punctum detayna benzer- bir gereklik detayna
nfuz edii anlamna gelmektedir ki bu gereklik detay ister foto
rafnn, isterse portresi yaplan veya potansiyel olarak bakan kiinin
tm amallndan kamaktadr. Fakat deneyim iinde vcut bulmay
bekleyen bir potansiyel olarak imge iinde her zaman mevcuttur. Bu
rada sz konusu olan, Derrida'nn farkl bir balam iinde fotografik
imgedeki "sanatn tesi" olarak adlandrd olgudur.43 Bu "tesindelik"
kavram, Benjamin'in fotografik portre anlatmnda, her ikisi de tarih
sel adan konumlandrlm imge ve zne bulumasndan doan tekil,
tekrar edilemez deneyim olarak ne kar. mge ve znenin birliktelii,
Hans-Georg Gadamer'in bu cmleye dair mehur yorumuna yakn ola
rak bir "zamansal ufuklar fzyonunu" temsil eder.
Benjamin'in tanmna gre, fotoraf zamansal ve uzamsal adan
karmak bir imgedir ve tasvir ettii gereklik oktan gemie ait olur
ama bunun karlnda imdiki zamanla, bakma eyleminin imdiliiyle
balant kurar. Sklkla dem vurulduu zere, Benjamin'in bir fotoraf
taki bakma deneyimini nitelemesini bu hususlarla birlikte deerlendir
diimizde, aurasal olarak tanmlanm on dokuzuncu yzyl portresi ile
ilintili olmayan ama daha sonraki yllarn fotorafndaki (zellikle de
Atget'in imgelerinde) aura eksikliinden dem vuran "Kleine Geschichte
der Photographie" eserinde gizemli bir ekilde ortaya kan, aura iin
ilk kez yapt "tuhaf bir zaman ve mekan rgs"44 tanm giriimini
anmsatmaktadr. Dolaysyla, bir adan bu denemede auraya verilen
ana sylemsel deer "olumsuz" bir deerdir, yani baz fotoraflarn
olumlu olarak sahipmi gibi grndklerinden ziyade birok foto
rafta namevcut olan belirten bir kavramdr. te yandan, Benjamin'in
yazsndaki ilk tam kapsaml aura tanm dnldnde,45 seilen
imgelerin aurasal boyutunun, bakan kiinin duyusal, zaman-uzamsal
43 Jacques Derrida, Copy, Archive, Signature. A Conversation on Photography, ev. Jeff
Ford, ed. Gerhard Richter (Stanford: Stanford University Press, 201 0), 9.
44 Bkz. Carolin Durtlinger, "lmaginary Encounters: Walter Benjamin and the Aura of
Photography", Poetics Today, 29 (2008), 79- 1 0 1 : 84-6.
45 Benjamin, aura terimini ald ilalarla olan tecrbesinin daha ezoterik ve gizemli
balam iinde kullanm olsa da (bkz. GS, VI, 588), " Kleine Geschichte der
Photographie " eserindeki bu terim iin ilk kez yaplan tanmn kltrel grng ile
ilintili olduuna dair genel bir kan vardr. Bkz. Josef Frnkas'n "aura" hakkndaki
yazs, Opitz ve Wizisla (ed.), Benjamins Begriffe, cilt 1 , 1 09. Aura hakkndaki iki klasik
sylem iin, bkz. Burkhardt Lindner, " Benjamins Aurakonzeption: Anthropologie und
Technik, Bild und Text . " Uwc Steiner (ed. ), Walter Benjamin (1892- 1940) zum 100.
Geburtstag (Frankfurt a. IVI. : Peter Lang, 1 992), 2 1 7-48'de ve Michael Wetzel, " i l
y aura. Ober d i e Kunst, d i e Herzen schneller schlagen z u lassen " , Fotogeschichte, 9
( 1 982), 1 1 -20.
kendini kaptrmasyla ilintili olarak Benj amin'in genel kansna daha

olumlu bir ekilde yansdndan sz etmeye balayabiliriz.46
"Kleine Geschichte der Photographie"de aura karmak bir alg g
rngs olarak tarif edilmektedir:
Ein sonderbares Gespinst von Raum und Zeit: einmalige Ers

cheinung einer Feme, so nah sie sein mag. An einem Sommer
mittag ruhend einem Gebirgszug an Horizont oder einem Zwe
ig folgen, der seinen Schatten auf den Betrachter wirft, bis der
Augenblick oder die Stunde Teil an ihrer Erscheinung hat -das
heigt die Aura dieser Berge, dieses Zweiges atmen. (GS, Il, 378)
Tuhaf bir zaman-mekan rgs: Ne kadar yakn olursa ol
sun, mesafenin esiz grngs . Bir yaz vakti leden sonrasn
da, kendi grnglerinin bir paras olacak an veya saate dek
ufukta grnen da srasn veya gzlemci zerine drd
glgesiyle bir aa daln seyre dalmak -ite bu, o dalarn, o
aa dalnn aurasn solumaktr. (SW, II, 518-19)
Denkbild,ii dorudan ahit olunan doa olaynn bir imgesinden ziya

de, varlyla fotorafa ok az katk yapan bu kalite veya duyunun ilk beli
riini tarif etmek iin Benjamin tarafndan kullanlmtr. (Doa zerinden
yaplan bu aura arm, Benjamin'in kltrel artefaktlann bir mlkiyeti
olarak grlebilmesine ramen grngy sanatsal amallktan ve hatta
estetik deneyimden ayn tutmasn salamaktadr.)48 Yine de bir gr ey
lemine bal olan bu imgesel aura tanm iinde net fotografik yan anlam
lar bulunmaktadr. Doa tasviri zerinden yaplan bu aura formlasyonu
"Kunstwerk" (bkz. GS, 1, 4 79) denemesi gibi takip eden metinlerde tekrar
kendini gstermektedir. Nesneler veya olaylarn algsnn bir paras ola
rak "an" ve "saat" iin yaplan gnderme ise yalnzca fotoraf tarihi zerine
kaleme alnan denemede karmza kar ki on dokuzuncu yzyl portre
sindeki imge retim srecinin dillendirilmi zamansal ak ve uzun poz
landrma sreleriyle birlikte ilintilidir. Zamandan kesit ile ilgili olan gne
46 Birgit Recki, Kant estetik gelenek balamnda olmasna ramen, Benjamin'in aura
kullanmna benzer bir vurgu yaparak nesnenin belirli zellikleri zerindeki znel unsurlarn
altn izer (Aura und Autonomie. Zur Subjektivitat der Kunst bei Walter Benjamin und
Theodor W Adorno (Wrzburg: Knigshausen & Neumann, 1 988), 1 3-26).
47 Bir metafor veya kavram olmaktan ziyade Denkbild (kelime kelime eviriyle
" dnce-imge"), sayesinde bir fikrin akla geldii bir dil kmelenmesidir. Benjamin'in
Denkbilde(n tercme etmek neredeyse imkanszdr ve genellikle de Weigel'in
belirttii zere tercmede yitip gider (Walter Benjamin, 2 1 3-27).
48 Costello, aura deneyimini sorunlu bir ekilde estetik deneyimle eitlese de Benjamin'in
deneyimin ieriinden ziyade biimiyle ilgilendii konusunda hakldr (" Aura. Face,
Photography", 1 72-3). Ayrca bkz. Wetzel, " il y aura " , 1 8.
arm, zaman kesitini bir imge formunda muhafaza etmeye ynelik

fotorafn k kullanm anlamna gelmektedir.
Benjamin'in imgesel aura tanm, bu durum daha sonralar auray
fotoraftan kesin izgilerle ayrmaya almasna zt dmesine ramen
ister istemez fotorafn tanmlayc nitelikleriyle gl bir ba iermek
tedir (bkz. Blm 3) . te yandan, Benjamin'in bu pasajda "grmek"
yerine "solumak" (atmen) fiilini tercih etmesi, bir bak veya hedefine
ulatktan sonra hareketi biten bir oktan ziyade amann tek ynl bir
deneyim deil, vurgulanm bir imgesel dahiliyet ile alt izilmi o ya
am tecrbelerinin bir zellii olarak yaknlk ve mesafenin diyalektik
adan birbiriyle ilikilendirildii dngsel veya karlkl bir hareket
olduunu artrmaktadr. Bu aura yaklam, Benjamin tarafndan
znenin bakndan yansyan bir nesneyle ilikilendirilmi son aura ta
nmnn habercisi gibi grnmektedir.
Newhaven'l balk kadn portresi ve Dauthendey'in kendi portresi
zerine Benjamin'in grleri, aurann fotorafa bakan kii tarafndan
fotoraftan edinilen faal ve girift bir deneyimle ilintili olduunu doru
lamaktadr. te yandan, bu deneyim fotoraflarn fiziksel varlklarna
ve onlarn yaratm koullarna zg deildir. Benjamin'e gre, on do
kuzuncu yzyl ortalarndaki bu iki portre gibi olan portrelerin psi
kolojik etkileri ve sunduklar imgesel deneyimler onlarn tarihsel ve
teknolojik retim gereklerine kanlmaz ekilde baldr. Dolaysyla,
burada sz edilen aura aka imgenin nesnel zelliklerine dayand
lde, nesneyi mecazen bakan bir nesneye dntren ncelikle kar
lkl bir bakn rn olduu tanmndan farkldr.
On dokuzuncu yzyl portresinin aurasal nitelikleri

Kltrel grngler anlayndan hareketle , Benj amin'in on doku
zuncu yzyl fotografik retimine dair belirli koullar zerinde yapt
vurgu, teknolojik retim asndan deiimleri simgeleyen kltrel ha
yat dzeyindeki deiimleri bir lde dikkate alan fazlasyla Mark
sist diyalektik gerekelendirmeye dayanmaktadr. Benjamin'in eitli
aura dncelerinin etrafn kaplayan ve farkl metinlerde kesinlikle
elikili fotoraf uygulamalarna kadar varan youn bir belirsizlik olsa
da on dokuzuncu yzyl fotoraflarndaki amann, vcut bulmak iin
rtmek zorunda olduu farkl eler arasndaki karmak bir ban
sonucu olduu aktr. Bunlarn iinde mevcut fotografik teknoloji, fo
torafnn bunu kullanmas, ustal ve portresi ekilen kiinin mizac
ve davran bulunmaktadr. Benjamin'e gre , bu birleim yalnzca on
dokuzuncu yzyln ortalarnda grlmektedir.
Benjamin, fotografik teknoloji geliiminin bu erken safhasnda, fo

tografik klienin grece az k duyarllnn uzun pozlandrma s
relerini kanlmaz hale getirdiini hatrlatr. Bir retim tavr olarak
fotografik teknoloji ile fotografik imgelerin tarz arasnda gl bir
ba kuran Benj amin, ilk dnem fotoraflarnn becerileri ile kame
ralarnn alma sreleri arasnda benzersiz ve alternatifsiz tarihsel
bir uyum bulunduunu ileri srmektedir. ilk dnem fotoraflar
nn ister istemez sonraki nesillerden daha usta olduklar hususunda
Freund ve Kracauer'in grlerine katlan Benjamin,49 bu fotoraf
lardan ounun eitimli ressamlar olmalarnn imgelerindeki sanatsal
nadidelie byk bir katk yaptn gz nne almaktadr. Benjamin,
fotoraf baarsz ressamlar iin bir ka olarak gren Baudelaire'in
aksine,50 Nadar, Ferdinand Stelzner, Pierre-Louis Pierson ve Hippolyte
Bayard ile Hill gibi ilk nesil fotoraflarn51 geleneksel adan kst
l sanatsal zgrlk ve ifadeye sahip olduunu dnr. Onlarn bu
yeni ve ciddi biimde zor iletiim aracna uyum salamak iin yk
sek estetik standartlarna uygun imgeler rettiklerini iddia etmektedir.
Sanatsal igdlerinin sesini dinlemiler ve henz toplu sanayileme
den etkilenmemi bir iletiim aracnda almlardr. 52 in asl, erken
dnem fotorafnn snrl ticari suistimali -grece sofistike olmayan,
uzun pozlandrma srelerine yol aan teknoloji ve bu sorunu da slak
klienin ksa mrl k duyarll ile dengeleme gereklilii- aurasal
imgelerin yaratmna olumlu katk salamtr.
Benjamin, zellikle de ortam, motif ve portresi ekilen kiilerin
pozlandrmas gibi estetik tercihlerin teknik koullarca nasl belirlen
diklerini izah etmek iin Edinburgh Greyfriars mezarlnda Hill ve
Adamsan tarafndan ekilmi portreleri ele alr. Mezarlk, dorudan
gelen gne nn altnda uzun, rahat bir pozlandrmaya izin veren
yalnzca izbe ve huzurlu bir ak hava mekan sunmakla kalmam, ayn
zamanda portresi ekilen insanlar da etkilemitir. Aynca Benjamin'e
49 Bkz. Freund, Photographie et societe 35-49 ve Kracauer, Das Ornament der Masse, 27-8.
50 Baudelaire, Ecrits sur /'art, 364. Aaron Scharf tarafndan (Art and Photography
[Harmondsworth: Penguin, 1 974], 39-49) rneklendirildii zere, baarsz bir
ressamn fotorafya dnmesi 1 840 ve 1 850'1erdeki yergi dolu birok karikatrn
de gzde konusu olmutur.
51 Benjamin'in bahsettii tm fotoraflarn eserleri Bossert ve Guttmann'n zengin
ierikli Aus der Frhzeit der Photographie adl eserinde resmedilmitir. Paris'te yaam
nde gelen on dokuzuncu yzyl fotoraflarndan biri olan Pierson ve Daguerre'in
rakibi olan, 1 839 ylnda direkt pozitif basm ilemini icat etmi Bayard da Nadar
tarafndan kaleme alnm Q11and j'etais photographe (Paris; L'Fcole des Lettres/Seuil,
1 994), 229'da mehur on dokuzuncu yzyl fotoraflar arasnda yer almlardr.
52 Hill ile alakal, Schwarz da ayn vurguyu yapar (Oavid Octavius Hill, 34; 46),
gre b u insanlar sessiz ve hatta utanga bir konsantrasyona sahiplerdir

ve bu durum da portreye bakan kiiyi hem kandran hem de zorlayan
bir bileiktir ve youn davuruma sebep olmaktadr. Benjamin unu
syler: "wahrend der langen Dauer dieser Aufnahmen wuchsen sie (die
Modelle) gleichsam in das Bild hinein" (GS, II, 373) (zne, uzun sren
pozlandrma boyunca grselin iinde bymektedir. [SW, ll, 5 1 4]).
Fotografik teknoloji asndan, portresi yaplan kiinin "fotoraf iin
de byyen" imgesi neredeyse kelime anlamyla kabul edilebilir: Hill
ve Adamsan, a duyarl gm solsyonun Benjamin'in sadece de
inmekle yetindii ilk dnemlere ait bir fotoraf teknii olan dagero
tiplerdeki gibi bir bakr klie zerine yerletirilmektense kat iinde
emildii kat tabanl kalotip ilemini uygulamlardr. 53
te yandan. Benjamin'e gre, fotorafn tehirine ait uzatlm zaman
sal sre hissiyat veya algs, objektifin karsnda uzun bir sreliine poz
verecek portresi ekilen kiinin dalgn tavr sayesinde kendine imge iin
de bir yer bulmaktadr. Benjamin'e gre, bu durumun genel izlenimdeki
sonucu "alles an diesen frhen Bildem war angelegt zu dauem" (GS, II,
373) (ilk dneme ait bu fotoraflarla ilgili her ey sonsuza dek srm
tr, [SW, ll, 5 1 4] ) eklindedir. ilk dnem fotoraflarndaki aura, onlarn
"tuhaf zaman-mekan rgs" ayn anda zamana meydan okuyan ama bir
yandan da sregelen kalite veya "Dauer" (her iki anlamda) niteliklerinin
bir sonucudur. Bu imgeler gz nne alndnda, imgelerin kayda aln
d an -zne, kamera ve fotoraf arasndaki bir etkileim olarak fotoraf
ekme olgusu- ile bu fotoraflarn bakan kiiyi tevik ettii veya harekete
geirdii sregelen dahiliyet arasnda bir yanstma ve etkileim bulun
maktadr. 54 Aura genel olarak bu dinamiklerle ilintili olarak tanmlan
yorsa, fotografik davurumda bir gerileme veya yokluk ile sonulanm
1 870'lerin sonunda dier teknolojik gelimelerle birlikte "anlk" fotora
fn ortaya knn nedeni de aikardr.55
lk dnem fotorafndaki karmak zamansallk bu imgelerin bi
imsel niteliklerine daha da baldr. Benjamin, geleneksel ve fotografik
portre arasnda eskiden yapm olduu ayrma ramen Hill/Adarnson'un
fotoraflarn tonal snflandrmaya imkan tanm ilk oymabask ynte-
53 Dagerotip ve kalotip arasndaki biimsel farklar iin, bkz. Scharf, Art and Photography,
28-3 1 .
54 Bu st kapal Marksist diyalektik gerekelendirme bir bakma sorunludur ve eletiri
toplamtr. Bkz. Snyder'in yorumlar, Elkins (ed.), Photography Theory, 1 64-6.
55 u ok net grlmektedir ki, tarihsel balam ve Benjamin'in yirminci yzyl bak asna
gre, aura aslnda oktan gemite kalm bir fotografik tarih dnemi ile ilintilidir;
dolaysyla, on dokuzuncu yzyl fotorafnda aura grngsnn tanmlanmas doas
gerei gemie yneliktir. Bkz. Marleen Stoessel, Aura. Das vergessene Mensch/iche. Zu
Sprache und Erfahrung bei Walter Benjamin (Mnih: Cari Hanser, 1 983), 1 5.
mi olan mezzotint sanatyla karlatm. Benjamin yle der: "Wie auf

Schabkunstblattem, ringt sich bei einem Hill mhsam das Licht aus dem
Dunkel" (GS, II, 376) (Hill'in almasndaki k, ayn mezzotint sanatn
da olduu gibi karanlktan kurtulmaya urayor. [SW, ll, 5 1 7] )56 Benja
min neredeyse ifreli biimde, aydnlktan karanla giden srekliliin tek
nik bir bak asyla grlen aura davurumu olduunu iddia eder zira
bakan kii iin imgeye ait bir sre hissi yaratmaktadr. Hill ve Adamson
portrelerindeki biimsel zellik ve oyma basklarla olan benzerlik doru
dan Schwarz'dan alntlanm olmalanna ramen57, Benjamin tarafndan
deneyimsel zamansallklarn vurgulamak iin aura ile ilikilendirilmekte
dirler. Benzer ekilde, Thierry de Duve da "resmin geleneksel adan za
mana hkmetmesini salayan baz zellikleri yemden kazanma abasnn"
bir rnei olarak fotoraftaki glge k kullanm hakknda yazar. 58 Dier
bir deyile, glge k veya bulandrma gibi "yumuatma tekniklerinin"
kullanm araclyla, bylesi fotoraflar detaylar ve nesneleri aydnlatp
karartma anlamna gelen zamandan bir an dondurmann aksine mecazen
zaman kesitini artrmaktadr. 59 ilk dnem portrelerindeki estetik deer
ve ilgi gibi aurasal nitelikler Benjamin tarafndan imgenin znde bulunan
zellikler olarak ele alnmaktadr. Her ne kadar Benjamin'in dncesinde
aura esasnda bir deneyimsel dinamik olsa da bakan kii asndan bir
fotorafa veya dier bir nesneye salt olarak yanstlm (veya ilikilendiril
mi) bir nitelik babnda "znel" deildir. Sonra deineceimiz temalar ve
zneler ile ilgili olarak daha nemli olan ise amann, bu balamda, bakan
kiinin portresi yaplana dair bilgisi veya ilikisinin bir ilevi olmaydr.
Bu ilk dnem fotoraflarna dair potansiyel adan aurasal olan ise yaratl
dklar anda imge iine ina edilmi olmalandr.
Aurann gerilemesi ve aile fotoraflar

On dokuzuncu yzyl ortalarnda Benj amin tarafndan kaleme
alnm ve ou fotorafnn auraya uygun olarak ilikilendirildik
leri manifestoda tanmlanan fotorafn ilk sanatsal zirvesini, sanat
sal ve aurasal bir gerileme dnemi takip etmitir. Benjamin'e gre,
Disderi'nin carte-de-visite icad ve ardndan gelen portrenin ticarile-
56 Benjamin'in savna uygun olarak, kalotipler tarz olarak litografiye yakn olmular ve ilk
kez ortaya ktklarnda Rembrandt'n eseriyle karlatrlmlardr. Bkz. Stevenson, Hill
and Adamson's the Fishermen and Women, 32.
57 Bkz. Schwarz, David Octavus Hill, 38-9.
58 Thierry de Duve, "Time Exposure and Snapshot. The Phorograph as Paradox. " James
Elkins (ed.), Photography Theory (New York ve Londra: Routledge, 2007), 1 09-23:
1 1 9'da.
59 Age.
me ve standartlama sreci daha yzeysel , olumsal beeni ile modaya

tabi yeni yzyl imgelerinin oalmasna sebebiyet vermitir. "Klei
ne Geschichte der Photographie" eserindeki ksmen sorunlu ve fazla
saptamac materyalist-diyalektik gerekelendirme ve amann geride
kalm bir aa ait bir olgu olduuna dair tanmlama dnldn
de, Benj amin'in, sanayi sonras toplumunun ilk yllarndaki belirli
sosyokltrel deiimlerin fotografik teknolojinin evrimi ile birlikte
on dokuzuncu yzyl sonlarna doru iletiim arac tarihindeki belir
leyici deiimleri tetiklediklerini dnmesi artc deildir. Michel
Foucault'nun 1860 ile 1 880 arasndaki bu piktoryalist dnem boyun
ca fotoraf ile resmin en akrak bileimini mj delemesinin aksine,60
Benjamin'in bu dnem hakkndaki gr "j aher Verfall des Gesc
hmacks" (GS, II, 374) (beenide keskin gerileme [SW, II, 5 1 5 ] ) ek
lindedir. 61 Benj amin'e gre , bu gerileme 1 880'lerde giderek ufalan,
hafifleen ve tutmas kolaylaan kamerann kitleler tarafndan kul
lanmyla ilintili olmutur; bu durum, daha basitletirilmi bir imge
retim sreci ve daha yksek duyarl duyarkat malzemesi ile beraber
iletiim aracnn bir amatr tarafndan yeni bulunmu eriilebilirlii
ne nemli lde katk salamtr. Bu teknolojik ilerlemeler ve daha
geni eriilebilirlik, fotografik tarihteki, zellikle de Benj amin'in fo
toraf tarihindeki nemli bir an simgeleyen aile fotoraf albmlerini
devreye sokmu ve popler klmtr. 62
1 892 doumlu Benj amin'e gre, yeni yzyldaki aile albm port
resi ocukken ekilmi fotorafna dair anlar canlandrmtr. 1 9 3 1
tarihli otobiyografik Berliner Chronik'in (Berlin Chronicle) "Kleine Gesc
hichte der Photographie" ile ayn sene iinde yazlmas, ikinci metinde
Benjamin'in daha otobiyografik yorumlara yer vermesinin habercisi
olarak metinler aras nemli bir ban gstergesi eklinde alglanabi-
60 Michel Foucault, bu dnemi olumlu adan "frenesie neuve de l'image" (yeni imge
lgnl) olarak niteler ( " La Peinture photogenique. " Dits et ecrits 1 954- 1 988 [Paris:
Gallimard, 1 994]. cilt 2, 707- 1 5: 707'de). Bkz. Bernd Stiegler, " Medienphilosophie
der Photographie. " Mike Sandbothe ve Ludwig Nagl (ed.), Systematische
Medienphilosophie (Berlin: Akademie Verlag, 2005), 2 53-7 1 : 2 6 1 'de.
61 Benjamin'in beeni sav zerine Berg'in yorumlar iin bkz. Die /kone des Rea/en, 1 00.
62 Bu balamda, eitli fotoraf kullanmlarnn, insani birikimini kataloglamaya ve sosyal
snflar snflandrmaya dair yeni bir saplant gibi daha geni epistemik geilerle
ekillendirilmi olduklarn anmsamak nemlidir. Bkz. Peter Hamilton ve Roger
Hargreaves'in on dokuzuncu yzyl fotoraf zerine hazrladklar sosyokltrel
alma, The Beautiful and the Danned. The Creation of ldentity in Nineteenth Century
Photography (sergi katalou) (Aldershot: Lund Humphries, 200 1 ), 57-8. Passagen
Werk isimli eserinde Benjamin fotoraf tarihindeki bylesi geni apl anlaylara
odaklanmaktadr (bkz. GS, V, 824-46).
Fotoraf 7: Walter ve Georg Benjamin'in Schreiberhau'daki

carte-de-visite fotoraf, 1 902.
lir.63 Fotorafn 1850'lerin sonundan itibaren carte-de-visite portre ze

rinden ticariletirilmesnin sanatsal portre kalitesinde genel bir geri
lemeye katkda bulunmas fotoraf tarihi iinde yaygn bir temadr.
Yine de zellikle kuvvetli ve iddetli bu dnemdeki fotografik retime
dair eletirisini ekillendiren Benjamin'in kiisel ansdr. Bunun sonu
cunda, Benjamin'in fotoraf tarihi, kendi yaam tecrbesinin ve aynca
estetik, kltrel tarih veya Marksist-diyalektik objektiften baklm ile
tim aracnn bir deerlendirmesini ortaya koymaktadr.
63 Atget ve BloBfeldt gibi iki on dokuzuncu yzyl fotorafsnn eserlerinde Benjamin'in

dikkatini eken rmeler hatta yzlemeler, bu iki fotorafnn getirdikleri estetik
yeniliklerin gzden kat lde kendi ahsi anlarnda renklendirilmektedir (Die
Moderne der Fotografie, 1 68).
Benjamin, basmakalp deri ciltli aile fotoraf albmlerini ayn Max

Dauthendey'in babasnn biyografisinde yapt gibi tanmlar.64 Fakat
Dauthendey kymetli anlar geri getiren fotoraflar nedeniyle bu al
bmleri yceltirken, Benjamin ise grnrde dankl duygusallklar
nedeniyle bu pozlandrlm aile imgeleriyle dalga geer. Kendi ailesini
ayn tutmaz ve "Salontiroler, j odelnd, den Hut gegen gepinselte Firnen
schwingend, oder als adretter Matrose , Standbein und Spielbein, wie
es sich gehrt, gegen den polierten Pfosten gelehnt" (GS, 11, 3 75) (ark
syleyip kar manzaral bir resmin nnde apka sallayan Tyrolyen i
sahipleri ya da denizci kyafetleri iinde , gsterili biimde tek ayana
arlk vererek dikilip cilal bir kolona yaslanan [SW, 11, 5 1 5] ) bir ocuk
olarak grnd eitli portrelerini alntlar. Elbette , otobiyografik
ara metinler ve mevcut fotoraflarn kant Benjamin'in bu teatral imge
lere dair yapt armsal tanmla benzerlik gstermeseydi, bu ima
lar Benjamin'in fotoraf tarihinde izlenmi tarihsel evrimin -ve beeni
gerilemesinin- rneksel rnleri olarak alglanabilirdi. Benjamin'in ve
kardei Georg'un Schreiberhau'da ekilmi 1 902 tarihli carte-de-visite
fotoraf, gerekten de iki ocuu resmedilmi bir arka plann nn
deki 'Tyrolyen i sahipleri" gibi gstermekte ve Benjamin'in bu dnem
boyunca portre fotorafndaki kalplam teatralliin ve ustaln ka
nt olarak alntlad unsurlarn altn izmektedir.
Anlalaca zere, ocuklar Schreiberhau evresindeki (gnmz
de Polonya'daki) dalk blgeyi temsil eden arka planda tasarlanm
manzarayla uyum salamalar iin bilhassa giyindirilmilerdir. te
yandan, Benjamin'in yazdklarnn tersine, ikisi de apka sallamamak
ta veya ark sylermi gibi grnmemektedr. Benjamin'in tanmyla
benzerlik gstermelerine ramen bu tanma tamamyla uymayan baka
stdyo portreleri de vardr. Bu portrelerin iinde, Benjamin'i ve erkek
ile kz kardelerini denizci niformalaryla tasvir eden ikinci bir carte
de-visite portre bulunmaktadr.
Berlin'deki bir stdyoda fotoraflar ekilsin diye giyindikleri belli olan
ocuk da pastoral, burjuva bir aile grseli yaratma abasyla yapay bir
dekor nnde poz vermektedir. 65 Arka plan dekorunun ve poz veren o
cuklarn resimsel tutarll, hal ve etrafnda toplandklar demeli mo
bilya tarafndan zedelenmektedir. Walter ve Georg'un giydikleri, o zama
nn modas olan denizci niformalar da dahil olmak zere portreye dair
64 Bkz. Dauthendey, Der Geist meines Vaters, 363.
65 Bkz. Geoffrey Batchen'in carte-de-visite fotoraflarla ilgili sayg uyandran analizi ve
Martha Langford'un (ed.), lmage and lmagination (Quehec: McGill-Queen's University
Press, 2005), 63-74, eserindeki " Dreams of Ordinary Life. Cartes-de-visite and the
Bourgeois lmagination" blmnde yer alan " burjuva imgelemi " .
Fotoraf 8: Walter, Georg ve Dora Benjamin'in

carte-de-visite fotoraf, 1904 civan.
her ey, "Kleine Geschichte der Photographie" eserinde Benjamin'in yap

t aile albm armn gl bir ekilde akllara getirmektedir. Fakat
metnin ve (tamamen rtmese de) karlk gelen imgenin bititirilmesi,
Benjamin'in mevcut fotoraflarda grlen eyi dolambasz bir ekilde ol
gusal olarak tanmlamadn, bilakis bu fotoraflardan daha st kapal
ve imgesel bir d deerleme yaptn gstermektedir.66 Bu da kendisi ve
yirminci yzyln ilk yllarndaki dier kuramclarn fotoraf mthi bir
66 Fotoraf tarihini yazarken Benjamin'in aklna gelmi olabilecek baka bir solgun ve
ypranm fotoraf daha vardr. Benjamin bu fotorafta denizci niformas giymi ve
geni bir apka takm drt yanda bir ocuktur. D mekanda ekilmi bu fotorafta
Benjamin'in yannda kuzeni Gertrud Kolmer ve bykannesi Hedwig Schoenflies de
bulunmaktadr. Fotorafn bir reprodksiyonu iin bkz. Rolf Tiedemann, Christoph
Gdde ve Henri Lonitz (ed.), Walter Benjamin 1892- 7 940 (sergi katalou) (Marbach:
Deutsche Schillergesellschaft, 1 990), 1 8.
anlatmsal kesinlik arac olarak savunmalanna ramen Benjamin'in be

lirli fotoraflarla kurduu neeli ve belleksel ilikinin altn izmektedir.
Bu imgeler duygu ykldr ve Benjamin'in "Das Kunstwerk im Zeitalter
seiner technischen Reproduzierbarkeit" isimli eserinde bir "hatra klt"
olarak tanmlad olguyla ilikilendirilebilir.
Fotorafn bu eserdeki betimlenme ekli, sanat eserlerine dair an
laymz ve deneyimimizi etkileyen geni bir deerler tebdiline yne
lik esas katk salayan unsur olduudur. Bu da nesnenin ulalmazl
na dayanan "Kultwert"ten (klt deer) daha geni bir eriimle ilintili
"Ausstellungswert"e (sergileme deeri) yaplan bir gei anlamna gel
mektedir (GS, I, 485).67Bu kltrel geiin arka planna kar Benjamin'in
ileri srd tez, bir sanat eserinin fotoraf araclyla grsel oaltlabi
lirliinde yatan ok saydaki anlam zerine dorudan odaklanr. Tarihsel
bir bak asyla yaklaldnda, sayesinde zerk sanat eserinin gn y
zne kt geleneksel adan trensel olan balamn yalnzca belirli bir
zaman-uzamsal yer tekil etmediini, ayrca esizliini gvencelediini ve
bunun da amaya denk olarak grldn iddia etmektedir (bkz. GS,
I, 480). Benj amin'e gre, fotoraf sanat eserini yeniden reterek ve fark
l yerlerde ok sayda kiinin huzuruna kartarak amay defetmektedir.
Kiisel ve zel kefin aksine, eserin iinde bir ekilde muhafaza edilmi
gemiteki ritelistik deneyimlere kulak vererek sanat eserinin umumi
sergileniini tevik etmektedir. Bariz bir ekilde kabullenilmi olmasa da
fotoraf bu balamda kesinlikle ok dar bir pencereden, yani sanat eser
lerindeki imgelerin reprodksiyon ve yaygnlatrma arac olarak alglan
maktadr. 68 Benjamin ile hemen hemen ayn dnemlerde yaam Andre
Malraux bu durumu -zgn diyakronik ve kltrleraras bir sanat anlay
na izin veren ve yeniden retilen sanat eserlerinin devinimi iin- klt
rel bir kazan olarak yorumlar. Yeniden retilmi sanat eseri iki boyutlu
bir imge olarak gezinebilmekte ve dolaysyla da Avrupa resimlerindeki
imgelerin Hindu, Japon veya Bizansl heykellerle yan yana durduklan bir
"hayali mzenin" yapta olmaktadr.69 Aksine, yeniden retilebilirlik ve
ilgili kolay yaygnlamann sanat eserlerine (ya da en azndan imgelerine)
67 Gzlemsel bir bak asndan yaklaldnda, New York Modern Sanatlar Mzesi ayn
tarihlerde, Benjamin'in resimle ilikilendirdii " klt deeri " eskiden resimlere tahsis
edilmi geni lekli sergilerde sunarak fotoraf iin yeniden yaratmtr. Christopher
Phillips'in bu konudaki yorumu iin bkz. "The Judgment Seat of Photography. "
Annette Michelson ve di . , (ed.), October The First Decade, 1976- 1 986 (Cambridge,
MA: MiT Press, 1 987), 257-93.
68 " Kunstwerk" denemesinde ileri srlen savlar sklkla hatal biimdegenelletirilmi ve
bunun sonucunda aura ve fotorafa dair basit bir kartlk domutur.
69 Bkz. Andre Malraux, Le Musee imaginaire (Paris: Gallimard, 1 965), 1 5- 1 6 (ilk kez
1 947'te yaymlanmtr).
anti-elitist ve demokratik bir eriim salayabilecei gereine ramen70

Benjamin esasnda kayp temas zerinde durmaktadr. te yandan, bi
zim almamzn odak noktas iin ok nemli olan bir gerek ise kltten
sergilenme deerine yaplan geiin (ve ardndan gelen aura kaybnn)
fotografik portre hesaba katlarak dorudan yaplmadnn Benjamin ta
rafndan kabul edilmesidir.
letiim aracnn kitle baznda btnyle geliimi ve kullanmnn .
onun yok oluuna sebebiyet verebilme ihtimaline ramen, "Kunstwerk"
denemesinin drt yorumu da aurann sonraki fotoraflarda nasl var ol
maya devam ettiine dayal bir blm iermektedir.71 Benjamin, "Kleine
Geschichte der Photographie" eserinde dile getirdii, on dokuzuncu yz
yl portresine dair eski iddialann andran bir ekilde fotoraflardaki in
san suratn aurann son posas olarak tanmlar: "im flchtigen Ausdruck
eines Menschengesichts winkt aus den frhen Photographien die Aura
zum letzten Mal" (GS, 1, 485) (Aura insan suratnn ksa sreli ifadesinde
eski dnem fotoraflardan son kez arlmaktadr. [SW, IV, 258] ). On
dokuzuncu yzyl ortalanndaki fotoraflarla ilintili olarak Benjamin'in
yapt gibi teknolojik ve ekilci aura kurulumunu vurgulamaktan ziya
de (ki fiziksel artefaktlar olarak estetik deerleriyle hi deilse yakinen
ilintililerdir) , Benjamin artk aura ve bakan kiinin fotografik imlemle
(rnein portresi yaplan kii) olan ba arasndaki ilikiyi vurgulamakta
dr. Dolaysyla, aura "Kult der Erinnerung an die fernen oder die abges
torbenen Lieben" (GS, 1, 485) (lm veya namevcut olan sevdiceklerin
klt hatras [SW, IV, 258] ) ile baldr. Bu durum da Benjamin'in 1 9 3 1
ylnda dankl v e basmakalp yakalamalann nda nemsiz bularak
danda tuttuu daha kiisel aile fotoraflarna potansiyel adan aurasal
bir kalite sunmaktadr. Bu tarz imgeler fotoraflanan zneye daha da ya
kndan bal yeni bir fotografik aura biiminin mahaline dnmektedir
ki bu aura iletiim aracnn sanat ve ustal ile her tr estetik anlaylar
dan tamamen ayrlabilir bir ekle dnmtr.
Ayrca, Newhaven'l balk kadn portresiyle ve Dauthendey'in
mstakbel eiyle birlikte ektirdii portresiyle ilikili olarak Benjamin
tarafndan vurgulanm yokluk ve lm temas aile albm tipi port
relerle alakal yeni bir anlam kazanmaktadr. Benjamin'in kabullen-
70 Bu gr, bilhassa dijital reprodksiyon ve internet araclyla yaygnlama ana
uygun gzkmektedir. Bu ada balam erevesinde Benjamin'in " Kunstvverk"
denemesine dair yaplm tezler iin, bkz. Hans Ulrich Gumbrecht ve Michael Marrinan
(ed.), Mapping Benjamin: The Work of Art in the Digital Age (Stanford: Stanford
University Press, 2003).
71 Bu pasaj iin bkz. GS, 1, 445-6 (ilk bask), GS, Vll, 360-1 (ikinci bask), GS, 1 , 7 1 8
(Franszca bask) ve GS, 1 , 485 (nc ve temel bask).
dii, bu fotoraflarn dikkatli gzlemcide uyandrdklar nostaljik ve

yadiganms cazibe Kracauer'in gryle ilintilidir: Fotografik portre,
tasvir edilmi kiinin bir kar katman altndaki tarihinden beslenmek
tedir ("Schneedecke" kelimesini kullanmtr Kracauer) , ki bu iirsel
kavram Benj amin tarafndan da bilinmektedir (zamann tozu veya ta
neleri ifadesinin daha geleneksel bir halidir) .72 Benjamin'in tezine gre,
bir akrabann veya sevilen kiinin portresindeki gizli hikaye portreye
bakan kii tarafndan bilinmekte ve dolaysyla fotoraf da bu kiiyle
daha kiisel ve varoluu bir dille konumaktadr; bunun sonucunda,
fotorafn talebi daha gl bir ekilde hissedilmektedir. zetle, Benja
min aile fotorafn kltten tehir deerine yaplan daha geni kapsaml
geiten ve fotografik teknolojinin belirgin ekilde katk salad eza
manl aura gerilemesinden muaf tutmaktadr.
"Kleine Geschichte der Photographie"ye dndmzde, Benjamin
trn dankl ve suni stdyo ortam karakteristiinin tesine geen,
1 880'lerin son yllarnda ekilmi bir aile albm fotorafna dikkat
ekmektedir. Bu fotoraf, Benjamin'in bir nevi 1 888/89 k bahe
si gibi tanmlad, Franz Kafka'nn ocukluk portresidir. Benjamin'e
gre , bu portre "die Menschen noch nicht abgesprengt und gottver
loren in die Welt sahen" (GS, il, 376) (dnyadaki insanlarn henz
dlanm ve kasvetli bir ekilde gzlerini amadklar [SW, il, 5 1 5 ) )
ilk dnem portrelerinin bir dengidir. 7 3 Carolin Duttlinger'in iddiasna
gre, Kafka portresinin Benjamin iin anlam "gerilemesini ezamanl
olarak resmettii bir grng (aura) ile ilikili oluudur'' . 74 Bu durum,
Benjamin'in ilk dnem aurasal portresine dair yapt tarihsel snflan
drmayla artc ekilde zt dmektedir; yeni yzyln daha az aurasal
fotoraflan ve auradan tamamen yoksun modem, avangard imgeleri
dir (ya da Atget'in belgesel fotorafl) . Bu snflandrmalara birebir
uymaktan ziyade Kafka portresi, Kafka portresiyle ilgili olarak "Kleine
72 Kracauer. Das Omament der Masse, 26. Benjamin, " Kleine Geschichte der Photographie"
(bkz. GS, 1 1 , 373) isimli eserinde Kracauer'i dorudan alntlamann yan sra, Kracauer'in
o dnemlerde kendisini ziyaret ettii (bkz. GB, 111, 29 1 ) Paris'ten att bir mektupta
arkadann fotorafi zerine yazd mehur makalenin yaknda yaymlanacan
(1 927'de) duyurmaktadr. Schttker'in iddias da Benjamin'in bu eseri Kracauer'in
grleri zerinden kurgulad ynndedir (Benjamin, Das Kunstwerk, 1 43).
73 lgin olan ise Benjamin'in bu iddiay net bir ekilde Rech'in ilk dnem fotorafi zerine
kaleme ald kitaba dair Gali tarafndan yaplan vurgularn etrafnda ekillendirmesidir
ki bu kitapta ilk dnem portrelerindeki etki ve nitelik bir " menschliche Atmosphare"
(insan atmosferi) (Die Aite Photographie, 1 4) ile ilintiliymi gibi tanmlanmtr.
Benjamin'in aura kavram iin baka bir kaynak ekleyerek Goll'un terminolojisini
kendine gre deitirdii aktr ki Werner Fuld bu deiimi saptamaya almaktadr
( " Die Aura. Zur Geschichte eines Begriffs bei Benjamin " , Akzente, 3 ( 1 979), 352-70).
74 Duttlinger, "lmaginary Encounters" , 88.
Geschichte der Photographie"nin dile getirip ortaya koyduu olguya

dair gecikmeli bir izahat sunan "Kunstwerk" denemesinde tanmlan
m "hatrlama klt" ile yakn duran bir tr deneyimi rneklendir
mektedir. Yani, deneyimsel bir grng sfatyla bir aurasal nitelii, bir
dnem veya fotografik retim tarzndan ziyade fotorafa bakan kiinin
tekil grsel ile kurduu etkileim zerinden ilikilendirmektedir.
zetle, Kafka portresi, bakan zneyi merkezine yerletirmi
Benj amin'in fotoraf tarihindeki doruk fotoraf temsil etmektedir.
Yeni bir biimde aura ile ilikilendirilmeye devam etse de Benjamin'in
bu tekil imgeye dair kkrtc duyusal tepkisi zgn bir fotografik tekil
lik kavram etrafna yerletirilebilir. Bir sonraki blmde greceimiz
zere, ocukluk portresi ile Benjamin'in kurduu iliki psikolojik ve
duygusal tepkilere ve daha nceki pek ok aura tanmnda bahsedilmi
unsurlarn tesine geen imge iindeki bir varoluu kuatmaya neden
olmaktadr.
..
BOLUM 2
Alter Ego: Franz Kafka'nn
ocukluk Portresi
- -
LEINE GESCHICHTE DER PHOTOGRAPHIE'deki Kafka portresi

Kgenel olarak tarihsel, sosyokltrel ve teknolojik iddialarn dnda
yer almaktadr. Daha nce deindiimiz zere, bu iddialar uzmanlk ge
rektiren bir sanat ve zanaattan ticarileme ve ie yararlk tarafndan sa
nayiletirilmi bir kitle iletiim aracna evrimi srecinde fotografik aura
ve zgnln yaad gerilemeyi irdeler. Yine de grngbilimsel ve
psikolojik adan, bakan kii ile imge arasndaki somut ilikiye -ve dola
ysyla, portre fotorafndaki insan znesine- ve bu ilikinin mevcudiye
tinin sonucu olan etik boyuta odaklanm Kafka'nn ocukluk fotoraf
Benjamin'in fotoraf zerine yazdklarnn merkezinde yer almaktadr.
te yandan, bu portrenin asl belirleyici zellii yalnzca baka metinlerde
tekrar edilmesiyle ortaya kmaktadr ki imgeyle ilgili Benjamin'in son
rasnda ileri srd tezler fotoraf denemesindeki ilk tanmna yeni bir
bak as kazandrmakla kalmaz, ayn zamanda klliyatndaki metin ile
imge, kuram ile otobiyografi arasndaki bileik ilikilerin karmak bir a
n da tesis eder. Kafka fotorafnn Benjamin zerindeki duygusal nemi
en ok Berliner Kindheit um Neunzehnhundert1 eserinde grlmektedir. Bu
Her ne kadar fotoraf bu metinde dorudan bir kuramsal veya tarihsel bak asyla
ele alnmasa da fotoraf ile iletiim arac arasnda genel bir yaknlk bulunmaktadr ki
bu yaknlk 1 950 tarihli ilk basknn son sznde metnin " Marchenphotographien"
(peri masal fotoraflar) (ber Walter Benjamin, 32) ierdiini syleyen Adorno
tarafndan vurgulanmtr. Ayrca bkz. Gerhard Richter'in yazd Benjamin and the
Corpus of Autobiography (Detroit: Wayne State University Press, 2000), 204'te
Berliner Kindheit'i bir "otoportre eylemi" olarak yorumlamas.
eserde, imge farkl fotoraflarn anmlar st ste ekimlerinden oluan

kmenin bir parasdr ki bu sayede Benjamin'in kendi ocukluk fotora
fna dnmektedir. Kafka portresi, bakan kiinin sergilenen olgu ile kur
duu etkileimin tekilliine bal olan, bir fotoraftaki duyusal, imgesel ve
varoluu kuatmn rneklemektedir.
"Kleine Geschichte der Photographie"de, yapay bir dekor ve atmosferle
tamamlanm Kafka portresinin yeni yzyldaki aile fotoraflarna ait klie
lemi tr iinde neden bir istisna olarak getii meselesine dnelim. Metin
iinde yeniden oaltldklar iin Benjamin'in onlarla ilgili yapt yorumla
dorudan kyaslanabilecek Hill/Adamson ve Dauthendey portrelerinin ak
sine, Kafka fotoraf denemede yer almamaktadr. Oysa, Benjarrin lm
ne kadar bu fotoraf elinde bulundurmu2 ve denemesindeki grsellerin
seimine kesinlikle baz katklar yapmtr.3 Neden dahil olmad (bunu
asla bilemeyebiliriz) konusundaki olas pratik nedenlerin tesinde yukar
da sz edilen portrenin grsel yokluu, -La Chambre claire deki Barthes'n
'
annesinin belirleyici portresinin yokluunun ok benzeri bir yansmas

gibi- tam anlamyla dahil etme durumunun gletirebilecei yaratc bi
titirmeler iin bir platform salamaktadr. Fotorafn eserde yer almamas
Benjamin namna fazlasyla kastl bir stratejiyi veya daha az bilinli ama
azmsanmayacak lde davurumcu bir drty yanstyor olabilir. Ben
jamin, ortam ile portresi yaplan kii arasndaki elikili ilikiyi vurgulaya
rak portrenin detayl bir tanmn yapar:
Damals sind jene Ateliers mit ihren Draperien und Palmen, Go

belins und Staffeleien entstanden, die so zweideutig zwischen
Exekution und Reprasentation, Folterkammer und Thronsaal
schwankten und aus denen ein erschttemdes Zeugnis ein fr
hes Bildnis von Kalka bringt. Da steht in einem engen, gleich
sam demtigenden, mit Posamenten berladenen Kinderanzug
der ungefahr sechsjahrige Knabe in einer Art von Wintergar
tenlandschaft. Palmenwedel starren im Hindergrund. Und als
gelte es, diese gepolsterten Tropen noch stickiger und schw-
2 Benjamin'in bu fotoraf nasl elde ettiine dair net bir bilgi bulunmamaktadr.
Detlev Schttker'e gre, Benjamin ile Kafka hi tanmadklar iin Scholem'in 1 9 1 9
ylnda Bern'de tant Kafka'nn arkada Hugo Bergmann imgenin Benjamin'e
ulamasndaki arac roln stlenmitir ( " Benjamins Bilderwelten. Objekte, Theorien,
Wirkungen " , Detlev Schttker (ed.), Schrift Bilder Denken. Walter Benjamin und die
Knste [Frankfurt a. M . : Suhrkamp, 2004], 1 0-29: 2 1 , n. 28).
3 Benjamin ile Willy Haas arkadalard. Haas 1 92 5 ile 1 933 yllar arasnda denemenin
yaymland Literarische Welfte yaymc ve editr olarak almaktayd ve Alman
fotoraf Germaine Krull tarafndan ekilmi kendi iki fotorafn da kendi metnine
ilitirmiti. Bkz. Schttker'in Benjamin hakkndaki yorumlar, Das Kunstwerk, 1 58 ve
Gesammelte Schrfteneditrlerinin dipnotlar, GS, il, 1 1 4 1 .
ler zu machen, tragt das Modell in der Linken einen unmaEig

gro&n Hut mit breiter Krempe, wie ihn Spanier haben. GewiE,
daE es in diesem Arrangement verschwande, wenn nicht die
unermeElich traurigen Augen diese ihnen vorbestimmte Lands
chaft beherrschen wrden. (GS, ll, 375)
Bu dnem, sergileme ile sunum, ikence odas ile Kafka'nn
eski portrelerden birinde maruz kald taht odas arasndaki
ok derin belirsizlik sunan -perdeleri ve palmiye aalar , duvar
katlar ve sehpalaryla- o stdyolarn dnemiydi. Belki de alt
yalarnda olan bir ocuk, sslemelere kaplanm utan verici
bir kyafet iinde bir tr k bahesi ortamnda dikiliyor. Arka
planda palmiye yapraklar var ve sanki bu tropik ortam daha
boucu ve baskn klmak istermiesine, portresi yaplan o
cuk sol elinde an derece geni kenarl, spanyollarn takaca
trden bir apka tutuyor. Onun iin hazrlanm bu atmosfere
baskn kan tarifi nammkn zgn gzleri olmasayd hi p
hesiz bu ortam iinde kaybolurdu . (SW, ll, 5 1 5)
Tarihsel adan bakldnda, yapay stunlar ve salon bitkileri bir

likte resmedilmi arka plan, Benjamin'in de deindii zere ilk d
nem portrelerindeki sade fon ve basit dzenlemelerin yerine gemi ve
1 860'lara gelindiinde yaygnlamtr.4 Yeni filizlenen, bylesi dona
nmlar araclyla fotografik benzerliklerine ilave bir nem ve ihtiam
katmaya alan orta snf bnyesindeki yeni bir kimlik ve birliktelik
anlaynn tezahr5 olarak karmza kan bu moda yirminci yzyl
da da devam etmitir. Bu modann bir paras olan ikonografik gele
nek hem Benjamin hem de Kafka'nn ocukluk yllar boyunca yerini
korumutur. Benjamin'in tanmndaki tarihsel doruluun da tesinde
namevcut ocuk Kafka portresine getirdii derinlikli irdeleme - 1 880
sonras fotoraflardan hibirine bylesi byk bir dikkat gsterilme
mitir- unu gstermektedir ki Benjamin'e gre bu fotoraf burjuvazi
beenisinin alelade bir tarihsel belgesinden fazlas deildir.
Hill ve Adamson tarafndan mezarlkta ekilmi, portresi yaplan
kiinin sakin ifadesini tevik edip destekleyen portrelerdeki andrmac
doal ortamlara taban tabana zt olarak, Benjamin'e gre, kalplam ve
4 Bkz. Beaumont Newhall, The History of Photography (New York: The Museum of
Modern Art, 1 982), 70-1 . Benjamin de bu olguyu 1 860'1ardaki bir gelime olarak
aklar (bkz. GS, il, 375).
5 Batchen, carte-de-visite portrelerin " burjuvazinin politik zaferini" simgelediklerini
ve bu yzden de bir portre ile ayn lde "toplumsal bir cihaz" olarak ilerlik
kazandklarn iddia eder (" Dreams of Ordinary Life" . 65; 68). B urjuvazi portrelerine
dair, bilhassa da poz ve stdyo ortamyla ilintili daha detayl tarihsel bir tez iin, bkz.
Bernd Busch, Belichtete Welt. Eine Wahrnehmungsgeschichte derFotografie (Mnih
ve Viyana: Cari Hanser, 1 989), 3 1 1 -1 4.
Fotoraf9: Franz Kafka'nn ocukluk portresi, 1888/89.
fazla mdahale edilmi grsel dzenleme olan sanki bir mahkummu

gibi tutsak edip gzlemleyen bir tuzaa benzemektedir. Bireysel kimlik
davurumu, burjuva toplumu ve snfna aidiyeti veya arzuyu simge
lemek adna ocuun zoraki ve biimsel pozu tarafndan geride tu
tulmasna ramen,6 Benjamin'e gre, bu yabanclatrc ambiyanstaki
ocuun esiz krlganln ve portrenin kendine has melankolisinin
altn daha da kalnlatrr. Bu izlenimi glendiren ise farkl bir ocuk
luk fotorafnda Benjamin ile kardeinin giydiklerinden ok da farkl
olmayan Kafka'nn kostmdr (bkz. Fotoraf 8). stelik, Kafka'nn
kyafetini "kk drc" olarak tanmlayan Benjamin hi phe
yok ki tuhaf kyafetiyle stdyoda dikildii anlan anmsamaktadr.
Kafka'nn k bahesi fotoraf, her ne kadar ilkin Benjamin'in 1880'le
rin sonunda fotografik beenideki bir dn balca rnekleri olarak
6 Bkz. Poz olgusunun ilevini toplumsal farkllklara dair bir "Schutzschild" (koruyucu
kalkan) olarak gren Busch'un almas (age., 3 1 1 ) .
grlm kendi ocukluk portrelerini de ieren aile fotoraflaryla ilintili

olarak alntlansa da, Kafka portresinin Benjamin'i rahatsz etmesinde ya
tan neden, imgedeki tek bir detayla, yani olann "tarifi nammkn zgn
gzleri" ile ilgilidir. Hill/Adamson portrelerinde ortam ve portresi yaplan
kii arasndaki karlkl ilikide olduu gibi, ocuun melankolik bak
da etrafn eviren "marzara" ile etkileimdedir. lk dnem fotoraflar
nn aksine, bu ocukluk portresinin deeri bu ilikinin ahenkliden ziyade
uyumuz doasnn alglanndan kaynaklanr. O dnemin bu standart
portre ikonografisine ait geleneksel ve boucu bayaln ortasnda, ocu
un zgn baklar istenilen duygusal ilevlerine kar gelip on dokuzun
cu yzyl ortalarndaki portrelere benzer ekilde daha derin bir duyusal
nitelik kazandm, oysa bir imge olarak biimsel ve sanatsal nitelikler ve
aurann ilikilendirildii genel ambiyanstan yoksundur. zetle, ocuk ile
teatral stdyo ortam arasndaki uyumsuz iliki, Hill/Adamson portrele
rinde portresi yaplan kii ile evre arasndaki ortak yaama tamamen zt
den bir yabanclamaya yol amaktadr.
Kafka'nn ocukluk portresinin hakiki nemi ve deerinin
Benjamin'i cezbetmesindeki neden, bakalar tarafndan yceltilmi,
("Kleine Geschichte der Photographie"deki gibi) destekleyici yorumlar
dikkate alnmakszn, yeniden oaltldklarnda imgelerin yzeylerin
de grnen ilk dnem fotorafna dair biimsel zelliklerin hibirine
bal olmaydr. Basmakalp stdyo portrelerindeki imgelerin onun
analizinde yer bulmamalarn salayan da bu biimsel deer ve ilgidir.
Bu deer, teknolojik gelimelerin imge yaratm sresini ciddi biimde
ksalttklar, enstantane fotoraf ekimi ana nclk eden on doku
zuncu yzyl ortalar ve 1860'larn ilk yllarndaki portrelerin mstes
naln tanmlam fotoraf neslinin zamansal ve maddesel srecinde
de yer almaz. Aksine , Kafka portresinin nemi bakan kiinin bireysel
lii (Benjamin) ile sergilenen fotorafn ierii arasndaki ilikiye dair
bir ilevi olmasdr ki bu rnekte o ieriin sakl olduu yer elikili
biimde imgenin zgn, biimsel-estetik zelliklerden hayli yoksunlu
udur. Bu balamda, Geoffrey Batchen carte-de-visite imgeyi "fotoraf
ne kadar baya ise hayal gcmz tetiklemek iin bizi harekete ge
irme kapasitesi o kadar byk olan" bir tr olarak tanmlamaktadr.7
7 Batchen. " D reams of Ordinary Life ", 74. Jean-Paul Sartre, "des images extremement
pauvres ettronquees (. .. ) peuvent avoir pour moi un sens riche et profond" (olduka
yetersiz ve krplm imgeler ( . . . ) youn ve iime ileyen bir izlenim yaratabiliyorlar)
diyerek, benzer bir "grngbilimsel paradoks" a atfta bulunur (L'lmaginaire.
Psychologie phenomeno/ogique de /'imagination [Paris: Gallimard, 2005), 29; The
/maginary. A Phenomenological Psychology of the lmagination, ev. Jonathan Webber
[Londra ve New York: Routlegde, 2006]. 1 1 ).
Bu, Benjamin'in ocuk Kafka ponresine verdii tepkiye de uygundur,

geri Benjamin'in doas gerei, bu imgeyle ilgili daha karmak bir
diyalektiin yalnzca bir ksmdr.
Portredeki ortam ve Kafka'nn buna katlanmas ve baklar arasn
daki detayl gerilim yalnzca Benjamin'in izlenimci tanmlamas arac
lyla etkinlik kazanr. Bir adan, fotorafn "Kleine Geschichte der
Photographie" iine dahil edilii onun gzlemlerini edebi adan daha
inandrc klarken dier adan, fotorafn yokluu aslnda onun altn
da yatan anlamlarn neticede kiisel, znel ve duyusal olduklar -do
rudan alglanmas iin orada olmad- grn glendirmektedir.
Benjamin bizim dikkatimizi ekse de ekmese de Kafka'nn gzlerin
den yaylan kederi takdir edebiliriz. Fakat Benjamin'in sahibi olduu
imgeye dair birden ok deer ieren kiisel balarn ve armlarn
eksiklii yznden esiz bir tarihsel ve kiisel kesiimin tekelinde olan
imgenin duyusal derinlii ve eksiksiz keskinlii ilelebet eriilemez hale
gelir. Benjamin'e gre fotoraftaki en zgn ve olumlu zellik, bu se
beple, algsal bir nesne sfatndaki fotografik imgeye ait unsurlardan
fotorafa bakan kiiye ynelik youn ve tekil bir hayat meselesinin ma
halli sfatndaki fotorafa kaymaktadr. Bu tekillik algsn imkanszm
gibi grnmesine ramen bakalarna iletmek yine bylesi bir tecrbe
yi yaam yazarn grevidir.
Kafka portresinde bakalarnn bir ihtimal, Benjamin'in ise kesinlik
le grd, "Kleine Geschichte der Photographie"de st kapal ifade
edilen, bu adan herhangi bir portre fotoraf ve bu fotorafa bakan
herhangi bir "ncelikli" kiiye (yani, sergilenen ierikle varolusal bir
ilikide olan gzlemci) uyarlanabilecei sonucunu akllara getiren bu
gerilim, Benjamin'in otobiyografik metinlerinde alenen daha dolaysz
bir ekilde dillendirilmektedir.
Kafka portresi ve Benj amin'in ocukluk hatralar

Benjamin, "Kleine Geschichte der Photographie" isimli eserini yazdk
tan ksa sre sonra yeni yzyldaki Berlin yaantsn yanstmay amalayan
kiisel bir ocukluk hatras zerinde almaya balamtr. Berliner Kirnl
heit um Neunzehnhundert isimli bu eseri lmnden sonra tek para olarak
yaymlanmtr.8 Ne Berliner Chronik (193 1 ) balkl ilk taslak ne de niha
bask ( 1938) Kafka portresine ismen ve dorudan bir gnderme iermek-
8 Benjamin hayattayken farkl gazetelerde sadece belli blmler yaymlanm (rn. Frank
furter ve Vossische Zeitung) ve 1 933 Austos'undan sonra Benjamin takma isimler
kullanmtr (Detlef Holz ve C. Conrad). Bkz. Anja Lemice, ed. Burkhardt Lindner,
Benjamin-Handbuch. Leben, Werk, Wirkung (Stuttgart ve Weimar: Metzler, 2006), 654.
tedir. Anna Stssi'nin dikkat ektii zere, portrenin yaratl senaryosunu

ve gen Kafka'nn yaad deneyimi fotoraf denemesinde yeniden ekil
lendiren Benjamin'in yapt tanmla i ie geen tek pasaj , 1 932 tarihli
Berliner Kindheit iinde Benjamin'in kendi ocukluundaki ekilmi foto
raflara dair hatralarn ieren "Mumrnerehlen" blmndedir.9 Stssi'nin
yorumu kapsamnda genellikle kabul edilmi olan Benjamin'in Berliner
Kindheit'te yapt portre tanm hem "Kleine Geschichte der Photograp
hie" hem de 1 934 tarihli "Franz Kafka" denemesinde Kafka imgesi hak
knda yapt yorumlarn hemen hemen aynsdr (bkz. GS, ll, 416). 10Yine
de Berliner Kindheit eserinde, portresi yaplan kii iin "o" (Kafka) zamirini
"ben" (Benjamin) ile deitirmitir. Bahsi geen pasaj aadadr:
Wohin ich blickte, sal ich mich umstellt von Leinwandschirrnen,

Polstem, Sockeln, die nach meinem Bilde gierten wie die Schat
ten des Hades nach dem Blut des Opfertieres. An Ende brachte
man mich einem roh gepinselten Prospekt der Alpen dar, und
meine Rechte, die ein Gemsbarthtlein erheben muBte, legte auf
die Walken und Fimen der Bespannung ihren Schatten. Doch das
gequalte Lcheln um den Mund des kleinen Alplers ist nicht so
betrhend wie der Blick, der aus dem Kinderantlitz, das im Schat
ten der Zimmerpalme liegt, sich in mich senkt. Sie stammt aus
einem jener Areliers, welche mit ihren Schemeln und Stativen,
Gobelins und Staffeleien etwas vom Boudoir und von der Folter
kammer haben. leh stehe barhaupt da; in meiner Linken einen
gewaltigen Sombrero, den ich mit einstudierter Grazie hangen
lasse. Die Rechte ist mit einem Stock befaBt, dessen gesenkter
Knauf im Vordergrund zu sehen ist, indessen sich sein Ende in
einem Bschel von Pleureusen birgt, die sich von einem Garten
tisch ergieBen. Ganz abseits, neben der Portiere, stand die Mutter
starr, in einer engen Taille. Wie eine Schneiderfigurine blickt sie
auf meinen Samtanzug, der seinerseits mit Posamenten berladen
und von einem Modeblatt zu stammen scheint. (GS, IV, 261)
Nereye baksam paravanlarn, perdelerin ve stunlann etra
fm kuattn gryordum, sanki kurbanlk hayvann kann
arzulayan Hades'in glgeleri gibi benim imgemi arzuluyorlard.
Nihayetinde, kendimi kabaca resmedilmi bir Alpler manzara-
9 Bkz. Anna Stssi, Erinnerung au die Zuk. unft. Walter Benjamins "Berliner Kindheit um
Neunzehnhundert" (Gttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1 977), 1 89-92.
10 " Kafka" denemesindeki grsele dair yaplan yorum, Benjamin'e gre, Kafka'nn
"Josefine" eserinden alntlanan (" arme kurze Kindheit" [GS, il, 41 6] [zavall, ksa
ocukluk] [SW, il, 800]) olgusunun amblemi niteliindeki " Ein Kinderbild" (Bir
ocukluk Fotoraf) balkl pasajda geer. Benjamin'in denemesindeki pasajla ilgili
Carolin Duttlinger'in yorumu iin bkz. Kafka and Photography (Oxford: Oxford
University Press, 2007), 2 1 -30.
snn nnde bulmutum ve fondaki bulutlar ve karl arazilere

glgesi den olak derisi bir apkay sa elimde tutuyordum.
Lakin imdi baktmda, kk dacnn ikenceye maruz kalm
dudaklanndaki glmseme ocuun suratnda belirmi, saksda
ki palmiyenin glgesine den bak kadar rahatsz edici deil
mi. O bakn nedeni, -tabureler ve ayaklar, duvar katlan ve
sehpalan ile- hem hcreye hem de ikence odasna tkldnz
dnmenize yol aan stdyolann marifetidir. Ba ak bir e
kilde ayakta dikiliyorum, sol elimde daha nceden allm bir
zarafetle salladm kocaman bir sombrero var. Sa elimde duran
bastonun eimli sap n planda grnebilirken, ucu ise bahe
masasndan dklen devekuu ty beinin iinde sakl kalm
vaziyette. Kenarda, perdeyle kapanm antreye yakn ksmda,
annem darack korsesinin iinde hareketsiz duruyor. Bir terzinin
cansz mankeniymi gibi benim zerimde duran, bir ksm rg
ve baka sslemelerle dolu olan ve bir moda dergisinden kma
benzeyen kadife takma bakyor. (SW, III, 391-2)
Bu pasajda, Kafka portresi Benjamin tarafndan sanki kendi imgesiy

mi gibi deneyimlenmekte ve takdim edilmektedir. ster Kafka ile ilgili
daha kapsaml bir kimliklendirmenin sonucunda basit bir kanklk ve
istenmedik bir benzerlik olsun, isterse de ocuun ima edilmi kimliini
bulanklatrmak iin Benjamin'in uygulad bilinli bir strateji olsun, 1 1
Benj amin'in fotografik imgeye dair imdiye kadar yapt hemen hemen
en net grngbilimsel yaklam budur. Bu da bakan znenin fotoraf
larla kurduu etkileime ait unsurlann Benjamin tarafndan kendi dene
yiminin elle tutulur formunda tanmlanmasna yol aar.
Kafka portresinin yan sra bu pasajla ilgili bir baka ilham kayna
daha bulunmaktadr, Benjamin ile kardeinin daha nce bahsi geen ve
"Kleine Geschichte der Photographie" eserinde de anlm Schreiber
hau carte-de-visite fotoraftr. Benj amin'in, hi phesiz, bu tanmlama
iin hem Schreiberhau'da ekilen ifte portre hem de Kafka fotora
fndan yararlanmasnn iki fotorafn belgelenmi mevcudiyetlerindeki
inandrclktan kaynakland genel gr hakimdir. Oysa Detlev
Schttker'e gre , bu pasaj yazarken Benjamin imdilerde kaybolmu
olan baka bir fotoraf dnm olabilir13 ki bu varsaym yazl bir
11 Bkz. Benjamin'in bir tr "ahsiyet oulluunu" sergileyiine dair Linda Haverty
Rugg'un analizi, Picturing Ourselves: Photography and Autobiography (Chicago ve
Londra: University of Chicago Press, 1 997), 1 87 .
12 Elbette, pasajda yer alan ok nemli yorumlara genellikle bu iki imge elik etmektedir.
Bkz .. rn., Rugg, Picturing Ourselves, ek. 3. 4 ve 3. 5 ve daha yakn tarihli bir rnek,
Nitsche, Benjamins Gebrauch der Fotografie, ek. 41 ve 42 .
13 Bkz. Schttker, "Benjamins Bilderwelten " , 2 1 .
beyanla srdrlebilir. Benjamin 1 933 ylnda Adorno'nun mstakbel

ei olan Gretel Karplus'a, "Kinderbild von mir, dessen Original ich Ih
nen einmal gezeigt habe" (orijinalini size daha nce gsterdiim ken
di ocukluk fotorafm) ieren "Mummerehlen" blmn hatrlayp
hatrlamadn yazl olarak sormutur. 14 Bu fotorafta bir palmiye
aacnn nnde durduunu ve grece gln bir kostm giydiini
de ekler. Benjamin, bu mektubun iinde, 1 930'lann banda ekilmi
yakn tarihli bir pasaport fotorafn da gndermitir ki bu fotora
fn da 35 yl nceki yapmack portre ile benzerlik tadn ifade der.
Benjamin'in alt yanda olduu, 1898 civarnda ekilmi muhtemel,
kayp grselin tarihi ve bu sayede hem Kafka portresinin tarihi hem de
Kafka'nn fotoraftaki ya ortaya kmaktadr.
te yandan, Berliner Kindheit'daki tanm ile Kafka portresi ara
sndaki detayl benzerlik Benjamin'in bilinmeyen mi yoksa kayp bir
portreyi mi tanmlad hususunda azmsanmayacak pheleri gn
deme getirmektedir. ki mevcut (ve muhtemelen nc bir) fotoraf
baz alardan tanma uysalar da tanm tam olarak karlamamakta
lardr. Sa elinde olmayan apka ve kardeinin unutulmasnn hari
cinde, tanmn ilk yars Walter ve Georg Benjamin'in ifte portresi
ni andrmaktadr (bkz. Fotoraf 7) . Oysa pasajn ikinci yars Kafka
portresini tanmlar gibi grnmektedir. Bu birliktelik (annenin szde
mevcudiyetiyle beraber) Benj amin'in yorumunda bulunan imgesel ve
belleksel karakterin altn izer. Fotografik imgeler zerindeki zihin
sel imgelerin kurnaz ve karmak bir yorumsal st ste bindirmesini
gsteren yorumun dokundurmal tabiat , iki hakiki fotoraf ile metin
arasndaki karlatrmann salad faydayla aa kmaktadr. N e
Kafka'nn n e d e Benjamin'in eitli ocuk portrelerine, b u imgelerin
eksikliinin daha da vurucu bir etki yaratt "Kleine Geschichte der
Photographie" eserinin aksine resimlerle donatlmak istenmemi Ber
liner Kindheit iinde yer verilmemektedir. Kafka portresine dair, fo
toraf tarihine zerine yazd denemesinde yapt ilk yoruma istina
den Benjamin'in verdii hayli duygusal, duysal ve zkimliklendirici
tepkinin altn izen de bu gerektir.
mgelerin daha genel olarak yazl tanmlar hususunda, Amerikan
medya kuramcs William Mitchell grsel zerine yaplan iki yorum tr
ne dair john Hollander'in ayrmn eletirmitir; imgesel veya kayp sanat
eserlerinin "kavramsal" aynn ile tandk ve bilindik eserlerin fiilen yorum
lanmasdr. Mitchell, "yalnzca metin iinde bulunacak belirli bir imgeyi
14 Gretel Adorno ve Walter Benjamin, Briefwechsel 1 930- 1940, ed. C hristoph Gdde ve
Henri Lonitz (Frankfurt a. M . : Suhrkamp, 2005), 68.
yaratma amacn" gttkleri lde grsel zerine yaplan tm yorum

lann kavramsal olduklann iddia etmekte kesinlikle hakldr.15 Mithcell,
bu eletirisinde, sanatsal bir imgenin szel taklidi olan grsellik tanmnn
merkezinde yatan soruna ve bir iletiim aracndan dierine dnmn
de imgeye ne olduu sorusuna parmak basar. Benjamin'in yazd metne
muhtemel kart fotografik eserlerle kyaslandnda, otobiyografik ese
rindeki "imgelerin" hayal gc ve uydurma ile zenginletirildikleri aka
grlmektedir. Burada bahsi geen fotorafn, halihazrda gerek ile dol
durulmu bir imge olarak algland sylenemez. Aksine, yalnzca yaratc
bir hayal gcnn balang noktas ilevindeki fotorafn gereklii ona
bakan kii tarafndan geree dntrlmekte ve canlandnlmaktadr
ki bunun sonucunda belki de elikili biimde portrenin kamera kar
sndaki olgusal ve gstergesel tasvirine dayal olan st ste binmeye yol
amaktadr. 16 Berliner Kindheit eserinde Benjamin'in grsellik yorumu, bir
fotografik klie veya negatifin farkl sergileni biimlerinde kullanlan fo
tografik teknie benzer olarak ve karma bir imgeye yol aarak, grlm
ve hatrlanm birok imgeye ifa edilmi bir bellek kliesine benzemekte
dir .17 Bu durum, Benjamin'in kltrel ve entelektel adan kendini yakn
hissettii bir kii ve yazar olan Kafka'nn portresiyle kurduu ban yal
nzca "imgelemsel bir ba"18 olmad, hi tanmam olmalanna ramen
Benjamin'i kendi ocukluuna eken zdnmsel bir duygu dinamiini
ve izdmlkimliklendirmeyi tekil ettii anlamna gelmektedir. 19
Benjamin'in bu fotorafla kurduu karmak ban tamamen g
rlmesi iin "Kleine Geschichte der Photographie" ile Berliner Kindheit
arasnda btnletirici bir yoruma gerek duyulmasna ramen bu ba
15 William J . T. Mitchell, Picture Theory: Essays on Verbal and Visua/ Representation

(Chicago ve Londra: University of Chicago Press, 1 994), 1 57, n. 1 9.
16 " st st binme" kavramn Stiegler'in "montaj" kavramna tercih etmemin nedeni, st
ste binmenin baka imgeleri harmanlayp yeni bir imge yaratmas ve bunu da kendine
has " montaj" tabiatna dikkat ekmeden yapmasdr. (Theoriegeschichte der Photog
raphie, 277). Daha yakn bir tarihte, Nitsche " Doppelbelichtung" (ifte sergileme) teri
mini bu balam iinde kullanmtr (Benjamins Gebrauch der Fotografie, 2 3 1 -3).
17 Bzzat Benjamin bilin iindeki bellein kademeli geliimi ile bir imgenin fotografik
klie zerindeki developman arasnda bir benzetirme yapar, Ber/iner Chronik (bkz.
GS, VI, 5 1 6)
18 Bu ifade, Duttlinger'in " lmaginary Encounters" balkl, Kafka portresine dair
BenJamin'in yapt) tanm irdeledii yazsndan alnmtr (86-9 1 ).
19 Benjamin'inKafka ile kimliklendirilmesinin zerinde sklkla durulmutur. Bkz., Andre
Gunthert, " Le Temps retrouve. Walter BenJamin et la photographie" , Marie-D.
Garnier (ed.), Jardins d'hiver. Litterature et photographie (Paris: Presses de l'Ecole
Normale Supffieure, 1 997), 43-54: 53 ve Berg, Die lkone des Realen, 1 0 2 Benjamin'in
.
Kafka ile kimliklendirilmesinin daha entelektel bir yorumu iin bkz. Young-Ok Kim,
Se/bstportrat im Text des Anderen. Walter Benjamins Kafka-Lektre (Frankfurt a. M . :
Peter Lang, 1 995), 32 1 -68.
bahsi geen ikinci kitapta zaten fevkalade bir ekilde deneyimlenip tas
vir edilmektedir. Gen olann kederi stdyo manzarasna baskn kar
ve burjuvazi portresi geleneklerine stn gelerek stdyonun o zamanki
modaya uygun sradan tertibine tekil bir bireysellik havas katar. Fo
torafta Benj amin tarafndan alglanm "uferlos Trauer" (GS, ll, 375)
(engin keder) fotorafa uygulanm hibir genel tarihsel ya da estetik
kategoride deerlendirilemez. Szde k bahesi ambiyans bir bakma
mevsimlerin doal ilerleyiinin ve dolaysyla zamann aknn erte
lenmesi veya dondurulmasn akllara getirse de Benjamin'e gre, bu
arka plan ayn zamanda bu fotorafta muhafaza edilmi olan geici ve
olumsal burjuva beenisine bir atfta bulunmaktadr. Yine de Kafka'nn
kederli baklar eskimi eyalarn melankoliyle kark romantik bir
likteliklerini anmsatarak imgeye iddetli bir hzn vermektedir.
konografik adan, hem "Kleine Geschichte der Photographie" iinde
tarif edilmi Kafka'nn ocukluk fotoraf hem de onun Berliner Kindheit'te
tanmlanm iki kiili halinin odak merkezlerindeki nitelikler -yani, teat
rallik ve melankoli- Benjamin'in Urspnmg des deutschen Trauerspiels (Alman
Tragedyas'nn Kkeni) eserinde tanmlanm alegorik kavramlarla paralel
lik gstermektedir. Bu kitap, Benjamin'in Kafka portresiyle kurduu ba
erevesinde gizli ve imal bir slupla olsa bile yanstlm belirli fotografik
unsurlar aydnlatt lde, mevcut sav iin nemlidir. Benjamin baskn,
klasik alegori kavramn eletirir ve Trauerspiel'in barok tarzna dayanan
yeni bir anlay gelitirme abasna girer.20 Buradaki asl nemli konu, za
mann takliti tasvir araclyla yakalandr. Her ne kadar Urspnmg des
deutschen Trauerspiels ( 1 9 1 6 ile 1925 aras) metni Benjamin'in 1920'lerin
sonunda fotoraf zerine yapt almann ncesnde yer alsa da, Huber
tus von Amelunxen'e gre, alegori ile melankoli arasndaki ilikiyi yanstan
Benjamin, bu hususta yazdklarndan muhtemelen daha da aydnlk bir
ekilde iletiim aracnn doasn ortaya karmtr.21 Ve ortaya kan ise
Barthes'n fotoraf, zaman ve fanilik hakknda daha sonralan ileri srecei
iddialar ile bariz ekilde rtmektedir.
Yon Amelunxen, l kltne dair ortak ve geleneksel ilikileri (bkz.
CC, 56) sonucu fotoraf ve tiyatro arasndaki yaknl vurgulayan
Barthes'n gryle balar. Teatral tableau vivant ile fotoraf muka-
20 Bu kitapta ele alnm karmak felsefi meselelerin kapsaml bir zeti iin, bkz. Bettine
Menke, Lindner (ed.), Benjamin-Handbuch, 2 1 0-29.
21 Bkz. Hubertus von Amelunxen, " Skiagraphia -Silberchlorid und schwarze Gaile. Zur
allegorischen Bestimmung des photographischen Bildes " , Willem van Reijn (ed.).
Allegorie und Melancholie (Frankfurt a. M . : Suhrkamp, 1 992), 90- 1 08: 96. Fotografi
ile Benjamin'in alegori hakkndaki grleri arasndaki ba Busch tarafndan da
vurgulanmtr (Belichtete Welt, 333-5).
yese eden von Amelunxen her ikisinin de sembolik adan rterek

ve bunu da alegorik bir slupla yaparak hayat temsil ettiklerini iddia
eder: "Die Photographie und das tableau vivant verbindet ihre allego
rische Kontur: beide vermitteln jene fausse apparence du present , sie
denunzieren den falschen Schein der Gegenwart, indem sie den Abs
chied von der Gegenwart zur Darstellung bringen"22 (Fotoraf ve tab
leau vivant alegorik snrlar araclyla birbirleriyle ilintilidir: Her ikisi
de mevcut olmann sahte emailini iletir; mevcut olmann sahte emailini
mevcudiyetten ayrl temsil ederek ifa eder). Dier bir deyile, foto
raf ve tableau vivant yaamdan geici bir olguyu durdurup ve bylece
bozum ederek mevcudiyeti terk ettikleri lde bir yaam ve lm di
yalektii sunarlar. Yon Amelunxen tarafndan kullanlan Franszca ta
bir, hem Derrida'nn Plato'ya ilikin yapt taklit yorumundan hem de
daha nemlisi fotoraf ile tiyatronun balamndan alnmtr -Stepha
ne Mallarme'nin pantomim sanat zerine kaleme ald ( 1 886 tarihli)
"Mimique." Paul Margueritte'in Pierrot assassin de sa femme (Einin Ka
tili Pierrot) isimli pantomimi zerine yazlm bu metinde, Mallarme
pantomim sanatsnn gemi ve gelecein mevcut eylemlerini imdiki
zamanda grnr biimde taklit etme becerisini kaleme alr. Bu saye
de , pantomim sanatsnn gsterisi bir "apparence fausse de present"
(mevcudiyetin sahte emaili) yaratmaktadr. 23 Yon Amelunxen'in ba
k asna gre , fotoraf ile tableau vivant arasndaki ba kuran tam
da zamann bu ekilde erteleniidir: Her ikisi de yaamn srekliliine
ait rm krntlardr ve bu yzden de Benjamin'in yapt alegorik
nesne tanmna benzemektelerdir.
Elbette , Trauerspiel kapsamnda yaamdan lme yaplan alegorik
dnme dair Benjamin'in tanm ile fotoraf arasndaki fevkalade
benzerlik inkar edilemez. Nesnenin alegoriletirilmesi ve rtlme
sine melankolik bak tarafndan yaplan katky u ekilde anlatr:
"Wird der Gegenstand unterm Blick der Melancholie allegorisch, lagt
sie das Leben von ihm abfliegen, bleibt er als toter, doch in Ewigkeit
gesicherter zurck, so liegt er vor dem Allegoriker, auf Gnade und
Ungnade ihm berliefert" (GS, I, 359) (Eer nesne melankolik bir ba
kla alegorik hale brnyorsa, eer hayatn bu nesneden uup gitme
sine melankoli yol ayor ve cansz ama sonsuza dek gvende kalyorsa
demek ki alegoriye maruz kalm, kaytsz artsz onun gcne gemi
demektir" [OG, 183-4] ) . Nesne "melankolik bak" altnda cansz ve
alegorik hale nasl brnyorsa fotografik imge de bir kiiyi veya nes
neyi objektifin bakyla ayn hale sokmakta ve onu rtmektedir. 22
22 Bkz. Duttlinger, Kafka and Photography, 29.
Benj amin ise rtmeyle dirsek temasndaki olumlu koruyucu veya

mumyalayc unsurun nemini gzden karmaz. rtlm nesne
nin baka, canl bir eye gei olarak davranabilecei gereine dikkat
eker: "In seiner (des Allegorikers) Hand wird das Ding zu etwas an
derem (. . . ) und es wird ilim ein Schlssel zum Bereiche verborgenen
Wissens, als dessen Emblem er es verehrt" (GS, 1, 3 59) (Onun ellerin
deyken nesne bambaka bir eye dnyor ( . . . ) byk sayg duyduu
bir eyin amblemi grevi grerek sakl bilgelik diyarnn anahtar olu
veriyor" [OG, 1 84] ) . Benj amin'e gre, nesne bir "fixiertes Bild" (GS, 1 ,
3 5 9 ) (sabitlenmi imge [OG, 1 8 4 ] ) olur ve bir "sakl bilgelik diyarnn"
kefine yol aar.
Burada, fotorafla kurulan kavramsal yaknlk ve imdiye kadar eri
ilmez kalm bir diyarn kilidini ama kavram Benjamin'in Berliner
Kindheit eserindeki "Mummerehlen" blmnde gl bir ekilde yan
klanmaktadr.23 Otobiyografik metinde , yaanm mazinin duyusal "i
yzne" srkleyen sabitlenmi fotoraf imgesidir. stelik ocukluk
portresinde Kafka'nn yzndeki bakta alglanan keder ile alegorik
ve blk prk karakteri arasndaki ban ortaya kmasn salayan
da bu karmak karlkl ilikilerdir. Kafka portresi, bir yandan melan
koli ve kronolojik zamann tutsaklyla yakinen ilikilendirilirken, te
yandan mazide kalm sakl bir hikayenin hatrlatcsdr. Aslnda, ha
yal gcnn imge tarafndan tetiklenmesini salayan belki de zamann
bu ekilde dondurulmas, bir "sahte btnlk"24 arm yaplmas
dr. Dier bir deyile, gzlemci kii fotoraf yeni bir zaman sreklilii
ne, yani kendi (hayat) hikayesine katmaktadr.
Benjamin'in ocuk Kafka portresiyle olan ba Kracauer'in meta
forunu kullanp fotoraftaki "kar katmanlarn" kaldrma ve portresi
yaplan kiinin sakl hikayesini, yani tekine ait bu fotorafn kilidini
at hemen hemen kendi gemiini ortaya karma abasnn bir ma
nifestosudur. Dolaysyla, kayp zaman arm da Benjamin'in "Kle
ine Geschichte der Photographie" eserinde fotorafn "bys" olarak
tanmlad olguya denktir. Bir sonraki blmde bu durumun zellikle
Kafka portresi zerindeki yansmasn ve baz fotoraflardaki byl
etkinin Benjamin'in dil, ocukluk ve bellek bakmndan fotoraf ze
rine getirdii zne merkezli konumlandrmayla nasl bir iliki iinde
olduklarn inceleyeceiz.
23 Benjamin'in otobiyografik metinleri ile Alman tragedyas zerine yazd kitab

arasndaki ba rastlant eseri deildir. Bilhassa da melankoli ile alakal olarak bu
konunun altn izen Scholem, Trauerspiel zerine yaplan almann kesinlikle
otobiyografik bir alt metin ierdiini ileri srer ( Walter Benjamin und sein Engel, 37-8).
24 Bu ifade Busch'tan alnmtr, Be/ichtete We/t. 334.
Dil, by ve fotoraf
ocuk Kafka fotorafnn Benjamin zerindeki etkisi Berliner
Kindbeit'te imdiki zaman ile gemiin, kendi ile tekinin, gereklik ile
imgelemin karmak bir etkileimiyle birlikte ilenmektedir. Bu temalar
"Mummerehlen" blmnde yalnzca geni kapsamda fotorafla, dar
kapsamda ise gze arpan ocukluk portresiyle ilikendirilmekle kal
maz, ayn zamanda Benjamin'in dil ve by kavramyla da balanr. Bu
iki hususu fotografik portrenin zamansal nitelikleriyle balamlandrmak
mmknken, dier yandan portresi yaplan kiinin kimlii ve gemi
teki gerekliine balamak da mmkndr. By, dilin doas zerine
Benjamin'in sylediklerinin odak noktasndadr25 ve ayrca Proust ile
kavramsal bir yaknln altn izmektedir. Winfried Menninghaus, A
la recherche du temps perdu'nn otobiyografik metinleri iin ve bilhassa
da (zel) isimlerin by nitelii hususunda Benjamin'e rnek olduunu
ileri srmtr.26 Benjamin'in "dilin bys kuram" -Menninghaus'un
almasndaki balktan alntdr- ocukluk deneyimi ve anmsama ile
yakinen ilikili olan, Benjamin tarafndan yaplan fotorafn esiz by
s kavramyla rtmektedir. Benjamin'in karmak dil kuramn burada
aklamak mmkn deilse de Berliner Kindheit anlatsnda deinilmi dil,
by ve fotoraf arasndaki balantlan ele alabiliriz. 27
Sz konusu blmn bal olan "Die Mummerehlen", Mumme
Rehlen isimli, ngilizce evirisi Rehlen Teyze olan bir karakteri anarak
balayan bir ocuk arksna gndermedir; Almanca eski bir kelime
olan "Muhme" teyze anlamna gelmektedir ve Rehlen de bir soyad
dr. Bu iki belirsiz kelimenin anlamn bilmeden arky duyan ocuk
-bu balamda, gen Benjamin- var olmayan bileik bir kelime yaratr:
"Mummerehlen." Bir araf veya kefenin iindeymi gibi sanp sarma-
25 Bu iliki, 1 9 1 O'larn sonu ve 1 920'1er boyunca onun d i l felsefesini ksmen ekillendiren
1 9 1 6 tarihli "Ober Sprache berhaupt und ber die Sprache des Menschen" (Dilin
Esas ve nsann Konutuu Dil zerine) eserinde vurgulanr. Benjamin tarafndan
yaplan karmak dil kavramsallatrlmasnn ksa bir zeti iin, bkz. Michael Brcker,
"Sprache", Opitz ve Wizisla (ed.), Benjamins Begriffe, cilt. 2.740-73.
26 Winfried Menninghaus, Wa/ter BenjaminsTheorie der Sprachmagie (Frankfurt a. M . :
Suhrkamp, 1 995), 1 84-5. Zaman deneyimini anlamlandrmalar hususunda Benjamin
ve Proust'un ocukluk hatralar arasndaki farkn ksa bir yorumu iin, bkz. Peter
Szondi, "Hoffnung im Vergangenen. Ober Walter Benjamin . " Schriften il (Frankfurt a.
M . : Suhrkamp, 1 978), 275-94: 282-8'de.
27 Benjamin'in dil kuram kapsamnda, "Mummerehlen" blm genellikle onun
kuramsal kavramlarnn bir d deerlemesi olarak grlmtr. Werner Hamacher'e
gre, Benjamin'in anlar onun kuramsal programnn bir " radikalletirilmesidir" ("The
Word Wolke-lf it Is ne " , Rainer Nagele (ed.), Benjamin's Ground. New Readings of
Walter Benjamin [Detroit: Wayne State University Press, 1 988], 1 47-76: 1 66). Bkz.
" Mummerehlen" blmnn fotografik bir okumas iin, Rugg, Picturing Ourselves,
1 67-71 ve Richter, Walter Benjamin, 2 1 9-25.
lanmak anlamna gelen Almanca kelime "mummen" (GS, IV, 261) ile
arasndaki fonetik benzerlik nedeniyle , ocuklar yanl bir ekilde bu
kelimeyi hayaletler iin kullanmaktadr. 28 Benjamin, bylesi yaratc ve
bir bakma kastl olmayan dnmlerden doan kelimelerin ocuk
ve yetikin dnyas arasnda kpr vazifesi grdklerini syler: "Wor
te, die auf der Grenze zweier Sprachbereiche, dem der Kinder und der
Alteren stehen" (GS, VI, 495) (ocuklann ve yetikinlerin dilbilimsel
diyarlan arasndaki snrda var olan kelimeler" [SW, II, 6 1 7] ) . Fakat
hem yazdklan hem de kendi ocukluk karmaas net bir ekilde gs
termektedir ki, bylesi ifadeler bellek tarafndan tandklar srece iki
baka diyar, yani gemi ve imdiki zaman arasnda da bir arac vazifesi
grebilir zira bu kelimeler o dnemi hatrlayan yetikinler iin by
l bir ocukluun etkili andalan olarak kalrlar. 29 Benjamin, hayat
boyunca ocuklarn okuryazarlk ncesi algs ve dil kazanm hakkn
da srekli ilgi duymutur.30 Dolaysyla, dil felsefesini (Sprachphilo
sophie) ocuklarn kelimeleri yanl anlayp genellikle istemsiz kelime
oyunlanyla sonulanacak ekilde arptmalar zerine kurmu olmas
artc deildir. Paronomasia terimiyle ifade edilen, benzer seslere sa
hip kelimeler zerinden beklenmedik anlamlar yaratma olgusuna sa
hip iirde ise bu elbette ki fazlasyla kastl bir strateji olabilir.
Benj amin'in durumunda ise "Mummerehlen" kelimesi, yalnzca
bir ocuun sahip olabilecei bir dnya algs zerine ina edilmi
maziye ait bir gereklie giri niteliindedir. Kendi deneyiminden ha
reketle , Benjamin bu tarz kelimelerin bir "magische Gewalt" (GS, VI ,
5 1 8) ("byl g" [SW, II, 634]) barndrdklarn syler. "Kleine
Geschichte der Photographie" adl eserinde ilk dnem fotoraflarn
daki "byl deere" Dauthendey'in ve mstakbel karsnn z port
releriyle ilintili olarak yapt, gemi bir gerekliin esrarengiz mev
cudiyeti ile ilikilendirilmi vurguyu bu noktada hatrlamakta fayda
vardr. By ve fotorafn ortakl iletiim aracnn icadna kadar
uzanan bir konudur. rnein, dagerotipin ortaya k zerine yaz-
28 Bkz. Berliner Kindheifteki biimbozumlar ve yanklanmlar dizisinin Hamacher
tarafndan yaplan ddeerlemesi, "The Word Wolke " , 1 6 1 -3.
29 Benjamin, onu ocukluk anlarn yazmaya itenin bu tarz kelimeler olduunu Berliner
Chronik eserinde aklar (bkz. GS, VI, 495).
30 Bu ilgisini yalnzca otobiyografik yazlar deil, ( 1 9 1 8 yl balarnda ei Dora ile
toplamaya balad) hatr saylr derecede geni ocuk kitaplar koleksiyonu da
dorulamaktadr ki bu koleksiyona derledii Rus yapm oyuncaklarn kartpostallar
ve olu Stefan'n geliimini belgelemesi de eklenebilir. lk hususla ilgili resimli bir
makale iin, bkz. Margarethe Gerber, " Die Kinderbuchsammlung Walter Benjamins" ,
BucklichtMannlein und Engel der Geschichte. WalterBenjamin, Theoretikerder
Moderne (sergi katalou) (Giessen: Anabas Verlag, 1 990), 84-9 1 .
lan 1 840 tarihli ksa bir makalede , esrarengiz mevcudiyetlerin hi ya

bancs olmayan Amerikal yazar Edgar Allan Poe fotografik imgelerin
byl niteliini vmtr.31 Oysa Benj amin'in ocukluk hatralar
dnldnde, by ile fotoraf arasndaki iliki daha somuttur ve
Poe'nun durumundakinin aksine yeni bir teknolojiye duyulan hay
ranlktan kaynaklanmamaktadr. Hem Kafka'nn ocukluk portresi
hem de Benjamin'in ocukluk portresi/portreleri (yahut yarattkla
r karma gereklik) ve ne kan kelime gemii olduka gl bir
ekilde geri getirmektedir. Fotoraflarn bys ve "Mummerehlen"
kelimesi namevcut bir imdilik betimler. Elbette, ancak zel bir ocu
un (Benjamin'in) gereklii ekillendiren ifadesiyle ilintili kelime bu
grevi yerine getirebilir. Keza bir imge formunda gemii geri getir
menin byl gcne sahip olan da yalnzca bakan kiiyle hayli g
l bir slupla kiisel bellek kanal araclyla konuabilen ve kendi
dnebilme sihrini yapan fotoraflardr.
"Mummerehlen" blm, daha soyut ve kuramsal adan, grsel
taklidi fotoraf gibi bir tasvir formunda kapsamalar iin genileti
lebilecek "Entstellung" (arptma)32 ve "Ahnlichkeit" (benzerlik veya
andrma) kavramlaryla ilintili olarak ocukluk dili, by ve fotoraf
temalarn kefe kar. Benjamin'e gre , yukarda belirtilmi dilbilim
sel arptma olan Entstellung babndaki arptma, bir ocuun kendi
ve onu evreleyen dnya arasnda kurduu, bir yetikinin bak a
sna gre arptlm ve tutarsz grnse bile anlaml ba zerinden
gerekletirilen takliti bir faaliyettir. 33 Benjamin'e gre, bu arpt
ma sreci ocuun z benliini ina etmesine yardmc olduu iin
olumludur. Onun da dedii gibi, tabii ki igdsel ve ocuun iine
dalp aksi takdirde yabanclk ekecei ortama uyum gstermesinde
gerekli bir sretir. 34 Bu balamda, Entstellung bir yknme sreci
31 Bkz. Trachtenberg (ed.), Classic Essays o n Photography, 37.
32 " Mummerehlen" blmnn ilk ksm, baz farkl n ekler eklenerek "stellen" fiilinin
anlamsal eitlemelerinin neredeyse oyunbaz bir gsterisidir: "ver-stellen" ve "um
stellen " (GS, iV, 260-1 ).
33 Bkz. Hubertus von Amelunxen, "D'un etat melancolique en photographie. Walter
Benjamin et la conception de l'allegorie" , Revue des Sciences Humaines, 81 ( 1 988),
9-23: 9.
34 ocuun " Muhme Rehlen " zerine yapt istemsiz kelime oyunu, " Lehre vom Ahn
lichen" (Doctrine of the Similar) ve " ber das mimetische Vermgen" (On the Mime
tic Faculty) adl eserlerinde Benjamin'in "unsinnliche Ahnlichkeit" veya "duyumsuz
benzerlik" (GS, il, 207; SW, il, 696) olarak adlandrd, dil ve dnya arasndaki takliti
tekablleri ve ikisi arasndaki keyfi anlatmsal ba ifade eden bir dil kavramn tanmla
yan terimi yaratr. Bu da geleneseksel aktarma dayanan modern bir dil ile beraber dilin
premodern, byl/takliti bir kullanm veya anlay olan ve kuramc tarafndan tanm
lanan olgu ile ocuun, dil ile dnya arasnda bir "unsinnliche Ahnlichkeit" yaratarak
olarak tasarlanm taklit veya andrmaya kar gelmekten ziyade des

tek kmaktadr.
Benjamin, "Muhme Rehlen" gibi kelimelerin ocuklar iin bilinmez
olduklarn ve onlarn zerinde "ahnlich zu werden und sich zu verhal
ten" (GS, IV, 2 6 1 ) ("benzer olmak ve taklit yoluyla davranmak" [ SW,
III, 390- 1 ] ) etkisine sahip olduklarn syler. Daha nce grdmz
zere, ocukken bilmedii kelimelerle karlatnda, daha ncesinde
var olmayan andrmac balar kurarak nasl kendisi ve etrafndakiler
arasnda anlaml tekabller yarattn aklar. Yine de alt yandaki
Benjamin'e gre, onu akna evirmi olan, bir portre fotorafnn
zne/nesnesi olma olgusunun znde bulunan zdnmsel dng
sellikle karlatnda bu takliti idrak sreci ykma uramtr: "Und
damn wurde ich so ratlos, wenn man Ahnlichkeitmit mir selbst von
mir verlangte" (GS, IV, 261) ("te bu yzdendir ki, biri benden ken
dimi andran bir ey istediinde ne yapacam bilememitim" [SW,
III, 3 9 1 ] ) . "Kendi olma" veya kendini andrma talebi, yani geleneksel
portre beliti psikolojik kimliin kefili olarak ikonik andrma kavram
zerine kurulmutur ve ocuun tekini, dsal ve farkl olan taklit
etmeye ve bylece onu benzer, kendinden, kendi yaamndan bir para
yapmaya dair igdsel arzusuna yabancdr.35 Dolaysyla, Benjamin,
fotografik tasvirdeki gerekliin, hele ki temsil edilen bireyin kendisi
olduunda, etrafndaki dnyaya dair ocuun algs ve idrakindeki ger
eklikten temelden farkl olduunu vurgular. Benj amin'in, z kimlik
yaratma srecinin bir paras olarak ocuun isimleri arptmasnda
yatan gereklilii vurgulamasn hesaba katldnda, fotoraf tarafndan
gsterilen dnya ile ocuk tarafndan alglanan ve imgesel olarak ya
ratlan dnya arasnda bir uyumazlk vardr. Fotoraf, inkar edilemez
bir kesinlik ile fiziksel gerekliin nesnel yzeyini yakalar. Bu sebeple,
fotografik teknik baar olarak genellikle vlen olgu, yani kesin bir
kayt retme becerisi36 tekinin yaratc bir ekilde arptlmasna da-
birletirilmesi anlamna gelmektedir. lrving Wohlfarth'n iddia ettii zere, Benjamin'in
dil kuram saf keyfiyet kavramn reddeder ve bu balamda anti-Saussurec'dr ("Wal
ter Benjamin's lmage of lnterpretation " . New German Critique, 17 [ 1 979]. 70-89: 74).
Benjamin'in karmak taklit anlay zerine derin bir inceleme iin, bkz. Tilman Lang,
Mimetisches oder semiologisches Vermgen? Studien zu Walter Benjamins Begriff der
Mimesis (Gttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1 998), 2 5- 1 0 1 .
35 Bkz. " Mummerehlen " blm hakknda, kendilik ve tekilik arasndaki ba
vurgulayan Eduardo Cadava'nn etkileyici okumas, Words of Light: Theses on the
Photography of History (Prnceton: Princeton University Press, 1 997), 1 06- 1 5.
36 Sorunlu bir ekilde ayn taklit iin abalamakla tanmlad Bat tasvir tarihiyle alakal
olarak Andre Bazin'in fotoraf yceltmesinin ardnda yatan neden belki de budur
("Ontologie de l'image photographique " , Qu'est-ce que le cinema? [Paris: Editions
du Cerf, 1 999]. 9-1 7 : 1 3-1 7).
yal ocuun imgesel taklidini fotorafn andrma ve yaklak kimlie

dayanan ikonik taklidinden ayrr. 37
Yine de fotoraf dilde uygulanabilir olan arptma veya yanl anla
maya kar koyar ve bu nedenle Entstellung'un yaratc bysne uyumlu
deildir; bu durumda, ncelikli ocukluk fotoraf dokunakl bir ekilde
bu bynn bir ksmn her halkarda iletebilir. Portreye bakan, kendi
ocukluunu bir imge olarak gren yetikin kii (Benjamin) bu deneyim
sayesinde ocuun dnyasndan bir paray yine de geri kazanabilir. Bir
yetikin olarak, ocukluktaki imge artk "Inneres" veya ocuun dnyas
nn iine kadar uzanan kapsayc ve belleksel bir iliki sayesinde taklit edi
lerek kazanlmak zorunda olan teki, "kendi olmayan"dr (GS, IV, 261).
Dolaysyla, baz belirli kelimelerdeki by ile tekil portre fotoraflannda
ki by arasnda st kapal bir paralellik bulunmaktadr.
Benliin teki olarak fotografik dn

Dilbilimsel ve fotografik benzerlik ile arptma arasnda yer alan kar
mak etkileimin ana hatlar izili yapsnn aksine, Benjamin'in anla
tmsal deiikliklerine ramen ocuk Kafka portresinin tanm mevcut
imgenin kararnca hakiki bir yorumu olarak karmza kar. Portre ile
tanm arasndaki elikiler kendi ile teki veya kendi ile "teki kendi"
arasndaki fazlasyla duygusal etkileimi ortaya karr ki bu kavram
larn her ikisi de Benjamin'in asli temalarndandr ve portre fotoraf
deneyimi iinde mevcut olan psikolojik ve varolusal dinamiklerdir.38
Benj amin, "Mummerehlen" blmndeki imgenin tanmn "entstellt
vor Ahnlichkeit mit allem, was hier um mich ist" (GS , IV, 2 6 1 ) ("etraf
m kuatm olanlarn benzerlii tarafndan arptldm" [SW, III, 392 ] )
diyerek grnrde elikili bir iddia ile sonlandrr. Fotorafa uygu
landnda, ocuun aslnda ie yarayacak taklit kabiliyeti baarszl
a urar. Benj amin ise artk kendisi ve dnya arasnda dil zerinden
anlaml bir tekabl gelitirememektedir. Aksine, fotoraf tarafndan
37 Daha geni bir adan bakldnda, fotoraf ile dil ve bilhassa da otobiyografi arasndaki
iliki karmaktr ve aktarm ve imlemsellik gibi meselelerin daha yakndan yaplacak
eletirel analizine gerek duymaktadr. Bkz. Timothy Dow Adams, Light Writing and Life
Writing: Photography in Autobiography (Chapel Hill ve Londra: University of North
Carolina Press, 2000).
38 Gerhard Richter, kendi tabiriyle Benjamin'in "gnah karan ve edebi yazlar" ile ilintili
benzer dinamikleri analiz etmi ve bu yazlarn yalnzca bir bakasnda ve bir bakas
olarak tekilik iinde kendi yerini bulabilen bir benlii aa kardklarn ve bunun
sonucunda "srekli deiken bir benlik" kavramn dourduklarn ileri srmtr
(" Acts of Self-Portraiture: Benjamin's Confessional and Literary Writings", David S.
Ferris (ed.), The Cambridge Companion to Walter Benjamin [Cambridge: Cambridge
University Press, 2004]. 2 2 1 -37: 2 2 1 -2).
BENJAMIN, BARTHES VE FOTOGR1 l\JTEKltl1eJf'I 99
olan ocuundan "kendisine benzemesi" istendiinde, ocuk d g

rn dzeyinde yalnzca yzeysel fotoraf taklidi ile ilikilendirilmi
yapay stdyo ortamn andrr bir ekilde arptlm hissetmektedir.
Bu durum da bylesi sradan portrelerin aktarmaya altklar yzeysel
burjuva kimliinde karlk bulmaktadr. Kafka portresinin Benjamin
iin bu kadar anlaml olmasnn nedeni, bir artefakt olarak portrenin
algsal yzeyinde yatandan ziyade Benjamin'in imge ile kurduu ken
dine has belleksel-duyusal ilikidir. Bu iliki yalnzca Benjamin'in on
dokuzuncu yzyl ortalarndaki portrelerin doasndaki aurasal nite
liklere dair yapt yorumlara zt dmekle kalmaz, ayrca fotografik
imgenin ontoloji ve estetiinden -Barthes'n neredeyse elli yl sonraki
benzer abasnn habercisi olarak- bu imgenin deneyimlenmesindeki
varoluu bir grngbilime daha da kkten bir ekilde gei yapt
nn iaretini verir.
Daha nce Kafka ile ilgili olarak Benjamin tarafndan tarif edilen ya
banclamaya karn, kendi portresini akla getirmesi Benjamin'in port
resi yaplan kiinin dsal ve fizyonomik kimliini isel ve hatrlanan
kimlik ile kyaslayp aradaki fark gstermesine yol aar. Fotografik port
reye ve bir btn olarak kendi ocukluuna ezamanl bakan Benjamin,
imgenin tasvir ettii hatralarn kyaslayp aradaki farklar ortaya kar
ma ansna sahiptir. imdi geriye dnp baktnda, stdyo ortamnda
ki olan yanl anmsanmas hayal edilen ve hatrlanan dnya ile olan
zgn andrmaya tamamen zt dmektedir. Buradaki ayrm, Kracauer
tarafndan "Gedachtnisbilder" (bellek imgeleri) ile fotografik imgeler ara
snda yaplan ayrma benzemektedir.39 Kracauer'a gre, fotoraf, hakika
te ve yaanm hayatn anlamna dair bir ipucu sunmadan dsal olgu iin
ancak bir "Oberflachenzusammenhang" (bir "yzey badam") tasvir
etmektedir.40 "Mummerehlen" blmnde Benjamin'in yer verdii meta
forlar kullanmak adna, fotografik portre ile yaanm ocukluk arasn
daki iliki bir "deniz kabuu" (Muschel) ile bir "yumuaka (Weichtier)
(GS, IV, 261) arasndaki ilikiyi andrmaktadr. Nasl ki fotoraf kendi
retim zamanndaki yaygn beeniyi tasvir etmekteyse deniz kabuu da
on dokuzuncu yzyldaki dsal unsurlar temsil etmektedir. Yumuakca
ise Benjamin'in 1900'ler civan ocukluundan hatrlad tortulu ah
si gemiini temsil etmektedir. Kafka fotorafna bakan ve Benjamin'in
Berliner Kindheit eserini okuyan bizler iin fotoraf, burjuva portre
ikonografisinin bir belgesini bizlere sunan deniz kabuudur. Halbuki
39 Kracauer, Das Ornament der Masse, 25-7.

40 Age., 27. Hem Kracauer hem de Benjamin ak bir ekilde fotografik imgeleri ve
istemsiz bellei karlatrmal olarak birbirine yaklatran Proust'un izinden gitmektedir
(bkz. Blm 3).
Benjamin'in kendi ocukluu zerindeki yansmalan araclandmlm bir

hayat yksnn katmanlan sayesinde imgeyi canlandrmakta ve imge
ye dair kapsaml gerekleri ortaya karmaktadr.
Bu hem kolektif hem de kiisel gemiin birikimi, deneyimi ve ha
tras yalnzca Benjamin'e ait olduu iin bunun baka ekilde olmas
mmkn deildir. Bu yzden, fotorafn gemie dair gsterdikleri ile
kendisinin gemie dair hatrladklar arasndaki uyumazl hem bil
mekte hem de duyumsamaktadr. Portresi yaplan kiinin imge ile olan
benzerlii ocuu tanyan herhangi biri tarafndan fark edilebilir, oysa
bellein zihinsel imgeleri yalnzca oradaki ocuk, imdiyse fotorafa
bakan kii tarafndan yeniden yakalanabilir.41 Elbette, yaanm ger
eklik ile fotografik gereklik arasndaki uyumsuzluk, hayatn farkl
dnemlerinde bile ancak ve ancak portresi yaplan ile fotorafa bakan
kii aynysa alglanabilir. Bunu, alter egonun fotografik geri dn
olarak okumak mmkndr.
ocuk Kafka fotorafyla Benjamin'in zel etkileiminde, alter ego
nun geri dn Kafka'y bir ocuk olarak kimliklendirmesiyle balar.
Tabii ki Kafka'y byk bir yazar ve dnr olarak grmesine bal
olarak, Benjamin'in kendi ocukluunu Kafka zerinden yeniden ke
fetme yollarnn hepsi sanatsal, entelektel veya dini bir gelenek ve
kkene yerleik bir yaknln tesindedir.42 Daha ziyade, kendini ge
mite kalm, kiisel ve tarihsel-kltrel, arkadalar arasndaki. hakiki
ocukluk balarnn genellikle neden olduu acyla birlikte ikili tara
fndan hayali olarak paylalm bir an ile balamaktadr. Benjamin'in
Berliner Kindheit'te yapt fotoraf yorumu daha ncesinde foto
raf zerine yapt kuramsal ve tarihsel savlar aka gelitirmese de
"Mummerehlen" blm, zel portreye yaplan kiisel atf vastasyla
fotografik imgelerle kurduu grngbilimsel adan konumlandrl
m etkileime yeni bir boyut katmaktadr. imdiki zamann arabulma
s sayesinde kiinin yaanm gemii tanyp yeniden deneyimlemesini
salayan bu dinamikler, maddesel ve algsal bir nesne olarak fotorafa
indirgenemez olsalar da, sadece sz konusu tekil fotoraf tarafndan
deil, herhangi bir fotografik imgenin yokluu iindeki varoluunun
esiz doas tarafndan da, balamsallk gerei ve unsurlar, imge ve
imge tarafndan resmedilen dnya arasndaki fiziksel-nedensel ba ara
clyla meydana gelmektelerdir.
41 Bkz. Michael Opitz, "Ahnlichkeit", Opitz ve Wizisla (ed.), Benjamins Begriffe, cilt. 1 , 44-5.
42 Bu, Proust'un iine kapank bir ekilde zerinde durduu " Longtemps, je me suis
couche de bonne heure" (bkz. OC, V, 459) ile ilintili olarak Barthes'n varolusal
kimliklendirmesine benzemektedir.
BENJAMIN, BARTHES VE FOTOGRAFIN TEKLLG 1 1 0 1
Kafka fotorafnn ve Benjamin'in bu fotorafla ilgili yorumunun

Berliner Kindheit iinde bitiik olmalar ve bunun sonucunda da port
resi yaplan kiinin edebi kimliklendirilmesinin -srekli bir kendinin
bir de Kafka'nn ocukluu arasnda gidip gelerek- ertelenmesine ra
men etkileimin tarif edilmi keskinlii yine de bakan kiinin teki
benlii olarak alglanm fotografik imlemin tabiatna dayanmaktadr.
Barthes'n "lmler" zerine yazd metinde Derrida'nn formlleme
sinden yola karsak, "Mummerehlen" blmndeki kelime ve imge
dinamii "singularite absolue de l'autre" (tekinin mutlak tekillii)43
olgusunu dorulamaktadr ki bu da Bazin'in deyimiyle gemi zamana
ait fotorafn "mumyalanmas"44 sayesinde mmkndr. Yani, bakan
kii fotografik imlem sayesinde gemi ve imdiki kendiyle olduu
kadar teki ile de fotorafn -portresi yaplann gemi mevcudiyeti
formundaki gerein izini tayan bir algsal nesne olarak- arabulucuk
ettii ve bakan kiinin aktarlan tekiyle bir iliki iine girdii bir etki
leimde yz yze gelmektedir.
Benjamin'in ska geri dnd Kafka'nn ocukluk portresiyle olan
etkileimi o halde fotoraf tekilliinin ispatdr. Fakat kefaret temasyla da
yakinen ilikililerdir. ocukluk anlarnda, Benjamin ocuk portresinin
sanki portresi yaplan ile bakan ayn kii olduu iin ona grnen, sahte
bir andrma sunduunu yazar. Fakat ocuk znenin yabanclama alg
lanabilirliini bir arada tekil eden yalnzca anlardaki fotoraf ekilme
durumu ve ona bakma arasndaki zamansal uyumazlk deil, portresi ya
plann tahminen Benjamin yerine Kafka olduu gereidir. Benjamin'in
Kafka ile kimliklendirmesi sayesinde ocuk Kafka ile ocuk Benjamin'i
kaynatrlmas, Unda Haverty Rugg'un ileri srd gibi, tm ocuk
larn deneyimlerinden bahsetmek ama ncelikle "beni" grme asndan
ocuun teki olarak esiz bireyselliini korumak iin ocuklarn "birey
sel zelliklerini sfra indirgeme giriimi" deildir.45 Benjamin'in fotografik
imge hakkndaki grleri, bakan benlie ait bir portrenin bile kendini
bir gayri kendi, alter ego olarak sunmas nedeniyle tekinin indirgene
mezliinin ve onunla ilgili deneyiminin altn izmektedir.46
43 Derrida, " Les Morts de Roland Barthes " , 272; "The Deaths of Roland Barthes" , 39.
44 Bkz. Bazin, "Ontologie de l'image photographique " , 1 4 .
45 Rugg, Picturing Ourselves, 1 70. Ayrca Richter, Walter Benjamin, 220.
46 La Chambre claire eserinde, Barthes benliin fotografik portresini bir "avenement de
mai-meme comme autre" (CC. 28) ("kendimin teki olarak grnmesi" [CL, 1 2)) diye
tanmlar. Bkz. Cadava, Words of Light, 1 1 3- 1 5. Farkl bir balamda, Hirsch fotografik
portre iinde benlik ve teki arasndaki bu dinamiin, Philippe Lacoue-Labarthe
tarafndan "alloportrait" olarak tanmlanm olgu olduuna ve ayrca z kimlik
oluumundaki "ayna safhas" kapsamndaki Lacanyen kavramlar da andrdna
dikkat ekmitir (Family Frames, 86-9).
ncelikli fotorafn tekillii, Benjamin'in eletirel yazlarnn ili

kilendirildii kendisine ve dier tm fotoraflara ait yeniden oalt
labilirlik sorusunu bu balamda akllara getirmektedir. Buna bir tezat
denebilir mi? Hayr, zira sz konusu tekillik bariz ekilde fotorafn
maddesel bir nesne olarak kolayca kopyalanmasndan ounlukla etki
lenmemektedir47 ki bu kopyalanma zaten yalnzca o nesneye ait gerekli
bir ilev de deildir. Aksine, fotorafa bakld anda beliren ban
tsal olayn bir sonucu ; spesifik imgenin, bireysel gzlemcinin ve e
siz imlem veya portresi yaplan kiinin olumsal birlikteliidir. zetle,
fiziksel veya maddesel benzersizlikten ziyade deneyimsel bir tekillik
tir. Benjamin'in elinde bulunan, bir resmin aurasnn aksine hayranlk
duyduu yazara ait deerli bir belirte olan Kafka portresinin ardn
daki en byk gerek ve deer, kat zerindeki bir imge olarak ba
rndrd fiziksel benzersizliine deil, esiz bir znellik bilinci iinde
yeni, daha byk bir yaam sunan balamsal ve ikonik zelliklerinin
"idealletirilmesine" dayanmasdr. Dier bir deyile, sz konusu dene
yimsel dinamik fotorafn gereklii araclyla gerein maddesel bir
izlei olarak fotorafa bakan kiinin tepkisinde hatrlatlrken, nasl ki
portresi yaplan kiinin fotoraftaki kimlii eninde sonunda gzlem
sel takliti sadakat sayesinde sorunlatrlyorsa bu dinamik de haricen
dorulanabilir tm olgu ve grnmlerin tesine hzlca gemektedir.
Belirli bir kiinin belirli bir imgesine verilen bylesi bir tepki yle ya da
byle duygu ykldr ve tasvir edilen kiinin kim olduu ve bakanlara
neyi temsil ettiine bal olarak portre fotorafnn talep ettii youn
luu saptamaktadr.
Deneyimsel gereklikler gibi st kuramsal terimler gelenekselden
kopuk, nesnel ve kiilerst bilgilerin hibiri fotoraf balamnda ta
mamen yakalanabilir deildir. Aksine, iletiim arac ve onun yetkin
likleriyle kurulan, spesifik imgeler ve onlara verilen spesifik tepkiler
kanalyla ileyen fazlasyla kiisel ve hatta otobiyografik etkileimi ge
rektirmektelerdir. Fakat bu, daha genele uygulanabilir bir hakikatin
bylesi tekrarlanamaz ve znel (gemi ve imdiki zaman arasnda du
yumsanan ve bilinen baa dayal) bir deneyimden d deerlenemeye
cei anlamna gelmez. Bylesi bir deneyim, bu tarz deneyimlere sadk
kalan eletirel ve/veya anlatmsal yazma pratiine sebebiyet verip onlar
ortaya kabilecekleri bir mekan yaratarak ve kalc hale getirerek daha
geni bir kltrel yaam balamnda muhafaza edebilir.
47 The Singularity of Literature eserinde, Attridge'in fotorafa dair yapt tek gnderme
bu ayrma dikkat ekmekte ve " bir milyon kez yeniden retilmi" olsa da tekilliin bir
fotorafn doasnda olabileceini dorulamaktadr (64).
Bu balamda, Benjamin'in grnn merkezinde yer alan bir "kur

tarmac eletirellik" kavram bylesi bir pratii iaret etmektedir.48 Ge
nellikle anlalan , bunun kltrel olguyu gemie dnk tarihsel bir
bak asyla inceleyen edebi, kltrel veya tarihsel eletirellik oldu
udur.49 Daha dorusu, olaylara tarihsel adan zirvede veya altn a
lannda olduklarnda deil, yitirildikleri anda daha ok dikkat gsteren
ve onlar kurtarma ya da yeniden kazanma amac gden bir eletirellik
tir. Benjamin'in fotoraf ile ilikisi ise tarihsel veya kltrelden ziyade
varolusal gerekliklere odaklanm ve yine de diyalektik bir iliki ba
rndran farkl trdeki kurtarmac birletiricilii dorulamaktadr.
Benjamin'in fotoraf zerine yazdklarnda ocuk Kafka portresi
nin tekil ettii istisnai yer, bu fotorafn yazma araclyla gerek
letirilen bir kefaretin hem spesifik nesnesi hem de rnei 50 olduunu
gstermektedir. Bu fotoraf, bir yandan zamann unutkanlndan e
kip alnm ve dier yavan ve ticarete alet edilen imgelerden koparl
mtr, yani kurtarlmaya deer olduunu kantlamtr. te yandan
ise, bir fotografik imgeye verilen znel ve kapsayc tepkinin doal bir
uzants olan bir yaz tr sayesinde geri kazanlmtr. Fotorafta tas
vir edilen isimsiz kiiye basite isim vererek elde edilen kurtarlma
dan ziyade, Agamben'in de ileri srd zere, Benjamin'in sklkla
ocuk Kafka portresine bavurmas buradaki kurtarlmann bakan
kiinin portreyle kurduu duyusal ilikiye sk skya bal olduunu
aka gstermektedir.
Portreyle karlatrldnda, Agamben tarafndan fotorafn "kur
tarma talebi" olarak tanmlanm olguyu eksiksiz biimde olumlayan
ve aklayan da tekillik temas ve gerekliidir.51 Kafka fotorafn yal
nzca hakknda yazarak deil, ayn zamanda kendine has slubuyla
yazarak Benjamin'in kurtarm olmas bal bana fotografik olarak ak
tarlan tekine duyulan derin bir etik sorumluluk duygusunun sanatsal
bir davurumudur.
48 Giri blmnde bahsettiim zere, " rettende Kritik" davurumu Kracauer ve
Habermas'a atfedilebilir. Weigel, grsel artefaktlar balamnda Benjamin'in " Gestus
einer rettenden Kritik"in (kurtarmac eletirellik tavr) fotorafla dorudan ilintili
olduunu kefeder ( " Das Detail in Benjamins Theorie", 5 1 ). Miriam Hansen ise bu
eletirel pratie film balamndan yaklar (" Benjamin, Cinema and Experience: The
Blue Flower in the Land of Technology " . New German Critique, 40 [ 1 987]. 1 79-224:
1 82, n_ 4)_
49 Heinrich Kaulen, Benjamin'in eserindeki eitli " Rettung" unsurlarn ana anlam
kapsamnda zetler: epistemolojik veya felsefi, eskatolojik ve edebi kltrel (" Rettung"
hakkndaki yazs iin bkz. Opitz ve Wizisla (ed.), Benjamins Begriffe. cilt 2, 629).
50 Bir para deitirdiim bu formlleme Hansen'den alnmtr ("Benjamin, C inema and
Experience" . 1 82).
Tm hususlar hesaba katldnda, Benjamin'in eserinde fotorafn

bir nesne konusu olarak ele alnmas son derece ikincildir. ocuk Kaf
ka portresinin istisnai, z olumlamac ve potansiyel olarak hayat dei
tiren konumu iletiim aracn genellikle olumsuz anlamda (en azndan,
geni apta kullanm ve etkileri anlamnda) deerlendiren Benjamin'e
verilen diyalektik bir cevaptr. Tekillik temas, kabullenilmesi iin ge
rekli olan keifse! balam sunan yalnzca umumi ve hususi, ortak ve
kiisel arasndaki bu dinamik uyumsuzluk araclyla ortaya kmak
tadr. Bu uyumsuzluklar Benj amin'in fotoraf ve bellei sorunsalla
trmas tarafndan yanstlmakta ve hizalandnlmaktadr. Bu konunun
daha geni kapsamda ele alnmas, Benjamin'in ocuk Kafka portresiyle
ve muhtemelen herhangi bir portre fotorafyla kurduu ban kurtar
mac ve etik unsurlar zerine yeni bak alar getirir.
.. ..
BOLUM 3
Fotoraf, Bellek ve Kefaret
- -
ENJAMIN'in (ocukluk) hatras ve fotorafa deindii otobiyog

Brafik balam daha genel, karmak meseleleri aralarndaki iliki
lerle birlikte akla getirir. Fotografik iletiim aracnn (dijital olmayan
fotoraftaki developman ilemi de dahil) fiili almalarnda bulunan
zamansallkla, fotoraflarn fiilen hem fiziksel hem de zihinsel depo
lamas ve geri kazanmyla ve onlarn grlmesindeki zamansal ve im
gesel dinamiklerle ilgililerdir. Kamerann k bilimim ve developman
ilemini alglama ve hatrlamann nrofizyolojik zihinsel sreleriyle
kyaslamak uzun sredir devam eden bir alkanlktr. on yedinci yz
yl balarnda, fotografik kamerann habercisi olan Camera Obscura'nn
insan gzne kar analojik bir ekilde ilev grd dnlmtr. 1
Her ikisi de k demetlerini toplayp alt st ederek bir ekran veya re
tina zerine yanstmakta ve bylece bir imge retmektedir. Fotorafn
icadnn sonucunda -yani, gelip geici k projeksiyonlarnn kimyasal
olarak saptanabileceklerinin kefedilmesi- gz ile kamera arasndaki
mecazi analoji bellee de sramtr. Fotografik imgelerin kalc olarak
depolanmas ve arivlenmesi, bellek imgeleri araclyla beynin daha
sonra eriecei imgesel veriyi depolamasna paralel grlmtr. Ame
rikal fiziki ve bilim adam Oliver Wendell Holmes 1 859 ylnda bu
ilikiyi dile getirirken mehur tanmlamay yapm ve dagerotipi "bir
bellee sahip ayna" olarak adlandrmtr.2 Fotoraf tarihi ve kuram
nn sonraki yllar boyunca bylesi analoji ve karlatrmalar artmtr.
Bkz. Stiegler, Theoriegeschichte der Photographie, 384 ve daha detayl tarihsel bir
alma iin, Busch, Befichtete Welt, 93- 1 06.
2 Trachtenberg (ed.), Classic Essays on Photography, 74.
Benj amin'in konuyu ele alna dair ok nemli iki metin hem Freud
yen psikoanalizde hem de Proust'un bellekle ilgili iirlerinde grl
mektelerdir. Benjamin'in almas, fotoraf ile bellek arasndaki iliki
yalnzca ahsi biyografisine deil , ayn zamanda modernite ve ortak
tarihle ilgili dncelerine de yakndan baldr.
Bir btn olarak grlm Benjamin'in fotorafla ilikisinin,
1 930'larn ilk yllarndaki belirli imgelerin grlme ve tanmlanma
sna dayal kltrel-tarihsel ve szde grngbilimsel bir ilikiden
1 930'larn ortalarndan itibaren fotorafa kitle iletiim arac olarak
yaklaan ok daha soyut, diyalektik-materyalist bir tutuma kayd
gereini yinelemek nemlidir. kinci yaklam, Benjamin'in al
masna yakn durarak gelitirilmi Frankfurt Okulu'nun kltr hak
kndaki bak asyla da ilikilendirilmektedir. 3 Bu geiin en dikkat
ekici sonucu fotografik aura kavramnn arpc bir ekilde yeniden
deerlendirilmesidir. Belirli fotoraflarn esiz gc ve deeri ze
rine daha nce yazdklarnn her halkarda reddi olarak alglanma
s gereken, Benjamin tarafndan vurguda yaplan deiim yirminci
yzyl tarihine ve Avrupa ile Almanya'da ykselen faizm ortamna
kart grlmek zorundadr. "Kleine Geschichte der Photographie"
eserinde ve dier yazlarnda fotorafn metinle birlikte stlendii
(Atget'in imgelerinin doas ve sunumu tarafndan deinilmi) po
tansiyel politik rol deerlendirmesi, Benjamin'in bu iletiim aracna
ei grlmemi bir kltrel ve tarihsel kriz penceresinden bakma
dn gstermektedir.4 Bu krizin patlak veriini anlamak ve yarat
t zorluklara cevap vermek iin Benj amin yzn on dokuzuncu
yzyla evirir ve modernitenin ykseliiyle birlikte insani deneyim
tabiatnn nasl ve niin kkten deitiini incelemeye alr. Foto
rafn bu sismik, epistemik ve deneyimsel geiteki yerini deerlen
dirmeden nce, Benjamin'in modernite kuramndaki kilit noktalar
n saptamakta fayda vardr. Bu sayede, bilhassa da fotorafn bellek
zerindeki etkisine dair olumsuz ve olumlu deerlendirmelerini ele
almak adna, Proustcu bellek anlaylarn nasl benimsediini ve
hem fotografik iletiim aracna hem de portre fotoraflarna nasl
uyguladn grmemiz kolaylaacaktr.
3 Benjamin ile Frankfurt Okulu arasndaki ilikilerin detayl bir incelemesi iin, bkz. Susan
Buck-Morss'un klasik eseri, The Origin of Negative Dia/ectics. Theodor W Adorno,
Wa/ter Benjamin, and the Frankfurt lnstitute (New Yorlc: Free Press. 1 977).
4 1 983'teki faciann ardndan yazlm Vilem Flusser'in Fotoraf Felsefesi bu balamda
Benjamin'i tamamlamaktadr (Towards a Philosophy of Photography. ev. Anthony
Mathews [Londra: Reaktion, 2000]. kisi hakknda yaplan bir karlatrma iin, bkz.
Stiegler, " Medienphilosophie der Photographie", 259).
Modernite, deneyim ve bilind

Benjamin'in 1 939 tarihli "ber einige Motive bei Baudelaire" (Baude
laire'deki Baz Motifler) eseri onun modemite kuramnn merkezinde yer
alan bir metindir. Freud'un 1 920 tarihli ilham verici almas "jenseits
des Lustprinzips" (Haz ilkesinin tesinde) ve Georg Simmel'in 1 903 ta
rihli "Die GroBstadte und das Geistesleben" (Metropolis ve Zihinsel Ya
am) eserlerinden faydalanr. 5 Freud ve Simmel'in sunduklar kavramsal
atlarn aksine, Benjamin bir tr modem deneyim olan Erlebnis'in
kn iaret etmekte ve premodem karl olan Eifah rung un karsna '
koymaktadr. 6 En saf modem deneyim olan Erlebnis'in kalabalk, sana

yilemi bir metropolis ortam iindeki arpc, heyecan verici bir uyarc
tarznda yerleik olduunu iddia eder. ok sayda insann sratli hareket
ettii hzlandrlm nakliye sistemleri tarafndan elik edilen bir ehir alt
yapsndan doan bu uyarclar, insan gzlemci tarafndan kesintili bir
duyumsal "oklar" dizisi olarak deneyimlenmektedir. Sanayilemenin
peinde gezinen bu evresel ve toplumsal deiim kapsamnda, yalnzca
insan algsn deitirmekle kalmayp bellek srelerini de kkten baka
latran saysz deiimlerin dikkate deer ve somut manifestosu olarak
fotografik teknoloji, modem ve premodem deneyim arasnda yaplacak
nitelendirmeler iin Benjamin'e zorlayc bir rnekleme sunmaktadr.
Freud ve Simmel'in kuramlarna ilaveten "ber einige Motive bei
Baudelaire" eserinde, Benjamin tarafndan Baudelaire'in Les Fleurs du
mal (Ktlk iekleri) ve aynca Proust'un A la recherche du temps per
du eserlerindeki referans noktalarna dikkat ekilmektedir. zellikle,
onlarn eserlerindeki nemli ksmlar Almancaya evirmesi sayesin
de Benjamin'in Baudelaire ve Proust'a kar derin bir samimiyeti do
mutur ki bu iki yazar da onun grleri ve temsil ettikleri zerinde
eletirel-tarihsel ve felsefi kayglarnn sanatsal ncleri sfatyla nemli
birer ilham kayna olmulardr. 7 Bu yazarlarn almalarm, 1 850'ler-
5 Benjamin, Berlin'deki Humboldt niversitesi'nde geen yzyln balarnda Simmel'in ver
dii konumaya katlmtr ve onun almasn gayet iyi bilmektedir. Burada bahsi geen
pasajlarla ilgili olarak Simmel'den alnt yapmasa da bu toplumbilimcinin modern metro
polis zerine gelitirdii kuramlara Baudelaire ile ilgili almalarnda (bkz. GS, 1, 539-40).
6 Bu iki kelimenin tam bir ngilizce karl yoktur. Benjamin'in evirmenleri, Erfahrung'un
bir "zamanla gelen deneyim " olduunu, Erlebnis'in ise "ann izole deneyimi" olduu
nu ileri srmekte ve farkl sresel unsurlar vurgulamaktalardr (SW, iV, 345, n. 1 ) .
7 Proust'un Benjamin zerindeki etkisi karmak ve geni kapsaml olup birok akade
misyenin ilgisini ekmitir. Bkz. U rsula Link-Heer, Benjamin liest Proust (Kln: Private
Print of the German Proust Society, 1 997); Robert Kahn, lmages, Passages: Marcel
Proust et Walter Benjamin (Paris: Editions Kime, 1 998); Henning Teschke, Proust and
Benjamin. Unwillkrliche Erinnerung und dialektisches Bild (Wrzburg: Knigshau
sen & Neumann, 2000); Johannes Bitte!, Proust-Benjamin, Benjamin-Proust: Traum,
Rausch, Erwachen (Frankfurt a. M.: Verlag Neue Wissenschaft, 2001 ); ve Dominik
den beri modem hayatn ilek merkezi olmu ve modemite analizinde

Benjamin'e paradigmatik bir metropolis olarak fayda salam on do
kuzuncu yzyl Paris'inin temelde post-romantik deneyimlerinin an
latmlar olarak grmektedir. Denemenin ana odak noktas , Les Fleurs
du mal eserinin yaratl ve kabullenilmesinin insan deneyiminin bu
sosyo-tarihsel dnmlerinde bir gei noktasn nasl betimlediidir.
A la recherche'deki felsefi ve edebi bellek yaklam, Baudelaire'in al
mas ve ierii, bilhassa da Proust'un memoire volontaire and memoire
involontaire arasndaki ayrm zerine Benjamin'in yapt yorumlamay
desteklemek iin kullanlr. Bu eserler, gemiin kastl, etken ve ente
lektel hatralar ile ngrlemeyen harici tetikleyiciler sayesinde orta
ya km edilgen, kastsz ve olumsal hatralar arasndaki farklar olarak
alglanmaktadr; rnein, Proust'un kahramann ocukluun kayp bir
dnyasna geri gtren aya banlm bir rein tad gibi.
Benjamin'e gre, Proust'un yapt ayrm Erfahrung dan Erlebnis'e do
'
ru tarihsel geii simgelemektedir ki Erlebnis istemsiz bellek deneyimleri

ve onun kuwetli etkilerindeki potansiyelin grece gerilemesiyle iliki
lendirilmitir. Dier bir deyile, modemite bir bireyin kiisel ve tarihsel
bir gemile kurduu en derin ve en dokunakl ba alyor gibi grn
mektedir. Proust hakkndaki detayl birikiminin yannda, bu alglanm
kavramsal uyum Benjamin'in niin Henri Bergson felsefesinde daha siste
matik bir ekilde ele alnan bellek ve yaanm zamandan ziyade Fransz
romancnn bellek zerindeki dncelerine yzn evirdiini aklar
niteliktedir.8 Bergson ve Proust arasnda stn gelen gl bir yaknlk
fikrinin aksine, Benjamin bu ikili arasndaki kavramsal ve felsefi farkllk
lara dikkat ekmekte ve Bergson'un Lebensphilosophie sini (hayat felsefesi)'
eletirmektedir. Benjamin'e gre, (1 986 tarihli) Matiere et memoire (Madde

ve Bellek) eserinde Bergson insan deneyiminin genel tabiatn sanayi son
ras deneyimle derinden uyumsuz bir slupla tanmlar. Bergson'un felse
fesini tarihsel olmayan ynelimi iin eletiren Benjamin sanayilemenin
ykseliinden beri zihinsel yaamn maruz kald kkl deiimleri ihmal
etmekle sular. Benjamin'in diyalektik-tarihsel bak asna gre, znenin
Finkelde, Benjamin liest Proust: Mimesislehre, Sprachtheorie, Poetologie (Mnih: Fink,

2003). Fakat Kahn'n ksa iddiasnn haricinde bu almalarn hibiri bu ikiliyi fotoraf
zerinden birbirine balamaz (lmages, Passages, 93-8).
8 Proust'un aksine, Benjamin'in bellek anlay zerinde Bergson'un olas etkisi ufak bir akade
mik dikkat toplamtr. Bkz. Arno Mnster, '"Eingedenken' - 'memoire pure' und 'memoire
involontaire'. Walter Benjamin im philosophisch-literarischen Spannungsfeld zwischen Hen
ri Bergson und Marcel Proust" , Klaus Garber ve Ludger Rehm (ed.), Global Benjamin, 3 cilt.
(Mnih: Fink, 1 999), cilt. 2, 1 1 35-46. Bergson'un Proust zerindeki etkisi ise enine boyuna
belgelenmitir. Bkz. Joyce Megay'in nemli almas, Bergson et Proust. Essai de mise au
point de la question de l'influence de Bergson sur Proust (Paris: Vrin, 1 976).
herhangi bir hakiki deerlemesinde ister edebi isterse felsefi olsun balca
sz konusu unsurlar bu deiimlerdir.
Benjamin, daha sistematik bir tinsel anlaya deinerek Proust'un
istemli ve istemsiz bellek arasndaki ayrmna ve her ikisinin ileyileri
ve birbirlerine etkilerine dair yapt yorumlamay desteklemek iin
yzn Freud'a evirir. Benjamin, 1 930'larn banda Literarische Welt
iin yaymlanan, "Pariser Tagebuch" (Paris Gnl) balkl bir gazete
makalesinde Freud ve Proust'u birbiriyle ilikilendirir. Freud'un 'Jen
seits des Lustprinzips" isimli eseri bu makalede "grundlegende Proust
Kommentar" (GS, iV, 580) ("Proust hakknda esasl aklama" [SW, il,
346 ] ) olarak tanmlanmaktadr ve "ber einige Motive bei Baudelaire"
isimli eserinde Benjamin bu ilikiyi daha detayl olarak inceler.
Haz zerine Freud'un kaleme ald seminal tez, ana para veya
sisteme blnm tinsel yapnn yeni bir konseptini ne srmektedir:
bilin, nbilin, bilind. Freud, son geni apl metapsikolojik a
lmalarndan biri olan ve bu unsurun daha bilindik sperego, id
ve ego etiketlerini ald "Das leh und das Es" (Ben ve O) eserinde
bu modeli gelitirmitir. Tinin ilevsel blnmesi aksiyomuna dayal
olarak, "Jenseits des Lustprinzips" eserinde bilin ve bellek bal ol
malarna karn birbirinden hayli bamsz alan iki sistem olarak ele
alnmaktadr. Bilince ait olan zel ilev evredeki belirti ve uyarclarn
kaydedilmesi iken bellek ise bylesi duyumlarn depolanmasndan so
rumludur. Dardan gelen uyarm bilin tarafndan kasten kaydedilir
ken bellek ise bilind iaretlerle onlar depolamaktadr: "Dauerspu
ren" ya da "kalc izlekler".9 Bilincin beynin d eperindeki anatomik
konumuna dair o gnlerdeki yaygn grten etkilenen Freud, bilincin
ilevini "Reizschutz" , yani tinin potansiyel adan zararl harici uya
rlardan korunmasn salayan bir kabuk olarak tanmlar. o Bir baka
deyile, bilin, d evre uyarmlarn onlardan etkilenmeden veya on
lar tarafndan temelden deitirilmeden ilemektedir. 11 Dolaysyla, bir
9 Freud bu izlekler iin ara sra "Gedachtnis" veya "Erinnerungsspuren" (bellek izlekleri)
terimlerini kullanr (P5ychologie des Unbewursten [Studenausgabe, cilt 3] [Frankfurt
a. M.: Fischer, 1 975]. 235).
10 Age 237 .
.,
11 Freud yle der: " Das System Bw, [BewuBtsein] ware alsa durch die Besonderheit ausgeze
ichnet, daB der Erregungsvorgang in ihm nicht wie in ailen anderen psychischen Systemen
eine dauernde Veranderung seiner Elemente hinterlaBt, sondern gleichsam in Phanomen
des BewuBtwerdens verpufft' (age., 235). ("Sistem [bilin], uyarc ilemlerin (dier fiziksel
sistemlerde olanlarn tersine) bilinlenme olaynda geerliliini yitirmek dnda kendi eleri
zerinde hibir kalc deiim yapmad hususiyet ile nitelenmektedir." ("Beyond the Ple
asure Principle", On Metapsychology and the Theoy of Psychoanalysis, The Pelican Freud
Library, cilt 1 1 , ev. ve ed. James Strachey, Harmondsworth: Penguin, 1 982, 269-338: 297]).
1 1O 1 Kathrin Yacavone
duyumsal uyarm ne kadar bilinli bir ekilde deneyimlenirse bellee

kaydedilen izlekler de o kadar az kalc olmaktadr.
Bilin ile bellek izleklerinin orantl ilikisinin formllemesi,
Benjamin'in Freud'dan alp Proust'un iki bellek kategorisi ve Erfahrungl
Erlebnis ayrm ile balamlad kilit kavramlardan birisidir. Benjamin,
Freud'un bellek kavramn genel olarak Proust'un spesifik istemsiz bel
lek kavramna uygulamakta ve unu ifade etmektedir: "Bestandteil der
memoire involontaire kann nur werden, was nicht ausdrcklich und
mit Bewugtsein ist 'erlebt' worden, was dem Subjekt nicht als 'Erleb
nis' widerfahren ist" (CS, I, 6 1 3) ("yalnzca aka ve bilinli ekilde
deneyimlenmemi, izole bir deneyim olarak znenin bana gelmemi
Erlebnis olan ey memoire involontaire iin bir bileen olabilir" [SW, IV,
3 1 7] ) . Benjamin'in buradaki Erlebnis vurgusu nemlidir. Daha nce
deindiimiz zere, deneyim hakkndaki tarihsel anlay erevesinde
Erlebnis, modem ehir hayat balamnda bir duyumsal uyarm yk
lenmesi nedeniyle hakim olan trde yzeysel bir deneyimi temsil et
mektedir. Proust'un daha derinlikli bellek kalbyla birleik Erfahrung
olarak tanmlanm daha derin, daha yanklanmac ve genellikle daha
zgn bir olgunun yerine gemektedir. 12
Benjamin'e gre, fotoraf da ("Kunstwerk" denemesinde deindi
i) sinematografi de deneyim deiimi ile imlenmi bir modemitenin
rn deildir ama bu tarihsel dnmn byk bir yardmcs ola
rak grlmektedir. Benjamin, bu gr betimlemek iin fotoraf bir
"oklar" kuram ile ilintili klar. Freud'un, dardan gelen uyarcla
ra kar korumac bir kabuk olarak tanmlad bilin mefhumundan
yararlanr. Bu mekanizma bellekten bamsz almakla kalmaz, bel
lei mmkn klan zihinsel veri olarak deneyimin uzun sreli depo
lanmasn da iermez. Benjamin, bu korumac mekanizma modelini
Erfahrung'un gerilemesine uygular ve ok ile Erlebnis arasnda nedensel
bir ilikiye gnderme yapar:
je grger der Anteil des Chockmoments an den einzelnen Eind

rcken ist, je unablssiger das Bewugtsein im lnteresse des Re
izschutzes auf dem Plansein mug (. . . ), desto weniger gehen sie
in die Erfahrung ein; desto eher erfllen sie den Begriff des Er
lebnisses. (CS, 1, 6 1 5)
zellikle braklan izlenimlerdeki ok faktr ne kadar b
ykse uyarcnn gsterilmesi iin bilincin de o kadar tetikte ol-
12 Benjamin ve Proust arasndaki farkllklara bu balamda parmak basan bir yorumlama
iin, bkz. Krista R. Greffrath, " Proust et Benjamin " , Heinz Wismann (ed.), Wa/ter
Benjamin et Paris (Paris: Cerf, 1 986), 1 1 3-3 1 : 1 22 .
mas gerekir (. . . ) , bu izlenimler uzun deneyimlere ne kadar az

girerlerse Erfahrung o kadar fazla izole deneyim anlamna gelir
(Erlebnis) . (SW, IV, 3 1 9)
Freud'a gre , bir uyarc fazlalna kar bilincin korumay baara

mamas psikolojik travma haline yol aar.13 Oysa Benj amin'e gre , ok
Erlebnis'in sonucu deil, sebebidir. Simmel'in izinden giden Benjamin,
kalabalk nfusu ve hzla artan hayat temposuyla birlikte modern met
ropolisi ok olarak deneyimlenmi harici uyarmlarn merkez ss gibi
gren Freud'un psikokuramsal tezlerine sosyokltrel ve tarihsel bir
bak as ekler. 14 Hayata dair en genel unsurlar ile en bireysel ve zel
olan unsurlarn yakinen i ie getikleri hakknda Simmel'in yapt
belitsel varsaym sanayileme sonras, kentsel bir evre ile beraberin
deki insanlarn yaamlarnda yapt deneyimsel, algsal ve psikolojik
deiimler arasndaki ilikinin analizi iin Benjamin'e gl bir model
vermektedir.15
Benjamin'in yukarda bahsi geen orantl tezi Simmel zerinden
Freud uygulamas olarak okunabilir: Byk ehirlerdeki yaamn bir
sonucu olarak Erlebnis artar ve bunun da sebebi bilincin srekli tetikte
oluudur ki bylece kalc deneyim izleklerinin bellek iine derinleme
sine tescilleri nlenir.
Yine de Benjamin'in bu balamda ortak ve bireysel arasndaki etki
leime dair gr Simmel'inkinden daha karamsardr. Simmel, metro
politen evredeki toplumsal hiyerarilerin dzlenmesine ve bu zgr
ln bireysel davuruma yol aabileceine vurgu yaparken Benjamin
ise gndelik yaamn modern mekanizasyonu tarafndan tm insani
ilikilerin tecrit edilip gszletirildiine dair Paul Valery'nin kanaa
tini paylamaktadr. (bkz. GS, 1 , 630) . Bu karamsar tehis Benjamin'in
modern deneyim zerine yazd metinlerde kulland dilde de "geri
leme", "kayp" ve "yok olma" gibi terimlerle yer bulmutur.
Grsel tasvirin tek modern iletiim arac olan fotoraf, ok konsepti
ve Erfahrung bozumuna (Benjamin'in Baudelaire hakkndaki denemesin
de ana tarihsel hamle olarak ifade edilmitir) uyumlu hale getirmek iin
fotoraf teknolojisi her iki olgu ile de diyalektik adan ilintili olmak zo
rundadr. Benjamin'e gre, nedensel eylemlerin karmak zincirleri, elle
13 Bkz. Freud, Psychologie des UnbewuBten, 239.
14 Georg Simmel, metropolise zg nitelikler ile metropolisin kendi sakinlerinin zihinsel,
toplumsal ve ekonomik yaantlar zerinde yaratt etki arasndaki karlkl ilikiyi
analiz eder (" Die GroBstadte und das Geistesleben." Aufsatze und Abbandlungen
1 90 1 - 1 908, 2 cilt [Frankfurt a. M . : Suhrkamp, 1 995), cilt 1 , 1 1 6-3 1 'de).
15 Bkz. age., 1 1 6-1 7; 1 25.
retim ilemlerinin zellikleri gndelik modem yaant iinde ani jestlerle

yer deitirmektedir. rnein, eskiden olan evirmeli mekanizmaya hi
benzemeyen modem telefon ahizesinin kaldmlma eylemi, otomatik ka
merann deklanrne basmaya benzer otomatik bir jest deneyimidir. 16
Freud'un psikanalitik terimlerini tarihsel-kltrel bir zemine yerletiren
Benjamin, gelip geici bir ann zihinsel olmayan bir imgesini hibir zihin
sel veya sresel yanstma olmadan annda kaydetme becerisi sayesinde
fotoraf ekmenin ok ile birletirildiini iddia eder: "Ein Fingerdruck ge
ngte, um ein Ereignis fr eine unbegrerzte Zeit festzuhalten. Der Appa
rat erteilte dem Augenblick sozusagen einen posthumen Chock" (GS, 1,
630) ("Bundan byle, snrsz bir zaman dilimi iin bir olay dzeltmek
iin parmakla tek bir dokunu yeterlidir. Kamera, o an iin lm sonras
bir ok tesis etmitir" [SW, IV, 328] ). Fotoraf geleneksel adan bellek ile
balayan olgunun tam da (daha sonra ele alacamz zere, istemsiz bellek
ilevine birok adan yakn duran) kaydetme ve arivleme ilevi olmasna
ramen Benjamin'e gre, -ehir sakinlerinin bir noktaya kadar tecrbe et
tikleri ve onlann tm sinir ve davran sistemlerini etkileyen oklara ben
zer- oklan mekanik olarak tetiklemesinden dolay kamerann derhal a
lmas ve mekanik ie yaradnda bir Efahnng ve istemsiz bellek reddi
vardr. Bu sayede, bellek sreleri de mekanik ve gstermelik olmaktadr.
Benjamin'e gre , kamera yalnzca mekanik ve makineletiren, yani
insanszlatran bir cihaz deildir ve yakalad olaya gemie ait bir
ok ihsan etmektedir. Bu iddia, Freud'un travmay yalnzca geriye ba
kldnda (ya da "nachtaglich") 1 7 travmatik hale gelen bir olayn ha
tras olarak kuramlatrmasma yapsal adan benzerlik gstermesine
ramen bu "lm sonras ok" mefhumunun nasl alglanmas gerektii
yine de tam anlamyla ak deildir. 18 stelik bir olayn kamera tara
fndan kalc olarak dzeltilmesine Benjamin'in -kalc bir izlein bellek
16 Benzer bir ekilde, Busch da fotografik kamerann on dokuzuncu yzylda insanla
rn gndelik yaamlarna girmi ilk tanabilir makine olduunu iddia eder (Belichtete
Welt, 32 1 -2). Bu gelime, George Eastman tarafndan yaplan, resim ekme ilemi
ni amatr fotoraflar iin de mmkn klan Kodak kamerasnn ve film rulosunun
1 880'1erdeki icad ile hz kazanmtr.
17 Freud, cinsel geliimle ilgili olarak almasnda ska karmza kan bu kavram 1 895
tarihli bir metinde ortaya atar ("Entwurf einer Psychologie" , Aus den Anfangen der
Psychoanalyse. Briefe an Wilhelm Fliess, Abhandlungen und Notizen cins den Jahren
1887- 1902, ed. Marie Bonaparte, Anna Freud ve Ernst Kris [Londra: lmago Publishing,
1 950]. 37 1 -466: 435). Daha sonralar, Yahudi tek tanrl dil kapsamnda yazd daha
tarihsel-kltrel odakl almasnda bu kavram fotografik metaforlar ile ilikilendir
mektedir (Fragen der Gesellschaft, 571).
18 Benjamin'in formllemesi ile Freud'un travma kavram arasnda bir ba olduunu Ca
dava da iddia etmitir (Words of Light, 1 02-4). Yine de Freudyen analojinin tesinde,
Benjamin'in iddias bir ekilde silik kalr.
iine katlmasna dair Freud'un tezini akllara getiren- dikkat ekii re

sim ekme ve dardan gelen bir uyarcyla tetiklenmi gelip geici ok
arasndaki birlemeye tam oturmamaktadr ki bu birleme iinde bilin
silinmi veya sfrlanm gibi grnmektedir. Bu belirsizlii bir kenara
koyduumuzda, fotoraf kati surette Erfahrung'un ve dahas istemsiz
bellein karsndadr zira Sanayi Devrimi'nin glgesindeki insan ili
kilerinin makinelemesinin bir parasdr. retim srelerindeki dei
imler ile sanayileme sonras toplumunun zihinsel yaps arasndaki
bir materyalist diyalektie kar Benjamin'in duyduu balln, fo
tografik teknolojinin ortaya kyla istemsiz bellein varsaylan daha
zgn ve hakiki srecinin gerilemesindeki birliktelie neredeyse zoraki
bir ihtiya duymakta olduu iddia edilebilir. Ayrca, unu da unutma
mak gerekir ki, hem Erfahrung hem de (her ne kadar zneyi derinden
duyumsama potansiyeli olsa da var olma abasnda olamayan) istemsiz
bellein olumsal, nden yanstmac doalar Benjamin'e gre onlarn
gc ve algsal deerlerinin kaynadr.
Freud'un getirdii bellein kalc izlei kavramn Benj amin'in
ele al ile fotografik teknoloji araclyla bir olayn kalc olarak
yakalanmas arasnda bir paralellik vardr. Psikanaliz ile fotoraf
arasndaki genel bir metaforik yaknln tesinde , 19 metakuramsal
adan vurgulanan nokta ise Benj amin'in belirli fotografik imgeler
deki deneyimin psikolojik ve duyumsal dinamiklerine dair yapt
tanmlamalar ile fotografik iletiim aracn deerlendirdii sosyota
rihsel ve psikanalitik kapsam arasndaki dikkate deer gerilimdir.
kinci balam dnldnde, fotoraf Proustcu istemsiz bellee
gl bir ekilde kar gelmektedir, oysa ilk balamda bylesi bir
bellei tesis eden erteleme konseptine ve ertelenmi bir tanmaya
eit derecede baldr.
19 Eric Downing, bilind da dahil olmak zere kilit kavramlarnn formllenmesinde

psikanalizin fotoraf tarafndan etkilenmi olduunu ileri srer (After lmages. Pho
tography, Archaeo/ogy, and Psychoanalysis and the Tradition of Bildung [Detroit:
Wayne State University Press, 2006], 4-5). 1 9 1 2 ylnda, Freud bilinalt ve fotografik
negatif ile pozitif kopya vasfyla bilin arasnda bir analoji getirmitir (Psychologie des
UnbewuBten, 34). Benzer ekilde, erteleme ve ge developman gibi fotografik meta
forlarla bezeli psikanalitik analojiler araclyla Yahudi dininin kkenlerine k tutmaya
alr, "Der Mann Moses und die monotheistische Religion", Fragen der Gesellschaft,
5 1 5-20; 57 1 'de. Freud'un kendi eserleri boyunca fotografik metaforlar ikircikli kulla
nmna dair ksa bir analiz iin, bkz. Sarah Kofman, Camera Obscura, de /'ideologie
(Paris: Editions Galilee, 1 973), 37-46. Fotografik metaforlar ile psikanalitik kavramlarn
etkileimi hakknda daha kapsaml tarihsel bir tez iin, bkz. Douwe Draaisma, Metap
hors of Memory. A History of ldeas about the Mind, ev. Paul Vincent (Cambridge:
Cambridge University Press, 2000), 7-23.
Baudelaire ve Proust arasnda:

Fotorafn bellek stndeki etkileri
erisindeki kltrel-tarihsel tezlerin geni kapsamna paralel
olarak, "ber einige Motive bei Baudelaire" eserinde fotoraf nere
deyse Sanayi Devrimi sonucu gelen maddesel retimdeki byk de
iimlerle ilintili olarak yalnzca bir kitle iletiim arac ve bir yeniden
oaltma teknolojisi olarak alglanmaktadr. 20 Bu bak asna gre,
kamerann temel kapasitesi herhangi bir belirli fotoraftaki ieriin
kavrann hem aan hem de glgede brakan bir yeniden oaltm
aracd olmasdr.
Aurann doas ve nitelii daha geni bir balamda temelden ye
niden yorumlanmtr. Baudelaire'in bahsi geen 1 8 59 tarihli Salon
incelemesine gnderme yapan Benj amin fotorafn aurasal deneyim
zerindeki etkisinden bahseder. "Kleine Geschichte der Photograp
hie" eserinde Benjamin'in on dokuzuncu yzyl ortalarndaki port
renin sanatsal deerini deerlendirmesi fotoraf sanat asndan ele
alan Baudelaire'in mehur eletirisiyle on dokuzuncu yzyl sonla
rndaki fotorafla ilintili olarak rtmese de Benjamin air ve ele
tirmen ile ayn grtedir. Baudelaire gibi Benjamin de fotorafn
gndelik yaamn gelip geici olaylarn kaydedip Baudelaire'in ta
biriyle "archives de notre memoire" (belleklerimizin arivleri) iinde
depoladn dnmektedir.21 Baudelaire'e gre, gndelik yaamn
bu iletiim arac sanat ve gzelliin estetik diyarna arptnda her
ikisi de zayflamaktadr. Disderi'nin topluca retilmi carte-de-visite
portrelerinin ardndan 1 850'ler boyunca an bir "cardomina" tetik
leyerek fotorafn brnd imge "sanayisi" ,22 Disderi'nin "reine
des facultes" (yetilerin kraliesi)23 olarak grd yaratc imgelemi
kreltmektedir.
Fotoraf ile sanat, dnyevi ile algsal, estetik ve yaratc olan kar
karya koyan Baudelaire'i olumlayan Benjamin ayrca Baudelaire'in
fotorafla ilikilendirilmi arivsel belleini Proust'un istemli belleiy-
20 Weigel, bahsi geen kamerann modernite kltr iin bir "diyalektik imge" haline
geldiini ileri srer (Walter Benjamin, 339). Norbert Bolz, Benjamin'in eserindeki
fotorafn bir "absolute Metapher historischer Erkenntnis" (tarihsel tanmlama
iin mutlak metafor) olarak ekillendiini ve bunun da Benjamin'in fotorafla olan
ilikisinin farkl boyutlar ele alndnda genellikle sorunlu olduunu iddia eder ("Der
Fotoapparat der Erkenntnis" , Fotogeschichte, 32 [ 1 989). 2 1 -7: 2 1 ).
21 Baudelaire, Ecrits sur /'art, 365. Benjamin b u pasaj Baudelaire'in incelemesinden aln
tlar (bkz. GS, 1, 644-5).
22 Newhall, The History of Photography. 64. Bkz. Batchen, " Dreams of Ordinary Life", 64.
23 Baudelaire, Ecrits sur 1 'art,366.
le ayn kefeye koyar. 24 "Kleine Geschichte der Photographie" eserinde

Newhaven'l balk kadn gibi baz fotografik portrelerin resmedilmi bir
portrenin asla sahip olamayaca ehemmiyeti tadklan grlmken,
Benjamin artk teknik bir yeniden retim olarak fotorafn kendi deyi
miyle resimdeki 'Tiefe der Zeit" olgusundan (GS, 1, 646) eksik kalna
feryat etmektedir. Sanat eserinin bu "zamansal derinlii" bir "Vorgesc
hichte" ya da Benjamin'in hem "Kunstwerk" hem de Baudelaire zerine
yazd (GS, 1, 643-4) denemelerde ilikilendirdii sanatsal ve sosyokl
trel gelenek iaretidir. Gereklik pay sayesinde imgesel bir dahiliyete
neden olan fotorafn balamsall ve psikolojik etkileri (r. balk kadn
portresi) artk bir resmin asla sahip olamayaca trden bir deeri temin
edermi gibi grnmemektelerdir. Aksine, fotoraflar uygunsuz bir e
kilde resimlerle kyaslanmaktalardr zira resimler, sanatsal ve kltrel bir
gelenein fiziksel izlerini fotoraflann asla baaramayacaklan bir biimde
maddesel nesnelermi gibi ilerinde tamaktalardr.
Fotoraflar ounlukla, deneyimi yeniden yakalayan daha gl,
armsal ve hakiki grsel imgelerden ziyade birinin belleindeki en
yetersiz ve yoksul zihinsel imgelere tekabl edermi gibi alglanmakta
dr. Bu noktada , Benjamin kendi tezini desteklemek iin yzn tekrar
Proust'a evirmektedir. Anlatcnn, kendi iradeli, istemli bellei tara
fndan aktarlm cansz Venedik imgelerini fotoraflar ile kyaslad A
la recherche'deki bir pasajdan alnt yapar.25
In dem Zusammenhange, da Proust die Drfrigkeit und den

Mangel an Tiefe in den Bildem beanstandet, die ihm die memoire
volontare von Venedig vorlegt, schreibt er, beim blogen Wort
"Venedig" sei ihm dieser Bilderschatz ebenso abgeschmackt wie
eine Ausstellung von Photographien vorgekommen. (GS, I, 646)
Proust, kendi istemli bellei tarafndan ona sunulmu yavan
ve derinlikten yoksun Venedik imgelerinde ikayet ederken
balbana "Venedik" kelimesinin bu imgeleri sanki bir fotoraf
sergisindeymiesine ruhsuz yaptklarn belirtir. (SW, IV, 338)
24 Tamamlanmam Jean Santeuil romannn sonunda, Marcel Proust da Baudelaire'in

fotoraf eletirisinden alnt yapmasna ramen " belleklerimizin arivlerini" istemsiz
bellek ile ilikilendirir Uean Santeuil, ed. Pierre Clarac [Paris: Gallimard/Bibliotheque de
la Pleiade, 1 97 1 ]. 597-8).
25 Bkz. Marcel Proust, A la recherche du temps perdu, 4 cilt, ed. Jean-Yves Tadie (Paris:
Gallimard/Bibliotheque de la Pleiade, 1 987-1 989), cilt. 4, 444. Proust'un estetik an
layn birok ynden fazlasyla etkilemi John Ruskin'in bilhassa Venedik izimleriyle
ilintili olarak kendi ikircikli fotoraf minnettarln davurmu olmas ilgin bir not
olacaktr. Ruskin'in deiken fotoraf grleriyle ilgili bir alma iin, bkz. Scharf, Art
and Photography, 95-1 O 1 .
Benj amin her zaman Proust'un romannn antifotografik olduu

grn ve bu roman sayesinde iletiim aracnn bellek ve imgelem
araclyla hakiki anlamda yakalanm gemii zorladn ve sorunsal
latrdn ileri srer. Ayn ekilde, l 960'taki film kuram balamnda
Kracauer'de Proustcu anlatcnn fotoraf ile etkileimlerinin byk o
unlukla yabanclatrc olduklarn dnr.26 A la recherche eserinde
ki bu "olumsuz" fotoraf yorumu , fotorafa veya grsel bir olguya ilgi
duyan birinci ve ikinci nesil Proust eletirmenleri arasnda ne kan
bir yorum olmutur. Gereklik ise daha sonraki eletirmenlerce vurgu
land zere daha az anlalr bir ekilde belirmektedir.27 Daha sonra
deineceimiz zere, Barthes ise fotoraf ile istemsiz bellek arasnda
kesinlikle bariz bir yaknlk olduunu iddia eder ve ayrca Proust veya
anlatcs kabul etsin veya etmesin fotorafn istemli bellek ile baka
hususlardaki yaknln aklar (bkz. Blm 6) . 28 stelik Benj amin'in
bir iletiim arac olarak fotorafla genel anlamda reddettikleri ncelikli
portre fotoraflar hususunda kabul edilmekte ve hatta srar edilmek
tedir.
Fotoraf, aura ve bak

Benj amin, anlatcnn yoksul ve cansz anlarn bir dizi fotorafla
kyaslad A la recherche'daki pasaj spesifik aura referansyla birlikte
d deerler. Benjamin yle syler: "wenn man das Unterscheiden
de an den Bildem, die aus der memoire involontaire auftauchen, da
rin sieht, dag sie eine Aura haben, so hat die Photographie an dem
Phanomen eines 'Verfalls der Aura' entscheidend teil" (GS , I, 646)
("stemsiz bellekten kaynaklanan imgelerin ayrt edici zellii bu im
gelerin aurasnda grnmekteyse fotorafta bir 'aura gerilemesi' olay
iine kesinlikle dahil edilmektedir" [SW, IV, 338]). Aura gerilemesi ve
fotorafn ortaya k arasndaki birliktelie dair ileri srlen tez yeni
deildir ama asl artc olan fotorafn auraya dorudan kar geldii
26 Bkz. Siegfried Kracauer, Theory of Film. The Redemption of Physical Reality (Princeton:
Princeton University Press, 1 997), 1 4- 1 6 .
27 Bkz. Jean-Franois Chevrier, Proust e t la photographie. Avec des photographies de
Pierre de Fenoyl et Holger Trlzsch (Paris: Editions de 1 982) ve Brassai, Marcel Proust
sous /'emprise de la photographie (Paris: Gallimard, 1 997).
28 Benjamin ve Barthes zerindeki Proustcu etki balamnda, lrene Albers'in dikkat ek
tii konu hem Benjamin hem de Barthes'n iletiim arac hakkndaki dncelerinin
Proust'un romanna uygulanmasndaki sorundur ki bu da Benjamin ve Barthes tara
fndan Proust okumalar araclyla ksmen edinilmi dncelerin yeniden Proust'a
uygulanmasyla dngsel bir teze yol amaktadr (" Proust und die Kunst der Pho
tographie", Wolfram Nitsch and Rainer Zaiser [ed.], Marcel Proust und die Knste
[Frankfurt a. M . ve Leipzig: lnsel-Verlag, 2004]. 205-39: 209).
BENJAMIN. BARTHES VE FOTOGRAFIN TEKLLG 1 1 1 7
kapsamdr. Aslnda, Benj amin ilk dnem fotografik teknolojiye dair

nceden getirdii kutlamay terse evirip yeniden yorumlar.
Was an der Dagnerreotypie als das Unmenschliche, man knnte

sagen Tdliche mugte empfunden werden, war das (brigens
anhaltende) Hereinblicken in den Apparat, da doch der Apparat
das Bild des Menschen aufnimmt, ohne ilim dessen Blick zu
rckzugeben. Dem Blick wohnt aber die Erwartung inne, von
dem erwidert zu werden, dem er sie schenkt. Wo diese Erwar
tung erwidert wird. ( . . . ), da fallt ihm die Erfahrung der Aura
in ihrer Flle zu ( . . . ) Die Erfabrung der Aura beruht also auf
der bertragung einer in der menschlichen Gesellschaft gela
ufigen Reaktionsform auf das Verhltnis des Unbelebten oder
der Natur zum Menschen. Der Angesehene oder angesehen sich
Glaubende schlagt den Blick auf. Die Aura einer Erscheinung
erfahren, heigt, sie mit dem Vermgen belehnen, den Blick auf
zuschlagen. (GS, I, 646-7)
Kamera, bakmz geri dndrmeden bizim suretimizi kay
dettii iin dagerotipide insanlk d -l gibi de denebilir- his
siyatn kanlmaz olarak yanstan kameraya doru (uzun uza
dya) bakmaktr. Bakn doasnda ise bahedildii yerden geri
dnecei beklentisi bulunmaktadr. Bu beklentinin karland
noktada ( . . . ), tam kapsaml bir aura deneyimi (Erfahrung) var
dr (. . . ) Dolaysyla, aura deneyimi insanlar ve cansz veya doal
nesneler arasndaki ilikilere aktarlan, insan ilikilerine ait olan
bir tepki zelliinden kaynaklanmaktadr. Baktmz ve bakl
dn hisseden kii bunun karlnda bize bakar. Bir nesnenin
aurasn deneyimlemek iin bize gen bakma yetkinliine bel
balatacak araclara bakanz. (SW, IV, 338)
"Kleine Geschichte der Photographie" eserinde, on dokuzuncu yz

yl fotoraflarnn hassas gzlemcisi tarafndan alglanm bir grng
olarak yaplan aura tanmn artran bu pasaj , Benj amin'in nesne
ve portreye bakan kii arasnda ift tarafl bir dinamik olarak yapaca
aura tanmn rneklendirmektedir. Bu yeni balam erevesinde , Ben
jamin bak araclyla iletilmi bylesi bir ift tarafl dinamiin foto
raf ekme eylemine taban tabana zt olduunu iddia eder. Bir kamera
karsnda poz verme eylemi portresi yaplan kii tarafndan artk "in
sanlk d" ve hatta "l gibi" bir deneyim sfatyla grlmtr ve bu,
imge iinde yakalanm olan HilVAdamson portrelerindeki kiilerin
kendi insanlklarn net bir ekilde aktaran sessiz temaalar hakknda

Benj amin'in fotoraf denemesinde yapt vurguyla nemli lde zt
den bir kavramdr.
Fotoraflanm olmann bir ekilde insan znesine zarar verdii g
r iletiim arac kadar eskidir. Honore de Balzac, kamerann portre
lenmi insann znden bir katman ekip aldn iddia etmitir29 ve
yukarda alntlanan pasaj da Benjamin muhtemelen Balzac'm grne
atfta bulunmaktadr. 30 Fotoraf ekmenin aurasal doasnn teknolojik
ve mekanik doas tarafndan tehdit edildii ekiller zerine yaplan
vurgu, bir fotorafa bakldnda aurann deneyimlenmesi ihtimaliyle
yine de kyaslanamayacak lde deildir; geri Benjamin bu durumu
"ber einige Motive bei Baudelaire" eserinde aka kabul etmez.
Benj amin, ii ileri gtrp zgvenli bir ekilde Proust'un g
rlerinin kendi fikirlerinden farksz olduklarn beyan eder. 31 ddia
ettii bu rtme, birbirlerini gzlemleyen insanlar arasndaki ig
dsel reaksiyondan sanat eserine veya cansz nesneye srasn savm
olan ift tarafl bakma eylemi kapsamndaki aura ve bak arasnda
bulunan yaknla aittir. Benj amin, Proust'un eserindeki Le Temps
retrouve (Yeniden Bulunan Zaman) adl son ciltten bir satr daha
alntlar: "Einige, die Geheimnisse lieben, schmeicheln sich, da
den Dingen etwas von den Blicken bleibt, welche jemals auf ihnen
ruhten" (GS, 1, 647) ("Srlara dkn olan insanlar, ilerinde sakl
kalm baka ait bir eyin nesneler tarafndan muhafaza edildiini
syleyerek bbrlenirler" [SW, iV, 338-9 ] ) . Benjamin bu alntya bir
yorum getirir: "Doch wohl das Vermgen, sie zu erwidern" (GS, 1 ,
64 7 ) ("Nesneler bak geri gnderme yetkinliine eninde sonunda
sahiplerdir" [ SW, iV, 339] ). 32
29 Nadar, 1 848 ylnda bir dagerotip iin poz vererek hi etkilenmediini gsterdii bu
batl inanc Balzac' a yaktrr (Quand photographe, 9-1 8; 284).
30 Nadar'n kitabndan haberdar olan Benjamin, bu kitab kendi " Pariser Brief i l " eseri
iinde on dokuzuncu yzyl fotoraf zerine nemli bir kaynak olarak tarif eder (bkz.
GS, 500 n. 5).
31 Recki'nin grne katlyor ve Benjamin'in kendi maddesel nesnelliini Proust'un
daha znel aurasal deneyim kavramyla yaknlatrmasndan doabilecek tartma
lardan kamak iin " Rhetorik der souveranen Anerkennung" (zgvenli farkndalk
retorii) kullandn dnyorum (Aura and Autonomie, 43).
32 Bkz. Proust'un eserindeki orijinal pasaj, A la recherche, cilt. 4, 463. Ursula Link-Heer,
bu hususta Proust ile Benjamin arasndaki belirleyici noktann " halluzinatorische Sub
jektivitat des Objekts" (nesnenin halsinatif znellii) olduunu iddia etmitir, ki bu
iddia aura ile on dokuzuncu yzyl ortalarndaki histeri olaylarnn klinik aratrmalar
arasndaki ban altn izmektedir (" Aura hysterica oder das Blick-Aufschlagen des
Objekts", Kaleidoskopien, 1 (1 996). 78-87: 86). Bu balamla ilgili daha derinlikli ta
rihsel bir alma iin, bkz. Georges Didi-Huberman, lnvention de /'hysterie. Charcot et
/'iconographie photographique de la Salpetriere (Paris: Macula, 1 982), 84-1 1 2 .
Benjamin'in Proust'tan dn ald, baklm olan nesne ile bak

ve sonrasndaki bakn geri dnn (belki de bir Freudyen izlei)
muhafaza etmi nesne arasndaki diyalojik ilikidir. 33 Franszca bir fiil
olan "regarder" ierdii ikili "bakmak" ve "ilgilenmek" anlamlar saye
sinde bu mtekabiliyeti laynca ifade etmektedir. 34 Valery'nin izinden
giden Benjamin, bakn bu mtekabiliyetin ryalardaki nesnelerin
alglanmas ile ilikilendirir. te yandan, Benjamin'in yorumu nesne
ye geri bakma yetkinlii baheden gzlemciye Proust veya Valery'den
daha ok vurgu yapar.35 Aura emaili ve deneyimindeki bireysel alg
laycnn merkezi rolnn altn izdii ve bylelikle Benjamin'in fo
toraf ve aura arasnda aikar ztl ieren tezini sorunsallatrd iin
burada yaplan vurgu son derece nemlidir.
Aslnda, auranm bantsal ve deneyimsel doas, Benjamin'in de
daha sonraki almasnda tanmlad zere st kapal fotografik
tekillik temasna baz alardan denk dmektedir. Zira bakla ilgili
bu anlay dolayl yoldan da olsa auray Kafka'nn ocukluk portresine
balamaktadr. 36 Tasvir edilen olann zgn baklarna dikkat eken
Benj amin'in yorumunda vcut bulmu olan imge bu dikkati portreye
bakan kiiye geri dndrme gcne sahip grnmektedir. yle bir
iddiam olmasa da fotografik tekillik olarak atfta bulunduum olgunun
auradan fark yoktur. Benjamin'in Kafka portresiyle olan ilikisinde or
taya kan fotorafn tekillii aura iine dahil edilemez veya onunla
denk tutulamaz zira tekillik deneyiminin neden olduu fotografik te
kiyle kurulan derinlikli varoluu ve etik iliki aurasaln tesine ge
mektedir. Yani, (yukardaki anlamda) her aura deneyiminin hayat ve
bireyi deitirecek bu tarz potansiyel bir etkisi yoktur, geri fotografik
portre sayesinde teki ile kurulan bylesi zel etkileimler bu zneyi
barndrmaktadr -nesne mtekabiliyeti.
Dolaysyla, Attridge, "tekillik"ten anlad olgunun Benj amin'in
amasndan (Attridge bu auray maddesel "benzersizlik" ile bir tutar)
33 Bakma ile ilgili mtekabiliyete dair daha genel bir alma iin, bkz. James Etkins, The
Object Stares Back. On the Nature of Seeing (San Diego: Harcourt, 1 996).
34 Georges Didi-Huberman, Benjamin'in aura tanmyla ilgili olarak benzer bir gzlem
yapar ve " la proximite envisagee se rapporte a apparition, ou bien au lointain lui
meme" (sz konusu yaknln grngy m yoksa mesafeyi iaret ettiine dair)
(Ce que nous voyons, ce gri nous regarde [Paris: Editions de Minuit, 1 992]. 1 03,
n . 3) belirsizlie dikkat eker. Elbette, balk da " regarder" fiilinin ifte anlamn
kullanmaktadr.
35 Recki, benzer ekilde, portreye bakan kiinin aktif roln vurgulayarak bir "produktive
Erwartung des Betrachters" (portreye bakan kiinin retken beklentisi) olgusundan
bahseder (Aura und Autonomie, 24).
36 Duttlinger, Kafka portresiyle alakal olarak bakn nemini belirtmitir ("lmaginary En
counters" , 94-5).
farkl olduunu iddia ederek Benj amin'in daha dar kapsaml aura al
gsn yalnzca sanat eserlerine ait ve onlarn mekanik yeniden retim
leri sayesinde deeri den bir zellik olarak benimsemektedir.37 te
yandan, Benj amin'in daha sonralan benimsedii, bakla ilikili aura
gr (Proust zerinden gelitirilmitir), bir nesnenin deneyimindeki
olay karakterine mahsus kalarak bir resmin veya fiziksel bir nesnenin
barndrd benzersiz bir ntelik olarak alglanan aura dncesinden
belirgin ekilde ayrlmaktadr. zne ve nesne arasnda olanlar tem
sil edilen tekiyle kurulan etik bir iliki vasfyla fotografik etkileimin
tekilliine balayan tam da amann bu alternatif Benjaminyen anlay
dr38 (bir nesnenin tek tarafl alglanmasndan ziyade iki zne veya
en azndan bir zne ile zne gibi deneyimlenmi bir nesne arasnda
bulunan, estetiin aksine etik bir ilikidir) .
zetle, Benjamin'in "ber einige Motive bei Baudelaire" eserinde
ki fotoraf, insan deneyiminin esas doasn kkten, evrensel ve zarar
verici bir ekilde etkileyen bir teknolojiyi temsil etmektedir. Ancak,
bizzat Benj amin tarafndan daha nceki metinlerinde (bilhassa da bir
"anmsama klt" iinde fotoraflarn oynad role dair) ileri sr
len, belirli fotoraflarn bu tarihsel adan saptanm etkileri fiilen
am veya kart gelmi bir ekilde alglanabilmi olma ihtimalleri bu
gr tarafndan tasdik edilemez. Fotografik teknoloj iyi, aura dene
yimindeki gerilemeye yol aan alg ve bellek deiimlerine katk yap
m gibi grmek ve belirli fotoraflan aurasal olarak ele almak esasen
tutarszlk yaratmayacaktr. Fakat kronolojik adan yeniye dair anla
ytan eskiye kayan Benj amin'in yazlarnda da deinildii gibi, bura
da bir gerilimden bahsetmek mmkndr. Bizzat Benj amin'in de bir
noktaya kadar farknda olduu bu gerilim , onun ar fotografik ide
olojik ve felsefi ballklarna, bilhassa da Marksist diyalektikteki bir
kltr, tarih ve modernite anlayna sadakatine hayli uygun olarak
grlebilir. Benjamin'in almalarndaki bir isimci ve grngnbi
limsel fotografik anlaytan fazlasyla soyut ve kiilikd bir anlaya
yaplan ve belirli imgelerin ele alnmasndan kaan kapsaml gei
isel bir paradoksun gstergesidir: Balangta fotoraf ile ilintili ola-
37 Bkz. Attridge, The Singularity of Literature, 64. " Kunstwerk" ve " Baudelaire" dene
melerindeki aura farkllna dair bir alma iin, bkz. Samuel Weber, " Mass Media
uras; or Art, Aura and Media in the Work of Walter Benjamin" David S. Ferris (ed.),
Walter Benjamin: Theoretica/ Questions (Stanford: Stanford University Press, 1 996),
27-49: 44-9'de.
38 Costello, aura deneyimiyle ilgili yapt analizde, bu deneyimi "tekilerin tekilerle et
kileimi" olarak tanmlar ve tm portre fotoraflaryla ilikendirip "teki kiilerle olan
bamz" iin analojik bir slupla ilev gren ada sanat fotorafyla alaka kurar
(" Aura, Face, Photography", 80-4).
rak gelitirilmi aura kavram daha sonrasnda fotorafn karsnda

tanmlanmaktadr. te yandan, ilk aura tanmnda bulunan ve on do
kuzuncu yzyl ortalarndaki portrelerde yerleik olan baz unsurlar
devam ettiren Benj amin sayesinde, daha sonraki "aurasal olmayan"
fotorafa kar gelmeye bile direnen baz esas unsurlar temel kavram
iinde kalmaktadr. Dier bir deyile, aura ve onun tm tanmlar
iinde esasen " fotografik" olan bir ey39 zne ile nesne arasndaki za
mansallk ve mtekabiliyet ile ilintili olarak kalmaya devam eder40 ki
bu da tarihsel veya biemsel dnem fark etmeksizin potansiyel olarak
her fotorafta ve hatta imgenin yaratmndaki belirli srelerde bulu
nan deneyimin bir parasdr.
Anmsama ve kefaret
Benj amin'in son dnemdeki yazlarnda yer alan, fotoraf ieren
sosyotarihsel bir modernite analiziyle ilgili olan Proustcu ara metne
geri dnecek olursak, yitii daha sonralar desteklenmi gibi gr
nen bir bellek tr -yani, istemsiz bellek- ile fotorafn ayn kefeye
konduu fazlasyla nemli bir noktann Benj amin'in eserinde bulun
duuna dikkat ekmek gerekir. Bu ksa kesitte, Benj amin fotografik
imgelerle ilgili dncelerini ve ocukluk hatralarn dorudan is
temsiz bellek ile balamaktadr. Bu ksa metin, muhtemelen "Proust
Papiere" (Proust Belgeleri) eserinin kapsamnda, 1 929 tarihli "Zum
Bilde Prousts" (Proust mgesi) denemesine ynelik dzeltmeler ve
olas alternatif ierikler barndrarak yazlmtr ve bal da "Aus ei
ner kleinen Rede ber Proust, an meinem vierzigsten Geburtstag ge
halten" (Krknc Doum gnmde Proust Hakknda Yaplan Ksa Bir
Konumadan) eklindedir. 1 932 tarihinde, bu ksa konuma fotog
rafik imgeler ile istemsiz bellek arasnda, zaman olgusu ile kurduk
lar hemen hemen ayn baa yerleik, dikkate deer bir analoj i ileri
srmektedir. stemsiz bellein tetiklemesi ve "ber einige Motive bei
Baudelaire" eserinde kefedilmi olayn "esnas" anlayn btnle-
39 Benjamin de aura ile izlei sk sk ayn kefeye koyar. Bu durum da elbette ki Baudelaire
zerine yapt alma kapsamnda bizzat Benjamin tarafndan kabul edilen ve ke
fedilen baka bir fotografik temay gl bir ekilde akllara getirir (bkz. GS, 1, 550).
Aura ile izlek arasndaki kavramsal ba hakkndaki bir analiz iin, bkz. Bettine Menke,
Sprach figuren: Name, Allegorie, Bild nach Walter Benjamin (Mnih: Fink, 1 99 1 ), 360-
9. Benjamin'in fotoraflar izlekler olarak okumasna dair detayl bir alma iin, bkz.
Nitsche, Benjamins Gebrauch der Fotografie, 1 7 1 -92.
40 Fotografik teoride ve zellikle de feminist ya da Lacanyen balam iinde temel bir
kavram halini alm olan bak, Benjamin'in reddetmeye alt bu ikili arasndaki
doal veya gerekli bir yaknl ortaya koymaktadr. Bkz. Margaret lversen'in bakla
ilgili yorumlar, "What Is a Photograph? " , Art History, 1 7 ( 1 994), 450-63: 456-8.
yen Benj amin, bu konumasnda olayn grngsne ait asl zihinsel

formu veya "naslln" ele alr.41
Benjamin, istemsiz bellein ikircikli doasndan bahsederken, bu
olgunun tamamen anlalmas iin mutlaka kabul edilmesi gereken bir
geree deinir: "hre Bilder kommen nicht allein ungerufen, es han
delt sich vielmehr in ihr um Bilder, die wir nie sahen, ehe wir uns ihrer
erinnerten" ( GS, Il, 1 064) ("imgeler arlmadan gelmekle kalmazlar;
bunlar ayn zamanda hatrlamadan nce hi grmemi olduumuz im
gelerdir"). Bu paradoks fotografik grnt ile yakndan ilikilidir. Ben
jamin yle devam eder:
An deutlichsten ist das bei jenen Bildem, auf welchen wir -genau
wie in manchen Traumen- selber zu sehen sind. Wir stehen vor
uns, wie wir wohl in Urvergangenheit einst irgendwo, doch nie
vor unserm Blick, gestanden haben. Und gerade die wichtigsten
-die in der Dunkelkammer des gelebten Augenblicks entwickel
ten- Bilder sind es, welche wir zu sehen bekommen. Man knn
te sagen, dag unseren tiefsten Augenblicken. (. . . ) --ein kleines
Bildchen, ein Photo unsrer selbst- ist mitgegeben worden. Und
jenes "ganze l.eben' das, wie wir oft hren, an Sterbenden oder an
Menschen, die in der Gefahr zu sterben schweben, vorberzieht,
setzt sich genau aus diesen kleinen Bildchen zusammen. (Age.)
Baz ryalarda yaptmz gibi kendimizi ilerinde grdmz
imgelerde bu durum gn gibi aktr. Kendi bakmza girmesek
de bir tr uzak gemi iinde kendi kendimizin karsna karz.
Grmek zere olduklarmz, yaanm bir ann karanlk odasnda
banyo edilmi en nemli imgelerdir. En derinlerde kalm anlan
mza elik etmek iin bize kk bir imge ( . . . ) kendimize ait bir
fotoraf bahedildii sylenebilir. Ve sk sk duyduumuz, lmek
zere olanlarn veya lme tehlikesiyle karlam olanlarn gzle
rinin nnden geen o "tm hayaf tam olarak bylesi kk im
gelerden ibarettir.
Benjamin'e gre, kiiye ait anmsanm ve daha nce hi grlmemi

imgeler, bilindnda bellek izlekleri olarak kaydedilmi fotografik z
portrelere benzer.42 Resmedilmi portrenin aksine, bir fotoraf inkar edi-
41 Detlev Schttker, bu noktada Benjamin'in istemsiz bellein "AnlaB" (vesile) olgusunun

aksine "Wesen" (z) olgusuna odaklandna dikkat ekmitir (Konstruktiver Frag
mentarismus: Form und Rezeption der Schriften Walter Benjamin [Frankfurt a. M.:
Suhrkamp, 1 999]. 226).
42 Benjamin'in eserinde, henz bilinli olarak fiiliyata dklmemi gemie ait bir deneyim
kavram byk nem tamakta ve 1 930'1ardan eitli balamlar iinde tekrar tekrar
karmza kmaktadr. rnein, Samuel Weber'in gsterdii zere, Passagen-Werk'teki
uyan veya "Erwachen " kapsamnda Benjamin " Noch-nicht-bewuBtes-Wissen vom
lemez ekilde portresi yaplan kiinin gemi mevcudiyetine, o kiinin

orada, kamerann karsnda bulunmu olduuna ve yalnzca ressamn
hayal gcnde yer almadna ahitlik eder. Bir k izlei formundaki
pozlandrmay rtl biimde muhafaza etmenin sonucunda, bilind
veya unutulmu bir ana dair bellein yaratt paradoksa yalnzca fotog
rafik portre gerek anlamda ahitlik eder ve bizi o gemi andaki kendi
benliimiz ve bakmzla yzletirir; deneyimin imdilii iinde yalnzca
fotoraf objektif araclyla grd iin hakknda dorudan bilince
sahip olmadmz, hayatmzdaki bir ana ait bir imge.43
Bu dinamii basit bir unutkanlk vakas gibi grmekten ziyade en
nemli imgelerin "yaanm ann karanlk odasnda" banyo edildikleri
nermesi, yaanm grsel deneyimin daha sonraki (potansiyel) deve
lopman iin saklandklar belli bir erteleme sresini iaret etmektedir.
stelik Sartre'n imgelem grngbilimi bak asndan bakldnda,
Benjamin'in istemsiz bellek ve fotografik imgeler arasnda kurduu
analojinin imgelem ve alg arasndaki fark adeta sildii sylenebilir.
Sartre'a gre, imgesel olann yaps bizi artamayaca noktaya kadar
alg yapsndan farkldr: Bir nesnedeki herhangi bir yenilii alg ara
clyla kefedebilirken, imgelemdeki nesne yalnzca bizim olmasn
hayal ettiimizden ibarettir.44 Proust'un tam aksine, Benjamin spontane
hafzann zihinsel imgelerinin fotoraflar gibi olduklarn iddia eder,
ki bu tebih "Kleine Geschichte der Photographie" adl eserindeki baz
fotografik portrelere gzlemcinin verdii duyumsal ve duygusal tep
kiye dair yrtt nceki almalarla balanmaktadr45 zira burada
alt izilen nokta fotorafn btnyle algsal bir nesne olarak fiili ve
znel doas deil, onun imgesel boyutudur. Bu konu, Bemd Busch
tarafndan fotografik teknolojinin "fantazmagorik arl" olarak ta-
Gewesenen" ( GS, V, 491 ) ("olmu olanlarn henz bilinli olmayan birikimi " [AP. 389])
ile benzeen bir cmle kurar. (" Das Erwachen bei Benjamin und Proust oder Wie Verren
kung erfahren wurde" . Thomas Amos ve di., [ed.]. Les Mots de la Tribu: Fr Gerbard
Goebel [Tbingen Stauffenburg, 2000], 387-94: 389). Benjamin'in "diyalektik imge"
kavramnn bu dinamie neden olurken fotoraf ile ilikilendirilebilecei zerine tam
kapsaml bir analiz iin, bkz. Cadava'nn nemli almas, Words of Light.
43 Freud'a gre. bellek izlei daha nce de grdmz zere bilinddr. Aksine, Ador
no ise rtl bellein bilind olmaktan ziyade unutulmu olduunu ileri srer ve bu
husustaki mphemlii yznden Benjamin'i eletirir (ber Walter Benjamin, 1 58-60).
44 Bkz. Sartre, L'lmaginaire, 23-5. Barthes, benzer ekilde Proustcu istemsiz bellek ile
fotoraflar algsn yan yana koyar (bkz. Blm 6).
45 Benjamin'in almasnda, tabiat gerei hususi ve mahrem olan, Eingedenken olarak
adlandrd daha ortak olarak ve tarihsel bir deneyimle diyalektik adan ilintilidir. Bkz.
Jrgen Link ve Ursula Link-Heer, "Synchronische Diachronie. Von Benjamins 'Kleiner
Rede ber Proust' zu den Aphorismen 'ber den Begriff der Geschichte' " , Harald
Hillgartner ve Thomas Kpper (ed.), Medien und Asthetik. Festschrift fr Burkhardt
Lindner (Bielefeld: Transcript Verlag, 2003), 1 6 33'te.
-
mmlanan, Benjamin iin fotorafn byl zelliklerine yakn duran

ve gemi ile u an arasnda portreye bakan kiinin duyumsal hayal
kurmasna olanak tanyan olguya dayanmaktadr.46 Fotografik imge ve
istemsiz bellek arasnda ele aldmz karmak balantlar ocuk Kafka
portresini ve tekillik temasn yeni bir adan idrak etmemize imkan ta
nr. Benjamin'in yazlarnda yer alan Proustcu ara metnin bir anlatnn
kurtarmac eletirisine nasl destek verdiini de vurgular ki bu eletiri
de karlnda Benj amin'in analizinde deinilen etik anlay n plana
karmaktadr.
Benjamin'in "Rede ber Proust" eserinin sonunda, genellikle bir
hayatn en youn anlarnn fotografik imgelere yakn bir formda hatr
landklarna dair yaplan nerme, biraz farkl ekilde ifade edilmesine
ramen 1 932 tarihli Berliner Kindheit um Neunzehnhundert basksnn
son blmnde; yani, "Mummerehlen" blmn ve Kafka portresi
nin grsellik yorumunu ieren baskda yeniden karmza kar. Do
laysyla, son blmde unu okuruz: "leh denke mir, da& jenes 'ganze
Le ben', von dem man sich erzahlt, da& es vorm Blick der Sterbenden
vorbeizieht, aus solchen Bildem sich zusammensetzt" (GS, IV, 304)
("Bence sk sk duyduumuz, lmek zere olanlarn gzlerinin nn
den geen o 'tm hayat' bylesi kk imgelerden ibarettir"). Her ne
kadar Benjamin bu cmlede fotoraf kk defterler formunda sine
matografinin habercisi olan imgelermi gibi st kapal olarak ansa
da bu metinleraras ba 1932 tarihli Berliner Kindheit basks ile ayn
yldaki "Rede ber Proust" arasndaki yaknl dorular. Dolaysyla,
ayet fotoraflar ile istemsiz bellek arasnda varsaylan iliki genel an
lamda yalnzca bir benzetirme ise Benjamin'in zne ile kurduu etki
leimin otobiyografik balam bizlere ikili arasnda bulunan, fotoraf
ile portresi yaplan ve portreye bakan kii arasndaki spesifik dinamie
-Benjamin'in Kafka portresiyle olan, kendi ocukluk imgesiyle arac
landrlm bir etkileim olarak kurduu ba iin somutlandnlm bir
dinamik" dayanan hakiki ilikiyi anmsatr.
Bu balamda, Kafka fotorafnn tekrar tekrar akla gelmesi, bir
"nachtragliche" ya da bir "asal olayn" neminin gecikmeli farkndal
olarak Freud tarafndan ortaya atlan geciktirilmi travma etkisi kav
ramna benzemektedir. 47 ki gecikmilik formuna yol amaktadr: Bir
yanda, "Kleine Geschichte der Photographie" eserinde oktan tekil
etmi olduu istisnai konuma ramen k bahesi fotorafnn ancak
46 Busch bir " imaginaren berschuB" den bahseder, Belichtete Welt, 2 1 4.
47 Freud'un travmann gizli ve ak etkileri hakkndak grleri iin bkz. " Der Mann Mo
ses und die monotheische Religion " . Fragen der Gesellschaft, 521 -S'de.
1 93 1 'deki metinden bir sre sonra yazlm Benjamin'in ocukluk

anlarnn yansmasnda hak ettii neme gecikmeli olarak kavutuu
sylenebilir. Aslnda, Benjamin tarafndan grlm imgelerin banyo
edilene dek temelde gizli kaldklarna dair Weigers'in grn bir
Denkbild kapsamnda ele alma asndan,48 Kafka portresi de Benj a
min tarafndan yazlan bir ykye dahil edilmeden nce imgesel bir
alter ego olarak kalmtr. te yandan, Benjamin'in Berliner Kindheit
eserindeki " Mummerehlen" blm de unutma ve hatrlamann ikir
cikli dinamiine bir rnektir zira Proust hakknda yapt konumaya
gre bu dinamik fotografik z portre ile istemsiz bellek arasnda bir
benzerlik tesis etmektedir. Kendisine ait unutulmu bir imgeye bak
makta olan bir gemi veya teki benliin fotografik portresine yakn
terimlerle istemsiz bellein Benj amin tarafndan tanmlanmas da bu
varsaym tasdik etmektedir.
Kafka portresi, bu nedenle, Freudyen erteleme ve gecikme sreci
kapsamnda Benjamin'in (nceden ele alnd zere) izah ettii ki
isel anmsama ile metinleraras bir dzlemde ayrlmaz ekilde bal
grlebilse de fotoraf ile kurduu ban etik boyutu tabiat gerei
daha Proustcu'dur. Proust'un roman, zellikle de son cildi Le Temps
retrouve istemsiz bellein kendisini kurtarmac olarak gsterdiine
dair pheye mahal brakmaz.49 Zamana ve lme meydan okuyan
potansiyeli sayesinde , bu tarz bir bellek kaybedilmi bir gemii kur
tarma gcne sahiptir. Benjamin, benlii aksi takdirde kaybolup gi
decei zaman diliminden ekip karan coturucu bir deneyim olarak
istemsiz bellein edebi betimlemesini yapan Proust ile balant kur
mak iin kendi belirli kavramsal amalarn ve eletirel stratejilerini
devreye sokar. stemli ve istemsiz bellek arasndaki Proustcu ikilem,
gemie dnk anlatlp istemsiz bellek ile ilikisel adan beraber
dokunarak zamandan ve unutkanlktan kurtarlm Kafka portresi
gibi belirli fotoraflarn zamana meydan okuyan tabiatlarnn belir
tildii bir uygun ve gl ekilde davetkar bir ereveyi Benjamin'e
48 Weigel. Benjamin tarafndan bizzat grlm resimlerin roln ve bilhassa onun "Bild
denken" eserini nasl etkilediklerini ele alr (Walter Benjamin, 276-7). Kulland terim
ler ise temelde fotografik olarak nitelenebilir.
49 Proust'un A la recherche eserindeki anlatc pheye yer brakmaz ekilde bir istem
siz bellek deneyimindeki bu kurtarmac nitelii tarif eder: "on comprend que le mot
de 'mort' n'ait pas de sens pour lui; situe hors du temps, que pourraitil craindre de
l'avenir?" (bir insan 'lm' kelimesinin ona hibir ey ifade etmediini anlayabilir; za
mann dnda konumlanm olan bu kii niin gelecekten korkmaldr ki?) (A la rec
herche, cilt 4, 45 1 ; in Search of Lost Time, 6 cilt., ev. Scott Moncrieff ve Terence
Kilmartin, gzden geiren D. J. Enright [Londra: Vintage, 1 996], cilt 6, 22 5).
yine de sunmaktadr.50 Daha nce deindiim zere, eer k bahe

si fotoraf bir kurtarmac eletirelliin hem nesnesi hem de rnei
ise bunun sebebi ksmen de olsa rtl olmasna ramen gemiin
baarl ekilde yeniden yakalanmasna dair Proust'un kanonik an
lats ile arasndaki balardr. Grnrde elikili ama yine Freud
penceresinden grnen Proustcu bellek ile analojik benzerlik iinde
olan ocukluk fotorafnn bu duygusal ve varolusal deeri -Kafka
portresi ile Benjamin'in ocukluuna ait bir veya daha fazla imgenin
karma gereklii- unutulmu ya da bilind kalmtr, ta ki irdele
nip kavramsallatrlabilecei bir ereve Benjamin'in otobiyografik
metni tarafndan sunulana dek. zetle, Benjamin'in eitli yazlar
iinde Kafka portresiyle kurduu karmak etkileim, Kracauer'in de
inand zere bir fotografik portrede poz veren kii yok olduunda
balayan bir "bozunum" srecine kar durmakta ve bir fotoraftaki
hakikatin -"Wahrheitsgehalt" (hakiki ierik)- zamana bal olduu
gereinin altn izmektedir.51 Dier bir deyile , fiiliyata dklmese
de fotorafn ierii bize yalnzca harici bir hakikat formunda grn
mektedir (Benjamin'in "kabuu" gibi) ve Kracauer'in grne gre
sonrasnda eski bir paavra gibi keye atlacaktr ki bu da gemiten
bir tarz ancak dorulamaktadr. 52 Aksine, ocukluk portresine dair
Benj amin'in yazd ekfrasisde ise ocuk, beeniye odakl, artlara
baml evresi tarafndan yutulmu olmaya kar gelmek durumun
dadr ve Benjamin'in duyumsal ve entelektel abas sayesinde dne
min beeni veya fotoraf geleneklerinin alelade bir belgesi olmaktan
kurtulmaktadr. zetle, Benj amin'in kendi yaam yksne dahil
edilmenin bir sonucu olarak, imgenin zndeki hakikat ierii, bo
zunum anlamna gelen unutulmaktan kurtarlmaktadr.
Kafka portresinin karmak ve ok katmanl bir ekilde Benjamin
tarafndan hem otobiyografik anlats hem de fotoraf kuram iinde
zmsenmesi onun imgeye verdii 'sorumluluk dolu tepkinin''3 bir
50 Bu dokumay, Proust hakknda yazd denemede Benjamin'in " Penelopearbeit des
Eingedenkens" (CS, il, 3 1 1 ) (Hafzann sadk ileyii [SW, il, 238]) eklinde tanmlad
olguyla kyaslamak mmkndr.
51 Kracauer, Oas Ornament der Masse, 3 0 . O d a b i r aile fotorafn, A la recherche ese
rindeki anlatcnn kendi bykannesinin mstakil gzlemini fotoraf eken bir foto
rafyla kyaslad mehur sahneyi artran bir bykanne fotorafn rneklendirir.
Bkz. Proust, A la recherche, cilt. 2,438-40. Kracauer, bu blm kendi Theory of Film
eserinde fotorafn yabanclatrc unsurlarn vurgulamak iin kullanr (14-16).
52 Bkz. Kracauer, Oas Ornanent der Masse, 30. Kracauer'in bu grlerini dikkate alan
Arlette Farge yine de "deja fini" iinde yuvalanm "varlacak bir gelecek" olduunu
iddia eder ("Le Temps loge en la photographie. A partir de Barthes et de Kracauer",
lntermedialites/lntermedialities, 7 [2006], 205- 1 3 : 206-7).
53 Attridge, The Singularity of Literature, 1 24.
davurumu ve ayrca uzants olarak okunabilir. Bu tepki, ocuk

luk fotorafnn Benjamin zerinde brakt hissedilmi talebe da
yanmaktadr. Agamben, fotorafn kurtarmac gcn tasvir edilen
kiinin fiilen adlandrlmas ile ilikilendirir ki bu tanmlayc iza
hatten eksik olan portre fotoraf bu adlandrmay talep etmektedir.
Benjamin'in ncelikli fotorafla kurduu kiisel ilikinin arka planna
karn, baka bir fotoraf formunun "kefaret talebinin" altn izmek
mmkndr.54 Fotorafn ona bakan kiiden talebi daima var olabilse
bile bireysel gzlemciye ve ayrca onun imge iinde tasvir edilmi
fotografik tekiyle olan ilikisine dayanarak yle ya da byle zora
ki olarak hissedilmektedir. Portreye bakan kiinin stlendii kilit rol
tam kapsaml olarak ocukluk portresi ile Benjamin'in kurduu et
kileimde gn yzne kmaktadr ve onun yazya dkt kefaret
iareti odak noktasnda yer alan bu imge araclyla fark edilmekte
dir. ocukluk fotorafnn Benj amin iin temsil ettii indirgenemez
tekinin halihazrda merhum teki veya eski benlik olduu dnl
dnde, fotorafn taleplerini biz fanilerin lme doru stlendii
belirli bir sorumluluk ile spesifik biimde eletirmek mmkndr.
Fotografik tekine dair yaplan bu trde bir ballk, Attridge'in
de farkl bir balamda ele ald zere temelinde etik bir tutumdur.55
teki'yi yalnzca adlandrmaya almann yerine, bylesi bir kurta
rlmaya neden olan spesifik fotorafa dair teki ile kurulan etkileim
hakknda kaleme alnan zel bir yaz tarzdr. Siyasi ve toplumsal de
iimleri etkilemek iin fotoraflar ile yazya dklm kelimelerin
birliktelii hakknda Benj amin'in grleri ele alndnda, Sontag'a
gre Benjamin "kelimelerin her zaman grseli kurtaracan mit eden
fotoraf sevdals ahlak kuramclarndan" biridir. 56 Sontag bu noktada
kefaretinin temel meselesine parmak basarken, Benj amn'in ocuk Kaf
ka fotoraf ve bu etkileimin artrd tekillik zerine yazdklar
"ahlaki" den ziyade etiktir zira bu terim, en nihayetinde keyfi kanundan
deil paylalm bir insani kouldan kaynaklanan, tekine kar duyu
lan bir ykmllk anlamna gelmektedir. mge iinde tasvir edilmi
kiinin hayat ve belleinin kefaretinin taahht edilmesi ve portre fo
torafnca talep edilmi tekine kar duyulan etik ykmlln yeri
ne getiriliinin temsil edilmesi, tekil olarak etkileimi yakalayan ve mu
hafaza eden fotorafn yazl gstergesidir. Bu ayn zamanda fotografik
55 Attridge'in hakl bir ekilde iaret ettii gibi, bu etik mesuliyet ahlakllktan olduka
farkldr (The Singularity of Literature, 1 26-7).
56 Sontag, OnPhotography, 1 07.
etik kapsamndaki mevcut tartmalarda oktan dillendirilmi olann

derinlikli bir uzantsn ve zenginletirilmesini temsil etmektedir.
Fotorafn etik boyutu geleneksel olarak, zellikle de belgeci ve foto
gazeteci bir balam iinde imgenin fiili zgnl ve 'hakikati' ile ilikilen
dirilmektedir. Dolaysyla, sz konusu olan, gerekliin veya bir olayn ka
mera karsnda nasl belgelendii ve sonucunda meydana gelen imgenin
bu gereklik veya olayla iletiim kapsamnda nasl sunulduu sorusudur.'7
Benjamin'in zgn sosyopolitik anlam veya mesaj aktarmak iin balklar
ve tanmlamalar ile fotoraflan eletirme ars, (Sontag'n da belirttii
zere) fotografik imgenin nadiren de olsa tek bana etik bir konum tesis
etmeye muktedir olduunun tasvibidir. te yandan, hem imgenin (aksi
takdirde grnmez kalacak) belirli zelliklerine hem de imgenin reti
mindeki tarihsel sonulara, bir baka deyile resmettii somut gereklik
ten -yani, her imgenin arkasnda yatan tarihsel ve kiisel anlat- doan
sonulara dikkat eken sylemsel bir tanm ve izahatin elik etmesini zo
runlu klmaktadr. Kafka'nn ocukluk portresinde, imgenin etik talebine
Benpmin'in bu portre hakknda yazd metinde karlalmaktadr ki bu
metin tekil fotoraf belirli bir "Beschriftung" formu ile sunmaktadr; yani,
kuramsal ve tarihsel bir sylem ile diyalektik teatisindeki otobiyografik ve
varoluu bir sylem. Benjamin'in bakan zneye ait somut, duyusal ve im
gesel deneyimi zerinde yapt, daha nceki hibir fotoraf kuramnda
ei grlmemi vurgu bu sylemin kuramsallatnlmasna yeni ve hayati
bir bileen ekler. Benjamin'in ve Barthes'n fotoraf hakknda yazdklan
n birbirine balayan da bakan kii ile fotografik olarak temsil edilen kii
arasndaki , gemi ve imdiki zamann etkileiminde ortaya kan bu olas
etik ilikidir ve otobiyografik anlatyla yan yana getirilmi bu etkileimin
ilk azdan tanmlanmas araclyla ortaya kmaktadr. laveten ve daha
spesifik olarak, bundan nceki blmlerde dillendirilmi ve ele alnm
olan kilit terimlerin birou -balamsallk, fotografik imlemin tabiat ve
mevcudiyeti, dnmse! by ve istemsiz bellek de dahil- dikkat ekici
bir ekilde Barthes'n fotoraf zerine yazd metinlerde, en ok da La
Chambre claire de yer bulmaktadr.
'
57 Dijital imge ileme teknolojilerinin yaygnlklarna dair daha ada bir balamda, bu
fotografik etik unsuru bir kez daha inceleme konusu olmas artc deildir. Bkz. Wil
liam J. T. Mitchell, The Reconfigured Eye: Visual Truth in the Post-photographic Era
(Cambridge, MA ve Londra: MiT Press, 1 992), 52-5. Post-prodksiyon imge ilemenin
potansiyel olarak rahatszlk verici, gazete balam ierisinde sorumlu bir bilgisayar
teknolojisi kullanmn ima eden etkisiyle ilgili olarak gzlemcinin kaygsn n plana
tayan bir alma iin, bkz. Fred Ritchin, in Our Own lmage. The Coming Revolution
in Photography: How Computer Technology Is Changing Our View of the World (New
York: Aperture, 1 990).
2. KISIM
v
FOTOGRAF VE OZNELLIK
D OlAN D BARTHES fotoraf kuramnn en etkileyici figrlerinden

Rb iri olmutur. Fotoraf hakkndaki eitli yazlarnda yer alan kav
ramlar, kendisinin ardndan yaplan tartmalara derinlemesine bir bi
imde yn vermitir. Bunlar arasnda zellikle ne kanlar, fotoraf
"kodu olmayan bir mesaj" biiminde gstergesel olarak tanmlamas
ve iyi bilinen studium ile punctum arasnda yapt ayrmdr. Fotogra
fik imgeye ait sonrak ayrm ise, ak bir biimde znel ve duyusal
yaklamla ayr zamanda grngbilimsel olarak nitelendirilebilir. ilk
dnem gstergesel ve yapsalc almalar l 960'larda eletirel teorinin
bir paras olan ve grngbilimsel ynelimin odanda olarak Sartre,
Merleau-Ponty, Andre Bazin ve dier Fransz filozof ve eletirmenle
rine yakn olan Barthes'n, fotorafta en nemli grngbilimsel dav
ranlardan biri eklinde (l 980'den itibaren La Chambre claire'de)
deerlendirilmesi biraz ironiktir. La Chambre claire'in zne merkezli
yaps, Barthes'n daha sonra artan bir ilgiyle karlanan kltrel do
kuya ait son derece kiisel ve varolusal deneyimi ile dikkat eken
post-gstergesel dnceleriyle birebir uyum gstermektedir. Aslnda
bu yaklam, zellikle de Barthes'n annesine ait ocukluk portresinde
olduu gibi, baz fotoraflarda nihai amacna ulamaktadr.
Barthes'n tm almalar bir btn olarak deerlendirildiinde ,
fotograf ile ilgili olanlar, her ne kadar ikisinin arasndaki asl gei
daha az dolambasz olsa da iki ayr dneme ayrlabilir. l 9 50'lerin or
talarndan l 960'larn ortalarna kadar dayanak noktas dilbilimsel ve
gstergesel paradigma iken , l 970'lerden itibaren ad grngbilimsel
dnmle beraber anlmaktadr. Bu ayrm Barthes'n tartt fotoraf
biimlerinde ve baz durumlarda da metinlerinde yeniden yaratlmak

tadr; reklamlar, haber fotoraflar (Mythologies ve Le Message photog
raphique), sanat fotoraf portreleri, otobiyografik yazlarndaki kiisel
aile fotoraflar ve Le Chambre Claire rneklerinde olduu gibi. Grl
d zere, Benjamin'in fotografi kuram ile benzerlik tayan meto
dolojik bir gei bulunmakta, ancak kronolojik olarak ters yne iler
lemektedir. Ancak, Benjamin modernitenin ortaya knda fotografik
aracnn roln belirli fotoraflarda estetik ve duygusal etkilerden daha
soyut ve kolektif deerlendirmelere geiinin aksine , Barthes'n ar ba
san odak noktas imgedek anlamn gstergesel yapsn ve onun kitle
tketim toplumundaki ideolojik ve sosyal etkilerini deerlendirirken
bile daha yerel ve snrl kalmaktadr. Bylece , belirli baz imgelerin de
rinlemesine analizine odaklanlm ve fotografik retim trleri aka
tanmlanabilmitir. Benjamin'in daha sonraki tarihsel iddialarnn aksi
ne, Barthes'n analizi iletiim aracnn doasnn ve etkilerinin nedensiz
an genellemelerine daha az eilim gstermektedir.
Eer mevcut fotografik uygulamadaki bu somut temellendirme
Barthes'm fotoraf zerine yazdklarnda tutarl bir zellikse , belki de
daha nemli olan bir zellik de iletiim aracna gereki bak asn
kesin bir biimde korumu olmasdr. Bu durum, fotografik imgenin
balamsal doasnn maddesel bir temelde n kaydedilerek vurgu
lanmasn gerektirmektedir. rnein, temsil ettii gerekliin fiziksel
izini temsil eden kat, mekanik ve optik-kimyasal retimin etkilerinin
karlatrmal dzeyi bakan kiilere gre dierlerinde daha biimsel
deerlendirmelere neden olmaktadr. Daha sonra tartlaca zere, ilk
izlenimin aksine, Barthes'n zellikle ilk almalarndaki bu ontolojik
gerekilik, fotografik imgenin kltrel ve ideolojik odak noktasnda
yaplanmas ve yorumlanmas ile uyum gstermemektedr. Elbette,
Wolfgang Kemp tarafndan da iaret edildii gibi, Barthes'n gsterge
sel ve grngbilimsel incelemeleri arasndaki sreklilik konusunda,
fotoraftaki gstergesel kuramlarn ve fotorafa bakan kiilerin imge
leri "okumalar" kavram iletiim aracnn (fotorafn) eletirel ve ku
ramsal tartmalar hakknda ilk bireysel ve kolektif temsiline dikkat
ekmektedir . 1 Fotografi tartmalarnda daha nce birbirinden ayrlm
olan ontolojik ve teknolojik deerlendirmeler, eer baka trls ge
rekli deilse , Benjamin'in baz savlarnda dikkate deer bir biimde
ayrlmakta ve alc tamamlayc haline gelmektedir. Barthes'n yazdk
larndak krilik nokta, nceki ve imdiki fotoraf kuramlarndan farkl
olarak, bir tarafta fotografik imgenin ontolojik ve teknolojik doas, di-
Bkz. Kemp (ed.), Theorie der Fotogmfie, Cilt. 3, 24-5.

er tarafta ise alc, etki ve anlamlandrma biimindedir. Her ne kadar

aralanndaki iliki yksek oranda deiken olsa da her zaman beraber
olduklardr. Onun ve dierlerinin gstergebilim kuramlarnn siste
matik olarak snrlandrlmasyla birlikte fotorafa bakan kiiler imge
ler araclyla ideolojik ynlendirmenin soyut ve sosyotarihsel nesnesi
olur. Barthes'n gstergebilim sonras dneminde, dierinin aksine ba
kan kiiler fotoraflarla duyusal, duygusal ve imgesel yollarla etkile
ime girerek zgnleir ve tamamen bir nesnellie ular. Deneysel ya
da sistematik olarak kodlanmas mmkn olmayan ve bu nedenle gs
tergebilimciler tarafndan dikkate alnmayan bu etkileim balamnda,
Barthes'n yazlarndaki fotografik etkileimin tekilliinin nemli tema
s ak bir biimde ortaya kmaktadr -bu durum merhum annesinin
ocukluk portrelerine dair yazd tezlerinde analiz edilmektedir.
Benjamin'in durumunda ise belirli bir fotoraf ile -dierleriyle kar
latrldnda tekil olduu durumlarda- dier tm fotoraflarla ya da
fotografik ara arasnda gze arpan bir gerilim bulunmaktadr. Oysa
Barthes, arada kk farklarla, fotorafa bakan kii ile imge ve imge
nin tetikledii duyusal bellek arasnda deerli , algsal ve yaratc st
kapal bir hiyerari olduunu ne srerek bu ayrm korumaktadr.
Benj amin'in aksine Barthes, zel ile genel ve kiisel ile evrensel ara
snda diyalektik bir ilikinin ifadesi olarak zdnmsel bir tutumla
byle bir tekilliin izinden gitmektedir. Bylesi bir diyalektik, fotogra
fik imgenin psikolojik olarak heyecan verici potansiyelinde, fotografik
imlemin konumunda ve zaman ile imge arasndaki ilikinin keskinli
inde grlmektedir. Bu nedenle, aradaki dikkate deer farkllklara
ramen Barthes'n fotografi tezi; Benjamin'in katksz ontolojik, tekno
lojik ve estetikten yola karak fotorafn psikolojik, varolusal ve etik
boyutlarna ynelen ilgisinin devam ve belki daha kkl hale gelmi
bir biimi olarak deerlendirilebilir.
Benjamin ile Barthes arasndaki benzerlikleri ve farkllklar anla
mak ve aklayabilmek ve bylece Barthes'n asl kavramlarna kuram
sal projelerinde fotorafn bulunduu yer hakknda yeni bir bak as
gelitirebilmek amacyla, drdnc blmde , daha geni bir kuramsal
ve tarihsel arka plan yerine ncelikle Barthes'n fotografiye kar geli
mekte olan ilgisi zerinde durulmutur. Gstergebilimden grngbi
lime gei fotorafn bir iaret, yani ideolojik ve politik balamda daha
byk bir anlam tayan sistemin bir paras olarak deerlendirilmesi
nin etkileriyle vurgulanacaktr. Bylece, belli fotoraflarn, o fotorafa
bireysel bakan kiinin benzersiz deneyimi ve hayat hikayesinin sonucu
olarak ifade ettikleri anlamdan ayrlmas gereklemektedir. Barthes'n
Sergei Eisenstein'n "Le Troisieme sens" (nc Anlam) filminden

ald eitli kareleri gstererek yapt analiz, daha bilisel alglarla
ynlendirilen genel bakan kiiye daha soyut kavramlar sunmaktan
uzaklaarak, fotorafla etkileimleri arzu ve duygular tarafndan biim
lenen bireyselletirilmi, "hissederek" bakan bir kiiyi oluturmutur.
Hisseden kii hususunda, fotografik imlem ya da model, fotografik de
neyimin temel unsuru olarak dikkat ekici bir biimde n planda ko
numlandrlm ve bylece fotoraflarn snflandrlmas kesin olarak
grngbilimsel studium-punctum ikiliine dnmtr.
Beinci blmde, Barthes'n kuramsal balamda fotografi tekillii
deneyim gsterilerek, genel grngbilimsel erevenin yntemleri
zerinde durulacaktr. Aksi ynde iddialar olmasna ramen, annenin
gerekten varolduu K Bahesi fotoraf gsterilecek ve Barthes'n
fotografik anlaynda ne kadar merkezi bir yerde durduu vurgulana
caktr. Onun bu portre kefiyle alakal olarak, tekillik hali, denemeci
anlatsndaki fotorafn byl ve simyasal doas kefinin arka pla
nnda km ve iletiim aracnn kaydetme kapasitesi zerinden betim
sel bir lmszletirmeyle ilikilendirilmitir.
Ardndan, Barthes'n annesinin ocukluuyla fotografik etkileimi
ne dair kaleme aldklarnn kefaret temas ile ne derece balantl oldu
u tartlmtr. Altnc blm bu karlamann gl Proustvari me
tinleraraslna odaklanacaktr. Barthes'n fotografi bann kederli ve
melankolik boyutlar A la recherche du temps perdu'ye dayanmaktadr.
Benj amin'in Proust'u yorumlamas deerlendirildiinde , genel fotoraf
ile belirli bir fotoraf arasndaki gerilim ile Proust'un tanmlam oldu
u bellein iki farkl sreciyle fotorafn birleimi yakndan ilikilidir.
Barthes'n tezinde, istemsiz bellek ile genel fotoraf arasndaki belirsiz
lik ve K Bahesi fotorafnn istemsiz bellek ile derin ilikisi deer
lendirilecektir. Son olarak, Barthes'n punctum'u ile Proust'un memoire
involantaire'i arasndaki yakn iliki, annenin fotorafta temsil edilerek
zamandan ve unutulmaktan kurtuluuna ynelik doal ve kavramsal
bir tasarma yaplan katkyla gsterilecektir.
.. ..
BOLUM 4
Gstergebilimden Grngbilime
- -
ARTHES'n 1 950'lerin ortalarnda fotografi hakknda ilk defa yazd

B sralarda, fotoraf bir iletiim arac olarak yksek derecede ilev
sel farkllatrma biiminde deerlendirilmekteydi. Sanattan reklamc
la, eitimden astronomiye ve tptan gazetecilie kadar kltrel, sosyal
ve bilimsel balamda saysz ekilde kullanlmaktayd . Benjamin'in
"Kleine Geschichte der Photographie"deki notlarnda belirttii yzyln
bandaki aile portrelerinin birbirlerine benzerlii ile kyaslandnda,
bu dnemde fotorafn aile yaamn belgelemede amatr olarak kul
lanmnn yaygnlamas ile birlikte enstantane fotoraflarda patlama
olmutur. 1 Ayn dnemde, yirminci yzyl ile birlikte fotografi kuram
ve eletirisi bugn de etkilerini devam ettirmekte olan yntemler ve
yaklamlarla karakterize edilmeye balanm, sanat tarihi ve kuram,
film almalar, medya kuram, kltrel almalar ve gstergebilim
tezleri ile doal bir birliktelik gsterir hale gelmitir. Tm bu tezlerin
ve disiplinlerin ortak yan, yle ya da byle, Benjamin'in zengin eleti
rileri ve tarihsel yazlarna dayanyor olmalardr.
Yzyln ortasyla birlikte fotorafn Batl ve baz Batl olmayan
toplumlarda dsal ve sembolik bir kitle iletiim arac olarak kabul gr
mesiyle beraber, 1 9 5 5 ylnda The Family of Man fotoraf sergisinin
dokuz milyon kadar insan tarafndan ziyaret edildii ifade edilmitir.
Serginin baskn temas fotorafn tarihsel, kltrel, dilbilimsel ve poli
tik snrlarnn ve engellerinin evrensel bir dil olarak kabul grmesidir.
Ayrca, fotorafn insanlar ve kltrleri bir araya getirebilecek insana
Bkz. Bourdieu'nun sava sonrasnda Fransa'da fotorafn sosyal kullanmna ynelik

yapt alma, Un Art moyen.
zg yeterliklerine dair topik vizyonu da tartlmtr. Gerekten de

grlebilecei gibi, Barthes'n fotografiye dair ilk belirgin tezi, serginin
ynetsel temasna ait eletirel deerlendirmesidir ve hem entelektel
yanltcl hem de ideolojik yozlamay lanetlemektedir. The Family
of Man sergisi kitle iletiim aralar da dahil olmak zere , kltrel bir
grng almas olarak dilbilimde artan bir ilgiyle karlanmtr. Bu
dnem, zellikle Fransa'da yapsalc gstergebilimin ykseliini ifade
etmektedir. rnein, l 960'lann balarnda film kuramcs Christian
Metz, r aan gstergebilim almas "film dilini" balatm, Bart
hes Ecole Pratique des Hautes Etudes'deki Kitle letiim almalar
Merkezi'nde almaya balam ve fotografi zerine ilk gstergebilim
metinlerini yaynlamtr. Ancak neredeyse on yl kadar nce Barthes,
"yerel konuma dili" olarak bilinen alana ciddi bir katkda bulunmu
tur. Bu katk, sanatsal olmayan fotorafn daha geni balamda kitle
tketim kltr rnlerini nasl ve neden etkilediini ve sat ama
l kullanlan nesnelerin entelektel almalarda nemli olabileceini
gstermitir. Her ne kadar buna bal olmasa da Barthes'n yeni ufuklar
aan Mythologies'i, yine de Franszca fotografi kuram balamnda ilk
kuramsal almalardan biri olarak kabul edilmektedir.
Fotografik mitler
Barthes 1 954 ile 1 956 yllan arasnda Fransz sol eilimli gazete Les
Lettres nouvelles iin aylk olarak "mitoloji" stunu hazrlam ve 1 9 5 7
ylnda b u yazlar Mythologies adyla bir araya getirilmitir. Arabalar,
yiyecekler, filmler ve fotoraflar gibi gnlk hayatmz saran nesneler
ya da Fransz popler kltrnn sembollemi nesnelerine odakla
nan ksa makalelerde sunduu tezler ile Barthes, burjuva ideolojisini ve
onun konuma biimini eletirmitir ki Barthes'e gre burjuva ideolo
jisi kendisini grnr ya da "doal" gstererek gizlemektedir. Barthes
Mythology ile fotografiyi tartrken ounlukla Elle, Paris-Match ve No
uvel Observateur gibi popler dergilerde yer alan ve haber, politika veya
ideolojik balamlarda oluturulmu imgelere gnderme yapmaktadr. 2
Myhtologies iinde yer alan son ve dierlerinden daha sistematik bir
makale olan "Le Mythe, aujourd'hui" (Myth Today/Gnmzde Mit)
ile Barthes bu mitolojik tezin yaratm ve tantmnda fotorafn ro-
2 Jacqueline Guittard, Mitolojiler iinde yer alan dokuz makaledeki fotoraflarn Paris-Match
dergisinden olduunu ifade etmitir (" lmpressions photographiques: les Mythologies
de Roland Barthes", Litterature, 1 43 [2006]. 1 1 4-34: 1 1 6). Barthes'n kitabnn 201 0
basksnda grsel materyallerin ve fotoraflarn ounun kayna belirtilmektedir (Roland
Barthes, Mythologies, ed. Jacqueline Guittard [Paris: Seuil, 201 0]).
ln tanmlamaktadr. Metindeki Saussurec nermeye gre mit; dil,

rnein "une parole" (OC, I, 823 ) olarak tanmlanmakta ve bylece
iaretleri de kapsayan, biimsel gsteren ve gsterilen nesnelerin birle
imi olan ikili bir iletiim sistemi olarak anlalmaktadr. Bu balamda,
fotoraf bir iaret, ideolojik olarak deitirilen mesajn iletiimi iin bir
ara olmaktadr. Barthes'e gre, bu mesaj , doalc maskesi ve sahte za
ruret hali ardnda yatan kltrel ve politik aldatclklardan kurtarlma
l ve akla kavuturulmaldr. Fotoraflar konusunda ise, Barthes'n
tarttklarndan bir rnek olarak, parlamento seimlerindeki adaylarn
fotoraflarnda kyafetleri ve durularyla politik programlarndan daha
n planda tutulduudur. Fotoraf burada adaylar ile semenler arasn
da gstermelik bir ortak "maniere d'etre" (OC, I, 796) (varolu tarz
[M, 9 1 ] ) araclyla dorudan kiisel bir balant kurmak iindir ve bu
byk olaslkla bir yanlsama olarak kullanlmaktadr.
Sz edilen bu kltrel eletirel bak asyla, tpk Bazin'in 1 945
ylnda yaynlanan makalesi "Ontologie de l'image photographique"te3
olduu gibi, Barthes'n da baz fotoraflarn grnrde doalc ve nes
nel temsillerinin ardnda nesnel "hakikat" nakline dair iletiim aracnn
bir inkarnn yattna ynelik miti aa vurduu dnlebilir.
Ancak Barthes'n buradaki temel endiesi; fotografik imge biimin
den ya da aracnn kendiliinden ziyade gstergesel ve ideolojik ieri
idir. Bu nedenle fotorafn doasnda kendisini gl ve ikna edici bir
biimde ideoloj ik kullanma teslim etmi grsel bir ara olup olmad
gibi hileli bir sorudan kanr. Baka bir ifadeyle, gerekliin bir lde
znellikle tescillenmesini ve psikolojik etkileriyle ilgili konularn onu
takip etmesi gerektiini ifade eder.
Mitolojiler'de fotoraf sergileri ile dorudan ilikili iki makale bulun
maktadr. Bu makalelerde Barthes, sergilerin ve fotoraflarn yayd
mesaj bozan ve "ikinci dereceden" mesajlar analiz etmektedir. Parisi
an Galerie d'Orsay'deki yzleme ile ilgili fotoraflar -ki bu sergideki
fotoraflardan birinde bir ceset ynn yannda poz vermi askerler ve
baka bir fotorafta bir insan iskeletini inceleyen gen bir asker bulun
maktadr- hakknda eletirel analiz yapt makalenin baln Barthes
ironi yaparak "photo-chock" olarak adlandrmtr. Fotorafnn bakan
3 Bilindii gibi Bazn, aynen on beinci yzylda perspektifin kefedildii gibi, fotoraf
ve sinemay yceltenin Bat tarihinin grsel sunumu olduunu ifade etmitir.
rnein, grsel dnyann betimlenmesinin insanlarn psikolojik ihtiyalar tarafndan
ynlendirilmesi gibi. Biimsel estetik ve psikolojik gereklik arasnda ima yoluyla
ayrm yapabilmek iin, imge baz alardan zellikle retilmi olsa bile, fotorafn
otomatik olarak retiminin taklit edilen gereklik ihtiyac iin gl bir psikolojik etkide
bulunduunu ne srmtr. (" Ontologie de l'image photographique" , 1 3-1 7).
kiiyi aka ok etmek iin yaratt imgeleri knamakta ve onlan g

rlt olarak alglamakta -daha sonra yazdklannda daha ak bir hale
gelmektedir- ve fotorafn "birinci dereceden" mesaj olarak ifade et
mektedir. Barthes'e gre, fotorafnn her bir fotoraf iin etkili kont
rast kullanm, yan yana dizme ve geleneksel resimleme gibi ierie ait
dikkatli biimsel sunumundan dolay fotoraflar sarsc olamamaktadr."
Barthes iin, birinin algsn takip eden tannabilir amallk fotorafn
yapabilecekleri ile duygusal ve duyusal etkilerini glendirmekten zi
yade zayflatmaktadr. Fowraflann yapt temel hatann, sarsc ol
mayan "photo-chock" imgelerin psikolojik etkilerini denemeye almak
olduuna inanmakta ve bu tr imgeleri yle tanmlamaktadr;
ne resonne pas, ne trouble pas, notre accueil se referme trop tt

sur un signe pur; la lisibilite parfaite de la scene, sa mise en forme
nous dispense de recevoir profondement l'i.mage dans son scan
dale; reduite a l'etat de pur langage , la photographie ne nous
desorganise pas. (OC, I, 752)
yank yapmadan, rahatsz etmeden, tepkimiz saf iarete ok
yaklayor; manzarann mkemmel bir biimde okunabilirlii,
onun kesin bir biimde ifade edilmesi bizim imgeyi tm etkileriy
le alglamamzn nne geiyor; dilin safln azaltyor, fotoraf
bizim dzenimizi bozmaz. (ET, 72)
Halen eer bu durumda alglanan ama fotografik imgeyi dile indir

giyorsa dilbilimsel mesaj daha kolay kavranabilecektir (ve baz eletirel
mesafelerin sm zlmektedir) . Barthes aynca fotorafn bu geleneksel
letirmeye direnmesi gerektiini ifade etmektedir. Fotoraf elbette bakan
kiiyi gerekten rahatsz edecek gce sahip olabilir lakin bunun nedeni,
fotorafnn tm amalln ve aracln aan bir imge niteliidir. zel
likle de portrelerin sahip olduu bu potansiyel, Barthes'n 1 970'lerde ba
layan, daha sonra fotoraf konusunda yazacaklannda temel tekil eden
ve La Chambre claire'de yer alan punctum kavramyla dorudan ilikilidir.
Mythologies'te eletirilen ikinci fotoraf sergisi Edward Steichen'in
daha nce ad geen The Family of Man olarak karmza kmaktadr.
Ocak 1955'te New York'taki Museum of Modem Art'taki alnn ar-
4 Portrelerin resimlenmesiyle ilikili olarak fotorafa benzer bir eletiri, Parisli nl
Harcourt portre stdyosu tarafndan yaratlan mit hakkndaki makalede bulunmaktadr.
Nadar'n nl ondukuzuncu yzyl stdyosunun halefi olarak deerlendirilebilecek ve
944 ylnda kurulan bu stdyoda pek ok Parisli nl sk sk grlmtr. Barthes
Nadar' sadece en iyi fotoraflardan biri olduu iin deil ayn zamanda Fransz
burjuvazisinin en nemli "mitoloji uzmanlarndan" biri olduu iin vmektedir (La
Chambre Claire CC, 61 ) . Harcourt portrelerini, rnein bilinli fotografik hilelerle baz
modelleri tanrsal yaratklara dntrmektedir. (bkz. OC, 1, 688).
dndan sergi, Fransa'da ilk defa bir sergide fotorafn gze arpan bir
biimde grlmesinden -Paris'teki Exposition Universel le den tam yz ' -
yl sonra, birka yl boyunca baanyla dnyay turlamur. Eer ki Bart

hes sergiyi kiisel olarak 1 956 ylnda Paris'te grmeseydi, ]acqueline
Guittard'n da ifade ettii gibi,5 yine de bunun hakknda syleyecek ok
eyi olurdu. Serginin bir Souk Sava propagandas ve ABD hegemonyas
olarak deerlendirildii daha sonraki eletirilerin6 aksine , "La Grande fa
mille des hommes" (Byk nsanlk Ailesi) balkl makalesinde Barthes,
Steichen'in insanl "aile"7 olarak betimleyerek tarihin sorunsal "yerlile
tirme" amacn eletirmektedir. Sergi 68 farkl lkeden, 273 fotorafnn
500'n zerinde fotorafyla kltrel eitlilikte bir dnm noktas olarak
takdim edilmitir. Grnrdeki bu eitlilik daha sonra fotoraflarnn
ounun haftalk Amerikan fotoraf dergisi Life'a bal olduu gereiyle
tekzip edilmitir (Barthes'in ifade ettii bu gerek daha sonraki tezlerim
desteklemitir). Barthes, "fotografik dil" evrensellii nedeniyle bu imgele
rin fotorafa bakan kiilerin tamam tarafndan ayn ekilde alglanabilir
olmasna ynelik serginin getirdii nermeyi reddetmektedir.8
The Family of Man sergisinin "evrensel bir fotoraf dili" olarak tumtu
rakll, ayrca kaos ve karklk ile ilikilendirilmi kltrlerin Babilvari
paralanm oulluuna ynelik uzlatrma gc on dokuzuncu yzyl
fotografi eletirisi ve kuramnda9 bile popler bir tema olagelmitir. Bu
tema, yirminci yzyl balarnda, 1 93 1 ylnda August Sander'in "Die
Photographie als Weltsprache" (Evrensel Bir Dil Olarak Fotoraf) adn
tayan radyo program ile geni bir biimde tannm ve tumturakl bir
grnme kavumutur.10 Mythologies'te ve gstergebilim ile sa kanat
ve burjuvazi dogmalarnn Marksist eletirilerinin totaliterleen ve farkla
r ortadan kaldran bir hmanizm formundaki daha geni balam ieri
sinde, (bu sorgulamada Barthes kesinlikle yalnz deildir), The Family of
5 Bkz. Guittard, "lmpressions photographiques" . 1 30.
6 Bkz Allan Sekula, "The Tratfic in Photographs", Art Journal, 41 (1 981 ), 1 5-25: 1 9-2 1 .
7 Steichen sergi katalogunun giri metninde " insann dnya zerindeki biricikliini
gsteren bir ayna (. .. ) olarak algland" yazar. The Family of Man (sergi katalou) (New
York: The Museum of Modern Art, 1 955), 4.
8 Ancak, Barthes fotografik dilin evrenselliini gl bir biimde sorgularken, elbette
fotorafn bir tr dil olduunu unutmadan, fotografik imgenin kendisi ve dier
gstergebilim analizleri iin aksiyomatik olduunu belirtmektedir.
9 Bu fikrin ksaca tartlmas konusunda, bkz. Bernd Stiegler; Bilder der Photographie.
Ein Album photographischer Metaphern (Frankfurt a. M . : Suhrkamp,2006), 209-1 5.
1O Alt blmlk radyo eitiminin beinci blm, Bat Almanya'da Rundfunk Cologne'de
yaynlanm ve yakn zamanda August Sander tarafndan tekrar yaynlanmtr; bkz.
Sehen, Beobachten und Denken (Mnih: Schirmer/Mosel, 2009), 253 1 . Bu metnin
daha ayrntl bir tartmas iin, bkz. Sek ula, "The Tratfic in Photographs". 1 7- 1 8.
Men'in ortaya k sylemi tahmin edilebilecei gibi iddetli bir biimde

eletirilmitir. Sergi, fotorafta sunulan insanlar ve sergiyi ziyaret eden
lerin 11 sosyokltrel farkllklar balamndaki derin farkll onayla
maktaki baarszl konusunda eletiriye uramtr. Bunun yerine, ho
mojen bir insanlk kltr olduu inann yaymaya almtr: "Nous
voici tout de suite renvoyes a ce mythe ambigu de la 'communaute' hu
maine (. . . ) L'homme nait, travaille, rit et meurt partout de la meme fa
on" (OC, 1, 806) ("nsan 'topluluunun' belirsizlik mitini ynetmenin
henz balarndayz (. . . ) nsan her yerde ayn biimde doar, alr, g
ler ve lr" [M, 1 00]). Barthes'a gre, bu yekpare insan "teklii" kavram,
Steichen'in de ifade ettii gibi12 Batl Tanr mefhumunu takdim etmekle
kalmayp olumsal insan tarihini doaya dntrmekte ve bylece ada
letsizlii insani durumun ya da hatta ilahi adaletin doal bir paras ola
rak grp gz ard etmekte ve balamaktadr. Barthes, fotografik imge
ler hususunda ise, tarihin bir kez koparlmas durumunda bu imgelerin
bireysel olaylardaki nemlerinden uzaklaarak doum, yaam ve lm
sadece gereksiz yere tekrarlayacaklarn iddia etmektedir. Ksaca, Orsay
Gallery'de yer alan sergideki fotoraflar, zerinde durduu konularda
bakan kiiyi etkilemekte baarsz olup rahatsz ettii iin Barthes' hayal
krklna uratmtr. The Family of Man sergisi, varolan tekillii ve fark
ll konusunda fotorafn eletirel potansiyelini ifade etmede baarsz
olduu ve yadsd iin Mitolojiler iinde (ve Barthes'n daha sonraki
yazlarnda aka vurgulanarak) bireysel gerekliklerin somut olarak su
numunda modem alclara ait bir ar olarak yer almtr.
Amal ya da amasz tutucu mitolojik tezlere sahip olan iki serginin
aksine Barthes, fotografi balamnda baskn ideolojiyi Brechtyen estetikle,
Benjamin'in eletirilerini hatrlatarak, Heartfeld'in fotomontajlaryla baa
rl bir biimde sorgulamaktadr. Barthes, 1960 tarihli "Preface a Brecht,
'Mere Courage et ses enfants"' (Brecht'e Giri: "Cesaret Ana ve ocukla
r") adn tayan makalesinde, Benjamin'in Brecht tiyatrosundaki jest
analizine (bkz. OC, 1, 1 075)13 atfta bulunmakta ve Berlin Ensemble'n
11 Daha gncel bir balamda; Hirsch fotorafn evrensel dilinin aile fotoraflarnda
srmekte olduunu gstermektedir. (Family Frames, 48-77).
12 The Family of Man, 4.
13 B u noktada daha ayrntl bir karlatrma iin, bkz. "Die Photographien 'zu ihrem
Rechte kommen lassen"', 24-5. Geoffrey Batchen, Barthes'n daha nce Benjamin'in
" Kleine Geschichte der Photographie" (bkz. GS, 11, 384) isimli eserinde fotoraflarn
sorunsal boyutlarn tartrken kulland ifadelerden alnt yapar. (" Palinode. An
lntroduction to Photography Degree Zero", Geoffrey Batchen [ed.], Photography
Degree Zero. Reflections on Roland Barthes's Camera Lucida [Cambridge, MA: MiT
Press, 2009], 3-30: 6'da). Barthes, Sander ile ilgili olarak daha dorudan La Chambre
claire'de Brechtyen eletiriye atf yapmtr (bkz. CC, 63-5).
1957 ylnda Paris'teki Mutter Courage und ihre Kinder performans sra
snda Roger Pic tarafndan ekilmi fotoraflan hakknda yazmaktadr:
"sont veritablement critiques: elles n'illustrent pas, elles aident a decouvrir
l'intention profonde de la creation" (OC, 1, 1 064) ("gerekten ok nem
liler: Resimlemiyor, yaratln derin amacn kefetmeye yardmc oluyor
lar"). Barthes'a gre, mevzu bahis fotoraflar bir olay gereksiz yere tek
rar temsil etmek yerine, bakan kiilerin Brecht'in politik ilkelerine bal
mehur "mesafelendirme" teknii olan Veifremdung'un ("yabanclama"
ya da "ayrma") fotorafa bakan kiilerce anlalmasna yardmc olmakta
dr. Banhes, fotografik "aldatma" ve The Family of Man sergisinde tanm
lanan sahte hmanizm ile mcadelede bu stratejiyi kullanmaktadr (OC,
1, 1079) . Banhes, Pic'in fotoraflannn mesafelendirmeyi rneklediini ve
teatral almann verili geici durumda belirli aynntlara dikkat ektiini,
aksi halde farkna vanlmayacan vurgulamaktadr. Ksaca, Barthes ko
layca uygulanabilirliine ramen Benjarnin'in nl deyiini bu balamda
kullanmamakta, bu imgeler ilerici ve eletirel-ideolojik zellikleriyle bir
"optik bilinalt" oluturmaktadr.
Bu tanmlann gsterdii zere, Mitolojiler'de belirgin bir biimde
grld zere, Barthes'n l 950'ler boyunca fotografiye ilgisi gnlk
yaamda karlalan imgelerin ideolojik balam zerinedir. En azn
dan, belirgin tezleri dier tm grsel sunumlar ile karlatnldnda,
bu metin fotografik imgenin zgnl konusunda elikili olmaya
devam etmektedir. Fotoraf, aynen dilbilimsel iaret rneinde olduu
gibi ikinci dereceden anlamlandrmann mitolojik bir gsterge olarak
iaretidir. Aynca, Barthes iin mit, Marshall Mcluhan'n aksine mesaj
sorunu ve baz anlalmas g durumlarda aracnn sunduu sade do
as ya da durumudur. Bu nedenle , fotoraf daha byk bir gsterge
sistemine dahil olduunda ve grleri alldk gstergebilim ile ters
dtnde bile l 970'lerin balanna dek Barthes'n fotografi konusun
daki alglan gstergebilim erevesinde biimlenmitir.
Fotoraf gstergebilimi
Bilindii gibi Barthes Mitolojiler'de genel biimsel/dilbilimsel fotog
rafi anlay ve Marksizm tarafndan ekillenen sol grl perspektifi
bir araya getirmitir. Birka yl sonra, Fransz entelektel teze hakim
olacak yapsalclktan etkilenerek daha sistematik bir gstergebilim
sorgulamasn takip etmeye balamtr. 14 1 9 6 1 tarihli "Le Message
photographique"ten 1 964 tarihli "Rhetorique de l'image" isimli eser-
14 Bkz. French, The Time ofrheory, 1 7- 1 8.
lerde, Barthes yeniden gazetecilik ve reklam imgelerine odaklanm

tr. Ancak, Mitolojiler'in aksine ak sosyopolitik eletiri sona ermi ve
onun yerini kltrel anlamlandrma ve retimin biimsel srecine ait
daha akademik bir gzlem ve analiz almtr.
"Le Message photographique"de fotorafn bir iaret olarak incelikle
ilenmesi ve saflatnlmas araclyla Barthes'n fotorafa dilden bam
sz olarak otonom bir varlk biiminde davrand grlmektedir. Ancak,
kelimelerin elik ettii fotoraflan oluturan haber fotoraflnda, fo
toraflarn karlatrmal analiz ile dilbilimsel iaretlerine odaklanmtr
(bkz OC, l, 1 1 2 1). Barthes'n fotorafa dair sklkla alntlanan gstergebi
lim tanmlamas un message sans code (kodu olmayan mesaj [IMT, 1 7] ) bu
analizden ortaya kmtr.15 Tam anlamyla gstergebilim bak asndan
yaklaldnda, Barthes'n mesajn geleneksel kodlar tamas gerektii
iddias kendisiyle elimektedir. Ancak, fotografik sunum ile resmettii
gerek arasndaki ksmen nedensel ilikinin tanmlanmasnn balang
noktas kendi balamsalldr. Takliti tm anlatmlar dz anlam ve yan
anlam gerektirmektedir.16 rnein, resim iin sadece yan anlam olan de
il (metaforik, alegorik ve benzeri) ayn zamanda dz anlama sahip olan
(rnein, imge "ne" anlama geliyorsa tamamen o anlama gelmesi) tara
fndan kodlanm mesajn kendisiyle birlikte tanmas her zaman sanat
sal ya da tarihsel biimde gereklemektedir (rnein, elmalar deil de
Cezanne'n elmalar ya da bedenler deil, Kbik bedenler). Ancak fotog
raf konusunda dz anlam gerekliin balamsal etkisi olarak kltrel,
estetik ve psikolojik aracy byk oranda ortadan kaldrmaktadr. Foto
rafn geleneksel olarak anlamlandnlmas phesiz btnleyicilie snr
lanm, ikinci dereceden yan anlamlarn daha nce olduu gibi gerek
ierik haline gelmesine neden olmaktadr (bkz. OC, 1, 1 1 22-3) .
Bu bak asyla, her fotorafn iki anlam bir aradadr: Yakalad
gerekliin dz anlam ve kltrel ya da "gereklik etkisi" ile evrilerek
"kodlanm" yan anlam. 17 Bu sonraki yan anlam fotorafn hem asl di-
15 Her ne kadar temel metin La Chambre daire olduu iin Barthes ve fotoraf zerine
almalarn pek ou ona odaklansa da sklkla referans gsterilen bu tanm onun
ilk zamanlardaki grlerinin bir zeti olarak deerlendirilebilir. Bkz. Stiegler;
Theoriegeschichte der Photographie, 347.
16 Dz anlama karlk yan anlam Barthes'n Mitolojiler'de ifade ettii "st dile" baldr (OC,
1, 829); yan anlam iarete balyken dz anlam ise Michael Moriarty'nin iaret ettii gibi
sistem ile ilgilidir Bkz. Roland Barthes (Stanford: Stanford University Press. 1 99 1 ), 88.
17 Bu terimi, on dokuzuncu yzyl gereki edebiyatnn "effet de reel " ini rneklerken
Flaubert'in ksa yks 'Un Cceur simple' (Saf Bir Yrek) iin Barthes'n yapt
yapsalc analizden dn aldm. Eletiride ayrntlar iin keskin bir bak asyla yapt
titiz tanmlamalar olduka fazladr (OC, 111, 2 5-32). Fotorafn gereklik etkisi elbette
doada farkl olacaktr, davurum uygun bir biimde buna uyarlanmaldr.
lini -imgeyi tanmlama ve yorumlama amacyla ona elik eden herhangi

bir fiziksel metin- hem de grsel st dilini bir arada tutan unsurdur. Baz
durumlarda resimden dn alnan terimler ile "trucage, pose, objets" ya
da "photogenie, esthetisme, syntaxe" (OC, I, 1 1 24) ("trkaj , poz, nesne
ler" ya da "fotojeni, estetizm, dizim" [IMT,2 1 ] ) ifade edilmi olup tm fo
toraflarda potansiyel olarak (ve elbette Barthes'n "Photo-Chock" sergisi
eletirilerinin odanda da) grlebilmektedir. Dier bir ifadeyle, imge
olarak her fotorafn bir derece geleneksel estetik, ideolojik gramer ve
dizime sahip olduu, ayn zamanda geleneksel koda deil, tanm olarak
fotoraf makinesi nndeki gereklik kadar "katksz" anlamlandrmaya
sahip olduu sylenebilir.
Barthes ou durumda fotografik imgenin yan anlamnn dil tara
fndan igdsel olarak baklma eiliminde olduunu -"saisie imme
diatement par un me ta-langage interieur" (OC, l, 1 1 3 1 ) (isel bir st
dil tarafndan aniden kavrandn [IMT, 28] )- ve gereklik mesajnn
belirsizletiini ya da gizlendiini iddia etmektedir.
mgenin ieriinden ve bireysel olarak bakan kiilerin bununla ili
kisinden dolay fotorafn gereklik etkisi kltrel aracln katman
lann ortadan kaldrmakta ve bu noktada fotografik anlatmn gerek
potansiyeli en azndan paralar halinde ortaya kmaktadr. Gsterge
bilimden psikoanalitik dil kullanmna geite Barthes, gerekten "trav
matik" olarak tanmlad ve kodlanmadan kaan fotoraflar hakknda:
"le trauma, c'est precisement ce qui suspend le langage et bloque la
signification" (OC, I, 1 1 32) (travma kesinlikle dili uzaklatrmakta ve
anlam engellemektedir [IMT, 30] ) diye ifade eder. Yukardaki zette
grlen, Ronald Berg'in doru bir biimde ifade ettii gibi, Barthes bu
rada sadece geriye dnk olarak geleneksel kodlara ve sembolik gele
neklere an bal "Photo-Chock" imgelerin neden doru bir fotografik
etkisinin olmadn kuramsal olarak anlatmtr. 18 Daha genel olarak
travma, dier grsel sunum biimlerine kyasla deneysel olarak fotog
rafik imgeyi neyin esiz yaptn anlamada nemli bir kavramdr.
Travma yine de betimlenen sahnedeki gemi gerekliklerin ka
nlmaz kesinliinden kaynaklanyor olup, Barthes'n kabul ettii gibi
fotorafn bir boyutunu oluturmaktadr. Travmatik fotoraf herhangi
bir geleneksel biimle anlamlandrlamad iin gstergebilim anali
zi tarafndan da bir aklama getirilememektedir. "Mit" kavramn "Le
Message photographique"e tayarak fotorafn geleneksel anlamlan
drmasyla mit ve onun travma etkisi arasnda oransal bir iliki oldu
unu ifade etmitir: "l'effet 'mythologique' d'une photographie est in-
18 Bkz. Berg, Die lkone des Realen, 203.

versement proportionnel a son effet traumatique" (OC, I, 1 1 33) (bir

fotorafn "mitolojik" etkisi travmatik etkisiyle ters orantldr [IMT,
3 1 ] ) . 19 Gstergebilim bak asyla, anlam en az olan fotoraflar psi
kolojik bak asyla anlamlandnlamayan ve rahatsz edici olanlardr.
Buradaki mantksal sonuca gre, belki de sregelen uygulamalar ye
rine ancak gstergebilim teorisinden vazgeilmesi araclyla fiziksel
bir artefakt olarak fotorafn maddesellii, belirtisellii ve bakan kiiler
zerindeki etkisi yeterli derecede deerlendirilebilecektir.
Ancak, Barthes fotorafn belirli unsurlannn hala sk skya yerle
ik gstergesel-yapsalc bir paradigmann dna dtn bir yan
dan kabul ederken, te yandan ise bylesi zenti bilimsel paradigma
lar sorgulamaktan ziyade en azndan -tarihsel anlam iin- nesnel ve
sistematik adan fotorafla ilgili neyin zerine kafa yorulabileceine
dair snrlarn temelini izdii iin memnundur. Fakat Barthes'n kav
ramsal andan uzaklam olan sezgilerinin gstergebilim araclyla
kefedildikleri de doruluunu korumaktadr.
Sonraki metin olan "Rhetorique de l'image" da fotografiyi gster
gebilim balamnda anlamaya almaktadr. Aynen "Le Message pho
tographique" gibi Communications iinde yaynlanm olan bu eserde
de fotografi en ncelikli kitle iletiim arac olarak grlmtr. Pierre
Bourdieu'nun Un Art moyen (Vasat bir sanat) adn tayan 1 96 5 tarihli
ada metni, amatr aile fotorafln, basn fotorafln ve sa
natsal almalar gibi iletiim aracnn eitli kullanmlarn analiz eden
klasik bir sosyolojik yaklama sahiptir. Oysa Bourdieu'nun almalar
sosyolojik-deneysel iken Barthes'n yaklam dilbilimsel-yapsalcdr.
"Rhetorique de l'image" ile fotorafn nasl anlam rettiini anlama
ya ynelik deneysel aralar gelitirmeye almtr. Fotorafn nasl
anlam rettiini anlamaya ynelik, Panzani marka makama reklam
gibi belirli bir reklam fotoraf Barthes iin karmak bir gsterge olup
tr mesaj tadn ifade etmektedir: Dilbilimsel mesaj , kodlanm
ikonik mesaj ve kodlanmam ikonik mesaj . Her ne kadar Barthes ge
nellikle terminolojisini metinde deitirse de,20 sonraki iki mesaj tama-
19 De Duve bunu fotorafn " iinde yer alan travma etkisi" olarak tanmlamaktadr
("Time Exposure and Snapshot", 1 20). Benjamin travmay modernite ve fotoraf
ekmek ile ilikilendiriyor olsa da grld zere, onun bu ilikisi Barthes'n kurduu
ilikiden -bireysel bakan kiide imgenin etkisiyle ilgilenmek- farkllk gstermektedir.
Andrew Brown'a gre Barthes. bu konu hakknda Benjamin'in aksine Freud yerine
Lacan' takip ederek travmay darda anlam/andrmaktadr. (Roland Barthes. The
Figures of Writing [Oxford: Oxford University Press, 1 992). 241 ).
20 Kodlanm sembolik mesaj ayn zamanda sadece 'sembolik' ya da 'yan anlam' ve
kodlanmam sembolik mesaj 'kodsuz mesaj'. aslna uygun mesaj' ve dz anlam'
olarak da ifade etmektedir (OC, 11, 576-7) ..
men fotografik iaretin zelliklerinin grsel anlamlarna gelmekteyken

reklamlarda nc mesaj genellikle yazl olarak ifade edilmektedir.
Barthes'in bu eserde yazl ve grsel mesaj lar bir arada kullan
mas, kelime ile imgenin ilikisine ait sezgilerini tekil etmektedir.
Benj amin'in fotografik imgenin metinsel eklerinin tarihsel bir kant
olarak nemli politik fonksiyonunu desteklemesi gereklilii (Atget'in
nfusu azaltlm Paris fotoraflarnn ortaya kmasyla birlikte) ko
nusundaki politik ynelimine kart olarak, Barthes'n bak as
tarihsel olarak daha kapsamldr. Kitabn ortaya kmasyla birlikte
fotoraf ile dilin, onun da tesinde imge ile metnin arasndaki ili
kinin izinden gitmektedir. ablon, metnin grselde tamamlayc bir
rol oynamas iin hazrlanmtr (bkz. OC, ll, 5 78). Bununla beraber
Barthes, Bat medeniyetinin yirminci yzyln ikinci yarsnda yazl
bir kltr braktn ifade etmitir. Fotografik retimin ve oaltma
nn endstriyel lekte yaplmaya balanmasnn ardndan imgelerin
an bir biimde artmasna ramen, anlam ileten imgenin kendisi
deil, fotografik dildir.21 Ancak bu gereklik, nesnelerin doal du
rumlarnda yer etmek yerine , kltrel ve tarihsel bir yap olup met
nin, imgenin ve onlarn elemesinin baskn bir biimde kullanm
nn rndr. Barthes, "Rhetorique de l'image" isimli eserinde, "Le
Message photographique"de sunulmu olan ereveye gre, fotog
rafik iaretin hem yan anlam (kodlanm) hem de dz anlam (kod
lanmam) ierdii dilbilimsel kullanmn eletirmitir. Geleneksel
yan anlamlarn belirsizlemesi ya da fotografik dz anlam uralar
(gerekliin) araclyla, Barthes iin, anlam engelleme, gerein
belirsizliini gizli tutma ve sonraki oklu anlama sahip mesaj lar d
zeltme ya da "sabitleme"22 giriimleri ideolojik kaynakl ve baskc
bir zellik tamaktadr. Benjamin'in aksine, Sabine Kriebel'in ifade
ettii gibi , zellikle karmak bir sosyal ve politik evrede fotorafn
dil araclyla anlamlandrlmasnn nndeki kstlamalar gre
bilenler fotorafa bakan kiilere hayati nem tayan kavramsal bir
rehberlik sunabilirler. 23
21 1 990'larn szde 'sembolik dnnden' dolay, zellikle d e Almanca konuan sanat
tarihileri ve kuramclar, hangi imgelerin anlam rettii gibi tartmal bir sorunla
megul oldular. rnein, bkz. Gottfried Boehm, Wie Bilder Sinn erzeugen. Die Macht
des Zeigen. s (Beri in: Berlin University Press, 2007).
22 Barthes metin-imge ilikisini iki ynl olarak tanmlamaktadr: 'sabitleme' ve 'iletim'
(OC,11, 578). Sabitleme daha baskc olup dierine gre sklkla kullanlandr ('iletim'in
aksine, filmlerde ve bant karikatrlerde olduu gibi metin ve imge arasndaki ilikiyi
daha tamamlayc bir biimde kurmaktadr).
23 bkz. Sabine T. Kriebel, 'Theories of Photography. A Short History', James Elkins (ed. ),
Photography Theory (New York and London: Routledge, 2007), 3-49: 1 4-1 5.
Banhes, fotoraflarn ideolojik nedenli dilbilimsel kodlamalarnn

zararl etkilerinin zellikle gncel fotoraf temelli reklam kltrn
de izlendiini ifade etmektedir. Barthes yine de, katksz fotografik
dz anlamn anlamlandrma ve yorumlamay kapsayan srelerine
ramen tmden bir topya olsa bile aracsz nesnellik ve effafln
bir ideal olarak kald balamsal gerekliine el konulmasnda srar
etmektedir: "debarrassee utopiquement de ses connotations, l'image
deviendrait radicalement obj ective, c'est-a-dire en fin de compte in
nocente" (OC, I I , 58 1 ) (topik bir biimde yan anlamlarndan te
mizlenmesi sonucunda imge kkl olarak nesnel ya da son aamada
masum olacaktr [IMT, 4 2 ) ) . Bu , bir gstergebilimci iin uyum sa
lamas gereken alacak derecede "gereki" bir konumdur. Ayrca,
Barthes'in nermesine gre, kltrsz "image litterale a l'etat pur"
(OC, I I , 58 1 ) (katksz durumda baml olan bir imge [IMT, 42 ] )
topiktir ve olas varoluunun nem tamayan nermesi, daha nce
de olduu gibi, halen tartmaldr. Bu gr, sadece gstergebili
min deil, daha ok kltrel almalarn ( l 980'lerin balarndan
itibaren) att tohuma zellikle de Foucault'nun g ve ideoloji
analizinden etkilenmi Anglo-Amerikan balama kar durmaktadr.
Fotorafla ilikili olarak bu tez, fotorafn aracsz gereklikle iliki
sinden heterojen kltrel kodlarnn ve etkilerinin doasna kadar
baz sorularndan uzak kabul edilmitir. 24 Fotorafn baz "olmazsa
olmaz" zelliklerinin olmas gerektiinin altnda yatan fikir, anlam
nn belirlenmesi ve ayrca, kodlanmam, fotorafn "anlamlandr
ma almas" olarak bu yaklamla badamasnn zor olduudur.25
Konuya daha kuramsal bir gstergebilim bak asndan yaklald
nda, Umberto Eco, fotoraf alglamasnn her zaman kltrel ola
rak kodlanm olduunu ve renilmi durumlardan etkilendiini
vurgulayarak, kodlardan arnm "katksz" mesaj kavramn iddetle
26
reddetmektedir. "Retorique de l'image"in argmann hedef alan
Alan Sekula, artrlan ve iaret edilen fotografik mesaj ile foto
rafta grlen, "gerek dnyada" zaten mevcut olan imge arasndaki
fark sorgular.27
24 Bkz. temsilen, Victor Burgin'in Thinking Photography (Londra: Macmillan, 1 982)

kitabndaki girii, 1 - 1 4. Bu derleme Barthesa eletirel bir baktr.
25 Age., 2 .
26 Bkz. Umberto Eco, "Critique of the lmage" , Victor Burgin (ed.), Thinking Photography
(Londra: Macmillan, 1 982), 32-8.
27 Sekula, "On the lnvention of Photographic Meaning", Victor Burgin (ed.), Thinking
Photography (Londra: Macmillan, 1 982), 84-1 09: 87. Bu tartmalarn zeti iin Peter
Geimer; Theorien der Fotografie. Zur Einfhrung (Hamburg: Junius, 2009), 89-92.
Bu gerekilik-kart konuma gl bir kar-tez olarak ve Barthes'n

fotoraf hakknda ilk almalanndan etkilenen, Philippe Dubois'n 1 983
tarihli L'Acte photographique (Fotografik Eylem) adn tayan almas ol
mutur. Belikal kuramcnn balang noktas Peirce'in pragmatik gs
tergebilimiyle birletirdii, ifade edilen ya da kodlanmam mesaj kavra
mdr. 28 Dubois, Barthes'in fotografik gerekilie damgasn vurduunu
ve en azndan rtcnn ald o anlarda, "un instant d'oubli des codes,
un index quasi pur" (kodu olmayan bir durum, katksz bir dizine ben
zediini) ileri srmektedir.29 Dubois iin bu balamsallk fotorafn teme
lini oluturmaktayken, aracnn sadece ontolojik ya da materyalist deil,
kkl balarnsallnn tm etkilerini de dikkate alan daha "pragmatik" bir
adan en iyi ekilde anlalabileceini ifade etmitir. Fotografik imgenin
ontolojisi ile onun psikolojik ve grngbilimsel etkilerinin bu iki yn
l nemi akla kavutuka, aslnda Barthes'n gstergebilim sonras La
Chambre claire'in temel noktas anlalacaktr.
Barthes'n "Rhetorique de l'image" ile gsterdii fotorafn ifade etti
i mesajla ilgilenen tezi, gstergebilim erevesinin baz boyutlanndan
aynlmakta olduunu gstermektedir. Onun iin, fotografik sunumda
kkl bir biimde yeni olan; kodlanmam mesaj kavramna ulalma
s, fotorafn avoir-ete-la (OC, ll, 583) (orada bulunmu olmak [IMT,
44] ) kavram ile ilikisinin fotorafa bakan kiiye yeni bir bilgi biimi
olarak sunulabilmesidir. Deneysel, kesinlikle devrimci ve fotorafn za
30
man-uzamsal dinamii olarak, Duve tarafndan da belirtirdii gibi,31
"doal olmayann halen doal olarak belirlendii" bir iaretle eliki
li biimde birlemesi, "Rhetorique de l'image"dan alnan u blmde
ak bir ekilde vurgulanmaktadr:
28 Dubois, Van Lier ve Schaeffer, 1 983 ve 1 987 yllarnda, srasyla, Barthes'a referans
vererek fotorafa gstergesel yaklam gelitirmilerdir (bkz. Henri Van Lier;
Philosophie de la photographie [Paris ve Brksel: Les lmpressions Nouvelles, 1 983]
ve Schaffer, L'lmage precaire). Bu isimlerin Pierce'n semiyotiine duyduklar gvenin
aksine Barthes byk oranda Louis Hjelmslev, A.J. Greimas ve Saussure gibi ada
dilbilimcilerden etkilenmiti. Hjelmslev'in almalar temelinde fotoraf semiyotii
hakknda yazlm daha kapsaml bir kaynak da Rene Lindeken'in 1 976 tarihli Essai de
semiotique visuelle adl kitabdr. Barthes'n aksine Lndekens, fotorafn her ynyle
kodlanabileceini varsayar.
29 Philippe Dubois, L'Acte photographique (Paris: Nathan, 1 983); 47 .
30 Hans Belting, Barthes'n belirli fotoraf deneyimlerinin bu iddiasyla uyumlu olmadn
nk fotografik imgeler ile zihnindeki imgeleri karlatrabilmek amacyla, gerek
dnyann resme, izime ve daha ncesinde de fotorafa uyarlanabilirliini test ederek,
tand insanlarn portrelerine ulama amacn tadn iddia etmektedir (Bild
Anthropo/ogie. Entwurfe fur eine Bild wissen. schaft [Mnih: Fink, 2001 L 2 1 3). Ancak
Belting, Barthes'n eitli fotoraf kuramlarnda balamsalln ve sadece simgelerin
belirleyici faktr olarak kalmasn biraz hafife almaktadr.
31 D e Duve, "Time Exposure and Snapshot", 1 1 3.
Cest done au niveau de ce message denote ou message sans

code que l'on peut comprendre pleinement l'irrealite reelle de la
photographie; son irrealite est celle de l'ici, car la photographie
n'est jamais vecue comme une illusion, elle n'est nullement une
presence, et il faut en rabattre sur
le caractere magique de l'image photographique; et sa realite est
celle de l'avoir ete-la, car il y a dans toute photographie l'evidence
toujours stupefiante du: cela s'est passe ainsi. (OC, II, 583)
Fotorafn gerek gerekdlnn, bu dzeyde belirtilen me
sajn ya da kodu olmayan mesajn tamamen anlalabilmesi iin:
Buradaki gerekdlnn bir yanlsama olarak henz deneyim
lenmediinin hazr bulunmas (fotografik imgenin byl karak
terinin burnunun srtlmesi gerektiini iddia ederek); her foto
rafta daima bulunan afallatc eskiden de byleydi kant fotorafn
sahip olduu orada bulunmu olma gerekliidir (IMT, 44) .
Barthes burada, fotografik imgenin temsil ettii ayrcalkl "gemi

zamann mevcudiyeti" ve gereklik ile fotorafn grnrdeki "byl"
karakteri arasndaki esiz ilikiyi de ieren, fotoraf konusunda daha
sonra yansmalarnn olaca en nemli kavramlar zerinde durmutur.
Bunlarn sonuncusu ise, burada zerinde durulmam olsa da La Chamb
re claire de gze arpan konulardan biri olan fotorafn byyle iliki
'
sidir. Ancak fotografik imgenin bu temel zellikleri sadece ifade edilen

mesaj dzeyinde teorik olarak kavranabiliyorsa, Barthes'n nerdii gibi,
bu durum belirli imgelerdeki gerek karlamalar anlamaya yardm
c olabilecek mi sorusu ortaya kmaktadr. zetle, fotoraf hi byle
"katksz" bir durumda bulunmu mudur? Barthes'n st kapal olarak
ifade ettii gibi, reklamlar ve aracnn dier sosyo-kltrel balamlar
da kullanm dnda, ideolojik ve gstergesel kodlama olmayan byle
"masum" fotoraflar bulmak mmkn olabilir. Barthes'n La Chambre
claire'de izledii byle bir imge ve temsil ettii gereki topya, iinde
bulunulan kltrn davran biimlerinden kanmann zorluu zerine
younlaarak bir anlamda yas tutmaktadr: "face a certaines photos, je
me voulais Sauvage, sans culture" (CC, 20) (baz fotoraflara baktm
da, kltrsz bir yabani olmay diliyorum [CL, 7]). Ancak, 1 970'lerin
sonunda baz fotoraflardaki travrnatik etki olarak adlandrd ve gere
in davurumuna yerleik adalet arayndan nce, Barthes'n fotografi
ile ilikisi fotorafn znel etkilerinin nesnel anlamlandrmaya geiiyle
vurgulanm bir ara dnemden gemitir. zellikle "Le Troisieme sens"
makalesi, bu dnmn balangcn iaret etmektedir.
nc anlam ve izleme znesi

lk defa 1 970 ylnda, auteur teorisi sonras ynelimli efsanevi Fran
sz film dergisi Cahiers du cinema, daha kuramsal ve sol kanat ideolo
lik ynelimiyle birlikte kaplarn Barthes gibi yazarlara amtr. "Le
Troisieme sens" adn tayan makalesi ile Barthes'n inceledii belirli
tr imgeler konusunda da bir arac konumuna gelmitir. Buradaki fo
toraflar Eisenstein'n Potemkin Zrhls ( 1 925) ve Korkun Ivan I ( 1 944)
filmlerindendi.32 Filmin paralan, planlarn sresinden bamsz ola
rak verilmi ve Barthes bu karelerin kendi kategorisine ait olduunu
ifade ederek onlara "filmsel" adn vermitir (OC, III, 503).33
Sinema tarihinin en byk kuramc ynetmenlerinden biri olan Ei
senstein, diyalektik kurgu teknikleri (ya da "film ekimlerinin montaj")
ile "nc anlamn" erken dnem film kuramlar ve uygulamalarn
oluturmutur. 34 Bu durum, Potemkin Zrhls ve Ekim I 91 7 (1 928) film
lerinin birbirine yakn durmas ve aralarnda diyalektik atmalarn yer
ald nc zihinsel imge ile sonulanmaktadr. Bu nedenle Eisenstein
iin, sinemada anlam genellikle, her bir fotorafa bakan kii iin az ya
da ok ayn olan grsel biimde uyarlm ierikten ziyade sekanslardaki
imgeler arasndaki ilikilerin ilevidir. Eisenstein'n da ifade ettii gibi, bu
durum, kitle takipilerinin "bilinen ve nceden tercih edilmi homojenli
ini" etkileyebilmek iin ekleme yapmaya frsat vermektedir. Aynca, Sov
yet propagandas olarak, nceliklerini yerine getirmek iin "yapmclarn
amalan tarafndan izleyicileri belirli bir ynde etkilemeye odaklanm ol
mak" gibi bir ama tamaktadr.35 Eisenstein'n tamamen aksine, Barthes
tek tek film fotoraflarnn anlat sekanslanndan izole biimde ve nesne
leri kendi gereklikleri iinde grerek ifade edilmesini savunmaktadr. 36
Eisenstein'n film kuram hakknda yapt baz almalara yakn olma-
32 Bu metnin daha ayrntl kuramsal analizi iin bkz. Winfried Pauleit, Filmstandbilder.
Passagen zwischen Kunst und Kino (Frankfurt a. M . ve Basel: Stroemfeld Verlag,
2004), 1 35-47.
33 Barthes'n nc anlam iin tekrar eden almalar ikili kartlklardan kanmaktadr,
ikinci College de France semineri olan Le Neutre, Marielle Mace tarafndan " romanesk"
ile ilikilendirilmitir ( " Bar thes Romanesque", Alexandre Gefen ve Marielle Mace (ed.),
Barthes, au lieu du roman [Paris: Desjonqueres-Nota Bene, 2002], 1 73-94'te).
34 Sergei M. Eisenstein, "The Montage of Film Attractions" , Selected Works, 4 cilt., ev.
ve ed. Richard Taylar (Londra: BFI Publishing, 1 988), Cilt 1 ,39-58: 43.
35 Age., 41 .
36 Barthes'n fotorafn aksine sinemadan holanmadn sklkla dile getirdii iyi
bilinmektedir, La Chambre claire'in ilk sayfasnda "La Photo contre le cinema" (CC,
1 3) (Sinemaya kart olarak fotoraf [CL, 3]) ifadesini kullanmtr. Martin Jay'in
iddiasna gre, avoir ete-la fotoraflarn kefi Barthes'n bu balamda fotoraf ve
sinema arasndaki keskin ayrm izmesinde etkili olmutur. (Oown cast Eyes: The
Denigration of Vision in Twentieth-Century French Thought [Berkeley: University of
California Press, 1 993]. 443-4).
sna ramen (evrilmi ve Cahiers du cinema da yaynlanmtr), Barthes

'
nc anlam iin, fotografik imgelerin yksek oranda deiken ve znel

bir biimde alglanmasna dnk ok farkl bir kavram ne srmektedir.
Bu, Barthes'n artk ilgilenmekten vazgetiini kesin bir biimde belirttii,
herhangi bir gstergebilim sisteminin dnda kalan tamamlayc anlam
ya da mesajdr (bkz. OC, Ill, 485) ve Eisenstein'm savunduu, geleneksel
semboller kullanlarak ynetmenin maniplasyonunun yaratm olan si
nemasal dili de iermektedir.
Barthes, film fotoraflarnn gereki sunumuna ait olan "ilk anlam"
ile ilgili kabul ettiklerinin zerinden hzl bir biimde gemekte ve bu
durumda yksel ya da anlatmc nemi iletiimin en temel dzeyinde
tasarlanm olmaktadr. Bunun yerine, sens obvie (ak anlam),baka
bir eyin nnden ya da arkasndan gelen Latince obvius ve sens ob
tus (OC, III, 488) (snrl anlam [IMT , 54] ) gibi ikinci ve nc an
lamlara odaklanmtr. kinci anlam; imgenin ve ieriinin (metafor ve
analoji dzeyinde) baml olmayan, sembolik ve tasarlanm anlam
dr. nc ya da snrl anlam; Barthes'n Mitolojiler ve Le Message
photographique'de tanmlad tutarsz bir ekilde ifade edilecek ya da
biimlendirilemeyecek fotografik imgenin travmatik boyutlaryla ben
zerlik gstermektedir. eriin dntrlemeyecek olmasna ramen
baz film fotoraflarnn etkileyici ve telkin edici zellikleri, Barthes'n
film fotoraflarnda kefettii nc anlam araclyla belirli imgele
re orantldr: Potemkin Zrhls filminde gemideki ayaklanmann lideri
denizci Vakulinchuk'n lmnden sonra karsnn matemini gsteren
fotoraf. Ayn sekanstaki dierleri gibi, Eisenstein bu fotorafta mate
min ak anlamn oluturan tm geleneksel tasvirlerini (eilmi ba,
dm gzler, elin kalbin zerinde olmas ve benzeri) bir araya getir
mitir. Yine de Barthes iin tamamen amalanamayacak bir eyin te
sine de sahip olmaktadr. Her ne kadar zelliklerin kesin bir biimde
bulumasnn geriye dnk olarak grnmesi durumu yaratlsa da (bu
rnekte kadnn sa ve earp arasndaki iliki) imgenin bu unsura gre
her zaman tesine geen ya da tatmin ediciliinden uzaklaan ise Ges
talt zelliidir. Barthes bu zellii "sigrifiant sans sigrifie" (gsterileni
olmayan gsteren) olarak tanmlayp, "suspendue emre l'image et sa
description, emre la definition et l'approximation" (OC, III, 500) (imge
ile imgenin tanm, tanm ile yaknsakl arasnda askya alnm [IMT,
6 1 ] ) biiminde okumaktadr.
Pek ok akademisyen Barthes'n nc ya da snrl anlamnn La
Chambre claire'de aklanan fotografik punctum 'u ifade ettiini ve bun
dan dolay Barthes'n daha sonra studium olarak adlandraca aklk
ya da sembolik anlam olduunu belirtmitir.37 Barthes'm fotoraf hak

kndaki yazlarnn gstergebilimden fenomenoloj iye geii ile uyumlu
olarak, "Le Troisieme sens", kesinlikle "Ben" kavramnn kuramsallat
rlma veya yazlmas srasndaki bak asndan znel hislerin ve algla
malarn ortaya kma tanklk etmektedir. nc anlam, tasarlanm
ve verili kltrel balamda, imgenin saydam mesajna uyarlanmamak
tadr -Potemkin fotoraflar rneinde, sembolletirmeyi kullanan ara
c bir slup sayesinde izleyiciye duygu aktarmn salayan imgedeki
ok ya da matem temsilidir. Aksine, bireysel fotorafa bakan kiilerin
belirli deneyimleriyle girift ilikileri olan armsal etkili yanta ait
Qulia Kristeva'nn signifiance olarak adlandrd) anlam ortaya kar
maktadr (bkz. OC, lll, 487-8) . Elbette, Berg'in yerinde bir biimde
ne srd gibi, Benjamin'in ruh iin yapt nemli tanmlarn en az
birine vurgu yapar benzerlikte, Barthesyen nc anlam hibir ekil
de imgenin iinde yer almamakta, ancak imge ve fotorafa bakan kii
arasnda38 nemli derecede deiken ve olas iliki bulunmaktadr.
Barthes snrl anlam duyguyla ilikisi balamnda tanmlamaktadr: 'je
crois que le sens obtus porte une certaine emotion (. . . ) c'est une emotion
qui designe simplement ce qu'on aime, ce qu'on veut defendre; c'est une
emotion-valeur; une evaluation" (OC, III, 493) (Snrl anlamn kesin his
leri tadna inanyorum (. . .) Bu, birisinin sevdii ve savunmak istediini
sadece tasarlayan bir his: bir his-deeri, deerlendirme [IMT, 59]). Fotog
rafik imge ile ilgili olarak bireysel fotorafa bakan kiilerin kendine has
belirli deerlerine yaplan bu vurgu elbette daha sonra La Chambre claire'de
ve ksmen de punctum biiminde gelitirilmitir. Ancak bir farkla, Barthes
bu snrl anlam imgenin temelden iletiime ak, te-nesnellikle kabul
edilebilecek bir unsuru olarak alglamaktadr. Barthes unu nermektedir:
Car si vous regardez ces images que je dis, vous verrez ce sens:
nous pouvons nous entendre a son sujet, "par-dessus l'epaule"
ou "sur le dos" du langage articule ( . . . ) grace a ce qui, dans
l'image, est purement image (et qui a vrai dire est tres peu de
chose), nous nous passons de la parole, sans cesser de nous
entendre. (OC, III, 500)
Eer benim zerinde durduum fotoraflara bakarsanz, bu
anlam grebilirsiniz, "omzun zerinde" ya da eklemli dilin "ar
kasnda" olduu konusunda hem fikir olabiliriz ( . . . ) mgedeki
katksz imgeye (aslnda ok az bile olsa) mteekkirim, dil ol
madan henz dierini anlamaya asla son vermiyoruz (IMT, 61).
37 Bkz. Marty, " Presentation " , OC, 111, 1 7 . Aksine, Shawcross " Le Troisieme sens"
Barthes'n fotoraftan ziyade yaznsal kuramlaryla, zellikle SIZ, yakn bir ilikide
olduunu vurgulamaktadr (Roland Barthes on Photography, 2 1 ).
38 Bkz. Berg, Die lkone des Realen, 21 6.
"Katksz" imge kavramnn dn burada "troiseme sens" fikrine

elik etmekte, fotorafa bakan herhangi bir kii tarafndan kesin bir
evrensel deere sahip olmaktadr. Punctum kavramnn aksine, snr
l anlam; Barthes'n okuyucuya sunduu yorumlayc yapnn nesnel
letirilmesine ve tamamen onun onayna ihtiya duymaktadr. Oysa
fotorafn punctum'u , greceimiz zere, tm akla uygunlatrmalarn
ve tartmalarn tesinde znel bir deerle imgenin ayrntsn tasarla
maktadr: Sadece olduu gibidir.
Barthes'n film fotoraflaryla ilgili yazdklarnn balang aama
s olan imge ile fotorafa bakan kii arasndaki znel ve belirli bir
birinci tekil fotografik iliki, daha grngbilimsel tanm gerektiren
ve fotorafn yksel anlatma direniinin bir paras olarak ironik
saylabilir. Bu iliki evrensel ideolojik ierie sahip olmaya ynelik
yksel sekanslarn bir parasdr (ve Barthes'm bununla kiisel bir
ilikisi bulunmamaktadr). artc olmayacak bir biimde, Barthes
kendisi iin yksek derecede kiisel neme sahip lakin kendi iinde
yksel balam eksik -bakan kii tarafndan sunulmu znel bir'i
saklayan- fotoraflara yneldiinde, bu iliki olgunlamaya bala
mtr. Bu kavramsal ve metodolojik deiim metinlerin biimini ve
sunumunu etkilemitir: imdiye kadar tartlm metinlerin ou fo
tografik illstrasyonlar olmadan baslrken (Brecht ve Eisenstein hak
kndaki metinler dnda) , daha sonra fotoraf hakkndaki yazlarnn
tamamna Barthes tarafndan dikkatli bir biimde seilen bol miktar
da imge elik etmitir. 39 Bu durum tekrar Benjamin ile ilikisinin ters
ynde ilerlemesini ifade ediyor olup fotoraf konusunda ters ynde
ki hareketleri anlamna gelmektedir: Daha kiisel ve yerel olandan
daha kolektif ve genel olana dorudur. Benjamin'e gre, kademeli
bir azalma ile birlikte ilerlemekte ve daha sonra "Kleine Geschichte
der Photographie"nin zengin metin-imgeleri dinamikleri tamamen
yok olmaktadr. 40 La Chambre claire bylesi orta-aracsal ilgilere sa-
39 Derek Attridge, Barthes'n daha sonraki metinlerinde yer alan yeniden retimlerin,
onun tanmlamaya alt deneyimlerin okuyucuya yaattn ne srmtr
(" Roland Barthes's Obtuse, Sharp Meaning and the Responsibilities of Commentary",
Jean-Michel Rabate [ed.], Writing the lmage after Roland Barthes [Philadelphia:
University of Pennsylvania Press, 1 997]. 77-89: 81 'de). Ayn zamanda Ann Jefferson'n
Barthes'n fotorafla ilikisine ynelik analizi her birini "as the Other to the other"
ile oluturduunu ne srmektedir (" Roland Barthes: Photography and the Other
ofWriting ", ]ournal of the lnstitute of Romance Studies, 1 [1 992]. 293-307: 296).
40 Nancy Shawcross kltrn "szgeten geirilmesinin" Barthes' (ve ayn zamanda
Benjamin'i) baz fotoraflar " kltrsz" olarak snflayp yargladklarn ne srmtr
("The Filter of Culture and the Culture of Death. How Barthes and Boltanski Play the
Mythologies of the Photograph", Jean-Michel Rabate [ed.], Writing the lmage after
Roland Barthes [Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1 997], 59-70: 60'ta).
hip olurken, en nemli imgelerden birinin eksikliiyle ve ak ya da

rtk tartmalaryla dikkat eken Benjamin'in makalesi, Barthes'n
fotografik labirent olarak adlandraca duygusal ve etkili bir alma
olmutur (bkz. CC, 1 14) .
Gndergenin (Referent) geri dn

Her ne kadar La Chambre claire, Barthes'n fotografi konusunda
en iyi bilinen metinlerinden biri olsa da 1 97 7 ylnda yaplm olan
bir rportaj da bu eseri "un livre modeste" (OC, V, 934) (gsterisiz
bir kitap [GV, 3 5 7 ] ) olarak deerlendirmekte srar ederek fotografi
tarihi ve kuram konusunda uzmanlk bilgisinden yoksun olduunu
vurgulamtr. Ancak Barthes, Freund ve Newhall, Bourdieu, Sontag
ve elbette Benjamin'in Fransa'da Nouvel Observateur'da yaymlanm
olan "Kleine Geschichte der Photographie" eseri gibi pek ok eseriy
le bu alanda tannm bir kii olmutur. Angelo Schwarz ile yapt
ayn grmede Barthes, fotografik imgenin tehlikeli doasnn, fo
toraf grmenin sanatsal imge (zel bir tr de olsa) ve gerein do
rudan etkisi olmak zere zere iki metodolojik kutup arasnda kal
dn ifade etmitir. Barthes'n ayrm genel olarak, tamamen kesin
olmamasna ramen fotografik kuramn baskn bir biimde kar
snda (geleneksel film kuramna parallel olarak) yer almakta, estetik
yapsalclk/biimcilik ve ontolojik gereklik arasnda durmaktadr.
Fotografik teze yapt katklar daha ok gerekilik ynnden ol
masna ramen Barthes nem asndan bu grnrln yle ya da
byle yanl bir tercih olduunu dnmektedir. Zira;
la photo ne peut pas t'.:tre transcription pure et simple de l'objet

qui se donne comme naturel, ne serait-ce que parce qu'elle est
plate et non en trois dimensions; et d'autre part, elle ne peut pas
etre un an, puisqu'elle copie mecaniquemem. (OC, V, 933)
fotoraf kendisini doal olarak sunan katksz ve sade bir kaydet
me olamaz, nk dzdr ve boyutlu deildir; te yandan, fo
toraf sanat olamaz nk mekanik olarak kopya eder. (GV, 355-6).
Barthes'n Fransz fotoraf Daniel Boudinet zerine yazd "rec

herche dfficile" (OC, V, 3 1 7) balkl makalede, herhangi bir foto
raf kuramnn karlaca gln 'sanat' ya da 'gereklik' ile ilikili
indirgemeci saptamalardan kanmak olduunu belirtmitir. Eer La
Chambre claire Barthes'n olgunlam fotoraf kuramnn esas ifadesi
olarak kabul edilecekse, bu temel ikilik arasndaki inkar ya da uzla-
mann nasl gelitiinin ve ulalan sonucun ne lde "zorlu aratr

malar" temsil ettiinin sorgulanmas gerekmektedir.41
1 978 ile 1979 arasnda College de France'ta verdii seminerlerde ve
La Preparation du roman I'de Barthes, daha sonra La Chambre claire'de
gelitirecei baz fikirlerin temellerini atmtr. rnein, fotorafn z
gnln "ne peut e tre la 'structure' (perceptive) de l'Image" (PR,
1 1 4) (imgenin [algsal] "yaps" olamaz' [PN, 7 1 ] ) ifadesiyle, resim ya
da dier geleneksel sanatlar gibi kklemi nesnel bir yapya sahip ol
madm ne srmtr. Doasnda byle bir estetik esas olmad iin,
fotoraf ile ilgili olarak sanatsal bir snflandrma ya da deerlendirme
yaplabilecek olas bir standart bulunmamaktadr. En azndan tanm
olarak byle bir standart olsayd bile, biimsel kullanm ya da sanatsal
amallndan ziyade kkleri baz zelliklere dayanyor olurdu.42 Ayn
zamanda Barthes'n konumu, Bourdieu'nun fotorafn sosyolojisinin
neredeyse sadece fotorafnn amalarna bal olduu fikrine uzaktr
(her ne kadar estetik olmasa da).43 Sonraki noktada, kuramsal dayana
n konumu Barthes'n 1968 tarihli az bilinen manifestosu "La Mort
de l'auteur" (Yazarn lm) ile karlatrlabilir. Burada Barthes, her
hangi bir edebi metnin yazarn amalaryla anlamm ve benzersizliini
kazand fikrini reddetmekte, anlamn verili ve belirli olamayacam
lakin metin ve okuyucu tarafndan srekli olarak tekrar retildiini
ne srmektedir. Barthes'n fotografi hakkndaki gr, fotoraf ma
kinesinin kaydetmesi araclyla algsal bir gerekliin yakalandn
fakat bunu "ortadan kaldracak" bir yazar olmad ynndedir.
Fotorafn "zn"44 takip ederken Barthes'n La Chambre claire'de ia
ret ettii ilk sorun, fotorafn smflandnlamayaca gereidir: "la Photog
raphie est inclassable" (CC, 1 5) . lk dnem gstergebilim almalar hatr-
41 Elkins, yakn zamanda yaynlanm ve What Photography Is adn tayan kitabnda
ngiliz evirinin tasarmn taklit ederek, aka La Chambre claire (ix) " karsnda"
baskn olan tezlerin dnda kalarak yazmtr. Dier araclar, sanat biimleri ve
sosyokltrel konular arasnda fotoraf, karlatrlamaz biimde "son derece yalnz"
olarak deerlendirmitir (vii-viii).
42 Her ne kadar Barthes La Chambre claire'de baz fotoraflarn sanatsal olarak
snflandrm olmalarna ramen (rnein, Richard Avedon, Andre Kertesz veya
Robert Mapplethorpe gibi fotoraflar), kiisel anlamda deil ancak genel estetik
ltlere ya da itibara katklar olmadn iddia etmektedir.
43 Bkz. Bourdieu (ed.), Un Art moyen, 1 08.
44 La Chambre claire "z" iin ikili bir aratrma olarak deerlendirilmektedir: Bir yandan,
fotorafn znn grngbilimsel aray iken (zellikle kitabn ilk blmnde), dier
yandan annenin kimliinin z iin bir araytr (zellikle ikinci blm). Her ne kadar
fenomenoloji ontolojik anlamda "z" fikrini reddediyor olsa da Barthes burada terimi
deneyimin bir zellii olarak tanmlamaktadr. z ve fenomenoloji konusunda, bkz.
Maurice Merleau-Ponty, "What Is Phenomenology?", The Essential Writings of Merleau
Ponty, ed. Alden L. Fisher (New York: Harcourt, Brace and World, 1 969), 27-43: 27'de.
!andnda fotorafn "snflandnlamaz" doasn koruyor olmas, imgenin

yan anlamdan ziyade dz anlam olmasnn bir sonucudur. Bunun nedeni,
fotoraf ve gndergenin biim deitirmekten ziyade Barthes'n deyiiyle
"benze" olmasdr. Gndergesi bireysel tercihler olan izgiler, biimler,
renkler ve dizilimlerdir. Ressam araclyla, kltrel ve ideolojik kural
lar tarafndan ynlendirilen biem ile oluan resme kart olacak ekilde
fotoraf, bu anlamda aracsz ve dokunulmam imlerden olumaktadr.
Sontag da benzer bir biimde, fotorafn bir anlamda gerekliin kendisi
olarak umulmadk ve belirlenmemi olduunu savunmutur.45
Oysa resim her zaman geree eklemeler yapmak anlamna gelirken,
Barthes'a gre fotoraf, aynen Sontag gibi, gereklikten koparlan bir par
ann deneyimlenmesidir. Damisch, fotografik imgenin grngbilirni hak
knda yazd ksa makalede fotoraf "ontolojik yanltma" olarak tanm
lamtr.46 Fotorafn ontolojisi ve gereklikle fiziksel ilikisinin kkenleri
imgenin alglanmasnda dorudan belirleyicidir. Ancak Damisch iin bu
ontolojik yanltma, kkenini fotoraf makinesinin mekanik srecinden
alan "tarihsel yanltma" ile tamamlanmaktadr. Bylece, rettii imgelerin
yksek derecede yaplandnlm doasn bize unutturmaktadr (zellikle
monte edilmi grnmyle, gerekte kavrayn temsilinden ziyade kl
trel olarak belirlenmi bir grsel-uzamsal yapdr).47 Barthes'n fotorafn
psikolojik gereki etkisine uygun olarak gl gerekilii, ardndan gelen
fotoraf kuramclan tarafndan eletirilmitir. Bu eletirinin nedenlerinden
biri 1980 ylnda La Chambre daire yaynland sralarda kltrel ve medya
almalannn gereklik kart doas iken, dieri de pek ok gncel kuram
cnn saysal grnt ileme ve maniplasyon gibi uygulamalar balamn
da konuya yaklamlandr.48 Gemii kapsayan bylesi bir bak asndan,
45 Bkz. Sontag, On Photography, 77-80. Ne Barthes, ne de Sontag'n bak as, fotoraftaki

gndergenin fotoraf makinesi ya da fotorafnn tercihleriyle ynlendirildii saf
varsaymlara neden olan aksiyomu kabul etmektedir, ancak bu resim ya da izimin aksine
byle bir ynlendirme gndergenin kendisini yaplandrlm sunumdan ayrmaktadr.
46 Hubert Damisch, " Five Notes for a Phenomenology of the Photographic lmage ", Alan
Trachtenberg (ed.), Classic Essays on Photogmphy (New Haven: Leete's lsland Books,
1 980}, 287-90: 289'de.
47 Damisch, fenomenolojinin tanmn baarl bir iimde yapabilmek iin fotorafn bu
zelliklerini sorunsallatrm ve ardndan Barthes'n konumunu belirlemitir (age.,
288-9). Barthes'n lmnden iki yl sonra yaynlanan makalede, Barthes'n fotorafn
fenomenolojisi zerine olan notlar okusa nasl dneceini merak ettiini belirtmitir
("L'lntraitable", Critique, 38 (1 982), 681 -7: 683).
48 Bkz, rnein, Joel Snyder; " Picturing Vision ", Critical lnquiry, 6 (1 980), 499-526.
Fotografik kuramn "takip etmek" ve "etkilemek" gibi zelliklerden uzak olduu
ve gereklilikle ilikilendirildii bir dnemde, baz eletirmenlere gre Barthes'n
yaklam zaman amna uram olarak deerlendirilmektedir. te yandan Schaeffer,
fotorafn klarn basksna dayal imgeler olduuna dair tartlmaz gerei korur
(L'lmage precaire, 27).
fotografik balamsallk ve resmedilenin gerekliinin doru olduuna olan

inan kukusuz sorursallatnlrntr. Ancak bu bak as ayn zamanda
Banhes'n iddialanna ve ilgili pek ok kuramsal konuya zarar vermekte
dir. Buna ramen, ierik ve orlann ifadesi anlamnda Banhes'n fotorafn
effafl hakkndaki grleri medya ve kltrel almalar balamnda ta
sarlanm bir provokasyon gibi abanl grlmektedir. Gemiteki gster
gebilim ile yakn ilikisi ile birlikte deerlendirildiinde, bunun bilinli bir
biimde sall ve kitaplannda kendisini 'arkaik' olarak deerlendirmesinin
bir paras olarak grlmesi gerekmektedir (bkz. CC, 1 47). Bu metodoloji,
baz entelektel birikimin ve ilgili nesne balamnda "grngbilimsel d
ntrmenin" belirli bir uyarlamas olup yeni ve aklayc bir deneyim an
lamna gelmektedir. .49 Ancak genel olarak, Barthes'n gerekilik ynelimi,
fotografik gndergenin esizliinin nemi ve bozulamaz varlnn doas
hakkndaki keifleri ve bilgisi ile gl bir biimde ilikilidir.
Barthes La Chambre claire'in balangcnda; fotorafn algsal bir nes
ne olmas ile nesne/insan olmas arasndaki belirleyici fark vurgulayarak,
nesnenin yeniden retilebilirliini ve nesnenin yaanan an iinde geici
olduunu yle ifade etmitir: "ce que la Photographie reproduit a l'infini
n'a eu lieu qu'une fois: elle repete mecaniquement ce qui ne pourra jama
is plus se repeter existentiellement" (CC, 1 5) (fotorafn yeniden rettii
sonsuzluk sadece bir defa gerekleir: Fotoraf bir daha asla varolmaya
cak olan mekanik olarak tekrar eder [CL, 4]). Fotografik anlatm elikili
bir imge yaratmaktadr, bunun nedeni yeniden yaratlamayacak bir eyin
yeniden yaratlmasdr.50 Banhes iin imge, yakalanan sahnenin ya da im
genin dorudan gsteriminden daha az ya da fazlas deildir: "a, c'est a,
c'est tel!" (CC, 1 6) (ite, ite orada, ite o! [CL, 5]). Fotorafn esiz ekilde
kendi iinde bu yeniden retilebilirlii, Barthes'n daha geni bir fotoraf
kuram balamnda kavramsallatrmaya alt varolusal tekliin, bir
"Mathesis singularis (et non plus universalis)" (CC, 21) (a mathesis singularis
[ank daha fazla universalis olmayacak] [CL, 8]) kavramnn merkezinde
yer almaktadr.51 Bu projenin topik karakteri, "Rhetorique de l'image"de
katksz bir biimde ifade edilen ya da "masum" olan fotoraf araya
49 Bkz. Merleau-Ponty, "What Is Phenomenology?", 32. Dudley Andrew film teorisiyle
ilgili olarak grngbilimsel yaklamn bizi nesnel "gereklie" gtrmeyeceini
ancak deneyimlerimize yaklatracan iddia etmektedir ("The Neglected Tradition of
Phenomenology in Film Theory", Bili Nichols [ed.]. Movies and Methods. An Anthology,
2 cilt [Berkeley: University of California Press, 1 985]. cilt 2, 625-32: 632'de).
50 Fotorafn bu boyutu genelikle esizlik iin tekilliin e anlam olarak kullanlmaktadr.
Bkz, rnein, Jean Delord, Roland Barthes et la photographie (Paris: Creatis, 1 98 1 ), 75
ve Dubois, L'Acte photographique, 73.
51 Benzer bir yorumlama iin, bkz. Stiegler; Theoriege. schichte der Photographie, 353.
odaklanmaktr.52 Her ne kadar fotografik imlemin esizlii tm fotoraflar

iin geerli olsa da sadece baz gndergenin fotorafa bakan baz kiile
rin dikkatini ekmektedir. Bu durumda, portre fotoraflan konusunda,
gndergenin deneyimsel etkisi sembolik doasna stn gelmekte, eksik
olann iareti yaayan varlk haline gelmektedir.
Barthes iin daha fazlas, fotoraf ve gndergenin sadece benze olmas
deil, neredeyse birbirini tekrar etmesidir. Sunulan kii ile nesnenin arasn
daki bu yakn kimlik ve fotografik imgenin fotorafn varolu nedeni olarak
anlalmas, Barthes'n fotografik imge iin yapt nl "le referent adhere"
tanmn hatrlatmaktadr. 53 La Chambre claire'in ikinci blmnde, gn
dergenin imgedeki "ballnn" doas fotorahn zyle daha gl bir
biimde ilikilendirilmitir ve dier tm sunum biimlerinden ayran unsur
da gsteren ile gsterilen arasndaki ilikinin beklenmedik biimde gerek
lemesidir (eer her zaman tamamen rastlantsal deilse). Yazar: "j'appelle
'referent photographique', non pas la chose facultativement reelle a quoi ren
voie une image ou un signe, mais la chose necessairement reelle qui a ete
placee devam l'objectif, faute de quoi il n'y aurait pas de photographie" (CC,
120) ("'Fotografik gnderge' sadece imge ya da iaretin ait olduu istee ba
l gereklik deil, herhangi bir fotoraf olmadan nce, objektifin nnde
yer alan olmazsa olmaz gereklik olarak tanmlyorum" [CL, 76)). Ancak
fotoraf makinesinin nnde gerekleen olay ya da orada bulunan nesne
sadece gerek deil ayn zamanda gemite olmaldr: Bu nedenle Barthes'n
fotografik imgenin deneyimsel zne ait iyi bilinen tanm "a-a-ete" (CC,
120) (gereklemi [CL, 77]), gerekliin imge tarafndan yorumland ve
gemi (a ete) ile birletii esiz ve beklenmeyen andr (a).54 Fotografn
bu nesnel gerei, gnderge sevilen ve artk var olmayan birisi olduunda
varolusal ve psikolojik bir hale gelmekte, Benjamin'in szleriyle fotoraf
"artrma klt" iinde yerini almaktadr.
Derrida'nm La Chambre daire okumalar imgeye sadk kalrken, fo
tografik gndergeye hem gerek hem de gemi olarak daha ok k
52 Barthes'n edebiyat ve yaznla ilgili topya kavramnn daha geni bir deerlendirmesi
iin, bkz. Diana Knight. " Roland Barthes in Harmony: The Writing of Utopia ",
Paragraph, 1 1 (1 988), 12 7-42.
53 Barthes'n gnderge ile fotografik imge arasnda kurduu bu ak ve kesin "yapkan"
ifade ardndan gelen fotoraf kuramclar tarafndan ciddi bir biimde eletirilmitir.
Bkz. Kriebel, "Theories of Photography". 2 . Resimle ilgili balamsalln yeniden
canlandrlmas iin Rosalind Krauss, Joel Snyder ve Michael Fried'n Barthes' (ve
kendisini), fotorafa bak alarndan dolay kmsediklerini ifade etmitir. Bkz. "Art
Seminar" iin yazd giri yazs, Elkins (ed.), Photography Theory. 1 2 5-7.
54 Her ne kadar bu tanm daha geni bir gstergebilim bak asyla eletiriye dikkat
ekmise de (rnein, Van Lier'in, Philosophie de ta photographie, 1 56-7'deki metni
gibi), a-a-ete imge ve gereklik arasndaki ilikiyi ifade eden geerli bir ara olarak
kalmaya devam etmitir.
tutmaktadr. gnderge ortadan kalkarak yok olduunda "disparu dans

l'unique fois passee de son evenement" (kendi esiz durumunun ge
miinden yok olduunda), "reference a ce referent, disons le mouve
ment intentionnel de la reference ( . . . ) implique aussi irreductiblement
l'avoir ete d'un unique et invariable referent" (bu gndergeyle kar
lama amal olduunda (. . . ), gemiin esiz ve srekli gndergeye in
dirgenemeyecei anlamna gelmektedir).55 Barthes'm analizinde st
kapal olan takip eden Derrida, sadece gndergenin gereki anlay
n (gndergenin gnderme) basite reddetmemi (anlamda sembolik
araclk), ayn zamanda tekrar retilme sklndan bamsz, fotorafa
esiz bir biimde kaydedilmi bu tr gndergesellii onaylamtr. Her
ne kadar bu aracnn tanmlayc zellii olsa da Barthes La Preparation
du roman seminar'da zerinde durduu deneysel noktada, fotoraf
konusundaki en nemli gereklerden biri olan yeniden retilebilme
zelliini daha nce oktan reddetmitir (bkz. PR, 1 1 4 ). Fotorafn
deneysel doas belirli bir fotorafn potansiyelinin somutlatrlmas,
tekillik deneyimine imkan vermesi ve bylece baz zel durumlarda
belirli derinlii ve varolusal rol zerine almaktadr.
Stud i u m ve Punctum
La Chambre claire'de fotorafn doasn aratmrken Barthes; fotografik
tarih, tarz ve slup olarak geleneksel, szde amal ve ak ekilde genel
snflandrmalan reddetmektedir. Ayn zamanda, sonu olmadn vur
gulayarak, gerekilik ile biimselcilik arasndaki ift kutuplu tartmaya
dorudan mdahale etmekten kandn ifade etmitir. Bunun yerine,
kklerini Nietzche'nin "antique souverainete du moi" (CC, 2 1 ) (egonun
tarihi egemenlii [ CL, 8 ] )56 kiisel yaklamn iddetle dorulayan znel
ve kiisel bir bak asna sahip olmutur. Bunu mmkn olan en somut
biimde yaparken, tm bilgi, arzu ve acnn kaynam temsil eden, 1973
tarihli kendi almas Le Plaisir du texte i (Metnin Hazz) rnek vermitir. 57
'
Bu nedenle, Barthes kendi yapt almada fotorafn ne olduunu "bildi

ini" tartrken, burada sunulan znelliin katksz entelektel Descartes
55 Derrida, " Les Morts de Roland Barthes". 283; "The Deaths of Roland Barthes", 53.
56 Barthes'n " La Mort de l'auteur" Nietzsche'yi kendi znellii balamnda referans
noktas olarak kabul etmise bile, onun ksmen tanrsal yazar figrn reddetmektedir
(bkz OC, 111, 44). znellik konusunda Barthes ile Nietzche arasnda daha ayrntl bir
karlatrma iin, bkz. Daniela Langer, Wie man wird was man schreibt. Sprache,
Subjekt und Autobiographie bei Nietzsche und Barthes (Mnih: Fink, 2005).
57 Roland Barthes par Roland Barthes, iinde , "topluluun" kendisi iin "mot mana"
(ruhsal g) olduunu ifade etmitir (OC, iV, 704). Barthes'a gre bunun anlamn
daha ayrntl deerlendirmek iin, bkz. Moriarty, Roland Barthes, 1 86-94.
akl yrtme olmad aktr. Soyut ve nyargsz felsefi sorgulama ile bir
arada olan benlik dncesi duyusal ve duygusal belirliliklerden kaynak
lanyor olup daha ok varolusal znellii ifade etmektedir. 58 Bundan do
lay, fotorafla ilikili nermelerindeki birincil ayrmlar fiziksel hareketlere
dayanmaktadr: "faire, subir; regarder" (CC, 22) (yapmak, grmek, bak
mak [CL, 9]), fotorafnn temel faaliyetlerini tanmlyor olup srasyla;
fotoraf ya da Operator, poz veren, model (ya da Spectrum) ve grnty
izleyen kii (Spectator). Barthes kendi projesi iin ilk eylemi ilgin olmayan
ya da ilgisiz olarak tanmlamakta, fotoraf ekmek konusunda herhangi
bir bilgisi olmadn ifade ederek sonraki iki eyleme odaklanmaktadr.
Fotorafy sadece bir operatr olarak tanmlamakla birlikte, La Chambre
claire'de benimsemi olduu fotorafnn amalan ve ynelimleri ile ba
layan yaklamndan uzaklamtr. Aynca, her ne kadar Barthes kitabnda
bir blm fotografik otoportreyle ilikili olarak Spectrum'a adam olsa
da fotografik imgelerin izlenmesi balamnda phesiz en ok Bakan Kii
ile ilgilenmitir. Bu durum, sadece kendisinin yazar olarak yaad dene
yimlerle ilikili olmayp, hisleri ve yarglan bilinli bir ekilde, genel bir
kural olarak daha znel kavramlardan ve tartmalardan bamsz deil
dir, ancak izlenen nesneye ynelik bu bak as Barthes'n sekilerinden
metinde yer alp yeniden retilen belirli fotoraflara yol gsteren ltleri
olarak hizmet etmektedir. Tm bu nedenlerden dolay, Barthes kendi z
nelciliini grngbilim ile ilikilendirmekte ve belki de kendi projesini
"phenomenologie vague, desinvolte, cynique meme" (CC, 40) (belirsiz,
sradan, hatta kmseyen grngbilim [CL, 20]) biiminde tanmlaya
rak Edmund Husserl ve dier filozoflann son derece soyut ve biimsel
grngbilirnsel analizinden ayn bir yerde tutmaktadr.59
Tm bu deerlendirmeler nda, pek ok durumda iaret edildi
i gibi studium ve punctum snflandrmalannn ve fotografik imgelere
bakan kiilerin bireysel yantlarnn La Chambre claire'in ilk yarsnda
tanmlanm olmas artc deildir. Aslnda, Barthes'n blmnde
belirli etkileri yaratan fotoraflarn znel zellikleri olarak studium ve
punctum tanmlamalar arasnda salnm yapan ve onlan katksz du
yarl kategoriler olarak gren, imgelere ynelik farkl tutumlar ifade
edilmitir.60 te yandan, genel fotoraftan belirli bir fotorafa ve bakan
58 Bkz. Langer; Wieman wird was man. schreibt, 308.
59 Merleau-Ponty'nin ve Husserl'in daha "genetik " ya da "yapsalc" varolusal
grngbilimi iin bkz. "What Is Phenomenology? ", 27-8.
60 Bu iki srad konumu temsil etmek iin Patrizia Lombarda (eitli derecelerde eletiri
alm olan), studium ve punctum'un "fotorafn etkileri" olduunu savunurken (The
Three Paradoxes of Roland Barthes [Atina ve londra: University of Georgia Press. 1 989].
1 1 4), Brown onlar "ilginin nitelikleri" olarak tanmlamtr (Roland Barthes, 278).
kiilerin (rnein Barthes'n) znel yantlarna giden yolda, fotografik

imgelerin rtk hiyerarisini takip eden ve pek ok dzeyde La Chamb
re claire'i oluturan bu belirsizlii savunmak nemlidir.
Barthes; temas, ierii ve sunumu da dahil olmak zere studium'un
imgenin kltrel olarak belirlenmi boyutlarna karlk geldiini savun
maktadr. Bu nedenle, daha nceki gstergebilim almalarnda tanm
land gibi, fotoraf ifade etmek istedii mesajla benzerlik gstermek
tedir. Ancak studium konusunda Barthes'n verilmi imge ile kltrel
zevkler arasnda kurduu iliki nedeniyle bireysel fotorafa bakan ki
ilerin ilgilerine daha iddetli vurgu yaplmaktadr: "Cest par le studium
que je m'interesse a beaucoup de photographies, soit que je les reoive
comme des temoignages politiques, soit que je les goute comme de bons
tableaux historiques" (CC, 48) (politik bir ifade olarak algladm ya da
gzel tarihi sahneler sunan pek ok fotorafla studium sayesinde ilgilen
dim [CL, 26]). Gemie bakldnda studium iin, Barthes'n daha nce
ki gstergebilim metinlerinde tartt, daha mesafeli, entelektel vur
gulu ve merakl trde fotoraflar olduu sylenebilir. Ancak La Chambre
claire'de yer alan kiisel anlatlarna gre studium'un varolmad ve duy
gusal punctum sahibi fotoraflar onu artk daha fazla etkilemektedir.
kinci terim olan punctum, Benjamin ve Barthes'n her ikisi tarafn
dan da kullanlan metaforda olduu gibi, fotorafn kltrel boyutla
ryla "evcilletirilmemi" , studium'un dzeninin bozulduu fotoraflar
olarak tanmlanabilir. Adlandrma ve snflandrmalara meydan okuya
rak ideolojik, sistematik ya da elbette gstergebilim, yorumlamalardan
kanabilir. Bu analiz edilemez nk istemsiz olarak meydana gelir.
Barthes punctum ile ilgili, fotorafa bakan kiilerin pasifliini vurgula
yarak aada yer alan ifadeleri kullanmtr:
Le second element vient casser (ou scander) le studium. Cette fois,

ce n'est pas moi qui vais le chercher (comme j'investis de rna cons
cience souveraine le champ du studium), c'est lui qui part de la
scene, comme l. ine fleche, et vient me percer. (CC, 48-9)
kinci e punctum'u bozacak (ya da araya girecek). Bu defa
bunun arayna kan ben deilim (bana egemen olan bilincimle
studium alanna bu yetkiyi veren benim), sahneden ykselen bu
e bir ok gibi arparak beni delip geiyor (CL, 26).
Punctum, neredeyse iddetli ve kesinlikle bozguncu bir biimde

studium'u delip gemektedir. Barthes bunu "blessure", "piqre" ve "mar
que faite par un instrument pointu" (CC, 49) (sivri ulu bir arala yara
lanm, zmbalanm ve iz braklm [CL, 26]) olarak ifade etmektedir.
Bu kelimeler Le Message photographique'de yer alan, dili askya alarak

etkileyici gcn anlamlandran fotoraflann travmatik etkilerinin ak
ve kesin bir biimde ifade edilmesidir.61 Barthes, punctum'un istemsiz
boyutunun nemini vurgulayarak bunu yle tanmlamtr: "Le punc
tum d'une photo, c'est ce hasard qui, en elle, me point (mais aussi me me
urtrit, me poigne)" (CC, 49) (Fotorafn punctum'u kazara beni yaralad
[ancak ayn zamanda rkler oluturdu ve iimi yakt] [CL, 27]). Bir
dereceye kadar fotorafnn maksatl kltrel kodlanm etkisiyle yara
tlan imge olan studium'un aksine punctum, fotoraf makinesinin grece
geliigzel ve znel bir kayt arac olmasnn sonucu olarak, fotorafta te
sadf eseri yakalanm ve korunmu bir aynntdr.62 Buna ramen, ilk ve
nc optik-mekanik kayt olarak fotografik imgenin onotolojisiyle sk
balan olan punctum deneysel znellie sahiptir. Bu nedenle Barthes'n
punctum'u kuramclann bu ynde giriimleri olmasna ramen gelenek
sel imgelere kolaylkla uyarlanamamaktadr.63
Ancak punctum, niteliksel bir zellik olarak fotografik imgenin belirli
bir ontolojisinde gerekli bir aracsal temele sahipse buna kesinlikle indirge
nemez. Barthes deneyimsel bir fenomen olarak punctum'un kiisel ve znel
etkileri konusunda bizi phede brakmamakta, "une valeur superieure"
(CC, 7 1) ifadesiyle fotorafa ilave stn bir deer sunmaktadr. Bu nedenle
punctum, izleyen her bir kii tarafndan farkl bir biimde harekete geiri
len fotorafta "imgesel artakalan"64 ile ilikilidir. Balangtan itibaren stu
dium ve punctum tanmlamalan byk oranda moda olduu iin, Barthes
fotoraflar arasnda hiyerari oluturmaya zorlanmtr ve bu sayede stu
dium fotoraflan punctum olanlara gre daha az deerli ya da ilgin olarak
nitelenmitir. Bu tamamen sonradan gelen bir snflandrmadr, daha iyisi
61 Barthes'n travma i l e punctum arasndaki kurduu balantnn eletirisi iin, bkz. Serge
Tisseron, Le Mystere de la chambre claire, Photographie et inconscient (Paris:Champs
arts, 1 996), 1 58-66.
62 En azndan yzeyde, punctum ile Benjamin'in "grsel bilinsizlii" arasnda bir benzerlik
olduunu dnmektedir. Ancak, Barthes'n ilgin olmadn ifade ettii fotoraflarda
biimsel ve gelenekselletirilmi farkllklar bulunmaktadr (bkz CC, 58). Bkz. Berg'in
studium ile grsel bilinsizlik ilikisi hakknda yazdklar iin Die lkone des Realen, 240-1 .
63 Michael Fried, punctum ile on sekizinci yzyln Fransz resim gelenei estetiini, kuramlarn
"antiteatral" olarak deerlendirerek ilikilendirmeye almtr (Why Photography Matters
as Art as Never Before, [New York ve Londra: Yale University Press, 2008], 1 02) Fried'a
yant olarak James Elkins, Fried'n punctum okumalarnda studium'un farkl bir biiminin
olduunu vurgulamtr ("What do We Want Photography to Be? A Response to Michael
Fried" , Geoffrey Batchen [ed.], Photography Degree Zero. Reflections on Roland Barthe. s
s Camera Lucida [Cambridge, MA: MiT Press, 2009], 1 7 1 -85: 1 7 1 'de). Barthes'n znellii
ve sanat fotoraflar arasndaki ikilemler ile ilgili olarak bkz. Philippe Ortel, "La Chambre
claire ou le refus de l'art", Les Cahiers de la photographie, "Roland Barthes et la photo: le
pire des signes" (Paris: Contrejour; 1 990), 32-9.
64 Bkz. Busch, Belichtete Welt, 2 1 4.
1 60 1 Kathrin Yaca vone
verilen bir fotorafn gerek deneyimi zerinden tanmlama yaplmasdr.

Guy Mandery'nin kendisiyle yapt bir rportajda Barthes, La Chambre
claire'de bu hiyerarinin uygulamaya getiini ve fotoraflarn "touchent
mon affect" (OC, V, 935) (bana etkileri [GV, 358]) ile tercih edildiini
ifade etmitir.65 Grnrde elikili ve ikili-doaya sahip olan punctum'u
zetleyerek ve fotorafn gereki antolojisiyle "saf' fenomenolojisini bir
araya getirerek saptayan Barthes olgunlam fotografi kuramnda ikisinin
neden ve nasl ayrlamadn, Derrida'nn izinden giderek punctum'u yle
ifade etmitir: "un supplement: c'est ce que j'ajoute a la photo et qui cepen
dant y est deja" (CC, 89) (tamamlayan: fotorafa eklediim ve bununla bera
ber zaten orada olan [CL, 55]) .66 Punctum, fotorafn detay ile -James Van
der Zee'nin aile fotorafndaki kaln belli modeli, William Klein tarafndan
kaydedilmi dileri bozuk talyan-Amerikal ocuk ya da Tristan Tzara'nn
Andre Kertesz portresindeki kirli trnaklan gibi- alglanmas ve etkisi ara
sndaki karlkl ilikiyi tanmlamaktadr 67 Bu, fotoraf ve alc arasnda
gerekleeni tanmlamakta ve sadece bir tarafa ya da kesinlikle basit bir
neden ve sonu fenomenine indirgenememektedir.
Burada betimlenen punctum-aynnt devi.nimi, Benjamin'in nesne ile
fotorafa bakan kii arasndaki karlkl devi.nimi olarak aura kavramyla
yapsal olarak benzerlik gstermektedir; her ne kadar ak bir biimde
"Uber einige Motive bei" Baudelaire'deki fotoraftan ayrm olsa bile.
Ancak punctum ile Benjamin'in fotoraftaki aura tanm arasnda daha
yakn bir iliki bulunmakta, bu da byk olaslkla Banhes'n, selefinin
metninden kaynaklanan dorudan ilikisine dayanmaktadr. Bu, Karl
Dauthendey'in otoportresine fotorafa bakan kiilerin yantlannn Ben
jamin'deki yansmalandr, rastlantsal ayrntlan bulmaya almak ola
rak tanmlanm, Banhes'n imgenin olas derin etkilerinin rastlantsal
bir unsuru olduu punctum anlayna benzerlik gstermektedir.68 Dier
65 Bunun aksine Batchen, La Chambre c/aire'in 1 820'1erden 1 970'1ere kadar neredeyse
tm dnemi kapsayan fotografik imgelerinden dolay "tarihin baka bir kk
fotoraf" olarak deerlendirmektedir. "Camera Lucida: Another Little History of
Photography", 79.
66 Derrida, La Chambre c/aire okumalarnda, Barthes'n punaum 'unu mise-en-abyme
kavramn "tamamlaycs " olarak deerlendirmektedir ("Les Morts de Roland
Barthes" , 272-4).
67 Antoine Compagnon La Chambre c/aire tartmalarnda balang noktasnn "un
livre sur les mains" (eller hakknda bir kitap) olduunu ifade etmitir ("L'Objedif
deconcerte", La Recherche photographique, " Roland Barthes, une aventure avec la
photographie", 1 2 [1 992], 73-7: 77).
68 Benjamin ve Barthes zerine fotoraf hakkndaki bilimsel aratrmalarda, aura
ile punaum arasnda burada sralanamayacak kadar ok benzerlik olduu ifade
edilmektedir. Ancak ou zaman bu karlatrmalar Barthes'n punaum'u aura ile
karlatrd iki ifadesini ya da tanmn belirlemekte yetersiz kalmaktadr.
taraftan, Benjamin'in, aynen Barthes'n punctum'una benzer bir biimde

imgenin bir btn olarak doygunluu ile zaman-uzamsal "noktaya" ya
da "kvlcma" ait ayrcalkl aklamas, ancak genellikle ikincide farkl
bir biimde ifadesi ile La Chambre claire'in ikinci blmnde fotografik
a-a-ete olarak adlandrlm ve imgede sarmalanm zaman ile iliki
lendirilmitir.
Zaman, duygu ve lmllk

La Chambre claire'in ikinci blmnde fotografik gndergenin doas
ile fotorafn deneysel zamanllnn en nemli biimde tanmlanmas,
aracnn sanatsal ya da iletiimsel ilevinin tesine geen ve fotorafn ba
kan kiiler tarahndan alglanmasnn z ya da "noeme"idir (CC, 1 20).69
Bu duruma, kitabn ikinci yansnda Barthes'n bir fotorafta yakalanm
annesinin kimliine veya zne dair aray zerinden deinilmitir. So
nu olarak, imgenin baka bir yerde ve zamanda bir eyin varolduunun
altn-izen daha genel avoir-ete-la ifadesi, "Rheteroique de l'image" ieri
sinde daha belirli bir a-a-ete kavramna dnmtr. Eylemlerin yerle
rini ikna edici ilgi adlna brakmalar gndergenin belirliliine daha ok
dikkat ekmektedir. Punctum'un evvela zaman ile ilintili baka bir seenek
olarak -tipik Barthesyen anlam kaymasyla-tanmland fotorafn a a -
ete kavram nda: "Ce nouveau punctum, qui n'est plus de forme, mais
d'intensite, c'est le Temps, c'est l'emphase dechirante du noeme ("a-a
ete"), sa representation pure" (CC, 148) (Younluktan farkl olmayan bu
yeni punctum Zaman'dr, dilbilim anlamnn paralanmasnn [hkm kal
mam] vurgulanmas katksz bir sunumudur [ CL, 96]).70
Zamansal boyutuna yaplan yeni vurgu sayesinde punctum, fotografi,
lmllk ve matem arasndaki ilikiyi fotografi kuramnda sadece yine
lenen bir tema olmayp ayn zamanda Barthes'n iletiim arac tezi bala
mnda nemlidir. La Chambre claire'de portre fotoraf ile lm arasndaki
dokunakl iliki, ilk defa Abraham Lincoln suikastindeki komploculardan
Lewis Payne imgesi ile kurulmutur. Payne, 1 865 ylnda , infazndan bir
gn nce, Alexander Gardner tarafndan fotoraflanmtr.
69 Oxford English Dictionary'ye gre " noema" ilk defa Husserl tarafndan bir fikir ya
da algnn amac olarak tanmlanmtr. Barthes ise bu terimi daha ok, fotorafn
belirsiz ve soyut zellikleri iin kullanmaktadr. Barthes'n almalarnda noema'nn
ortaya k La Preparation du roman seminerleri srasnda ortaya km olup,
fotorafn "cela a ete" ya da "a a ete" olarak belirsiz hipotezi olarak ifade
edilmektedir (PR, 4- 5).
70 Buradaki Proustcu vurgularn daha ayrntl analizi iin, bkz. " Barthes et Proust: La
Recherche comme aventure photographique" , Fabula LHT (Litterature, hstoire,
theorie), 4 (2008), paragraf 22-3.
Fotoraf 10: Alexander Gardner. Lewis Payne, 1 865
Payne ve dier suikastilere ai t bir seri fotorafn paras olan bu

portre Barthes'tan nce de fotoraf yorumcularnn dikkatim ekmi ve
Nouvel Observateur dergisinin fotoraf zerine yapt ikinci zel sayda
yer almtr (bkz. Fotoraf 2 ) . Payne'in yine Gardner tarafndan ekil
mi baka bir portresi Iwan Goll tarafndan Recht'in Die Aite Photog
raphie derlemesinde on dokuzuncu yzyl portre sanatl balnda
daha geni bir balamda tartlmtr ki Benjamin bu almay Kliene
Geschichte der Photographie kitabnda kaynak olarak kullanmtr.71
Barthes'n portreye ilgisi, tekilerin aksine daha kiisel olmutur.
Fotorafn ve modelin fiziksel gzelliinden algladn studium olarak
nitelendirmitir (bkz. CC, 1 48-50) ve portredeki paradoksal zamansal
lk youn olarak hssedilmektedir.
71 Bkz. Goll'un nsz, Recht, Die Aite Photogmphie, xv.
Yaklaan lmyle ilikili olarak fotoraf, gemi olann (fotorafa

bakan kiinin bak asndan) ve gelecein (nesne ve fotoraf bak
asndan) ezamanl temsildir ve Barthes bunu yle ifade etmektedir:
"Il est mart et il va mourir" (CC, 149) (O l ve lmek zere [CL, 95]).
Barthes, Payne'in kaderini, imgenin yer ald Nouvel Observateur dergi
sinin zel fotografi saysnda, fotorafa elik eden metinden renmitir.
Fotorafn kendisinin salamad ve salayamayaca bu fazladan imge
bilgisi, daha sonra Barthes'n imge deneyimini ve buna duygusal tepki
leinin nemli bir blmn oluturacaktr; tpk Dauthendey'in ilk ei
nin trajik lmnn bilgisi gibi (Benjamin bunu fotorafnn biyogra
fisinden renmitir) Benjamin'in fotoraf deneyimini ve Dauthendey'in
ikinci eiyle olan otoportresini tanmlamasn deitirmitir.72 Ancak
Benjamin'in aksine Barthes, imgeyi evreyelen belgelenmi trajik rnek
lerden bamsz olarak, tm portre fotoraflarnn her modelin lmn
anlattn ifade etmitir. zellikle annesinin kaybna uyum salamak
iin Barthes ezamanl olarak yle hissettiini yazmtr: "cela sera et cela
a ete; j'observe avec horreur un futur anterieur dont la mort est l'enjeu
( . . . ) Que le sujet en soit deja mort ou non, toute photographie est cette
catastrophe" (CC , 1 50) (bu olacakt ve oldu; lmn tehlikeye att bir
gelecei korkuyla gzlemliyorum (. . . ) zne lm olsun ya da olmasn
her fotoraf bu felaketten ibarettir [CL, 96] ). Benjamin ve Barthes'n be
lirli portreler iin yazdklar, gelecekteki lmn gemi varln, fotog
rafik portrenin feci ya da travmatik boyutunu oluturmaktadr. Model
ile fotorafa bakan kii arasndaki gerek ya da hayal edilmi ilikinin
doasna bal olarak elbette az ya da ok younlukla hissedilmekte ve
deneyimlenmektedir. Bu entelektel ilgiden keskin acya kadar, delin
keder ve znt aralnda gereklemektedir. 73
Bu gemie ramen Benjamin ve Barthes'n fotoraf kuramlarnda
yzletii basklayc problem, gze arpacak biimde, fotografik aracnn
doasnn eletirel sorgulamas ile hangi fotoraflarn her bir yazar ve fo
torafa bakan kii iin neyi ve nasl ifade ettii sorusu arasndaki zlme
mi anlamazlk ya da uyumazlktr. Bir bakma ilgili tezlerin evrensellik
ve nominalizm kutuplan ve genel anlamda fotoraf ile belirli bir imgenin
bir blm arasndak gerilimin bu dzeye ulamasna neden olmaktadr.
Barthes I. Chambre claire de zdnmsel olarak bu gerilimi punctum
'
72 Mary Price, Benjamin'in Dauthendey'in portreleri iin yaptna benzer bir yksel
nitelii vurgulamakta ve Benjamin'in yksel kuatmasyla Barthes'n Payne fotoraf
iin yapt deerlendirmeyi karlatrmaktadr (The Photograph. A Strange Confined
Space [Stanford: Stanford University Press, 1 994]. 93-6).
73 De Duve benzer bir biimde daha genel bir bak asndan yaklamaktadr, "Time
Exposure and Snapshot", 1 20- 1 .
ile studium fotoraflan bir araya koyarak iaret etmekteyken, Benjamin'in

"Kleine Geschichte der Photographie" eseri ise deneyimsel esizlikleri ve
yirminci yzyldaki imgelerin oundan farkllk tayan, teknolojik ve
kltrel evrim noktasndan ve tarihsel boyutta, baz on dokuzuncu yzyl
fotoraflanrnn ruhundan bu soruna yaklamaktadr. Barthes'n rneinde,
sadece bu gerilimin ortaya k deil, ayn zamanda fotorafn derinliine
indike alglanan saf gerekilik, kiisel duygusallk ya da varolusal mut
lakiyete itiraz edenler tarafndan ihmal edilen gereklilii de La Chambre
claire'de yer almaktadr. 74 te yandan, Barthes'n punctum'u ile Benjamin'in
aura's belirli portre fotoraflanyla ilikili olarak derin kiisel deneyimler
iin kavramsal yer imleri olarak genel kabul grmtr.75
Aura ve punctum arasndaki bu benzerlikler, Barthes'n Benjamin'e ait
"Kleine Geschichte der Photographie"yi aracsz olarak Frarszca versiyo
nunu okumasnn izinden gitmi olsun ya da olmasn, Benjamin'in g
rlerinin daha sonraki yorumlanndan kesinlikle etkilenmitir. ki yazan
beraber okurken, bu size "zamann despotluunun neredeyse tercihe d
nt" ve Barthes'n da -Harold Bloom'un deyiiyle-76 aynen fotorafn
gnmzdeki elikili durumlanna uygun bir biimde atalan tarafndan
taklit edildii izlenimine kaplyorsunuz. Teklik temas konusunda Benja
min ya da Barthes'n aura ve punctum'lan, Kafka'nn ve Barthes'n anne
sinin ayncalkl k bahesi ocukluk fotorahna dorudan uygulanama
maktadr. Bu iki portre, her bir yazann fotorafla ilikilerinin en kiisel ve
varolusal iki kutbunu temsil etmektedir. Eer (pek ok uzmann eitli bi
imlerde vurgulad gibi) yksel ynelimli deneyimleri bile Benjamin ve
Barthes'n eitli aura ve punctum tanmlamalarna uygunluk gsteriyorsa,
bu imgelerin hissedilen anlam kavramsal snflandrmalan geniletmekte
dir. Genel olarak fotoraf karsnda belirli fotoraflara ait mmkn olan
en st dereceden grnrlk olduka, bu imgelerin deneyimi herhangi
bamsz ya da nesnel bilimsel analiz tarafndan snrlanamayacaktr. Sade
ce kuram ve eletiri yerine onlann nemi ortaya kmaktatr. Snflandrma
ve gerektirdii aynmlar, bir oranda otobiyografik yksellie yol aacaktr.
74 Bkz. Van Lier; Philosophie de la photographie, 1 1 0 ve John Tagg, The Burden of

Representation. Essays on Photographies and Historie's (Basingstoke ve Londra:
Macmillan Education, 1 988), 3-4.
75 Josef Frnkas gibi aura hakknda konuulmamasn beklemektense (" Aura", Opitz
ve Wizisla [ed.). Benjamins Begriffe, cilt 1 , 1 43'te) ya da Sotessel'in yapt gibi
tanmlanamaz olduunu iddia etmektense (Aura. Das vergessene Menschliche, 43-6),
aura ile punctum'un her ikisinin "betimlenemez, zel ya da hatta bir kitapta ya da
makalede yer alamayacak kadar grkemli" olduunu dnmek ve bylece znellikle
alglanan fenomenin gstergesi olarak kabul etmek yerine Elkins'in sylediklerine
katlyorum (Photography Theory, 1 59).
76 Bloom, The Anxiety of Jnf/uence, 1 4 1 .
..
BOLUM S
Kaybedilmi ve Bulunmu:
K Bahesi Fotoraf
T A CHAMBRE CIAIRE genellikle Barthes'n 25 Ocak 1 9 7 7 tarihin

Lleki annesinin kaybyla hesaplamaya alma abas -Barthes, ya
amnn sonuna kadar annesinin yannda olmutur- ve onun ansna
sayg gsterme olarak okunmaktadr. 1 Barthes'n yakn dnemli eseri
olan ]oumal de deuil (Mourning D iary) annesinin lmnden Eyll
,
1 979'a kadar olan matem dnemini kapsamakta, biyografik yorumla

malar iin yeni gdler salamaktadr. 330 adet dokunakl notun yer
ald bu gnlk, La Chambre claire'in otobiyografik bak as iin
bir taslak nitelii tamaktadr. Barthes'n annesinin kayb ve onun iin
bir "eser" yaratma istei ile birlikte kanlmaz olarak fotoraf kefinin
alt izilmitir UD, 245).2 Bu otobiyografik deerlendirmeler bir kena
ra brakldnda, Barthes'n lm ve matemin fotoraf ile ilikisinin
yansmalar fo tografi kuramndaki temel konularla ayn dorultuda yer
almaktadr. 3 Bir kilise, kale ya da heykelin paralanm kalntlar gibi
1 Bkz, Marty, " Presentation " , OC, V. l 7'de.
2 " L'CEuvre et l'espace de a mart" iinde Barthes, Blanchot'un yaz ve lm benzer terim
lerle ifade ettiinin farknda olduunu belirtmitir (L'Espace littemire, 1 03-209). Gunthert,
annesini kaybetmesinin La Chambre claire'i yazmak iin balang noktas olduunu iddia
etmitir ("Le Complexe de Gradiva " , 1 22). Ayn zamanda orijinal JeanLouis Calvet, Ro
land Barthes. 1915- 1 980 (Paris: Flammarion, 1 990), 28 1 -2. Barthes'da kayp ile fotoraf
arasndaki ilikinin daha genel bir analizi iin bkz, Jay Prosser; Light in the Dark Room.
Photography and Loss (Minneapolis: University of Minnesota Press, 2005), 1 9-52.
3 Fotoraf ve lm arasndaki i likilerin antropolojik ilikileri iin bkz, Belting, Bild
Anthropologie, 1 41-88. Ayn zamanda Latin imago lm maskelerini imlemekte ve
bylece imge ile lm arasnda etimolojik bir balant oluturmaktadr.
ypram nesnelerdeki melankolinin romantik niteliinin sonucunda,

1 820'lerde ve 1 830'larda ortaya kan fotoraflarn, zellikle bir aile
yesi ya da arkada kayb ile ilikili olarak gemi zamann fiziksel be
lirtilerine tutunma arzusu tad grlmektedir. Bu hatra ilevip
hesiz on dokuzuncu yzyln ortalarnda portre fotoraflarnn popla
ritesinde ciddi bir rol oynam ve bunun ardndan lleri fotoraflama
uygulamalar yaygn bir hale gelmitir. 4
lm ve matem fotorafla sadece ilevsel anlamda deil -dier bir
ifadeyle, imgenin yitirilenler iin bir izlek olmas ya da kesinlikle foto
rafa bakan kiinin kendi lmnn sembol olarak kullanm5- ayn
zamanda fotorafn doasnda yer alan zamansal zellii nedeniyle de
ilikilidir. Grld zere , Kracauer ile birlikte Benjamin, bireyin im
diki gemiinin fotografik imgesinin karmak zaman-uzamsal yapsn
sistematik bir biimde ifade eden ilk kuramclar arasndadr. Kracauer
iin, Viktoryen fotoraflaryla ilikili olarak betimlenen kii ile fotorafa
bakan kii arasnda tarihsel bir yabanclama bulunmaktadr; tarttkla
rndan biri, nesnel olarak fotorafn ilevi nedeniyle ikisi arasnda hisle
rin iten bir biimde tanmlanmasna kar olmak ile dier tm duyusal
ve znel ykmllklere baskn kan tarihsel bir belge olmaktr.6 Dier
yandan, Benjamin iin bu zamansallk her zaman lm ve melankoli
ile ilikilidir. Bu durum, Newhaven'daki balk satcs kadn ve zellik
le Dauthendey'in gelecekteki karsyla olan otoportresinde yaad te
fekkrde izlenmektedir. Her ne kadar ak bir biimde lmle ilikili
olmasa da Kafka'nn ocukluk portresindeki zgn gzleri, fotografik
portrelerde harekete geen zamann gemesinin yaratt kendine zg
melankoliye bir rnek olarak Benjamin tarafndan vurgulanmaktadr.
Kracauer ve Benj amin'in savunduklan dncelerin birbiriyle elien
birliktelii fotografik portreyi ok farkl alglamalanna dayanmaktadr,
her ne kadar de Duve fotografi iin "kendi gstergebilim yapsnda ma
tem sreci yer alan tek imge retim teknii" olduunu iddia etse de7 tm
fotografik portreler bu anlamda fotorafa bakan tm kiileri ayn ekilde
etkilememektedir. Barthes iin, 1 970 tarihli L'Empire des signes (Gster
geler mparatorluu) adn tayan kitabnda portrelerle ilgili blmde
bu grlmektedir; kendisinin bu kltrle kiisel deneyimlerine dayal
4 Endstriyellemi toplumda yeni sosyal kurallar ile ilgili olarak daha derinlemesine
bir sosyo-tarihsel tartma iin bkz, Hamilton ve Hargreaves, The Beautifu/ and the
Damned, 1 0-14.
5 Bkz. Sontag, On Photography, 1 5.
6 Bkz. Kracauer, Das Ornament der Masse, 30-2.
7 De Duve, "Tie Exposure and Snapshot " , 1 20. Bu makalede De Duve, fotografik
portreleri genel olarak kasvetli olarak deerlendirmektedir.
olarak Japon yaam, toplumu ve sanat zerine ifadeler bulunmaktadr.

mparatorlar ldkten sonra intihar etmeye karar vermi olan General
Nogi ve einin fotoraf makinesi nnde son defa yer aldklar imge
ler zerinden fotoraf ve lm arasndaki ilikilere ynelik yorumlar
yapmtr.8 Ancak La Chambre claire'de, annesinin lm ve onun iin
byk bir kayp olmas -Derrida'nn derledii makalelerin balndan
alnt yaparak "chaque fois unique" (her zaman esiz)9 olarak ifade edil
mi bir kayp- bu ilikinin sadece kiisel terimlerle deil, ayn zamanda
portrelerin dier fotoraflarla da karlatnldndaki etkisine dayand
n vurgulamtr.
oaltma, tanmlama ve st ste bindirme

Eer La Chambre claire'in ilk yans arlkl olarak fotorafn grn
gbilimsel doasna ynelikse, ikinci yans da annesinin kimliinin do
asnn Proustcu aray zerine kurulmutur. Bu iki taraflln yans
masn Barthes ]oumal de deuil gnlnde sade bir biimde La Chambre
clai re'in "livre Photo-Mam" OD, 148) (Foto-Anne kitab [MD, 136]) ola
can ifade etmitir.10 Grld zere, kitabn ilk blm, fotorafa
bakan kiilerin belirli fotoraflara ynelik yantlarna dayal olarak, bata
studium ve punctum olmak zere grngbilimsel snflandrmalar ze
rinedir. Ayn zamanda, punctum'un farkl bir anlamnn ak bir biimde
dile getirilmesi, a-a-ete kavramnn daha zamansal bir yne dnmesi
ve ikinci blmde fotografi znn sunumuyla, genel studium-punctum
ikilii geri plana dmtr. La Chambre claire'in yksel ilerleyii asn
dan deiimin katalizr, Barthes'n annesinin k bahesinde ekilmi
be yandaki portresini kefidir. Fotorafn tekilliini ifade eden belirli
bir portre ile ilikisi -studium-punctum ayrmnn uzlamasnn tesinde
ne kmtr. Annenin ocukluk portresindeki tekillik; fotorafa bakan
kii, betimlenen kii ve fotoraf arasndaki kendiliinden onaylanm
esiz ve ayrcalkl ilikiyi iletmektedir. Daha ak bir ifadeyle, ncelik
le annenin kaybnn Barthes'n fotografik gnderge kavramsallatrmas
8 Barthes, La Chambre c/aire'de Payne'in portreleri iin altyazlar hazrlarken: "//s vont
mourir, ils le savent et ce/a ne se voit pas" (OC, 111, 422-33) (lecek/er, bunu biliyorlar
ve bunu gstermiyor [ES, 92-3]) ifadelerini kullanmtr. Shawcross fotorafa bak
asnda Barthes'n bu yazdklarnn dnm noktas olduunu vurgular (Roland Barthes
on Photography, 1 6- 1 8).
9 Bkz. Jacques Derrida, Chaque fois unique, la fin du monde, ed. Pascale-Anne Brault ve
Michael Naas (Paris: Galilee, 2003).
1O Elissa Marder, Baudlaire'in "A une passante" (To a Passerby) sonesinde olduu gibi
Barthes'n kitabnn 'lm olan ( . . . ) bir kadn ifade etmenin imkanszl' zerinde
durduunu vurgulayarak Benjamin'in Baudlaire hakknda yazd makale ile ilikisini
kurmutur (" Flat Death: Snapshots of History " , Oiacritics, 22 [ 1 992]. 1 28-44: 1 28).
zerindeki etkisi belirlendikten sonra, bu tekillik tekinin varolusal ve

etik ynelimli telafisinin yazlmas yoluyla ifade edilmitir.
La Chambre claire'in ikinci blmnde, Barthes onun matemini tu
tarken annesinin kendisi iin kimliini ifade edecek bir fotorafm nasl
aradm, kitapta ve gnlnde bunun Sisifosca bir aba olduunu an
latmtr (bkz. CC, 1 04; JD , 1 5 1). Zahmetli ve hayal krklna uratan
bu aray anlattktan sonra, onun ruhunu esiz bir biimde aran bir
imge bulmutur. Sz edilen fotorafa La Chambre claire'de yer verilme
mesi onun gerekten varolup olmadna dair sylentileri gndeme ge
tirmitir. Anglo-Amerikan Barthes aratrmaclar arasndaki yaygn g
re gre, annenin K Bahesi fotoraf bir ihtimal kurgudur ve/veya var
olup olmad nem tamamaktadr.11 Franszca konuan aratrmaclar
balamnda, bunun aksine, fotoraf varolmutur ve -kesinlikle bu tart
lr- fotorafn gerekten varolmas metinden iten bir biimde karlm
olduu anlamna gelmektedir. 12 Barthes'n masasnda alrken ekilmi
fotoraflaryla birlikte, 2009 ylnda yaynlanan ve onun tanmladna
benzer bir fotoraf aka barndran jou mal de deuil uyarnca, K Bah
esi portresinin sadece varolmakla kalmayp ayn zamanda La Chambre
claire'de tesadfen yer ald da sylenebilir. Temmuz 1978'de, fotografi
zerine olan kitabm yazmadan yaklak bir sene nce bu portreyle kar
lamasn gnlne yle not etmitir: "ce matin, a grand peine, repre
nant les photos, bouleverse par une ou marn. petite fille, douce; discrete
a cote de Philippe Binger Qardin d'hiver de Chennevieres, 1 898)" QD,
1 55) (bu sabah acyla fotoraflara geri dndmde, iinde anneciimin
olduu fotorafla bozguna uradm; nazik, mtevaz kk kz Philippe
Binger'in yannda duruyordu [Chennevieres'in K Bahesi, 1 898) [MD,
143]) . Gnlkte birka ay sonra portreyi byttn, halen onun iin
her ne kadar ok ac verici olsa da daha sonra masasnn zerine koydu
unu yazmtr (bkz. JD, 231).
K Bahesi fotoraf ile ilgili aratrmam balamnda, Barthes'n
eski bir rencisi, arkada ve onun yaam ve almalar hakkndaki
uzmanlarn en nemlilerinden biri olan Eric Marty, alt srada Da
niel Faunieres tarafndan ekilmi portesini gsterdi.
1 979'un balarnda ekilen bu fotoraf, 1981 ylnda Barthes ile yap
lan rportajlarn bir araya getirildii Le Grain de la voix (Sesin Taneleri),
kitabnn kapanda yer almtr. Masann zerinde yer alan ereveli fo
torafn, k bahesi yerleimini betimleyen siyah ve beyaz imge olarak,
annesinin ocukluk fotoraf olduunu dndrmektedir. Gerekten
11 Bkz, Diana Knight, Barthes and Utopia. Space, Travel, Writing (Oxford: Clarendon
Press, 1 997), 265-6 ve Olin, "Touching Photographs", 1 08; 1 1 2 .
12 Bkz. C hantal Thomas, " La Photo du jardin d'hiver " , Critique, 38 (1 982), 797-804.
Fotoraf 1 1 : Daniel Faunieres, Paris'teki masasnda

Roland Barthes, 1979 (orijinali renklidir).
de Barthes'n bu portesi La Chambre claire'i yazd srada ekilmi ola

bilir: Elinde kalem ve metnin tasla, nnde annesinin fotoraf, en
azndan kitabnn yaratl ann mecazi olarak temsil etmektedir.13 Ksa
bir sre sonra, 1 979 ylnn Nisan ayna ait portresi, La Chambre claire'i
yazmaya balad aya aittir, her ne kadar Barthes K Bahesi fotora
fn kitabnda yeniden oaltmaya isteksiz olsa da onunla fotorafnn
ekilmesine itiraz etmemitir. Portre, Barthes'n masasnn arkasndaki
duvarda, iki fotorafn arasnda grlmektedir.14 La Chambre claire'de
yeniden retimini gerekletirdii K Bahesi fotorafm ayrntl bir bi-
13 Barthes'n kariyerinin eitli aamalar boyunca alma masasnda portre fotoraflar
bulunmaktadr. Bunlarn drt tanesini Roland Barthes par Roland Barthes kitabnda
kullanmtr (bkz. OC, iV, 6 1 7-1 9). Barthes'n yazar olarak kendini ifade etmesi
balamnda bunlarn kullanm konusunda daha ayrntl bilgi iin bkz. Roland Barthes,
392-6. artc olarak Ette kitapta yeniden oaltlan Faunieres fotoraflar hakknda
da yorum yapm (ekil. 1 O), ancak Barthes'n o srada yazmakta olduu metindeki
kayp fotorafla da iliki kurmutur (age., 400-2).
14 Portre Lagarde tarafndan Jounal de deui/'n ngilizce basksna dahil edilmi ve duvardaki
fotoraf annenin K Bahesi portresi olarak tanmlanmtr (bkz. MD, ekil 9).
Fotoraf 1 2 : Franois Lagarde, Roland Barthes Paris'te alma masasnda,

25 Nisan 1 9 79.
imde ifade ederek, Faunieres ve Lagarde tarafndan ekilen portrelerin

ayrt edilebilir ortak ynlerini vurgulamtr. Barthes, annesinin ve onun
yanndaki kardeinin portrelerini betimlerken fotorafnn da onunla
etkileimini hayal etmitir. Bu betimlemeyi yapma biimi, ocukluunda
kendi portresinin ekildii Berliner Kindheit um Neuniehunder(te foto
rafyla arasndaki kiileraras dinamiklere dayanan BenJamin'in imgesel
duyumunu hatrlatmaktadr.
La photographie etait tres ancienne. Cartonnee, !es coins mac

hes, d'un sepia pali, elle montrait a peine deux jeunes enfants
debout, formant groupe, au bout d'un petit pont de bois dans
un jardin d'Hiver au plafond vitre. Ma mere avait alors cinq
ans ( 1 898), son frere en avait sept. Lui appuyait son dos a la
bastrade du pont, sur laquelle il avait etendu son bras; elle plus
loin, plus petite, se tenait de face; on sentait que le photographe
lui avait dit: "Avance un peu, qu'on te voie"; elle avait joint ses
mains, l'une tenant l'autre par un doigt, comme font souvent !es
enfants, d'un geste maladroit. Le frere et la soeur; unis entre eux,
je le savais, par la desunion des parents, qui devaient divorcer
peu de temps apres, avaient pose cte a cote, seuls, dans la trou
ee des feuillages et des palmes de la serre (c'etait la maison o'.ma
mere etait nee, a Chennevieres-sur-Mame). (CC, 1 06)
BENJAMIN, BARTHES VE FOTOGRAFIN TEKLLG j 1 7 1
Fotoraf ok eskiydi. Kat destekli, keleri kt hale gelmi,

kahverengilii solmu ve cam atl K Bahesi iinde kk
bir tahta kprnn sonunda ayakta duran iki kk ocuk zor
lukla grnyor. O srada ( 1 898) annem be, kardei de yedi
yanda. Tek kolunu uzatarak kprnn parmaklklarna do
ru eiliyor; kardeinden daha ksa boylu, biraz geride duruyor,
fotoraf makinesine bakyor; fotorafnn ona: "ne doru bir
adm at ve bylece grlebilir ol" dedii sylenebilir; ocuklarn
sklkla yapt o tuhaf hareketi yaparak tek parman dier eli
nin iinde tutuyor. Erkek ve kz karde, bir arada; bildiim ka
daryla ebeveynleri yaknda boanacak, yan yana poz vermiler,
yalnz, kemerli yapraklarn ve palmiye aalarnn altnda (oras
Chennevieres-sur-Mame'de annemin doduu ev) (CL, 67-9).
Halen kayp olan fotoraf tanmlamas, ayn Benj amin'in "Kleine

Geschichte der Photographie" ve Berliner Kindheit iinde Kafka'nn o
cukluunun portresini tasviri gibi, son derece titiz bir biimde, gerek
imge ile bakan kiinin imgesel tasarmnn birlemesine benzerlik gs
termektedir. Bu rnekte Barthes, annesinin yaam yksn iki kuak
zerinden ebeveyn-ocuk ilikilerinin yansmalaryla deneyimlemi
ve betimlemitir. Benzerlik bununla kalmamakta , Benjamin'in ken
di ocukluk portresinin betimlemesiyle benzerlik gstermektedir. La
Chambre claire'de asl imgenin grsel olarak yokluu, bir anlamda, ok
sayda imgenin hayal edilmesine neden olmutur. Diana Knight, K
Bahesi fotorafnn betimlemesinin La Chambre claire'de yeniden ret
tii tek aile fotoraf olan ve Barthes tarafndan La Souche (The Stock),15
olarak adlandrd annesinin baka bir ocukluk fotorafyla ksmen
benzerlik tadna dikkat ekmitir.
Kayp K Bahesi imgesinin "avatar'', Marty'nin de ifade ettii
gibi ,16 Henriette ve Philippe Binger'n bykbabalaryla beraber bir
duvarn nnde durmalarn betimlemektedir. Barthes'n K Bah
esi portresini betimlemesindeki bak asnn; kz ve erkek o
cuklarnn konumu ve kzn elleriyle yapt ocuka hareketin de
15 Bkz. Knight, Barthes and Utopia, 265-6. Ayrca, anneleriyle beraber iki ocuun
yer ald baka bir carte-de-visite fotoraf daha bulunmaktadr; fotoraftakinin
Barthes'n annesi olduu kantlanmtr; annesi, onun kardei ve bykbabalar La
Souche'de resmedilmitir. Bkz. Marianne Alphant ve Nathalie Leger (ed.), RIB Roland
Barthes (sergi katalou) (Paris: Seuil/Centre Pompidou/IMEC, 2002), 230, ek. 5. Bu
imgenin ortaya k Liliane Weissberg'in La Souche fotorafnda Barthes ve baka bir
kzn yer ald iddialarn yantlamaktadr ( " Bildervve chsel: Barthes, Benjamin, Freud
und der Exkurs der Photographie" . Ortrud Gutjahr [ed.]. Kulturtheorie [Wrzburg:
Konigshausen & Neumann, 2005), 2 1 7-40: 225'te).
16 Eric Marty, Roland Barthes, la litterature et le droit a la mart (Paris: Seuil, 201 O), 44.
Fotoraf 13: Stok: Philippe ve Henriette Binger
bykbabalanyla birlikte, 1 895/96.
bu imgeye benzerlik gsterdii vurgulanmaldr. Bu durum, birisi

yeniden retilmi dieri de sadece betimlenmi bu iki fotorafn,
Benjamin'in Kafka'nn ocukluk portresi ile kendisinin Berliner
Kindheit'taki fotoraf gibi (Benjamin'in metninde fotorafn yeni
den retilmi olmas aradaki tek farkllktr) st ste bindirilmesine
bir kant olarak grlmektedir.
Daha da ileriye giderek, Benjamin'in bu imgeleri ok daha n
ceki bir makalesinde betimlemesinin La Chambre claire'de benzer
bir kolaj n grmek fazlasyla heyecan vericidir. Margaret Olin No
uver Obs ervate r daki makalesinde; Barthes'n La Souche portresinde
'
bykbaba tarafndan taklan byk apkay, Benjamin'in "Kleine

Geschichte der Photographie"sindeki Kafka'nn ocukluk portresiyle
ilikilendirmi ve Kafka'nn byk apkasnn Barthes'a La Chambre
claire'i hazrlad srada okuduu Benjamin'in kendi ailesini hatr-
latm olabilecei tahmininde bulunmutur. 17 Ancak, 1 900 civarn

da ekilmi olan ocukluk portrelerinin Barthes'a annesini hatrlat
t belgelere dayal olarak bilinmektedir.18 Kafka'nn portresi ile K
Bahesi yerleiminde annenin ocukluk portresi arasnda en azndan
tartmasz bir benzerlik bulunmaktadr. 19 Benj amin ve Barthes'n
metinlerindeki benzerlik labirenti bu kadar ak bir biimde grn
mekteyken, Benjamin Kafka portresini "bir eit k bahesi man
zaras olarak betimlemitir" (bkz GS, II, 375); bu noktada gerek
imge tarafsz olup sadece Kafka'nn ardndaki bitki yapraklar bu
yerleimi iaret etmektedir (bkz. Fotoraf 9). 20 Bir farkllk olarak,
Barthes'n annesinin portresinin geni as -gerekte olduunun be
timlenmesine dayanarak- tamamen bir K Bahesi manzaras yerle
imini gstermektedir. Her ne kadar Barthes, aynen Benjamin gibi,
modellerin arkasndaki palmiye aalarna dikkat ekmise de bu
benzerlik amal bir yol gsterme ya da daha ok, sadece yzyln
bandan yorumlamaya ak bir portre tasviri olabilir.
Knight ayn zamanda, La Chambre claire'de Barthes'n K Bahe
si fotorafn yeniden kefedip betimlemesinin ardndan, annenin
ocukluk fotorafnn Nadar'n yal kadn fotorafyla21 "yer dei
tirdii" tezini ne srmektedir. ki imgenin artakalan etkilerini, fo
toraf makinesinin kaydettiinin tesine geerek, kendisi iin ifade
ettii deeri balamnda kyaslamaktadr. Barthes fotoraf, hatrlat
c bir alt balkla Mere ou Jemme de !'artiste ( CC, 1 08) (Sanat anne ya
da e [ CL, 68]) olarak belki de yal felli kadn imgesini hafzasnda
hayatnn sonuna kadar annesi ile kartrm olabilir. Nadar'n asln-
17 Bkz. Olin, "Touching Photographs" , 1 08-9.
18 " Proust et la photographie'', adn tayan son seminerinde Barthes, annesinin
ocukluunu anmsattndan dolay Paul Nadar tarafndan ekilmi bu iki ocuk
portresi fotorafndan etkilenmi olduunu belirtmitir (bkz. PR, 444; 447).
19 Bu balant pek ok aratrmacnn dikkatini ekmitir. rnein, bkz. Patrizia
Lombarda, " Le Leurre d'une recherche" . La Recherche photographique, " Roland
Barthes, une aventure avec la photographie" , 1 2 ( 1 992), 53-7: 55-6. Fotografi ve
edebiyat makalelerinin derlendii kitabn ad k noktasn Benjamin ve Barthes'tan
alarak " K Bahesi" olmutur, bkz. Marie-D. Garnier (ed.), Jardins d'hiver. Litterature
et photographie (Paris: Presses de l ' Ecole Normale Superieure, 1 997).
20 Olin, Nouvel Observateur'daki Franszca " Kleine Geschichte der Photographie" evirisinde
ak bir biimde ocuu K Bahesi iine yerletirmitir ("Touching Photographs", 1 08).
Ancak, bu ilk Franszca eviri Kafka'y yalandrarak aslnda ya alt iken, yanllkla 1 6 (!)
olarak gstermitir (Walter Benjamin, " Les Analphabetes de l'avenir", ev. Maurice de
Gandillac, Le Nouvel Observateur, Special Photo, 2 [1 977], 7-20: 1 6).
21 Diana Knight, " Roland Barthes, o r The Woman Without a Shadow''. iinde Jean
Michel Rabate (ed.), Writing the lmage after Roland Barthes (Philadelphia: U niversity
of Pennsylvania Press, 1 997), 1 32-43: 1 39.
da annesi deil de ei Ernestine'e ait portresi22, hayal edilmi grsel

dizin biiminde K Bahesi fotorafna karlk olabilir.
Benj amin'in farkl fotografik imgelere tamamen metinsel birleme
lerden sorgulanm fotoraflara ulalamad iin belki de dikkat ek
meyen (betimlemeler ile kyaslamaya izin verecek biimde) fotografik
imgelerinin aksine, La Chambre claire st ste bindirmelerle byk
oranda grsel ve ilikisel bir zellik tamaktadr. Ancak Benjamin ve
Barthes'n grsel ve metinsel st ste bindirmelerinin anahtar imgelerle
birletirilmelerinin sonucu olarak, iki yazarn sz edilen imgeleri ken
di znel ve ilikisel tecrbeleriyle deerlendiriyor olmalar okuyucular
ile eletirmenleri yorumlayc ve kuramsal davranmaya zorlanmaktadr.
Ancak her ne kadar Barthes'n annesine ait K Bahesi portresinin
hayal rn olduuna dair varsaymlar belirgin ya da rtk olsa da
Barthes zerine alan aratrmaclar ok sayda ilgin ve anlalmas
g yorumlara yneltmektedir (Barthes'n fotoraf, fotorafa bakan kii
ve metinsel tanmlar arasndaki ilikileri yanl anlam olanlar bile) .23
Yukarda yer alan aklamalar bunun gerekliini gsterdii iin ko
nunun kendi haline braklmas daha doru olacaktr.24 En iyisinin
gelecekte K Bahesi fotorafnn varl hakknda yaplacak olan ara
trmalarn devam etmesi olduunu dnerek, tm bu varsaymlarn
ardndan, Benjamin'e ilikin izleri takip etmeye alacam.
Her iki K Bahesi fotorafnn belgelerdeki varl nda, iki du
rumda da yokluklar onlar daha dikkat ekici hale getirmitir, zellikle
verilmi olan ve Benjamin ile Barthes'n iddialarnn merkezinde olan dier
imgelerle beraber -Hill/Adamson, Dauthendey ve Payne'n Gardner port-
22 Ernestine Nadar'n portresi 1 890 ylndandr. Nadar'n annesi; Therese Tournachon,
1 860 ylnda lmtr. Bkz. Barthes'n da tartt imgenin fotorafsnn yakn zamanl
biyografisi iin, Stephanie de Saint Marc, Nadar(Paris: Gallimard, 201 O), ekil 1 1 . Snyder'in
ardndan; Mitchell, Barthes'n bilerek yanl bir altyaz yazdn iddia etmektedir (Picture
Theory, 305, n, 20). Ancak, Newhall grselin tarihini 1 853 olarak yanl hatrlamakta ve
onu History of Photography'de grm olan ve La Chambre claire iin kapak fotoraf
yapm olan Barthes (68), Newhall'n yanlgsndan dolay yanl ynlenmitir.
23 Richard Stamelman'a gre K Bahesi fotoraf "imge olarak grlmemeli, yaz olarak
okunmaldr" (Lost Beyond Telling. Representations of Death and Absence in Modern
French Poetry [lthaca: Cornell University Press, 1 990], 265). Ayn zamanda Erin
Mitchell'n Barthes'n K Bahesi fotorafna ait analizi "sanal fotografi" biimindedir,
"Writing Photography: The Grandmother in Remembrance of Things Past, the Mother
in Camera Lucida iinde ve zellikle, the Mother in The Lover', Studies in Twentieth
Century Literature, 24 (2000), 325-39: 325.
24 Barthes'n vey kardei Michel Salzedo, 201 1 ylnn Ocak aynda, 1 996 ylndan bu
yana muhafaza edilen varlkarn lnstitut Memoire de l'Edition Contemporaine (IMEC)
ktphanesinden, Bibliotheque Nationale de France'a transfer etmitir. Ancak elbette,
K Bahesi ve dier fotoraflar koleksiyonda bulunmayp "aile srr" olarak kalmtr.
Aile srr ifadesi Annette Kuhn'dan alnmtr. (Family Secrets. Acts of Memory and
lmagination [Londra ve New York: Verso, 1 995]).
releri gibi- ilgili metinlerde sadece betimlenmemi ayn zamanda yeniden

retilmilerdir. mgelerin yeniden retimine ynelik verili betimlemelerin
vurgulan sadece K Bahesi imgelerinin dierleriyle kyaslandndaki ay
rcalkl deil, ayn zamanda okuyucuda/fotorafa bakan kiinde genel
kabul grmlklere ve bylece neminin bantsna kar gelmesidir.
Daha nce "Kleine Geschichte der Photographie"de sz edilmi olan
Benjamin'in kayp ocukluk portresi/portreleri ve Kafka portresinde oldu
u gibi, imgelerin grsel yeniden yaratmlannn onlan daha ok genel ku
ramsal ve tarihsel iddialann iine ekmektedir. Ancak tek bana metinsel
betimleme gerek nemlerinin yazarlann "dleminde" var olduunu, sa
dece kendilerinin ulaabildii alglamalar yaratan ocukluk portrelerinde
kendilerine tamdk gelen bir eyler olduu ve hatta bunun etkilerine dilbi
limsel tanmlama ile elik ettii bile sylenebilir. Barthes bu noktay iaret
ederken annesinin ocukluk fotorafm yeniden retemeyeceini nk
bunun bizim iin bir ey ifade etmediini belirtir: "une photo indifferente,
l'une des mille manifestations du 'quelconque' (. . . ); tout au plus interesse
rait-elle votre studium: epoque, vetements, photogenie; mais en elle, pour
vous, acune blessure" (CC, 1 1 5) (farkl olmayan bir fotoraf, grlm
olan binlerce "sradan" fotoraftan biri ( . . . ), dnem, kyafetler ya da fotog
rafik yetenek olarak sizin studium ilginizi ekebilir; ancak iinde, sizin iin
yara yoktur" [CL, 73]). Onun aksine Benjamin, "Kleine Geschichte der
Photographie"de Kafka fotoraf ile Berliner Kindheit'ta ekilmi olan kayp
portresi arasndaki neminin uyumazlm dorudan ele almamaktadr.
Farkl tarihsel ve enellektel balamlarda izlenebilmesi ve etkilerinin La
Chambre claire'in otobiyografik dinamikleri ile bir arada oluu, Barthes'n
yaznnn zdnmsel doasn yanstmaktadr. Bu durum halen, Ben
jamin ve Barthes'n blmlerindeki fonksiyonel -ve belki de amal- ben
zerlikleri olumsuzlamamaktadr.
Eer iki yazarn srasyla K Bahesi fotoraflarna ait bu ok
katmanl benzerlikler Barthes'm Benj amin'e ait "Kleine Geschichte
der Photographie" okumalarna indirgenemeyecekse, Benjamin'in
Barthes zerindeki etkilerini izleyebilmek iin baka bir nemli kav
ramsal iliki olduu sylenebilir. Bu , Barthes'n, herhangi dier imge
trlerinin tesinde, portre fotoraflarnn tad zellikleri "alg
ladmz ortam" kavram ile ilikilendirmekte ve bu zellikleri fo
toraf zerine yazd makalede Benj amin ile temellendirmektedir. 25
25 Krauss, Benjamin und der neue Blick, 1 68. Barthes'n portrelere zellikle odaklanmas
fotografik kuramclar harekete geirerek onun aracya tek taraftan yaklatn
iddia etmilerdir. Aile fotoraflarnn; sanat fotoraflarn, manzara fotoraflarnn,
natrmortlarn, soyut imgelerin ve pek ounun nemini azalttn ya da dlad
iddia edilmitir. Bkz. Elkins, Wha t Photography Is, 43-4.
Barthes iin, tm fotoraflar dizinsel olup, ou durumda sembolik

olarak gereklii belgelemektedir. insanlar kadar nesneler imgelerin
de de yzeysel algsal benzeim biimini almakta, bunu "benzerlik",
"benzelik" ve "bayalk" olarak, fiziksel derinlik ynnden eksik ve
sradanlk ya da deersiz olarak ifade etmektedir (bkz, CC, 1 66-7).
Bu, fotoraf makinesi tarafndan oaltlan grselin ya da yzeyin ka
tksz olarak tasarlanmasyla, Barthes'm fotoraf makinesi nndeki
grsel sahneyle ilikili olarak fotorafn ne fazla ne de az olma niteli
ini vurgulama olarak anlalmaldr.
Sevilen kiilerin portrelerindeki bu yzeysel ya da baya benzer
likler ile gereki ve sembolik gstergelerin derinlikten yoksunluu
ac verici olabilir, sevdii ve hakknda her eyi bildi kii algsal ola
rak yakalanamamakta ya da gsterilememektedir (her ne kadar su
num grsel olarak doru olsa bile): "un etre aime" (CC, 1 66) (sevilen
kii [CL, 1 0 7 ] ) betimlendiinde "la platitude de la Photo devient plus
douloureuse" (fotorafn bayal daha ac verici bir hale geliyor) .
Ancak baz nadir portre fotoraflar, fowraflanan kiinin indirgene
mez bireyselliinin iaretleri ile ilikilendirilerek, bu imgelerin varl
"d grnten" daha derin bir benzerlik biimine sahip olmaktadr.
Barthes'n algladmz ortam olarak ifade ettii zellik, portrelerin
henz anlatlamayan ynnn, herhangi bir insann indirgenemez ve
anlatlamaz kiiliinin ve kimliinin doasn yanstmaktadr. Bu ne
denle, sadece baz portreler (iinde insan unsuru olduu iin sadece
portreler) daha sonra "cette chose exorbitante qui induit du corps a
l'aime -animula, petite ame individuelle" ece 1 67) (bedenden ruha
ynelen o iddetli ey -animula, kk bireysel ruh [CL, 109]) olarak
adlandrlarak algladmz ortam ele geirmekte ve ifade etmektedir.
imgeyi fiziksel ve algsal "bayalktan" kararak fotorafa bakan ki
iye getiren; anlk olarak bile olsa daha etkili ve evreleyen, Barthes'in
ruh terimine de bavurarak ifade ettii, imgenin alglanan ortam fi
ziksel olmayan bir nitelie sahiptir. Tm aklayc ve analitik dillerin
sona ermesiyle alglanan ortamn doasn ve kefini, baz fotorafla
rn travmatik niteliklerine ait daha nceki metinlerinde direnen dile
benzer bir biimde betimlemitir. Barthes'in iddiasna gre alglanan
ortamn ancak sk sk tekrar eden ve aka ortada olan bir ifadeyle
tanmlanabilir: "C'est a!" (CC, 1 67) (te bu!).26
imgede nemsiz benzerlikler ile daha fazla bir eylerin tannp ay
rmnn yaplmas iin annesinin ocukluk fotorafn kefini "eveil
26 Marielle Mace, Barthes'n almalarnda bu ifadeyi u makalesinde incelemitir:
'"C'est a ! ' Experience esthetique et pensee de l'effet. a propos de Barthes. "
brusque, hors de la 'ressemblance', satori o. les mots defaillent" (CC,

1 68) ("benzerliin" dnda, ani bir uyan, kelimelerin yetersiz kald
satori [CL, 1 09]) olarak hatrlamaktadr. Resimde portreyle ilgili olarak
Nancy, benzeim ve tannma arasndaki nemli fark; fotorafa bakan
pek ok kiinin yaayan nesneleri grmediim ve bu nedenle grsel
benzerlii yarglamak iin temel altyapya sahip olmadn ifade etmi
tir (eer kabilirlerse, fotoraflarn dnda).27 Gerekli deiikliklerin
yaplmas kouluyla, bu durum fotoraf iin de geerlidir. Barthes'n
durumunda, eer fotoraf annesi olarak dnyorsa; hibir zaman
imgede betimlenen kz grmemitir. Yine de K Bahesi fotoraf an
nenin esas kimliini tayorsa ve bylece btn zorluklara ramen ona,
Barthes'n jean Luc Godard'n kelime oyunlarndan birine yapt aln
tyla "tek kelimeyle imge" ("sade imge" ve "sadece bir imge") (CC, 1 09)
olarak adlandrmaktadr. Bu nedenle, bu portre algland biimiyle
fotorafn niteliini (a-a-ete) ve annenin niteliini ('est a) ezamanl
olarak ortaya koymaktadr. Bu nedenle, La Chambre claire'in bu nokta
snda genel olarak fotorafn ve Barthes'n srad fotorafnn nitelii
ile fotoraf hakkndaki genel ve belirli yazlaryla arasndaki deiime
rastlantsal bir biimde yansmtr. Bu deiimle ayn izgide olan fo
torafn alglanan ortam, fotorafa bakan kii tarafndan tannmyor
olsa bile fotografik portre tannabilir.
Barthes, alglanan ortam Kuzey Amerika i Hareketi lideri Philip
Randolph'un portresiyle ilikili olarak, Richard Avedon'n deyiiyle u
ekilde tanmlamaktadr: ''l'ombre lumineuse qui accompagne le corps"
(CC, 1 69) (esas yapya elik eden aydnlk glgeler [CL, 1 1 0]). Bu ifade
Benjamin'in aura'y "Hauchkreis" ya da on dokuzuncu yzyl fotografik
portrelerindeki modellerin etrafnda oluan hale (GS, II, 376) olarak
tanmlamasna dikkat ekici bir biimde benzemektedir. Berg'in vur
gulad zere, aura ve alglanan ortam (air) etimolojik olduu kadar
semantik olarak da birbirine benzerlik gstermektedir.28 Her iki terim
havann hafif nefesi kavramn kullanarak belki de kadim inanlardaki
drdnc elemente gndermede bulunmaktadr. Schottker'in ifade et
tii gibi; her ikisi de Yunanca aer ya da aeors ve Latince aer kelimelerin
den tremekte; ikincisi ayn zamanda n parlts yan anlamndan
dolay grsel bir boyut kazandrmaktadr.29 Aura ve air bunun da te
sinde "halo": Almanca Aura aurole'nin yan anlam, Franszca nimbs,
27 Bkz. Nancy, Le Regard du portrait, 40.
28 Bkz. Berg, Die lkone des Rea/en, 29 1 . Ayn zamanda Ferguson ile benzerlii Developing
Cliches, 1 90.
29 Bkz. Schottker'in Benjamin hakknda yorumlar, Das Kunstwerk, 1 39.
Latince ya da Yunanca halas, ay ya da gnein etrafndaki kl daireye

verilen isimdir.30 Her ne kadar aura ve punctum arasndaki ilikiler Ben
jamin ve Barthes hakknda yazlan eletirilerde sklkla yer almyor olsa
da alglanan ortam ile aura arasndaki benzerlikler yazarlarn fotoraf
ile ilgili kavramlarda, fotoraf ve fotorafa bakan kii arasnda fotog
rafik gnderge ile belirli ve zel bir iliki kurulduu ve bu ilikinin
ayn zamanda, indirgenemeyen ve dilbilimsel ifadenin dnda olduu
dorulanmaktdr. Bu durum, belirli fotoraflara duyusal ve duygusal
yantlar ifade etmektedir.
Fotoraf ile ilgili olarak Barthes'n Benjamin'den dorudan etkilen
dii aura ve algladmz ortam -ve srklendikleri baz deneyimlerin
yannda portre fotoraflarnn mecazi olarak canlandrlmas konu
sunda (aura ve algladmz ortamn bulunduu ayrcalkl durumlar)
fotorafn znesini kk drmesiyle karlamalardr. Cansz bir
nesneye yaam verme fikri (rnein, duraan ve cansz bir nesne olan
fotoraO ya da kaybedilmi birisini yaama dndrme (rnein, l ya
da kayp bir model) , La Chambre claire'de zerinde durulan kavramlar
dan olan by ve simya ile benzerlik gstermektedir.
By, simya ve lmszletirme

Yeni imge-retim teknoloj isinin, onu deneyimlemi ilk nesil ze
rinde tetikledii ortak hayret ve aknln yorumlanmasyla birlikte
by, simya ve doast kavramlar fotoraf ve modern bir balam
bnyesinde baka medyalar zerindeki tartmalarn etrafn ku
atmay srdrmektedir. letiim aracnn varoluu balangcndan
itibaren, fotorafta bilinmeyen ya da anlalmas g olan ne varsa
"by" ile karlk bulmutur. zellikle de sz konusu teknolojinin
fotoraflanan kii, imgedeki bakan kii veya daha sonralar ipak
kamerann ve on dokuzuncu yzyl sonlarnda posta havalesi yo
luyla banyo hizmetinin geliiyle fotoraf tarafndan anlalmad
durumlarda bu ekilde alglanmtr. Bu gelimelerin nda, onu
kullanmak iin fotorafn teknolojisi ve optik-kimyasal ilevini anla
maya gerek kalmamtr ki bu durum da Arthur C. Clarke'n belli bir
karmaklk dzeyinde teknolojinin byden "neredeyse ayrt edile
mez" olmasna dair yapt younluklu ve sk alntlanan nermesini
akllara getirmektedir. Oysa Benj amin, bilhassa da fotorafyla ilintili
30 Didi-Huberman unlar yazarak iki terimi bozmaktadr: " l'aura, c'est l'air; l'air qui
court sur un visage" (alglanan ortamdaki aura; insann yzne doru akan ortam)
(lnvention de /'hysterie, 98).
olarak benzer bir kavram gemite, "Kleine Geschichte der Photog

raphie" eserinde dile getirmi ve by ile teknoloji arasndaki farkn
esasen tarihsel olduunu ne srmtr (bkz. GS, I I , 3 7 1 -2). Babas
nn "Wunderbilder" (sihirli imgeler) retiminin toplad anlaytan
yoksun tepkilere Max Dauthendey'in yaklam da dahil olmak zere ,
fotorafn ortaya k ve on dokuzuncu yzyln ikinci yans bo
yunca hzla yaylmasna tanklk edenlerin ifadeleri tamamyla by,
doast ve esrarengiz referanslardr.31 Daha nce grdmz gibi,
Benjamin de fotografik portrenin kendi balamsallna yerleik b
yl niteliine atfta bulunmakta ve resmin bu konudaki eksikliiyle
karlatrmaktadr. Keza, Barthes da fotografik portrenin bakan kii
zerindeki benzersiz etkilerini kaypsz bir ekilde yakalamak iin La
Chambre claire'de bu tema ve betimlemeden yararlanr (bu da dolay
syla, fotoraf ile bynn ortaklnn yalnzca iletiim aracnn ha
kiki doasn kefetmeyi engellediine ve bu sebeple kar konulmas
gerektiine dair "Rhetorique de l'image" isimli eserinde ileri srd
sava taban tabana zttr) .32
Fotorafya bir sanatdan ziyade bir Operatr olarak (sanatsal
yaratclk, imgelem ve amalln aksine teknik zanaat vurgusuyla
birlikte) itibar etmeye dair genel tutumunun neticesinde, Barthes re
simde, byl fener gsterisinde ya da karanlk odada yerleik olan
fotorafn algsal-optik, teatral ve gzel sanat tarih ncesi bilimini silik
letirmektedir.33 te yandan, fotorafn icadndaki kimyasal keiflerin
merkezi rolnden dem vurmaktadr. Yaln nitelikleri ve ieriklerinin
haricinde, fotorafa esasen (bir nesneden gelen n kimyasal ilem
grm bir zemine nakledilmesini ieren) fiziksel ve kimyasal bir sre
olarak odaklanmak, Nancy Shawcross'un tabiriyle Barthes'a "zengin bir
mitolojik ve sembolik alan" salamaktadr ki bu alan da kanlmaz
olarak by ve simya ile ilintilidir.34 Bir fotoraf "litteralement une
emanation du referent" (CC, 1 26) (gndergenin gerek anlamda ya-
31 Dauthendey, Der Geist meines Vaters, 50-1 .
32 Bu metinleraras balant iin bkz. Guittard, "Jardin d'hiver formation d'une Felique" ,
1 50. Stiegler, Barthes' yirminci yzyl fotografik tarihindeki son simyac olarak
tanmlar (Bilder der Photographie, 1 27). Simya ile fotografi arasndaki ilikinin daha
derinlemesine bir tarihsel yaklam iin bkz. Busch, Belichtete Welt, 1 57-77.
33 Bu yaklam, Bat sanatndaki daha byk bir "gerekilik" akmnn paras ve toplam
olarak bylesi optik inceliklerin nemine vurgu yapan Bazin'e zt der ( "Ontologe de
l'image photographique", 15-1 7). Calin MacCabe, Barthes'n La Chambre claire'de
niin Bazin'in fotografi almasn kabul etmediini irdeler (" Barthes and Bazin: The
Ontology of the lmage " , Jean-Michel Rabate [ed.]. Writing the mage after Roland
Barthes [Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1 997]. 7 1 -6: 74-5'te).
34 Shawcross. Roland Barthes on Photography, 3 1 .
ylm [Cl, 80] ) olarak tanmlar. Bu yaylm, model ile bakan arasnda
hem fiziksel (optik alg araclyla) hem de metaforik adan hareket
eder; Barthes yle devam eder: "D'un corps reel, qui etait la, sont par
ties des radiations qui viennent me toucher; moi qui suis ici" (CC,
1 26) (Orada bulunmu gerek bir bedenden, burada bulunan bana en
nihayetinde temas eden nmlar yaylmaktadr [ CL, 80] ) . Ik yazs
olarak yaplan bu fotoraf formlasyonu, fotografik tarih ve kuramn
kurucu metni olmakla kalmayp iletiim aracnn gereki bir alglan
nn da ilk telaffuzu olan The Pencil of Nature ( 1 844 ile 1846 arasnda
yaymlanmtr) isimli eserinde Talbot'un kamerasz sre icadna dair
yapt "fotojenik izim" tanmn anmsatmaktadr.35 Ancak, k-ya
z olan photo-graphia'nn ok daha eski bir tarihi ve Yunan etimolojisi
ile de ilintilidir. Didi-Huberman, sylenenlere gre Tanr huzurunda
grnr bir imge olmak iin vcudunu yaad yrenin gl gne
na maruz brakp n onu nasl damgaladndan sz eden mn
zevi Philotheos tarafndan bu eyleme dair kullanlan "fotoraflamak"
fiilinin icadna dair nktedan bir tanm yapar.36 te yandan, k yazs
olarak ele alnan fotoraf kavrayna bal olarak Sontag' selefi olarak
gren Barthes ise yukarda La Chambre daire'den alntland ekilde
bu nermeye ters anlam veren bir ekleme yapar ve nesnenin bedenine
arpp dardaki a duyarl alana ilerleyerek imgeyi reten k n
larnn sonrasnda imgenin bakanna dtklerini iddia eder.
Bu k dei tokuu ve gnein kaynaklk ettii yaam uzatma
kapsamnda, Barthes model ile ona bakan kimse arasndaki ilikinin
doasn daha da geniletir ve bunun tanmn "sone de hen ombi
lical (qui) relie le corps de la chose photographiee a mon regard : la
lumiere, quoique impalpable, est bien ici un milieu chamel, une peau
que je panage avec celui ou celle qui a ete photographie" (CC, 1 26-7)
(fotoraflanan eyin bedenini benim bakma balayan bir tr gbek
kordonu: Elle tutulamaz olmasna ramen k burada bedensel bir
arac, fotoraflanm herkesle paylatm bir deridir [Cl, 8 1 ) ) eklin
de yapar. Annesinin bir fotorafn merkezine ald kitapta Barthes'n
gbek kordonundan bahsetmesi anlamsz deildir.37 Oysa ki tm fo
tografik portreleri ve bu ban tanmn ierecek ekilde bir genelleme
35 William Henry Fox Talbot, "lntroductory Remarks" blm, The Pencil of Nature (New
York: Da Capo Press, 1 969) (sayfa numaras yok).
36 Bkz. "Celui qui inventa le verbe 'photographier'" blm, Georges Didi-Huberman'n
Phasmes. Essais sur /'apparition eseri (Paris: Editions de Minuit, 1 998), 49-56.
37 " Fotoraf, anne bedeninin akca bir fetiidir" zerine Elissa Marder'in psikanalitik
okumas (" Nothing to Say: Fragments on the Mother in the Age of Mechanical
Reproduction " , L'Esprit Createur, 40 [2000). 25-35: 31 ) Bkz. Schaetfer'in bu metafora
.
dair gstergesel bir bak asyla eletirisi, L'fmage precaire, 1 1 5.

BENJAMIN, BARTHE5 VE FOTOGRAFIN TEKLLG 1 1 8 1
yapmaktan ekinmez, ki bu genelleme d e Benjamin ile ilgili tezde daha

nce deindiimiz zere, on dokuzuncu yzylda portre modeli olan
ve imgelerinin kaydedilip baslmasndan ziyade bedensel bir doku kat
mannn kamera tarafndan alp gtrldne inanm baz kiilere
ait batl inanlar ile deri benzeri bir uyum iindedir. Bemd Stiegler, bu
inann doast ve batni evrelerle kstlanmaktan ok uzak olduu
na dikkat ekmektedir. Oysa ki yirminci yzyl balarnda ruh foto
raf balamnda bu ekilde kstlanarak istismar edilmitir. 38 Aslnda,
Didi-Huberman tarafndan rneklendirildii zere, bir kiinin parlak
'aura'smn fotografik klie tarafndan yakalanabilir olduuna dair geni
apl bir inan on dokuzuncu yzyln ortalarndan sonuna dek var
olmu ve bu grng de Fransz doktor Hippolyte Baraduc'un fotogra
fik deneyleriyle ilikilendirilmitir. 39 ilaveten, Holmes fotoraf zerine
kaleme ald 1 859 tarihli nl deneme yazsnda, algnn nesne ile al
glayan arasndaki, kamera tarafndan yakalanabilen ince zarlara dayal
bir balanty ierdiini iddia etmitir40 ve bu gr de Barthes'n port
renin modelini Spectrum olarak (muhtemelen bilmeden) tanmlama
syla akllara gelmitir. Modelin znden veya ruhundan bir katmann
kamera tarafndan alndna ynelik, Balzac'n da benimsedii (ve bu
yzden fotoraflanmaktan holanmad) inan ile birlikte fotorafn
insan bedenine ait bir eyi ald ya da kaydettiine dair gr Nadar'a
gre premodem baz kabile topluluklarnn inanlaryla da balantl
dncedir.
Barthes bu inan geleneklerinin incelikli bir kullanmndan fay
dalanr. Fotorafn, insan znden veya bedeninden bir eyi kar
dna dair olumsuz yorumlamadan vazgeip model ile kamera ara
sndaki, bu kiiyi bir imge trnde muhafaza eden birlie olumlu
bir vurgu yapar. stelik, Barthes model ile kamera arasndakinden
ziyade model ile fotorafa bakan arasndaki ilikiye odaklanmaktadr.
Model ile bakan kii bir deri ya da rtye dnen bir k bay
la birbirlerine baldr. Kamera ile model arasndaki ban insanlk
d ve lmcl olarak tanmland (ayrca kamerann yaygn ekilde
zneyi "ldren" bir silah ile zdeletirilmesini anarak) "ber eini
ge Motive bei Baudelaire" isimli eserinde Benjamin'in ama ile ilgili
olarak yapt son tanm kapsamnda vurgulanan hayatn bedenden
ayrtrlmas veya yabanclatrlmasnn aksine Barthes'n "milieu
charnel" balamnda ileri srd sav ounlukla insan yaam ve
38 bkz. Stiegler; Bilder der Photographie, 1 2 1 -3 .
39 Bkz. Didi-Huberman, lnvention de /'hysterie, 90-8.
40 Bkz. Trachtenberg (ed.), Classic Essays on Photography. 72-3.
uzuv ile ilikilendirilen bedensel balam ya da geiime doru kay

maktadr. Modelinki ile alglayan kiinin bedeni arasnda, ortak bir
deriyi paylarcasna bulunan ba, bu azaltlm ve metaforik kapsam
iinde her iki bedenin de ayn mevcudiyet halini paylatklarn iddia
eder. Fotoraflanan bedenin canl olduunu ya da en azndan bakan
kii tarafndan canlym gibi alglandn ve duyumsandn ima
eder. Banhes, tam da bu balantdan hareketle, zaman durduran bir
k bahesi ortamnda tasvir edilmi annesinin ocukluk fotorafyla
ilintili olarak simyadan dem vurmakta ve modelin fotografik/simyasal
bir dnmle lmszletirildiini ileri srmektedir: "le corps aime
est immortalise par la mediation d'un metal precieux, l'argent (monu
ment et luxe); a quoi on ajouterait l'idee que ce metal, comme tous les
metaux de l'Alchimie, est vivant" (CC, 1 2 7) (sevilen beden deerli bir
metal, gm [bir ant ve lks eya] araclyla lmszletirilmek
tedir ki bu metalin de Simya'nn tm metalleri gibi canl olduunu
syleyebiliriz [ CL, 8 1 ] ) . Fotoraflanan kiinin, yani annenin bedeni
fotoraf tarafndan simyasal bir ekilde dntrlmektedir. Burada
sz konusu olan fotoraftaki merhum kiiyi gerek anlamda dirilt
mek deildir zira burada canlandrlan betimlenen kii deil, arabu
lucudur veya simyager metali gibi canl grnen fotoraftr.41 Barthes
deinmemi olsa da metal -gm kaplamal bakr bir plaka- bir ba
kma ilem, retim ve etkileme srecindeki fotoraf tipi (byl bir
ayna gibi) olan ve byl ile simyasala yaklaan dagerotipinin temel
malzemesiydi.
Merhum annenin o zel fotoraf dier imgelere nazaran daha kes
kin ve daha canl olarak alglanmaktadr ki bu fotoraf da yaamn ak
sine lm by ile armaktadr. Dier bir deyile, K Bahesi port
resinin Barthes zerindeki psikolojik ve duygusal etki/tesiri fotorafn
lmle kurduu sembolik ba amaktadr, oysa ki dier fotoraflar
da baskn kan lmdr. Barthes, ayrca fotoraf ile lm arasndaki
sembolik ba daha bariz bir antropolojik bak asndan amlamak
tadr. Modem tketim toplumundan lmn ihra edilmesine dair
jean Baudrillard'n neredeyse ada kabul edilebilecek tezi42 ile uyum
iinde ve Edgar Morin'in L'Homme et 1a mart (nsan ve Olm, 1 95 1)
eserini dorudan referans gsteren Barthes fotoraf yirminci yzyln
sekler toplumunda lm mahali olarak deerlendirir:
41 Barthes, inancn kaybetmi bir dnya kapsamnda ileri srd savn provokatif ve
belki de antik doasnn farkndadr (bkz. CC, 1 2 7), ki bu kabullenme Barthes'n
fotografi ile simyay elemesine dair Tagg'n getirdii materyalist eletiride gz ard
edilir (The Burden of Representation, 3).
42 Bkz. Jean Baudrillard, L'Echange symbo/ique et fa mart (Paris: Gallimard, 1 976), 1 93-201 .
BENJAMIN. BARTHES VE FOTOGRAFIN TEKLLG 1 1 83
Car la Mort, dans une societe, il faut bien qu'elle soit quelque
part; si elle n'est plus (ou est moins) dans le religieux, elle doit
etre ailleurs: peut-etre dans cette image qui produit la Mort en
voulant conserver la vie. (CC, 144)
lm'n toplumda bir yeri olmak zorundadr; dinsel evre
lerde artk yoksa (veya daha az youn olarak varsa) bile mutlaka
baka bir yerde olmaldr: Belki de hayat muhafaza etmeye al
rken lm' reten bu imgenin iinde. (CL, 92)
Barhes'n bu varsaym artcdr zira fotoraf alelade bir lm

muhafazakan olarak deil, yaamn yalnzca yzeysel bir tasvirini sak
lamak iin yanl ynlendirilmi bir giriim zerinden lmn refakat
isi olarak grlmektedir. Keza bu da ekilsel ve stilize aralar sayesinde
(rnein, renk ve poz) fotoraf daha "yaamvari" klma giriimine kar
Barthes'n genellikle eletirel tavnnn temel bir parasdr. Bylesi abalar
K Bahesi fotorafnn nnde kendi halsinasyonunun neden olduu,
cansz bir cismin hayata dn olarak anlamasna yol aan "Pygmalion
effect"ten43 temelde farkldr. Victor Stoichita tarafndan Bat sanat ve sa
nat tarihinde Pygmalion miti zerine yaplan almann da vurgulad
zere, bazen aksi olmasna ramen yaam daha isabetli bir ekilde aktar
mann deil, canlanmann, yani taklit etme deil, vcut bulmann sanat ile
ilgisi vardr ve bu da dolaysyla Barthes'n betimlemeleriyle zellikle ilgi
lidir. Algsal ve biimsel kart olan bu duygulamsal-byl ve imgesel
canlandrma araclyla, K Bahesi fotoraf annenin hemen hemen z
dei olarak duyumsanmaktadr. Tm sanatlar gibi fotorafn da daha bi
linli sanatsal kullanmlan erevesinde dikkat ektii anlatmsal ve sem
bolik karakteri by olarak nitelendirilen fotoraf tarafndan saklanmakta
ve reddedilmektedir. kinci hali, iletiim aracnn gereklii dorulayc
gcn ortaya koymaktadr, ki bu g gndergeyi gndergesel nesne ile
ikame etmekte ve bunu da her ikisi arasnda bulunan fiili geliigzel ba
araclyla salamaktadr. Bu ba her eit byl ikamelerin bir edebi
letirilmesi ve teknolojik ifasdr, tpk Hristiyan gelenei inannda kan
yerine geen arap gibi.
Fotoraflanan kiinin yaklak kimlii ve bal bana (gsteren ve
gsterilen arasndaki gstergesel ayrmn yaklak tahliliyle ilintili)
fotorafn kendisi geri alnamaz biimde gemie ait imgenin doas
tarafndan her zaman iin hafifletilmektedir. Yani, krkledii anlk
yaam-mevcudiyeti ne kadar ani ve canlandrlm olursa olsun dai-
43 Bkz. Victor 1 Stoichita, The Pygmalion Effect. From Ovid to Hitchcock, ev. Alison
Anderson (Chicago: U niversity of Chicago Press, 2008).
ma hem gemiin bir tasviri hem de bir parasdr. Bunun sonucunda,

Barthes da fotorafn yakalayp yeniden vurguladnn yalnzca gere
in bir izlei olmad, imdi mazide kalan bir gereklik olduu imle
min ortaya k tezine dn yapar, "une emanation du reel passe: une
magie, non un art" ece, 1 38) (gemi gerekliin bir tezahr: sanat de
il, bir by [CL, 88] ) , grnt sanki bir hayalete aittir. Fotorafn etra
fn kuatan by ve simya sylemleri Barthes'a fotorafn "arabulucu"
gcnn potansiyelini kefedecei bir yap sunar, ki bu yap iinde ka
mera bir kanal, eklem ya da patan olarak ruhsal arac roln stlen
mekte ve canl ile l, imdi ile gemi alemin arasnda kpr vazifesi
grmektedir. Ve bir seans srasnda lnn ruhuna araclk edip vcut
verirken kimliini kaybeden medyum gibi, kamera veya fotoraf da
bu dinamik iinde geri plana ekilmekte, bakan ile portresi yaplan
kiileri daha dorudan bir deneysel ba ile ba baa brakmaktadr.
te yandan, bu potansiyel yalnzca Barthes'a annesinin hakiki kimlii
ne dair bir alg kazandran K Bahesi fotorafnda grlmektedir. Bu
balamda, La Chambre daire tekinin indirgenemez tekilliiyle byl
fotografik etkileimin mise en-oeuvre'dr.
Tekillik ve teki ile etkileim

imdiye kadar anlald zere , K Bahesi fotoraf Barthes iin
dier tm fotoraflardan (gerek annesinin baka portreleri, gerekse
de aile fotoraflar ya da herhangi bir umumi portre imgesi) kkten
farkldr. Annenin bu ocukluk portresi grlme ve duyumsanma
asndan annenin zn -yani, indirgenemez tekilliini- aktarma
hususunda ayr bir yerdedir ve ayrca, fotorafn kendisi de bir imge
olarak nesnel, ekilsel veya algsal zelliklerinin deil, bakan kiinin
(Barthes'n) kurduu duygu ykl ve imgesel etkileimin sonucunda
byl bir nesne ya da gsterge olarak deneyimlenmektedir. Bakan
kiinin imlemle ilgili birikimi ve bana yerleik olan bu dinamik,
imgenin tm analog fotoraflarca paylalm asl fiziksel-maddesel
oluumunun baz teknik-kimyasal ve simyasal olgularnda doal bir
tekabl bulmaktadr. Barthes, fotografik etkileimin tm bu alakal
unsurlar barndran tekilliini imge iinde ifade edilmi annesinin
z ve "bonte"nin (CC, 107) (iyilik (CL, 69]) bir tannmas olarak
deneyimlemektedir. O halde, bylesi bir tekillik ancak benzersiz
gereklik -fotoraftaki kiinin (gemi) varoluu, spesifik imge (hem
maddi hem de anlatmsal adan benzersizdir) ve fotorafa bakan ki
inin u anki mevcudiyeti- zaman iindeki kesin bir tarihsel anda bir
araya gelip ngrlemez bir ilikiye girdiklerinde ortaya kmaktadr.

Bu dinamik deneyim, tpk bakan kiide uyandrd izlenim gibi, bu
yordamlarn her birinde adilane biimde kesin ve keskin tekil olarak
ku ramlatrlmaktadr.
K Bahesi fotorafnn tekillii La Chambre claire'de en temelinden
Barthes'n onu metin iinde byk harfle yazmasyla karlk bulur.44
Bu gerei vurgulayanjean-Claude Milner genellikle kk harfle yaz
lan Franszca kelimelere dair byk harf kullanmnn "arrache le mot
a son usage courant" (kelimenin yaygn kullanmn skp aldna)
dikkat eker; bu da gl bir benzersizlik hissini aktarmaktadr, ki
bakalar gibi Milner da bunu Benj amin'in auras, yeniden retilebilir
ve tekrarlanabilir olann tersi ile ilikilendiir.45 Milner ayn noktadan
devam eder: "la majuscule ( . . . ) distingue un referent unique et en sou
ligne l'identite a soi" (byk harf benzersiz bir imlemi tanmlamakta ve
onun z kimliini vurgulamaktadr) .46 Annesinin ocukluk fotorafna
''jardin d'Hiver"i byk harfle yazp bu sayede genel portre dzenle
mesini uygun bir isme dntren Barthes fotorafn benzersizliine
dikkat ekmektedir. Barthes'n benzersiz deneyimlerini ve biyografisini
baz hususlarda kesinlikle aan bir dizi daha genel uygulanabilir onto
lojik ve zamansal zellikleri bu kendi tekil imge rneinden karsam
olmasna ramen tekilliin punctum ve fotografik imlem ile tam olarak
nasl bir ba kurduu sorusu ortaya kmaktadr.
Derida'nn Barthes'n punctum'u iin dnceleri uyarnca, fotog
rafik tekilliin "tekinin tekillii" ile etkileime , grnen zne tarafn
dan kabul edildii gibi kesinlikle yakinen ilintili olduunu sylemek
istiyorum. Bu tekillii bu balamda punctum ile eletiren veya kim
liklendiren Derida'nn aksine ben Barthes'n K Bahesi fotorafyla
etkileimini simgeleyen tekillik deneyiminin daha derin bir manada
punctum olarak tanmlanan eyi atn savunuyorum. Her ne kadar
punctum kavram tm nesnel, ncl tanmlardan kaan daha genel fo
toraf kuram iine elikili biimde sokulduu lde tekil olasl
akllara getirse de Barthes'n yazsnda ifade edildii zere, fotorafn
tekillii bununla zde deildir.
44 Aksine, Journal de deuil'de ise "Jardin d'hiver" ksmen byk harfle yazlmtr (JD, 1 55).
45 Jean-Claude Milner; Le Pas philosophique de Roland Barthes (Lagrasse: Verdier;
2003), 1 2'de yle yazar : " Barthes, eut-il (Benjamin) dit, projette autour du mot
une aura" (Onun {Benjamin) syleyecei zere, Barthes kelimenin etrafna bir aura
yaratmaktadr) (age.). Benim tekillik zerine yaptm vurgu, bu almann aksini
savunduu Benjamin'in fotografi kuramlarnn yaygn bir anlayn ebediletiren
Milner'n aura ve oaltlabilirlii bititirmesiyle ters dmesine ramen Milner yine de
Benjamin ile Barthes arasnda bir dizi ilgi ekici yaknsama noktas nermektedir.
46 Age., 1 7.
Derrida'nn Barthes'm punctum'una dair getirdii yorumlandrmaya

binaen, "Les Morts de Roland Barthes" isimle eserinde Derrida mer
hum dostunun ok ynl eserine erimeyi salayacak, Barthes'm d
ncesinin yerleik gzergahn yeni ve farkl bir k iine dkmek
amacyla "kesen" bir detay bulmak iin yola kar. Derrida bu balam
iinde Barthes'm punctum kavramna uygun bir ekilde bavurmak
tadr. Punctum'u bir imge iindeki belirgin bir detay olarak vurgula
yan Derrida La Chambre clai re in ilk yarsnda verilen tanma, farkl
'
bir ekilde ynlendirilmi ikinci yarnn aksine ncelik tanmaktadr.

"Kesintiye uram" olann fotorafn kltrel adan kodlanm yze
yi (yani, oaltlabilir) olduunu aklndan karmayan Derrida'ya gre
punctum tekil ile, bir baka deyile fotoraflanm ann tekrar edilemez
liiyle ilikilidir.47 Fotoraf ile bakan kii arasnda mtekabil bir dina
mii gerektiren Barthes'n punctum anlayn takiben, Derrida punctum
iin "s'adresse a moi, c'est dans sa definition" (bana hitap eden onun
salt tanmdr) der.48 Sonuta, punctum'u yalnzca spesifik bakan zne
ile deil, "singularite absolue de l'autre" (tekinin mutlak tekillii) ile,
yani fotoraftaki teki ile ilikilendirir.49
Derrida'nn La Chambre daire okumas nda, punctum , sayesin
de fotografik gndergenin indirgenemez tekiliinin ortaya kt ve
karlnda onun dillendirilmesini salayan bir fotoraftaki zel ay
rntnn tanndr. Bakan kiiye hitap eden bu mutlak tekillik noktas
mutlak tekidir; "ayns" olarak indirgenemeyecek teki . te yandan ,
fotorafn tekisi fotografik aktarmdaki belirsiz ve hatta ruhsal varlk
durumunu iaret eden yokluk annda manta aykr biimde ortaya
kar. Derrida imlemin mevcut olmayan varoluunu detaylandrr ve
onun '"presence' se derobe a jamais ( . . . ), il est deja enfonce dans le
passe" (oktan gemie ekilmi "varl" ilelebet benden kaar) diye
aklar.50 Gndergenin varl, yokluun bir varoluu olduu lde
hayaletimsidir. Derrida'nn grndeki bu tezat Barthes'n annesi ve
onun ocukluk fotoraflaryla ilgili yazsnn tam merkezinde yer alr.
Sevdicei diriltme ve armaya ynelik fotorafn zmleme gcne
47 Derrida bu noktada, teknolojik modernite anda Benjamin ve Barthes'n "la
reproduction des analogies, des ressemblances, des codes" (analojilerin, tasvirlerin ve
kodlarn yeniden retimi) olgusuna kar gelen benzersiz bir detay olarak punctum'un
anlalmas zerine kurulu imlem kavramsallatrmalar arasnda esasi bir uyum
olduunu iddia eder ( " Les Morts de Roland Barthes", 272; "The Deaths of Roland
Barthes" , 39).
48 Age.
49 Age.
50 Age.
ramen anne en nihayetinde namevcut olarak kalmaktadr; Derrida'nn

deyimiyle: "Ici, la, l'autre unique, sa mere, parait, c'est-a-dire sans
paraitre, car l'autre ne peut paraitre qu'en disparaissant" (Benzersiz
teki, onun annesi tam da bu noktada grnmeden belirir, zira teki
yalnzca gzden kaybolarak belirebilmektedir) .51 Punctum fotografik
imlemin; hem namevcut hem de gemi (gzden kaybolarak belirmek
tedir) ve bu sayede lmle zdelemi bir grngsdr.
Derrida'nn, kendi punctum anlayn ekillendiren fotorafn za
mansal yapsnn , imlemin bu tecili ya da ertelenmesinin fotografik
ve grsel olmayan dier olaylar iin de uygulanabilir olduuna dair
grn incelemek gerekir. "Les Morts de Roland Barthes" eserinde
Dernda'nm verdii rnek bir zel isimdir ve benzer ekilde bu ismin
sahibinin mevcut var olan yokluunu dillendirmektedir. Sonraki bir
rportajnda, bu zel isme ve fotorafa kendine has "ariv" ve "imza"
dncelerini de ekleyerek bu doas gerei zamansal belirleyici yap
y meklendirmektedir.52 Grld zere, Derrida imlemin roln
punctum balamnda daha genel gstergesel terimlerle, sanki tek tip bir
gndergesel ilikiymi gibi ele almak ister ki bu iliki ne fotorafa has
tr ne de znenin imlemle arasndaki benzersiz varoluu ve duygusal
ban merkezine yerlemitir. Dolaysyla, Derrida'ya gre, fotoraftaki
tekinin kendisine 'ben' olarak hitap eden mutlak tekillii aslnda her
hangi bir tekinin tekilliidir. 53 Oysa Barthes ve dolaysyla fotorafa
bakan herhangi biri iin sz konusu mutlak tekillik her zaman o zel
bireyin ve sz konusu fotografik imgenin tekilliidir.
Tpk Benjamin'in on dokuzuncu yzyl fotografik portre anali
zinden Agamben'in kard kefaret talebi gibi, Barthes da K Bah
esi fotorafnn talebini, ele ald baka fotografik imgelerdeki bir
pu nc t um un hissettirdii etkiyi aan esiz bir kuvvetlilikte duyumsar.
'
Bu, fotoraf tarafndan aktarlan, yalnzca Barthes tarafndan tannabi

lecek sevgili annesi ve onun benzersiz znden baka bir "teki" de
ildir. Namevcut annenin bu varoluu karlatrmas, fotorafla ku
rulan bu etkileimi bilhassa dokunakl biimde betimler. Barthes'n La
Chambre clai re deki fotografi tezinin fiilen varolan bir fotoraf zerine
'
51 Age., 279; 48.

52 Bkz. Derrida. Copy, Archive, Signature, 3-4.
53 Bkz. Derrida, " Les Morts de Roland Barthes" , 2 72. Derrida'y takiben, Eduardo
Cadava ve Paola Cortes-Rocca da benzer ekilde punctum ile indirgenemez tekillii
ayn kefeye koyar, ki bu da burada temsil edilen tekillik kavramna zt dmektedir
("Notes on Love and Photography. " Geoffrey Batchen (ed.), Photography Degree
Zero. Reflections on Roland Barthes's Camera Lucida [Cambridge, MA: MiT Press,
2009], 1 05-39: 1 1 2- 1 8'de).
odaklandn kabul etme ve onaylamann neden gerekli olduu imdi

apak ortadadr zira kendi ile teki arasndaki bu tarz bir varoluu
kyaslama ancak yalnzca imgesel olup doas gerei kendi dna hi
kmam bir fotorafn aksine kendine yabanc olarak hissedilmi ve
alglanm gerek bir fotorafla tetiklenebilir. mgesel fotoraf kkten
tekilikle bir etkileim olmaktan ziyade (yalnzca) tekinin kendi im
gesiyle yaplan bir etkileimdir. 54 mgesel daldrma fotografik tekillik
dinamiinin merkezinde yer alrken, gerek bir imge nesnenin doru
dan alglanmas ise imgesel ve duygusal bir etkileimin ardndan gelir,
gelmek zorundadr.
Derrida'nm La Chambre daire hakkndaki daha genel yorumuna
dnecek olursak; Barthes'n studium ve punctum arasnda yapt ay
rm genel bir alma (veya studium) kapsamnda tekilin (punctum
veya fotografik imlem) dillendirilmesi iin tek yol olarak grmektedir.
Punctum genel fotografi olarak, Derrida tarafndan fotorafn "benzer"
veya sonsuz ve zde oaltlabilirlii ile ilikilendirilen iletiim aracna
mahsus saysz imgeler ve olgularn sabit, harici bir yaps olarak esas
alnmaktadr. Bizzat Barthes da bylesi bir izdmn topik olduu
na ve K Bahesi fotoraf olmasayd en nihayetinde hsranla sonu
lanmaya mahkum olduuna dikkat eker. Dokunakl biimde unlar
yazar: "la Photographie du Jardin d'Hiver; elle, etait bien essentielle,
elle accomplissait pour moi, utopiquement, la science impossible de l'etre
unique" (CC, 1 1 0) (K Bahesi fotoraf kesinlikle nemliydi, benzer
siz varoluun imkansz bilimine topik olarak beni ulatrmt [ CL,
7 1 ] ) . Barthes'n "Mathesis singularis" olarak da adlandrd (CC, 2 1 )
bu imkansz bilim, Derrida'nn izini takip eden Attridge tarafndan da
not dld zere tekillik (hakknda) konumann imkanszln
tanmlar. 55 Bu vazifenin imkanszlnn farknda olmak ve buna ra
men gsterilen aba eninde sonunda baar getirmektedir. Bu balam
da, La Chambre daire kefarete doru bir btn olarak ilerlemektedir
ve K Bahesi fotorafyla ilintili olarak tekillik deneyimini yeniden
canlandrmann peindedir. Anneyi ve onun ansn en nihayetinde za
mandan ve unutulmaktan kurtaran da yazarak aktarlan deneyimsel
tekilliin bu kendine zg hayalperest srecidir. Sz konusu foto-
54 Aksine, Attridge'in "teki" namna edebi beyan kapsamnda, tekiyle yaplan
etkileim sonucu teki artk yalnzca teki olarak kalmaz { " lnnovation, Literature,
Ethics" , 2 1 ). Barthes ve Benjamin'in teki ile {ya da 'Autrui') ilintili ocukluk
fotoraflaryla kurduklar balarn etik karmlar Derrida'dan ziyade Levinas'ya daha
yakndr. Rttger-Denker, Barthes ve Levinas ile ilgili olarak arzu ve etik arasndaki ba
vurgular (Roland Barthes, 1 30-3).
55 Bkz. Attridge, " Roland Barthes's Obtuse, Sharp Meaning " , 82.
rafla tekil etkileimi (hakknda) yazma abas srasnda Barthes lme

kar bir vazifeden, lm mnasebetiyle Barthes hakknda yazarken
Derrida'nn hissettiini syledii bir "devoir"dan bahseder.56
Benj amin'in Kafka'nn ocukluk fotorafn merkezine alan eletirel
tarihsel projesine istinaden daha nce de deinildii gibi, La Chambre
dai re deki K Bahesi fotoraf bir kurtarc eletirelliin hem nesnesi
'
hem de rneidir. Her portre ve onlarn Benjamin ile Barthes'ta tetik

ledikleri deneyim, bu ikilinin o deneyimle etkileimlerini daha geni,
btnleyici bir otobiyografik anlat kapsamnda grngbilimsel ta
riflerle izah etmeleri sayesinde zaman akndan -tpk, k bahesinin
mevsimlerin akn durdurduu gibi- kurtulmaktadr. Kefarete do
ru yaplan etik hareket her iki yazarn projelerindeki ortak noktadr
ve onlarn kurtarlmaya ynelik eletirelliklerinin zellikli fotografik
unsuru da her fotorafn sahip olduu (gemi) gereklik ile kurulan
gl maddesel ve psikolojik balantya dayanmaktadr. te yandan,
kimliklendirme ve tanmlama ile ilintili dinamikler belli bir fotorafa
ve o fotorafa bakan kiinin kiisel deneyim ve bellee mahkum olan
benzersiz tepkisine mnhasrdr.
56 Bkz. Derrida'nn l hakknda yazmann ayn zamanda hem bir yara ve hem de bir
grev olduunu irdelemesi, " Les Morts de Roland Barthes" , 284. Emmanuel Levinas,
Derrida'dan da nce lmle kurduumuz balantnn bilinmeyendeki tekiye kar bir
sorumluluk araclyla kendini davurduunu ileri srer. (Dieu, la mort et le temps, ed.
Jacques Rolland [Paris: Grasset, 1 993], 20-4).
BOLUM 6
Fotoraf ve Bellek:
Barthes' n Proustcu Aray
- -
ARTHES'n fotoraf ve bellek ile ilgili dnceleri fotografik imge

Blerin hem dorudan hem de dolayl yoldan bir insann gemiine
dair simgeler olarak ilev grmeleri zerinedir. Benjamin'in fotografik
metaforlar ve analojileri kullanmas hususunda grdmz zere ,
Benjamin'in davetkar pasajlar ince eleyip sk dokuduu Proust'un A
la recherche du temps perdu eseri bu balamda doal bir emsal ve otori
tedir. te yandan, Banhes romanda var olan bellek poetikasna atfta
bulunmakla kalmayp otobiyografik temellerine ve bunun kendi yaam
yksnde yansm ve krlm olarak grd tezahrlerine de de
inir. Elbette ki bir kayptan edinilen tecrbeyi yazma arzusuyla yan
yana getirebildii lde, La Chambre claire'i merhum anneye ilikin
fotoraf formunda ve daha genel olarak fotorafn anlam iin yap
lan Proustcu bir aray olarak tanmlamak mmkndr1 ; her ne kadar
birazdan greceimiz zere Banhes ve Proust'un fotoraf anlaylar
birbirinden hayli uzak dseler de.2
Barthes, kkenleri ve sre merkezli zdnmsellikleri bakmndan
A la recherche ve La Chambre daire arasndaki paralellii Marty'nin hakl
Philippe Roger, La Chambre c/aire 'in Proust'un glgesinde yazldn ileri srmtr.
(Roland Barthes, roman [Paris: Bernard Grasset, 1 986], 2 2 1 ).
2 Chevrier'nin A la recherche'deki fotografi zerine yapt ilk almasnn nda
(Proust et la photographie), bu konu akademik evrelerin dikkatini fazlasyla ekmitir.
ki ksa aklama iin bkz. Roxanne Hanney, " Proust and Negative Plates: Photography
and the Photographic Process in A la recherche du Temps Perdu", Romanic Review.
74 ( 1 983), 342-54 ve Angela Cozea, " Proustian Aesthetics: Photography, Engraving,
Historiography", Comparative Literature, 45 ( 1 993), 209-29.
olarak simltane bir "pas encore" ve "deja" formundaki bir ifte zamansal
lk algs vastasyla vurgulamaktadr. 3 Her ne kadar La Chambre claire de '
seminal fotoraf kitabn ortasna kadar henz bulunmam olarak anla

tlm olsa da onun kefedilmesi bir yandan da kitabn k noktasdr
ve yazar tarafndan zaten bilinmektedir ki bunu A la recherche'in anlat
syla kyaslamak mmkndr zira bu eser de oktan yazlm olmasna
ramen henz tamamlanm olarak anlatlmaktadr.4 Aynca, Proust'un
Benjamin'in yazlanna on yllar ncesinden tesir ediini yanstan Barthes
kendi kariyeri boyunca ve birok kiisel ve mesleki dzeyde Proust'u r
nek yazar ve A la recherche'i de paradignatik bir eser olarak grmtr. 5
Barthes'n l 970'ler sonrasndaki saysz metin, seminer, rportaj , radyo
program ve ksmen yazara ithaf edilmi gnlkleri ieren almalannn
mecazi deil. gerek anlamdaki Proustcu doas, Barthes'n da ksmen
Proust rneinden esinlenmi bir edebi eser yazma arzusuna delalet et
mektedir. Barthes'n Le Plaisir du texte (OC, IV, 24 1) eserinin -uygun bir
edebi otorite veya referans noktasndan ziyade igdsel, srekli varln
koruyan bir i metin olan- "souvenir circulaire" ksmnda Proust'u anmas,
kendisinin fotografi zerine yazd ve "bu dngsel bellein" yazann an
nesiyle ilgili anlanyla yakinen alakalandmld Proustcu kitab La Chamb
re claire'de teyit edilmektedir. Barthes'n, anne arayn A la reche rche deki '
unsurlar ve Proust'un memoire involontaire kavram zerinden ekillendir-

mesi kitabn ikinci yansnda apak grlmektedir ki Barthes "plaisir de
l'image" (OC, V, 930) (imgenin hazz [GV, 352]) kavramna adanm ilk
yannn aksine bu blm gemie dnk bir tabirle "une reflexion plus
douloureuse sur un deuil" (bir matem nbetinin daha ac verici bir yans
mas) olarak adlandrmaktadr.6
Barthes, "Longtemps, je me suis couche de bonne heme" (Uzun za
mandr erken yatyorum) ismindeki 1 978 tarihli bir konumasnda, Pro-
3 Eric Marty, " L'Assomption du phenomene", Critique, 38 ( 1 982), 744-52: 745-7.
4 Bu dngsellik Proust'un tamamlanm kitab ile anlatcnn henz yazlmam eserinin
ayn olduklar varsaymna dayanmaktadr. Fakat bu yoruma itiraz edilmitir, bkz.
Joshua Landy, " Proust, The Narrator and the lmportance of the Distinction " , Poetics
Today, 2 5 (2004), 9 1 - 1 35: 1 1 1 -27. Bununla beraber, A la recherche bu balamda
dierlerine oranla fazlasyla zdnmsel olarak varln srdrmektedir.
5 Barthes'n hayata ve Proust'un eserine olan ball ile iki ksa alma iin bkz. Malcolm
Bowie, " Barthes on Proust", Yale Journal of Criticism, 1 4 (2001 ), 5 1 3- 1 8 ve Antoine Com
pagnon, " Proust et moi . " Mary Donaldson Evans ve di., Autobiography, Historiography,
Rhetoric: Essays in Honour of Frank Paul Bowman (Amsterdam: Rodopi, 1 994), 59-73'te.
6 "C'est a ! " isimli eserinde Mace, Proustcu imalarn ve esintilerin varlyla ilgili olarak
La Chambre claire'in birinci ve ikinci ksmlar arasndaki farkn altn kuwetli biimde
izmektedir. Benzer olarak, Marty de yapt Barthes'n Prousten okumas almasnda
La Chambre claire in birinci ksmnn " kayp zaman" ve ikinci ksmnn da " bulunan
'
zaman" tasviri yaptn ne srmektedir ( "Presentation ", OC, V, 1 8- 1 9).

ust ve A la recherche (bkz. OC, V, 459) ile kendisini fazlasyla zde

letirmektedir. jean-Louis Lebrave, bu konuma ile La Chambre daire
arasnda var olan ve La Chambre claire'in el yazm taslanda ayyuka
kan ban altn izmitir. Bariz bir ekilde A la recherche'in aln
artran La Chambre claire'in bu taslaktaki balangcnda u szler
yer almaktadr: "Depuis longtemps, je m'interessais a la Photographie"
(Uzun zamandr fotorafa ilgi duyuyorum) .7 Proustcu kahraman Marcel
gibi, Barthes da sanki La Chambre claire'i yazarak ya da ksaca, yani yaz
diliyle8 yazarak kiisel bir kayb telafi etmeye almaktadr ki Barthes da
bunun hayatnda kalan tek ama olduunu uzlamac bir dille (metnin
basl nshasnda) ilan etmektedir (bkz. CC, 1 13). A la recherche'in kah
ramannn ve belki de yazarnn aksine Barthes bu balamda kendisi iin
diyalektik olmayan lmn stesinden gelememektedir: "je ne pouvais
plus qu'attendre ma mort totale, indialectique" (age.) (u andan itibaren
nihai, diyalektik olmayan lmm beklemekten baka elimden gelen
hibir ey yok [ CL, 72] ). 9 Barthes'n otobiyografik Proust okumasna isti
naden, Proust'un bayaptn kaleme almaya balad l 909'dan yalnzca
birka yl nce, l 905'te annesini kaybetmesi ksmen de olsa dnme
urayp yaratc yazm sreci tarafndan malup edilmitir. te yandan,
Barthes en nihayetinde annesinin vefatnn altnda ezilmekten kurtula
mamtr ve La Chambre claire'in yaymlanmasndan ksa bir sre sonraki
kendi lm benzer bir diyalektik matemin stesinden yazma aracly
la gelme abas iin belki de fazla erken olmutur. 10
Fotorafn nispeten daha dar balam ierisinde, Proust ve Barthes'n
kendi projeleri arasnda daha da nemli bir fark bulunmaktadr. A la
recherche'in anlatcs iin gemi evvela zihinsel imge araclyla imge
lemsel olarak geri kazanlmaktadr ki bu da esasnda istemsiz bellek sa
yesinde gereklemektedir. Sartre'n bu konudaki grngbiliminde al-
7 Jean-Louis Lebrave, " La Genese de La Chambre c/aire", Genesis, 1 9, " Roland Barthes",
(2002), 79- 1 07 : 83-5.
8 Barthes'a gre bu geisiz yazdr, bir roman veya deneme yazmak deil, yaznn ta
kendisidir. Bkz. onun 1 966 tarihli " Ecrire, verbe intransitive?" eseri (OC, ili, 6 1 7-26).
Barthes'n bu kavrama tekrar deindii nokta iin (bkz. PR, 35).
9 Barthes'n Journal de deuil isimli eserinde kendi lmne ve lme dair en az bir
dzine referans bulunmaktadr. Barthes ve Proust'un yazm projelerini gz nne alan
Eric Marty bir negatif ve pozitif mizanabim yapdan bahsetmektedir ( " Marcel Proust
dans 'la C hambre daire " ', L'Esprit Createur. 46 [2006), 1 25-33: 1 30). Lawrence D.
Kritzman ise benzer ekilde Barthes'n "yas tutmada ustalaamama " durumundan
dem vurmaktadr ( " Barthes's Way: Un Amour de Proust", Yale Journal of Criticism, 1 4
[200 1 ), 535-43: 54 1 ) .
10 "L'CEuvre et l'espace d e l a mort" isimli eserinde Blanchot, Proust'un yazarak lm
daha az ac verici hale getirdiini ileri srmektedir, ki ayn durum baarsz olmasna
ramen Barthes iin de geerlidir (L'Espace litteraire, 1 1 5).
tn izdii zere, imgelemi dandan bir nesneye ilikin gerekli referans

olmadan alan zel bir bilin ilevi olarak hatrlamakta fayda vardr.11
Proust'a gre ise, gemie ait candan insanlar, kentler ve kahramann na
dir ve epifanik bellei sayesinde imgelemsel olarak ruh gibi anlmakta
lardr. Dier bir deyile, onun gemile olan balantsnda harici, algsal
nesneler sanki dorudan eriilemezmi veya artk varlklann yitirmie
sine yoklardr. te yandan, Barthes'n kayp zaman takip etmesi aslnda
annesinin hakiki bir fotografik temsilini bulma giriimidir. mgesel ve
hatta halsinatif "dirili" srelerini ierirken bir yandan da gemiin
dorudan fiziki bir izini tayan algsal bir nesneymi gibi asl imgeye,
bir fotorafa sk skya baldr. 1 2 A la recherche'te youn ve gemii ye
niden yakalayan bellek, yani memoire involontaire sklkla -geleneksel
adan olgusal birikim ve hakikat ile ilikilendirilen- grme algsndan
ayn tutulmakta ve Benjamin'in "Zum Bilde Proust" (bkz. GS, il, 323)
eserinde st kapal olarak bahsettii, daha az rasyonel, mimetik ve daha
ok izlenimci olan koklama, tat alma, dokunma ve duyma duyulanyla
ayn kefeye konmaktadr. Tam tersine, La Chambre claire'de ise okuyucu
anne imgesini grmemesine ramen Barthes'n, indirgenemez tekilii
ile karlamas formunda annesini yeniden kefedii grme eylemine ve
fotografik anlatmn grsel aracsna aynlmaz bir ekilde balanmaktadr,
ki bu durum da hem kelime anlamyla hem de metaforik adan insan
grsyle ok fazla ortak nokta banndrmaktadr. Bu adan bakldn
da, Barthes'n La Chambre claire'i aralanndaki ortak grngsel uyumla
tutarl olarak Sartre'n L'Imaginaire'ine ithaf etmesi kitabn imgesel kart
algsal konusu ve mizacyla ters dmektedir. Yine de bellek sreleri
hususunda grld zere, bu ithaf da La Chambre c lai re'in daha geni
bir Proustcu gstergesidir zira Barthes'a gre, grsel algda balamasna
ramen merkezi portre fotoraf deneyimi ve daha niceleri hayli youn
bir imgesel ve duygusal ba ile imleme balanmaktadr ki baz durum
larda bu ba bellein ilevlerinden ayn tutulamaz. Elbette ne Barthes ne
de Proust gemiin gerekliini znel imgelem tarafndan aracsz bra
klm bir tr nesnel-tarihsel hakikat iinde aramaktadr.
Bunun yerine , her iki yazar da kendileri iin gerek olan bir gemi
gereklik arayndadr; bir baka deyile, kendi yaanm tecrbe ve
belleklerinin hakikatine uygun bir gereklik. Grnen o ki, bu znel
11 Bkz. Sartre, L'lmaginaire, bilhassa " L'image mentale" isimli blm, 1 08- 1 2 . Marty, La
Chambre claire'de Barthes'n "sakl" veya "bilind" zerine her sylemi dlamas
ile Sartre'n bilind olana karlk neyin bilin olduu zerine grngsel oda
( "L 'Assomption du phenomene", 748-9) arasnda ilgin bir paralellik kurmaktadr.
12 Sartre'a gre, idrak yeteneinin aksine zihinsel imgelerin ieriinde hibir dsal
referans noktas yoktur; dolaysyla da byle demitir: "on ne voit pas une image
mentale" (L'fmaginaire, 1 09) (kimse bir zihinsel imge grmez [The lmaginary, 52]).
gereklik fotoraflanann mevcudiyetinin gerek ve olgusal kantna

dair bir iaret olarak Barthes'n fotografi anlayyla zt dmektedir.
Fakat Barthes'm studium ile punctum ayrmna dair yaplan tartma
dan grld zere, onun eserinin grngsel doas ile birlikte fo
toraflara verdii tepkiler her ne kadar iletiim aracnn balamsallk
kavram iine entelektel adan yerlemi olsa da sadece bununla s
nrl kalamaz. Szn z, iletiim aracnn doas araclyla fotoraf
tarafndan aktanlan gerekliin hakikati, her ikisi de karmak olarak
birbirleriyle ilikili olmalarna ramen sz konusu fotoraf sayesinde
ulaan benliin hakikatinden esasen farkldr. Kracauer'in iddia ettii
zere, Proust'un grsel tasvire ve dsal algya kar tutucu olmasnn
neticesinde nesnel ve yabanclaan souk bir slupla fotografik anla
tm nitelendirmesi , kahramann romanda da betimlendii gibi zen
gin, berrak ve duygusal i hayal dnyasnn elikili biimde n plana
kmasn salamaktadr.13 te yandan, Barthes'a gre, gemii geerli
biimde yeniden var etme gcyle alakal tezat tm fotografi ve bel
lek/imgelem arasnda bulunmamaktadr (yani, dsal algya kar isel
yeniden takdim) . Aksine, bir kiinin, kapsayc bir bellek ve imgelem
srecini devreye sokarak o kii iin belirli bir hakikat tasdikini tevik
eden fotoraflar ve bellek ile gemii dorulamaktan ziyade tahrif ede
rek bu srece ket vuran fotoraflar arasnda bir tezat vardr.
"Contre-Souvenir" olarak fotoraf

l 930'lann son yllannda grdmz zere , Benjamin fotografik
iletiim aracnn zgn deneyimde ya da dier bir deyile Erfah rung'da
vurgulanm bir gerilemeye katk salad gereini desteklemek iin A
la recherche'i benimsemitir. Proust'un memoire involontaire' Benjamin'e
gre bellein en deerli formudur ve bunun modern, endstrilemi
yaama zg daha yzeysel bir deneyim olan Erlebnis'i beslediini ileri
srmtr. Barthes La Chambre claire'de fotorafn hatralan Proustcu bir
slupla tetiklemediini ileri srmektedir: "La Photographie ne rememore
pas le passe (rien de proustien dans une photo)" (CC, 1 29) (The Photog
raph does not call up the past [nothing Proustian in a photograph] [ CL,
82]). Barthes bu noktada bellein imdiki zaman gemile tamamlad
n st kapal olarak ima etmektedir. Hatrlatc nesne ise fiilen orada
olana imgesel bir ek yapmaktadr. Gstergesel gerekliinin younlu
u ve etkisi ile anlat kart donukluunun ve daha geni bir zaman
uzamsal sreklilikten tek bir an tecrit etme becerisinin bir araya gelmesi
13 Bkz. Kracauer; Theory of Film, 1 5.
sayesinde fotoraf "Tout-Image" (CC, 1 39) (Total-imge) olarak bylesi

bir imgesel eklemeye kar direnmektedir. H Bir nesne veya sahnenin ya
da gereki bir resmin ister istemez tamamlanmam bir edebi tanm
nn aksine, fotoraf algsal-imgesel boluklar veya noksanlar onu g
renler iin doldurmaz, zira imgeye kimlik veren her ey zaten oradadr:
"L'image photographique est pleine, bondee: pas de place , on ne peut
rien y ajouter" (age .) (Fotografik imge tamdr, doludur: yer yoktur, ona
hibir ey eklenemez [CL, 89]). Barthes'a gre, fotografik imge metafora
kar direnmektedir, ki bu bile bal bana edebi bir anlama mecazi a
dan yaplan bir ekleme ve ilavedir.
Grenin ilaveci imgelemini geri iten algsal doluluk, bir dizi fo
torafn tanmn ve analizini yapan Barthes tarafndan teyit edilmek
tedir. Bu fotoraflarn g ve eksiksizlii iaret eden gereklikleri
onlarn hatrlatc potansiyellerine -imgenin nesnel, tarihsel doru
luu tarafndan kar gelinen aile fotoraflarnn duygusal belleini
Benj amin'in aksine nemsemeyen Kracauer'in de daha nce iddia
ettii gibi- baskn kmaktadr. Barthes, Andre Kertesz'in bir imgesi
iin grenin asndan bir ekilde ilikilendirilmi bir bellei uyandr
maktan ziyade yalnzca sahnenin gemi gerekliini doruladn
yazmtr: "ce que je vois, ce n'est pas un souvenir; une imagination,
une reconstitution ( . . . ), mais le reel a l'etat passe: a la fois le passe
et le reel" (CC, 1 30) (bir bellek, bir imgelem, bir yeniden yaratm
deil, gemi durumdaki gereklii gryorum: gemi ve gerek bir
arada [CL, 82] ). Barthes, bir bakma, imgenin balamsallnn kendi
kabuln tanmlamas ya da ar tanmlamasn tekrar teyit etmekten
biraz fazlasn yapmaktadr. Bunun bellekle ilgili ne srdkleri ise
daha dikkat ekicidir. Barthes, gemi an tarafndan anlatlann her
fotorafa ispatlanan kesinlii tarafndan bellein engellendiini ne
srmektedir ki bellek en azndan bir tr grsel anlatm dzeyinde
gemiin asla eksiksiz, kesin detaylarla yeniden yakalanamayaca
olgusuna yerleik durmaktadr. Dier bir deyile, bellek yalnzca bir
nesnenin veya olayn imdiki zamanda alglanmas ile daha sonraki,
daima eksik kalm zihinsel anlatm arasnda duran bolukta ilev
grmez lakin bu boluk bir bakmdan yle tanmlanabilir: Bellek
imgeyi olduu ey yapan ve deerini genellikle garantileyen onun
mimetik yanlma paydr. Bu yanlma pay bir adan gemie bal,
dier adan ona hi sadk olmayan fotorafa asla bahedilmemitir.
Zamann spesifik olarak fotografik tutukluluu gemie imgesel erii-
14 Buradaki fotoraf Barthes'n 5/Z'deki Balzac almasnda yer alan okunabilir metinle
benzer bir tarzda ilev grmektedir zira bu tarz bir metin retken okurcu cevaplara
kar duyarszdr (bkz. OC, 111, 1 2 1 -3).
min yolunu kapatan bir tr contre-souvenir (CC, 1 4 2 , benim yaptm

vurgu) (kar bellek [ CL, 9 1 ] ) olarak kabul edilebilir.
Barthes'n pek ok fotorafn hibir imgesel eklentiye mahal ver
meden bakan kiiyi hemen hemen kamerann nnde bulunmu
olan yaln, nesnel bir olgudan ibaretmi gibi sunma yntemlerine
dikkat eken yorumlar La Chambre claire'in ikinci blm balang
cyla uyum gstermektedir. Proust'un romanndan yaplm temelde
anti-fotografik olan bir alntyla balayarak bu kavram desteklemek
iin anlatcnn ilikilendirdii tamamen isteyerek yaplan (Venedik'i)
anmadan kaynaklanan hem fotoraflarn hem de imgelerin sterillii
zerine Benjamin'in kulland Proustcu dlayc yorumu hatrlatr.
Merhum annesinin eski fotoraflarndan bazlarna gz gezdiren geli
i gzel olarak unu not eder: "je n'attendais rien de 'ces photograp
hies d'un etre, devant lesquelles on se le rappelle moins bien qu'en
se contentant de penser a lui' (Proust)" (CC, 99) (bu fotoraflardan
beklentim "yalnzca o kadn veya o adam (Proust) dnr olmak
tan daha azn hatrlamaktan fazlas deildi. " [ CL, 63 ] ) . 15 Barthes'n
annesinin zgn bir fotorafn aramaya balamas fotoraf genel
olarak kuramlatrmasndan farkl deildir ki bu da birinin en deerli
ve hakiki anlarn elemek veya tasdik etmek iin fotorafn potan
siyeline gl bir phecilikle yaklamaktan gemektedir. Proust ve
Barthes'a gre, bir portre fotoraf -genellikle- temsil ettii insano
lunun zgn hafzasna yardmc olmaktan ziyade ters dmektedir.
Barthes'n hem La Chambre daire hem de sonraki seminerinde ile
ri srd zere, bylesi bir hakiki hafza zihinsel bellek-imge ile
ilikilendirilmekte ve ona fazlasyla mahsus olmaktadr; "Proust et la
photographie" (Proust ve Fotora0 . 16
Fakat yine de Barthes'n K Bahesi fotorafyla ilgili syledikle
ri bu gzlemlerle elimekte ya da pek ok baka rnek gibi bunun
da bir kez daha istisnai bir rnek olduuna delalet etmektedir. Her
ne kadar bu imgenin veya bu imge deneyiminin zellikleriyle (henz)
balantl olmasa da Barthes'n A la recherche'den ortamlan, durumlar
ve betimlemeleri kendi yanstmas kapsamnda portre kefi evresine
ina ettii anlat zgn istemsiz bellek araclyla gemiin yeniden
yakalanmasyla ilintilidir. Barthes araynn yalnzln ve nasl sona
erdiini yle tarif eder:
15 Barthes'tan alntlanan orijinal pasaj Proust, A la recherche'te bulunabilir, cilt. 4, 464.
16 B u seminerde, Barthes fotorafn bu noktada okuma srecine dahil olmu imgelemi
tahri ettiini yeniden dorular (bkz. PR, 397). Bkz. " Reading Through Photography:
Roland Barthes's Last Seminar 'Proust et la photographie' " , French Forum, 32 (2009),
97-1 1 2: 1 05-9.
]'allais ainsi, seul dans l'appartement ou elle (la mere) venait

de mourir; regardant sous la lampe, une a une , ces photos de
ma mere, remontant peu a peu le temps avec elle, cherchant la
verite du visage que j'avais aime. Et je la decouvris. (CC, 105-6)
Onun (anne) ld evde bir bama oturmu lambann al
tnda annemin fotoraflarna tek tek bakp onunla birlikte yava
yava zamanda geri giderken sevmi olduum yzn hakikatini
aryordum. Ve onu bulmutum. (CL, 67)
Bu ksa, neredeyse vecize uzunluundaki aklama yapayal

nz Proustcu yazarn annesinin iyi geceler pcn bekledii A
la recherche in balangcnda zorlama bir ekilde yanklanmaktadr.
'
Barthes lambann karanlkta bir ldak grevi stlendii bu olayn bir

Kasm gecesi meydana geldiini syleyerek (bkz. CC, 99) bu birlik
telie bir ekleme yapmaktadr, halbuki ]oumal de deuil' deki (muhte
melen) daha geree uygun yazsnda ocuk anne portresini bulma
snn 1 3 Haziran 1 978 sabah (bkz JD, 1 5 5) gerekletiinden dem
vurmaktadr. te yandan, La Chambre daire ise A la recherche in ilk '
sahnesinde, karanlk yatak odasnda kahramann gemie ait zihinsel

imgeleri tasavvur ettii karanlk oda benzeri bir durumda vcut bu
lur . 17 Eer ki karanlk oda fotorafn atas ise , Proust'un anlats da
benzer biimde Barthes'n araynn habercisi olarak kabul edilebi
lir. 18 Oysa La Chambre daire'deki yapayalnz "anlatc" Proustcu kah
ramann aksine ksa sreli zihinsel imgeleri deil, fotografik imgeleri
dikkatle seyreder ve Barthes annesinin ona geri dnmesini yalnzca
o gece deil, lmnden sonraki her gece ac iinde beklemektedir.
La Chambre claire'in tanmlamaya saplanm kanlmaz melankolik
tonunu kantlayan da budur, zira annesinin yznn hakikatini K
Bahesi fotorafnda kefettiinde bile imgenin iaret ettii annesi
nin geri dnlemez yokluudur. 19 Proustcu kahramann zihinsel
imgeleri ve zellikle istemsiz bellekten kaynaklanan imgeler gemii
17 Elbette bir karanlk oda imgelerin yakalanmas ve muhafaza edilmesini esasen
iermez lakin birok eletirmen kitaptaki blmle fotoraf, ha keza sinema arasnda
bir balant kurmutur. Bunlardan biri olan Cadava A la recherche'in banda tarif
edilen odaya " karanlk oda " demekte ve anlatcy "bir sinema salonunun karanlk
projeksiyonundaki izleyici" olarak tanmlamaktadr (Words of Light, 76).
18 Katja Haustein, Proust ve Barthes'n eserlerindeki aydnlk-karanlk evirtiminin
analizini yapmtr ("'La Vie comme c:euvre': Barthes with Proust." Peter Collier; Anna
Magdalena Elsner and Olga Smith [ed.]. Anamnesia. Private and Public Memory in
Modern French Culture [Oxford: Peter Lang, 2009]. 7 75-91 : 1 86-7'de).
19 B u sebepledir ki, La Chambre c/aire fotografi ile melankoli, lm ile matem arasnda daha
geni bir ilikinin tartlmasnda mihenk ta olmutur. Bkz. Prosser; Ught in the Dark Room.
imdiki zamana geri getirirler -en azndan A la recherche'in anlatc

s, yazarnn aksine bizi buna inandrmaktadr (oysa Barthes'n met
ninde yazar ve anlatc tamamen zde olmasalar da fazlasyla i ie
gemilerdir) . 20
Projesinin gelecekteki baars, yazar bir Proustcu kahraman olma
aamasnda yalnzca istemsizce meydana gelen krlgan ve belirsiz an
lara dayansa da A la recherche'in sonu eserin yazln iyimser bir e
kilde drt gzle beklemektedir. Annesinin lm "n'arrive pas a se
constituer en souvenir" (JD, 2 4 7) (kendini bellek olarak meydana ge
tirmeyi baaramad [MD, 236]) iin ve La Preparation du roman (PR,
32) isimli eserinde Barthes bir "Vouloir-Ecrire"in kendi Proustcu teza
hrnden bahsetmesine ramen Barthes'n hayat, planlad otobiyog
rafik eseri Vita Nova ise tam aksine yazlmadan kalmtr. 2 1-Ancak, La
Chambre claire'deki Proustcu yanklarn ve armlarn altn oymak
veya onlar sorgulamaktansa Barthes'n kitab ve yazlmam roman ile
Proust'un A la recherche'i ve kahramannn iz dmleri arasndaki bu
nemli "metadzey" farkllklar onlarn grlmesine ve ok daha ince
likli bir slupla takdir edilmesine yol amaktadr.
Annenin fotografik dirilii

Barthes La Chambre claire'de annesinin birok fotorafndan bahset
mektedir ki bunlardan bazlar 1 97 5 tarihli Roland Barthes par Roland
Barthes'da tekrar oaltlmtr. Bu fotoraflardan bir tanesi 1 930'larn
banda Henriette Barthes'n les Landes'taki Biscarosse sahilinde yrr
ken ekilmi bir tatil fotorafdr ki bu da Barthes'n geleneklere uyma
yan otobiyografisindeki fotografik nszn giri imgesidir.
Barthes, kendisinin evrim geirmi fotoraf anlayn aydnlatm
asna bu imgeye La Chambre claire'de yer vermektedir, zellikle de
Roland Barthes par Roland Barthes eserindeki fotorafla kyaslandn
da kiisel ve mesleki hayatna mdahil olan olaylardan ayr tutulamaz
bir fark grlmektedir. Barthes'n otobiyografisindeki fotoraflar ek-
20 Baz akademisyenlerin yapt gibi La Chambre cla ire'in anlatcs " Barthes" ve yazar
Barthes olarak ayrm yaplmak istense bile bu aba A la recherche'in anlatcs,
kahraman ve yazarnn yanna yaklaamaz. Bkz. Olin, "Touching Photographs", 99.
Barthes'n kitabndaki "tumturakl znelliin " daha derinlemesine bir aratrmas
iin bkz. Johnnie Gratton, "The Subject of Enunciation in Roland Barthes's Camera
Lucida. " Diana Knight (ed.), Critical Essays on Roland Barthes (New York: G. K. Hali,
2000), 266-78: 269'da.
21 Barthes'n elimizde yalnzca baz hazrlk notlar ve taslaklar bulunan b u projesi
hakknda birok speklasyon vardr (bkz. OC, 994- 1 00 1 ). Bu projeyle ilgili bir irdeleme
iin bkz. Diana Knight, "Vaines pensees: la Vita Nova de Barthes" , Revue des Sciences
Humaines, 268 (2002), 93- 1 07.
Fotoraf 14: Henriette Barthes Biscarosse sahilinde, Gneybat Fransa, 1932
seriyetle ktab yaymlanm bir yazar olarak kariyerinden nceki "vie

productive" (OC, IV, 582) (retken hayat [RB, 4]) karsnda duy
duu hayranlk ve o dnemi anmaktan ald zevkin karl olarak
grlmektelerdir. te yandan, La Chambre claire'de tarif edilmi veya
yeniden oaltlm fotoraflar -K Bahesi portresi ve La Souche fo
toraf- imdiki zamann bak asndan merhum annesinin zn
bulmak iin yaplan kiisel bir aray formunu alan fotografiye adanm
bir grngbilimin ve yazm kariyerinin bu son kendini gzlem saf
hasnn ime ilitrilmitir. 22 Annesinin dehet verici lm Barthes'n
22 Her iki eserdeki anne fotoraflarnn ksa bir derlemesi iin, bkz. Mounir Laouyen,
" L'lmago maternelle dans Roland Barthes par Roland Barthes", Revue des Sciences
Humanes, 268 (2002), 1 29-4 1 . Kuhn tarafndan ne srld zere, iki eser arasnda
dillendrilmi dier bir farkllk ise ilk eserin annesinin aile albmlerine mahsus pak
kareleriyle btnleik olmasdr (Family Secrets, 1 7). Barthes'n hayat hikayesinde
benzersiz bir yer tekil eden K Bahesi portresinde ise durum bundan farkldr. Bu
adan bakldnda, La Chambre claire ancak ok ufak bir ihtimalle Roland Barthes
par Roland Barthes n devam niteliindedir ki Herta Wolf da bunu iddia etmitir (" Das,
'
was ich sehe, ist gewesen. Zu Roland Barthes" Die he/le Kammer. Herta Wolf [ed.] .
Paradigma Fotografie. Fotokritik am Ende des fotografischen Zeitalters [Frankfurt a.

M Suhrkamp, 2002]. 89-1 07: 1 07)'de .
annesinin sahildeki fotorafna tepkisini temelden deitirir. mge her

ne kadar bariz bir ekilde deimemi olsa da eskiden hissedilen yo
unluu imdi tayamyor gibi grnmektedir.
Barthes, La Chambre claire'de, annesinin her fotorafndaki zgn
lkle ilgili deneyiminin annesinin yznde odaklandndan bahset
mektedir. Sahildeki fotorafta annesiyle ilgili belirleyici zellikler bul
masna ramen unlan yazar: "sa demarche, sa sante, son rayonnement"
(CC, 1 00) (yry, sal, panlts [CL, 63)) ama yz deil: "mais
non son visage" (CC, 1 00). Bu emsal, kadnn kameradan uzak olmas
ve imgenin de annesinin yznn net seilemeyecei kadar flu olmas
nedeniyle -yine de bu noksanlar, annesinin lmnden nce bu im
geyi kendi otobiyografisine koymaktan alkoymamtr- artk sembolik
adan ne bu imgede ne de kadnn yznn dorudan ve net bir e
kilde grlebildii dier imgelerde Barthes'n onu "bulmad" gereini
temsil etmektedir. Bu da z ayrt etme bakmndan Barthes'n dirili
ile ilikilendirdii bir tehis veya keif anlamna gelmektedir: "aucune
ne me paraissait vraiment 'bonne': ni performance photographique, ni
resurrection vive du visage aime" (age.) (hibiri bana gerekten "do
ru" grnmyordu: sevgili yznn ne bir fotografik performans ne de
hayat dolu bir dirilii [CL, 64) ). Hristiyan teolojik anmlanyla bir
likte fotoraf balam iinde dirili grne yaplan bu arpc bavuru
fotoraftaki simya ve by zelliklerine Barthes'n yaklamnda yank
lanmaktadr, ki bu zellikler, fotoraflanan insann imgenin gstergesel
oluumu araclyla fiziksel-kimyasal lmszletirilmesi fikrine bal
olarak ele alnmtr. Bu ifadeye dayanarak fotoraf, imgenin ona bakan
kiide yaratt duygusal deneyimde vcut bulan fotoraflanm insann
kimliinin temsili bir yeniden canlandnlmasna mahal vermek uruna
baz koullarda ve ikinci bir adm olarak znenin fiziksel grn veya
izlekini muhafaza etmektedir (Bazin'in deyimiyle, "mumyalamak") . Bu
dirili bile Proustcu bir rehberdir.
Barthes'n, yalnzca K Bahesi fotorafnda bulduu annesinin z
nn tezahrnn imtiyazl blgesi olarak yze vurgu yapmas, Proust
cu kahramann kendi bykannesinin yzn kadnn lmnden ksa
sre sonra aklna getirmesi ve sonucunda kadnn zn tasdik etmesiy
le ayn izgidedir.23 A la recherche'te ise bu tasdik sreci bariz bir biinde
kahramann istemsiz belleine yerlemitir. Ancak, Proust'un bakahra
manna gre ilineksel bir bellek kaybn ve sevilen varln znn daha
23 Barthes, George Painter'n Proust biyografisi hakknda 1 966 ylnda yazd ksa br
metinde, Proust'un A la recherche'i yazarak kendi z annesinin lmn bykannesinin
kurmaca lmyle deitirmesini anlayamadn ifade eder (bkz. OC, 11, 8 1 1 ).
hakiki bir farkndalna yol amaktadr, oysa Barthes'a gre bu kavra

y bellek-imgeden fotografik olana devredilmektedir. A la recherche'in
Sodome et Gomorrhe cildinde Barthes'n bu balamda deindii nemli
pasaj mehur "Intermittences du cceur" (Kalbin Faslalar) blmdr.
Bykannesinin lmnden sonra Balbec'e ilk kez gelmi olan kahra
man ayakkablarn karmak iin yavaa ne eilir ve kadnn lm
nn geri dnlemez olduunu ona ilk kez hissettiren gl bir istemsiz
bellek deneyimi yaar. Kitaptaki pasaj aadadr:
Je venais d'apercevoir; dans ma memoire, penche sur ma fa

tigue, le visage tendre, preoccupe et deu de ma grand-mere,
telle qu'elle avait ete ce premier soir d'arrivee; le visage de ma
grand-mere , non pas de celle que je m'etais etonne et reproche
de si peu regretter et qui n'avait d'elle que le nom, mais de ma
grand-mere veritable dont, pour la premiere fois depuis !es
Champs-Elysees ou elle avait eu son attaque, je retrouvais dans
un souvenir involontaire et complet la realite vivante ( . . ) Et ainsi,
.
dans un desir fou de me precipiter dans ses bras, ce n'etait qu

l'instant (. . . ) que je venais d'apprendre qu'elle etait morte.24
Bykannemin narin, dalgn, krgn yzn belleimin
iinde yorgunluktan tkenmi bir haldeyken algladm; sanki
oraya varmzn ilk akamnda bizimle birlikteydi fakat hay
ret ettiim ve bu kadar az zlemi olmamdan dolay pimanlk
duyduum yz bykannemle hibir ortak noktas olmayan
"o" bykanneminki deil, asl bykannemin yzyd. Ona
Champs Elysees'de inen felten bu yana ilk kez tam ve istemsiz
bir hatrlama sayesinde yaadm gereklii yeniden yakalamtm
( . . . ) Haliyle, kendimi onun kollarna atma isteim yalnzca bir
anlkt ( . . . ) onun lm olduuna aydm ana dek.25
Yzn bir insann en temeldeki znn bedensel tezahr, gzlerin de

ruha alan pencereler olduuna dair mehur gr dorultusunda, hem
bu pasajda Proust hem de La Chambre claire de ' Barthes epifanik farkn
dalklan iin yz ayrcalkl mevki olarak vurgulamaktadr. Kahramann
bykannesinin yz istemsiz anma annda belirmekte ve sanki onun
zihninde yeniden yaratlmasna yaanan gerekliin ani bir farknda
lna kaynaklk etmektedir. Ayn ekilde, Barthes da kendi kitabnda
annesinin K Bahesi fotorafndaki yznn hakikatine mutlak nemle
balanmaktadr ve belli ki ona istisnai bir mana ykleyen de budur.
24 Proust, A la recherche cilt 3, 1 53 .

25 Proust, i n Search, cilt. 4, 1 80 {benim yaptm vurgu).
Dikkat ektii bellek ve fotoraf arasnda bulunan, yaratc imge

lem ile "gerein" algs arasndaki bolua yerlemi edebi farklarn
haricinde, Barthes yine de K Bahesi fotorafnn tesadfi kefi ile
Proustcu bellei baarl bir "retrouver" ve "souvenir" sreci olu
turarak ayn kefeye koymaktadr. Barthes yle yazar: "j'observai
la petite fille et je retrouvai enfin ma mere" (CC, 1 07) (Kk kz
gzlemledim ve sonunda annemi yeniden kefettim [CL, 69] ) . Bu,
merhum annesinin zn kadnn ocukluk yznde allmadk bir
ekilde yeniden kefetme belki de Barthes'n kabul ettiinden daha
fazla Proustcu bir yaklamdr. Marty'nin bu metinleraras dinamik
leri yorumlandrmas nda, Proust yaratc bir biimde kendi z
annesinin l 905'teki lmn kahramann bykannesinin lmne
dntrrken Barthes ise kendi kafasnda ar basan hasta, yal bir
kadn imgesinden gelen annesinin zihinsel imgesini fotoraf aracl
yla gen bir kza dntrr ve annesini edebi balam ierisinde
imgelemsel olarak yenilemi olur. 26
Anselm Haverkamp'n da ifade ettii zere, elbette ki ocukluk fo
torafna bakan biri Barthes'n o kadnn annesi olduunu muhtemelen
bilemeyeceini ve dolaysyla "tanyamayacan" dnr.27 Barthes
K Bahesi portresinin annesinin bir fotoraf olduunu kabul eder
ve yle syler: "ne lui ressemble pas, celle d'une enfant que je n'ai
pas connue" (CC, 1 60) (ona benzemiyor; hi tanmadm bir ocuun
fotoraf [CL, 1 03] ) ; onun tand yetikin kadna fiziken benzeme
mektedir. Fotoraf paradoksu bir kez daha devreye girer, bylesi bir
mimetik sadakatin iletiim arac sayesinde daha derin bir "andrma"
kavramyla znelerini -hakikatin yaayan canl ve kiinin deneyimi ve
bellei iin andrd gibi- esasen en fazla andran bu portreler oun
lukla grsel adan en doru veya en detayl tasvir deillerdir. Bu ba
lamda, en azndan fotografik portre ve resmi yaplm portre birbirine
benzemektedir. Fakat bu kapsamda, anmsamay aan bu allmadk
"tanm" daha da artc ve gl yapan ise balamsallk ve grnt
selliin gl bir btnleimi iine yerlemi fotografik imge ve onun
tasdikleyici kuvvetidir. Benjamin'in "Rede ber Proust" eserinde syle
dii zere, fotorafn "daha nce hi grmediimiz bir eyi bize hatr
latma" gc vardr ve dier anlatm biemlerinden ok daha yksek bir
seviyededir (bkz. GS , II, 1064) .
26 Marty, Ro/and Barthes. la littemture et le droit ala mart, 45. Journal de deuifda
Barthes, Proust' un bykannesinin gzyalarn " petite fille" in kiyle (kk kznkiyle)
karlatrd 1 907 tarihli bir makalesinden alnt yapar. (JD, 1 99).
27 Bkz. Anselm Haverkamp, "The Memory of Pictures: Roland Barthes and Augustine on
Photography", Comparative Literature,45 ( 1 993), 258-79: 2 7 1 .
Annesnn zarafetine yansm varlnn yeniden kefedilmesi

Barthes'n istemsiz bellek ile ayn kefeye koyduu bir duyumsamay
tetikler. Bunu yle ifade eder:
Pour une fois, la photographie me donnait un semiment aussi

sr que le souvenir; tel que l'eprouva Proust, lorsque se bais
sam un jour pour se dechausser il aperut brusquement dans
sa memoire le visage de sa grand mere veritable, "dom pour
la premiere fois je retrouvais dans un souvenir involontaire et
complet la realite vivante . (CC, 1 09)
"
ilk defa fotoraftan anmsama kadar net bir his almtm, an

"ilk kez tam ve istemsiz bir hatrlama sayesinde yaadm ger
eklii yeniden yakalamtm" diyen Proust'un bir gn ayakka
blarn karmak iin eildiinde tecrbe edip aniden bykan
nesinin hakiki yznn ona arp gibiydi. (CL, 70)
Annesinin dier fotoraflarnn sevilen kiiyi geri getirmedii gere

ini yanstan fotorafn "anti-Proustcu" doas hakknda imdiye kadar
baskn olan tez punctum-benzeri bir hareketle aniden paralanmtr:
K Bahesi fotorafnn yle bir gc vardr ki, Barthes'a sunduu an
nesinin znn duygusal gvencesi Proustcu anlatcya bykannesi
nin kimliiyle alakal olarak istemsiz bellek tarafndan sunulan gven
ceyle ayndr.
K Bahesi kefinin La Chambre claire'de yaplan tanm bu sebeple hi
phesiz A la recherche'in en nemli sahnesi olan ve Barthes'n da alntla
d "Intermittences du creur" sahnesini rnek almtr. stelik kahraman
bu Proustcu blmde bykannesinin geri dn olmayan biimde
gittiini tamamen idrak ettikten sonra kadnn portre fotorafna bu ger-
eklikle uzlamaya alarak bakar ve imgedeki kadnn "avait un air de
condamnee a mart" (lm cezas altndaym gibi bir havaya sahip) oldu
unu belinir.28 (Byk) anneyi kaybetmek A la recherche ile La Chambre
daire arasndaki en belirgin, Banhes'n da yaratc bir ekilde istifade et
tii badr. Fakat Antoine Compagnon'un deyimiyle,29 Proustcu bir kah
raman gibi A la recherche'in bakahramanyla paylat bu "moment de
souffrance" (strap an)na ramen Barthes ayn zamanda "originalite de
rna souffrance" (strabmn zgnl)30 hususunda da srarcdr ki bu
28 Proust, A la recherche. cilt. 3, 1 76; in Search, cilt 4, 207. Anlatcnn annesi

bykannenin fotorafna bakmaya bu nedenle katlanamamaktadr.
29 Compagnon, " Proust et moi " , 73.
30 Proust, A la recherche, cilt. 3, 1 56; in Search, cilt 4, 1 84. Barthes dorudan bu ifadeyi
alntlar (bkz. CC, 1 1 8). Barthes La Chambre c/aire'de kendi strabn davurmak
da annesinin benzersizliini, "ce qu'il y avait en elle d'absolument irre

ductible" (CC, l l8) (onda indirgenemez olan eyi [CL, 75]) gstermek
tedir. Kitabn kahramanna gre, strabnn benzersiz doas fotoraf bir
teselli olarak kullanma cazibesine kar mcadele vermitir, kahraman
ise fotorafn anmsatt sahte mevcudiyet illzyonundan ziyade youn
bir istemsiz bellein yaratt acya katlanmay tercih eder zira bu tercihi
onun kederinin derinliine en azndan edeer bir tecrbe olarak grl
mektedir. Oysa Barthes annesinin fotorafn kendi strabn ifade eden
ve dolaysyla daha geni bir perspektiften bakldnda annesinin ansn
neslin devam iin kurtaracak bir ara olarak kullanmakta ve bunu da
kendi vasiyetine olanak tanyan iletiim aracnn davurumcu doasnn
hakkn vermeye alarak yazmaktadr. Dier bir deyile, Proust'un ka
yp zaman ve lme dair kefareti iinde tm sylemlerin ve metaforik
kaynaklann sunulduu edebi bir alma yazmaktan ve yazar ile anlatc
arasndaki kapanmam bir mesafeden geerken; Barthes ise ayn zaman
da dorudan kiisel bir anlat olan bir fotoraf kefine dolanmtr. Bu
adan bakldnda, Beryl Schlossman ve bakalannn da dikkat ekti
i zere,31 Barthes'n Proust ile kahraman veya anlatcs arasnda ayrm
yapamamas, kendi fotografik anlatsnn otobiyografik doasnn dolayl
bir yansmasdr. Barthes'n asl deneyiminin bir tr yaratc biimbozu
mu (gnlnde kantland zere) bir kenara, La Chambre daire daki '
anlatc sesin kendi grnr amacn yerine getirmesi iin yazarla birlikte
tanmlanmas gerekmektedir. Kavramsal dzlemde, Barthes'n kitabnn
somut, bilinli tecrbenin ve "Ben" algsnn merkezindeki varoluu-g
rngsel erevesi bu gl tanmlandrma iin daha soyut bir kuramsal
ve metodolojik destek salamaktadr.
ileride meydana gelecek bir lme mahkum edilmi A la recherc
he'teki bykannenin fotoraf ile gerek anlamda lm cezas alm
Lewis Payne'in32 La Chambre clai re deki portresi arasnda bulunan
'
dolayl ba bir yana, Barthes'n bykannenin portresinden bah-
iin Proust'u model olarak alr. oysa Barthes'n verdii son seminer olan " Proust
et la photographie" de, yazarn eseri fotografi araclyla hayranlk uyandran bir
"zehirlenmeyi" aklamak iin kullanlr (PR. 397). Bu seminerle ilgili daha detayl bir
tez iin; bkz. Peter Geimer; " 'leh werde bei dieser Prasentation weitgehend abwesend
sein.' Roland Barthes am Nullpunkt der Fotografie" , Fotoge. schichte, 29 (2009), 2 1 -
3 0 ve benim " Reading Through Photography" adl metnim.
31 Bkz. Beryl Schlossman, "The Descent of Orpheus. O n Reading Barthes and Proust",
Jean-Michel Rabate (ed.), Writing the tmage aher Roland Barthes (Philadelphia:
University of Pennsylvania Press. 1 997), 1 44-59: 1 54. Ayrca bkz. Johnnie Gratton,
"Text, lmage, Reference in Roland Barthes's La Chambre claire", Modern Language
Review. 9 1 ( 1 996), 355-64: 362 .
32 Bu ba ile ilgili daha detayl bir analiz iin bkz. " Barthes et Proust: La Recherche
comme aventure photographique", paragraflar 1 9-20.
setmeyii ve kahramann, fotoraf zerine yazlan bir kitap iinde

"Intermittences du ca:ur" blmnden alnt yaparak bu portre ile
kurduu meguliyet dikkat ekicidir. Romandaki merkezi fotorafn
ilikisel ve metaforik nemi daha yakndan incelendiinde, Barthes'n
neden bu paralellii vurgulamaktan ekindii belki de daha net an
lalr: Proust'un romanndaki fotoraf aslnda cinsel "sapklk" ile
ilikilidir. A la recherche'in sondan bir nceki cildinde bykannenin
portresi zerine yaplan yorum gstermektedir ki, karanlk odada
banyo edilen fotoraf homoseksel ilerlemelerin bir bahanesi olarak
ilev grmtr.33 "Intermittences du ca:ur" sahnesindeki fotografik
portre baskn olarak kahramann adna -bykannesinin kendini
kibri yznden deil (kahraman o ana dek buna inanmtr) , ld
zaman torununa bir resminin kalmasn istedii iin fotorafn
ektirdiini idrak eden (kahraman ise bunu kadnn lmnden son
ra renir)34- bir pimanl ve kabahati artrsa da imge kendi
yaratlna refakat eden "kutsala saygszlk" kavramna ayrlmaz bir
ekilde bal kalmaktadr. Buradan hareketle Marty unu ileri srer:
"tout le travail de Barthes va consister a proteger la Mere du risque
de la perversion" (Barthes'n tm almas Anne'yi sapklk riskin
den korumakla ilgili olacaktr) . 35 Marty'nin st kapal gerekelen
dirmesine binaen, Barthes'n bykannenin portresindeki referans
eksiklii kanlmaz bir ekilde kendi homosekselliiyle alakaldr
ve arkadalarna ve tandklarna gre, Barthes hayat boyunca bu
nunla mcadele etmitir. Sylenenlere baklrsa Barthes'n zellikle
cann skan ise annesine bunu bir trl kabul ettirememi olma duy
gusudur. Barthes'n kendi cinselliine dair grlerinden bilinenler
ve kendi hayat ile i yaamnda bunu ifade ediine dair bakalarnn
grleri annesiyle ilikisiyle birlikte dikkate alndklarnda; bu yo
rumlandrma grnd kadar da speklatif ya da ar biyografik
saylmaz. Yine de bu belirgin eksiklie dair muhtemel bir anlat ve
kavramsal bir sebep olduu da kabul edilmelidir. zah ettiim gibi,
Barthes'n K Bahesi fotorafn sevilen kiiye dair bir hakikat ile
ilikilendirmek istemesi (ayn Proust'un kahramannn tanmlanma
snda bykannenin istemsiz belleinin kullanlmas gibi) ve kahra
mann fotografik portrenin bylesi bir hakikate tamamen zt olduu
na dair inancn alntlamas kesinlikle Barthes'a yardmc o lmamtr.
Dolaysyla, bu da kurgusal fotorafn eksik referans iin alternatif
33 Bkz. Proust, A la recherche, cilt 4, 259-60.
34 Bkz. age., cilt. 3, 1 72-3.
35 Marty, " Proust dans 'La Chambre daire' " , 1 32 .
bir mantktr ve Marty'nin ileri srd zere, annenin ansn cinsel

"sapklktan" koruma arzusuna hayli uzak dmektedir.
Bu noksan ve onun muhtemel nedenlerini bir kenara alrsak hem
A la recherche'in kahraman hem de La Chambre claire'in yazar istemsiz
bir bellek ve fotografik bir portre araclyla, sevilen ama geri dnle
mez bir ekilde kaybedilmi kiiye ait bir "verite du visage" formunda
gemiin yaanan gerekliini yeniden kazanmaktalardr. Her ne ka
dar Barthes'n bu balamda istemsiz bellee st kapal bavurmas
K Bahesi fotorafn olumlu bir kefaret yksne yaklatrsa da La
Chambre c!aire'deki ve A la recherche blmndeki baskn tema birinin
strabdr. Aslnda, Compagnon'un iddia ettii zere "lntermittences
du creur" blmnn Barthes iin nemi romann iinde strabn yan
stld merkez sahneyi net bir biimde temsil etmesidir. 36
Barthes'n "annelik alannn yaratc keiflerine" dair Knight'n sy
lediklerinden hareketle , annesinin fotoraf araclyla yeniden ke
fi iin Barthes'n yapt tanm A la recherche'in baka bir sahnesiyle
ilintilidir37 ki, Proust da bu sahneye bir noktada "lntermittences du
creur ll"38 demeyi planlamtr. Sz konusu sahne, Proustcu anlatc
nn sabahn erken saatlerinde Balbec'teki odas yeterince k almazken
bykannesini annesi sanarak "yeniden canlandrd" nc cildin
sonundadr: "m'avait pendant une seconde empeche de la reconnaitre
et fait hesiter si je dormais ou si ma grand-mere etait ressuscitee" (bir
anlna onu fark ettiimi sanmtm ve hala uyuyor muydum yoksa
bykannem canlanm myd emin olamamtm).39 Bu blm vas
tasyla, annenin fotoraf sayesinde temsili diriliinin Proustcu doas
daha da pekimektedir.40 Barthes'n durumundaki metaforik dirilie
algsal bir ilzyondan, bykannenin geici olarak dirilmesiyle iliki
lendirilen hayallerle pekitirilmi serap gibi bir k oyunundan ziyade
simyal ve byl bir mevcudiyet neden olmaktadr. La Chambre dai
re'deki daha istemli, kastl dirili buna imkan salayan nesneyi foto-
36 Bkz. Compagnon, " Proust et moi" , 72-3. " Les intermittences du cceur" blmnn
Proust iin nemi (tm eserinin balnn bu olup olmamas konusunda uzunca
dnmtr) deikenlik gsterir lakin Barthes'n bu blme dair yorumlandrmas
ise Compagnon'un daha detayl analizinde netlik kazanr. Bkz. Proust entre deux
sec/es (Paris: Seuil, 1 989), 1 43-52.
37 Knight, Barthes and Utopia, 2 59-69. Onun tezine gre, Barthes " Proustcu
bykanneyi kendi annelik alannn yaratc keiflerine ynelik sembolik bir arabulucu
olarak kullanmaktadr." (259).
38 Bkz. Compagnon'un editoryal yorumlar, Marcel Proust, Sodome et Gomorrhe, ed.
Antoine Compagnon (Paris: Gallimard, 1 989), 628.
39 Proust, A la recherche, cilt 3, 5 1 3; in Search, cilt 4, 6 1 3 .
40 Proustcu bellee zt den dirili temasyla ilgili Lombardo'nun yorumu iin bkz. The
Three Panzdoxes of Roland Barthes, 1 40.
Fotoraf 15: Daniel Boudinet, Polaroid, 1979 (orijinal hali renkli).
rafn algsal doruluu ve zamansal bir sabitlik iinde daha kat, kalc
bir gereklik olarak kabul etmektedir ve bir kez daha bellek, rya ve
dorudan algsal dnya deneyiminin yaratc akcl ile zt dmek
tedir.
Knight bu Proustcu sahneyi yalnzca Barthes'n, en nihayetinde onu
"vers une identite essentielle , le genie du visage aime" (CC, 105) (asli
bir kimlie, sevilen yzn istidatna doru [CL, 66] ) -yani K Bahesi
fotorafna- gtrecek olan annesinin gzlerinin parlaklna dikkat
ekiiyle deil, ayn zamanda La Chambre claire'in bandaki resimle
de eletirir. Barthes'n arkada olan ve onun en baarl portrelerin
den bazlarn ekmi Daniel Boudinet'nin aslen mavi-yeil renkteki bu
fotoraf kitabn tamamndaki tek renkli fotoraftr ve Knight'n ikna
edici bir ekilde iddia ettii zere , annenin gzlerinin "mavi-yeili"ni
cisimletirmektedir (CC, 1 04).41
41 Bkz. Knight, Barthes and Utopia, 266. Schlossman d a benzer ekilde b u ilikiyle ilgili
yorum yapmtr ("The Descent of Orpheus" , 1 49).
Bir tarafta Proustcu sabah dirilii ile ocuk anne fotoraf arasndaki
hem edebi hem fotografik iliki, dier tarafta Boudinet'nin Polarord'inin
gze arpan pozisyonu kayda deerdir. Barthes'n fotoraf kefi Sodome
et Gomorrhe'deki dirili sahnesinin dnmsel nn altna yerle
mitir: "la fomiere du soleil qui allait se lever; en modifiant les choses"
(yaklaan gndoumu , varlklann grntsn deitirmekte) H
Fakat Barthes'n annesiyle karlamasn aydnlatan k da aslnda fo
tografiktir, bu n bir izlei duygu ykl sayfaya geirilmitir. Bu
sebeple, Barthes kendi annesini yazarak aray fotoraf yol gsteren
yldzn altna yerletirmektedir. Boudinet imgesi baka yollardan da
ocuk anne fotorafyla karmak bir ekilde ilintili grlebilir. Bu im
genin Barthes'n Ariadne'si, "toutes les photographies du monde" (CC,
1 1 4) (dnyann tm fotoraflar [CL, 73]) tarafndan yaratlm "la
birentteki" yol gstericisi olarak stlendii merkezi rol, Polarotd'in de
ek blmnde yer ald Boudinet'nin 1979 tarihli portfolyo projesi
Fragments d'un labyrinth'te43 yanklanmaktadr. Pencere ve perdelerle
filtrelenmi kla bir dairenin ayn i mekannn farkl ekilde glge
lenmi grnmlerinin birok fotorafn ieren bu alma , n ken
dine has maddesellik bozucu niteliinin bir kefidir ve bu balamda, A
la recherche'teki bykannenin kla hayat bulmu halsinasyonu ile
Barthes'n durumundaki annenin a baml, yani fotografik kefi ve
diriliini anmsatmaktadr.
zetle, Barthes'a gre ve Proust'un aynasnn iinde annenin dirilii
zaman kstran, muhafaza eden ya da aan bir iletiim aracnda byl
glerle donatlm fotorafn altnda hem gerek hem de metaforik
olarak vcut bulmaktadr: "la Photographie a quelque chose a voir avec
la resurrection" (CC, 1 29) (Fotorafn yeniden canlandrma ile bir ala
kas var [CL, 82)), Proustcu istemsiz bellein zamana -ve lme- mey
dan okuyan potansiyelini andrmaktadr. 44 Gerekte ise bu dirili olgusu
annenin fotorafn ve ansn zamandan ve unutkanlktan kurtarmak
tr. Dier bir deyile , metaforik dirili babnda fotoraf balamnda ka
lnarak ileri srlen tez, tekilliin fotografik deneyimini hikayeletiren
42 Proust, A la recherche, cilt 3, 5 1 2; in Search, cilt 4, 6 1 2 .
43 Bkz. Christian Caujolle, Emmanuelle Decroux ve Claude Vittiglio (ed.), Daniel Boudinet
(sergi katalou) (Paris: Editions La Manufacture, 1 993), 1 08-15.
44 zellikle Le Temps retrouve'de istemsiz bellek mutluluk, entelektel geliim ve zaman
ile lme dair bir kaytszlk ile ilikilendirilir (daha nce Benjamin ile alakal iddia
ettiim gibi). rnein, anlatc bir ilineksel bellein ortaya kyla ilgili yorum yapar:
"Comme au moment ou je goutais la madeleine, toute inquietude sur l'avenir; tout
doute intellectuel etaient dissipes" (rei tadar tatmaz gelecee dair tm kayglar,
tm entelektel endieler yok olmutu) (Proust, A la recherche, cilt 4, 445; in Search,
cilt 6, 2 1 7).
Barthes'n anlats iinde edebi bir kefarete, Benjamin'in deyimiyle bir

"muhafazaya" dnmektedir -kayb yalnzca korumak deil, ayn za
manda "kurtarmaktr." Oysa Benjamine'e gre, bu tarihsel adan unu
tulmu olanla ilikilendirilmi hem kiisel hem de kolektif bir kayptr
ve bu Agamben'in daha nce fotorafn kurtanc unsuru zerine tari
hin kyametvari sonu balamnda ileri srd tezini artrmaktadr;
Barthes iinse bu kat bir ekilde kiiseldir.45
Ertelenmi tanma: p u nc t um , bellek ve kefaret

Daha nce de grdmz zere, genel bir fotoraf kuram ile Benja
min ve Barthes'n alrnalanndan seilen fotoraflarla kurulan otobiyog
rafik ballk arasndaki iliki Proust'un iki tr belleinin sorunlar ve pa
radokslaryla ilintilidir. Barthes'n K Bahesi fotorafn istemsiz bellek ile
ayn kefeye koyuunun asl ilevi, annesine Proustcu bir tekillik ve kefaret
anlats araclyla fotografik bir ahiret salamaktr. Fotoraf balamndan
daha genel olarak bakldnda ise istemsiz bellek ayn zamanda Barthes'n
La Chambre clai re'in ilk yansnda yapt punctum tanmna temelde yakn
durmaktadr. Bu ikinci noktadan bakldnda, punctum'un iki unsuru
olaanst nemlidir: lki, metonimik gc ve ikincisi de gecikme ile olan
ilikisi. Barthes, punctum'un metonimiye dair genileme gcne dair y
le yazmtr: "Si fulgurant qu'il soit, le punctum a, plus ou moins virtuelle
ment, une force d'expansion. Cette force est souvent metonymique" (CC,
74) (Ne kadar ldasa da punctum'un yle ya da byle potansiyel olarak bir
genileme gc vardr. Bu g genellikle metonimiktir [CL, 45]). Barthes
bu gc dolayl ama yine de ak bir ekilde Proustcu olarak tanmlar.
Kertesz'in akll bir yolda kr bir kemancya doru giden gen bir olan
fotorafyla bu dncesini betimler.
Barthes gizemli bir ekilde imgenin bir ekleme yapmas iin ona
seslendiini vurgulamaktadr ve yoldaki aklla kimlik kazanan imge
nin punctum'u ok eskiden Dou Avrupa'ya yapt seyahatlerini a
rtrmaktadr. "Tm bedeniyle" unu anmsar: "les bourgades que j 'ai
traversees lors d'anciens voyages en Hongrie et en Roumanie" (CC, 77)
(Macaristan ve Romanya'daki ok eski seyahatlerimde getiim ba
bo kasabalar [CL, 45 ] ) . Barthes buradaki punctum'u bariz bir ekilde
Proust'un istemsiz bellek iin yapt, grnrde nemsiz bir nesne
(rek gibi) ile ans eseri kurulan etkileim gibi edebi tasvirlerle dir
sek temasna sokmaktadr, ki bu nesnenin zellikleri gemi bir ann
45 Bkz. Agamben. Profanations. 27. Stiegler'in "dirilii" fotografik bir metafor olarak
tarif etmesi iin bkz. Bilder der Photographie, 27-3 1 .
2 1O 1 Kathrin Yacavone
yad edilmesini tetiklemekte ve bunun karlnda da nesnenin rast

lantsal kefine byk nem kazanrp onu bir hayat-anlats balam
iine yerletirmektedir. Barthes'n kendi an deneyiminin entelektel
den ziyade duyumsal ve bedensel olduuna vurgu yapmas da Proust'u
artrmaktadr. Barthes'n deindii genilemenin metonimik gc ,
daha geni bir btne ait kck bir parann algsal duyumsamann
o btn insan zihnine nasl arabildiiyle ilgili, uyandrlm zihin
sel gerekliin duygusal gc ve zaman-uzamsal derinlii iinde o ilk,
grnrde nemsiz olan algsal tetiklemeyi ap getii bir meseledir.
Proust istemsiz bellei ilk kez Du Cte de chez Swann (Swann'larn Taraf)
eserinde izah ederken, Barthes'n La Chambre claire'de (Proust'tan alnt
yapmadan) punctum'u tarif ederkenki "la force d'expansion" ifadesini
aynen kullanmaktadr.46
Barthes'n Kertesz fotorafndaki punctum deneyimini tarif edii,
fotorafa kar anti-zmsel bir tavr olarak tarif ettii olgu iin, en
hakiki ve en zengin -yani istemsiz- formundaki bellee kar yarta
olan analizle bir rnek tekil etmektedir: "Pour percevoir le punctum,
aucune analyse ne me serait done utile (mais peut-etre, on le vena ,
parfois, le souvenir)" (CC, 72) (Punctum'u alglamak iin hibir anali
zin bana bir faydas olmaz [ama belki de bellein bazen faydas olur]
[CL, 42-3 ] ) . Kastl hatrlamaya her zaman elik eden (dolaysyla s
bir bellek-imgeye yol aan) entelektel arabulucunun bir sonucu ola
rak kendi gemi deneyimsel derinlii ve canlln azaltan bir ola
ya dair Proust'un istemli hatrlama anlayn anarak, imgenin her bir
yzeysel detayna gereken nemi veren fotorafn entelektel tetkiki,
ona bakan insann fotorafn kiisel ve znel hakikatine ulama yolu
nu engeller grnmektedir. Barthes'a gre , bylesi bir aktif ve arasal
analizle varlacak, mantken snrlandrlm bir amala ynlendirilmi
bilgi, bilind ve mutlaka pasif bir srele ilikilendirilmi, nedensel
olmayan punctum ve onun gecikmesine aykrdr. Tpk, Proust tarafn
dan tetiklenen ve sonucunda uyard dalgn ve srkleyici deneyim
den ayr den istemsiz bellek (ki ok daha geni bir sreye sahiptir)47
46 Proust, A la recherche, cilt 1 , 46. Benzer biimde, La Preparation du roman isimli
eserinde Barthes, Proustian rei bir "fleur japonaise dans l'eau" (PR, 74) (sudaki
Japon iei [PN, 39]) " uzants" olarak eletirir. Bu balamda Proust ve Barthes
arasndaki farklar vurgulayan bir yorum iin, bkz. Haustein, '"La Vie comme ceuvre':
Barthes with Proust" , 1 85-6.
47 Du Cte de chez Swann 'da istemsiz bellek gecikmesi tartmasz bir ekilde rei
tatmann belirsiz bir duyumsamayla sonuland gibi ifade edilmitir: "Un plaisir
delicieux m'avait envahi, isole, sans la notion de sa cause" ( zole, mstakil, kkeni
bilinmedik enfes bir haz duyularm istila etmiti) ve birka paragraf sonra ani bir
aydnlanma gelir: " et tout d'un coup le souvenir m'est apparu " (ve bellek aniden
kendini gstermiti) (Proust, A la recherche, cilt 1 , 44; 46; in Search, cilt 1, 5 1 ; 53).
Fotoraf 16: james van der Zee, Aile portresi, 1926.
gibi, punctum da algsal bir detayn bir anlk izlenimi olarak kavramsal
adan ne aracl ne de kastldr.
Benjamin'in Proust okumasnda daha nce grdmz zere ,
gecikme Freudyen bellek-izlek kavramna ve travmann zndeki za
mansal ertelemeye baldr.48 Psiik gecikme ile ekilen resim ve son
raki developman arasndaki bolua bir analoji izen Freud'un aksine49
-ve ayn analojiye dayanan Benjamin'in savndan uzaklaarak- gecik
meyi fotografik gr eylemi ile aka ilikilendirmekte ve bu ilikiye
de punctum-detayn ilk uyarm ile bunun sonucunda olmas mmkn
daha yanstmac, imgeci ve duygusal anmsama arasndaki boluk veya
erteleme balamndan yaklamaktadr. La Chambre dai re dek tek bir '
48 Barthes'n " Le Message photographique" iindeki travmatik imgelere dair tezi travma
ile yanklanrken, La Chambre claire hususunda Barthes'a ilham verenin Freud'dan
ziyade Lacan olduunu farz etmek akla uygun olacaktr. Bkz. "What Is a Photograph?"
ile alakal olarak lversen'in psikoanalitik okumas, 453-6. Bir dier referans noktas
olan Derrida'nn "supplement" tanm ise ksmen Freud'un " Nachtraglichkeit" ya da
erteleme kavramndan tretilmitir (" Freud et la scene de l'ecriture." L'Ecriture et la
difference [Paris: Seuil, 1 967]. 293-340: 3 1 4'te).
49 Bkz. Freud, Fragen der Gesellschaft, 57 1 .
2 1 2 1 Kathrin Yacavone
fotoraf, james van der Zee 1 926 ylnda Harlem'deki kendi stdyo
sunda ekilmi bir Afrikan-Amerikan ailenin portresi bu srecin iler
lik kazand bir rnek olarak Barthes'n karsna kar.
Barthes'a gre, bu fotorafn punctum'u imgede aktarlan nc
kiinin (koca ve kar dnda) kemeri ve bal pabulandr ki bu kii
den iftin kz veya bir kz karde olarak bahsetmektedir (bkz. CC, 73) .
Bu spesifik atfta bulunmaya ramen Barthes kemerin veya pabularn
neden kendi zerinde bylesi bir etki braktklarn bilmediini yazar.
Fotoraf ile kurulan dorudan algsal temas ile onun hakkn
da zamansal/kavramsal araclandrlm ve gecikmi yazma eylemi
arasndaki fenomenolojik ifte ban bir davurumunda (Marty
bunu La Chambre claire'in Proustcu bir ifte zamansall olarak
tanmlamtr) , so Barthes birka sayfa sonra ayn imgeye aniden geri
dn yapar ve ilk birlikteliini deitirir. Fotoraf hakknda, daha
sonrasnda "travaille en moi" (CC, 87) (iimde ilendi [ CL, 5 3 ] ) ve
ancak imdi "le vrai punctum etait le collier qu'elle portrait au ras
du cou" (CC, 87) (gerek punctum kadnn takt kolyeydi [ CL ,
5 3 ] ) yorumunu yapar. Fotoraf tarafndan tetiklenmi sz konusu
"ilenme" eylemi, Barthes'n halasna dair hatralarnda doru eya
y gecikmeli bulmu bellein ilemesidir. Van der Zee portresinde
ki kolyenin ona halasn anmsattn heyecanl bir ekilde tasdik
eder: "(sans doute) c'etait ce meme collier (mince cordon d'or tres
se) que j 'avais toujours vu porte par une personne de ma famille ,
e t qui , elle une fois disparue, est reste enferme dans une bote fa
miliale d'anciens bij oux" (CC, 87-8) ( [hi phesiz] bu kolye, bir
akrabamn srekli takt kolyenin aynsyd [rgl altndan ince
bir erit] ve vefatndan sonra ailemin mcevher kutusuna konu
lup orada kalmt [ CL, 5 3 ] ) . Olin dirayetli biimde Van der Zee
fotorafn incelemi ve fotorafn ince bir altn eritten ziyade bir
inci kolye resmettiini sylemitir. 51 Olin'in deyimiyle , bu "aldatc
detay"52 onu Roland Barthes par Roland Ba rthes taki baka bir foto
'
raf dnmeye iter; bu fotorafta Barthes'n bykanne ve byk

babas ile halas Van der Zee fotorafndakileri fazlasyla andran bir
ekilde konumlanmlardr.
Her ne kadar halas bu portrede belirgin ekilde bir kolye takyor
olsa da keslnlikle Van der Zee portresini grdnde Barthes'm anm
samasn salayan kolye bu deildir. Eski otobiyografisinde yeniden
50 Bkz. Marty, "L'Assomption du phenomene", 745.
51 Bkz. Olin, "Touching Photographs " , 1 0 1 -8.
52 Age., 1 06.
Fotoraf 1 7 : Leon ve Berthe Barthes kzlan Alice ile birlikte.
retilmi aile fotoafyla belki de ok dikkatli bir okuyucunun ba ku

rabilecei bir kavram sayesinde halasnn La Chambre daire deki foto '
rafna atfta bulunmaz .53

Kafka imgesini bir veya daha fazla otoportresi zerine bindiren
Benjamin'i anmsatan bir ekilde, Van der Zee'nin fotoraf da Barthes'n
halasna dair ansyla st ste binmitir. Kolye, bu mcevherden vcut
bulmu gibi merhum halasnn tm yaam "haline gelen" alglayann
ilineksel belleini tetiklemeye muktedir olduu lde rtk bir metoni
mik g banndran fotorafn keskin detay olarak aktanlmaktadr: "cette
sceur de mon pere ne s'etait jamais mariee, avait vecu en vieille fille pres
de sa mere, et j'en avais toujours eu de la peine, pensant a la tristesse de
sa vie provinciale" (CC, 88) (babamn kz kardei hi evlenmemiti, yal
53 Olin, bu iki imgeyle alakal olarak La Chambre c/aire'deki en belirgin balamsallk

gcnn imge ile model arasndaki deil, bakan ile fotoraf arasndaki tanmlamaya
uygun bir "edimsel gsterge" iine yerleik olduunu iddia eder (age., 1 4- 1 5).
bir hizmetiymi gibi annesiyle yaamt ve onun kasvetli yaam ne za

man aklma gelse iimi bir hzn kaplard [CL, 53)). (Halas Alice'i tarif
edii de hayat hikayeleri aa yukar benzeyen Proust'un halas Leonie'yi
antmnaktadr.)54 Hem punctum hem de istemsiz bellein tetiklenme
si, bir bireyin zihinsel yaam ve psikolojisi kadar ngrlemez, esiz
olan ve kronolojik olmayan bir spontan bellein vesilesi olmaktadr.
Neticede, Barthes'n La Chambre claire'de yapt metinleraras Pro
ust referans, Benjamin'in fotorafla alakal olarak A la recherche'i kul
lanmasn fazlasyla andrd iin iki kat etkilidir. Her ikisi de birok
fotoraf ve hatta bal bana iletiim aracn "Proustcu", yani istemsiz
bellek kart olarak grmektedir. Zira hem Benj amin hem de Bart
hes bu bak asn desteklemek iin A la recherche'in "anti-fotogra
fik" pasajlarndan alnt yapar. Fakat ayn zamanda, portrenin modeli
iin tehlikeli olabilecek bir doaya sahip baz ncelikli portre foto
raflan (poz veren/imlem ilikisi kapsamnda), Proust'un romannda
tarif edildii ekliyle derin, istemsiz bir bellek deneyimiyle dorudan
ve dolayl olarak birlemektelerdir. Benjamin'in fotoraf hakkndaki
"anti-Proustcu" gr ("ber einige Motive bei Baudelaire" eserinde
aklamtr) ise zaman iinde evrim geirmekte ve adalk doas ile
Erfah rung'un gerilemesinde fotorafn roln ieren genel, tarihsel ve
kltrel bir teze kanlmaz ekilde balanmaktadr. kinci gr daha
zgn ve derin bir tr deneyimle ilikilendirilmektedir ki bu deneyi
me de modem kent, teknik/arasal hayat zorluklar tarafndan kiinin
gemie dair kendi en gl zihinsel balarn kestii lde meydan
okunmaktadr. Bu da Benjamin'in nceki yazlarnda ve en ak ekilde
1932 tarihli Berliner Kindheit eserindeki ocuk Kafka portresinin kendi
belleksel deneyiminde (ayrca ayn yl Proust zerine yapt konuma
da) grlen baz portre fotoraflar ile istemsiz bellek arasndaki gl
bir yaknla dair dile getirilen eski sylemden vazgemek anlamna ge
lir. Tam tersine, fotorafn "anti-Proustcu" doas zerine Barthes'n La
Chambre claire 'de yapt yorumlar ise istemsiz bellek ile (bir punctum'u
olan) baz seilmi fotoraflarn, bilhassa da K Bahesi portresinin
bariz bir ekilde ayn kefeye konduuna delalet etmektedir.
Hem bu hem de baka balamlarda birbirlerine benzemelerine
ranen anlatlan dier zneye-bakann ilikisine odaklanm tekillik
deneyimi ile punctum arasndaki ayrm srdrlmek zorundadr. K
Bahesi fotorafnn yeniden kefi ile bunu mmkn klan annenin ha
kikatinin tannmas pasif, araclatnlmam ve bilinsiz punctum-kar-
54 Calvet farkl bir balam iinde Barthes'n halas Alice'i Proust'un halasyla karlatrr
(Roland Barthes, 30).
lklar deil, sevilen kiinin hakiki ans ve varoluu iin yaplan kastl
arayn rnleridir. Her ikisi de bir zgn kiisel bellek genilemesini
iermekte ve bakan ile imge arasndaki esiz bir iliki olmaktadr -fakat
fotografik tekillii bulmak iin nce aramak gerekmektedir. Barthes'n
annenin zn bir fotorafta bulmay beklemediini sylemesine ra
men fiili karlama yine de umulmadk, yani annesi iin tuttuu mate
min kastl empatisiyle araclandrlm olur. Tarif ettiim terimler a
sndan tekillik asla punctum gibi ilineksel olmaz nk yalnzca tek bir
potansiyel objeye sahiptir: Kaybedilmi ya da lm olan ama gl bir
ekilde hala znenin bilincinde varln srdren sevdicein yz. te
yandan, punctum ise tanm gerei (a) bir fotografik imgenin herhangi
bir detay olabilir; (b) her zaman kayp ve lm ile ilikilendirilmez ve
(c) yalnzca akla getirmekle yetindii grnrde nemsiz, unutal ok
olmu gerekliklerin ansyla btnlemi olabilir. Fotografik imgeyi
bir grsel gereklik olarak kendi merkezine yerletirmi, fotoraf arac
lyla gelen tekillik deneyimi (yani, tekinin tekillii) en etkileyici ha
lindeki punctum'dan ok daha geni ve derin bir kapsam iinde bakan
kiinin bilinci ak hayatndaki durumsal balamna tabidir.
K Bahesi portresinin, vefat ve artk olmay kapsamnda annenin
mutlak tekilliiyle ilgili duygu ykl ve varoluu bir kesinlik temin et
mesi nedeniyle, Barthes zerinde duygusal bir etkisi olan La Chambre
clai re de yeniden retilmi tm punctum-imgeler de dahil olmak zere
'
dier fotoraflardan ayr bir yeri vardr. Dier bir deyile, K Bahesi fo
torafn dierlerinden ayr klan, Proust tarafndan tarif edilmi istemsiz
bellein ilevi deildir, zira bu punctum-imgeler tarafndan paylalmtr.
Daha ziyade, onun Proustcu kayna A la recherche in kahramannn ka
'
yp, lm ve dirili ile kefaret deneyimlerini tatt daha geni bir anlat
balamdr ve Barthes da Proust'un hayatnn projesini, Barthes'n ok
gl bir ekilde tanmland projeyi bir yazar olarak kendiyle zdele
tirmektedir. Daha belirgin olarak (nceden deinildii zere), hem Benja
min hem de Barthes'a gre tekillik deneyimi -fotoraf araclyla tekinin
tekillii- daha geni bir tarihsel-kuramsal ve otobiyografik balam iinde
geen kendi anlatsyla mutlaka ilikilidir. Esiz k bahesi fotorafla
rndaki deerin kelimenin en gl anlamyla kiisel olduunu (ve esiz
anlamlar tayan fotoraflara dair herhangi bir kiinin potansiyel olarak
simgesel deneyimini) dnldnde, tekil ettii olayn doas gerei
bu deer nemli lde tutarsz ve gvensizdir. Orpheus'un Eurydice'e
att ve kadnn Hades'in karanlklarnda yok olmasna neden olan ba
k gibi, yalnzca fotorafa bakan kiinin tecrbe ettii anda ortaya kan
tekillik ise bir eletirmen tarafndan zerine einildii anda kamaktadr.
Benjamin ve Barthes'a gre ise, K Bahesi fotoraflanndaki tekiyle etki

leim kurmalanndan doan kendi tekillik deneyimlerindeki olayn gelip
geiciliine bu imgeler zerine kaleme aldklan yazlar vastasyla daimi
bir sreklilik bahedilmektedir; aslnda, bu deneyimin kkten znellii
ve gelip geicilii -her zaman iin yalnzca ksmi ve tamamlanmam- bu
aktanmn daha nesnel ve sabit bir lisan formunda yaplmasna gereksinim
duyulmaktadr.
Barthes'n fotoraf zerine ileri srd tezin kurtanc ve zmni etik
boyutu bu sebeple K Bahesi fotorafnn istisnai duygusal etkisiyle
n plana alnmaktadr. Annesinin fo torafn bir ocukken grdn
de deneyimledii tekillik tm dier fotoraflann ona sunduu alaltc
vasfn tesine gemektedir. Yine de her okur ve ona bakan her kii iin
ayn kurtarma srecini balatmaya kabil olan sevdicein zel bir portre
fotoraf potansiyel olarak bulunmaktadr. Ve dolaysyla bu da K Bah
esi portresinin La Chambre claire'deki grsel yokluunun en derinlikli
sebebidir: Barthes bu portrenin bir bakas iin (rnein okur ve bakan
kii) , yalnzca kendi adna mutlak, ncelikli bir istisna deil, esasen bir
dier fo toraftan ibaret olduunu bilir ve kabul eder. Proustcu kahra
mann istemsz belleinin zamana meydan okuyan doas gerei kendi
edebi projesine kalkmasnda olduu gibi, Barthes iin de K Bahesi
fotorafnn annesinin zn simya dolu muhafaza edii, fotorafn en
derinlikli duygusal ve varoluu potansiyelleriyle iletiim kuran Proust
cu anlatya olanak salar.55 Bu fotografik dirili Barthes'n da kabul et
tii zere "firari" iken (CC, 1 0 1 ) , fotoraf zerine yazlan La Chambre
claire'de ise "ecrasement du Temps" (CC, 1 50) karsnda temsil ettikleri
ni kurtanp fotorafn zamansallnn doasna zg bu "Zaman silme"
eylemine ramen bu dirilie daha kalc bir te dnya bahedilmektedir.
Barthes, bu ekilde yazarak, Benjamin'e Berlin'deki kendi ocukluunu
anmsatan ocuk Kafka portresindeki fo tografik teki ile etkileimi de
dahil olmak zere, ncelikli ve kendini tanmlayan imgelere ilikin dier
znelerin yaad tm deneyimlere ses ve ifade kazandrmakta, ahitlik
etmektedir. Bu sayede, mevcut alma yalnzca Barthes'n fotoraf ku
ramn onun selefi Benjamin'in asndan okumay deil, ayn zamanda
Benjamin'in fotografik imgelerle etkileimini de Barthes'n grngbili
mi asndan grmeyi amalayarak tam bir daire izmektedir.
55 Orpheus'un Eurydice'i kaybedii ile Barthes'n kendi annesini kaybediini ayn kefeye
koyan Schlossman'n karlatrmal Barthes ve analizi iin bkz. "The Descent of
Orpheus" . 1 56-8.
.. ..
EK BOLUM:
Diiitalleme anda
Tekillik ve Fotoraf
- -
ENJAMIN'IN VE BARTHES'IN yazlannda fotorafa dair tek bir sis

B tematik kuram bile bulunmamaktadr ve bylesi bir kuramn deeri
ni ve ihtmalini birok ynden sorunsallatmrlar. letiim aracnn farkl
unsurlanndan oluan dikkat ekici yelpazesi ile bu aracn her yazar ta
rafndan kendi almalannda alt izilen deneyimi ve ortaya kanlann
genellikle derin -daha nce deindiimiz- nemine ramen yazarlann
keifleri amzn dijital-imge ortamndaki fotorafn eletirel ve kuram
sal herhangi bir anlay iin her zaman varlm-devam ettiren hayati
referans noktalan olmay srdrmektedir: letiim aracnn teknik ve
kltrel evrimine, fotografik imleme, balamsalla, by ve fotorafa,
fotoraf ve bellee aynca hepsinin tesinde fotografik imgeler deneyi
minin duygu ykl ve varolusal boyutlanna odaklanrlar. Bu spesifik
konular ve temalar Benjamin ile Barthes arasndaki ortaklk ve benzer
liin kilit noktalann tekil etmektedir. Eletirel, metodolojik ve felsefi
ynelimler (Marksist-ierikli toplumsal ve kltrel eletiri ve genel bir
grngubilim) ve bal metinlere (bilhassa da Proust'un A la recherche
du temps perdu eseri) ek olarak bunu da paylamaktadrlar. Saysz bi
lim insan her iki dnrn en mehur fotografik kavranlan -aura,
hava, punctum ve optik olarak bilinsiz- arasna net (ya da denk) bir izgi
ekmeye alm olsa da ve ikisi arasnda kesinlikle ok nemli saysz
benzerlik bulunsa da (her ikisini daha iyi anlamay salayacak farknda
lk) daha nce gsterdiim gibi, bu kavramlar yine de her tr dorudan,
birebir analojiye ya da edeerine kar koymaktadr. Bunun da byk
oranda nedeni, Benjamin'in ve Barthes'n farkl entelektel projelerinde

yer alan bu kavramlarn karmak, bazen belirsiz i ie gemilii ve her
iki yazarn da yaad tarih, alt kltrel ve entelektel ortamlarn
birbirinden farkl oluudur.
Bu nedenler arasnda yalnzca tarihsel, metinsel ve balamsal adan
aydnlatlm "yakn okuma", bu kilit kavramlar ve metinlerin daha b
tncl bir anlayn benim de denedim gibi sunmakta ve Benjamin ile
Barthes arasndaki benzerlikler ve farkllklara dair en nemli noktalarn
tamamen ortaya kmasna olanak tanmaktadr. Benzerlikler arasnda en
dikkat ekici olan ise portre fotorafnda betimlenmi teki ile alakal
tekillik temas ya da kavramdr. Bu, fotografik imge ile bellek sreleri,
alg ile imgelem arasndaki iliki; imge iinde ekillendirilmi ve imge
tarafndan nakledilmi gemi ve imdiki zaman arasndaki iliki; kiisel
ve kolektif deneyimi ve tarihi zamana ve unutmaya kar kaybetme; son
olarak da bu deneyimin yeniden yakalanp kurtarlmas da dahil olmak
zere, Benjamin'in ve Barthes'n fotoraf ile olan etkileimlerinin tm
der unsurlarna genellikle diyalektik adan nfuz etmek iin gstenl
mitir. stelik fotografik imgenin ve onun potansiyellerinin -"fotografik
tekillik" genel bal altnda ele alp analiz ettiim- bu varoluu ve etik
unsurlar Benjamin'in ve Barthes'n yazlar ve fikirlerinin kimisi epeyce
dorudan, kimisi dolambal, kinayeli ve anlalmaz yeni ve aydnlatc
yollarda birletiren veya yeniden birletiren kalb salamaktadr.
ocuklua ait iki K Bahesi portresinin tarihsel bir (ya da birok)
tesadf sonucunda hem Benjamin'in hem de Barthes'n en kiisel -ve
muhtemelen en aydnlatc fotoraf anlaylarnn duygusal ve arm
sal merkezinde durmas sayesinde, tekillik temasnn pek ok zellii
ve anlam apak bir ekilde grnr olmaktadr. Bu fotoraflarn, yani
Barthes'n annesinin ocukluk portresi ve Kafka'nn ocukluk portresinin
her kisi de belirip kaybolmakta ve dier fotografik imgelenn, anlarn ve
anekdotlarn iine bir yandan karrken dier yandan da tekilerden ve
genel olarak fotoraftan uzak kalmay srdrmektedir. Bu portreler, ki
isel ve kolektif bir gemi kaybna ve fotorafn zne dair Benjamin ve
Barthes'n gerekletirdikleri fotografik arayn Proustcu ekirdekleridir.
Bu aray iletiim aracnn pratik, artistik ve politik-ideolojik kullanmlar
iinde her zaman davurulmaz. Fakat onlarn ve fotorafn bilinli olarak
tasarlanm her ilevinin iinde gizli bir potansiyel olarak kalr.
Ayrca, bir yanda Benjamin'in fotorafa yaklamndaki ounlukla
gzden karlm znel ve kiisel boyutlar, dier yanda Barthes'n nes
nel ve daha kolektif karmlarn onlarn bu imgeler zerine yazdklar
araclyla fark edebilmekteyiz. Tarihsel ve teknolojik deiimin ge-
BENJAMIN, BARTHES VE FOTOGRAFIN TEKLLCl 1 21 9
ni kapsam ve bunun insan benlii zerindeki etkileriyle ilgili olarak

Benjamin'in kayglar (Benjamin'in de kaamad, faizm ve ikinci Dnya
Sava'nn yaklaan frtnasyla mutlak ilintili olarak grlmtr) kayp
Berlin ocukluu ve portre modelinin hakiki kimlii ve hayat-dnyasn
aktaran on dokuzuncu yzyln ufak detaylarna kar keskin bir hassa
siyete dair dokunakl bir nostaljiyle bir arada olarak aa kmaktadr.
te yandan, Barthes'n matemini tutarken annesini La Chambre claire'de
aramas sadece kiisel, bencil (keder ve matemin her zaman bencil ol
mas manasnda) ve hatta "tekbenci"' olmann tesine gemek in aa
kmakta ve yalnzca ana tekini deil, kendisinin Paris'teki dnyadan
ayr sosyal evresinden ok uzaklardaki teki hayatlar ve zamanlar da
-i Sava Amerika's, Viktorya a ngiltere'si, l 920'lerin Harlem'i ve
yirminci yzyl sonlarnda savala paralanm Nikaragua- kapsamak
iin genilemektedir. Ona daha evrensel strap, kayp ve umutlardan
bahseden ve yaratma arzusunu telkin eden imgeler zerinden duygusal
bir iletiim hissettii bu dnyalarla fotoraf araclyla temas kurmutur.
K Bahesi portreleri ise en nihayetinde Benjamin ve Barthes'n tekinin
mutlak tekilliini tanmaya balanm tm gzlemlerinin otobiyografik,
varoluu ve kltrel-tarihsel aamalar arasndaki, Derrida'nn ifadesini
ve hakiki olma gerekliliini anmsatacak, bu tekillie riayet ve muhafzlk
edecek dei toku yollardr.
Daha nce deindiim ama derinlemesine ele almadm bir dier
benzerlik daha vardr: hem Benjamin hem de Barthes ayrt edici biim
de ekilsel bir davurum arac olan fotorafn kapsamnda estetiin
nemini azaltmaktadr. Bunu yapmalarnn sebebi, elbette ki her ikisi
nin de fotoraflarn olaanst bir estetik deer ve nem tekil edebi
lecekleri gereini reddetmeleri deildir ki Benjamin'in on dokuzuncu
yzyln ortalarnda ekilmi baz portrelerdeki sanatsal yetenei takdir
etmesi bunun ispatdr. Aksine, bir portredeki insan yz ve vcudu
nun doal ve duygusal davurumculuuna bal olan fotografik etki
leimin tekilliinin onlarn analizlerinde ne kadar merkezi olduunu
yanstmaktr. Ki bu da portre de yaratlm, sanatsal her davurumu
kanlmaz olarak amaktadr (portre geleneksel adan fotorafn en
az estetik ya da ekilsel tr olmay srdrmektedir) . tekinin tann
mas ve sonucunda kabullenilmesi en nihayetinde ekilden ziyade bir
anlatm meselesidir -gsterenin iine kapank yaratc arabulucuun
dan ziyade gsterilenin mevcudiyetidir. nemli hususlarda geleneksel
adan hep karlksz olarak tanmlanm estetik veya sanatsal seyir
ve tefekkr tekini soyutlamaya etik olan tamamen reddetmeye de-
Elkins. What Photography Is, 7.
il ama tarz ve eklin aracl ve sanatkarn bilinci ile askya almaya

meyillidir.2 Dolaysyla fotoraf balamndaki szde "estetik tutum"
bakan ile fotorafta tasvir edilmi kii arasndaki, derinlemesine do
rudan ilikiye , entelektel ve estetik bir mesafeyi aka ksaltan ve
bu mesafenin srdrlmesini imkansz klan bir ilikiye Benjamin ve
Barthes'n pek ok ynden aksini iddia etmelerine ramen kesinlikle
uygun deildir.
Fotoraftaki estetik, Benjamin ve Barthes'a gre etik ve varolusal fo
torafn maddi temeli ve yaratlna yerleik olmasna ramen nasl asla
ele geiremiyorsa, fotografik imgenin ontolojisi de her zaman fotorafn
psikolojik ve grngbilimsel etkilerinin arkasnda yer almaktadr. Bu
etkiler/tesirler asla maddesel, olgusal ve nesnele indirgenemezler.
Analog fotorafn tesinde

Fotoraf, bir grsel anlatm formu olarak genellikle iki tanmlayc
zellikle, zndeki yeniden retilebilirlik ve balamsallk ile anlmakta
dr: Fotografik tekillik deneyiminin imgenin yeniden retilmeyle oaltl
masndan ounlukla etkilenmediini grmtk. Bunun da nedeni, ka
defa yeniden retilmi ya da hangi bireysel "versiyonu" deneyimlenmi
olursa olsun imlemin imge iine bal kaldr. stelik deneysellik a
sndan bakldnda, resmin aksine, fotorafa zgn bir artefakt yoktur
(elbette, dagerotip ve daha sonraki Polaroid rnekleri hari). Benjamin ve
Barthes'n tarif ettikleri de dahil hibir analog fotoraf kimse (normalde)
negatifi grmedii ve erevelemedii iin asla ilk nesil, orijinal tescilli bir
imge olamaz; pozitif bir bask , bir versiyon olur. Analitik felsefe termino
lojisinde, bir roman meydana getiren metin gibi, fotoraf da yeniden re
tilebilen ama yine de kendi olarak kalabilen bir "cinstir", oysa resim veya
heykel bir "gstergedir" ve fiziksel bir nesne olarak ei benzeri yoktur.
Balamsallk gz nne alndnda, tasvir ettii kiiyle fotorafn
(gemi) geliigzel ilikisinin fiziksel olgusu, tekiyle yaplan etkile
im manasnda onun tekilliinn temel bir unsurudur ve bu etkileimi
bir portre resmi veya izimle salanan etkileimden farkl klar. ada,
yirmi birinci yzyl bak asndan ele alndnda, yeni fotografik tek
nolojilerdeki ilerlemenin ve dijital fotografik imge retimi ve ilemesi-
2 Burada bahsi geen fotografik tekillik baz zelliklerini paylamasna ramen

Attridge'in tekillik kavramndan temelde farkldr. Attridge'inki ncelikle estetiktir ve
" bir uygulama ve bir teekkl olarak Bat sanatnn kalbinde yatan" (The Singularity
of Literature, 2) eklinde grlen icat ve tekilik ile yakinen ilikilidir. Attridge'in
edebi bilime yapt nemli katk bu tezde ihmal edilmi kavramlara retken bir giri
niteliindedir.
nin ortaya knn, Benjamin'in ve Barthes'n yazlarndan kardm

anlam tekillik kavramn bir ekilde olumsuzlad ya da tarihselletir
dii tartmaya aktr. Bu konu zerine ele almak istediim son husus,
varoluu ve etik tekillik kapsamnda ileri srdkleri analog fotorafn
(hem Benjamin'in hem de Barthes'n bildii tek fotoraf formu) uygu
lamalar, varsaymlar ve aksiyomlarna baka yntemlerde olduu gibi
sk skya bal olan grlerinin dijital fotorafn herhangi bir yuvar
latlm anlayna yine de uzak kalmakta lakin nemli bir klavuzluk
stlenmekte olduudur. Bunun da nedeni, fotografik imgenin somut
deneyimini onun yaratlnn asli ya da varsaylan olgularyla basit,
diyalektik olmayan herhangi bir slup iinde zdeletirmeye alan
her indirgemeci teknolojik determinizme kar kan iletiim aracna
genellikle fenomenoloj ik, bakan odakl yaklamlardr.
l 980'lerin sonundan itibaren grsel anlatmda yaanan dijitalleme
sayesinde fotoraf kuramclar analog ve dijital arasndaki benzerlikler
den ziyade farkllklarn altn kalnca izen ezici bir rn odakl slup
iinde dijital imgelemeyi kavramsallatrmaya balamtr. Bunlardan
biri olan Mitchell'n almas The Reconfigured Eye: Visual Truth in the
Post-Photographic Era 1 992 ylnda yaymlanm ve ok nemli bir re
ferans noktasna dnmtr. Mitchell dijital imgelemin geliini, an
ti-realist savlar gl bir ekilde yeniden ifade etmeye yarayacak ve
analog fotorafla ilintili olarak geleneksellemi "fotografik nesnellik
ve kapann fikirlerini" geriye dnk bir ekilde "ifa etmek" ve "ya
pbozumuna uratmak" iin bir frsat olarak mjdeler. 3 Barthes'n fo
tografik imlemin ballna dair fikriyle oynayarak "imlemin ii bitti,"
diye iddia eder.4 Mitchell'a gre analog fotoraf, imlemi ile arasndaki
(grnrde) istikrarl iliki artk kaybolmu ve fotografik imgenin do
ruluunun sorgulanmasna yol amtr.
Bu savdan devam edersek, gnmzde birok ekilde ve birok in
san iin fotorafn karl olarak alglanan dijital fotorafn ayet ger
ek ile (yahut analog fotorafla kyaslanamaz bir gerek ile) hibir ba
lamsal, dorudan geliigzel ilikisi yoksa ve/veya bakann bu ilikiye
dair inanc ya da algsnn altnn tamamen oyulduu bir durum yara
tyorsa, imge iindeki tekinin deneyimlenmi mevcudiyetini gsteren
tekillik ve imgenin ona bakan kii zerinde -K Bahesi portresiyle
Benjamin'in ve Barthes'n kurduklar kendilerine has ilikilerde zet
lendii gibi- hissettirdii talepler (birok anlamda) hakiki bir "gemi
deneyimi" olurlar.
3 Mitchell, The Reconfigured Eye, 8.
4 Age., 3 1 .
Fakat durum aka bundan ibaret deildir. Teknik ve ontolojik

bir balamda deerlendirildiinde, imgenin ekran veya kat zerinde
yakalanmas ve grlmesi iin gereken foto-kimyasal developmana ih
tiya duymayan bir dijital koda dntrlm olsa da dijital kamera
ile ekilmi bir fotoraf hala n bir kayddr. Yine de imge ve tasvir
edilmi gereklik arasndaki balamsal iliki dijital fotorafta her za
man iin vardr.
Bir foto-kimyasal ya da foto-dijital srete domu olsun olmasn, ke
limenin etimolojik kkeninde foto-graf ancak imge iindeki nesnenin bu
kaydedilmi izlei varsa bir fotoraftr, lakin maniple edilen nce veya
sonra resim araclyla grngsnn ou deitirilmi olabilir. Eer bu
izlek eksikse imge kesinlikle bir fotoraf deil, yalnzca fotografik bir tarz
veya lisan alntlayabilen bir baka -rnein, sanatsal veya grsel (yani
tamamen bilgisayarda yaratlm)- anlatm formudur. Bir resme veya bir
bilgisayar imgesine uygulanm "foto-realizm" terimi yalnzca bu biimsel
balamda anlam kazanmaktadr ve bu terimin kullanlmas ise mevcut fo
torafn grsel realizm standard olarak kabullenilmesi manasna gelmek
tedir.5 Mitchell da bunu st kapal biimde kabullenmekte ve analog ile
dijital "fotoraf' arasndakilerden ziyade fotoraf ile "dijital imgelem" ara
sndaki temel farklara "post-fotografik" aa dair (kendi alt balndaki
gibi) yazlarda sk sk deinmektedir. Her ne kadar Mitchell'n almas
pek ok ynden gelecee ynelik olsa da fotoraf yukarda tanmland
gibi barndrdna dair hibir belirti tamaz.6
Daha nce de grdmz zere, Barthes'a ve on dokuzuncu yzyl
ortas ve yeni yzyl balangcndaki portrenin biimsel zelliklerine ve
aynca yirminci yzyl balarndaki fotorafa dair daha somut dnce
lerine binaen herkese ikinci plana atlmtr. Benjamin'e gre, biim ve
ounlukla form ile ilgili sorunlar, fotografik portrelerin imge ve bakan
kii arasndaki imgesel ve duygusal alanda meydana gelen daha derin
varoluu boyutlaryla yalnzca snrl derecede balantldr. mgelerin
dijital kayd ve maniplasyonu fotorafn bamsz belirtiselliinden zi
yade deiken ikonikliinin ya da geree benzerliinin daha byk bir
5 rnein, bilgisayarda yaratlm imgeler olabildiince fazla "gereki " , yani Lev
Manovich'in tabiriyle " foto gereki " grnmeleri iin mkemmelletirilmektedir
("The Paradoxes of Digital Photography. " Liz Wells [ed. ] The Photography Reader
.
[New York ve Londra: Routledge, 2003]. 240-9: 246).

6 Manovich'e gre, Mitchell'n analog ve dijital fotoraf arasndaki fiziksel farkllklara
dair bak asn kabullensek bile dijital teknolojilerin somut kltrel kullanmlar
(farz edilen) ikilemi sorunsallatrmaktadr. Gerekilik meselesine odaklanarak,
dijital fotoraftaki mantn "elikili " olduunu ve analog fotoraftaki ve onun
kullanmlarndaki sreklilik ve sreksizliklere e zamanl olarak tabi olduunu iddia
eder (age., 241 -2).
BENJAMIN, BARTHES VE FOTOGRAFIN TEKLLG j 223
farkndalm deitirmekte, sorunsallatrmakta veya ona doru ynel

mektedir; bir baka deyile, imgenin zelliklerinin fotorafn ekildii
duruma istinaden aktanlann (veya baka fotoraflann) grsel algsna ne
ekilde tekabl edip etmedikleriyle ilgilidir. Dijital fotorafn kimsayal
(ve simyasal) olan baypas ettii, ama bir yandan da analog fotorafn
optik ve (baz) mekanik zelliklerini koruyup grsel izlenimlerden
ziyade saysal bilgiye dntrd esnada, dijital fotoraf tarafndan
sunulan fotoraf ekme ile grme arasndaki neredeyse anlk iliki ve bir
dizi yeni yntemle imgeyi. maniple etmeye yarayan katlanarak anan-bir
kudrettir. Bu da hi phesiz fotoraf, aktarlan nesne, imge ve bakan
arasndaki ok daha akkan bir ilikiyi. beraberinde getirmektedir. Bu
yeterlilikler ve onlarn kullanmlannn psikolojik ve etik boyutlan belli
durumlarda fazlasyla nem tarken, dijital (ya da elbetteki dijital n
cesi) fotografik imgelerin genellikle iddia edilen ve iin asl belki de tam
ters ynnde iledikleri gereki olmayan aktarmlardaki somut deneyi
minde belirleyici bir rol oynamazlar.
Bu noktada unu hatrlamamzda fayda olabilir: Bilhassa Barthes'a
gre, grsel benzeim her ne kadar tarif ettii kiilerin fotoraflarndaki
aa vurucu, duygu ykl deneyimlerde nemli bir rol oynasa da bu
deneyimin z deildir ve aslnda bu z eksiltiyor ya da zorluyor da
olabilir. Fotografik tekiyle ilintili olarak, hem Barthes hem de Benj a
min kesinlikle zaman iindeki gemi bir anda kamera nnde duran
bir kiinin katksz grngsnn tesindeki bir hakikati tesis etmede
bakan kiinin faal rolne dikkat ekmektedir: Yani, o kiinin hakiki
yaratl veya yaratlnn bir ynnn ve fotorafn somut alglan
nn daimi imdilii iinde bu kiinin mevcudiyetinin ve bakan kii
iin olan deerinin tannmasdr. Bu en bata bir kiilik hakikati, grsel
olsun olmasn nesnelden ziyade deneysel bir ilikidir ve bu hakikatin
aray fotografik imge ile dnya arasndaki nesnel bir algsal tasvir ili
kisinden ziyade bellein znel eylemleri, imgenin ilikili olduu eyin
kimliklendirilmesi ve hayal edilmesi araclyla ilerlemektedir.
Dolaysyla, teknik ve ontolojik anlaylardan deneysel anlaylara ve
fotoraflarn grnmesinde bilgi birikimi ile inanlarn ve kltrel ile tarih
sel arabuluculuun rolne ynelinmesinde, Sarah Kember'n bakanlann
"fotografik gerek iindeki yatmmlan" konusunu ele al aydnlatcdr.7
Psikanalitik grten hareket eden Kember, Mitchell'n yaklamndaki
teknolojik determinizm karakteristiini reddeder ve bunun yerine foto
raflarn ve bilgisayarda yaratlm imgelerin dijital maniplasyonunun iler-
7 Sarah Kember; '"The Shadow of the Object': Photography and Realism." Liz Wells (ed.),
The Photography Reader (New York ve Londra: Routledge, 2003), 202-1 7: 203'te.
leyiiyle onaya kan epistemolojik sorunlara vurgu yapp fotorafn top

lumsal ve kltrel i ie gemiliini ve onun insani seimle zaruri ilikisini
n plana kartr. Bir gerek kaybnn her zaman fotografik imgenin ya
da herhangi bir anlatm ynteminin karakteristii olduu nermesinden
hareketle, Kember'e gre, "gerein yapllna" dair bakan kiinin "an
nlm farkndaln" tetikleyerek analogdan dijital fotorafa yaplan gei
aslnda "fotografik imge-nesnenin bir ispat niteliinde yeniden fetileti
rilmesi" olarak tabir ettii bir sonu dourmaktadr.8 Kember, "fotora
fn duygusal kapasitesi"nn altn izmek iin yzn La Chambre claire'e
evirir ve yle bir iddiada bulunur: "anlatmdaki gerein imkanszln
(Banhes'n bariz ekilde bildii gibi) bilebiliyor ama onun mevcudiyetini
yine de hissedebiliyoruz".9 Fotoraf deneyimlerimizde -analog ya da dijital
potansiyel adan faal olan bilme ve hissetmenin aralanndaki uyumazln
bu kabul, analog ve dijital fotoraf deneyimi arasndaki bir kopmadan
ziyade belirgin bir sreklilii dorulamaktadr ki bu sreklilik ne dosdoru
ne de teleolojiktir ve hatta Lev Manovich ile Martin Lister gibi kuramclann
defaatle deindikleri zere belki de elikilidir. o
Onlann kanmlanndaki bu meseleler hi phesiz burada ele almak
iin fazla karmak ve kapsamldr. 1 1 Ancak, fotoraf kuramlan veya ta
rihlerinin daima ncelikle imge-retimini, yani fotoraf yaratmnn op
tik-kimyasal veya elektronik srecini somut gr pahasna 12 irdelemi
olduklanna dair Hans Belting'in yaklam dikkate alndnda, Benjamin
ile Barthes'n belli fotoraflara verdikleri kymet ve fotografik imgeler al
gsnn zorunlu olarak ierdii daha genel algsal ve imgesel dinamikler
alenen yaplan her trdeleyici ya da indirgeyici sistematizasyona kar
direnmeye meyilli karmak, deiken ve diyalektik bir sre olarak
fotografik kabulleniin nemini yeniden kefetmemize imkan tanmak
tadr. 13 Bu sayede, yalnzca kltrel ve tarihsel arabuluculuk ve yorum-
8 Age., 2 1 0.
9 Age., 2 1 2 .
1O Bkz. Manovich, "The Paradoxes of Digital Photography" ve Martin Lister, " Photography
in the Age of Electronic lmaging." Liz Wells (ed .. ), Photography, A Critical lntroduction
(New York ve Londra: Routledge, 2004), 295-336'da.
11 Yalnzca sanat fotorafyla ilintili karmak sorunlar ele alan bir karm iin, bkz.
Hubertus von Amelunxen ve di. tarafndan yazlm eitli makaleler, Photography after
Photography Memory and Representation in the Digital Age (Mnih: G + BArts, 1 996).
12 Bkz. Belting, Bild-Anthropologie, 41 .
13 Barthes ile ilgili olarak, Douglas R. Nickel " kabulleni vurgusunun" fotografik
eletirinin geleneksel varsaymlarna meydan okuduunu iddia eder ve La Chambre
claire'in izinden giderek " bir fotografi tarihinin ( . . . ) anadile doru kkten yeniden
ynlendirilmi olabilecei " sonucuna varr ( " Roland Barthes and the Snapshot",
History of Photography, 24 (2000), 232-5: 235).
lama iine deil, aynca bakan kiinin tekil, canl znelliine yerlemi
fotografik aktarm deneyimlerinin grelilii ve birden ok deere sahip
olularna vurgu yaplmaktadr. Barthes'a istinaden Kember tarafndan
dikkat ekilen bir foto-nesnenin fetiletirilmesi de dahil olmak zere,
bu deneyimin kapsamnda elbette ki bilind psikolojik mekanizma
lar da devrededir. Yine de hem Benjamin hem de Barthes'm yazlarnda
(baka metodolojiler ve hedeflerle kar koyulmu veya vlm olduk
larnda bile) fotorafa yaplan grngbilimsel ineleme kendilerinin ve
bakalarnn temelde bilinli ve zdnmsel fotografik deneyimleri
nin varoluu ve etik boyutunu n plana tamaktadr. Bireysel znenin
entelektel ve duygusal yaamnda fotorafn rolnn daha iyi anlal
masna dair Barthes'n getirdii bak as, fotografik imgenin dijital bir
balam iinde daha da uygun ve kuwetli olduuna dair yaplan ger
eki-yaplandrmac tartmasnn tesine gemeyi gerektirir. Bu bak
as, kendi doas gerei fotografik iletiim aracnn "nesnel bir ekilde"
esiz, kuwetli ve etkileyici olduu tm yntemleri reddetmeden yksek
bir znel ve tabii ki kltrel ve tarihsel grelilik seviyesinin kabuln
gerektirmektedir.14
Fotorafn tekillii, Benj amin'in ve Barthes'n yazlarnda belli bir
inann gcn, yani birinin imgeyle etkileime girdiinde imlem ya
da resmin ekildii an canl olan fotoraflanm kii ile imge arasndaki
bir tr elzem ilikiyi vurgulayp aklayan deneysel, somut bir fenome
nolojik balam iinde ortaya kmaktadr. Ve bu gerein de tesinde,
bu imge o hayatn iyi kt zgn ve "hakiki" bir yansmas olduunu
kantlayabilir. Nihayetinde, Barthes ve Benjamin iin bu inan gven
ce altna alan bir tr soyut hesaplama deil, fotografik imleme ya da
portrenin modeline dair deneyim ve kiisel bilgi birikimidir (Banhes'n
annesiyle arasndaki iliki) veya paylalm bir kltr ya da tarihsel
deneyim sonucunda o kiiye duyulan derin bir empatidir (Benjamin'in
kltrel, dinsel ve sanatsal bir kken araclyla Kafka ile arasndaki
ba) . Her iki davurum da bakan ile portrenin modeli arasndaki fo
toraf tarafndan yalnzca sebep olunmu veya saptanm deil, arac
landrlm olan ilikinin bir parasdr.
Fotoraftaki tekinin tekilliini kabullenme, aktarlan kiinin eski
bir tarihte baka biri tarafndan stnkrden ziyade itenlikli bir
biimde bilinmesiyle tehis edilebilir olduu , szgelimi bu portrenin
14 1 990'lardan bu yana, balang noktas olarak gr ve bakma eylemini znel
teknolojik ilerlemelere kar tutan, !otografi ve ilintili medya zerine gerekletirilmi
bir dizi tarihsel alma bulunmaktadr. rnein, bkz. Jonathan Crary, Techniques of
the Observer: On Vision and Modernity in the Nineteenth Century (Cambridge, MA ve
Londra: MiT Press, 1 990).
annenin veya Kafka'nn portresi olmad ama bu iki kiinin varolu

larndan bir eyi bakan kiinin hatrlad veya imgeledii ekilde ya
kalad gereine dayanmaktadr. Ve bu da fotoraf ekilen kii ona
bakan kiinin tandna fiziksel adan benzemediinde bile elikili
biimde dorudur (her iki K Bahesi fotorafnda ne Benjamin ne de
Barthes'm tandklar ya da tanm olabilecekleri ocuklar bulunmak
tadr) . stelik daha nce de belirttiim zere, Benjamin ve Barthes'n
sz konusu ocukluk fotorafnda deneyimledikleri tekinin hakikati
araclyla kendinin hakikati durumu ancak yazarak ifade edilebilir
ve iletiime ak olabilir, ki iki yazarn portre fotoraf tarafndan talep
edilen tekine dair etik ykmllklerini yerine getirmelerinin bir so
nucu olarak yazma eylemi de zamandan ve unutulmuluktan kopard
bu imgeleri ve onlarn aktardklarn katlanlr klmaktadr. yleyse,
tekilliin varoluu deneyimi, dijital fotoraf tarafndan nceden bildi
rilmi algsal belirsizlik kapsamndaki baz konularda belki de meydan
okunmu lakin dil iinde harfiyen grsel ve imgeci yalnz olann deil,
anlatnn ve tanmn bir meselesi olarak kesinlikle yklmam btnsel
ve ierksel bir temayldr.
Son olarak, Benjamin ve Barthes'n belli fotoraflar ve onlara bak
ma srecinde devreye giren varoluu dinamikleri ele allarnn ayn
zamanda kapsaml fotoraf kuramnn doas gerei sorunlu bulma
kavramn nasl canlandrdklanndan bahsetmitim. Buna ramen, iki.
dnrn almalar fotorafn sonraki kuramsal karmlar iin
zengin, srekli artc ve kkrtc kaynaklar sunmaktadr ki bu
karmlar birok farkl kavramsal yoldan ilerlemekte ve pek ok deiik
sonuca varmaktadr. Elbette ki onlarn kaleme aldklar yazlar ve ile
ri.ne ileyen ayrlmaz tekillik temas fotoraf kuramlar veya gemileri
nin konuulmasn daha uygun gstermektedir. Bu da zaruri oulluk
belli fotografik imgelerin farkl koullarda tetiklemi olabilecekleri de
neyimlerin eitliliini fotoraf sayesinde iaret etmektedir. Bu adan
bakldnda, fotografik teki.ilik fotorafla kurulan herhangi bir ilikinin
potansiyel etik boyutunu vurgulamaya yaramaktadr. Zira etik daima
grelilik, oulluk ve farkn gerekliiyle onu yalnzca hazmeden deil,
ayn zamanda kutlayan bir ekilde uzlamann meselesidir.
KAYNAKA
Adams, Timothy Dow. Ligh Writing and Life Writing: Photography in Autobiography (Chapel
Hill ve Londra: University of Norh Carolina Press. 2000).
Adama, Gretel ve Waler Benjamin. Briefwechsel 1 930-1 940, ed. Christoph Godde ve Henri
Lonitz (Frankfur a.M.: Suhrkamp, 2005).
Adomo, Theodor W. ber Waler Benjamin (Frankfur a.M.: Suhrkamp, 1970).
Agamben, Giorgio. Profanations, ev. ]eff For (New York: Zone Books, 2007).
Albers, !rene. "Proust und die Kunst der Phoographie", ed. Wolfram Nitsch ve Rainer Zaiser,
Marcel Proust und die Knste (Frankfun a.M. ve Leipzig: Insel-Verlag, 2004), 205-39.
Alphan. Marianne ve Nathalie Leger (ed ) RJB Roland Barthes (sergi katalou) (Paris: SeuiV
Centre Pompidou/IMEC, 2002).
Amelunxen, Huberus van "D'un etat melancolique en phorographie . Walter Benjamin et la

conception de l'allegorie", Revue des Sciences Humanies, 81 (1988), 9-23.
___ . "Skiagraphia-Silberchlorid und schwarze Gaile. Zur allegorischen Bestimmung des

photographischen Bildes", ed. Willem van Reijn, Allegorie und Melancholie (Frankfut
a.M.: Suhrkamp, 1992), 90-108.
Amelunxen, Hubertus ve di. (ed.). Photography after Photography. Memory and Representation
in the Digital Age (Mnih: G + B Arts, 1 996).
Andrew, Dudley. "The Neglected Tradition of Phenomenology in Film Theory," ed. Bili
Nichols, Movies and Methods. An Anthology, 2 cilt. (Berkeley: University of Califomia
Press, 1985), cilt 2. 625-32.
Amaud, AJain. Pierre Klossowski (Paris: Seuil, 1990).
Atget, une retrospective (sergi katalou) (Paris: Bibliotheque Nationale de France, 2007).
Attridge, Derek. "lnnovation, Literature, Ethics: Relating o the Other", PMLA, 1 14 (1999),
20-3 1 .
___ . "Roland Bathes's Obtuse, Sharp Meaning and the Responsibilities o f Commentary,"
ed. jean-Michel Rabate, Writing the Image after Roland Barthes (Philadelphia: University of
Pennsylvania Press. 1997), 77-89.
___ . The Singularity of Literature (New York ve Londra: Routledge . 2004).
Bathes, Roland. Camera Lucida. Reflections on Photography, cev. Richard Howard (Londra:
Vintage , 2000). (Trke kaynak icin bkz. Camera Lucida: Foograf zerine Dnceler,
ev. Reha Akakaya. stanbul: Altkrkbe, 201 1.)
___ . La Chambre daire. Note sur la photographie (Paris: Cahiers du cinema/Gallimard/Seuil,

1980).
___ The Eiffel Tower and Other Mythologies, ev. Richard Howard (Berkeley ve los Angeles:
University of Califomia Press, 1997).
__ . Empire of Signs, ev. Richard Howard (Londra: jonathan Cape, 1983). (Trke kaynak
iin bkz. Gstergeler mparatorluu, ev. Tahsin Ycel. stanbul: Yap Kredi Yaynlan,
2008.)
__ . The Grain of the Voice. Interviews 1 962-1 980, ev. linda Coverdale (londra: jonathan
Cape, 1985).
___ . Le Grain de la voix. Entretiens 1962-1 980 (Paris: Seuil, 1981).
___ . Image, Music, Text, dz. ve ev. Stephen Heath (Londra: Fontana Press, 1977).
__ . jouma l de deuil (Paris: SeuVIMEC, 2009).
___ . Le Lexique de l'auteur. Seminaire a l'Ecole pratique des hautes etudes 1 973-1974, suivi de
fragments inedits du Roland Barthes par Roland Barthes, ed. Anne Herschberg-Pierrot (Paris:
Seuil, 2010).
__ . Mythologies, ed. jacqueline Guittard (Paris: Seuil, 2010). (Trke kaynak iin bkz.
ada Sylenler, ev. Tahsin Ycel. stanbul: Metis Yaynclk, 4. Basm, 2014.)
__ . Mythologies, dz. ve ev. Annene lavers (New York: Hill and Wang, 1994).
___ . Mouming Diary, ev. Richard Howard (New York: Hill and Wang, 2010). (Trke
kaynak iin bkz. Yas Gnl, ev. Mehmet Rifat ve Sema Rifat, stanbul: Yap Kredi
Yaynlan, 2009.)
__ . Le Neutre. Cours au College de France (1977-1978), ed. Thomas Clerc (Paris: SeuiVIMEC,
2002).
___ . CEuvres completes, 5 cilt, ed. Eic Marty (Pais: Scuil, 2002).
___ . La Preparation du roman I et II. Cours et seminaires au College de France (1 978-1979 et

1 979-1 980) , ed. Nathalie leger (Pais: Seuil/IMEC, 2003).
___ . The Preparation of the Novel. Lecture Courses and Seminars at the College de France (1 978-
1979 and 1 979-1 980), ev. Kate Biggs (New York: Columbia University Press, 2 0 1 1 ) .
(Trke kaynak iin bkz. Romann Hazrlan I v e II, ev. Mehmet Rifat v e Sema Rifat,
stanbul: Sel Yaynclk, 2006 ve 2010.)
__ . Roland Barthes by Roland Barthes, ev. Richard Howard (Basingstoke: Macmillan, 1977).
(Trke kaynak iin bkz. Roland Barthes, ev. Sema Rifat, stanbul: Yap Kredi Yaynlan, 2000.)
___ . Roland Barthes par Roland Barthes (Paris: Scuil, 1975).
Batchen, Geoffrey. "Camera lucida: Another little History of Photography," ed. Robin Kelsey ve
Blake Stimson, The Meaning of Photography (Williamstown, MA: Sterling and Francine Clark
Art lnstitue, 2008), 76-91 .
__ . "Dreams o f Ordinary life. Cartes-de-visite and the Bourgeois Imagination," ed. Martha
Langford, Image and lmagination (Quebec: McGill-Queen's University Press, 2005), 63-74.
___ . "Palinode. An lntroduction to Photography Degree Zero,"ed. Geoffrey Batchen,

Photography Degree Zero. Reflections on Roland Barthes's Camera lucida (Cambridge, MA: MiT
Press, 2009), 3-30.
Baudelaire, Charles. Ecrits sur l "art, ed. Francis Moulinat (Pais: le livre de poche, 1992)
___ . Les Fleurs du mal, ed. jaques Dupont (Paris: Flammarion, 1991). (Trke kaynak iin
bkz. Ktlk iekleri, ev. Erdoan Alkan. stanbul: Varlk Yaynlan, 1990.)
BENJAMIN. BARTHES VE FOTOGRAFIN TEKLLG 1 229
Baudrillard, jean. L'Echange symbolique et la mort (Paris: Galhmard, 1976). (Trke kaynak
iin bkz. Sembolik Dei Tok ve lm, ev. Ouz Adanr. stanbul: Boazii niversitesi
Yaynevi, 2002.)
Bazin, Andre. "Ontologie de l'image phorographique." Qu'est-ce que le cinema7 (Paris: Editions
du Cerf, 1999), 9- 1 7. (Trke kaynak iin bkz Sinema Nedir? ev. lbrahim ener. stanbul:
Doruk Yaynlan, 20 1 1 . )
Belting, Hans. Bild-Anthropologie. Entwrfe f r eine Bildwissenschaft (Mnih: Fink, 2001).
Benjamin, Walter. "Les Analphabetes de l'avenir", ev. Maurice de Gandillac, Le Nouvel

Observateur, Special Photo, 2 (1977), 7-20.
___ . The Arcades Projeci, ev. Howard Eiland ve Kevin Mclaughlin (Cambridge, MA ve
Londra: &lknap/Harvard University Press, 1999). (Trke kaynak iin bkz. Pasajlar, ev.
Ahmet Cemal. stanbul: Yap Kredi Yaynlan, 7. basm, 2008.)
___. Aussichten. lllustrierte Aufsatze, (Frankfur a.M.: lnsel-Verlag!Suhrkamp, 1977).
--- Gesammelte Briefe, 6 cilt, ed. Christoph Gdde ve Henri LonilZ (frankfur a.M.:
Suhrkamp, 1997).
___ . Gesammelte Schriften, 7 cilt, ed. Rolf Tiedemann ve Hermann Schweppcnhauser.

Theodor W. Adorno ile Gershom Scholem'in katklanyla (Frankfur a.M . : Suhrkamp, 1972-
1989)
___ . Gesammelte Schnften. Supplemente, 3 cilt, ed. Rolf Tiedemann ve Hella Tiedemann
Barrels (Frankfur a.M.: Suhrkamp, 1999).
___ . Das Kunstwerh im Zeitalter seiner technischen Reproduzierbarkeit und weitere Dohumente,
ed. Delev Schttker (Frankfur a.M.: Suhrkamp, 2007). (Trke kaynak iin bkz. Teknik
Olarah Yeniden retilebilirlik anda Sanat Yapt, ev. Gkhan San. stanbul: Zeplin Kitap,
201 5.)
___ . CEuvres, 2 cilt, ev. Maurice de Gandillac ve di., (Paris: Denel, 1971).
___ . CEuvres choisies, ev. Maurice de Gandillac (Paris: julliard, 1959).
___ Origin of German Tragic Drama, ev. John Osborne (Londra: Verso, 2003)
___ . "Petite hisoire de la photographie", ev. Andre Gunther, Etudes photographiques, 1

(1996), 7-38. (Trke kaynak iin bkz. Fotorafn Kk Tarihi , ev. Ban Tanyeri, stanbul:
Alkrkbe, 2014 ve aynca Fotorafn Ksa Tarihi, ev. Osman Aknhay. stanbul: Agora
Kitapl, 2012.)
___. Selected Writin. 4 cilt, ed. Michael jennings ve di., (Cambridge, MA ve Londra:
Belknap/Harvard University Press, 1996-2003).
Berg, Ronald. Oie lhone des Realen. Zur Bestimmung der Photographic im Werh von Talbot. Benjamin
und Barthes (Mnih: Fink, 2001).
Bittel, johannes. Proust-Benjamin, Benjamin-Proust: Traum, Rausch, Erwachen (Frankfurt a.M.:

Verlag Neue Wissenschaft, 2001).
Blanchot, Maurice. L'Espace literaire (Paris: Gallimard, 1955).
Bloom, Harold. The Anxiety of Influence. A Theory of Poetry (New York ve Oxford: Oxford
Boehm, Gottfried. Wie Bilder Sinn erzeugen. Die Macht des Zeigenn (Berlin: Berlin University
Press, 2007).
Bolz, Norbert. "Der Fooapparat der Erkenmins", Fotogeschichte, 32 (1989), 21-7,
Bossen, Helmuh ve Heinrich Guttmann. Aus der Fnhzeit der Photographie, 1 840-70. Ein Bildbuch
nach 200 Originalen (Frankfun a.M.: Societats-Verlag, 1930).
Bourdieu, Pierre (ed.). Un Art Moyen. Essai sur les usages sociaux de la photographie (Paris:
Editions de Minuit, 1965).
Bowie, Malcolm. "Barhes on Proust", Yale joumal of Criticism, l4 (2001), 5 13-18.
Brassai. Marcel Proust sous l'emprise de la photographie (Paris: Gallimard, 1997).
Brodersen, Momme. Spinne im eigenen Netz. Walter Benjamin: Leben und Werh (Bhl-Moos: Elster
Verlag, 1990).
Brown, Andrew. Roland Barthes. The Figures of Writing (Oxford: Oxford University Press, 1992).
Buck-Morss, Susan. The Origin of Negative Dialectics. Theodor W. Adomo, Walter Benjamin, and the
Franhjurt lnstitute (New York: Free Press, 1977).
Burgin, Victor (ed.). Thinhing Photography (Londra: Macmillan, 1982).
Busch. Bernd. Belichtete Welt. Eine Wahmehmungsgeschichte der Fotografie (Mnih ve Viyana: Cari
Hanser. 1 989).
Cadava, Eduardo. Words of Light: Theses on the Photography of History (Princeton: Princeton
Cadava, Eduardo ve Paola Cortes-Rocca. "Notes on Love and Photography," ed. Geoffrey
Batchen, Photography Degree Zero. Rejlections on Roland Barthes's Camera Lucida (Cambridge,
MA: MiT Press, 2009), 105-39.
Calvet, Louis-Jean. Roland Barthes. 1 91 5- 1 980 (Paris: Flammarion, 1990).
Caujolle, Christian, Emmanuelle Decroux ve Claude Vittiglio (ed.). Daniel Boudinet (sergi
katalou) (Paris: Editions La Manufacture, 1993).
Chevrier, Jean-Franois. Proust et la photographie. Avec des photographies de Pierre de Fenoyl et
Holger Trillzsch (Paris: Editions de l'Etoile, 1982).
Chevrier, jean-Franois ve jean Thibaudeau. "Une inquietante etrangete", Le Nouvel Observateur,

Special Photo, 3 ( 1 978), 5-14.
Collier, Peter. "Roland Barthes: The Critical Subject (an idea far Research)", Paragraph, 11
(1988), 175-80.
Compagnon, Antoine. Les Antimodemes. De]oseph de Maistre c:i Roland Barthes (Paris: Gallimard, 2005).
___ . "L'Objectif deconcere", La Recherche photographique, "Roland Barhes, une aventure
avec la photographie", 12 (1992), 73-7.
___ . Proust entre deux siecles (Paris: Seuil, 1989).
__ ."Prous et mai", ed. Mary Donaldson-Evans ve di. , Autobiography, Historiography,

Rhetoric: Essays il 1 Honour of Franh Paul Bowman (Ansterdam: Rodopi, 1994), 59-73.
Compagnon, Antoine (ed.). Pretexte Roland Barthes (Paris: Union Generale d'Editions, 1978).
Coquio, Catherine. "Roland Barhes et Waler Benjamin: image, tautologie, dialectique", ed.
Catherine Coquio ve Regis Salada, Barthes apres Barthes. Une Actualite en questions (Pau:
Publications de l'Universite de Pau, 1993), 195-208.
___ . "Waler Benjamin et Roland Banhes", ed. Klaus Garber ve Ludger Rehm, Global
Benjamin, 3 cilt, (Mnih: Fink, 1999), cilt 2, 1 147-66.
Costello, Diarmuid. "Aura, Face, Photography: Re-Reading Benjamin Today", ed. Andrew
Benjamin, Walter Benjamin and Art (Londra ve New York: Continuum, 2005), 164-84.
Cozea, Angela. "Proustian Aesthetics: Photography, Engraving, Historiography", Comparative
Literature, 45 ( 1 993), 209-29.
Crary, .Jonathan. Techniques of he Observer: On Vision and Modemity in the Nineteenth Century
(Cambridge, MA ve Londra: MiT Press, 1990).
Critique, 25 ( 1969).
Damisch, Huben. "Five Notes for a Phenomenology of he Photographic lmage", ed. Alan
Trachtenberg, C!assic Essays on Photography (New Haven: Leete's Island Books, 1980), 287-90.
__. "L'lncraitable", Critique. 38 ( 1 982), 681-7.
___ . "La 'Prise de langue' et le 'faire signe"', ed. Antoine Compagnon, Pretexte Roland Barthes
(Paris: Union Generale d'Editions, 1978), 394-406.
Dant, Tim ve Graeme Gilloch. "Pictures of the Past: Benjamin and Barthes on Photography and
History", European ]oumal of Cultural Studies, 5 (2002), 5-23.
Dauthendey, Max. Der Geist meines Vaters. Aufzeichnungen aus einem begrabenen ]ahthundert
(Mnih: Albert Langen, 1 9 1 2) .
Delord, jean. Roland Barthes e t l a photographie (Paris: Creatis, 1981).
Derrida, jacques. Chaque fois unique, lafin du monde, ed. Pascale-Anne Brault ve Michael Naas
(Paris: Galilee, 2003).
___. Copy, Archive, Signature. A Conversation on Photography, ev. Jeff Ford, ed. Gerhard
Richter (Stanford: Stanford University Press, 2010).
___ . 'The Deaths of Roland Barthes", The World of Mouming, ed. Pascale- Anne Brault ve
Michael Naas (Chicago: University of Chicago Press, 2001), 34-67.
___ . "La Double seance", La Dissemination (Paris: Seuil, 1972), 199-3 1 7 .
___ . "Freud et la scene de l'ecriture", L'Ecriture e t l a difference (Paris: Seuil, 1967), 293-340.
__ . "Les Morts de Roland Barthes", Poetique, 47 ( 1981), 269-92.

Didi-Hubennan, Georges. Ce qte nous voyons, ce qui nous regarde (Paris: Editions de Minuit, 1992).
___. Images malgre tout (Paris: Editions de Minuit, 2003).

___. lnvention de l'hysterie. Charcot et l 'iconographie photographique de la Salpetriere (Paris:
Macula, 1982).
___ . Phasmes. Essais sur l 'apparition (Paris: Editions de Minuit, 1 998).
Downing, Eric. After Images. Photography, Archaeology, and Psychoanalysis and the Tradition of
Bildung (Detroit: Wayne State University Press, 2006).
Draaisma, Douwe. Metaphors of Memory. A History of Ideas about the Mind, ev. Paul Vincem
(Cambridge: Cambridge University Press, 2000).
Dubois, Philippe. L'Acte photographique (Patis: Nathan, 1983).
Duttlinger, Carolin. "lmaginary Encounters: Waler Benjamin and he Aura of Photography",
Poetics Today, 29 (2008), 79- 1 0 1 .
__. Kafla and Photography (Oxford: Oxford University Press, 2007).

Duve, Thierry de. 'Time Exposure and Snapshot. The Photograph as Paradox", ed. james
Elkins, Photography Theory (New York ve Londra: Routledge, 2007), 109-23.
Eco, Umbeno. "Critique of the Image", ed. Victor Burgin, Thinking Photography (Londra:
Macmillan, 1982), 32-8.
Eisenstein, Sergei M. 'The Montage of Film Auraclions", Selected Works, 4 cilt, ev. ve ed.
Richard Taylor (Londra: BFI Publishing, 1988), cilt 1, 39-58.
Elkins, james. The Object Stares Back. On the Nature of Seeing (San Diego: Harcourt, 1996).
--- "What do We Want Photography to Be? A Response to Michael Fried", ed. Geoffrey
Batchen, Photography Degree Zero. Rejlecions on Roland Barthes's Camera Lucida (Cambridge,
MA: MiT Press, 2009), 1 7 1-85.
__ . What Photography Is (New York ve Londra: Routledge, 201 1).
Elkins, James (ed.). Photography Theory (New York ve Londra: Routledge, 2007).
Ette, Ottmar. Roland Barthes. Eine intellektuelle Biographie (Frankfun a.M.: Suhrkamp, 1998).
Europe, 35 (1957).
The Family of Man (sergi katalou) (New York: The Museum of Modem An, 1955).
Farge, Arlene. "Le Temps loge en la phorographie. A partir de Barthes et de Kracauer",

lntemedialitesllntemedialilies, 7 (2006), 205- 1 3 .
Ferguson, jeanine. Developing Cliches: Walter Benjamin and Roland Barthes a t the Limits of
Photographic Theory, PhD University of Minnesota, 1997.
Ffrench, Patrick. The Time of Theory. A History of Tel Quel (1969-1 983) (Oxford: Clarendon Press,
1995).
Finkelde, Dominik. Benjamin liest Proust: Mimesislehre, Sprachtheorie, Poetologie (Mnih: Fink,
2003)
Flusser, Vilem. Towards a Philosophy of Photography, ev. Anthony Mathews (Londra: Reaktion,
2000).
Fotogeschichte, '"Barthes' Bilder: Roland Barthes und die Fotografie'', 29 (2009).
Foucault, Michel. "La Peinture photogenique", Dits eteecrits 1954-1 988 (Paris: Gallimard, 1994),
cilt 2, 707- 1 5 .
Freud, Sigmund. "Beyond the Pleasure Principle", O n Metapsychology and the Theory
of Psychoanalysis (The Pelican Freud Library, cilt 1 1 ) ev. ve ed. James Strachey
(Harmondsworth: Penguin, 1982), 269-338.
__ . "Emwurf einer Psychologie". Aus den Anfangen der Psychoanalyze. Briefe an Wilhelm
Fliess, Abhandlungen und Notizen aus den ]ahren 1887-1902, ed. Marie Bonapane, Anna Freud
ve Emst Kris (Londra: Imago Publishing, 1950), 371-466.
__ Fragen der GesellschafUUrspritnge der Religion (Studienausgabe, cilt 9) (Frankfurt a.M.:

Fischer, 1975).
__ . Psychologie des Unbewuflten (Studienausgabe, cilt 3) (Frankfun a.M.: Fischer, 1975).
Freund , Gisele. Photographie et societe (Paris: Seu ii, 1974).
Fried, Michael. Why Photography Matters as Art as Never Before (New York ve Londra: Yale
Fuld, Wemer. "Die Aura. Zur Geschichte eines Begriffs bei Benjamin", Akzente, 3 (1979), 352-70.
Gamier, Marie-0. (ed.). ]ardins d'hiver: Litterature et photographie (Faris: Presses de l'Ecole
Normale Superieure, 1997).
Geimer, Peter. "'leh werde bei dieser Prasentation weitgehend abwesend sein.' Roland Banhes
an Nullpunkt der Fotografie", Fotogeschichte, 29 (2009), 2 1 -30.
__ . Theorien der Fotografie. Zur Einfhrung (Hamburg: junius, 2009).
Gerber, Margarethe. "Die Kinderbuchsammlung Walter Benjamins", Bucklicht Mtinnlein und

Engel der Geschichte. Walter Benjamin, Theoretiher der Modeme (sergi katalou) (Giessen:
Anabas-Verlag, 1990), 84-91.
Gratton , johnnie. 'The Subject of Enunciation in Roland Barthes's Camera Lucida", ed. Diana
Knight, Critical Essays on Roland Barthes (New York: G.K. Hail, 2000), 266-78.
___ . "Text, Image, Reference in Roland Banhes's La Chambre daire", Modem Language
Review, 9 1 (1996), 355-64.
Greffrarh, Krista R. "Proust et Benjamin", ed. Heinz Wismann, Walter Benjamin et Paris (Paris:
Cerf, 1986), 1 1 3-3 1 .
Grojnowski, Daniel. "Walter Benjamin, les auras de l'aura", Critique, 659 (2002), 287-302.
Guittard, Jacqueline. "Impressions photographiques: !es Mythologies de Roland Barthes",

Litterature, 1 4 3 (2006), 1 14-34.
___ . "Jardin d'hiver: formation d'une relique", Revue des Sciences Humaines, 278 (2005),
147-6 1 .
Gumbrecht, Hans Ulrich ve Michael Marrinan (ed.). Mapping Benjamin: The Work of Art i n the
Digital Age (Stanford: Stanford University Press, 2003).
Gunthert, Andre. "Archeologie de la 'Petite histoire de la photographie"', lmages re-vues , 2

(2010) www. imagesrevues.org/292, (25 Mays 201 1).
___ . "Le Complexe de Gradiva. Theorie de la photographie , deuil et resurrection" , Etudes

photographiques, 2 ( 1 997), 1 1 5-28.
___ . "Le Temps retrouve. Walter Benjamin et la photographie",ed. Marie-D. Gamier, Jardins
d'hiver. Litterature et photographie (Paris: Presses de l'Ecole Normale Superieure, 1997),
43-54.
Habermas, Jrgen. "Bewugtmachende oder rettende Krilik-die Aktualitat Walter Benjamins", ed.
Siegfried Unseld, Zur Aktualitat Walter Benjamins. Aus Anlaft des 80. Geburtstags von Walter
Benjamin (Frankfurt a.M.: Suhrkamp, 1972), 1 73-223.
Hamacher, Wemer. 'The Word Wolke-If lt Is ne", ed. Rainer Nagele, Benjamin's Ground. New
Readings of Walter Benjamin (Detroit: Wayne State University Press, 1988), 147-76.
Hamilton, Peter ve Roger Hargreaves. The Beautiful and the Damned. The Creation of Identity in
Nineteenth Century Photography (sergi katalou) (Aldershor: Lund Humphries, 2001).
Hanney, Roxanne. "Proust and Negative Plates: Photography and the Photographic Process in A
la Recherche du Temps Perdu", Romantic Review, 74 (1983), 342-54.
Hansen, Miriam. "Benjamin, Cinema and Experience: The Blue Flower in the Land of
Technology", New German Critique, 40 (1987), 1 79-224.
Haustein, Katja. "'La Vie comme ceuvre': Barthes with Proust", ed. Peter Collier, Arna
Magdalena Elsner ve Olga Smith, Anamnesia. Private and Public Memory in Modem French
Culture (Oxford: Peter Lang, 2009), 1 75-91.
Haverkamp, Anselm. "The Memory of Pictures: Roland Barthes and Augustine on Photography",
Comparative Literature, 45 (1993), 258-79.
Hirsch, Marianne. Family Frames: Photography, Narrative, and Postmemory (Cambridge, MA ve

Londra: Harvard University Press, 1997).
Hollier, Denis (ed.). Le College de Sociologie (1 937-1 939) (Paris: Gallimard, 1979).
Hollington, Michael. "Benjamin, Fourier, Barthes", ]oumal of the Australasian Universities

Language and Literature Association, 81 (1994 ), 33-53.
lvemel, Philippe. "Paris capital du Front populaire ou la vie posthume du XIX' siecle", ed. Heinz
Wismann, Walter Benjamin et Paris (Paris: Cerf, 1986), 249-72.
iversen, Margaret. "What Is a Photograph?", Art History, 17 ( 1994), 450-63.
]ay, Martin. Downcast Eyes: The Denigration of Vision in Twentieth-Century French Thought
(Berkeley: University of Califomia Press, 1993).
Jefferson, Ann. "Roland Barthes: Photography and the Other of Writing", joumal of the Institute
of Romance Studies, 1 (1992), 293-307.
Kahn, Robert. Images, Passages: Marcel Prous e Waler Benjamin (Paris: Editions Kime, 1998).
Kember, Sarah. "The Shadow of the Object': Phoography and Realism", ed. Liz Wells, The
Phoography Reader (New York ve Londra: Routledge, 2003), 202- 17.
Kemp, Wolfgang (ed.). Theorie der Foografie, 3 cilt (Mnih: Schirmer/Mosel. 1979-1983).
Kim, Young-Ok. Selbsportra im Text des Anderen. Waler Benjamins Kafka- Lektre (Frankfur
a.M.: Peter Lang, 1995).
Klossowski, Pierre. "Letre sur Waler Benjamin", Mercure de Fance, 1067 (1952). 456-7.
Knight, Diana. Barthes and Utopia. Space, Travel, Writing (Oxford: Clarendon Press, 1997).
__ . "Roland Barthes in Harmony: The Writing of Utopia", Paragraph, 1 1 (1988), 1 27-42.
__ . "Roland Barthes, or The Woman Without a Shadow", ed. jean-Michel Rabate, Witing he
Irnage after Roland Banhes (Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1997), 132-43.
__ . "Vaines pensees: la Via Nova de Banhes", Revue des Sciences Humaines, 268 (2002), 93-107.
Kofman. Sarah. Camera obscura, de l'ideologie (Paris: Editions Galilee, 1973).
Kracauer, Siegfried. Das Omament der Masse. Essays (Frankfur a.M.: Suhrkamp, 1963).
__ . Theory of Film. The Redemption of Physical Reality (Pinceton: Princeon University Press,
1997).
Krauss. Rolf H. Walter Benjamin und der neue Blick auf die Photographie (Ostfildem: Canez, 1998).
Krauss, Rosalind, E. The Optical Unconscious (Cambridge , MA ve Londra: MiT Press, 1993).
Kriebel, Sabine T. "Theories of Photography. A Shon History", ed. james Elkins, Phoography
Theoy (New York ve Londra: Routledge, 2007), 3-49.
Kritzman, Lawrence O. "Barthes's Way: Un Amour de Proust", Yale ]oumal of Criticism, 14 (200 1),
535-43.
Kuhn, Annee. Family Secrets. Acs of Memory and lmagination (Londra ve New York: Verso,
1995).
Landy, joshua. "Proust, The Narraor and the Importance of the Distinction", Poetics Today ,
25 (2004), 9 1 - 135.
Lang, Tilman. Mimetisches oder semiologisches Vermogen? Studien zu Walter Benjamins Begriff der
Mimesis (Gottingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1998).
Langer. Daniela. Wie man wird, was man schreib. Sprache, Subjel und Auobiographie bei Nietzsche
und Barhes (Mnih: Fink, 2005).
Laouyen, Mounir. "L'lmago matemeile dans Roland Barthes par Roland Barhes", Revue des
Sciences Humaines, 268 (2002), 1 29-4 1 .
Lebrave , jean-Louis. "La Genese d e La Chambre claire", Genesis, 19, "Roland Barhes" (2002),
79-107.
Lenman, Robin (ed.). The Oxford Companion o he Photograph (Oxford: Oxford University Press,
2005).
Les Lellres nouvelles, 1 1 (1954).
Levinas, Emmanuel. Dieu, la mor et le temps, ed. jacques Rolland (Paris: Grasset, 1993). (Trke
kaynak iin bkz: Tann, lem ve Zaman, ev. Ik Ergden. stanbul: Dost Kitabevi, 20 1 1 .)
Lier, Hemi Van. Philosophie de la Phoographie (Paris ve Brksel: Les Impressions Nouvelles, 1983).
Lindner, Burkhardt. "Benjamins Aurakonzeption: Anthropologie und Technik, Bild und Text",
ed. Uwe Steiner, Walter Benjamin (1892-1 940) zum 1 00. Geburtstag (Frankfur a.M.: Peter
Lang, 1 992), 2 1 7-48.
Lindner, Burkhardt (ed.). Benjamin-Handbuch. Leben, Werl, Wirlung (Stuttgart ve Weimar:

Metzler, 2006).
Link, Jrgen ve Ursula Link-Heer. "Synchronische Diachronie. Von Benjamins 'Kleiner Rede
ber Proust' zu den Aphorismen ' ber den Begriff der Geschichte"', ed. Harald Hillgartner
ve Thomas Kpper, Medien und A.sthetil. Festschrift fr Burkhardt Lindner (Bielefeld:
Transcript Verlag, 2003 ), 16-33.
Link-Heer, Ursula. "Aura hysterica oder das Blick-Aufschlagen des Objekts", Kaleidoslopien, 1
( 1 996), 78-87.
--- Benjamin liest Proust, (Kln: Private Print of the German Proust Society, 1997).
Lister, Martin. "Photography in the Age of Electronic lmaging", ed. Liz Wells, Photography. A
Critical /ntroduction (New York ve Londra: Routledge, 2004), 295-336.
Lombarda, Patrizia. "Le Leurre d'une recherche", La Recherche photographique, "Roland Banhes,
une aventure avec la photographie", 12 ( 1 992), 53-7.
__ . The Three Paradoxes of Roland Barthes (Atina ve Londra: University of Georgia Press,
1989).
MacCabe, Calin. "Banhes and Bazin: The Ontology of the Image", ed. jean-Michel Rabae,
Writing the /mage after Roland Barthes (Philadelphia: University of Pennsylvania Press,
1997), 7 1 -6.
Mace, Marielle. "Barthes Romanesque", ed. Alexandre Gefen ve Marielle Mace, Barthes, au lieu du
roman (Paris: Desjonqueres-Nora Bene, 2002), 173-94.
___ . "'C'est a!' Experience esthetique et pensee de l'effe, a propos de Banhes" (2008) www.
fabula.orglatelier.php?C%2 7es_%26ccedil%3Ba (2 5 Mays 201 1).
Mallarme, Stephane. CEuvres complees, 2 cilt, ed. Benrand Marchal (Paris: Gallimard/
Bibliotheque de la Pleiade, 2003).
Malraux, Andre. Le Musee imaginaire (Paris: Gallimard, 1965).
Manovich, Lev. "The Paradoxes of Digital Photography'', ed. Liz Wells, The Photography Reader
(New York ve Londra: Routledge, 2003), 240-9.
Marder, Elissa. "Flat Death: Snapshots of History", Diacritics, 22 (1992), 128-44.
___ . "Nothing to Say: Fragments on the Mother in the Age of Mechanical Reproduction",
L'Esprit Createur, 40 (2000), 25-35.
Marty, Eric. "L'Assomprion du phenomene" , Critique, 38 ( 1 982), 744-52.
__ . "Marcel Proust dans 'la chambre daire'", L'Esprit Createur, 46 (2006), 125-33.
___ . Roland Barthes, la licerature et le droit a la mort (Paris: Seuil, 2010).
Megay, joyce. Bergson et Proust. Essai de mise au point de la question de l'influence de Bergson sur
Proust (Paris: Vrin, 1976).
Menke, Benine. Sprachfig ren: Name, Allegorie, Bild nach Walter Benjamin (Mnih: Fink, 1991).
Menninghaus, Winfried. Walter Benjamins Theoie der Sprachmagie (Frankfun a.M.: Suhrkamp,
1995).
Meredieu, Florence de. "La Photographie et la critique photographique: Benjamin, Barthes et

la question du referent", ed. Jean-Marc Lachaud, Presence(s) de Walter Benjamin (Bordeaux:
Universite Michel de Monaigne, 1994), 1 1 -24.
Merleau-Ponty, Maurice. "What Is Phenomenology?" The Essential Writings of Merleau-Ponty, ed.

Alden L. Fisher (New York: Harcourt, Brace and World, 1969), 27-43.
Milner, jean-Claude. Le Pas philosophique de Roland Barthes (Lagrasse: Verdier, 2003).

Mitchell, Erin. "Witing Photography: The Grandmother in Remembrance of Things Pas, the
Mother in Camera Lucida, and Especially, the Mother in The Lover", Studies in Twentieth
Century Literature, 24 (2000), 325-39.
Mitchell , William ]. T. Picture Theory: Essays on Verbal and Visual Representation (Chicago ve
Londra: University of Chicago Press, 1994).
___ . The Reconfigured Eye: Visual Truth in the Post-Photographic Era (Cambidge, MA ve
Londra: MiT Press, 1992).
Moholy-Nagy, Ll.szl6. "A New Instrument of Vision", ed. Liz Wells, The Photography Reader
(Londra ve New York: Routledge , 2003), 92-5.
___ . Painting, Photography, Film, ev. Janet Seligman (Londra: Lund Humphies, 1 969).
Moldeings, Herben. Die Modeme der Fotografie (Hamburg: Philo Fine Arts, 2008).
Monnoyer, jean-Mauice. Le Peintre et son demon. Entretiens avec Pierre Klossowski (Pais:
Flammaion, 1985).
Moiarty, Michael. Roland Barthes (Stanford: Stanford University Press, 1991).
Mnster, Amo. "'Eingedenken'-'memoire pure' und 'memoire involontaire'. Walter Benjamin im

philosophisch-lireraischen Spannungsfeld zwischen Heni Bergson und Marcel Proust", ed.
Klaus Garber ve Ludger Rehm, Global Benjamin, 3 cilt (Mnih: Fink, 1999), cilt 2, 1 1 35-46.
Nadar. Quand j'etais photographe (Pais: L'Ecole des Lettres/Seuil, 1994).
Nancy, jean-Luc. Le Regard du portrait (Pais: Editions Galilee, 2000).
Newhall, Beaumont. The History of Photography (New York: The Museum of Modem Art, 1982).
Nickel, Douglas R. "Roland Barthes and the Snapshot", History of Photography, 24 (2000), 232-5.
Nitsche, Jessica. Walter Benjamins Gebrauch der Fotografie (Berlin: Kulturverlag Kadmos, 2010).
Le Nouvel Observateur, Special Photo, 1 (1977).
Olin, Margaret. "Touching Photographs: Roland Barthes's Mistaken' Identification",

Representations, 80 (2002), 99- 1 18.
Opitz, Michael ve Erdmut Wizisla (ed.). Benjamins Begnffe, 2 cilt (Frankfurt a.M.: Suhrkamp,
2000).
Orlik, Emil. "ber Photographie", Kleine Aufsatze (Bertin: Propylaen-Verlag, 1924), 32-41 .
Ortel, Philippe. " La Chambre daire o u l e refus d e !'art", Les Cahiers d e la photographie, "Roland
Barthes et la photo: le pire des signes" (Pais: Contrejour, 1990), 32-9.
Pauleit, Winfied. Filmstandbilder: Passagen zwischen Kunst und Kino (Frankfun a.M. ve Basel:
Stroemfeld Verlag, 2004).
Phillips, Chistopher. "The Judgment Seat of Photography", ed. Annene Michelson ve di.
October: The First Decade, 1976- 1 986 (Cambidge, MA: MiT Press, 1987), 257-93.
Poster, Mark. Existential Marxism in Postwar France. From Sartre ta Althusser (Pinceton:
Pinceton University Press, 1975).
Pice, Mary. The Photograph. A Strange Confined Space (Stanford: Stanford University Press,
1 994).
Prosser, Jay. Light in the Dark Room. Photography and Loss (Minneapolis: University of Minnesota
Press, 2005).
Proust, Marcel. A la recherche du temps perdu, 4 cilt, ed. Jean-Yves Tadie (Pais: Gallimard/
Bibliotheque de la Pleiade, 1987-1989).
___ . ]ean Santeuil, ed. Pierre Clarac (Pais: Gallimard/Bibliotheque de la Pleiade, 1971).
BENJAMIN, BARTHES VE FOTOGRAFIN TEKL.LG 1 237
__ . in Search of Lost Time, 6 cilt, ev. Scott Moncrieff ve Terence Kilrnanin, revis. D. ].
Enright (Londra: Vintage, 1996). (Trke kaynak iin bkz. Kayp Zamann zinde, 6 cilt, ev.
Roza Hakrnen. stanbul: Yap Kredi Yaynlan.)
___ . Sodome et Gomorrhe, ed. Antoine Cornpagnon (Paris: Gallirnard, 1989). (Trke kaynak
iin bkz. Sodom ve Gomorra: Kayp Zamann izinde, 4. Kitap, ev. Roza Hakrnen. stanbul:
Yap Kredi Yaynlan, 2005.)
Raoux, Nathalie. "Walter Benjarnin, Gisele Freund, Germaine Krull et Helene Leger.
Deutschland-Frankreich; Mann-Weib. Eine Folge von Briefen", Revue Germanique
lntemationale. 5 ( 1 996), 223-53.
Recht, Carnille. Die Aite Photographie (Paris ve Leipzig: Henri Jonquieres, 1931).
Recki, Birgit. Aura und Autonomie. Zur Subjehtivitcit der Kunst bei Walter Benjamin und TheodorW.
Adama (Wrzburg: Knigshausen & Neurnann, 1988).
Richter, Gerhard . "Acts of Self-Portraiture: Benjarnin's Confessional and Literay Writings",

ed. David S. Ferris, The Cambidge Companion to Walter Benjamin (Carnbridge: Carnbridge
University Press, 2004), 2 2 1 -37.
___ . Waler Benjamin and the Corpus of Autobiography (Detroit: Wayne State University Press,
2000).
Ritchin, Fred. in Our Own lmage. The Coming Revolution in Phoography: How Compuler Technology
is Changing Our View of the World (New York: Apenure, 1990).
Roger, Philippe. Roland Barthes, roman (Paris: Bemard Grasser, 1 986).
Rttger-Denker, Gabriele. Roland Barthes zur Einf.hrung (Hamburg: junius, 1989).
Rugg, Unda Haveny. Pictuing Ourselves: Phoography and Auobiography (Chicago ve Londra:
University of Chicago Press, 1997).
Rupp, Gerhard, "Benjarnin und Bataille. Deutsch-franzsische Kreuzungen auf der Suche nach
einem anderen Diskurs", ed. Klaus Garber ve Ludger Rehm, Global Benjamin, 3 cilt (Mnih:
Fink, 1999), cilt 2, 827-38.
Saim Marc, Stephanie de. Nadar (Paris: Gallirnard, 2010).
Sander, August. Sehen, Beobachen und Denken (Mnih: Schirmer/Mosel, 2009).
Sarre, jean-Paul. L'lmaginaire. Psychologie phenomenologique de l'imagination (Paris: Gallirnard,

2005).
___ . The lmaginary. A Phenomenological Psychology of ehe lmagination, ev. jonahan Webber
(Londra ve New York: Rourlegde, 2006).
Schaeffer, jean-Marie. L'lmage precaire. Du dispositif photographique (Paris: Seuil, 1987).
Scharf, Aaron. Ar and Photography (Harmondsworrh: Penguin, 1974).
Schlossrnan, Beryl. "The Descent of Orpheus. On Reading Barthes and Proust", ed. Jean-Michel
Rabate, Witng the lmage after Roland Barthes (Philadelphia: University of Pennsylvania
Press, 1997), 144-59.
___ . "Looking Back: Lurninous Shadows and the Auras of Histoy", Nottingham French
Studies, 36 (1997), 76-87.
Scholem, Gershom. Waler Benjamin und sein Engel. Vierzehn Aufsiitze und kleine Beilr.ge, ed. Rolf
Tiedemann (Frankfun a.M.: Suhrkamp, 1983 ).
Schttker, Detlev. "Benjamin liest Wittgenstein. Zur sprachphilosophischen Vorgeschichte des

Positivismusstreits", ed. Daniel Weidner ve Sigrid Weigel, Benjamin-Sudien 1 (Mnih: Fink,
2008), 9 1 - 1 05 .
__ . "Benjamins Bilderwelten. Objekte, Theorien, Wirkungen", ed. Detlev Schttker, Schnf

Bilder Denken. Walter Benjamin und die Knste (Frankfun a.M.: Suhrkamp, 2004). 10-29.
___. "Dolf Stemberger und Walter Benjamin. Ein Photographie-Aufsatz und seine Folgen",
Sinn und Form, 6 1 (2010), 437-53.
___ . Konstruhtiver Fragmentarismus: Form und Rezeption der Schriften Walter Benjamins
(Frankfurt a.M.: Suhrkamp, 1999).
Schttker, Detlev (ed.). Schrift Bilder Denken. Walter Benjamin und die Knste (Frankfurt a.M. :
Suhrkamp, 2004).
Schwarz, Heinrich. David Octavius Hill. Der Meister der Photographie (Leipzig: lnsel-Verlag, 1931).
Sekula, Allan. "On the lnvention of Photographic Meaning". ed. Victor Burgin, Thinking
Photography (Londra: Macmillan, 1982), 84-109.
__ . 'The Traffic in Photographs", Art]oumal, 4 1 ( 1 98 1), 1 5-25.
Shawcross, Nancy. "The Filter of Culture and the Culture of Death. How Barthes and Boltanski
Play the Mythologies of the Photograph", ed. jean-Michel Rabate, Writing the Image after
Roland Barthes (Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1997), 59-70.
___ . Roland Barthes on Photography. A Critical Tradition in Perspective (Gainsville: University

Press of Florida, 1997).
Simmel, Georg. "Die GroBstadte und das Geistesleben", Aufsiitze und Abhandlungen 190 1 - 1 908, 2
cilt (Frankfurt a.M.: Suhrkamp, 1995), cilt 1, 1 1 6-3 1 .
Snyder, Joel. "Picturing Vision", Critical lnquiry, 6 (1980), 499-526.
Sontag, Susan. On Photography (New York: Deli Publishing, 1977). (Trke kaynak iin bkz.
Fotograf Ozerine, ev. Osman Aknhay. stanbul: Agora Kitapl, 2. basm, 2008.)
__ . Regarding the Pain of Others (Londra: Penguin, 2003). (Trke kaynak iin bkz.
Bahalannn Acsna Bakmak, ev. Osman Aknhay. stanbul: Agora Kitapl, 2004.)
___ . "Remembering Banhes". Under the Sign of Satum (New York: Picador, 2002), 167-
77. (Trke kaynak iin bkz. Satrn Yldz Altnda, ev. Osman Aknhay. stanbul: Agora
Kitapl, 20 1 3.)
Stamelman, Richard. Lost Beyond Telling. Representations of Death and Absence in Modem French
Poetry Othaca: Comell University Press, 1990).
Stevenson, Sara. Hill and Adamson's The Fishermen and Women of the Firth of Forth (Edinburgh:
National Galleries of Scotland, 199 1).
Stiegler, Bemd. Bilder der Photographie. Ein Album photographischer Metaphem (Frankfurt a.M.:
Suhrkamp, 2006).
___ . "Medienphilosophie der Photographie", ed. Mike Sandbothe ve Ludwig Nagl,
Systematische Medienphilosophie(Berlin: Akademie Verlag, 2005), 253-71.
__ . Theoriegeschichte der Photographie (Mnih: Fink, 2006).
Stoessel, Marleen. Aura. Das vergessene Menschliche. Zu Sprache und Ejahrung bei Walter Benjamin
(M:nih: Cari Hanser, 1983).
Stoichita, Victor !. The Pygmalion Effect. From Ovid to Hichcoch, ev. Alison Anderson (Chicago:
University of Chicago Press, 2008).
Stssi, Arna. Erinnerung an die Zuhwft. Walter Benjamins "Berliner Kindheit um Neunzehnhundert"
(Gottingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1977).
Surya, Michel. Georges Bataille, la mort . l 'reuvre (Paris: Gallimard, 1992).
Szondi, Peter. "Hoffnung im Vergangenen. ber Walter Benjamin", Schriften il (Frankfun a.M.:
Suhrkamp, 1978), 275-94.
Talbot, William Henry Fox. The Pencil of Nature (New York: Da Capo Press, 1 969).
Tagg, John.The Burden of Representation. Essays on Photographies and Histories (Basingstoke ve

Londra: Macmillan Education, 1988).
___ . The Disciplinary Frame: Photographic Truths and the Capture of Meaning (Minneapolis:
University of Minnesota Press, 2009).
___ . "Evidence, Truth and Order. Photographic Records and the Growth of the State", ed.
Liz Wells, The Photography Reader (Londra ve New York: Routledge, 2003), 257-60.
Taminiaux, Pierre. The Paradox of Photography (Amsterdam ve New York: Rodopi, 2009).
Teschke, Henning. Proust und Benjamin. Unwilllirrliche Erinnerung und dialehtisches Bild
(Wrburg: Knigshausen & Neumann, 2000)
Thobo-Carlsen, John. "Banhes Meets Benjamin? A Relating of heir Views on the Conjunction
between Language and Literaure", Orbis Litterarum, 53 ( 1 998), 1 -4 1 .
Thomas, Chantal. "La Photo du jardin d'hiver", Critique, 3 8 ( 1982), 797-804.
Tiedemann, Rolf, Christoph Gdde ve Henri Lonitz (ed.). Walter Benjamin 1892-1940 (sergi
katalou) (Marbach: Deutsche Schillergesellschaft, 1990).
Tisseron, Serge. Le Mysti:re de la chambre daire. Photographie et inconscient (Paris: Champs arts,
1996).
Trachtenberg, Alan (ed.). Classic Essays on Photgraphy (New Haven: Leete's Island Books, 1980).
Weber, Samuel. "Das Erwachen bei Benjamin und Proust oder Wie Verrenkung erfahren
wurde'', ed. Thomas Arnos ve dig. (ed.). Les Mots de la Tibu: Fr Gerhard Goebel (Tbingen:
Stauffenburg, 2000), 387-94.
___. "Mass Mediauras; or Art, Aura and Media in the Work of Walter Benjamin", ed. David
S. Ferris, Walter Benjamin: Theoretical Questions (Stanford: Stanford University Press, 1996),
27-49.
Weigel, Sigrid. "Das Detail in Benjamins Theorie photo- und kinematographischer Bilder.
Zur Verschrankung von Kultur- und Mediengeschichte", Lteratur als Voraussetzung der
Kulurgeschichte: Schauplatze von Shahespeare bis Benjamin (Mnih: Fink, 2004), 39-62.
___ . Entste!lte Ahnlichheit. Walter Benjamins theoretische Schreibwese (Frankfurt a.M.: Fischer,
1997).
___. Walter Benjamin: Die Kreatur, das Heilige, die Bilder (Frankfurt a.M.: Fischer, 2008).
Weingrad, Michael. "The College of Sociology and the lnstitute for Social Research", New
German Critique, 84 (2001), 1 29-6 1 .
Weissberg, Liliane, "Bilderwechsel: Barthes, Benjamin, Freud und der Exkurs der
Photographie", ed. Ortrud Gutjahr, Kulturtheorie (Wrzburg: Knigshausen & Neumann,
2005), 2 17-40.
Wells, Liz (ed.). Photography. A Critical lntroduction (Londra ve New York: Routledge, 2004).
__ (ed.). The Photography Reader (Londra ve New York: Routledge, 2003).
Werneburg, Brigitte. "Emst jnger, Walter Benjamin und die Photographie. Zur Entwicklung
einer Medienasthetik in der Weimarer Republik", ed. Hans-Harald Mller ve Harro
Segeberg, Emst Jnger im 20. ]ahrhundert (Mnih: Fink, 1995), 39-57.
Wetzel, Michael. "il y aura. ber die Kunst, die Herzen schneller schlagen zu Iassen",
Fotogeschichte, 9 (1982), 1 1 -20.
Wiggershaus, Rolf. The Franljurt School. Its History, Theories and Political Significance, ev.
Michael Robenson (Cambndge: Polity Press, 1 994)
Wismann, Heinz (ed.). Walter Benjamin et Paris (Paris: Cerf, 1986).
Wohlfarth, lrving, "Walter Benjamin's lmage of lnterpretation", New German Criique, 17

(1979), 70-89.
Wolf, Hena. "Das, was ich sehe, ist gewesen. Zu Roland Banhes' Die helle Kammer", ed. Hena
Wolf, Paradigma Fotografie. FotokriLik am Ende des fotografischen Zeitalters (Frankfurt a.M.:
Suhrkamp, 2002), 89-107.
Wolf, Herta (ed.). Diskurse der Foografie, FookriLik am Ende des fotografischen Zeitalters
(Frankfun a.M.: Suhrkamp, 2003).
___ (ed.). Paradigma Fotografie. Fotohritih am Ende des fotografischen Zeitalters (Frankfurt a.M.:
Suhrkamp, 2002).
Yacavone, Kathrin. "Barthes et Proust: La Recherche comme aventure photographique", Fabula

LHT Q.itttrature, histoire, thtorie) , 4 (2008) www.fabula.org/lhr/4/Yacavone.html (25 Mays
201 1 )
___ . "Die Photographien 'zu ihrem Rechte kommen lassen'. Z u Roland Banhes' Rezeption
von Benjamins 'Kleiner Geschichte der Photographie'", ed. Daniel Weidner ve Sigrid
Weigel, Benjamin-Studien 2 (Miinih: Fink, 201 1), 1 5-32.
___ . "Reading Through Photography: Roland Banhes's Last Seminar 'Proust et la

photographie'", French Forum, 32 (2009), 97- 1 12.

DiZi N
talik numaralar grsellerin bulunduu sayfalan gstermektedir.
aklama yazs (fotograflarda) 54 85. 99, 102, 106. 1 1 4, 1 1 6- 1 2 1 , 160,

Adams. Timothy Dow 98dn. 164, 177, 178, 1 8 1 , 185, 2 1 7
air ile ilikisi 1 7 7
Adamsan. Roben 43, 59, 59dn, 60, 62, 64, bakla ilikisi 1 16-120
66, 70-72, 82. 83, 85, 1 17. 174 deneysel fenomen olarak 57
Adomo, Gretel (Karplus) 89. 89dn gerilemesi 72-80
Adorno, Theodor \.V. 18, 18dn, 2 1 , 2 ldn. istemsiz bellekle ilikisi 1 1 6-121
on dokuzuncu yzyl fotograllanyla
29, 3ldn, 8ldn, 89, 123dn
ilikisi 39, 67, 69- 7 1 , 181
Agamben, Giorgio 23, 24. 24dn, 3 l dn. 62, punaum1a ilikis 19. 25, 1 60dn. 164,
63. 63dn , 64 , 103, 103dn, 127, 127dn. 1 78
1 87 , 209, 209dn sanat yaptlaryla ilikisi 39, 102
Albers. !rene 1 16dn avangard 16, 27, 43, 45-47, 50, 57, 79
alglanan ortam 1 76-178 Avedon, Richard 36, 1 52dn, 177
aura ile ilikisi 1 77-178
Alphan, Marianne 1 7 ldn

Bachofen, Johann jakob 3 l dn.
aler ego 44, 81-104, 125 aynca blz. teki
Balzac, Honor de 1 1 8, 1 18dn, 181 195dn
Amelunxen, Hubenus von 9 1 , 9 ldn. 92.
96dn , 224dn Baraduc, Hippolye 1 8 1
Andrew, Dudley 1 54dn Barthes, Henriette (Binger) (Banhes'm

annesi) 22, 1 7 1 . 1 72, 197, 1 99
Arago. Fraois 1 5
Banhes, Roland
Aragon. Louis 32 "Le Message photographique" (The
Argumens (grup ve akademik dergi) 2 9 Photographic Message) 29, 1 30, 139.
140-143, 148. 159. 2 l ldn
Amaud, Alain 3 l dn
"Le Troiseme sers" (The Third
Atget, Eugene 37, 43, 48, 48dn, 53, 53dn, Meaning) 132. 146-149, 1 48dn
54, 56-58, 67, 75dn. 79. 106, 143 "Rhetorique de L'image" (Rhetoric of
Attidge, Derek 23, 24dn. 102dn, 1 1 9, 120dn. the Image) 29, 139, 142-145. 1 54,
127, 127dn, 1 50dn, 188, 220dn 1 6 1 . 179
joumal de deuil (Mouming Diary) 165,
aura 19, 25, 39, 42, 44, 57, 67-73, 77-8 1 .
1 67. 1 68, 185dn. 192dn, 197. 202dn
La Chambre daire (Camera Lucida) 33, 34, 34dn, 36, 37, 39, 4 1 , 43, 45,
1 5 , 16dn, 2 l , 26, 27dn, 33, 34, 36, 37, 47-54, 5 5 -59, 64, 65, 67, 67dn, 68, 73,
38, 82, l O l dn, 128, 129, 136, 136dn, 76-79, 8 1 , 85-9 1 , 93, 95, 106, 1 14-
138dn, 140dn, 145- 1 6 1 , 163-165, 1 1 7, 123, 1 24, 133, 138dn, 1 50, 1 5 1 ,
167-169, 1 7 1 - 1 75, 177- 1 80, 184-194, 164, 1 7 1 - 1 73, 1 7 5 , 1 79
196-20 1 , 203-216, 2 1 9 , 224, 2 24dn Ursprung des deutschen Trauerspiels
La Preparation du roman (The (Origin of German Tragic Drama) 91
Preparation of the Novei) 32dn, 1 52, "ber einige Motive bei Baudelaire" (On
156, 16ldn, 198, 2 1 0 Some Motifs in Baudelare) 107, 109,
Mythologies 5 4 , 1 3 0 , 134, 1 3 6 , 1 3 7 1 14, 1 1 8, 120, 1 2 1 , 160, 1 8 1 , 2 1 4
Roland Barthes par Roland Barthes Berg, Ronald 16dn, 27dn, 48dn, 59dn,
l56dn, 169dn. 198, 199dn, 2 1 2 73dn, 90dn, 1 4 1 , 14ldn, 149, l 49dn,
Bataille, Georges 30-31 1 59dn, 1 77, 1 77dn
Batchen, Geoffrey 34dn, 75dn, 83dn, 85, Bergson, Henri 108, 1 08dn
85dn, 1 38dn, 1 60dn Bittel, Johannes 107dn
Baudelaire, Charles 26 27, 45, 53, 57, 58, Blanchot, Maurice 32, 63dn, 165dn, 192dn
58dn, 70, 70dn, 107, 107dn, 108, 1 1 1 ,
Bloom, Harold 25dn, 1 64, 1 64dn
1 14- 1 1 6, 1 2 l dn, 160, 2 1 4
BJogfeJdt, Kari 47-48, 552, 74dn
Baudrillard, Jean 1 82
Boehm, Gottfried 14 3dn
Bayard, Hippolyte 70, 70dn
Bolz, Norbert 1 14dn
Bazin, Andre 26, 66, 97, 1 0 1 , 129, 135,
1 35dn, 179dn, 200 Bossert, Helmuth 35dn, 48, 50, 50dn, 59,
64, 64dn, 65, 65, 70dn
bellek 2 1 , 25, 32, 44, 90, 93, 95, 96, 99,
1 05-128, 1 3 1 , 132, 190-216, 2 1 8 Boudinet, Daniel 1 5 1 , 207, 208, 208dn
istemli (memoire voluntaire) 2 1 , 109, Bourdieu, Pierre 39dn, 133dn, 142, 1 5 1 ,
1 14-116, 125 1 52, 1 52dn
stemsiz (memoire involontaire) 2 1 ,
Bowie, Malcolrn 1 9 l dn
99dn, 108- 1 1 6, 1 2 1 - 1 25 , 128, 1 32,
192, 196, 197, 200-206, 208-2 10, Brassai 1 16dn
2 14-216 Brecht, Berold 27, 28, 1 38, 1 39, 1 5 0
Belting, Hans l 45dn, 165dn, 224 Breton, Andre 3 1 , 53dn
Benjamin, Walter Brcker, Michael 94dn
"Aus einer kleinen Rede iber Proust"
Brodersen, Momme 48dn
(From a Little Speech on Proust) 1 2 1 ,
123dn, 124, 202 Brown, Andrew 142dn, 1 57dn
Berliner Chronik (Berlin Chronicle) 73, Buck-Morss, Susan 1 06dn
86, 90dn, 95dn
Burgin, Victor 144dn
Berliner Kindheit um Neunzehnhundert
(Berlin Childhood Around 1 900) 3 l dn, Busch, Bemd 83dn, 84dn, 9ldn, 93dn, 105dn,
43, 8 1 , 8ldn, 86, 87, 87dn, 89, 90, 9 1 , 1 1 2dn, 123, 124dn, 159dn, 179dn
93, 94, 95dn, 99, 100, 1 0 1 . 124, 125, biylsihir 44, 66, 93-98, 1 24, 128, 132,
1 70, 1 7 1 , 1 72, 1 75 , 2 1 4 146, 1 78-184, 200, 206, 208, 2 1 7
Das Passagen-Werk (The Arcades Project) aynca bkz:. simya
26, 40, 53dn, 58, 58dn, 73dn, 1 22dn
"Das Kunstwerk" (The Artwork) 1 5 ,
22, SOdn, 56, 68, 7 7 , 77dn, 78, 78dn, Cadava, Eduardo 97dn, lOldn, 1 12dn,
79dn, 80, 82dn, 1 10 , 1 1 5 , 120dn 123dn, 187dn, 1 97dn
"Der Autor als Produzent" (The Author Caillois, Roger 30
as Producer) 5 5
Calvet, Louis-Jean 165dn, 214dn .
"Kleine Geschichte der Photographie"
(Little History of Photography) 1 5 , 20, Cameron, Julia Margaret 59dn
cane-de-visite fotoraf 58. 72, 74, 74, 75, Dubois, Philippe 145, 145dn, 1 54dn
75dn, 76, 83dn, 85, 88, 1 14, 1 7 ldn
Duttlinger, Carolin 10, 79, 79dn. 87dn,
Caujolle, Christian 208dn 90dn. 92dn, 1 19dn
Chevrier, jean-Franois 37dn, 1 16dn, 190dn, Duve, Thierry de 72, 72dn, 142dn, 145dn,
Clarke, Arthur C. 1 78 163dn, 166, 1 66dn
Cohn, Alfred ve Grete 47
Collier, Peter 33dn, 197dn Eco, Umbeno 144, 144dn
Communications (akademik dergi) 29, 142 Eisenstein, Sergei 132, 147, 147dn. 148,
1 50
Compagnon. Antoine 32dn, 33dn, 1 60dn,
1 9 l dn, 203, 203dn, 206, 206dn ekfrasis 126
Coquio. Catherine 27dn Elkins, james 62dn, 7 l dn, 72dn, l 44dn.

152dn, 1 55dn, 1 59dn, 1 64dn, 175dn,
Cones-Rocca. Paola 187 dn
2 19dn
Costello, Diarmuid 57dn. 68dn, 1 20dn Ette, Ottmar 29dn, 169dn
Cozea, Angela l90dn
Crary, jonathan 225dn

The Family of Man (fotoraf sergisi) 1 33 ,
1 3 4 , 136-139
a-a-ete 1 55, 1 55dn, 1 6 1 , 167, 1 77 Farge, Adette 126dn
Faunieres, Daniel 168, 1 69, 169dn. 1 70
Daguerre, Louis j , 1 5 , 70dn fenomenoloj i 2 1 , 59, 149, 1 52dn, 1 53dn,

160, 2 1 2 , 2 2 1 , 225
dagerotip 1 5 , 34, 7 1 , 7ldn, 95, 105, 1 1 7,
l l 8dn, 182, 220 Ferguson, Jeanine 16dn, l 77dn
Damisch, Huben 32, 33, 33dn, 1 53 , 1 53dn Ffrench, Patrick 9, 29dn, 30dn
Dan, Tim 27dn film 20, 50dn, 103dn, l 12dn, 1 1 6, 132-

1 34, 143dn, 147, 148, 1 50 . 1 5 1 , l 54dn
Dauthendey, Kari 43, 64-69, 78, 82, 95,
160, 163, 163dn, 166, 174 Finkelde, Dominik l 08dn
Dauthendey, Max 75, 75dn, 1 79, l 79dn Flusser, Yilem 63dn. l06dn
Decroux, Emmanuelle 208dn fotoraf etii 64, 1 1 9, 2 1 6 , 2 1 8 , 220, 225,

Delord, jean l 54dn 226
fotomontaj 55, 55dn. 1 38
Derrida. Jacques 2 3 , 24. 24dn. 67, 67dn,
92, 1 0 1 , l O l dn, 155, 1 56, l 56dn, 160, Foucault, Michel 54, 73, 73dn, 144
160dn, 1 67, 167dn, 1 85, 186, 186dn, Fourier, Charles 2 7, 27 dn
187. 187dn, 188, 188dn. 189, 189dn,
2 1 l dn. 2 1 9 Freud, Sigmund 5 1 , S ldn, 106, 107, 109-
1 1 3, 1 1 9, l 2 3dn, 1 24-126, 142dn,
Didi-Huberman, Georges 5 7 , 57dn, l 18dn, l 7 1 dn. 2 1 1 , 21 ldn
1 1 9dn, 1 78dn, 180, 180dn, 1 8 1 ,
1 8 l dn Freund, Gisele 38, 38dn, 53, 53dn, 58dn,
59, 59dn, 70, 70dn, 1 5 1
dijitalleme 2 1 7-226
Fried, Michael l 55dn, 1 59dn
Disderi, Andre 58, 58dn, 72, 1 14
Friedmann, Georges 28. 28dn
dizir/dizinsellik 6 1 , 62, 62dn, 145. 1 74,
1 76 Fuld, Wemer 79dn
Dblin, Alfred 48 Fmkas, josef 67dn, 1 64dn
Downng. Ene l 1 3dn

Draaisma, Douwe 1 1 3dn Gadamer, HansGeorg 24dn, 67
Gandillac, Maurice de 33, 33dn, l 73dn Horkheimer, Max 28-30
Gardner, Alexander 35, 36, 37, 1 6 1 , 162, Hugo, Charles 59dn

162, 1 74 Husserl. Edmund 1 57, 1 57dn, 1 6 ldn
Garnier, MaieD. 90dn, l 72dn
Geimer, Peter 144dn, 104dn lvernel, Phihppe 40dn
Gerber, Margarethe 95dn iversen, Margaret 1 2 l dn, 2 l ldn
Gilloch, Graeme 27dn
Godard, Jean-Luc 1 77 ikor/ikoniklik 53, 6 1 , 62, 62dn, 97, 98,

Gdde, Christoph 76dn, 89dn 102, 1 4 1 , 1 42, 222
gstergebilim (semiyotik) 16-18, 20, 29, 30,

54, 1 3 1 , 133-164, 165 Jay, Martin 14 7dn
Graton, Johnnie l 98dn, 104dn Jefferson, Ann 9 , l 50dn
Greffrath, Kista R. l lOdn Jnger, Ernst 55dn
Greimas, A. J. 145dn
Grojnowski, Daniel 33dn Kalka, Franz

Guittard, jacqueline 39dn, 134dn, 137, ocukluk portresi 22, 4 1 , 43, 79, 8 1 -
137dn, l 79dn 104, 1 19, 1 28, 166, 172, 189, 2 1 8
K Bahesi fotorafyla ilikisi 2 1 , 44,
Gumbrecht, Hans Ulich 78dn
79, 83, 84, 84, 9 1 , 124, 164, 1 73dn,
Gunhert, Andre 34dn, 48dn, 49dn, 65, 189
65dn, 90dn, 165dn
Kahn, Robert 107dn, 108dn
Guttmann, Heinich 35dn, 48, 50dn, 59,
kalotip 1 5 , 7 1 , 7ldn, 72dn
64, 64dn, 65, 65, 70dn
Kaulen, Heinich 64dn, 103dn
kefaret 44, 62-64, 1 0 1 , 103, 105-1 28, 132,

Haas, Willy 82dn
187-189, 204, 206, 209-2 1 6
Habermas, Jrgen 23dn, 103dn
Kember, Sarah 223-225
Hamacher, Werner 94dn, 95dn
Kemp, Wolfgang 20dn, 130, 1 30dn
Hamilon, Peter 73dn, 1 66dn
Keresz, Andre 1 52dn, 160, 195, 209, 210
Hanney, Roxanne 190dn
K Bahesi fotoraf 124, 126, 1 32 , 1 65-
Hansen, Miiam 103dn 189, 196, 197, 200-209, 2 14-2 16, 226
Hargreaves, Roger 73dn, 1 66dn Kafka'mn ocukluk fotorafyla ilikisi
2 1 , 44, 79, 83, 84, 84, 9 1 , 124, 164,
Haustein, Katja9, 197dn, 2 10dn
1 73dn, 189
Haverkamp, Anselm 202, 202dn
Kim, Young-Ok 90dn
Hearfield, john 55, 5 5dn
Klee, Paul 63
Heidegger, Martin 24
Klein, William 1 60
Hill, David Octavius 43, 48, 59-62, 64, 66,
Klossowski, Pierre 30-32
70-72 , 82-85, 1 1 7, 174
Knight, Diana 1 55dn, 168dn, 1 7 1 , l 7ldn,
Hine, Lewis 36, 53dn
173, l 73dn, 1 98dn, 206, 206dn, 207,
Hirsch, Maianne 5 ldn, l O ldn, 138dn 207dn
Hjelmslev, Louis 145dn Kofman, Sarah 1 1 3dn
Hollander, John 89 Konstrktivizm 46
Hollier, Denis 30dn, 3ldn Kracauer, Siegfied 18, 18dn, 20, 23dn, 46,
Holmes, Oliver Wendell 105, 181 47, 70, 70dn, 79, 79dn, 93, 99, 99dn,
103dn, 1 1 6, 1 1 6dn, 126, 1 26dn, 166, Malraux, Andre 77, 77dn

1 66dn, 194, 1 94dn, 195
Man Ray 46
Krauss, Rolf H. 16dn, 27dn, 48dn, 64, Manovich, Lev 222dn, 224, 224dn
1 7 5dn
Mapplethorpe, Rober 152dn
Krauss. Rosalind E 5 1 , 5ldn, 1 5 5
Marder, Elissa 167dn. 1 80dn
Kiebel, Sabine T. 1 4 3 , 143dn, 1 55dn
Marinan, Michael 78dn
Kisteva, Julia 149
Marty, Eic 9, 148dn, 165dn, 168, 1 7 1 ,
Kitzman, 1.awrence O. 1 92dn 17ldn, 190, 1 9 l dn, 192dn, 193dn,
Kuhn, Annette 17 4dn, l 99dn 202, 202dn, 205, 205dn, 206, 212,
2 1 2dn
matem 148, 149, 1 6 1 , 165, 1 66, 168, 1 9 1 ,
1.acan, jacques 1 42dn, 2 l ldn
1 9 2 , 197dn, 2 1 5 , 2 1 9
1.acoue-1.abarthe, Philippe lO ldn
Mayer, Hans 30dn
Lagarde, Franois 1 69dn, 1 70, 1 70
McLuhan. Marshall 139
Landy. Joshua 1 9 l dn
Megay, joyce 108dn
l.ang, Tilman 97dn
melankoli 44, 84, 85, 9 1 -93, 132, 1 66, 197,
Langer, Daniela 1 56dn, 1 57dn 197dn
Le Nouvel Observateur (dergi) 33-37, 39, Menke. Benine 9ldn, 1 2 ldn
134, 1 5 1 , 1 62, 163, 1 73dn
Menninghaus, Winfied 94, 94dn
Laouyen, Mounir l 99dn
Meredieu. Florence de 33dn
Lebrave, Jean-Louis 192, 1 92dn
Merleau-Ponty. Mauice 2 1 . 129, 1 52dn,
Leger, Nathalie l 7ldn 1 54dn, 1 57dn
Leibniz, Gottfied Wilhelm 1 8 Metz, Chistian 29, 134
Leiis, Michel 30 Milner, Jean-Claude 185, 185dn
Lemice, Anja 86dn Mitchell, Erin 1 74dn
Les Letres nouvelles (akademik dergi) 30, Mitchell, William ] . T. 89, 90dn, 17 4dn,
134 2 2 1 , 22ldn. 222dn, 223
Levinas, Emmanuel 24dn, 188dn, 1 89dn Moholy-Nagy, 1.aszlo 20, 34dn, 46, 5 1 , 52,
Lier, Heni Van l 45dn, 1 5 5dn, 1 64dn 52dn
Lindekens. Rene l 45dn Molderings. Herben 46dn, 49, 49dn
Lindner, Burkhardt 67dn, 86dn, 9ldn, Monnier, Adienne 3 l dn

123dn Monnoyer, jean-Maurice 3 l dn
Link, jurgen 123dn Moiarty, Michael 140dn, 1 56dn
Link-Heer, Ursula 107dn, l 18dn, 123dn Moin, Edgar 29, 182
Liser, Manin 224, 224dn Musil, Roben 48
Lombarda, Patizia l 73dn, 206dn Mnster, Amo 108dn
Lonitz, Heni 76dn, 89dn Muybidge, Eadweard 50, 5 1
MacCabe, Colin l 79dn Nadar, (Felix) 36, 59dn, 70, 70dn, 1 18dn,
Mace, Maielle 9, 147dn. I76dn, 19ldn 1 36dn, 1 73 1 74, 1 74dn
Mandery, Guy 160 Nadar, Paul l 73dn, 1 8 1
Mann, Thomas 48 Nadeau, Maurice 3 0 , 3 2
Mallarrne, Sephane 92 Nancy, jean-Luc 6 1 , 6ldn, 1 7 7 , 1 77dn

Newhall, Beaumom 83dn, 1 14dn, 1 5 1 , 50dn, 59, 59dn, 162, 162dn

1 74dn Recki, Birgit 68dn, 1 1 8dn, 1 1 9dn
Nickel, Douglas R. 224dn Renger-Patzsch, Alben 55dn
Niepce, Nicephore 1 5 resim 45, 46, 6 1 , 63, 66, 75, 77, 1 1 5,
Nitsche, jessica 16dn, 88dn, 90dn, 1 2 l dn 1 25dn, 1 36, 139- 1 4 1 , 1 5 3 , 1 55dn,
159dn, 1 79, 1 8 1 , 2 10, 224, 226
Nietzsche, Friedrich 1 56, 1 56dn
Richter, Gerhard 67dn, 8ldn, 94dn, 98dn,
l O ldn
Olin, Margaret 33dn, 168dn, 1 72, 1 73dn,
Richter, Hans 46
198dn, 2 1 2 , 2 1 2dn, 2 1 3dn
Riis, jacob 53dn
Opitz, Michael 64dn, 67dn, 94dn, lOOdn,
103dn, 1 64dn Ritchin, Fred 1 28dn
optik bilind 4 1 , 50, 50dn, 5 1 , 52, 52dn, Roger, Philippe 190dn

1 39 Rttger-Denker, Gabriele 16dn, 188dn
Orlik, Emil 50, 50dn, 5 1 , 5ldn Rugg, Linda Haveny 88dn, 94dn, 1 0 1 ,
Onel, Philippe l 59dn lOldn
Rupp, Gerhard 30dn
teki 23-25, 44, 93, 94, 97-104, 1 19, 120, Ruskin, john 1 1 5dn
1 20dn, 125, 1 27, 168, 184-189, 193,
2 1 5, 2 1 6, 2 1 8-226
Saim Marc, Stephanie de l 74dn
Sander, August 48. 48dn, 137, 137dn,
Pauleit, Winfried 147dn 138dn
Peirce, Charles Sanders 62, 62dn, 145 Sartre , jean-Paul 2 1 , 29, 29dn, 85dn, 123,
1 23dn, 129, 192, 193, 193dn
Phillips, Christopher 77dn
Saussure, Ferdinand de 20, 97dn, 1 35,
Pic, Roger 1 39
l45dn
piktoyalis 52, 73
Schaeffer, jean-Marie 54dn, 145dn, 1 53dn,
Pierson, Pierre-Louis 70, 70dn 1 80dn
Poe, Edgar Allan 96 Scharf. Aaron 70dn, 7 l dn, 1 1 5dn
Poster, Mark 29dn Schlossman, Beyl 38dn, 204, 204dn,
Price, Mary 163dn 207dn, 2 16dn
Prosser, jay 1 65dn, 197dn Scholem, Gershom 63dn, 82dn, 93dn
Proust, Marcel 2 1 , 28, 44, 94, 94dn, 99dn, Schuker, Delev 9, 29dn, 40dn, 79dn,
lOOdn, 106- 1 1 1 , 1 14- 1 1 6, 1 1 8 - 1 2 1 , 82dn, 88, 88dn, 122dn, 1 77, 1 77dn
123-126, 1 3 2 , 1 6 1 , 1 6 7 , 190-218 Schwarz, Angelo 1 5 1
ayrca bkz. bellek
Schwarz, Heinrich 48, 50, 50dn, 59, 59dn,
punctum 16dn, 19, 25, 67, 129, 1 32, 1 36, 62, 62dn, 70dn, 72, 72dn
148-150, 156- 1 64, 167, 178, 1 85-188,
Scott, Walter 62dn
194, 203, 209-2 1 7
aurayla ilikisi 19, 2 5 , 160, 16ldn, 164 Sekula, Allan 1 37, 144, 144dn
isemsiz bellekle ilikisi 1 32, 209-2 1 7 Selz, jean 3ldn
tekillikle ilikisi 187-190, 2 1 5
Shawcross, Nancy 58dn, 148dn, 1 50dn,
zaman olarak 160-161 167dn, 1 79, 179dn
Simmel, 107, 107dn, 1 1 1 , 1 1 ldn

Raoux, Nathalie 38dn simya 1 32, 1 78- 1 84, 200, 206, 2 1 6 , 223
Recht, Camille 34, 34dn, 48, 48dn, 50, aynca bkz. by.
Snyder, joel 62dn, 7 ldn, 153dn, 1 55dn, Thibaudeau, jean 3 7

174dn
Thobo-Carlsen, john 28dn
Sontag, Susan 26, 36, 38, 38dn, 39, 39dn,
Thomas, Chantal 1 68dn
57, 57dn, 1 27, 1 27dn, 128, 1 5 1 , 1 53 ,
1 53dn, 166dn, 180 Tiedemann, Rolf 63dn, 76dn
Stamelman, Richard l 74dn Tisseron, Serge l 59dn
Steichen, Edward 136-138 Trachtenberg, Alan 53dn 96dn, 105dn,

1 8 ldn
Stelzner, Ferdinand 70
Tzara, Tristan 46, 47, 160
Stevenson, Sara 72dn
Stiegler, Bemd 4 ldn, 63dn, 73dn, 90dn,

105dn, 106dn, 1 37dn, 140dn, 154dn, Valery, Paul 1 1 1 , 1 1 9
1 79dn, 1 8 1 , 18 ldn, 209 Van der Zee, james 36, 160, 2 1 1 , 2 1 2 , 2 1 3
Stoessel, Marleen 7 ldn Vittiglio, Claude 208dn
Stoichita, Victor 183
studium 129, 132, 148, 156- 1 6 1 , 162, 164, Weber, Samuel 1 20dn, 122dn
167, 1 75, 188, 194
Weigel, Sigrid 20dn, 36dn, 40dn, 5 1 , 5 l dn,
stadium-punctum ikilii 1 32 , 1 56 - 1 6 1 , 167, 63dn, 68dn, 103dn, 1 1 4dn, 125dn
188, 194
Weingrad, Michael 30dn
Stssi, Anna 87, 87dn
Weissberg, Liliane 17 ldn
Suhrkamp, Peter 4ldn
Wemeburg, Brigitte 55dn
Srrealizm (gerekstclk) 46, 53
Wetzel, Michael 67dn, 68dn
Surya, Michel 30dn, 3 l dn
Wiertz, Antoine 45
Szondi, Peer 94dn
Wiggershaus, Rolf 28dn
Wilson, George Washington 35, 36

tableau vivant 9 1
Winckelmann, .johann joachim 50
Talbot, William Henry Fox 1 5 , 16dn, 180,
Wismann, Heinz 40dn, l lOdn
180dn
Wizisla, Erdmut 64dn, 67dn, 94dn, lOOdn,
Tagg, john 54, 54dn, 164, 182dn
103dn, 164dn
Taminiaux, Pierre 58, 58dn
Wohlfanh, lrving 97dn
tekillik 22-25, 43, 80 86, 102, 104, 1 1 9,
Wolf, Herta l 99dn
1 24, 127, 1 32, 1 56, 167, 168, 184-
189, 209, 2 1 4-226
aurayla ilikisi 79-80, 1 19- 1 2 1 , 185dn Yeni Nesnellik 46-47
punctum'la ilikisi 92-95, 2 1 5-216
yeniden retilebilirlik 22, 25 38, 39, 77,
Teschke, Henning 107dn 1 54, 185, 220
Theatre Populaire (dergi) 28
IS B N 978-605-:
> Hayalperest Ktap 39

> Fotraf S
9
1 1 1 11
786058 4

Kathrin Yacavone Benjamin Barthes Ve Fotoğrafın Tekilliği - Hayalperest Yayınevi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kathrin Yacavone Benjamin Barthes Ve Fotoğrafın Tekilliği - Hayalperest Yayınevi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Benjamin, Barthes

Orijinal Ad : Benjamin, Barthes and the Singularity of Photography

Genel Yayn Ynetmeni : Ramazan Kurtaran

Birinci Bask: Ekim 2015 Hayalperest

Sertifika No: 22641

Kitabn her trl yayn haklan

Notthingham niversitesi'ndeki Franszca ve Frankofoni

SUNU ......... . .................... 9

BENJAMIN VE BARTHES: ETKLEM SORUNU . . . . ..... . ....... . . . . . . . . . .. . . . . . . .. . 27

Belge olarak fotoraf. 53

Balknn kansnn portresi ve fotorafnn istei . . .. 57 .................. .. . . . ..........

On dokuzuncu yzyl portresinin aurasal nitelikleri. . ........................ 69 .

Aurann gerilemesi ve aile fooraflan.. ............. .... . ............. 72

KAYNAKA.................... . .......... .............. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...... . . . . . ...... 227

Dikkatli okumalar ve yapc eletirileri iin Peter Dayan'a teekkr ederim.

gsterdii coku dolaysyla kendisine teekkr ediyorum. Bu kitapta yer alan

Son olarak, Atlantik'in iki yakasna dalm haldeki aileme destekleri ve ho

ENJAMIN'N VE BARTHES'n dncesinin spesifik nanslann, ngilizce'ye

GB Gesammelte Briefe, 6 cilt, ed. Christoph Gdde ve Henri Lonitz (Frankfurt

GS Gesammelte Schriften, 7 cilt, ed. Rolf Tiedemann ve Hermann

GSS Gesammelte Schriften. Supplemente, 3 cilt, ed. Rot Tiedemann ve Hella

SW Selected Writings, 4 cilt, ed. Michael Jennings vd. (Cambridge, MA &

CL Camera Lucida. Reflections on Photography, ev. Richard Howard (Lond

ES Empire of Signs, ev. Richard Howard (Londra: Jonathan Cape, 1983).

GV The Grain of the Voice. lnterviews 1962-1980, ev. Linda Coverdale

JD Journal de deuil (Paris: Seuil/IMEC, 2009).

LA Le Lexique de /'auteur. Seminaire a /'tcole pratique des hautes etudes

N Le Neutre. Cours au College de France (1977-1978), ed. Thomas Clerc

OC CEuvres completes, 5 cilt, ed. Eric Marty (Paris: Seuil, 2002).

PN The Preparation of the Novel. Lecture Courses and Seminars at the

PR La Preparation du roman I et il. Cours et seminaires au College de France

1. Le Nouvel Observateur; Special Photo, 2 ( 1977), 7 (Robert Delpire'in

3. Roland Barthes, La Chambre claire. Note sur la photographie (Paris:

4. ( Hamburger stiftung zur Frderung

5. David Octavius Hill ve Robert Adamsan, Elizabeth Johnstone Hail,

6. Kari Dauthendery, Bayan Friedrich ile Otoportre, 1857 (Helmuth Bossert

7. Walter ve Georg Benjamin, Schreiberhau, 1902 (Gerhard Oberschlick'in

8. Walter, Georg ve Dora Benjamin, yak. 1904 (Berlin'deki Akademie Knste

9. Franz Kafka, 1888/89 (Berlin'deki Akademie Knste iinde bulunan Walter

1 O. Alexander Gardner, Lewis Payne, 1865 (Washington D.C. Kongre

12. Franois Lagarde, Roland Barthes, 1979 ( Franois Lagarde).

13. Phillippe ve Henriette Binger bykbabalaryla birlikte, 1895/96 (Roland

15. Daniel Boudinet, Polaroi'd, 1979 ( Kltr Bakanl Kltr Varlklar

RANSIZ FZK VE POLTKACI Franois Arago 1839 ylnn

fotoraf kuram antolojilerinde gerekse kltrel almalar ve medya

gnmzde halen ok nemli birer akademik ve eletirel referans olmay

kinden tmyle farkldr. Benjamin iin dolmakalemini yitirmek trav

dnk bir sistematizasyonun grece eksikliiyle karakterize edilir (fa

sun adalarnn fotografik kuram ve eletirelliklerinden bu durum

im kapsamnda tanmlanm alcs eklindedir. Neticesinde, fotoraf

mi portresidir; Barthes'n durumunda ise annesi Henriette Binger'in

savunmaya eilimlidir. ki deneyimsel k bahesi fotorafyla ilgili ola

"olay" olduunu ileri srmektedir. 10 Bir eserin tekilliiyle olan bu et

aracnn grnrde nesnel ve kiilikd olan tabiatnn aksine, dier

nolojik adan bakldnda, hem imge yaratmnn hem de mtevellit

'7i RMNC Y:lYILIN en sk alntlanan yazarlarndan ikisi olarak,

dorudan ya da dolayl olarak akla getiren unsurlar bulunabilir ve bun

bir yaknla iaret etmektedir. Barthes, Centre/Merkez ile sk balant

ima ak oldu. Daha kiisel bir dzeyde, Georges Bataille ve Pierre

Benjamin'e adanm Ocak 1 954 tarihli bir sayda, Barthes'n "jules

originalite" [etkin orijinallik] kavramn) aktard, zellikle de Barthes'n

mese de belki de okumadndan "ne (le) cite jamais, que peut-etre il

L'avenun" (Gelecein Okuma-Yazma Bilmeyenleri)28 olarak konul

Les analphabetes de f<M!Ilir.