You are on page 1of 82

TM TT L THUYT V GII NHANH TON 12

Nguyn Chin - Nguyn Hng Qun

PHN 1. HM S
S NG BIN NGHCH BIN CA HM S
1. nh ngha
x1, x 2 K , x 1 x 2 ( K l khong hoc on hoc na khong).

f x1 f x 2 y f x ng bin trn K th i ln t tri sang phi.

f x f x y f x nghch bin trn K th i xung t tri sang phi.


1 2

Ch : + N u f x 0, x a;b hm s f x ng bi n tr n khong a;b .

+ N u f x 0, x a; b hm s f x nghch bi n trn khong a;b .

+ N u f x 0, x a;b hm s f x h ng i trn khong a;b .

+ N u f x ng bi n trn khong a;b f x 0, x a;b .

+ Nu f x nghch bi n trn khong a;b f x 0, x a;b .

2. Quy tc v cng thc tnh o hm



Quy tc tnh o hm: Cho u u x ; v v x ; C : l hng s .
Tng, hiu: u v u v.

Tch: u.v u .v v .u C .u C .u .

u u .v v .u C C .u
Thng:
v2
, v 0

u2

v u

o hm hm hp: Nu y f u , u u x yx yu .ux .
Bng cng thc tnh o hm:
o hm ca hm s cp o hm ca hm hp

C 0 (C l hng s). x .x
1

x .x
1
u . u
1
.u

1 1 1 u
2 (x 0) 2 u 0
x x u u

x
1
2 x
x 0 u
u
2 u
u0
sin x cos x sin u u.cos u
cos x sin x cos u u.sin u

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 1

tan x cos1 x 2 tan u cosu 2
u
u
cot x sin1 x 2 cot u sin 2
u

e e
x x
e u.e
u u

a a .ln a
x x
a u.a .ln a
u u

ln x x1 ln u uu
u
log x x ln1 a
a log u u.ln
a
a
Cng thc tnh nhanh o hm hm phn thc:
a b a c b c
x2 2 x
ax b ad bc ax 2 bx c d e d f e f
. ; 2 .
cx d dx ex f
2 2
cx d dx 2 ex f
o hm cp 2 :

+ nh ngha: f x f x

+ ngha c hc: Gia tc tc thi ca chuyn ng s f t ti thi im t 0 l:



a t0 f t0 .
* Mt s ch :

Nu hm s f x v g x cng ng bin (nghch bin) tr n K th hm s


f x g x
cng ng bin (nghch bin) tr n K. Tnh cht ny c th kh ng ng i vi hiu

f x g x .

Nu hm s f x v g x l cc hm s dng v cng ng bin (nghch bin) tr n

K th hm s f x .g x cng ng bin (nghch bin) tr n K. Tnh cht ny c th

kh ng ng khi cc hm s f x , g x kh ng l cc hm s dng trn K.

Cho hm s u u x , xc nh vi x a;b v u x c;d . Hm s f u x

cng xc nh vi x a;b .

Quy tc xt tnh n iu ca hm s.
Gi s hm s f c o hm trn K

Nu f ' x 0 vi mi x K v f ' x 0 ch ti mt s hu hn im x K th

hm s f ng bin trn K .

Nu f ' x 0 vi mi x K v f ' x 0 ch ti mt s hu hn im x K

th hm s f nghch bin trn K .

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 2
Ch :
ax b d
* i vi hm phn thc hu t y x th du " " khi xt du o
cx d c
hm y khng xy ra.


Gi s y f x ax 3 bx 2 cx d f x 3ax 2 2bx c.

Hm s ng bin trn Hm s nghch bin trn


a 0 a 0

0 0

f x 0; x a 0 .

f x 0; x a 0 .

b 0 b 0

c 0 c 0
Trng hp 2 th h s c khc 0 v khi a b c 0 th f x d
(ng thng song song hoc trng vi trc Ox th kh ng n iu)
* Vi dng ton tm tham s m hm s c a n iu mt chiu trn khong c
di bng l ta gii nh sau:

Bc 1: Tnh y f x ; m ax 2 bx c.

Bc 2: Hm s n iu trn x ; x y 0 c 2 nghim phn bit


1 2

0
*
a 0
Bc 3: Hm s n iu trn khong c di bng l

* *
2
x1 x 2 l x1 x 2 4x1x 2 l 2 S2 4P l 2


Bc 4: Gii * v giao vi * * suy ra gi tr m cn tm.

CC TR HM S
1. nh ngha
Gi s hm s f xc nh tr n tp K v x 0 K .
+ x0 l im cc tiu ca hm s f nu tn ti mt khong a; b cha x 0 sao cho
a; b K v f x f x , x a;b \ x .
0 0

Khi f x c gi l gi tr cc tiu ca hm s f .
0

+ x 0 l im cc i ca hm s f nu tn ti mt khong a;b cha x 0 sao cho


a; b K v f x f x , x a;b \ x .
0 0


Khi f x 0 c gi l gi tr cc i ca hm s f .

+ im cc i v im cc tiu gi chung l im cc tr.


+ Gi tr cc i v gi tr cc tiu gi chung l cc tr.
+ im cc i v im cc tiu c gi chung l im cc tr ca hm s v im
cc tr phi l mt im trong tp hp K.
Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674
Page | 3
+ Gi tr cc i v gi tr cc tiu c gi chung l gi tr cc tr (hay cc tr)
ca hm s.

+ Nu x0 l im cc tr ca hm s th im x 0 ; f (x 0 ) c gi l im cc tr
ca th hm s f .
2. iu kin cn hm s t cc tr

nh l 1: Gi s hm s y f x t cc tr ti im x 0 . Khi , nu y f x c o hm

ti im x 0 th f x 0 0.

Ch :

o hm f x c th bng 0 ti im x0 nhng hm s f kh ng t cc tr ti
im x0 .
Hm s c th t cc tr ti mt im m ti hm s kh ng c o hm.

Hm s ch c th t cc tr ti mt im m ti o hm ca hm s bng 0

hoc ti hm s kh ng c o hm.
3. iu in hm s t cc tr
nh l 2: Gi s hm s f t cc tr ti im x 0 . Khi , nu hm s f c o hm ti


im x 0 th f ' x0 0 . N u f x 0 tr n khong x 0 h; x 0 v f x 0 trn khong
x ; x h th x l m t i m cc ai ca hm s f x .
0 0 0

N u f x 0 trn khong x h; x v f x 0 trn khong x ; x h th


0 0 0 0

x l m t i m cc ti u ca hm s f x .
0

Quy tc tm cc tr
Quy tc 1:
Bc 1: Tm tp xc nh. Tm f x .
Bc 2: Tm cc im x i i 1;2;... m ti o hm ca hm s bng 0 hoc

hm s lin tc nhng khng c o hm.


Bc 3: Lp bng bin thin hoc bng xt du f x . Nu f x i du khi i
qua x i th hm s t cc tr ti x i .


nh l 3: Gi s y f x c o hm c p 2 trong khong x 0 h; x 0 h vi h 0.
Nu f x 0, f x 0 th hm s
0 0
f t cc i ti x 0 .

Nu f x 0, f x 0 th hm s
0 0
f t cc tiu ti x 0 .
T nh l trn, ta c mt quy tc khc tm cc tr ca hm s
Quy tc 2:
Bc 1: Tm tp xc nh. Tm f x .

Bc 2: Tm cc nghim x i i 1;2;... ca phng trnh f x 0.

Bc 3: Tnh f x v tnh f x i .

Nu f x 0 th hm s f
i
t cc i ti im x i .

Nu f x 0 th hm s f
i
t cc tiu ti im xi .
Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674
Page | 4
MT S DNG TON LIN QUAN N CC TR HM S
I. CC TR CA HM A THC BC BA:
1. Tm iu kin hm s c cc i, cc tiu tha mn honh cho trc

i to n t ng quat: Cho hm s y f x ; m ax 3 bx 2 cx d. Tm tham s m hm

s c cc i, cc tiu ti x 1, x 2 tha mn iu kin K cho trc.


Phng ph p:
c 1:
Tp xc nh: D .
o hm: y 3ax 2bx c Ax Bx C
2 2

c 2:
Hm s c cc tr (hay c hai cc tr, hai cc tr phn bit hay c cc i v cc tiu)
y 0 c hai nghim phn bit v y i du qua 2 nghim
phng trnh y 0 c hai nghim phn bit

A 3a 0
a 0
2 m D1.
y B 2 4AC 4b 2 12ac 0 b 3ac 0

c 3: Gi x 1, x 2 l hai nghim ca phng trnh y 0.
B 2b
x 1 x 2 A 3a

Khi : .
x .x C c


1 2 A 3a
c 4: Bi n i i u ki n K v da ng t ng S v ti ch P . T gii ra tm c
m D2 .
c 5: K t lun cc gi tr m tha mn: m D1 D2 .
* Ch : Hm s bc ba: y ax 3 bx 2 cx d a 0 .
Ta c: y ' 3ax 2bx c.
2

iu kin Kt lun
b 3ac 0
2
Hm s kh ng c cc tr.
b 2 3ac 0 Hm s c hai im cc tr.
iu kin hm s c cc tr cng du, tri du.
Hm s c 2 cc tr tri du
phng trnh y 0 c hai nghim phn bit tri du ac 0.
Hm s c hai cc tr cng du
y 0

phng trnh y 0 c hai nghim phn bit cng du C
P x 1.x 2 0
A
Hm s c hai cc tr cng du dng

y 0
B
phng trnh y 0 c hai nghim dng phn bit S x 1 x 2 0
A
P x .x C
0
1 2
A
Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674
Page | 5
Hm s c hai cc tr cng du m

y ' 0
B
phng trnh y 0 c hai nghim m phn bit S x 1 x 2 0
A
P x .x C
0
1 2
A
Tm iu kin hm s c hai cc tr x 1, x 2 tha mn:

x1 x 2
x1 x 2
x1 x 2
Hai cc tr x 1, x 2 tha mn x1 x 2


x1 x 2 0 x1.x 2 x1 x 2 2 0
Hai cc tr x 1, x 2 tha mn x1 x 2

1

x x2 0
x .x x1 x 2 0
1 2
2

x x 2 2 x x 2 2
1 1
Hai cc tr x 1, x 2 tha mn x1 x 2

x x2 0
1


x .x x1 x 2 0
1 2
2

x x 2 2 x x 2 2
1 1
Phng trnh bc 3 c 3 nghim lp thnh cp s cng
b d
khi c 1 nghim l x , c 3 nghim lp thnh cp s nhn khi c 1 nghim l x 3 .
3a a

2. Tm iu kin th hm s c c c im cc i, cc tiu nm cng pha,


khc pha so vi mt ng thng
i tri tng i gia 2 im vi ng th ng:

Cho 2 i m A x A; yA , B x B ; yB v ng thng : ax by c 0.

N u ax A byA c ax by c 0 thi hai im A, B nm v
B B

hai pha so vi ng thng .



N u ax A byA c ax B byB c 0 thi hai im A, B nm cu ng
pha so vi ng thng .
Mt s trng hp c bit:
+ Cc im cc tr ca th nm cng v 1 pha i vi trc Oy
hm s c 2 cc tr cng du
phng trnh y 0 c hai nghim phn bit cng du
+ Cc im cc tr ca th nm cng v 2 pha i vi trc Oy
hm s c 2 cc tr tri du
phng trnh y 0 c hai nghim tri du
+ Cc im cc tr ca th nm cng v 1 pha i vi trc Ox
phng trnh y 0 c hai nghim phn bit v yC .yCT 0
Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674
Page | 6
c bit:
+ Cc im cc tr ca th nm cng v pha trn i vi trc Ox
y .y 0
phng trnh y 0 c hai nghim phn bit v C CT
yC yCT 0
Cc im cc tr ca th nm cng v pha di i vi trc Ox
y .y 0
phng trnh y 0 c hai nghim phn bit v C CT .
yC yCT 0
+ Cc im cc tr ca th nm v 2 pha i vi trc Ox
phng trnh y 0 c hai nghim phn bit v yC .yCT 0
(p dung khi khng nh m c nghim v vit c phng trnh ng thng i qua hai
im cc tr ca th hm s)
Hoc: Cc im cc tr ca th nm v 2 pha i vi trc Ox
th ct trc Ox ti 3 im phn bit

phng tri nh honh giao i m f x 0 co 3 nghi m phn bi t (p dung khi
nh m c nghim)
3. Phng trnh ng thng qua c c im cc tr
2c 2b 2 bc y.y y .y

g x
9a
x d
9a
hoc g x 9ay hoc g x y
3y
3 2
Khong cch gia hai im cc tr ca th hm s c 3 l
4e 16e 3 b 2 3ac
AB vi e
a 9a
II. CC TR CA HM BC 4 TRNG PHNG y ax bx c
4 2
a 0
MT S KT QU CN NH
Hm s c mt cc tr ab 0.
Hm s c ba cc tr ab 0.
a 0
Hm s c ng mt cc tr v cc tr l cc tiu .
b 0
a 0
Hm s c ng mt cc tr v cc tr l cc i .
b 0
a 0
Hm s c hai cc tiu v mt cc i .
b 0
a 0
Hm s c mt cc tiu v hai cc i .
b 0
b b
Gi s hm s y ax bx c c 3 cc tr: A(0;c), B ; ,C ;
4 2
2a 4a 2a 4a

to thnh tam gic ABC tha mn d kin: ab 0 .

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 7
MT S CNG THC GII NHANH
y


b 3
Tng qut: cot 2 A
2 8a
O x
B C

D kin Cng thc tha mn ab 0


Tam gi{c ABC vung c}n ti A b 3 8a
Tam gi{c ABC u b 3 24a
Tam gi{c ABC c din tch S ABC S 0 32a 3 (S 0 )2 b 5 0
Tam gi{c ABC c din tch max (S 0 ) b5
S0
32a 3
Tam gi{c ABC c b{n knh ng trn ni tip b2
rABC r0 r
b3
4 a 1 1
8a

Tam gi{c ABC c b{n knh ng trn ngoi tip b 3 8a
RABC R R
8ab
Tam gi{c ABC c d|i cnh BC m0 am02 2b 0
Tam gi{c ABC c d|i AB AC n0 16a 2n02 b 4 8ab 0
Tam gi{c ABC c cc tr B,C Ox b 2 4ac
Tam gi{c ABC c 3 gc nhn b(8a b 3 ) 0
Tam gi{c ABC c trng t}m O b 2 6ac
Tam gi{c ABC c trc t}m O b 3 8a 4ac 0
Tam gi{c ABC cng im O to th|nh hnh thoi b 2 2ac
Tam gi{c ABC c O l| t}m ng trn ni tip b 3 8a 4abc 0
Tam gi{c ABC c O l| t}m ng trn ngoi tip b 3 8a 8abc 0
Tam gi{c ABC c cnh BC kAB kAC b 3 .k 2 8a(k 2 4) 0
Trc ho|nh chia tam gi{c ABC th|nh
b 2 4 2 ac
hai phn c din tch bng nhau
Tam gic ABC c im cc tr cch u trc honh b 2 8ac

th hm s C : y ax 4 bx 2 c ct trc Ox ti
b2
100
ac
4 im phn bit lp thnh cp s cng 9
nh tham s hnh phng gii hn bi th
C : y ax 4
bx 2 c v trc honh c din tch b2
36
5
ac
phn tr n v phn di bng nhau.
2 2
Phng trnh ng trn ngoi tip ABC : x y c y c 0
2 2

b 4a b 4a
Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674
Page | 8
GI TR LN NHT - GI TR NH NHT
I. nh ngha.

Cho hm s y f x xc nh trn tp D.

f (x ) M , x D
S M gi l gi tr ln nht ca hm s y f x trn D nu:
x 0 D, f (x 0 ) M
K hiu: M max f ( x) .
xD


f (x ) m, x D
S m gi l gi tr nh nht ca hm s y f x trn D nu: x D, f (x 0 ) m

0
K hiu: m min f (x ) .
x D

2. Phng php tm GTLN,GTNN


* Tm GTLN, GTNN ca hm s bng cch kho st trc tip

Bc 1: Tnh f x v tm cc im x1, x 2,..., x n D m ti f x 0 hoc hm s
kh ng c o hm.
+ Bc 2: Lp bng bin thi n v ri suy ra gi tr ln nht, gi tr nh nht ca hm s.
* Tm GTLN, GTNN ca hm s tr n mt on
Bc 1:

Hm s cho y f x xc nh v lin tc tr n on a;b .


Tm cc im x1, x 2,..., x n trn khong a;b , ti f x 0 hoc f x
kh ng xc nh.

Bc 2: Tnh f a , f x1 , f x 2 ,..., f x n , f b .
Bc 3: Khi :

max f x max f x 1 , f x 2 ,..., f x n , f a , f b .
a ,b

min f x min f x , f x ,..., f x , f a , f b .


1 2 n
a ,b

* Tm GTLN, GTNN ca hm s tr n mt hong


Bc 1: Tnh o hm f (x ) .
Bc 2: Tm tt c cc nghim x i (a;b) ca phng trnh
f (x ) 0 v tt c cc im i (a;b) lm cho f (x ) kh ng xc nh.
Bc 3. Tnh A lim f (x ) , B lim f (x ) , f (x i ) , f (i ) .
x a x b

Bc 4. So snh cc gi tr tnh c v kt lun M max f (x ) , m min f (x ) .


(a ;b ) (a ;b )

Nu gi tr ln nht (nh nht) l A hoc B th kt lun khng c gi tr ln nht (nh nht).


min f x f a
a ;b

+ N u y f x ng bi n trn a;b th
f x f b
.

max
a ;b
min f (x ) f b
a ;b

+ N u y f x nghich bi n trn a;b th
f (x ) f a
.

max
a ;b

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 9
NG TIM CN CA TH HM S
1. ng tim cn ngang
Cho hm s y f (x ) xc nh trn mt khong v hn (l khong dng
a; , ;b
hoc ; ). ng thng y y0 l ng tim cn ngang (hay tim

cn ngang) ca th hm s y f (x ) nu t nht mt trong cc iu kin sau tha mn:


lim f (x ) y0, lim f (x ) y0
x x

2. ng tim cn ng
ng thng x x 0 c gi l ng tim cn ng (hay tim cn ng) ca
th hm s y f ( x) nu t nht mt trong cc iu kin sau c tha mn:
lim f (x ) , lim f (x ) , lim f ( x) , lim f ( x)
x x 0 x x 0 x x0 x x0

ax b
Lu : Vi th hm phn thc dng y
cx d
c 0; ad bc 0 lu n c tim cn

a d
ngang l y v tim cn ng x .
c c

KHO ST S BIN THIN V V TH HM S


1. S ho st hm s
Cho hm s y f x .
Tm tp xc nh ca hm s.
S bin thi n
Chiu bin thi n.
i. Tnh y ' .
ii. Tm cc nghim ca phng trnh y ' 0 v cc im ti y ' khng
xc nh.
iii. Xt du y ' v suy ra cc khong bin thi n ca hm s.
Tm cc tr (nu c).
Tm cc gii v cc; cc gii hn ti , v ti cc im m hm s
kh ng xc nh.
Tm cc ng tim cn ca hm s (nu c).
Lp bng bin thi n.
th.
Lit k cc im c bit ( im cc i, im cc tiu, tm i xng,)
Xc nh giao im ca (C) vi Ox, Oy (nu c).
V th.

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 10
2. KHO ST MT S HM A THC V PHN THC:
a) HM S BC BA y ax 3 bx 2 cx d a 0
TRNG HP a 0 a0
Phng trnh y 0 c
/ y y

2 nghim ph n it
1
1
O x
1
1
O x

y
Phng trnh y 0 c
/ y

nghim kp
1

1
1
O x
1
O x

Phng trnh y / 0 v y y

nghim
1

O 1
1 x

1
O x

b) HM S TRNG PHNG y ax 4 bx 2 c a 0
TRNG HP a 0 a0
Phng trnh y 0 c
/
y y

3 nghim ph n it

1
1
1 1
O x
O x

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 11
Phng trnh y / 0 c y y

1 nghim.
1

1
1 O x
1
O x

ax b
c) HM S NHT BIN y
cx d
c 0, ad bc 0
D ad bc 0 D ad bc 0

MT S PHP BIN I TH
Dng 1:
T th C : y f x suy ra th C : y f x .
f x
khi x 0
Ta c y f x

f x khi x 0

v y f x l hm chn n n th C nhn Oy lm trc i xng.



* Cch v C t C :

+ Gi nguyn phn th b n phi Oy ca th C : y f x .

+ B phn th bn tri Oy ca C , ly i xng phn th c gi qua Oy.


V d: T th C : y f x x 3 3x y

C : y x
2
3
3x
suy ra th C : y x 3 x .
3

Bin i C :
-1 O x

+ B phn th ca C bn tri
-2

Oy, gi nguyn C bn phi Oy. C : y x


y
3
3x
+ Ly i xng phn th c -1 O 1
gi qua Oy . x

-2

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 12
Dng 2:
T th C : y f x suy ra th C : y f x .
Ni dung: Ta c:

f x

y f x
khi f x 0


f x khi f x 0


* Cch v C t C :
+ Gi nguyn phn th pha tr n Ox ca th (C): y f x .
+ B phn th pha di Ox ca (C), ly i xng phn th b b qua Ox.

V d: T th C : y f x x3 3x y

suy ra th y x 3x . 3
2
C : y x 3
3x
1

Bin i C : -1 O x

+ B phn th ca C di -2


Ox , gi nguyn C pha trn Ox.
y
+ Ly i xng phn th b b
qua Ox . 2
C : y x 3
3x

-1 O 1 x

Ch vi dng: y f x ta ln lt bin i 2 th y f x v y f x
V d: T th y

C : y f x x 3
3x suy ra th C : y
3
x 3x
2

3
y x 3 x . Bin i C c


3
th C : y x 3 x . Bin i

C : y x
3
3 x ta c th -1 O 1 x

C : y x
3
3x .

Dng 3:
T th C : y u x .v x suy ra th C : y u x .v x .

u x .v x f x
khi u x 0
Ta c: y u x .v x

u x .v x f x khi u x 0

* Cch v C t C :

+ Gi nguyn phn th tr n min u x 0 ca th C : y f x .

+ B phn th tr n min u x 0 ca C , ly i xng phn th b b qua Ox.

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 13
V d

a) T th C : y f x 2x 3 3x 2 1

b) T th C : y f x x
suy
x 1
suy ra th C : y x 1 2x 2
x 1 x

ra th C : y
x 1

f x khi x 1 x


y x 1 2x 2 x 1
f x
khi x 1 y
x

x 1
khi x 1;
.

x 1 x khi x ;1

x 1
th (C): th (C):
+ Gi nguy n (C) vi x 1 .
+ B (C) vi x 1 . Ly i xng phn
+ B phn th ca C vi x 1 ,
th qua Ox. gi nguy n C vi x 1.

(C')
y + Ly i xng phn th b b qua
Ox.
y
1

1
O 1 x
O
1 x

(C)

Nhn xt: Trong qu trnh thc hin php Nhn xt: i vi hm phn thc th n n
suy th n n ly i xng cc im c ly i xng cc ng tim cn thc
it ca (C): giao im vi Ox, Oy, C, CT hin php suy th mt cch tng i
chnh xc.
TIP TUYN
1. Tip tuyn : Cho hm s y f x , c th (C). Tip tuyn ca

x x y .
th (C) ti im M 0 x 0 ; y0 (C ) c dng: y y x 0 0 0

Trong : im M x ; y (C ) c gi l tip im. ( vi y f x ).


0 0 0 0 0

k f ' x l h s gc ca tip tuyn.


0

2. iu in tip xc: Cho hai hm s C : y f x v C ' : y g x

f x g x
th C v C tip xc nhau khi ch khi h phng trnh: c nghim.
f x g x
/ /

y
TNG GIAO TH
y0
Cho hm s y f (x ) c th (C 1 ) v y g(x ) c th (C2 ) .
x
Phng trnh honh giao im ca (C 1 ) v (C2 ) x0 O

l f (x ) g(x ) 1 . Khi :

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 14
S giao im ca (C1 ) v (C 2 ) bng vi s nghim
ca phng trnh 1 .


Nghim x 0 ca phng trnh 1 chnh l

honh x 0 ca giao im.


tnh tung y 0 ca giao im, ta thay honh x 0 vo


y f x hoc y g x .
im M x0 ; y0 l giao im ca (C 1 ) v (C 2 ) .

IM C BIT CA H NG CONG
1. Bi ton tm im c nh ca h ng cong
Xt h ng cong (C m ) c phng trnh y f (x, m) , trong f l hm a thc theo
bin x vi m l tham s sao cho bc ca m khng qu 2. Tm nhng im c nh thuc h
ng cong khi m thay i?
Phng php gii:
+ Bc 1: a phng trnh y f ( x, m) v dng phng trnh
theo n m c dng sau: Am B 0 hoc Am2 Bm C 0 .
+ Bc 2: Cho cc h s bng 0 , ta thu c h phng trnh v gii h phng trnh:
A 0
A 0
hoc B 0 .
B 0 C 0

+ Bc 3: Kt lun:
- Nu h v nghim th h ng cong (C m ) kh ng c im c nh.
- Nu h c nghim th nghim l im c nh ca (C m ) .
2. Bi ton tm im c ta nguy n:
Cho ng cong (C ) c phng trnh y f (x ) (hm phn thc). Hy tm nhng im
c ta nguy n ca ng cong?
Nhng im c ta nguyn l nhng im sao cho c honh v tung ca
im u l s nguyn.
Phng php gii:
+ Bc 1: Thc hin php chia a thc chia t s cho mu s.
+ Bc 2: Lp lun gii bi ton.
3. Bi ton tm im c tnh cht i xng:
Cho ng cong (C ) c phng trnh y f (x ) . Tm nhng im i xng nhau qua mt
im, qua ng thng.

Bi ton 1: Cho th C : y Ax 3 Bx 2 Cx D trn th C tm nhng cp im

i xng nhau qua im I (x I , yI ) .


Phng php gii:

+ Gi M a; Aa 3 Ba 2 Ca D , N b; Ab 3 Bb 2 Cb D l hai im tr n C i
xng nhau qua im I .

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 15

a b 2x I
+ Ta c .


A(a 3 b 3 ) B a 2 b 2 C a b 2D 2yI
Gii h phng trnh tm c a, b t tm c to M, N.

Trng hp c bit : Cho th C : y Ax 3 Bx 2 Cx D . Trn th C tm

nhng cp im i xng nhau qua gc ta .


Phng php gii:

Gi M a, Aa 3 Ba 2 Ca D , N b, Ab 3 Bb 2 Cb D l hai im tr n C
i xng nhau qua gc ta .

a b 0
Ta c .


A (a 3
b 3
) B a 2
b 2

C a b 2D
0
Gii h phng trnh tm c a, b t tm c to M , N .


Bi ton 3: Cho th C : y Ax 3 Bx 2 Cx D trn th C tm nhng cp im

i xng nhau qua ng thng d : y A1x B1 .


Phng php gii:

Gi M a; Aa3 Ba2 Ca D , N b; Ab3 Bb2 Cb D l hai im tr n C i

xng nhau qua ng thng d .


I d (1)
Ta c: (vi I l trung im ca MN v u d l vect ch phng
MN .u d 0 (2)
ca ng thng d ). Gii h phng trnh tm c M, N.
4. Bi ton tm im c bit, hong cch
L thuyt:

x y
2 2
+ Cho hai im A x1; y1 ; B x 2 ; y2 AB 2
x1 2
y1

Cho im M x 0 ; y0 v ng thng d : Ax By C 0 , th khong cch t M n d l

Ax 0 By0 C

h M ;d .
A B2 2

ax b
+ Cho hm phn thc: y tip tuyn ti M ct TC, TCN A v B th M l trung
cx d
im ca AB.
2
Din tch tam gic IAB kh ng i: SIAB ad bc .
c2
Cc bi ton thng gp:

Bi ton 1: Cho hm s y
ax b
cx d
c 0, ad bc 0 c th C . Hy tm trn (C )
hai im A v B thuc hai nhnh th hm s sao cho khong cch AB ngn nht.
Phng php gii:

+ C c tim cn ng x dc do tnh cht ca hm phn thc, th nm v hai pha

ca tim cn ng. N n gi hai s , l hai s dng.

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 16
d d d
Nu A thuc nhnh tri: x A x A ; yA f (x A ) .
c c c
d d d
Nu B thuc nhnh phi: x B x B ; yB f (x B ) .
c c c
y
2 2 2 2
Sau tnh: AB 2 x B x A yA a a yB yA .
B
p dng bt ng thc Cauchy s tm ra kt qu.
Bi ton 2: Cho th hm s C c phng trnh y f (x ) . Tm ta im M

thuc (C ) tng khong cch t M n hai trc ta nh nht.


Phng php gii:

Gi M x ; y v tng khong cch t M n hai trc ta l d th d x y .

Xt cc khong cch t M n hai trc ta khi M nm cc v tr c bit:


Tr n trc honh, tr n trc tung.
Sau xt tng qut, nhng im M c honh , hoc tung ln hn honh
hoc tung ca M khi nm tr n hai trc th loi i kh ng xt n.
Nhng im cn li ta a v tm gi tr nh nht ca thi hm s da vo o
hm ri tm c gi tr nh nht ca d .
Bi ton 3: Cho th (C ) c phng trnh y f ( x) . Tm im M trn (C ) sao cho
khong cch t M n Ox ng k ln khong cch t M n trcOy .
Phng php gii:

Theo u bi ta c y k x
y kx

f x kx
.

y kx f x kx
Bi ton 4: Cho th hm s (C ) c phng trnh
ax b
y f ( x)
cx d
c 0, ad bc 0 . Tm ta im M trn (C ) sao cho di MI ngn
nht (vi I l giao im hai tim cn).
Phng php gii:
d a
Tim cn ng x ; tim cn ngang y .
c c
d a
Ta tm c ta giao im I ; ca hai tim cn.
c c
2 2
d a
Gi M x M ; yM l im cn tm. Khi : IM x M yM g x M
2

c c
S dng phng php tm GTLN - GTNN cho hm s g thu c kt qu.
Bi ton 5: Cho th hm s (C ) c phng trnh y f (x ) v ng thng
d : Ax By C 0 . Tm im I trn (C ) sao cho khong cch t I n d l ngn nht.
Phng php gii:

Gi I thuc (C ) I x 0 ; y0 ; y0 f (x 0 ) .

Ax 0 By 0 C
Khong cch t I n d l g(x 0 ) h I ; d
A2 B 2
Kho st hm s y g(x ) tm ra im I tha mn y u cu.

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 17
PHN II. M V LOGARIT

LY THA V HM S LY THA.
1. KHI NIM LY THA.
Ly tha vi s m nguyn.
Cho n l mt s nguy n dng.
Vi a l s thc ty , ly tha bc n ca a l tch ca n tha s a .
a n a.a......a ( n tha s).
n

Vi a 0.
1
a0 1 a n
an
Ta gi a l c s, m l m s. V ch 00 v 0 n kh ng c ngha.
+ Mt s tnh cht ca ly tha
Gi thuyt rng mi biu thc c xt u c ngha:
a
a a a ; a ; (a ) a . ; (ab) a b ;
a

a a a b

;
b
b b
a

Nu a 1 th a a ;

Nu 0 a 1 th a a .
Vi mi 0 a b , ta c: a m bm m 0 ; a m bm m 0
Ch :
+ Cc tnh cht tr n ng trong trng hp s m nguy n hoc kh ng nguy n.
+ Khi xt ly tha vi s m 0 v s m nguy n m th c s a phi khc 0 .
+ Khi xt ly tha vi s m kh ng nguy n th c s a phi dng.
Phng trnh x n b.
Ta c kt qu bin lun s nghim ca phng trnh xn b nh sau:
Trng hp n l:
Vi mi s thc b , phng trnh c nghim duy nht.
Trng hp n chn:
+ Vi b 0 , phng trnh v nghim.
+ Vi b 0 , phng trnh c mt nghim x 0.
+ Vi b 0 , phng trnh c hai nghim tri du, k hiu gi tr dng l b , cn
n

gi tr m l b .
n

Mt s tnh cht ca cn bc n
Vi a,b ;n , ta c:
*

+
2n
a a ;
a 2n +
2n 1
a 2n 1 a a .

+
2n
ab 2n b , ab 0 ;
a 2n +
2n 1
ab 2n 1 a 2 n 1 b a ,b .
2n 1
a 2n

a a a
+ 2n , ab 0,b 0 ; + 2n 1 a, b 0 .
b 2n

b b 2n 1
b
Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674
Page | 18
a m n a , a 0 , n nguy n dng, m nguyn.
m
n
+

a nm a , a 0 , n , m nguy n dng.
n m
+

p q
+ Nu th n
a p m a q , a 0, m, n nguy n dng p, q nguyn.
n m
c bit: a mn a m .
n

2. HM S LY THA.
Khi nim.
Xt hm s y x , vi l s thc cho trc.

Hm s y x , vi , c gi l hm s ly tha.

Ch .
Tp xc nh ca hm s ly tha y x ty thuc vo gi tr ca . C th.

Vi nguy n dng, tp xc nh l .
Vi nguyn m hoc bng 0 , tp xc nh l \0 .
Vi khng nguyn, tp xc nh 0; .
Kho st hm s ly tha.
Tp xc nh ca hm s ly tha y x lun cha khong 0;



vi mi . Trong trng hp tng qut, ta kho st hm s y x trn khong ny.

y x , 0. y x , 0.
1. Tp xc nh: 0; .
1. Tp xc nh: 0; .
2. S bin thin 2. S bin thin
y ' .x 1
0 x 0. y ' .x 1 0 x 0.
Gii hn c bit: Gii hn c bit:

lim x 0, lim x . lim x , lim x 0.
x 0 x x 0 x

Tim cn: khng c. Tim cn:


3. Bng bin thin. Ox l tim cn ngang.
x 0 Oy l tim cn ng.
y 3. Bng bin thin.
y x 0
y
y
0
0

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 19
th ca hm s.

th ca hm s ly tha y x lu n i qua im I 1;1 .


Kho st hm s m y ax , a 0, a 1 .

y ax , a 1 y ax , a 1
1. Tp xc nh: . 1. Tp xc nh: .
2. S bin thin. 2. S bin thin.
y ' ax ln a 0, x. y ' a x ln a 0, x
Gii hn c bit: Gii hn c bit:
lim a 0,
x
lim a . lim a x , lim a x 0.
x x x x

Tim cn: Tim cn:


Ox l tim cn ngang. Ox l tim cn ngang.
3. Bng bin thin. 3. Bng bin thin.
0 1 0 1
x x

y' y'
a
y 1
y
1 a
0 0
th nh hnh sau. th nh hnh sau.

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 20
LOGARIT V HM S LOGARIT
1. KHI NIM TNH CHT V QUY TT TNH LOGARIT.
Khi nim Logarit.
Cho hai s dng a, b vi a 1 . S tha mn ng thc a b c gi l logarit c s
a ca b v c k hiu l loga b .

log a b a b.
Khng c logarit ca s m v s 0.
Bng tm tt cng thc M-loarrit thng gp:
a 0 1, a 0 .
loga 1 0, 0 a 1
a log a 1, 0 a 1
1
a a

1 log a , 0 a 1

a

a

a
, 0 a 1
1
log a a
a




a log a b .log a b, a, b 0, a 1

1
loga b .log b
a .b a

a


a . b

a.b log a b .log a b

a


a
,b 0 loga b loga c loga bc
b

b
b
loga b loga c loga
a a ,

* c
1
.
a a loga b


logb a

a b log b

a

2. BT PHNG TRNH M V LOGARIT.


Bt phng trnh m c bn.
Bt phng trnh m c bn c dng a x b (hoc a b, a b, a b ) vi a 0, a 1.
x x x

Ta xt bt phng trnh c dng a x b.


Nu b 0 , tp nghim ca bt phng trnh l , v a b, x . .
x

Nu b 0 th bt phng trnh tng ng vi a x a


loga b
.

Vi a 1 , nghim ca bt phng trnh l x loga b.


Vi 0 a 1 , nghim ca bt phng trnh l x loga b.

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 21
Ta minh ha bng th sau:
Vi a 1 , ta c th

Vi 0 a 1 , ta c th

Bt phng trnh logarit c bn.


Bt phng trnh logarit c bn c dng log a x b (hoc log a x b,log a x b,log a x b )
vi a 0, a 1.
Xt bt phng trnh loga x b.
Trng hp a 1 , ta c: loga x b x a b .
Trng hp 0 a 1 , ta c: log a x b 0 x ab .
Ta minh ha bng th nh sau.
Vi a 1 , ta c th sau.

Vi 0 a 1 , ta c th sau.

Quan st th, ta thy rng:


Trng hp a 1 : log a x b
khi v ch khi x ab .
Trng hp 0 a 1 :
loga x b khi v ch khi 0 x ab .

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 22
BI TON LI SUT NGN HNG
1. Li n: l s tin li ch tnh trn s tin gc m khng tnh trn s tin li do s tin
gc sinh ra, tc l tin li ca k hn trc kh ng c tnh vo vn tnh li cho k hn
k tip, cho d n k hn ngi gi kh ng n gi tin ra.
a) C ng thc tnh: Khch hng gi vo ngn hng A ng vi li n r% /k hn th s
tin khch hng nhn c c vn ln li sau n k hn ( n * ) l:
Sn A nAr A 1 nr
2. Li kp: tin li ca k hn trc nu ngi gi kh ng rt ra th c tnh vo vn
tnh li cho k hn sau.
a) C ng thc tnh: Khch hng gi vo ngn hng A ng vi li kp r% /k hn th s
tin khch hng nhn c c vn ln li sau n k hn ( n * ) l:
S
n log1r n
A


Sn A 1 r
n

r% n
Sn
A
Sn
1

A
1 r
n

3. Tin gi hng thng: Mi thng gi ng cng mt s tin vo 1 thi gian c nh.


a) C ng thc tnh: u mi thng khch hng gi vo ngn hng s tin A ng vi li
kp r% /thng th s tin khch hng nhn c c vn ln li sau n thng ( n * ) (
nhn tin cui thng, khi ngn hng tnh li) l S n .

S .r


n log1r n
1
A
A 1r




Sn 1 r
1 1 r
n

r Sn .r
A
1 r 1 r 1
n


4. Gi ngn hng v rt tin gi hng thng:
a) C ng thc tnh: Gi ngn hng s tin l A ng vi li sut r% /thng. Mi thng vo
ngy ngn hng tnh li, rt ra s tin l X ng. Tnh s tin cn li sau n thng l bao
nhiu?

1 r

r
X A 1 r Sn
n n
1

n
Sn A 1 r X
n

r 1r 1

5. Vay vn tr gp: Vay ngn hng s tin l A ng vi li sut r% /thng. Sau ng mt


thng k t ngy vay, bt u hon n; hai ln hon n cch nhau ng mt thng, mi
hon n s tin l X ng v tr ht tin n sau ng n thng.
a) C ng thc tnh: Cch tnh s tin cn li sau n thng ging hon ton c ng thc tnh
gi ngn hng v rt tin hng thng n n ta c
Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674
Page | 23
1 r
n
1

n
Sn A 1 r X
r
sau ng n thng tr ht n th Sn 0 nn

1 r
n
1

n
A 1r X 0
r


n
A 1r .r
X
1 r
n
1

6. Bi ton tng lng: Mt ngi c lnh lng khi im l A ng/thng. C sau n


thng th lng ngi c tng th m r% /thng. Hi sau kn thng ngi lnh c
tt c l bao nhiu tin?

1 r
k
1
C ng thc tnh: Tng s tin nhn c sau kn thng l Skn Ak
r
7. Bi ton tng trng dn s:
C ng thc tnh tng trng dn s


m n

Xm Xn 1 r , m, n ,m n
Trong :
r % l t l tng dn s t nm n n nm m
X m dn s nm m
X n dn s nm n

Xm
T ta c c ng thc tnh t l tng dn s l r % m n 1
Xn
8. Li p li n tc:
Gi vo ngn hng A ng vi li kp r% /nm th s tin nhn c c vn ln li sau

n l: S
n
n nm *
n
A 1r . Gi s ta chia mi nm thnh m k hn tnh

r
li v li sut mi k hn l % th s tin thu c sau n nm l:
m
m .n
r
Sn A 1
m
Khi tng s k hn ca mi nm l n v cc, tc l m , gi l hnh thc li kp ti n
tc th ngi ta chng minh c s tin nhn c c gc ln li l:
S Ae n .r ( c ng thc tng trng m)

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 24
PHN III.
NGUYN HM - TCH PHN - NG DNG TCH PHN
I. NGUYN HM
1. Nguyn hm
nh ngha: Cho hm s f x xc nh tr n K ( K l khong, on hay na khong).

Hm s F x c gi l nguy n hm ca hm s f x trn K
nu F ' x f x vi mi
x K . K hiu: f x dx F x C .
nh l:
1) Nu F x trn K th vi mi hng s C , hm s
l mt nguy n hm ca f x

G x F x C cng l mt nguy n hm ca f x trn K .


2) Nu F x l mt nguy n hm ca hm s f x trn K th mi nguy n hm ca

f x trn K u c dng F x C , vi C l mt hng s.


Do F x C ,C l h tt c cc nguy n hm ca f x trn K .

2. Tnh cht ca nguy n hm

f x dx f x v f ' x dx f x C ; d f x dx f x dx
Nu F(x) c o hm th: d F(x ) F(x ) C
kf x dx k f x dx vi k l hng s khc 0 .
f x g x dx f x dx g x dx

Cng thc i bin s: Cho y f u v u g x .
Nu f (x )dx F(x ) C th f g(x ) g '(x )dx f (u)du F (u) C
3. S tn ti ca nguy n hm

nh l: Mi hm s f x li n tc tr n K u c nguy n hm trn K .

Bng nguy n hm cc hm s thng gp


1. 0dx C 2. dx x C
1
1
3. x dx
1

x 1 C 1 1 ax b
16. ax b dx c , 1
a 1
1 1
4. x dx C 17.
3x 2 x 3 x
2
x x
dx

1 dx 1
5. x dx ln x C 18. ln ax b c
ax b a
6. e xdx e x C 1
19. eax bdx eax b C
a
ax 1 a kx b
7. a xdx C 20. a kx bdx C
ln a k ln a

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 25
8. cos xdx sin x C 1
21. cos ax b dx sin ax b C
a
9. sin xdx co s x C 1
22. sin ax b dx cos ax b C
a
10. tan x.dx ln | cos x | C 1
23. tan ax b dx ln cos ax b c
a
11. cot x.dx ln | sin x | C 1
24. cotg ax b dx ln sin ax b c
a
1 1 1
12. cos dx tan x C 25. 2 dx tan ax b C
2
x cos ax b a
1 1 1
13.
sin2 x
dx cot x C 26. sin ax b dx a cot ax b C
2

14. 1 tan2 x dx tan x C


1 tan ax b dx a tan ax b C
1
27. 2

15. 1 cot x dx co t x C 28. 1 cot2 ax b dx co t ax b C


1
2

a
Bng nguy n hm m rng
dx 1 x x x
a 2
x 2
arctg c
a a arcsin a dx x arcsin a a2 x 2 c

dx 1 a x x x
a 2 x 2 2a ln a x c arccos a dx x arccos a a2 x 2 c

x 2 a 2 ln x x a c
dx x x a
arctan a dx x arctan a 2 ln a x2 c
2 2 2

dx x x x a
a 2 x 2 arcsin a c arc cot a dx x arc cot a 2 ln a x2 c
2

dx 1 x dx 1 ax b
x x a
2 2

a
arccos c
a sin ax b a ln tg 2
c

dx 1 a x 2 a2 dx 1 ax b
x x 2 a 2 a ln x
c sin ax b a ln tan 2
c

b eax a cos bx b sin bx


ln ax b dx x a ln ax b x c e cos bx dx c
ax

a 2 b2
x a2 x 2 a2 x
a 2 x 2 dx arcsin c eax a sin bx b cos bx
e sin bx dx c
ax
2 2 a
a 2 b2

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 26
CC PHNG PHP TNH NGUYN HM

1. PHNG PHP I BIN


a. i bin dng 1:
Nu : f (x ) F(x ) C
v vi u t l hm s c o hm th : f (u)du F(u) C
PHNG PHP CHUNG

Bc 1: Chn x t , trong t l hm s m ta chn thch hp .

Bc 2: Ly vi phn hai v : dx ' t dt

Bc 3: Bin i : f (x )dx f t ' t dt g t dt



Bc 4: Khi tnh : f (x )dx g(t )dt G(t ) C .
* Cc du hiu i bin thng gp :

Du hiu Cch chn



t x a sint ; vi t ; . hoc x a cost ; vi
a2 x 2 2 2
t 0; .
a a
t x
. ; vi t ; \ 0 hoc x
sint 2 2 cost
x 2 a2

vi t 0; \ .
2

a2 x 2 t x a tant ; vi t
; . hoc x a cot t vi t 0; .
2 2
a x a x
. hoc . t x acos2t
a x a x
x a b x t x a (b a )sin t
2

1
t x atant ; vi t ; .
a x2 2 2
2

b. i bin dng 2:

Nu hm s f(x) li n tc th t x t . Trong t cng vi o hm ca n


( ' t l nhng hm s li n tc) th ta c :

f (x )dx f t ' t dt g(t )dt G(t ) C .

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 27
PHNG PHP CHUNG.


Bc 1: Chn t= x . Trong x l hm s m ta chn thch hp .

Bc 2: Tnh vi phn hai v : dt ' t dt .

Bc 3: Biu th : f (x )dx f t ' t dt g(t )dt .



Bc 4: Khi : I f (x )dx g(t )dt G(t ) C
* Cc du hiu i bin thng gp :

Du hiu Cch chn


Hm s mu s c t l mu s


Hm s : f x ; x t x
a.s inx+b.cosx x
Hm f x c.s inx+d.cosx+e
x
t tan ; cos 0
2 2
1 Vi : x a 0 v x b 0 .
Hm f x
x a x b t : t x a x b
Vi x a 0 v x b 0 .
t : t x a x b
2. NGUYN HM TNG PHN
Nu u(x) , v(x) l hai hm s c o hm li n tc tr n K:
u(x ).v '(x )dx u(x ).v(x ) v(x ).u '(x )dx
Hay udv uv vdu
( vi du u x dx,dv v x dx )
PHNG PHP CHUNG

Bc 1: Ta bin i tch phn ban u v dng :


I f (x )dx f1(x ).f2 (x )dx

u f1(x ) du f '1(x )dx

Bc 2: t :


dv f2 (x ) v f2 (x )dx

Bc 3: Khi : u.dv u.v v.du

sin x

Dng I: I P (x ) cos x .dx
e x

u P (x ) u '.du P '(x )dx
cos x cos x
sin x cos x
t Vy I = P(x) sin x - sin x .P '(x )dx
dv cos x .dx v sin x e x e x
e x e x

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 28
Dng II: I P(x ).ln xdx
u ln x 1
du dx 1
t x Vy I = lnx.Q(x) - Q(x ). dx
dv P (x )dx v P (x )dx Q(x ) x

sin x
Dng III I ex dx
cos x
u e x du e xdx
cos x cos x
t sin x
cos x Vy I = e x -
x
e dx
dv v sin x
.dx sin x sin x
cos x

cos x
Bng phng php tng t ta tnh c e dx sau thay vo I
x

sin x

TCH PHN
1. C ng thc tnh tch phn
b
b
f (x )dx F (x )
a
a
F (b) F (a ) .

b b
* Nhn xt: Tch phn ca hm s f t a n b c th k hiu bi f (x )dx hay
a
f (t )dt. Tch
a

phn ch ph thuc vo f v cc cn a, b m khng ph thuc vo cch ghi bin s.


2. Tnh cht ca tch phn
Gi s cho hai hm s f(x) v g(x) li n tc tr n K , a,b,c l ba s bt k thuc K. Khi ta c :
a
1. f (x )dx 0
a
b a

2. f (x )dx f (x )dx .
a b
b c b

3. f (x )dx f (x )dx f (x )dx


a a c
b b b

4. f (x ) g(x ) dx f (x )dx g(x )dx .


a a a
b b


5. kf (x )dx k . f (x )dx .
a

a
b

6. Nu f(x) 0x a;b th : f (x )dx 0x a;b


a
b b

7. Nu x a;b : f (x ) g(x ) f (x )dx g(x )dx . (Bt ng thc trong tch phn )
a a
b

8. Nu x a;b Nu M f (x ) N th M b a f (x )dx N b a .
a

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 29
PHNG PHP TNH TCH PHN
I. I BIN
a. Phng php i bin s dng 1.
nh l . Nu 1) Hm x u(t ) c o hm li n tc tr n on ; ,

2) Hm hp f (u(t )) c xc nh tr n ; ,

3) u( ) a, u( ) b ,
b
Khi : I f (x )dx f (u(t ))u (t )dt .
'

PHNG PHP CHUNG


Bc 1: t x u t
x b t
Bc 2: Tnh vi phn hai v : x u(t) dx u '(t)dt i cn:
x a t
Bc 3: Chuyn tch phn cho sang tch phn theo bin t
b

Vy: I f (x )dx f u(t ) u '(t )dt g(t )dt G(t ) G( ) G( )
a

b. Phng ph p i bin dng 2


nh l: Nu hm s u u(x ) n iu v c o hm li n tc tr n on a;b sao cho
b u (b )


f (x )dx g u(x ) u '(x )dx g(u)du th: I f (x )dx g(u )du .
a u (a )

PHNG PHP CHUNG


Bc 1: t u u(x ) du u (x )dx
'

x b u u(b)
Bc 2: i cn :
x a u u(a )
Bc 3: Chuyn tch phn cho sang tch phn theo bin u

b b u (b )

Vy: I f (x )dx g u(x ).u '(x )dx


a a
g(u)du
u (a )

II. TCH PHN TNG PHN


nh l . Nu u(x) v v(x) l cc hm s c o hm li n tc tr n a;b th:
b
b b b
b b


u(x )v (x )dx u(x )v(x )
'
a v(x )u (x )dx '
Hay udv uv a
vdu
a a a a

PHNG PHP CHUNG


Bc 1: Vit f(x)dx di dng udv uv dx bng cch chn mt phn thch hp
'

ca f(x) lm u(x) v phn cn li dv v '(x )dx
Bc 2: Tnh du u ' dx v v dv v '(x )dx
b
b
Bc 3: Tnh vu '(x )dx v uv
a
a
Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674
Page | 30
*Cch t u v dv trong phng php tch phn tng phn.
t u theo th t u b b b b

e
x x
tin: P (x )e dx P (x )ln xdx P (x )cos xdx cos xdx
a a a a
Lc-a-m-lng
u P(x) lnx P(x) ex
dv e xdx P(x)dx cosxdx cosxdx
Ch : N n chn u l phn ca f(x) m khi ly o hm th n gin, chn dv v 'dx l phn
ca f(x)dx l vi phn mt hm s bit hoc c nguy n hm d tm.

TCH PHN CC HM S S CP C BN
1. Tch phn hm hu t

dx 1 adx 1
Dng 1: I = ln ax b . (vi a0)
ax b a ax b a

dx 1 1
Ch : Nu I = (ax b)k a (ax b) .adx a(1 k ) .(ax b)
k k 1


dx
Dng 2: I 2
bx c
a 0 ( ax 2 bx c 0 vi mi x ; )

ax

Xt b 2 4ac .
b b
+ Nu > 0: x 1 ; x2
2a 2a
1 1 1 1 1
th :
ax 2 bx c a(x x1 )(x x 2 ) a(x1 x 2 ) x x 1 x x 2
1

1 1 1 1 x x1
ln x x1 ln x x 2


I dx ln
a(x1 x 2 ) x x1 x x 2 a(x1 x 2 ) a(x 1 x 2 ) x x2

1 1 b
+ Nu = 0: x0
ax bx c a(x x 0 )2
2
2a

dx 1 dx 1
th I = 2

ax bx c a (x x 0 )2
a(x x 0 )


dx dx
+ Nu 0 th I 2
ax bx c 2

2
b
a x
2a 4a 2

1
t x
b
2a

4a 2
tan t dx
2 a 2
1 tan2 t dt

mx n
Dng 3: I 2
bx c
dx, a 0 .
ax

mx n
(trong f (x ) li n tc tr n on ; )
ax 2 bx c
+) Bng phng php ng nht h s, ta tm A v B sao cho:

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 31
mx n A(ax 2 bx c)' B A(2ax b) B
2 2 2
ax bx c
2
ax bx c
2
ax bx c ax bx c ax bx c

mx n A(2ax b) B
+)Ta c I=
ax bx c
2
dx
ax bx c
2
dx
ax bx c
2
dx


A(2ax b)
. Tch phn
ax 2 bx c
dx = A ln ax 2 bx c


dx
Tch phn
ax
2
bx c
thuc dng 2.

b
P (x )
Tnh tch phn I Q(x ) dx vi P(x) v Q(x) l a thc ca x.
a

Nu bc ca P(x) ln hn hoc bng bc ca Q(x) th dng php chia a thc.


Nu bc ca P(x) nh hn bc ca Q(x) th c th xt cc trng hp:
+ Khi Q(x) ch c nghim n 1, 2,..., n th t
P(x ) A1 A2 An
... .
Q(x ) x 1 x 2 x n
+ Khi Q(x) c nghim n v v nghim

Q(x ) x x 2 px q , p 2 4q 0 th t
P(x ) A Bx C
2 .
Q(x ) x x px q
+ Khi Q(x) c nghim bi
Q(x ) (x )(x )2 vi th t
P(x ) A B C
.
Q(x ) x x

2
x
Q(x ) (x )2 (x )3 vi th t
P(x ) A B C D E

(x )2 (x )3 (x )2 (x ) (x )3 (x )2 x
2. Tch phn hm v t
b

R(x, f (x ))dx
a
Trong R(x, f(x)) c dng:

a x
+) R x , t x acos2t , t [0; ]
a x 2


+) R x, a x t x a sin t hoc x a cos t
2 2

ax b ax b
+) R x , n t t n
cx d cx d


+) R x , f (x ) 1

Vi x 2 x k ax b
(ax b) x 2 x
1
t t x 2 x , hoc t t
ax b
Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674
Page | 32

+) R x, a 2 x 2 t x = a tan t , t 2 ; 2
+) R x, x a t x
a
2 2
, t 0; \

cos x 2
+) R x ; x ;...; x Gi k BSCNN n ; n ; ...; n t x t
n1 n2 ni k
1 2 i


1
a. Tch phn dng : I dx a 0
ax bx c
2

b
2
x u
b 2a
2

T : f(x)=ax bx c a x
2 du dx
2a 4a
K
2a
Khi ta c :

- Nu 0, a 0 f (x ) a u 2 k 2 f (x ) a . u 2 k 2 (1)

2 a 0
b
- Nu : 0 f (x ) a x b (2)
2a f (x ) a x 2a a . u

- Nu : 0 .

+ Vi a>0 : f (x ) a x x1x x f (x ) a . x x x x (3)
2 1 2

+ Vi a<0 : f (x ) a x x x x f (x ) a . x x x x (4)
1 2 1 2

Cn c vo phn tch tr n , ta c mt s cch gii sau :


Phng php :
* Trng hp : 0, a 0 f (x ) a u 2 k 2 f (x ) a . u 2 k 2

Khi t : ax 2 bx c t a .x
t2 c 2
x ;dx tdt

bx c t 2 ax
2

b 2 a b 2 a
x t t0 , x t t1 t2 c
t a .x t a
b 2 a
2 a 0
b
* Trng hp : 0 f (x ) a x b
2a f (x ) a x 2a a . u

1 b b
ln x : x 0

1 1

1 a 2a 2a
Khi : I dx dx
b a b
1 ln x b : x b 0
a x
x
2a 2a a 2a 2a

* Trng hp : 0, a 0

- t :
x x t
ax 2 bx c a x x 1 x x 2 1

x x 2
t
Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674
Page | 33
* Trng hp : 0, a 0

- t :
x x t
ax 2 bx c a x 1 x x 2 x 1
x 2 x t

mx n
b. Tch phn dng : I dx a 0
ax 2 bx c
Phng php :

+Bc 1: Phn tch f (x )


mx n

Ad
. ax 2
bx c B
1
ax 2 bx c ax 2 bx c ax 2 bx c
+Bc 2: Quy ng mu s , sau ng nht h s hai t s suy ra h hai n s A,B
+Bc 3: Gii h tm A,B thay vo (1)


1
+Bc4 : Tnh I = 2A ax 2 bx c B dx (2)
ax bx c
2


1
Trong dx a 0 bit cch tnh tr n
ax 2 bx c

1
a. Tch phn dng : I dx a 0
mx n ax bx c
2

Phng php :
1 1
+Bc 1: Phn tch : . (1)
mx n ax 2 bx c n
m x ax 2 bx c
m
1 n 1
y t dy dx
1 n x t m x t
+Bc 2: t : x 2
y m x 1 t ax 2 bx c a 1 t b 1 t c

y y y
'
dy
+Bc 3: Thay tt c vo (1) th I c dng : I
' Ly 2 My N
.

x

d. Tch phn dng : I R x ;y dx R x ; m
dx
x


Trong R x ; y : l hm s hu t i vi hai bin s x,y v , , , l cc hng s bit

Phng ph p :
x
+Bc 1: t : t m
x
+Bc 2: Tnh x theo t : Bng cch nng ly tha bc m hai v ta c dng x t
+Bc 3: Tnh vi phn hai v : dx ' t dt v i cn
x
'
+Bc 4: Tnh : R x ;

m dx R t ; t ' t dt
x

'

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 34
3. Tch phn hm lng gic
Mt s c ng thc lng gic
a. C ng thc cng:
cos(a b) cos a.cos b sin a.sin b
sin(a b) sin a.cos b sin b. cos a
tan a tan b
tan(a b)
1 tan a. tan b
b. C ng thc nhn:
1 tan2 a
cos 2a cos2 a sin2 a 2 cos2 a 1 1 2 sin2 a
1 tan2 a
2 tan a 2 tan a
sin 2a 2 sin a.cos a ; tan 2a
1 tan2 a 1 tan2 a
cos 3 4 cos 3 3cos ; sin 3 3 sin 4 sin3
c. C ng thc h bc:
1 cos2a 1 cos 2a 1 cos 2a
sin 2 a ; cos2 a ; tan2 a
2 2 1 cos 2a
3 sin sin 3 cos 3 3 cos
sin3 ; cos3
4 4
a
d. C ng thc tnh theo t : t tan
2
2t 1 t2 2t
sin a cos a tan a
1t 2
1t 2
1 t2
e.C ng thc bin i tch thnh tng:
1
cos .cos cos( ) cos( )
2
1
sin .sin cos( ) cos( )
2
1
sin .cos sin( ) sin( )
2
f. C ng thc bin i tng thnh tch:
H qu:
cos cos 2 cos .cos
2 2
cos sin 2 cos 2 sin
cos cos 2 sin .sin 4 4
2 2
cos sin 2 cos 2 sin
sin sin 2 sin .cos 4 4
2 2
Cng thc thng dng:
sin sin 2 cos .sin
2 2 3 cos 4
sin( ) cos4 sin 4
tan tan 4
cos cos 5 3 cos 4
sin( ) cos sin
6 6

tan tan 8
cos cos

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 35
Mt s dng tch phn lng gic
b
Nu gp I f sin x .cos xdx ta t t sin x .
a
b
Nu gp dng I f cos x .sin xdx ta t t cos x .
a
b
Nu gp dng I f tan x
dx
ta t t tan x .
a cos2 x
b
Nu gp dng I f cot x
dx
ta t t cot x .
a sin 2 x

I. Dng 1: I1 = sinx dx ; I 2 cosx dx


n n

2. Phng php
2.1. Nu n chn th s dng c ng thc h bc
2.2. Nu n 3 th s dng c ng thc h bc hoc bin i theo 2.3.
2.3. Nu 3 n l (n 2p 1) th thc hin bin i:

sinx sinx dx sin x sin xdx 1 cos2 x d cos x


n 2p+1 2p p
I1 = dx =

C p0 C p1 cos2 x ... 1 C pk cos2 x ... 1 C pp cos2 x d cos x
k k p p

1 1 1 k
k
1 p
p

C p cos x C
2k 1 2 p 1

C p cos x C p cos x ...
0 3
C p cos x ...
3 2k 1 2p 1

cosx cosx dx cos x cos xdx 1 sin x d sin x


n 2p+1 2p p
2
I2 = dx =

C p0 C p1 sin2 x ... 1 C pk sin2 x ... 1 C pp sin2 x d sin x
k k p p

1 1 1 k
k
1 p
p

C p sin x C p sin x C
2k 1 2 p 1
C p sin x C p sin x ...
0 3
...
3 2k 1 2p 1
II. Dng 2: I = sin m x cos n x dx (m, nN)
1. Phng php:
1.1. Trng hp 1: m, n l c c s nguyn
a. Nu m chn, n chn th s dng c ng thc h bc, bin i tch thnh tng.
b. Nu m chn, n l (n 2p 1) th bin i:
1 sin2 x d sin x
m 2p+1 m 2p m p
I= sinx cosx dx sin x cos x cos xdx sin x
m
sin x C p0 C p1 sin2 x ... 1 C pk sin2 x ... 1 C pp sin2 x d sin x
k k p p

sin x m 1
m 3
sin x
2k 1m
sin x
2 p 1m

1 sin x
... 1 C p ... 1 C p
k p
C p
0
Cp k p
C
m 1 m3 2k 1 m 2p 1 m
c. Nu m chn, n l (n 2p 1) th bin i:

sinx cosx dx cos x sin x sin xdx cos x 1 cos x d cos x


2p+1 n n 2p n p
2
I=
n
cos x C p0 C p1 cos2 x ... 1 C pk cos2 x ... 1 C pp cos2 x d cos x
k k p p

cos x n 1
n 3
cos x
2k 1n
cos x
2 p 1n

1 cos x
k p

Cp 0
Cp ... 1 C p k
... 1 C p p
C
n 1 n3 2k 1 n 2p 1 n

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 36
d. Nu m l, n l th s dng bin i 1.2. hoc 1.3. cho s m l b hn.
1.2. Nu m, n l c c s hu t th bin i v t u sinx ta c:
n 1 m 1

B sin x cos xdx sin x cos2 x cos xdx u 1 u 2


m
m n 2 m 2
du (*)
m 1 n 1 m k
Tch phn (*) tnh c 1 trong 3 s ; ; l s nguy n
2 2 2
III. Dng 3: I1 = tan x cot x
n n
dx ; I 2 = dx (nN). Cng thc s dng:
dx
1 tan x dx cos x d tan x tan x c
2
2

dx
1 cot x dx sin x d cot x cot x C
2
2

sin xd cos x
tan xdx cos x dx cos x
ln cos x C

cos x d sin x
cot xdx dx ln sin x C
sin x sin x
NG DNG TCH PHN
1. Din tch hnh phng
a) Din tch hnh phng gii hn bi th hm s y f (x ) li n tc tr n on a;b ,
b
trc honh v hai ng thng x a , x b c xc nh: S f (x ) dx
a
y
y f (x)
y f (x) b

y 0
(H )
S f (x ) dx
x a
a

O a c1 c2 c3 b x
x b
b) Din tch hnh phng gii hn bi th hm s y f (x ) , y g(x ) li n tc tr n on
b
a;b v hai ng thng x a , x b c xc nh: S f (x ) g(x ) dx
a
y
(C1 ) : y f1 ( x )
(C1 )
(C ) : y f2 ( x )
(H ) 2
x a
(C2 ) x b

b

O a c1 c2 b x S f (x ) f (x ) dx
a
1 2

b b

- Nu tr n on [a;b] , hm s f (x ) kh ng i du th: f (x ) dx f (x )dx


a a

- Nm vng cch tnh tch phn ca hm s c cha gi tr tuyt i


- Din tch ca hnh phng gii hn bi cc ng x g(y ) , x h(y ) v hai ng
d

thng y c , y d c xc nh: S g(y) h(y) dy


c

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 37
2. Th tch vt th v th tch hi trn xoay
a) Th tch vt th:
Gi B l phn vt th gii hn bi hai mt phng vu ng gc vi trc Ox ti cc im
a v b; S (x ) l din tch thit din ca vt th b ct bi mt phng vu ng gc vi trc Ox
ti im x , (a x b) . Gi s S (x ) l hm s li n tc tr n on [a;b] .

( )
b
x V S (x )dx
O a b x a

S(x)

b) Th tch khi trn xoay:


Th tch khi trn xoay c sinh ra khi quay hnh phng gii hn bi cc ng
y f (x ) , trc honh v hai ng thng x a , x b quanh trc Ox:
y

y f (x)
(C ) : y f ( x )

(Ox ) : y 0
b

Vx f ( x ) dx
2
a b
O x x a a

x b

- Th tch khi trn xoay c sinh ra khi quay hnh phng gii hn bi cc ng
x g(y) , trc honhy v hai ng thng y c , y d quanh trc Oy:

d (C ) : x g( y )

(Oy ) : x 0
d

V y g( y ) dy
2

y c c

c y d
O x
- Th tch khi trn xoay c sinh ra khi quay hnh phng gii hn bi cc ng
y f (x ) , y g(x ) v hai ng thng x a , x b quanh trc Ox:
b
V f 2 (x ) g 2 (x ) dx
a

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 38
PHN IV. S PHC
I. S PHC
1. Khi nim s phc
+ S phc (dng i s) : z a bi; a,b . Trong : a l phn thc,

b l phn o, i l n v o, i 2 1.
+ Tp hp s phc k hiu: .
+ z l s thc phn o ca z bng 0 b 0 .
+ z l s o (hay cn gi l thun o) phn thc bng 0 a 0 .
S 0 va l s thc va l s o.
2. Hai s phc bng nhau
Hai s phc z1 a bi a , b v z 2
c di c, d bng nhau khi phn thc v
phn o ca chng tng ng bng nhau.

a c
Khi ta vit z1 z 2 a bi c di
b d

3. Biu din hnh hc s phc
S phc z a bi a, b c biu din bi im M a;b y


hay bi u a;b trong mt phng phc vi h ta Oxy .
M (a;b)

4. S phc li n hp
O x

S phc li n hp ca z a bi a, b l z a bi .
Mt s tnh cht:
z z
+ z z; z z' z z'; z .z ' z .z '; 1 1 ; z .z a 2 b 2 .
z z
2 2

+ z l s thc z z ; z l s o z z .
5. M un ca s phc
di ca vect OM c gi l m un ca s phc z v k hiu l z .

Vy z OM hay z a bi OM a 2 b 2 .

Mt s tnh cht:
+ z a b zz OM ; z z
2 2

+ z 0, z ; z 0 z 0 .

z1 z1 z1 z1 z 2
+ z1.z 2 z1 . z 2 ; ; 2
.
z2 z2 z2 z2
+ z1 z 2 z1 z 2 z1 z 2 .

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 39
II. PHP CNG TR NHN CHIA S PHC
1. Php cng v php tr s phc
Cho hai s phc z1 a bi a, b v z 2
c di c, d . Khi :

+ z1 z 2 a c b d i
+ S i ca s phc z a bi l z a bi .
+ Tng ca mt s phc vi s phc lin hp ca n bng hai ln phn thc ca s thc
: z a bi, z z 2a .
2. Php nhn s phc
+ Cho hai s phc z1 a bi a, b
v z c di c, d . Khi 2

z z a bi c di ac bd ad bc i .
1 2

+ Vi mi s thc k v mi s phc z a bi a, b , ta c

k.z k. a bi ka kbi.
c it: 0.z 0 vi mi s phc z .
+ Ly tha ca i : i 1, i 1 i, i 2 1, i 3 i 2 .i i
0

i 4n 1 i, i 4n 2 1, i 4n 3 i, .

i 4n 1, n
3. Chia hai s phc
1
S phc nghch o ca z khc 0 l s z 1 2
z.
z
z' z '.z z '.z
Php chia hai s phc z ' v z 0 l z ' z 1 2 .
z z z .z
III. TP HP IM BIU DIN S PHC
Mt s tp hp im biu din s phc z thng gp:
+ ax by c 0 tp hp im l ng thng
+ x 0 tp hp im l trc tung Oy
+ y 0 tp hp im l trc honh Ox

y b R tp hp im l hnh trn tm I a;b , bn knh R


2 2
+ x a 2


x a y b R
2 2
2
+ tp hp im l ng trn c
x 2 y 2 2ax 2by c 0


tm I a;b , bn knh R a b c
2 2

+ x 0 tp hp im l min b n phi trc tung


+ y 0 tp hp im l min pha di trc honh
+ x 0 tp hp im l min b n tri trc tung
+ y 0 tp hp im l pha tr n trc honh
+ y ax bx c tp hp im l ng Parabol
2

x 2 y2
+ 1 tp hp im l ng Elip
a 2 b2
x 2 y2
+ 2 2 1 tp hp im l ng Hyperbol
a b
Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674
Page | 40
IV. PHNG TRNH BC HAI VI H S THC
a. Cn bc hai ca s thc m
+ Cho s z , nu c s phc z 1 sao cho z12 z th ta ni z 1 l mt cn bc hai ca z .
+ Mi s phc z 0 u c hai cn bc hai.
+ Cn bc hai ca s thc z m l i z .

Tng qut, cc cn bc hai ca s thc a m l i a .

b. Phng trnh bc hai vi h s thc


Cho phng trnh bc hai ax bx c 0, a,b, c , a 0 . Xt bit s b 2 4ac ca
2

phng trnh. Ta thy:


b
+ Khi 0 , phng trnh c mt nghim thc x .
2a
b
+ Khi 0 , phng trnh c hai nghim thc phn bit x 1,2 .
2a
b i
+ Khi 0 , phng trnh c hai nghim phc x 1,2 .
2a

BI TON LIN QUAN N MAX MIN M UN S PHC


z r
max z 2
z1 z1
+ Cho s phc z tha mn z1 .z z2 r , r 0 .
min z z 2 r
z1 z1

+ Cho s phc z tha mn z1 .z z2 r1 , r1 0 .

z2 r1 z2 r1
max P z3 v min P z3
z1 z1 z1 z1


+ Cho s phc z tha mn z1.z z 2 z1.z z 2 k, k 0 .
2
k k 2 4 z2
max z v min z
2 z1 2 z1

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 41
PHN V. KHI A DIN
I- KH[I NIM V HNH A DIN V\ KHI A DIN:
1. Khi nim v hnh a din:
Hnh a din (gi tt l| a din) l| hnh c to bi mt s hu hn c{c a gi{c tha
mn hai tnh cht:
a) Hai a gi{c ph}n bit ch c th hoc khng c im chung, hoc ch c mt nh
chung, hoc ch c mt cnh chung.
b) Mi cnh ca a gi{c n|o cng l| cnh chung ca ng hai a gi{c.
Mi a gi{c gi l| mt mt ca hnh a din. C{c nh, cnh ca c{c a gi{c y theo th
t c gi l| c{c nh, cnh ca hnh a din.

2. Khi nim v khi a din:


Khi a din l| phn khng gian c gii hn bi mt hnh a din, k c hnh a
din .
Nhng im khng thuc khi a din c gi l| im ngo|i ca khi a din.
Nhng im thuc khi a din nhng khng thuc hnh a din c gi l| im trong ca
khi a din. Tp hp c{c im trong c gi l| min trong, tp hp nhng im ngo|i c
gi l| min ngo|i ca khi a din.
Mi hnh a din chia c{c im cn li ca khng gian th|nh hai min khng giao nhau
l| min trong v| min ngo|i ca hnh a din, trong ch c min ngo|i l| cha ho|n to|n mt
ng thng n|o .

Mien ngoai
iem trong

iem ngoai
M

III- HAI A DIN BNG NHAU:


1. Php di hnh trong khng gian:
Trong khng gian, quy tc t tng ng mi im M vi im M ' x{c nh duy nht
c gi l| mt php bin hnh trong khng gian.
Php bin hnh trong khng gian c gi l| php di hnh nu n bo to|n khong c{ch
gia hai im ty .
* Mt s php di hnh trong khng gian:
a) Php tnh tin theo vect v :

L| php bin hnh bin mi im M th|nh M ' sao cho M'

v
MM ' v .

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 42
b) Php i xng qua mt phng P :
L| php bin hnh bin mi im thuc P th|nh chnh n,
M


bin mi im M khng thuc P th|nh im M ' sao cho P I

l| mt phng trung trc ca MM ' . P

Nu php i xng qua mt phng P bin hnh H th|nh M'

chnh n th P c gi l| mt phng i xng ca H .

c) Php i xng qua tm O :

L| php bin hnh bin im O th|nh chnh n, bin mi


im M kh{c O th|nh im M ' sao cho O l| trung im M'

MM ' . M
O

Nu php i xng t}m O bin hnh H th|nh chnh n th

O c gi l| t}m i xng ca H
d) Php i xng qua ng thng (php i xng trc ):

L| php bin hnh bin mi im thuc ng thng th|nh


chnh n, bin mi im M khng thuc th|nh im M ' sao
cho l| ng trung trc ca MM ' .
Nu php i xng trc bin hnh H th|nh chnh n th M
I M'

c gi l| trc i xng ca H
* Nhn xt:
Thc hin lin tip cc php di hnh s c mt php di hnh.

Php di hnh bin a din H thnh a din H ' , bin nh, cnh, mt ca H thnh

nh, cnh, mt tng ng ca H ' .
2. Hai hnh bng nhau:
Hai hnh c gi l| bng nhau nu c mt php di hnh bin hnh n|y th|nh hnh kia.

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 43
KHI A DIN LI

I. Khi a din li
Khi a din c gi l| khi a din li nu vi bt k hai im A v| B n|o ca n th
mi im ca on AB cng thuc khi .

Khi a din li Khi a din khng li


II. Khi a din u
1. nh ngha: Khi a din u l| mt khi a din li c hai tnh cht sau }y:
C{c mt l| nhng a gi{c u n cnh.
Mi nh l| nh chung ca ng p cnh.

Khi a din u nh vy gi l| khi a din u loi n, p .
2. Bng tm tt ca nm loi khi a din u

Khi a din u S nh S cnh S mt Loi S MPX

T din u 4 6 4
3; 3 6

Khi lp phng 8 12 6
4; 3 9

Bt din u 6 12 8
3; 4 9

Mi hai mt u 20 30 12
5; 3 15

Hai mi mt u 12 30 20
3;5 15


Khi a din u loi n, p c nh, C cnh v| M mt: p 2C nM .

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 44
TH TCH KHI A DIN

1
Th t ch khi chp: V S .h
3 y
+ S y : Din tch mt {y.
+ h : d|i chiu cao khi chp.
1
VS.ABCD d .S
3 S,ABCD ABCD

Th t ch khi lng tr: V S y .h

+ S y : Din tch mt {y.


+ h : Chiu cao ca khi chp.
Lu : L ng tr ng c chiu cao chnh l| cnh b n.

Th t ch khi h p ch nh t: V a.b.c
Th t ch khi l p phng: V a3

* Ch :
ng cho ca hnh vung cnh a l a 2
ng cho ca hnh lp phng cnh a l : a 3
ng cho ca hnh hp ch nht c 3 kch thc a,b, c l : a b c
2 2 2

a 3
ng cao ca tam gic u cnh a l:
2

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 45
s th t ch: S
VS .AB C SA SB SC
. .
VS .ABC SA SB SC A B

nh ch p c t ABC .ABC
C

V
h
3

B B BB A B

i B, B , h l| din tch hai {y v| chiu cao. C

C[C CNG THC HNH PHNG


1. H thc lng trong tam gic
a) Cho ABC vung ti A, ng cao AH.
A

B H C

AB 2 AC 2 BC 2 AB 2 BH .BC
AC 2 CH .BC AH .BC AB.AC
1 1 1
AH 2 BH .HC 2
2

AH AB AC 2
AB BC.sinC BC.cos B AC . tanC AC .cot B
b) Cho ABC c d|i ba cnh l|: a, b, c di cc trung tuyn l ma , mb , mc bn knh ng trn
ngoi tip R; bn knh ng trn ni tip r na chu vi p.
nh l h|m s cosin:
a 2 b 2 c 2 - 2bc.cos A; b 2 c 2 a 2 2ca.cos B; c 2 a 2 b 2 2ab.cosC
a b c
nh l h|m s sin: 2R
sin A sin B sinC
b2 c2 a 2 c2 a 2 b2 a 2 b2 c2
d|i trung tuyn: ma2 ; mb2 ; mc2
2 4 2 4 2 4
2. Cc cng thc t nh din t ch
a) Tam gic:
1 1 1 1 1 1
S a.ha b.hb c.hc S bc sin A ca.sin B ab sinC
2 2 2 2 2 2
abc
S S pr
4R
CT He-ron: S
p p a p b p c
AB.AC BC .AH
ABC vung ti A: S
2 2
a 3 a2 3
ABC u, cnh a: AH , S
2 4
Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674
Page | 46
b) Hnh vung: S a 2 (a: cnh hnh vung)
c) Hnh ch nh t: S ab (a, b: hai kch thc)
d) Hnh bnh hnh: S = y cao AB.AD.sin BAD
1
e) Hnh thoi: S AB.AD.sin BAD AC .BD
2
1
f) Hnh thang:
2
S
a b h (a, b: hai y, h: chiu cao)

1
g) T gic c hai ng cho vung gc: S AC .BD
2

MT S CNG THC TNH NHANH TH TCH KHI CHP THNG GP

TNH CHT HNH V


Cho hnh chp SABC vi c{c mt phng SAB , SBC , SAC A

vung gc vi nhau tng i mt, din tch c{c tam gi{c


SAB, SBC , SAC ln lt l| S1, S2, S3 .
S
2S1.S2 .S3 C
Khi : VS .ABC
3
B

Cho hnh chp S.ABC c SA vung gc vi ABC , hai mt S


phng SAB v| SBC vung gc vi nhau,

BSC , ASB . C
A
SB .sin 2 . tan
3
Khi : VS .ABC
12 B

Cho hnh chp u S.ABC c {y ABC l| tam gi{c u cnh bng a, S

cnh b n bng b .
a 2 3b 2 a 2
Khi : VS .ABC
12 A C
G
M
B

Cho hnh chp tam gi{c u S.ABC c cnh {y bng a v| mt b n S

to vi mt phng {y gc .
a 3 tan
Khi : VS .ABC
24 A C
G
M
B

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 47
Cho hnh chp tam gi{c u S.ABC c c{c cnh b n bng b v| cnh S

b n to vi mt phng {y gc .
3b 3 .sin cos2
Khi : VS .ABC
4 A C
G
M
B

Cho hnh chp tam gi{c u S.ABC c c{c cnh {y bng a, cnh S

b n to vi mt phng {y gc .
a 3 . tan
Khi : VS .ABC
12 A C
G
M
B

Cho hnh chp t gi{c u S.ABCD c {y ABCD l| hnh vung S

cnh bng a, v| SA SB SC SD b .
a 2 4b 2 2a 2
Khi : VS .ABC
6 D A

O M
C B

Cho hnh chp t gi{c u S.ABCD c cnh {y bng a, gc to S

bi mt b n v| mt phng {y l| .
a 3 . tan
Khi : VS .ABCD
6 A D

O M
B C

Cho hnh chp t gi{c u S.ABCD c cnh {y bng a, SAB , S


vi ;
4 2
D A
a 3 tan2 1
Khi : VS .ABCD O M
6 C B

S
Cho hnh chp t gi{c u S.ABCD c c{c cnh b n bng a, gc to

bi mt b n v| mt {y l| vi 0; .
2
A
4a 3 . tan D
Khi : VS .ABCD M


3 O
3 2 tan2 B C

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 48
Cho hnh chp tam gi{c u S.ABC c cnh {y bng a. Gi P l| S

mt phng i qua A song song vi BC v| vung gc vi SBC , A E


N

C
a 3 cot

x
gc gia P vi mt phng {y l| . Khi : VS .ABCD G
24 M

Khi t{m mt u c nh l| t}m c{c mt ca hnh lp phng A'


O'
B'

cnh a. D'
O1 C'
3
a O2
Khi : V
O4

6 A O3 B
O
D C

Cho khi t{m mt u cnh a. Ni t}m ca c{c mt b n ta c S

khi lp phng.
G2
3
2a 2 A G1
D
Khi : V N
27 B
M
C

S'

C[C CNG THC C BIT TH TCH T DIN (TD):

IU KIN T DIN CNG THC


abc
SA a, SB b, SC c VS .ABC 1 cos2 cos2 cos2 2 cos cos cos
6
ASB , BSC ,CSA
Cng thc tnh khi bit 3 cnh, 3 gc nh 1 t din
1
AB a,CD b VABCD abd sin


d AB,CD d, AB,CD 6
Cng thc tnh khi bit 2 cnh i, khong cch v gc 2 cnh
2S1S2 sin
S SAB S1, S SAC S2 , SA a VSABC


SAB , SAC 3a
Cng thc tnh khi bit mt cnh, din tch v gc gia 2 mt k
SA a, SB b, SC c
abc

SAB , SAC VS .ABC
6
sin sin sin
Cng thc tnh khi bit 3 cnh, 2 gc nh v 1 gc nh din
ASB , ASC
T din u a3 2
tt c c{c cnh bng a VABCD
12
AB CD a

T din gn u AC BD b
AD BC c
VABCD
2
12
a 2

b2 c2 b2 c2 a 2 a 2 c2 b2

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 49
MT NN - MT TR - MT CU
I. MT NN TRN XOAY V\ KHI NN
1) Mt n n tr n oa
ng thng d , ct nhau ti O v| to th|nh gc vi


00 900 , mp P cha d , . P quay quanh trc

vi gc khng i
mt nn trn xoay nh O.
+ gi l| trc.
+ d c gi l| ng sinh.
Gc 2 gi l| gc nh.

2) Khi n n
L| phn khng gian c gii hn bi mt hnh nn O

trn xoay k c hnh nn . Nhng im khng thuc


khi nn gi l| nhng im ngo|i ca khi nn.
Nhng im thuc khi nn nhng khng thuc
hnh nn tng ng gi l| nhng im trong ca khi h
l
nn. nh, mt {y, ng sinh ca mt hnh nn cng
l| nh, mt {y, ng sinh ca khi nn tng ng.
I
r
M

Cho hnh nn c chiu cao h, ng sinh l v| b{n knh {y r .


Din t ch ung quanh: ca hnh nn: Sxq rl .

Din t ch (h nh tr n): S y r 2 .

Din t ch ton phn: ca hnh nn: Stp rl r 2 .

1 2
+ Th t ch khi n n: V r h .
3

3) hit din khi ct bi mt phng


Ct mt nn tr n xoa b i mp (Q ) i qua nh ca mt nn.
mp(Q) ct mt nn theo ng sinh. Thit din l| tam gi{c c}n.
mp(Q) tip xc vi mt nn theo mt ng sinh. (Q ) l| mt phng tip din ca hnh nn.
Ct mt nn tr n xoa b i mp (Q ) khng i qua nh ca mt nn.
mp(Q) vung gc vi trc hnh nn. Giao tuyn l| ng parabol.
mp(Q) song song vi ng sinh hnh nn. Giao tuyn l| nh{nh ca hypebol.
mp(Q) song song vi ng sinh hnh nn. Giao tuyn l| mt ng trn.

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 50
II. MT TR TRN XOAY
1. Mt tr:

Trong mt phng P cho hai ng thng v| l song song vi nhau,


c{ch nhau mt khong bng r . Khi quay mt phng P xung quanh
r
th ng thng l sinh ra mt mt trn xoay c gi l| mt tr trn
xoay, gi tt l| mt tr.
ng thng gi l| trc. l

ng thng l l| ng sinh.
r
r l| b{n knh ca mt tr .

2. Hnh tr tr n xoa v khi tr tr n xoa :


a) Ta xt hnh ch nht ABCD . Khi quay hnh ch nht ABCD
xung quanh ng thng cha mt cnh n|o , chng hn cnh AB
th ng gp khc ADCB s to th|nh mt hnh gi l| hnh tr trn
A
xoay, hay gi tt l| hnh tr. r
D
+ Khi quay quanh AB, hai cnh AD v| BC s vch ra hai hnh
trn bng nhau gi l| hai {y ca hnh tr, b{n knh ca chng gi l|
h
b{n knh ca hnh tr. l
d|i on CD gi l| d|i ng sinh ca hnh tr.
Phn mt trn xoay c sinh ra bi c{c im tr n cnh CD khi
r B
quay xung quanh AB gi l| mt xung quanh ca hnh tr.
Khong c{ch AB gia hai mt phng song song cha hai {y
C


l| chiu cao ca hnh tr.
b) Khi tr trn xoay hay khi tr l| phn khng gian c gii hn bi mt hn h tr
trn xoay k c hnh tr trn xoay . Nhng im khng thuc khi tr gi l| nhng
im ngo|i ca khi tr. Nhng im thuc khi tr nhng khng thuc hnh tr tng
ng gi l| nhng im trong ca khi tr. Mt {y, chiu cao, ng sinh, b{n knh ca
mt hnh tr cng l| mt {y, chiu cao, ng sinh, b{n knh ca khi tr tng ng.

Hnh tr c chiu cao h, ng sinh l v| b{n knh {y r.


Din t ch ung quanh: Sxq 2 rl .

Din t ch ton phn: Stp 2 rl 2 r 2 .

Th t ch: V r 2h .

III. MT CU KHI CU
1. Mt cu
Cho im I c nh v| mt s thc dng R .
Tp hp tt c nhng im M trong khng gian
c{ch I mt khong R c gi l| mt cu t}m I,
b{n knh R.

K hiu: S I ; R . Khi :

S I ; R M IM R

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 51
2. V tr tng i gia mt cu v mt phng

Cho mt cu S I ; R v| mt phng P . Gi H l| hnh chiu vung gc ca I l n

P d IH
l| khong c{ch t I n mt phng P . Khi :
d R d R d R
Mt cu v| mt phng Mt phng tip xc mt cu: Mt phng ct mt cu
khng c im chung.
P l| mt phng tip din theo thit din l| ng
trn c t}m
ca mt cu v| H: tip im.
I v| b{n knh
r R2 IH 2


Lu : Khi mt phng P i qua t}m I ca mt cu th mt phng P c gi
l| mt phng k nh v| thit din lc c gi l| ng tr n ln.
3. V tr tng i gia mt cu v ng thng

Cho mt cu S I ; R v| ng thng . Gi H l| hnh chiu ca I l n . Khi :
IH R IH R IH R
khng ct mt cu. tip xc vi mt cu. : ct mt cu ti hai im

Tip tu n ca S v| H: ph}n bit.

tip im.


d I ; IH

ct S ti

im A, B th b{n knh R ca S : AB .
2

R IH AH IH
2 2 2

2

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 52
4. ng kinh tu n v v tu n ca mt cu:
Giao tuyn ca mt cu vi na mt v tuyen
A
phng c b l| trc ca mt cu c gi l|
kinh tuyn.
+ Giao tuyn (nu c) ca mt cu vi
c{c mt phng vung gc vi trc c gi O

l| v tuyn ca mt cu.
Hai giao im ca mt cu vi trc
c gi l| hai cc ca mt cu
kinh tuyen B

* Mt cu ni tip, ngoi tip hnh a din:


Mt cu ni tip hnh a din nu mt cu
tip xc vi tt c c{c mt ca hnh a din.
Cn ni hnh a din ngoi tip mt cu.

Mt cu ngoi tip hnh a din nu tt c c{c S

nh ca hnh a din u nm tr n mt cu.


Cn ni hnh a din ni tip mt cu.
Mt cu tm O bn knh r ngoi tip hnh chp
S .ABCD khi v ch khi: O

OA OB OC OD OS r
A B

D C


Cho mt cu S I ; R
+ Din t ch mt cu: S 4 R2 .
4
+ h t ch khi cu: V R3 .
3

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 53
MT S DNG TO[N V\ CNG THC GII B\I TO[N MT NN

Dng 1 hit din ca h nh n n ct bi mt mt phng


S

hit din qua tr c ca hnh nn l tam gic cn.

A I B

hit din qua nh ca hnh nn l nhng tam gic cn c hai S

cnh bn l hai ng sinh ca


hnh nn.

A I B

hit din vung g c vi tr c ca hnh nn l nhng ng S

trn c tm nm trn trc ca


hnh nn.

A I B

Dng 2 Bi ton lin quan n thit din qua nh ca h nh n n


Cho hnh nn c chiu cao l| h , b{n knh {y r v| ng sinh l .
Mt thit din i qua nh ca hnh nn c khong c{ch t t}m ca {y n mt phng cha
thit din l| d.
Gi M l| trung im ca AC. Khi : S


AC SMI

Gc gia SAC v| ABC l| gc SMI.

Gc gia SAC v| SI l| gc MSI.


H
I
d I , SAC IH d.
A
M
B
C
Din t ch thit din:
1 1 h 2d 2 h 2d 2
Std S SAC SM .AC SI 2 IM 2 .2 AI 2 IM 2 r 2 2 . h 2

2 2 h d2 h2 d2
Dng 3 Bi ton h nh n n ngoi tip v ni tip h nh ch p
Hnh nn ni tip hnh chp S .ABCD u l| hnh Hnh chp t gi{c u S .ABCD
nn c nh l| S , {y l| ng trn ni tip hnh S
vung ABCD .
Khi hnh nn c:
AB
B{n knh {y r IM ,
2 A D
ng cao h SI , ng sinh l SM. I
M
B C

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 54
Hnh nn ngoi tip hnh chp S .ABCD u l| Hnh chp t gi{c u S .ABCD
hnh nn c nh l| S , {y l| ng trn ngoi tip S
hnh vung ABCD .
Khi hnh nn c:
AC AB 2
B{n knh {y: r IA . A D
2 2
Chiu cao: h SI.
I
ng sinh: l SA. B C
Hnh nn ni tip hnh chp S .ABC u l| hnh Hnh chp tam gi{c u S .ABC
nn c nh l| S , {y l| ng trn ni tip tam S
gi{c ABC.
Khi hnh nn c
AM AB 3
B{n knh {y: r IM .
3 6 A C
Chiu cao: h SI. I
ng sinh: l SM. M
B
Hnh nn ngoi tip hnh chp S .ABC u l| hnh Hnh chp tam gi{c u S .ABC
nn c nh l| S , {y l| ng trn ngoi tip tam S
gi{c ABC.
Khi hnh nn c:
2AM AB 3
B{n knh {y: r IA .
3 3 C
Chiu cao: h SI. A
I M
ng sinh: l SA.
B

Dng 4 Bi ton h nh n n c t
Khi ct hnh nn bi mt mt phng song song vi {y th phn mt phng nm trong hnh nn l|
mt hnh trn. Phn hnh nn nm gia hai mt phng ni tr n c gi l| h nh n n c t.

Khi ct hnh nn ct bi mt mt phng song song vi


{y th c mt ct l| mt hnh trn.

Khi ct hnh nn ct bi mt mt phng song song vi


trc th c mt ct l| mt hnh thang c}n.

Cho hnh nn ct c
R, r, h ln lt l| b{n

Din tch xung quanh ca hnh nn ct: Sxq l R r .
knh {y ln, b{n knh
S y 1 r 2
{y nh v| chiu cao.
Din tch {y (hnh trn):
S y r 2 R2 .
S y 2 R
2

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 55
r Din tch ton phn ca hnh nn ct:

h

Stp l R r r 2 R2 .

R Th tch khi nn ct: V


1
3

h R2 r 2 Rr .
Dng 5 Bi ton h nh n n to bi phn c n li ca h nh tr n sau khi ct b i h nh qut
O; R
n O
T hnh trn ct b i
hnh qut AmB . d|i cung
R
R
AnB bng x . Phn cn li ca O
h
B
hnh trn ghp li c mt hnh A r
AB
nn. Tm b{n knh, chiu cao v| m
d|i ng sinh ca hnh nn Hnh nn c to th|nh c
.
l R

2
2 r x r .
x
h l 2 r 2

MT S DNG TO[N V\ CNG THC GII B\I TO[N MT TR


Dng 1 hit din ca h nh tr ct bi mt mt phng
Thit din vung g c tr c l| mt ng trn b{n
knh R .
A O B
Thit din cha tr c l| mt hnh ch nht ABCD M
G
trong AB 2R v| AD h . Nu thit din qua trc
l| mt hnh vung th h 2R .
Thit din song song vi tr c v| khng cha tr c l|
hnh ch nht BGHC c khong c{ch ti trc l|:


d OO '; BGHC OM D C

Dng 2 h t ch khi t din c 2 cnh l ng k nh 2


Nu nh AB v| CD l| hai ng knh bt k tr n hai
{y ca hnh tr th:
A O B
1
VABCD AB.CDOO
6
. '.sin AB,CD
* c bit: Nu AB v| CD vung gc nhau th:
1
VABCD AB.CD.OO ' . C
6
O'
D

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 56
Dng 3 Xc nh g c khong cch
Gc gia AB v| trc OO ' : A

AB;OO ' A ' AB . A


O
A
O O

O' O' O'


B D
B M
A' A' C

Khong c{ch gia AB v| trc OO ' : A


d AB;OO ' OM . A
O
A
O O B

O' O' O'


B D
B M
A' A' C

Nu ABCD l| mt hnh vung ni tip trong hnh A


O O O B
tr th ng cho ca hnh vungA cng bng ng
A
cho ca hnh tr.
Ngha l| cnh hnh vung: AB 2 4R2 h 2 . I

O' O' O'


B D
B M
A' A' C
Dng 4 Xc nh mi lin h gia din t ch ung quanh, ton phn v th t ch khi tr trong bi
ton ti u
Mt khi tr c th tch khng i.
Tm b{n knh {y v| chiu cao hnh tr din
tch to|n phn nh nht:
V
R 3
2 r
Stp min
h 3 4V

l
Tm b{n knh {y v| chiu cao hnh tr din
tch xung quanh cng vi din tch {y v| nh nht:
V r
R 3

S min

h 3 V

Dng 5 nh tr ngoi tip, ni tip mt h nh lng tr ng
+ Cho hnh lng tr tam gic u ni tip trong mt hnh tr. Th tch khi lng tr l V th
4V
th tch khi tr l V(T)
9
+ Cho hnh lng tr t gic u ABCD.A ' B 'C ' D ' ngoi tip trong mt hnh tr. Din
2S
tch xung quanh hnh tr l S th din tch xung quanh ca hnh lng tr l S xq

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674
Page | 57
MT S DNG TO[N V\ CNG THC GII
B\I TO[N MT CU
I. Mt cu ngoi tip khi a din
1/ Cc khi nim c bn
Trc ca a gic : l| ng thng i qua t}m ng trn ngoi tip ca a gi{c {y v|
vung gc vi mt phng cha a gi{c {y Bt k mt im n|o nm tr n trc ca a
gi{c th c{ch u c{c nh ca a gi{c .
ng trung trc ca on thng: l| ng thng i qua trung im ca on thng v|
vung gc vi on thng Bt k mt im n|o nm tr n ng trung trc th c{ch
u hai u mt ca on thng.
Mt trung trc ca on thng: l| mt phng i qua trung im ca on thng v| vung
gc vi on thng Bt k mt im n|o nm tr n mt trung trc th c{ch u hai
u mt ca on thng.
2/ Tm v bn k nh mt cu ngoi tip hnh chp
Tm mt cu ngoi tip hnh chp: l| im c{ch u c{c nh ca hnh chp. Hay ni c{ch
kh{c, n chnh l| giao im I ca trc ng trn ngoi tip mt ph ng y v| mt ph ng
trung trc ca mt cnh bn hnh chp.
Bn k nh: l| khong c{ch t I n c{c nh ca hnh chp.
3/ Cch xc nh tm v bn k nh mt cu ca m t s hnh a din
a/ Hnh h p ch nh t hnh l p phng.
- Tm: trng vi t}m i xng ca hnh hp ch nht (hnh lp phng) T}m l| I l|
trung im ca AC ' .
- Bn k nh: bng na d|i ng cho hnh hp ch nht (hnh lp phng).
AC ' A B
B{n knh: R .
2
D C
I
b/ Hnh lng tr ng c n i tip ng tr n. A
B
t hnh l ng tr ng A1A2A3 ...An .A1' A2' A3' ...An' , An
D C
A1
trong c ' ' '
{y A1A2A3 ...An v| AA A ...A'n ni tip ng trn O
1 2 3 A2
O


A3
v| O ' . Lc ,
I
mt cu ni tip hnh l ng tr ng c: An
- Tm: I vi I l| trung im ca OO ' . A1
O
- Bn k nh: R IA1 IA2 ... IA . ' A2
n A3
S S
c/ Hnh chp c cc nh nhn on thng ni 2 nh
c n li di 1 gc vung.

- Hnh chp S .ABC c SAC SBC 90 .


0
I
+ T}m: I l| trung im ca SC . I
SC A D
+ B{n knh: R IA IB IC . A C D
2
B B C
Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674
Page | 58
- Hnh chp S .ABCD c

SAC SBC SDC 900 .


+ T}m: I l| trung im ca SC .
SC
+ B{n knh: R IA IB IC ID .
2
d/ Hnh chp u.
Cho hnh chp u S .ABC ...
S
- Gi O l| t}m ca {y SO l| trc ca {y.
- Trong mt phng x{c nh bi SO v| mt cnh b n,


chng hn nh mp SAO , ta v ng trung trc ca cnh SA M
I
l| ct SA ti M v| ct SO ti I I l| t}m ca mt cu.
A
- B{n knh:
O
SM SI D
Ta c: SMI SOA B{n knh l|: B
SO SA
C
SM .SA SA2
R IS IA IB IC ...
SO 2SO

e/ Hnh chp c cnh b n vung gc vi mt phng .


Cho hnh chp S .ABC ... c cnh b n SA {y ABC... v| {y ABC... ni tip c

trong ng trn t}m O . T}m v| b{n knh mt cu ngoi tip hnh chp S .ABC ... c
x{c nh nh sau:
S
- T t}m O ngoi tip ca ng trn


{y, ta v ng thng d vung gc vi mp ABC... ti O . d


- Trong mp d, SA , ta dng ng trung M
I

trc ca cnh SA , ct SA ti M , ct d ti I I l| t}m mt


cu ngoi tip hnh chp
A O
v| b{n knh R IA IB IC IS ... C
- Tm b{n knh:
Ta c: MIOB l| hnh ch nht. B
t MAI vung ti M c:
2
SA
R AI MI MA AO
2 2
.
2

2
f/ Hnh chp khc.
- Dng trc ca {y.


- Dng mt phng trung trc ca mt cnh b n bt k.


- I I l| t}m mt cu ngoi tip hnh chp.

- B{n knh: khong c{ch t I n c{c nh ca hnh chp.

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 59
-
g/ ng tr n ngoi tip m t s a gic thng gp.
Khi x{c nh t}m mt cu, ta cn x{c nh trc ca mt phng {y, chnh l| ng
thng vung gc vi mt phng {y ti t}m O ca ng trn ngoi tip {y.

O O O

Hnh vung: O l| giao Hnh ch nht: O l| giao u: O l| giao im ca


im ng cho. im ca hai ng cho. ng trung tuyn (trng t}m).

O
O

vung: O l| trung im thng: O l| giao im ca hai


ca cnh huyn. ng trung trc ca hai cnh .
II. K THUT X[C NH MT CU NGOI TIP CHP
Cho hnh chp S .A1A2 ...An (tho mn iu kin tn ti mt cu ngoi tip). Thng thng, xc

nh mt cu ngoi tip hnh chp ta thc hin theo hai bc:


S
Bc 1: {c nh t}m ca ng trn ngoi tip a
gi{c {y. Dng : trc ng trn ngoi tip a gi{c {y.

Bc 2: Lp mt phng trung trc ( ) ca mt cnh b n.
I
Lc : - T}m O ca mt cu: mp( ) O O
D

- B{n knh: R SA SO . Tu v|o tng
A H C
trng hp. B
Lu : K nng xc nh trc ng trn ngoi tip a gic y.

1. Trc ng tr n ngoi tip a gic : l| ng M
thng i qua t}m ng trn ngoi tip {y v| vung gc
vi mt phng {y.
nh cht: M : MA MB MC A
Suy ra: MA MB MC M C
H
2. Cc bc xc nh trc:
B
- Bc : {c nh t}m H ca ng trn ngoi tip a gi{c {y.
- Bc : Qua H dng vung gc vi mt phng {y.

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 60
Mt s trng hp c bit
Tam gi{c vung Tam gi{c u Tam gi{c bt k


B
B
B H C C
H C
H
A A
A
S

3. K nng tam gic ng dng


SO SM
SMO ng dng vi SIA .
M

SA SI O

4. Nh n xt: I A


MA MB MC
M , S : SM l| trc ng trn ngoi tip ABC .
SA SB SC

* K THUT S DNG HAI TRC X[C NH T]M MT CU NGOI TIP A DIN
Cho hnh chp S .A1A2 ...An (tha mn iu kin tn ti mt cu ngoi tip). Thng thng
xc nh mt cu ngoi tip hnh chp ta thc hin theo hai bc:
Bc 1: {c nh t}m ca ng trn ngoi tip a gi{c {y. Dng : trc ng trn
ngoi tip a gi{c {y.
Bc 2: {c nh trc d ca ng trn ngoi tip mt mt b n (d xc nh) ca khi chp.
Lc :
T}m I ca mt cu: d I S


+ B{n knh: R IA IS . Tu vo tng
R
trng hp.
I d

A
B

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 61
TNG KT C[C DNG TM T]M V\ B[N KNH MT CU (TD)
SC
Loi 1: Cnh b n SA vung gc vi {y v| ABC 900 khi R v| t}m l| trung
2
im SC .
S S

A D
A C

B C
B

Loi 2: Cnh b n SA vung gc {y v| bt k {y l| hnh g, S

ch cn tm c b{n knh ng trn ngoi tip ca {y l| RD ,

SA2 K
khi : R R
2 2
.
D
I
4 C
A
abc
RD ( p : na chu vi). O


4 p p a p b p c B

Nu ABC vung ti A th: R2


1
4

AB 2 AC 2 AS 2 .
a 2
{y l| hnh vung cnh a th RD , nu {y l| tam gi{c u cnh a th
2
a 3
RD .
3
Loi 3: Chp c c{c cnh b n bng nhau: S

SA2
SA SB SC SD : R .
2SO
ABCD l| hnh vung, hnh ch nht, khi O l|
giao hai ng cho. A D

ABC vung, khi O l| trung im cnh huyn.


ABC u, khi O l| trng t}m, trc t}m. B C

Loi 4: Hai mt phng SAB v| ABC vung gc vi S

nhau v| c giao tuyn AB . Khi ta gi R1, R2 ln lt l|


O
b{n knh ng trn ngoi tip c{c tam gi{c SAB v| ABC . I
A C
B{n knh mt cu ngoi tip:
J

AB 2 K

R2 R12 R22
4 B

Loi 5 : Chp S.ABCD c ng cao SH , t}m ng trn ngoi tip {y l| O . Khi ta gii


2
phng trnh: SH x OH 2 x 2 RD2 . Vi gi{ tr x tm c ta c: R2 x 2 RD2 .

3V
Loi 6: B{n knh mt cu ni tip: r .
Stp

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 62
TNG HP C[C CNG THC C BIT V KHI TRN XOAY

S 2 Rh r 2 h 2
xq
h r
2 h h 2

Chm cu:
V h R h 3r 2
3 6 R

Hnh tr ct:
S R h h
xq 1 2
h h h2
(phin tr ) V R 2
1
2
2 h1
R

2 3
Hnh n m loi 1: V R tan
3

2
Hnh n m loi 2: V R 3 tan
2 3

3
S' x
3
S 4 a
Parabol b c hai. parabol 3 Rh; S h R R R

Parabol tr n 1 1 h
V R h Vtru
2
xoay.
2 2


Din t ch Elip v Selip ab b
Th t ch khi 4 a a
Vxoay quanh 2a ab 2
tr n xoa sinh
3
b
b i Elip V 4 2
a b
xoay quanh 2b 3

R
Din tch hnh v|nh

kh n S R2 r 2 r

Hnh xu n Th tch hnh xuyn (phao)


2
R r R r
V 2
2
r
2 2 R

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 63
PHN VII. H TRC TA TRONG KHNG GIAN OXYZ
A. H TA KHNG GIAN
1. Trong kh ng gian cho ba trc Ox, Oy, Oz phn bit v vu ng gc tng i mt.
Gc ta O, trc honh Ox, trc tung Oy, trc cao Oz, cc mt ta Oxy, Oyz,Ozx.
i, j, k l cc vecto n v
2 2 2
i j k 1
2 2
Ch : a a

i j ik jk 0
2. Ta vc t: u (x ; y; z ) u(x ; y; z ) u xi y j zk
3. Ta im: M (x ; y; z ) OM xi y j zk
4. Cc c ng thc ta cn nh: Cho u (a;b;c), v (a ;b;c)
a a

a) u v b b
c c

b) u
v a a ;b b;c c
c) ku (ka; kb; kc)
d) u.v u . v .cos(u,v) aa bb cc

u.v aa bb cc
e) cos(u,v )
u .v u .v
2
f) u u a 2 b2 c2

g) u v u.v 0

h) AB x B x A; yB yA; z B z A
x y z
2 2 2
i) AB AB B
xA B
yA B
zA

5. Ch : gc ca 2 vc t u, v l gc hnh hc (nh) gia 2 tia mang vect c gi tr


trong on 0; . sin u, v 1 cos u, v 0 2

6. Chia t l on thng: M chia AB theo t s k ngha l MA kMB


x A kx B
x M
1k
yA kyB
Cng thc ta ca M l : yM
1k
z A kz B
z
M 1k

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 64
xA xB
x M
2
yA yB
M l trung im AB: MA MB 0 yM
2
z
z A z B
M 2

7. G l trng tm tam gic ABC:
x A x B xC
xG
3
yA yB yC
GA GB GC 0 yG
3
z Az z B
zC
G
3

8. G l trng tm t din ABCD:
x A x B xC x D
xG
4
yA yB yC yD
GA GB GC GD 0 yG
4
z Az z B
zC z D
G 4

9. Tch c hng 2 vc t: Cho 2 vc t u (a;b;c) v v (a ;b;c) ta nh ngha tch
c hng ca 2 vc t l mt vc t, k hiu u, v hay u v c to :

b c c a a b
u, v ; ;
bc bc;ca ac;ab ba
b c c a a b

10. Tnh cht tch c hng 2 vc t:
a. u, v vung gc vi u v v

b. u, v u . v .sin(u, v)

c. u, v 0 u, v cng phng

11. ng dng tch c hng 2 vc t:


a. Din tch hnh bnh hnh ABCD: S AB, AD

1
b. Din tch tam gic ABC: S . AB, AC
2
c. Ba vc t u, v, w ng phng: u, v .w 0

d. Th tch khi hp c y hnh bnh hnh ABCD v cnh b n AA:
V AB, AD .AA

1
e. Th tch khi t din S.ABC: V . AB, AC .SA
6
Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674
Page | 65
MT S DNG TON THNG GP
VN 1: Cc php ton v to ca vect v ca im
S dng cc cng thc v to ca vect v ca im trong khng gian.
S dng cc php ton v vect trong khng gian.

VN 2: Xc nh im trong khng gian. Chng minh t nh cht hnh hc. Din t ch


Th t ch.
S dng cc cng thc v to ca vect v ca im trong
khng gian.
S dng cc php ton v vect trong khng gian.
Cng thc xc nh to ca cc im c bit.
Tnh cht hnh hc ca cc im c bit:
A, B, C th ng hng AB, AC cng phng

AB k AC AB, AC 0

ABCD l hnh bnh hnh AB DC


Cho ABC c cc chn E, F ca cc ng phn gic trong v ngoi ca gc A ca
ABC trn BC .
AB AB
Ta c: EB .EC , FB .FC
AC AC
A, B, C , D khng ng ph ng AB, AC , AD khng ng ph ng
AB, AC .AD 0

VN 3: Phng trnh mt cu


vit phng trnh mt cu S , ta cn xc nh tm I v bn knh R ca mt cu.


Dng 1: S c t}m I a; b; c v| b{n knh R :

(S): (x a) (y b) (z c) R
2 2 2 2


Dng 2: S c t}m I a; b; c v| i qua im A :
Khi bn knh R IA.

Dng 3: S nhn on thng AB cho trc l|m ng knh:
Tm I l trung im ca on th ng AB :
xA xB yA yB zA zB
xI ; yI ; zI .
2 2 2
AB
Bn knh R IA
.
2

Dng 4: S i qua bn im A, B, C , D (mt cu ngoi tip t din ABCD ):


Gi s phng trnh mt cu S c dng:

x 2 y 2 z 2 2ax 2by 2cz d 0 * .

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 66

Thay ln lt to ca cc im A, B, C , D vo * , ta c 4 phng trnh.

Gii h phng trnh , ta tm c a, b, c, d Phng trnh mt cu S .


Dng 5: S i qua ba im A, B, C v| c t}m I nm tr n mt phng P cho trc: Gii
tng t nh dng 4.

Dng 6: S c t}m I v| tip xc vi mt cu T cho trc:

Xc nh tm J v bn knh R ' ca mt cu T .

S dng iu kin tip xc ca hai mt cu tnh bn knh R ca mt cu S .


(Xt hai trng hp tip xc trong v tip xc ngoi)

Ch : Vi phng trnh mt cu S :
x 2 y 2 z 2 2ax 2by 2cz d 0 vi a 2 b2 c 2 d 0


th S c t}m I a; b; c v| b{n knh R a b c d .
2 2 2

VN 4: V tr tng i gia hai mt cu mt cu


Cho hai mt cu S1 I 1, R1 v S2 I 2, R2 .
I 1I 2 R1 R2 S ,
1 S trong nhau
2

I 1I 2 R1 R2 S ,
1 S ngoi nhau
2

I 1I 2 R1 R2 S ,
1 S tip xc trong
2

I 1I 2 R1 R2 S ,
1 S tip xc ngoi
2

R1 R2 I 1I 2 R1 R2 S ,
1 S ct nhau theo mt ng trn.
2

VN 5: T p hp im l mt cu T p hp tm mt cu
1. p hp i m l mt cu

Gi s tm tp hp im M tho tnh cht P no .
Tm h thc gia cc to x, y, z ca im M.
(x a)2 (y b)2 (z c)2 R2
hoc: x 2 y 2 z 2 2ax 2by 2cz d 0
Tm gii hn qu tch (nu c).
2. m tp hp tm mt cu
x f (t )

Tm to ca tm I , ch ng hn: y g(t ) *
z h(t )


Kh t trong * ta c phng trnh tp hp im.
Tm gii hn qu tch (nu c).

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 67
MT PHNG
1. n kh{c 0 v| c gi{ vung gc mp(P) c gi l| vc t ph{p tuyn ca (P).
2. Nu n l| vc t ph{p tuyn ca (P) th kn (k 0) cng l| vc t ph{p tuyn ca (P).
3. Phng trnh tng qut ca mp(P): qua M (x 0 ; y0 ; z 0 ) c vc t ph{p tuyn n (A; B;C ) l|:
A(x x 0 ) B(y y0 ) C (z z 0 ) 0
4. Khai trin ca phng trnh tng qut:
Ax By Cz D 0
(A,B,C khng ng thi bng 0)
5. Nhng trng hp ri ng ca phng trnh tng qut:
(P) qua gc ta D=0
(P) song song hoc trng (Oxy) A=B=0
(P) song song hoc trng (Oyz) B=C=0
(P) song song hoc trng (Ozx) A=C=0
(P) song song hoc cha Ox A=0
(P) song song hoc cha Oy B=0
(P) song song hoc cha Oz C=0
(P) ct Ox ti A(a;0;0), ct Oy ti B(0;b;0) v| ct Oz ti C(0;0;c)
x y z
(P) c phng trnh 1
a b c
6. Khong cch t 1 im n mt phng:
Ax 0 By0 Cz0 D

Cho M x 0 ; y0 ; z 0 v| (P ) : Ax By Cz D 0 ; d(M ,(P ))
A2 B 2 C 2
8. Chm mt phng
Tp hp tt c cc mt phng qua giao tuyn ca hai

mt phng v| ( ) c gi l| mt chm mt phng

Gi d l| giao tuyn ca hai mt phng d


: A x B y C z D 0 v| : A x B y C z D 0 .
1 1 1 1 2 2 2 2

Khi nu P l| mt phng cha d th mt phng P c


P
dng
P : m.(A x B y C z D ) n.(A x B y C z D ) 0,
1 1 1 1 2 2 2 2
m2 n 2 0

C[C DNG TO[N THNG GP


VN 1: Vit phng trnh mt phng


lp phng trnh mt ph ng ta cn xc nh mt im thuc v mt VTPT ca n.

Dng 1: i qua im M x 0 ; y0 ; z 0 c TPT n A; B;C :
: A x x B y y C z z 0
0 0 0


Dng 2: i qua im M x 0 ; y0 ; z 0 c cp TCP a , b :

Khi mt VTPT ca l n a ,b .

Dng 3: i qua im
M x 0 ; y0 ; z 0 v| song song vi mt phng

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 68
: Ax By Cz D 0:

: A x x B y y C z z 0
0 0 0


Dng 4: i qua 3 im khng thng h|ng A, B,C


Khi ta c th xc nh mt VTPT ca l: n AB, AC


Dng 5: i qua mt im M v| mt ng thng d khng cha M :

Trn d ly im A v VTCP u .


Mt VTPT ca l: n AM , u


Dng 6: i qua mt im M , vung gc vi ng thng d :

VTCP u ca ng th ng d l mt VTPT ca .

Dng 7: i qua ng thng ct nhau d1, d2 :

Xc nh cc VTCP a , b ca cc ng th ng d1, d2 . .


Mt VTPT ca l: n a ,b .

Ly mt im M thuc d1 hoc d2 M .

Dng 8: cha ng thng d1 v| song song vi ng thng d2 ( d1, d2 cho nhau ) :

Xc nh cc VTCP a , b ca cc ng th ng d1, d2 .


Mt VTPT ca l: n a ,b .

Ly mt im M thuc d1 M .

Dng 9: i qua im M v| song song vi hai ng thng cho nhau d1, d2 :

Xc nh cc VTCP a , b ca cc ng th ng d1, d2 .


Mt VTPT ca l: n a ,b .


Dng 10: i qua mt ng thng d v| vung gc vi mt mt phng :
Xc nh VTCP u ca d v VTPT n ca .

Mt VTPT ca l: n u, n .

Ly mt im M thuc d M .

Dng 11: i qua im M v| vung gc vi hai mt phng ct nhau , :

Xc nh cc VTPT n , n ca v .

Mt VTPT ca l: n u , n .

Dng 12: i qua ng thng d cho trc v| c{ch im M cho trc mt khong k
cho trc:

Gi s () c phng trnh: Ax By Cz+D 0 A2 B 2 C 2 0 .

Ly 2 im A, B d A, B ( ta c hai phng trnh 1 , 2 ).
Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674
Page | 69
T iu kin khong cch d(M,( )) k , ta c phng trnh 3 .
2, 3 (bng cch cho gi tr mt n, tm cc n cn li).
Gii h phng trnh 1 ,

Dng 13: l| tip xc vi mt cu S ti im H :

Gi s mt cu S c tm I v bn knh R.

Mt VTPT ca l: n IH

VN 2: V tr tng i ca hai mt phng


Cho hai mt phng P : Ax By Cz D 0 v| P : Ax By Cz D 0.

Khi : P ct P A : B : C A : B : C.

A B C D
P // P .
A B C D
A B C D
P P .
A B C D
P P n P n P n P .n P 0 AA BB CC 0.

VN 3: Khong cch t m t im n m t mt phng.


Khong c{ch gia hai mt phng song song.
Hnh chiu ca mt im tr n mt phng .
im i xng ca mt im qua mt phng.


Khong cch t im M 0 x 0 ; y0 ; z 0 n mt ph ng ( ) : Ax By Cz D 0

Ax 0 By0 Cz 0 D
d M 0,( )
A2 B 2 C 2
Khong cch gia hai mt ph ng song song bng khong cch t mt im bt k trn mt
ph ng ny n mt ph ng kia.
Ch : Nu hai mt ph ng khng song song th khong cch gia chng bng 0.

MH , n cung phuong
im H l hnh chiu ca im M trn P
H (P )




im M ' i xng vi im M qua P MM 2MH

VN 4: Gc gia hai mt phng

c phng trnh:
Cho hai mt ph ng ,

: A x B y C z D 0 : A x B y C z D 0
1 1 1 1 2 2 2 2

Gc gia , bng hoc b vi gc gia hai VTPT n , n . 1 2

n1.n2 A1A2 B1B2 C 1C 2


cos ( ),( )
n1 . n2 A12 B12 C 12 . A22 B22 C 22


Ch : 00 ( ),( ) 900 ; ( ) ( ) A1A2 B1B2 C1C 2 0

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 70
VN 5: V tr tng i gia mt phng v mt cu.
Phng trnh mt phng tip xc vi mt cu


Cho mt ph ng : Ax By Cz D 0 v mt cu S : (x a )2 (y b)2 (z c)2 R2

v S khng c im chung d(I ,( )) R

tip xc vi S d(I ,( )) R l tip din


tm to tip im ta c th thc hin nh sau:

Vit phng trnh ng th ng d i qua tm I ca S v vung gc vi .

Tm to giao im H ca d v . H l tip im ca S vi .

ct S theo mt ng trn d(I ,( )) R
xc nh tm H v bn knh r ca ng trn giao tuyn ta c th thc hin nh sau:

Vit phng trnh ng th ng d i qua tm I ca S v vung gc vi .
Tm to giao im H ca d v .

H l tm ca ng trn giao tuyn ca S vi .
Bn knh r ca ng trn giao tuyn: r R2 IH 2

NG THNG
I. Phng trnh ca ng thng:
1) Vect ch phng ca ng thng:
nh ngha: Cho ng thng d . Nu vect a 0 v| c gi{ song song hoc trng vi
ng phng d th vect a c gi l| vect ch phng ca ng phng d . K hiu:
a (a1;a2 ;a3 )
Ch :
1) a l| TCP ca d th k .a (k 0) cng l| TCP ca d
) Nu d i qua hai im A, B th AB l| mt TCP ca d
3) Trc Ox c vect ch phng a i (1; 0; 0)
4) Trc Oy c vect ch phng a j (0;1; 0)
5) Trc Oz c vect ch phng a k (0; 0;1)
2.Phng trnh tham s ca ng thng:
Phng trnh tham s ca ng thng () i qua im M 0 (x 0 ; y0 ; z 0 ) v| nhn a (a1;a2 ;a3 )
l|m TCP l| : z
a
( )
x x ta
M ( x, y, z ) y () : y y ta
0 1

t
M0
0 2
O z z ta
0 3

x
3. Phng trnh ch nh tc ca ng thng:

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 71
Phng trnh chnh tc ca ng thng () i qua im M 0 (x 0 ; y0 ; z 0 ) v| nhn a (a1;a2 ;a3 )
l|m TCP l| :
x x0 y y0 z z0
() :
a1 a2 a3
II. V tr tng i ca ng thng v mt phng :
1.V tr tng i ca ng thng v mt phng :
PP HNH HC

M a ( )
( )
a n
n
n
M M
a a a a ( )
x x a t (1)
0 1


nh l : Trong Kg Oxyz cho: ng thng () : y y 0 a2t (2) c TCP a (a1;a2 ;a3 )
z z a t (3)
0 3

v| qua M 0 (x 0 ; y0 ; z 0 ) v| mt phng ( ) : Ax By Cz D 0 c TPT n (A; B;C )


Khi :
() cat ( ) a.n 0 Aa1 Ba2 Ca 3 0
a.n 0 Aa Ba2 Ca 3 0
() // ( ) 1
M 0 (P ) Ax 0 By 0 Cz 0 D 0
a.n 0 Aa Ba2 Ca 3 0
() ( ) 1
M 0 (P ) Ax 0 By 0 Cz 0 D 0

a
n
c bit: ( ) ( ) a v| n cng phng
a1 : a2 : a3 A : B : C
a
pt()

PP I S: Mun tm giao im M ca v| ta gii h phng trnh: tm x, y, z.
pt( )

Suy ra: M x, y, z

Th 1 , 2 , 3 v|o phng trnh mp P v| rt gn da v dng: at b 0 (*)

d ct mp P ti mt im Pt * c mt nghim t .

d song song vi P Pt * v nghim.

d nm trong P Pt * c v s nghim t .

d vung gc P a v| n cng phng


2. V tr tng i ca hai ng thng:
PP HNH HC
V tr tng i ca hai ng thng trong khng gian
Cho hai ng thng: 1 i qua M v| c mt vect ch phng u1 .

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 72
2 i qua N v| c mt vect ch phng u2 .
1 2 u1 , u2 u1 , MN 0.

u , u 0
1 2
1 // 2 .

1
u , MN 0

u , u 0
1 2
1 ct 2 .

1 2
u , u . MN 0

1 v| 2 cho nhau u1 , u2 .MN 0.


pt(1 )
PP I S: Mun tm giao im M ca (1 ) va ( 2 ) ta gii h phng trnh : tm
pt(2 )

x, y, z. Suy ra: M x, y, z
3) V tr tng i gia ng thng v mt cu:
x x a t (1)
0 1

Cho ng thng d: y y 0
a 2
t (2) v| mt cu S : (x a )2 (y b)2 (z c)2 R2 c
z z a t (3)
0 3

t}m I (a;b;c) , b{n knh R.


PP HNH HC
IM .a
0

B . Tnh khong c{ch t t}m I ca mt cu S n ng thng d l| h d (I ,d )
a
B . So s{nh d(I , d ) vi b{n knh R ca mt cu:
Nu d(I , d ) R th d khng ct S
Nu d(I , d ) R th d tip xc S

Nu d(I , d ) R th d ct S ti hai im ph}n bit M , N v| MN vung gc vi


ng knh (b{n knh) mt cu
PP I S: Th 1 , 2, 3 v|o phng trnh S v| rt gn a v phng trnh bc
hai theo t *

Nu phng trnh * v nghim th d khng ct S
Nu phng trnh * c mt nghim th d tip xc S

Nu phng trnh * c hai nghim th d ct S ti hai im ph}n bit M , N


Ch : tm ta M , N ta thay gi{ tr t v|o phng trnh ng thng d

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 73
III. Gc trong khng gian:
1. Gc gia hai mt phng:
n1 ( A1 ; B1 ; C1 )


nh l : Trong Kg Oxyz cho hai mt
n2 ( A2 ; B2 ; C 2 )
phng , x{c nh bi phng trnh :
( ) : A1x B1y C 1z D1 0
a
( ) : A2x B2y C 2z D2 0
Gi l| gc gia hai mt phng ( ) & ( ) ta c cng thc: 0 0 90 0
b

A1A2 B1B2 C 1C 2
cos ( )
A B C . A B C
2
1
2
1
2
1
2
2
2
2
2
2
a (a; b; c)

2. Gc gia ng thng v mt phng: n ( A; B; C )
x x0 y y0 z z0
Cho ng thng () :
a b c a
v| mt phng ( ) : Ax By Cz D 0
Gi l| gc gia hai mt phng () & ( ) ta c cng thc: 0 0 90 0

Aa Bb Cc
sin
A2 B 2 C 2 . a 2 b 2 c 2

3.Gc gia hai ng thng :



Cho hai ng thng : a1 (a; b; c)
x x0 y y0 z z0
(1 ) :
a b c 1
x x0 y y0 z z0
(2 ) :
a' b' c' 2
a 2 ( a ' ; b' ; c ' )

0 0 90 0
Gi l| gc gia hai mt phng (1 ) & (2 ) ta c cng thc:
aa ' bb ' cc '
cos
a 2 b 2 c 2 . a '2 b '2 c '2

IV. Khong cch:


1. Khong cch t m t im n m t mt phng:
Cho mt phng ( ) : Ax By Cz D 0 v| im M 0 (x 0 ; y0 ; z 0 )
Khong c{ch t im M 0 n mt phng ( ) c tnh bi :
M 0 ( x0 ; y 0 ; z 0 )
Ax 0 By0 Cz 0 D
d(M 0 ; )
H A2 B 2 C 2
a

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 74
2. Khong cch t m t im n m t ng thng:
Cho ng thng () i qua im M 0 (x 0 ; y0 ; z 0 ) v| c TCP u (a;b;c) . Khi khong c{ch
t im M1 n () c tnh bi cng thc:
M1 M M ; u
0 1
u ( ) d(M 1, )
u
M 0 ( x0 ; y 0 ; z 0 ) H
3. Khong cch gia hai ng thng cho nhau:

nh l : Trong Kg Oxyz cho hai ng thng cho nhau :

(1 ) co VTCP u (a;b; c) va qua M0 (x 0 ; y 0 ; z 0 )


(2 ) co VTCP u ' (a ' ;b ' ; c ' ) va qua M0' (x 0' ; y 0' ; z 0' )
u, u ' .M M '
0 0
Khi khong c{ch gia (1 ) va ( 2 ) c tnh bi cng thc d (1, 2 )
u; u '
u 1
M0


u'
M '
0 2
C[C DNG THNG GP
VN 1: L p phng trnh ng thng

lp phng trnh ng th ng d ta cn xc nh mt im thuc d v mt VTCP ca n.


Dng 1: d i qua im M 0 (x 0 ; y0 ; z 0 ) v| c TCP a (a1;a2 ;a3 ) :
x x a t
o 1

(d ) : y yo a2t ( t R)
z z a t
o 3

Dng 2: d i qua hai im A, B : Mt VTCP ca d l AB .


Dng 3: d i qua im M 0 (x 0 ; y0 ; z 0 ) v| song song vi ng thng cho trc: V d / /
nn VTCP ca cng l VTCP ca d .
Dng 4: d i qua im M 0 (x 0 ; y0 ; z 0 ) v| vung gc vi mt phng P cho trc: V d P

nn VTPT ca P cng l VTCP ca d .

Dng 5: d l| giao tuyn ca hai mt phng P , Q :


Cch 1: Tm mt im v mt VTCP.
(P )
Tm to mt im A d : bng cch gii h phng trnh (vi vic chn gi
(Q )
tr cho mt n)
Tm mt VTCP ca d : a nP , nQ
Cch 2: Tm hai im A, B thuc d , ri vit phng trnh ng th ng i qua hai im .
Dng 6: d i qua im M 0 (x 0 ; y0 ; z 0 ) v| vung gc vi hai ng thng d1, d2 :

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 75
V d d1, d d2 nn mt VTCP ca d l: a ad , ad
1 2
Dng 7: d i qua im M 0 (x 0 ; y0 ; z 0 ) , vung gc v| ct ng thng .
Cch 1: Gi H l hnh chiu vung gc ca M 0 trn ng th ng .
H

M 0H u
Khi ng th ng d l ng th ng i qua M 0, H .


Cch 2: Gi P l mt ph ng i qua A v vung gc vi d ; Q l mt ph ng i qua A v cha d.

Khi d P Q
Dng 8: d i qua im M 0 (x 0 ; y0 ; z 0 ) v| ct hai ng thng d1, d2 :
Cch 1: Gi M1 d1, M2 d2 . T iu kin M , M1, M 2 th ng hng ta tm c M1, M 2 .
T suy ra phng trnh ng th ng d .

Cch 2: Gi P (M 0, d1 ) , Q (M 0, d2 ) . Khi d P Q . Do , mt VTCP
ca d c th chn l a nP , nQ .

Dng 9: d nm trong mt phng P v| ct c hai ng thng d1, d2 : Tm cc giao im


A d1 P , B d2 P . Khi d chnh l ng th ng AB.
Dng 10: d song song vi v| ct c hai ng thng d1, d2 :

Vit phng trnh mt ph ng P


cha v d1, mt ph ng Q cha v d2 . Khi


d P Q .
Dng 11: d l| ng vung gc chung ca hai ng thng d1, d2 cho nhau:
MN d1
Cch 1: Gi M1 d1, M2 d2 . T iu kin , ta tm c M , N . Khi , d l
MN d2
ng th ng MN.
Cch 2:
V d d1 v d d2 nn mt VTCP ca d c th l: a ad , ad .
1 2

Lp phng trnh mt ph ng P cha d v d1, bng cch:

+ Ly mt im A trn d1.


+ Mt VTPT ca P c th l: nP a , ad .
1

Tng t lp phng trnh mt ph ng Q cha d v d2 .


Khi d P Q .

Dng 12: d l| hnh chiu ca ng thng l n mt phng P :



Lp phng trnh mt ph ng Q cha v vung gc vi mt ph ng P bng cch:
Ly M .

V Q cha v vung gc vi P nn nQ a , nP .

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 76

Khi d P Q .

Dng 13: d i qua im M, vung gc vi d1 v| ct d2 :


Cch 1: Gi N l giao im ca d v d2 . T iu kin MN d1, ta tm c N. Khi , d l
ng th ng MN.
Cch 2:

Vit phng trnh mt ph ng P qua M v vung gc vi d1.

Vit phng trnh mt ph ng Q cha M v d2 .

Khi d P Q .

VN 2: V tr tng i gia hai ng thng

xt VTT gia hai ng th ng, ta c th s dng mt trong cc phng php sau:


Phng php hnh hc: Da vo mi quan h gia cc VTCP v cc im thuc cc ng
th ng.
Phng php i s: Da vo s nghim ca h phng trnh cc ng th ng.

VN 3: V tr tng i gia ng thng v mt phng

xt VTT gia ng th ng v mt ph ng, ta c th s dng mt trong cc phng php sau:


Phng php hnh hc: Da vo mi quan h gia VTCP ca ng th ng v VTPT ca mt
ph ng.
Phng php i s: Da vo s nghim ca h phng trnh ng th ng v mt ph ng.
VN 4: V tr tng i gia ng thng v mt cu

xt VTT gia ng th ng v mt cu ta c th s dng cc phng php sau:


Phng php hnh hc: Da vo khong cch t tm mt cu n ng th ng v bn knh.
Phng php i s: Da vo s nghim ca h phng trnh ng th ng v mt cu.
VN 5: Khong cch

1. Khong cch t i m M n ng thng d


Cch 1: Cho ng th ng d i qua M 0 v c VTCP a .
M M , a
0
d(M , d )
a
Cch 2: Tm hnh chiu vung gc H ca M trn ng th ng d.

d M , d MH .

Cch 3:
Gi N x ; y; z d. Tnh MN 2 theo t (t tham s trong phng trnh ng
th ng d).
Tm t MN 2 nh nht.

Khi N H. Do d M , d MH .
2. Khong cch gia hai ng thng cho nhau
Cho hai ng th ng cho nhau d1 v d2 . Bit d1 i qua im M1 v c VTCP a1 , d2 i qua im M 2

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 77
a1, a2 .M1M 2
v c VTCP a 2 d(d1, d2 )
a1, a2
Ch : Khong cch gia hai ng th ng cho nhau d1, d2 bng khong cch gia d1 vi mt ph ng

cha d 2
v song song vi d1.
3. Khong cch gia hai ng thng song song
Khong cch gia hai ng th ng song song bng khong cch t mt im thuc ng th ng ny
n ng th ng kia.
4. Khong cch gia mt ng thng v mt mt phng song song
Khong cch gia ng th ng d vi mt ph ng song song vi n bng khong cch t mt
im M bt k trn d n mt ph ng .
VN 6: Gc

1. G c gia hai ng thng


Cho hai ng th ng d1, d2 ln lt c cc VTCP a1, a2 .
Gc gia d1, d2 bng hoc b vi gc gia a1, a2 .
a1.a2
cos a1, a2
a1 . a2
2. G c gia mt ng thng v mt mt phng
Cho ng th ng d c VTCP a (a1;a2 ;a3 ) v mt ph ng c VTPT n (A; B;C ) .Gc gia


ng th ng d v mt ph ng bng gc gia ng th ng d vi hnh chiu d ' ca n trn .
Aa1 Ba2 Ca 3

sin d,( )
A2 B 2 C 2 . a12 a22 a 32

MT CU
I. Phng trnh mt cu:
1. Phng trnh ch nh tc:
Phng trnh ca mt cu S t}m I a;b;c , b{n knh R
l|: (S ) : (x a )2 (y b)2 (z c) R 1
2 2


Phng trnh 1 c gi l| phng trnh chnh tc ca mt cu

c bit: Khi I O th (C ) : x y z R
2 2 2 2

2. Phng trnh tng qut:


Phng trnh : x y z 2ax 2by 2cz d 0 vi a 2 b2 c 2 d 0 l| phng
2 2 2


trnh ca mt cu S c t}m I a;b; c , b{n knh R a b c d .
2 2 2

II. Giao ca mt cu v mt phng:



Cho mt phng ( ) v| mt cu S c phng trnh :
( ) : Ax By Cz D 0
(S ) : (x a )2 (y b )2 (z c )2 R2

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 78

Gi d(I ; ) l| khong c{ch t t}m mt cu S n mt phng
Cho mt cu S I ; R v| mt phng P . Gi H l| hnh chiu vung gc ca I l n

P d IH d I , P .
dR dR dR
Mt phng tip xc mt cu.
P l| mt phng tip din Mt phng ct mt cu theo
Mt cu v| mt phng khng thit din l| ng trn c
ca mt cu v|
c im chung. t}m I v| b{n knh
H: tip im.
r R2 IH 2


Dng 1: S c t}m I a;b;c v| b{n knh R : S : (x a )2 (y b)2 (z c)2 R2

Dng 2: S c t}m I a;b;c v| i qua im A :


Phng php: Khi b{n knh R IA .

Dng 3: S nhn on thng AB cho trc l|m ng knh:
Phng php:
T}m I l| trung im ca on thng
xA xB y A yB zA zB
AB : x I ; yI ; zI .
2 2 2
AB
B{n knh R IA .
2

Dng 4: S i qua bn im A, B,C , D ( mt cu ngoi tip t din)
Phng php:

Gi s S c dng: x 2 y 2 z 2 2ax 2by 2cz d 0 * .

Thay ln lt to ca c{c im A, B,C , D v|o * , ta c 4 phng trnh.

Gii h phng trnh , ta tm c a,b, c, d Phng trnh mt cu S .



Dng 5: S i qua ba im A, B,C v| c t}m I nm tr n mt phng P cho trc:
Phng php: Gii tng t nh dng 4.

Dng 6: S c t}m I v| tip xc vi mt cu T cho trc:
Phng php:
{c nh t}m I v| b{n knh R ' ca mt cu T .
S dng iu kin tip xc ca hai mt cu tnh b{n knh R

ca mt cu S . ( t hai trng hp tip xc trong v| ngo|i)

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 79

Ch : i phng trnh mt cu S : x 2 y 2 z 2 2ax 2by 2cz d 0


vi a 2 b2 c 2 d 0 th S c t}m I a; b; c v| b{n knh R a b c d .
2 2 2

Cho hai mt cu S I , R v| S I , R .
1 1 1 2 2 2

I I R R
1 2 1 2
S , S trong nhau
1 2

I I R R
1 2 1 2
S , S ngo|i nhau 1 2

I I R R
1 2 1 2
S , S tip xc trong 1 2

I I R R
1 2 1 2
S , S tip xc ngo|i 1 2

R R I I R R
1 2 1 2 1
S , S ct nhau theo mt ng trn
2 1 2

Dng 7: it phng trnh mt cu S c t}m I a;b;c , tip xc vi mt phng P cho trc.

Phng php: B{n knh mt cu R d I ; P

Dng 8: it phng trnh mt cu S c t}m I a;b;c , ct mt phng P cho trc theo


giao tuyn l| mt ng trn tho iu kin .
a. ng trn c din tch cho trc.
b. ng trn c chu vi cho trc.
c. ng trn c b{n knh cho trc.
Phng php:
T cng thc din tch ng trn S r 2 hoc chu vi ng trn P 2 r ta tm
c b{n knh ng trn giao tuyn r .
Tnh d d I , P
Tnh b{n knh mt cu R d r
2 2

Kt lun phng trnh mt cu.
Dng 8: it phng trnh mt cu S c t}m I a;b;c , ct mt phng P cho trc theo
giao tuyn l| mt ng trn tho iu kin.
Phng php:
Ta c b{n knh mt cu R d I ; P
Kt lun phng trnh mt cu.
Dng 10: it phng trnh mt cu S tip xc vi mt ng thng cho trc v| c t}m

I a;b;c cho trc.
Phng php

ng thng tip xc vi mt cu S ta c R d I, .
Dng 11: it phng trnh mt cu S tip xc vi mt ng thng ti tip im


M xo , yo , zo thuc v| c t}m I thuc ng thng d cho trc.
Phng php

it phng trnh mt phng P i qua im M v| vung gc vi ng thng .


To t}m I P l| nghim ca phng trnh.

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 80

B{n knh mt cu R IM d I, .

Kt lun v phng trnh mt cu S

Dng 12: it phng trnh mt cu S c t}m I a;b;c v| ct ng thng ti hai im


A, B tho mn iu kin:
a. d|i AB l| mt hng s.
b. Tam gi{c IAB l| tam gi{c vung.
c. Tam gi{c IAB l| tam gi{c u.
Phng php
AB

{c nh d I , IH , v IAB c}n ti I n n HB
2
a. B{n knh mt cu R IH 2 HB 2
IH
b. B{n knh mt cu R
sin 45o
IH
c. B{n knh mt cu R
sin 60o
MT S DNG GII NHANH CC TR KHNG GIAN

Cho P v hai im A, B. + Nu A v B tri pha so vi P

Tm M P MA MB min
? M , A, B thng hng M AB P

+ Nu A v B cng pha so vi P

Tm B ' l i xng ca B qua P

M , A, B ' thng hng M AB ' P



Cho P v hai im A, B. + Nu A v B cng pha so vi P

Tm M P MA MB
max
? M , A, B thng hng M AB P

+ Nu A v B tri pha so vi P

Tm B ' l i xng ca B qua P

MA MB ' AB '


Cho im M x M ; yM ; z M kh ng thuc
cc trc v mt phng ta . Vit P : 3xx
y

z
1

phng trnh P qua M v ct 3 tia M
3yM 3z M

Ox,Oy,Oz ln lt ti A, B,C sao cho


VO .ABC nh nht?
Vit phng trnh mt phng P cha Qua A d

ng thng d , sao cho khong cch t

P :
n P u d , AM , u d

im M d n P l ln nht?

Vit phng trnh mt phng P Qua A



P :
qua A v cch M mt khng ln nht n P AM
Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674
Page | 81

Vit phng trnh mt phng P cha Qua A d


P :

ng thng d , sao cho P to vi
n P u d , u u d
( kh ng song song vi d ) mt gc ln
nht l ln nht ?

Cho / / P . Vit phng trnh Ly A gi A l hnh chiu vu ng gc ca
Qua A
ng thng d song song vi v
A trn P d:
cch mt khong nh nht ? u d u
Vit phng trnh ng thng d i Qua A d

qua im A cho trc v nm trong d:
u d n P , AM

mt phng P cho trc sao cho

khong cch t im M cho trc n


d l ln nht ( AM khng vung gc

vi P ) ?

Vit phng trnh ng thng d i Qua A d



qua im A cho trc v nm trong d:

mt phng P cho trc sao cho u d n P , AM , n P

khong cch t im M cho trc n


d l nh nht ( AM khng vung gc

vi P ) ?

Vit phng trnh ng thng d i Qua A d



qua im A P cho trc , sao cho d:
u d n P , AM , n P
d nm trong P v to vi ng
thng mt gc nh nht vi ct
nhng kh ng vu ng gc vi P ?

Nguyn Chin - Hng Qun: 0973.514.674


Page | 82

You might also like