You are on page 1of 6

SndromeplurimetablicaMetabolicsyndrome

RodrigoMridaPineda
GleissonScheideggerLopesEscoladeMedicinadaSantaCasadeMisericrdiadeVitriaES.CarlaCoelho
SiqueiraProfEscoladeMedicinadaSantaCasadeMisericrdiadeVitriaES.MestreemEndocrinologiapelaUniversidadeFederaldo
RiodeJaneiroRJ.Endereoparacorrespondncia:
GleissonScheideggerLopes
PraaJacobSuaid,2Quadra30
CEP29065460MatadaPraiaVitriaES.
Emails:rodrigopineda@bol.com.br
g.scheid@bol.com.br
csikeir@terra.com.br

CopyrightMoreiraJr.Editora.
Todososdireitosreservados.
Unitermos:sndromeplurimetablica,sndromedaresistnciainsulina,sndromeX(deReaven),hiperinsulinemia,obesidade.Unterms:
metabolicsyndrome,insulineresistancesyndrome,syndromeX,Reaven'ssyndrome,hyperinsulinemia,obesity.

Sumrio
Asndromeplurimetablicadefinidaporumconjuntodeanormalidadesmetablicas,caracterizadas
porresistnciacelularaoperifricadainsulina,hiperinsulinemiacompensatria,hipertenso,
obesidadeintraabdominal(visceral),dislipidemiacaracterizadapornveissricosdiminudosde
lipoprotenadealtadensidade(HDL)eelevadosdelipoprotenadebaixadensidade(LDL)edemuito
baixadensidade(VLDL),almdeumriscoaumentadonodesenvolvimentodedoenascardiovasculares
edediabetesmellitustipo2.Tambmpodemserobservadosnospacientes:alteraesnacoagulao
sangnea,hiperuricemia,hiperfibrinogenemia,microalbuminria,maiorincidnciadeovrios
policsticos,apniadosono,depressoealgunstumores.

Otratamentoconsisteemmedidasnofarmacolgicas(dietasespeciaiseexercciosfsicos)e
farmacolgicas(tiazolidinedionas,biguanidas,inibidoresdaECAebloqueadoresdereceptoresAT1,
almdoempregodeoutrosagentesantihipertensivos).

Esteartigofazumarevisosobreosprincipaisaspectosdaepidemiologia,patognese,clnica,formas
detratamentoeprevenodasndromeplurimetablica.
Sumary
Themetabolicsyndromeisdefinedbyaclusteringofmetabolicalabnormalities,characterizedby
peripheralcellinsulineresistance,compensatoryhyperinsulinemia,hypertension,intraabdominal
(visceral)obesity,dyslipidemiacharacterizedbydecreasedhighdensitylipoprotein(HDL),andelevated
lowdensitylipoprotein(LDL)andverylowdensitylipoprotein(VLDL)serumlevels,besidesan
increasedriskinthedevelopmentofcardiovasculardiseasesandtype2diabetesmellitus.Italsocan
beobservedinthesepatients:bloodcoagulationalterations,hyperuricemia,hyperfibrinogenemia,
microalbuminuria,andahigherincidenceofpolycysticovarydisease,sleepapnea,depressionand
sometumors.

Thetreatmentconsistsinnonpharmacological(specialdietsandphysicalexercises)and
pharmacologicalmeans(thiazolidinediones,biguanides,ACEinhibitors,AT1blockers,includingtheuse
ofotherantihypertensiveagents).

Thisarticlemakesareviewabouttheprincipalaspectsfromtheepidemiology,pathogenesis,clinical,
treatmentandpreventionformsofmetabolicsyndrome.
Numeraodepginasnarevistaimpressa:142147

Introduo

Asndromeplurimetablicadefinidaporumconjuntodealteraesmetablicascaracterizadaspor
resistnciacelularaoperifricadainsulina,hiperinsulinemiacompensatria,hipertenso,
obesidade(principalmenteaumentodagorduraintraabdominalvisceral),dislipidemiaeumrisco
aumentadodedoenacardiovascular.Tambmpodemserobservadasnospacientesalteraesna
coagulaosangnea,hiperuricemiaemicroalbuminria(1).

Em1988,Reaven(2)descreveuasndromecujacaractersticacomumnospacientesseriaaresistncia
insulnicacomoanormalidadeprimria,ecujasalteraesmetablicassecundriaslevariamaum
aumentonoriscododesenvolvimentodedoenaarterialcoronariana(DAC).Apartirdeseusestudos,
sugeriusequearesistnciainsulinaestariaenvolvidanaetiologiadodiabetestipoII,coronariopatia
ehipertensoarterial.Porsuascaractersticas,passouaserconhecidacomosndromedaresistncia
insulinaousndromeX(deReaven).

Noanoseguinte,Kaplan(3)definiucomo"quartetomortal"aobesidadedaporosuperiordocorpo,
intolernciaglicose,hipertrigliceridemiaehipertensoarterialcomoseuscomponenteserelacionou
essacombinaodefatoresderiscocomaresistnciainsulnicaeahiperinsulinemia.

Em1998,Who(4)propsquehouvesseumanicadefinioparaasndrome,quepassouaser
conhecidacomosndromeplurimetablica.

Epidemiologia

Estudosepidemiolgicosprospectivostmdemonstrado,deformacadavezmaisclara,aimportncia
clnicadasndromeesuasimplicaesnamorbimortalidadedospacientes.

RiskFactorandLifeResearchGroup(5),emestudoprospectivoconduzidonaItliaem22.561homense
18.495mulheresportadoresdesndromeplurimetablicaduranteseteanos,demonstrouuma
associaoentreasanormalidadesmetablicasdasndromeeoimpactodamortalidadepordoena
cardiovascular.Aprevalnciadoconjuntodetodasasanormalidadesmetablicasfoibaixana
populaocomoumtodo,comapenas3%doshomense3,4%dasmulheresexibindotodooconjunto
dealteraesmetablicasquecompreendemasndromeplurimetablica.Oriscodemortepordoena
cardiovasculareporoutrasdoenascresceucomoaumentodasdesordensmetablicasemhomense
mulheres.Oriscodemorteporcncerfoisignificativamentemaioremmulherescomasndromeque
emmulheressemalteraesmetablicas.Amaiorpartedosindivduosquefaleceramdedoena
cardiovascularapresentavamelevaesemvriasdasanormalidadesmetablicas.Osresultadoslevam
conclusodequeasndromeplurimetablicaumimportantefatorderiscoparamortalidadepor
doenacardiovascularetambmporoutrasdoenas,comoocncer,emhomensemulheres.

TheParisProspectiveStudy(6),pormeiodoacompanhamentodemaisdesetemilfuncionrios
pblicoscomidadesentre43e54anos,durante15anos,emestudoprospectivo,demonstroua
associaoentrenveiselevadosdeinsulinanacirculaocomomaiorriscodecomplicaes
associadasateroscleroseecomomaiornmerodebitosporcoronariopatia.

Aspectospatognicoseosdiferentessistemasnasndromeplurimetablica

Apatogeniadasndromeplurimetablicaaindanototalmenteconhecida.Aresistnciainsulinaea
hiperinsulinemiacompensatriadesempenhamoprincipalpapelnodesenvolvimentodasndrome.
Entendeseporresistnciainsulnicaoestadoderesistnciacelularaodainsulina,tendocomo
umadasconseqnciasanodiminuiodosnveisdeglicosesangnea,compredisposioparao
desenvolvimentodediabetesmellitustipo2(DM2).Segueseaissoosurgimentodehiperinsulinemia
compensatriafaltadeaodohormnio,comconseqenteaparecimentodehiperglicemiaps
prandiale,posteriormente,hiperglicemiaemjejumeDM2.

Abasegenticadasndromeplurimetablicaaindapoucocompreendida.KovacsP.ecol.(7)
estudarammodelosanimaiscomasndromegeneticamentedeterminadaratosWOKWeseuestudo
demonstrouainflunciadefatoresgenticosindependentesparaodesenvolvimentodasndrome
plurimetablica,almdepossveisrelaesgenticasentreestasndromeediabetesmellitus.

Almdosfatoreshormonaisegenticosassociados,fatoresambientaiscomoaumentodaingesta
calrica,sedentarismoeobesidadetambmapresentamimportantecontribuionagnesedesta
patologia(8).

Aobesidadecentral(visceralouandride)maisfortementeassociadaresistnciainsulnicaquea
obesidadedaporoinferiordocorpo,eindivduoscomaumentodagorduravisceralapresentam
maiorriscodedesenvolvimentodaDM2edoenascardiovascularesrelacionadassndrome
plurimetablica.Otecidoadiposovisceralapresentaaumentodaatividadelipoltica,oquelevaaum
transporteexcessivodecidosgraxosdecadeialongaparaacirculaoportal,alterandoo
metabolismohepticocomaumentodasntesehepticadeglicoseegorduraeliberaodegordura
paraacirculao,oqueresultaemarmazenamentodegorduranamusculatura.Oaumentoda
oxidaodagorduraprejudicaacaptaodaglicose,levandohiperinsulinemia,piorandoaresistncia
perifricainsulinaelevandoamenormetabolismohepticodohormnio.Oscomponentesda
dislipidemianasndromeplurimetablicasooaumentodosnveissricosdelipoprotenasdebaixa
densidade(LDL),delipoprotenasdemuitobaixadensidade(VLDL)edetriglicerdeos,bemcomoa
umadiminuiodosnveisdelipoprotenadealtadensidade(HDL).Osnveisdetriglicerdeosps
prandiaiscontribuemparaumriscoaumentadodedesenvolvimentodedoenaarterialcoronriaem
indivduoscomresistnciainsulnica(9,10,11).
Ospacientescomaumentodaobesidadevisceralintraabdominaldemonstramglicemiaseinsulinemias
dejejummaiselevadas,respostasglicmicaseinsulinmicasmaioresapsingestodeglicose,em
relaoaindivduosqueapresentamobesidadenaparteinferiordocorpo(12).Almdisso,apartirdos
30anos,cadaaumentode5%acimadopesoquantificadoaos20anoscorrespondeaumrisco200%
maiornoaparecimentodasanormalidadesmetablicasehemodinmicasdasndromeplurimetablica,
noindivduodemeiaidade(13,14).

Fatoresneuroendcrinosparticipamnapatogeniadasndromeplurimetablica.sabidoqueuma
ingestacalricaricaemcarboidratosegorduraslevaaoaumentodaatividadedosistemanervoso
simptico(SNS)porestimulaodasecreodeinsulina.AhiperatividadedoSNSinduzidopela
hiperinsulinemiaexerceefeitohipertensivo,quemediadopelorim,coraoesistemavascular(15).
Tambmpodehaverhipercortisolismoporhiperatividadedoeixohipotlamohipfiseadrenal,
relacionadoaoestresse,distribuiovisceraldotecidoadiposo,queapresentareceptores
glicocorticidesabundantes,e,ainda,aolcooleaofumo(16).Emumapartedapopulaohum
defeitonasecreodecortisolcomdiminuiodasecreodeesteridessexuaisehormniodo
crescimento(17).
Existemmuitosdadosnaliteraturaqueassociamaresistnciainsulinaeaconseqente
hiperinsulinemiaaodesenvolvimentodeDAC(18).Comojdiscutido,taisfatoresresultamem
hiperglicemia,concentraeselevadasdeVLDLediminudasdeHDL,almdahipertensoarterial
sistmica(HAS).

Ainsulinaassociadadiretamenteaodesenvolvimentodahipertenso,possivelmentepordois
mecanismosprincipais:1ainsulinainduzumarespostacardiovascularviaestimulaosimptica
diretadosistemanervosocentral(SNC),poisocorreaumentodosnveisplasmticosdenorepinefrina.
AdietacomrestriocalricamostroudiminuiodaatividadedoSNS,oquediretamenteassociado
anveisreduzidosdeinsulinemia,sendoqueoinversotambmfoiobservado2apesardenoestar
totalmenteesclarecido,sabesequeainsulinadetmpropriedadesdiretasantinatriurticasemnveldo
nfron,possivelmentegerandohipertensoporretenodesdioeexpansovolumtrica
extracelular(12).

Asndromeplurimetablicatambmmostrouserrelacionadaanginamicrovascular(quesedevea
algunsdefeitosnosmecanismosvasodilatadoresendotliodependentesdamicrocirculao
coronariana),cujopicodeincidnciaocorreemmulheresporvoltados50anosdeidade,
apresentandosesintomaticamentecomoanginapectoriseevidenciandoalteraesisqumicasao
eletrocardiogramadurantetestesdeesforo,porexemplo(19).

Porfim,estudosmostraramqueotabagismoaumentaosnveisdeinsulinacirculanteedaglicemia,
elevandoaindamaisosriscosdecomplicaescardiovasculares(18).Opapeldainsulinanapatognese
cardiovasculardasndromeplurimetablicasedevesuaaonaalteraodotransporteinico
atravsdamembranacelular,almdaaotrficasobreomsculolisodosvasos.Lembramosque
taiscomplicaestambmpodemacometerdemodosemelhanteossistemasarteriaisperifricoedo
SNC(12).

Devidoaalteraesrenaisdiretamentedependentesdaresistnciainsulinaedahiperinsulinemia,
indivduoscomsndromeplurimetablicapodemdesenvolverhiperuricemia.Hevidnciasque
sustentamumclearancediminudoparaaexcreodenitratosnaurina(possivelmentepormaior
reabsorodestes),determinandonveissricoselevadosdecidorico,oquealgumasvezestambm
seacompanhademicroalbuminria(20,21).

Comoofgadopossuiumpapelcentralnometabolismodoscarboidratoselipdios,oacometimento
destergofoiestudadoem551pacientesseveramenteobesoscomsndromeplurimetablica(22).
Demonstrouseaprevalnciadasseguintesalteraes(emnveIShistolgicoeclnico):esteatoseem
at86%(risco2,6vezesmaioremhomens),fibroseem74%,inflamaomoderada/esteatohepatite
em24%ecirroseem2%.Quantopioronveldetolernciaglicoseemaioraidadedopaciente,mais
fortesseroascorrelaesegravidadedestasleses,comsuasconseqentesrepercussesclnicas.
Nveiselevadosdegamaglutamiltransferase(gGT),quandonorelacionadoshistriadeetilismoe
excludasoutrasdoenashepticasprimrias,parecemrelacionarse,bemcomoumindicador
diagnsticodasndrome,entretantomaisestudossobreoassuntosonecessrios(23).

Existemoutrossinaisesintomasnosdiferentessistemasnasndromeplurimetablica,sendoque
muitosaindatmsignificadodecausaouconseqnciaaindaincertos,detalformaque,nomomento,
soalvosdemaioresestudos.Sotambmassociadossndrome:hiperfibrinogenemia,ovrios
policsticos,apniadosono,algunstumoresendcrinosenoendcrinos(comocncerrenal),
depresso(quetambmaparentaamplificarapatofisiologiaendcrinometablicaecardaca),alm
dasalteraesnadistribuiodagorduracorprea(24,25,26,27).

Tratamento

Otratamentoconsisteemmedidasgeraisnofarmacolgicaseteraputicamedicamentosa.

Tratamentonomedicamentoso

opilardotratamento.Mudanasnoestilodevida,comomaioratividadefsica,restriocalrica,
perdadepeso,cessaodohbitotabgicoeatenuaodeatividadesestressantes,especialmentese
aliadaterapiacomportamental,tmmostradobonsresultados(28),poisminimizamaresistncia
insulina,reduzindoassimmuitosdosefeitosdeletriosdasndrome.Notasequetodosestesfatores
sopotencialmentemodificveisedevemserestimuladosaomximo,poisconstituemumcomponente
crticonosucessoteraputico(25).

Comomuitosdosindivduoscomasndromeplurimetablicatmsobrepesoouobesidadefranca,a
dietadevevisarprimariamenteareduoponderal,oqueporsispodedeterminarumasensibilidade
insulinaemnveispraticamentenormais,emalgunscasos.Experimentalmente,emmodelosanimais,
evidenciousequeumadietaricaemgorduraspolissaturadasinduzresistnciainsulina,enohomem,
indiretamente,estedadotambmfoiobservado.Dietascomingestoapenasmoderadamente
aumentadasdegorduratotalnosecorrelacionaramclaramentecomesteefeito,entretantose
mostrouqueumadietaricaemgordurasmonoinsaturadasseacompanhadeumamelhorsensibilidade
perifricainsulina,pormesteefeitobenficodesaparecequandoagorduratotaldadietaultrapassa
38%daenergiacalricatotaldiria.Indicase,atualmente,umamenoringestodealimentosricosem
gorduraspolissaturadas,preferindo,commoderao,aquelesricosemgordurasmonoinsaturadas(29).
Algumarestrionaingestodecarboidratostambmdesejvel,objetivandoreduzirosnveis
glicmicos(eporconseguinteainsulinemiaetrigliceridemia)(30).Alimentosricosemfibraseoutras
protenas,commenorcontedoglicdicosotambmindicados(29).

Aindanoquesereferedieta,hdadosquesugeremqueminerais,comomagnsio,clcio,potssio,
zinco,crmioevandio,associamseoumantmaresistnciainsulnica,aopassoquecertos
aminocidoscomoLcarnitina,taurinaeLargininatmrelaoinversaaestefenmeno.Existemainda
algunsoutrosnutrientes,comoaglutationa,coenzimaQ10ecidoslipicos,queaparentamteralgum
efeitoteraputico.Todaviataisdadossomerecedoresdemaioresinvestigaes(25).

Tratamentofarmacolgico

Asprincipaissubstnciasutilizadasnotratamentodasndromeplurimetablicavisammelhorara
sensibilidadeperifricainsulinaeprevenirouminimizarascomplicaesoriundasdestaalterao
metablicaprimriaedetodasasoutrasadvindasdela.Comexceodasdrogasantihipertensivas,
especialmenteosinibidoresdaenzimaconversoradeangiotensina(ECA),sonecessriosmaiores
estudossobreainflunciadestasdrogassobreamorbidadeemortalidadeempacientescoma
sndrome(31).Asprincipaisclassesdedrogasutilizadasso:

1)Tiazolidinedionas

JconstituiumpilarnotratamentodoDM2,caracterizadatambmpelaresistnciainsulnica.Esta
novaclassefarmacolgicaenglobaagentessensibilizadoresdainsulinaquereduzem,porconseguinte,
ahiperinsulinemiaehiperglicemia.Esteefeitosensibilizadorsedeveprincipalmentemaiorexpresso
dereceptoresGLUT1eGLUT4nasclulassensveis.Estudosexperimentaismostraramqueas
tiazolidinedionas(ex.:troglitazona,rosiglitazona,pioglitazona)aumentamasensibilidadeinsulinaem
vriosrgosalvo(musculaturaesqueltica,tecidoadiposoehepatcitos),semaumentaraproduo
destehormniopelasclulasbdopncreas,minimizaramounormalizaramefetivamentemuitosdos
efeitosmetablicosdasndrome,comoinfluenciarbeneficamenteometabolismolipdico,diminuindoas
concentraessricasdetriglicerdeos,cidosgraxoslivresedeLDL,eaumentandoosnveisdeHDL.
Astiazolidinedionasatuamemdiversossetoresdometabolismodaglicoseedoslipdios,otimizando
muitosdosdefeitosdometabolismointermediriopsreceptordeinsulinanosrgosalvo.Possuem
tambmaomoduladoranamorfologiaefunodosistemacardiovascularindependentementedesua
aosensibilizadoradeinsulina,reduzindoapressoarterialnestespacientes(induzvasodilataopor
bloquearcanaisdeclcioinibindoaentradaviaextracelulareamobilizaointracelulardoon),
inibindoaproliferao,infiltraoehipertrofiadasclulasmusculareslisasdosvasos(oqueinduzido
porfatoresdecrescimento,processosestescruciaisquedeterminammuitasdascomplicaes:
ateroscleroseecomplicaesvascularesinerentesaoDM2,porexemplo).Duranteousodas
tiazolidinedionasafunohepticadevesermonitorada.Estesagentesconstituemgrandeinstrumento
notratamentodasndromeplurimetablica(32).
2)Biguanidas

umaoutraclassedemedicamentossensibilizadoresdeinsulinaemnvelperifrico.Seuprincipal
representante,emaisestudadonotratamentodasndromeplurimetablica,ametformina,tambm
usadaparaotratamentodoDM2.Promovetambmareduodahiperinsulinemiaedahiperglicemia,
semapresentarefeitosnasecreoinsulnica.Atuanofgado,reduzindoaliberaodeglicose,e
possuimodestoefeitonointestinodelgado,diminuindoaabsorodehidratosdecarbono.Vmitose
diarriassoseusprincipaisefeitosadversos(12).

3)InibidoresdaECAebloqueadoresdereceptordeangiotensinatipoII(AT1)
SoimportantesnotratamentodaHASedasndromeplurimetablica.Estasduasclassesdedrogas
soefetivascomoagentesantihipertensivos,apesardosseusdiferentesmecanismos.Noquetange
HASnasndromeplurimetablica,htrabalhosmaisconsistenteseemmaiornmerosobreosefeitos
benficosdosinibidoresdaECA,todaviaestudosutilizandobloqueadoresdereceptoresdeAT1esto
sendorealizados,eatomomentotmmostradobonsresultados.OsinibidoresdaECAdetmainda
efeitosseletivossobrearesistnciainsulnica,otimizandoa,oquefoidemonstradoatravsdoclamp
euglicmicohiperinsulinmicoetestedetolernciaoralglicose(TTOG),efunesvasculares
insulinomediadas.Osmecanismosexatosparaessesefeitosnosocompletamenteconhecidos,mas
sabesequearespostaprecocedainsulinafoiaumentada,aopassoquearespostatardiafoi
reduzida(33).

4)Outrosagentesantihipertensivos
Drogascomobbloqueadoresediurticospioramatolernciaglicoseedislipidemia,porisso,se
possvel,devemserevitados.Osbbloqueadoresreduzemoconsumodeoxignioediminuemodbito
cardaco,logopodeminterferircomacaptaodoO2,reduzindoaoxidaodaglicoseemtecidos
sensveisinsulina.Quandonecessrio,prefervelautilizaodediurticosdeala,queapesarde
teremmenorefeitohipertensivoqueostiazdicos,tmmenorefeitosobreometabolismoglicdicoe
lipdico.Osdiurticospoupadoresdepotssiotmpequenaaonometabolismodoscarboidratose
lipdios,todaviatmefeitoantihipertensivofraco,almdoriscodehipercalemia.

Agentesaagonistascentraisebloqueadoresdecanaisdeclcionointerferemcomometabolismo
lipdiconemcomaresistnciainsulnica.Drogasaantagonistasnoalteramoperfillipdicoe
aparentammelhorarasensibilidadeinsulina(12).

Preveno

Deveestenderse,nomnimo,atodosaquelessuscetveisadesenvolveremasndrome
plurimetablica,sejaporapresentarumadascaractersticasclnicase/oulaboratoriaisoupor
apresentarhistriafamiliarconsistenteoususcetibilidadegenticabemdefinida.

Asprincipaismedidasconsistemexatamentenaquelaspropostascomotratamentonomedicamentoso
(naquelecaso,visandotambmprevenirmaiorescomplicaesdadoena),sendocrucialqueomdico
estabeleaaeducaodasmedidas,expliqueclaramentesuaimportncia,organizetticasde
aderncia,entreoutrasmedidas(34,35).

Naverdade,taismedidaspodemseradotadasporqualquerpessoa,devidoaosefeitosmultissistmicos
extremamentebenficosdemedidascomo:dieta,realizaodeexercciosfsicoseatividadesdelazer,
emperodosacurto,mdioealongoprazo,nasadedecadaindivduo.

Bibliografia.Timar,O.Sestier,F.Levy,E.MetabolicsyndromeX:areview.Can.J.Cardiol.2000
16(6):77989.
2.Reaven,G.M.Roleofinsulinresistanceinhumandisease.Diabetes198837:1595607.
3.Kaplan,N.M.Thedeadlyquartet.Upperbodyobesity,glucoseintolerance,hypertrigliceridemiaand
hypertension.Arch.Intern.Med.1989149:1514.
4.Groop,L.Geneticsofthemetabolicsyndrome.Br.J.Nutr.1993,83Suppl1:S3948.
5.Trevisan,M.Liu,J.Bahsas,F.B.Menotti,A.SyndromeXandmortality:apopulationbased
study.RiskFactorandLifeExpectanceResearchGroup.Am.J.Epidemiol.1998148(10):95866.
6.Fontbone,A.Charles,M.A.Thibult,N.Richard,J.L.Claude,J.R.Warnet,J.M.Rosselin,G.E.
Eschwge,E.Hyperinsulinemiaaspredictorofcoronaryheartdiseasemortalityinahealthy
population:TheParisProspectiveStudy,15yearsfollowup.Diabetologia199134:356.
7.Kovacs,P.VanDenBrandt,J.Kloting,I.GeneticdissectionofthesyndromeXintherat.
Biochem.Biophys.Res.Commun.2000269(3):6605.
8.Chisholm,D.J.Campbell,L.U.Kraegen,E.W.Pathogenesisoftheinsulinresistancesyndrome
(syndromeX).Clin.Exp.Pharmacol.Physiol.1997,24(910):7824.
9.Benthem,L.Kuipers,F.Steffens,A.B.Scheurink,A.J.Excessiveportalvenoussupplyoflong
chainfreefattyacidstotheliver,leadingtohypothalamuspituitaryadrenalaxisandsympathetic
activationasakeytothedevelopmentofsyndromeX.Aproposedconceptfortheinductionof
syndromeX.Ann.N.Y.Acad.Sci.1999892:30811.
10.Frayn,K.N.Visceralfatandinsulinresistancecausativeorcorrelative?Br.J.Nutr.200083
Suppl1:S717.
11.Howard,B.V.Insulinresistanceandlipidmetabolism.Am.J.Cardiol.199984(1A):28J32J.
12.Cardoso,G.P.Filho,R.S.Santos,J.C.Sndrome"X"deReaven(ResistnciaInsulnica)Algumas
consideraesatuais.JornalBrasileirodeMedicina199670(3):2938.
13.Barzilai,N.Gupta,G.InteractionbetweenagingandsyndromeX:newinsightsonthe
pathophysiologyoffatdistribution.Ann.N.y.Acad.Sci.1999892:5872.
14.Everson,S.A.Goldberg,D.E.Helmrich,S.P.Lakka,T.A.Lynch,J.W.Kaplan,G.A.Salonen,J.T.
Weightgainandtheriskofdevelopinginsulinresistancesyndrome.DiabetesCare.199821(10):
163743.
15.Landsberg,L.Roleofthesympatheticadrenalsysteminthepathogenesisoftheinsulinresistance
syndrome.Ann.N.Y.Acad.Sci.1999892:8490.
16.Bjorntorp,P.Rosmond,R.Themetabolicsyndromeaneuroendocrinedisorder?Br.J.Nutr.2000
83Suppl1:S4957.
17.Johannsson,G.Bengtsson,B.A.Growthhormoneandthemetabolicsyndrome.J.Endocrinol.
Invest.199922(5Suppl):416.
18.Baillie,G.M.Sherer,J.T.WeartC.W.Insulinandcoronaryarterydisease:istheunifying
hypothesis?Ann.Pharmacother.199832(2):23347.
19.Ferrara,LTagliamonte,E.Cice,G.Marracino,M.Iacono,A.SyndromeXandmicrovascular
angina.MinervaCardioangiol199846(6):18193.
20.Facchini,F.S.Nascimento,C.Reaven,G.M.Yip,J.W.NiX.P.Humphreys,M.H.Bloodpressure,
sodiumintake,insulineresistance,andurinarynitrateexcretion.Hypertension199933(4):100812.
21.Reaven,G.M.Thekidney:anunwillingaccompliceinsyndromeX.Am.J.KidneyDis.1997,
30(6):92831.
22.Marceau,P.Biron,S.Huold,F.S.Marceau,S.Simard,S.Thung,S.N.Kral,J.G.Liver
pathologyandthemetabolicsyndromeXinsevereobesity.J.Clin.Endocrinol.Metab.1999
84(5):15137.
23.Rantala,A.O.Lilja,M.,Kauma,H.Savolainen,M.J.,Reunanen,A.,Kesaniemi,Y.A.Gamma
glutamyltranspeptidaseandthemetabolicsyndrome.J.Intern.Med.2000248(3):230238.
24.Raynauld,E.PerezMartin,A.Brun,J.AissaBenhaddad,A.Fedou,C.Mercier,J.Relationships
betweenfibrinogenandinsulinresistance.Atherosclerosis,2000150(2):36570.
25.Kelly,G.S.Insulinresistance:lifestyleandnutritionalinterventions.Altern.Med.20005(2):109
32.
26.Chow,W.H.GridleyG.FraumeniJr,J.F.Jarvholm,B.Obesity,hypertension,andtheriskof
kidneycancerinmen.N.Engl.J.Med.2000343(18):130511.
27.Stewart,T.D.Atlas,S.A.SyndromeX,depression,andchaos:relevancetomedicalpractice.
Conn.Med.200064(6):3435.
28.Shahid,S.K.Schneider,S.H.Effectsofexerciseoninsulinresistancesyndrome.Coron.Artery
Dis.200011(2):1039.
29.Riccardi,G.Rivellese,A.A.Dietarytreatmentofthemetabolicsyndrometheoptimaldiet.Br.J.
Nutr200083:S1438.
30.Reaven,G.M.Dohighcarbohydratedietspreventthedevelopmentorattenuatethemanifestations
(orboth)ofsyndromeX?Aviewpointstronglyagainst.Curr.Opin.Lipidol,19978(1):237.
31.Granberry,M.C.Fonseca,V.A.Insulinresistancesyndrome:optionsfortreatment.South.Med.
199992(1):215.
32.Komers,R.Vrana,A.ThiazolidinedionestoolsfortheresearchofthemetabolicsyndromeX.
Physiol.Res.199847(4):21525.
33.Feldman,R.ACEinhibitorsversusAT1blockersinthetreatmentofhypertensionandsyndromeX.
Can.J.Cardiol.200016:41E44E.
34.Bruce,A.Strategiestopreventthemetabolicsyndromeatthepopulationlevel:roleofauthorities
andnongovernmentalbodies.Br.J.Nutr.200083:S1816.
35.Anderson,A.S.Howtoimplementdietarychangestopreventthedevelopmentofmetabolic
syndrome.Br.J.Nutr.200083:S1658.

You might also like