UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA SAOBRAAJ I KOMUNIKACIJE

ODSJEK : Komunikacijske teh.
SMJER: Komunikacije
PREDMET: Materijali i robe u transportu

MATERIJALI KAO ROBA U TRANSPORTU - POJAVNI OBLICI U

TRANSPORTU (primjeri tipinih predstavnika)

(seminarski rad)

Kandidati: Mentor:

- Mahir Balta prof. dr. Salihovi

Sabira
- Bainac Zajko
- Bjelak Armin
- Bogilovi Tarik
- Bukva Muhidin
Sarajevo, (mart 2013.

1
 Sadraj
Sadraj ................................................................................................................................................. 1
1. Uvod ............................................................................................................................................ 3
2. Materijali kao roba u transportu-transportujui materijali ........................................................ 4
3. POJAVNI OBLICI MATERIJALA I ROBA U TRANSPORTU................................................................ 5
3.1 Materijali bez oblika .................................................................................................................. 5
3.2 Sipki materijali ........................................................................................................................... 6
3.3 Pastozni materijali ..................................................................................................................... 7
3.4 Materijali stabilnog oblika......................................................................................................... 8
4. ZAKLJUAK................................................................................................................................... 10
Literatura .......................................................................................................................................... 11

2
 1. Uvod
U uvodnom dijelu emo se dotai osnovnih pojmova radi jednostavnijeg shvatanja
tematike koja se obrauje u ovom radu.Definirat pojmove kao to su materijali ,
robe, promet I transport .

Pod pojmom roba podrazumjeva se viak proizvodnje jednog privrednog subjekta

koji svojim osobinama zadovoljava potrebe bilo koje vrste i istovremeno je predmet
razmjene na tritu.To su korisni proizvod ljudskog rada koji zadovoljava stanovitu
ovjekovu potrebu i koji se razmjenjuje na tritu. Sve to se proizvodi s namjerom
da postane predmet ljudske razmjene naziva se robom.

Materijali su robe koje slue u procesu procesu proizvodnje nekih drugih roba ili se
apsorbuju na tritu kao roba u konanoj potronji. Nauka o materijalima prouava
prirodne materijale koje ovjek nalazi u prirodi i ti materijali nazivaju se primarni
materijali, a preradom primarnih materijala dobivamo sekundarne proizvode koji
dolaze na trite.

Prepoznavanje karakteristika materijala I roba koji je nuno za njihovo skladitenje I

transportovanje, u cilju ouvanja njihove upotrebne vrijednosti u transportnom
procesu,takodje zahtjeva i standardizaciju transportnih procesa.Sistem kvaliteta u
svim segmentima logistikog procesa posmatranje materijala kao:

- materijali i robe koji se transportuju (transportujui materijali ili materijali kao

roba u transportu)

- materijali za tehniku transporta (materijali u kojima se roba transportuje)

Transport predstavlja nuan uslov procesa proizvodnje i istovremeno nunost koja

povezuje procese proizvodnje i potronje.

3
 2. Materijali kao roba u transportu-transportujui materijali

Promet materijala je dio nauke koji obuhvaa ponaanje materijala, njegova

svojstva, kvalitetu i promjenu kvalitete u toku prometa.Preko 90% materijala koji
se nalaze u prometu podlijeu promjeni kvalitete, najee usred kvarenja te,
nepravilnog manipuliranja , kao i zbog injenice da se kod veine proizvoda ne
poklapa mjesto njihove proizvodnje I potronje te transport predstavlja nuan proces
u kojem se trebaju zatiti osnovne osobine materijala i roba tj njihova proizvedena
upotrebna vrijednost.Vrijednost materijala temelji se na vrijednostima upotrebljenih
izvornih sirovina i na koritenju raznovrsnih tehnolokih procesa.

Materijali mogu biti osjetljivi na mehanike sile, vlagu, kisik koji dovodi do
korozije, te razna oneienja koja se odraavaju na promjenu mirisa, okusa te
izgleda. Poznavanje prirode materijala u proizvodnji mora biti integrirano sa
zahtijevima prometa u sljedeim fazama:

-uskladitenje sirovina ,

-priprema sirovina,

-operacija obrade zavrne operacije

-ambalairanje

-pakiranje uskladitenje gotovih proizvoda.

Izbor optimalnih uslova transporta materijala od proizvodnje do potronje

podrazumijeva poznavanje velikog broja faktora koji mogu uticati na smanjenje
upotrebne vrijednosti transportujuc robe, i to:

-osobine materijala i roba,

-ponaanje tokom transporta,

-pakovanje i ambalairanje,

4
- skladitenje,

-kvarenje materijala i uzroci kvarenja,

-zatita materijala od kvarenja.

3. POJAVNI OBLICI MATERIJALA I ROBA U

TRANSPORTU

Priroda materijala u prometu znatno utjee na transportnu tehnologiju i odabiranjem

iste uvjetovano je oblikom materijala. Prema obliku razlikujemo nekoliko vrsta i to:
materijali bez oblika,sipki materijali, pastozni materijali, i materijali stabilnog
oblika.

3.1 Materijali bez oblika

Materijali bez oblika su gasovi pod normalnim pritiskom,temperaturom i ukapljeni

gasovi, tecnosti i neki dvofazni sistemi(otopine, emulzije,suspenzije). Otopina gasa
je da im zapremina i oblik nisu konstantni i da po normalnim pritiskom ili
povrsinom pritiska zauzimaju sav raspoloivi prostor koji se kompresijom moze
smanjiti. Ako se odreena koliina gasa stavi u zatvorenu posudu, gas e zbog tenje
da se iri,vri pritisak na zidove suda. Zbog tih svojih osobina gasovi se uvijek
svrstavaju u kategorije opasnih roba i u transportu se iskljucivo pojavljuju kao
komprimirani ili ukapljeni.

Postupak ukapljivanja - prevoenje u teno stanje supstanci koji su na sobnoj temp.

i atmosferskom pritisku u gasovitom stanju. Svojstvo tekuina: povrina tekuine u
posudi zauzima horizontalni poloaj Prevoze se u zatvorenim transportnim
sredstvima.

Jednaina gasa :

Gdje : - P predstavlja pritisak izraen u Pa (Paskalima)

- n predstavlja broj molova

- R univerzalna gasna konstanta (8,314472 Jmol1 K1 )
- T apsolutna temperatura izraena u Kelvinima

5
3.2 Sipki materijali

Sipki materijali su praci,granule, zrnasti materijali. Ti materijali poprimaju oblik

posude u kojima se nalaze i prema horizontali poprimaju odreeni ugao koji se
naziva nasipni ugao. Rezultat sipkosti izraava se kao kotanges ugla to zatvaraju
horizontalu sa stranicama kupe. to je kotanges ugla vei bolja je sipkost i obrnuto.

Mjerenja se izvode pri normaln im uvjetima, a to su 20C i vlaga od 65%. Nasipna

ili zapremninska teina je odnos mase i volumena, a ovisi o obliku estica i razmaku
meu esticama. U toku transporta vibracijama se smanjuje prostor izmeu estica,
te nasipna teina raste, a volumen se smanjuje.

Sipkost zavisi od:granulometrijskog sastava (veliina, oblik estica, gustoa, trenju

izmeu estica)

Slika 1: nasipni ugao

6
3.3 Pastozni materijali

Pastozni materijali su razne paste, kreme, razne pjene koje imaju svojstva paste.

Mogu tei pod silom koja je vea od sile tee. Postojanost oblika je vea u odnosu
na tekue i sipke materijale. Tu se javlja vano svojstvo unutranjeg trenja izmeu
estica koje se zove viskoznost, a moe biti dinamika koja se mjeri u
Pas(paskalskundama), kinematika (m2/s) i relativnakoja se mjeri u stupnjevima
englera, Reedwood sekundama i Scibdi sekundama

Teenje idealnih tekuina izraava se jednainom kao napon smicanja i to je odnos

sile smicanja kroz povrinu smicanja. Inae je napon smicanja koeficijent
proporcionalnosti. Brzina smicanja prikazana je modelom dviju ploa pri emu se
gornja ploa pomie u smjeru napona, a donja ploa je fiksna te se brzina definira D
= dv/dy gdje nam je v brzina gornje ploe, a y je razmak izmeu ploa u cm. Prema
Njutnu koeficijent proporcionalnosti izmeu napona i brzine smicanja treba biti
konstantan za sve vrste tekuina, ali u praksi to vrijedi samo za vodu i mineralna
ulja te se oni nazivaju idealnim tekuinama.

Veliko znaenje kod pretakanja tekuina ima priroda tekuine, godinje doba te
vrsta i kvaliteta crpki. Vano svojstva pastoznih materijala je tak ka kapanja, a to je
postojanost plastinih tvari na poviene temperature. Plastinost se ispituje kao sila
smicanja na aparatu koji se naziva plastometar

Penetracija - pokazuje nam vrstou, a mjeri se na standardiziranom penantrometr.

Pri 25C u vremenu od 5s puta se konus u pastu i prodiranje se oita na
instrumentu.

Vea postojanost oblika (u odnosu na tekuine i sipke materijale) to su preteno

disperzni sistemi sastavljeni od:

a)vrste disperzne faze (prah)

b)tekue disperzne faze (tekuina)

7
pjene kao dodatak imaju osim a) + b) + plin (ukapljenu ili plinovitu disperznu fazu)

3.4 Materijali stabilnog oblika

Materijali vrstog agregatnog stanja koje karakterie konstantnost oblika I

zapremine.Tu spadaju materijali koji se pakuju transportuju i koriste kao komadna
roba.

Svojstva: visoka stabilnost u odnosu na promjene volumena mogu biti 3D, 2D i

linearni

Komadni materijali se pakuju komad po komad pri emu se pazi o osjetljivosti

materijala.Prevoze se u otvorenim(gradjevinski materijali,drvo i ostali materijali) i
zatvorenim(ambalairana roba i paletizovana roba).

Sa aspekta transportne tehnologije bitno je osigurati kontrolisani oblik i zapreminu

materijala i roba, to se postie izborom odgovarajue ambalae, ime se svi pojavni
oblici materijala prevode u komadnu robu.

Teko je odrediti granicu izmeu sipkog materijala veih estica i materijala

pastoznog oblika.

8
9
 Slika 2 : Svrstavanje materijala prema pojavnom obliku u transport

4. ZAKLJUAK
Sa aspekta transportne tehnologije bitno je osigurati kontrolisani oblik I zapreminu
materijala I roba , to se postie izborom odgovarajue ambalae, ime se svi
pojavni oblici materijala prevode u komadnu robu.S obzirom da se kod veine
proizvoda ne poklapa mjesto njihove proizvodnje I potronje , transport predstavlja
nuan proces u kojem se trebaju zatitit osnovne osobine materijala I roba tj njihova
proizvedena upotrebna vrijednost.Kao to smo ve vidjeli preko 90% materijala koji
se nalaze u prometu podlijeu promjeni kvalitete, najee usred kvarenja te,
nepravilnog manipuliranja. Izborom optimalnih uvjeta transporta teta se smanjuje
do 70%, to je od jako velikog znaaja jer se na taj nain osigurava bolja I vea
upotrebna vrijednost materijala.

10
 Literatura :

- Materijali I robe u transportu knjiga 1 (klasifikacija , standardizacija,

identifikacija) , Alija Behmen,Sabira Salihovi, Univerzitet u Sarajevu ,
Fakultet za saobraaj i komunikacije , Sarajevo 2007

- trumberger, N., Rukovanje materijalima u prometu, Fakultet prometnih

znanosti, Sveuilite Zagrebu, Zagreb, 2000

- ani,H., Tehnologija materijala u prometu, Fakultet prometnih

znanosti Zagreb, Sveuilite u Zagrebu, Zagreb, 1989.

- http://www.inet.hr/~mzuzic/fpz/Tehnologija%20materijala%202.pdf

11