Sarajevo 2014 Web

Sarajevo 2014_Layout 1 3/28/14 11:33 AM Page 1
TURISTIKA ZAJEDNICA KANTONA SARAJEVO

Sarajevo 2014 -
nekad, sad i uvijek
S arajevska kotlina, uokvirena visokim planinama, naseljena je jo od perioda neolita. U
Butmiru su pronaeni ostaci jedne drevne kulture iz tog doba, u samom podnoju planine
Igman. Posle su ovom kotlinom prohodili Iliri, Rimljani, a kasne Slaveni, koji su se
srodili sa zateenim stanovnitvom i nametnuli mu svoju kulturu i jezik.
U Bosni su pre monoteizma bili prisutni mnogi plemenski kultovi dok kranstvo tu
ne nalo svoje utoite. Izrazito jaka je bila Crkva bosanska, poznata i kao bogumilska
crkva, koju su zbog njene posebnosti ortodoksna i katolika crkva prozvale heretikom. U
doba srednjeg veka ova kotlina je bila dio upe Vrhbosna, a historski izvori kazuju da je
tu bilo i sjedite djeda/dida, poglavara Crkve bosanske. Glavni grad upe bio je grad
Hodidjed. O tom tajanstvenom gradu gdje je djed bosanski stolovao ne zna se mnogo,
ba kao ni o bogumilima, iza kojih su ostali steci kao nemi svjedoci. Zna se, meutim,
da je djed bosanski svoj tap, kao simbol vjerske vlasti, predao sultanu Mehmedu el-
Fatihu kada je ovaj s vojskom osvojio kotlinu 1463. godine. Prelasci bosanskih krstjana,
ili bogumila, na islam od tada su bili masovni u celoj zemlji. U narednih stotinu godina
potpuno je nestalo bogumilsko uenje, ali su pojedini obiaji ostali u narodu.
Neto pre dolaska sultana Mehmeda el-Fatiha, tane 1457. godine, u ovu kotlinu je
na elu osmanske vojske stigao Isa-beg Ishakovi. Historski je poznato da je on bio iz
velike ovdanje feudalne porodice Pavlovia, da je kao dete odveden na sultanov dvor,
gdje je pohaao najbolje kole onog vremena i izrastao u vrsnog vou, vojskovou i
dravnika. Kada je dvadesetak godina kasne doao u svoj rodni kraj, odluio se za veliki
podvig podii novi grad po uzoru na velike osmanske centre. Sve to je podigao ostavio
je u ime Boga za dobrobit naroda i korist generaca koje e doi. Napravio je i saraj, to
jest dvor, po kojem je njegov grad i dobio ime Saraj-ovasi (dvor u polju).
Ne prolo mnogo godina a na mjesto bosanskog namjesnika 1521. doao je Gazi Hus-
rev-beg, po majci sultanov unuk, a po ocu bosanski sin. Bio je poznat kao sposoban
vladar i veliki graditelj. Njegovoj zaostavtini pripadaju, pored Begove dame, mnoge
lepe graevine u srcu dananje Baare. U njegovo vreme je izgraena i Stara
pravoslavna crkva za potrebe pravoslavnih stanovnika Sarajeva.
U to vreme u Sarajevo je dola i velika grupa Jevreja sefarda. Bili su protjerani iz

pane, a ovdje su nali novi dom. Sarajevo tako poprima konture multietnikog grada, u
kojem mirno zajedno ive muslimani, pravoslavci, jevreji i jedna manja zajednica katolika
na desnoj obali Miljacke u mahali Latinluk, izgraenoj oko male upne crkve.
Izgradnjom sefardskoga hrama u blizini Stare pravoslavne crkve i Begove dame

stvorena je jedinstvena atmosfera u srcu Baare. U Evropi je tada bilo nezamislivo da
u centru jednog velikog grada budu bogomolje svih monoteistikih religa. Ovaj mozaik
popunjen je jednim od najveih pravoslavnih hramova na Balkanu, Sabornom crkvom,
pre odlaska Osmanla, i gradnjom velike katolike katedrale u neposrednoj blizini, po
dolasku Austro-Ugarske monarhe.
Austro-Ugarska monarha je po svom dolasku 1878. godine prigrlila i dodatno obo-

gatila zateenu raznolikost Sarajeva i cele Bosne i Hercegovine. Sarajevo se urbaniziralo
i gradilo po najmodernim standardima, a niim se ne remetio zateeni red dobrosus-
jedstva i multikulturalnosti grada.
Izgraene su mnoge lepe graevine, parkovi i aleje, eljeznice, prvi elektrini tramvaj
u Evropi...
Sarajevo, u svojoj histori, pamti i nemile dogaaje. Pre stotinu godina, 28. juna 1914.
godine, izvren je atentat na austrougarskog prestolonasljednika Franca Ferdinanda i nje-
govu suprugu Soju. Ovaj dogaaj se smatra neposrednim povodom izbanja Prvog svjet-
skog rata.
Osim vojskovoa koji su kroz historu palili i pljakali grad, bilo je i prirodnih ne-
pogoda i nesrea, poput poplava i velikih poara. Iako su ostavili teke i duboke tragove,
oni nisu trajno otetili duh Sarajeva, niti su ubili njegovo duhovno zajednitvo.
Borba Sarajla protiv faizma u Drugom svjetskom ratu rezultat je navedenog zajed-
nitva i mentaliteta koji odba prihvatiti rasnu, vjersku i etniku diskriminacu. Tada je u
pragu jedne sarajevske dame spaena i sauvana Hagada, jedna od najvrednih
jevrejskih knjiga u Evropi i svetu.
Osloboenje od faizma donelo je predah u kojem je grad doivio novu ekspanzu i

novi napredak u okviru socalistike Jugoslave. Kruna tog prosperiteta bile su XIV zimske
olimpske igre 1984. godine. Digao se celi grad na noge i svi su pomagali kako bi Sara-
jevo bilo na visini zadatka. Prema reima predsjednika Olimpskog komiteta Juana An-
tona Samarancha bila je to najbolje organizirana olimpada do tada, a Sarajevo je ulo u
malu porodicu olimpskih gradova.
Osam godina posle Olimpade oi celoga sveta ponovo su bile uprte u Sarajevo, ali
ovaj put ne po dobru. Grad je bio pod opsadom 1425 dana, to se smatra jednom od naj-
duih opsada u histori modernog ratovanja. Oni koji nisu mogli razumjeti ili nisu mogli
podneti Sarajevo i sve to je ono predstavljalo uperili su svoju mrnju i oruje ka njemu.
Ipak, ono je, kao i mnogo puta pre toga, izdralo, preivjelo i nadjaalo svoje nepri-
jatelje. Grad se prkosno digao iz pepela, dostojno branei titulu evropskog Jerusalema.
Sarajevo je pobedilo ne samo time to je opstalo nego i zato to je sauvalo svoje
principe.
Danas, u svome novom-starom ruhu, ono nudi dobrodolicu svakom putniku dobro-
namjerniku i prava je poslastica za oi i duu onoga koji u njega kroi.
Posljednjih godina vodei turistiki svjetski asopisi (Lonely Planet, National Geo-
graphic Traveller...) preporuuju Sarajevo kao jednu od najprivlanih novih turistikih
destinaca u svetu.
Sarajevo 2014 - nekad, sad i uvijek

Obala
Kulina bana
A ustro-Ugari su 1878. godine zauzeli Bosnu i poeli s naglom ur-

banizacom i graevinskom ekspanzom. To je najupeatljive bilo
u Sarajevu, gdje su pre svega odluili izgraditi korito za reku Mi-
ljacku, koja je esto plavila i pravila probleme graanima. Rezultat
tog najveeg i najskupljeg austrougarskog graevinskog poduhvata
u Sarajevu bile su dve moderne i lepe obale. Nova desna obala
postala je najreprezentativna ulica u gradu, omeena rekom s
jedne strane i nizom lepih graevina s druge. Nove vlasti su za
gradnju tih reprezentativnih graditeljskih zdanja dovele najbolje
arhitekte iz celoga Carstva. Ba u ovoj ulici bit e puten prvi
elektrini tramvaj u Evropi, davne 1895. godine. Bila je to divna go-
dina za grad, a u njoj je jo zavrena i izgradnja korita Miljacke i
zgrade Venice.
Novoj ulici dali su ime Apelov kej ili Apelova obala, po poglavaru
Zemaljske vlade. Ova slavna ulica vie je puta menjala svoje ime.
Danas ova obala nosi ime Kulina bana, jednog od najveih sred-
njovjekovnih vladara Bosne i moda najistaknuteg lana loze
Kotromania. O tome kako je dobar vladar i veliki dobroinitelj bio
Kulin ban govori injenica da je u narodu do danas, 800 godina
posle, ostala uzreica Od Kulina bana i dobreh dana.

esma kod
Begove damije
D oavi u Sarajevo, bosanski namjesnik Gazi Husrev-beg krenuo je u ve-
liku graditeljsku ekspanzu, koja se najvie odvala u nekadanjem Trgo-
vitu, dananjoj Baari. Da bi ostvario svoje namjere, bila mu je
potrebna i voda. Dodue, u to vreme Sarajevo je ve posjedovalo jedan
vodovod, napravio ga je osniva grada Isa-beg Ishakovi sredinom 15.
stoljea. To meutim ne bilo dovoljno za sve ono to je Gazi Husrev-beg
naumio da pravi, te je odluio dovesti novu vodu. Vrelo je pronaao
sedam kilometara udaljeno od Sarajeva, na lokalitetu Donje Biosko. Tu je
iz peine izvirala jaka voda pa je po tome vrelo dobilo ime Crnilo. Vrelo je
uredio i odatle prema gradu izgradio vodovod, koji traje sve do dana
dananjeg. Na njega su se nanizale mnoge teraze i esme, meu kojima
je i Begova esma. Smjetena je na vanjskom zidu harema Begove
dame, a spada u ifte esme, to u prevodu znai da voda na njoj tee
iz dve jednake lule.
Ta esma je napravljena pre 1530. godine, dakle i pre Begove

dame. Legenda kae da je pre gradnje dame Gazi Husrev-beg pitao
ta prvo treba biti izgraeno kada se pravi dama. Mnogi tadanji
neimari davali su razliite predloge, a onaj koji je rekao da se prvo
dovede voda izabran je za glavnog graditelja.
Hladna i pitka voda iz ove esme opjevana je i u pjesmama, u kojim se

kae da e se ovdje vratiti svako ko se barem jednom nape vode s
Baare. Zbog toga mnogi turisti, gotovo protokolarno, dolaze da se
napu uvene vode s Baare.

Begova
damija
G azi Husrev-beg je poreklom po majci bio sultanov unuk, a po
ocu bosanski sin. Poznat je kao veliki vojskovoa, graditelj i do-
brotvor. Bio je namjesnik Bosne od 1521. do 1541. godine, i u tom
kratkom periodu postao je poznat po svojim graditeljskim poduh-
vatima. Najvei i najznaajni meu njima bila je izgradnja velike
dame, tada najvee na Balkanu, koja e kasne po njemu dobiti
ime Gazi Husrev-begova (Begova) dama.
Njezinu gradnju Gazi Husrev-beg je povjerio Perzancu iz Tabriza

i glavnom mimaru (graditelj) Osmanskog carstva Ademu Esiru
Alu, poznatom arhitekti dame Sulejmane u Istanbulu. Sva je
raena od kamena, sa impozantnim kamenim stupovima i glavnom
kupolom prenika 15,2 metra. Ova dama je jedinstvena po
mnogim detaljima, pored ostalog i po prolazu koji kroz debele zi-
dove vodi na manlu galeru ispod centralne kupole.
Gazi Husrev-beg je do kraja svoga ivota ostao u Sarajevu, a

ukopan je u turbetu u haremu upravo ove dame. Iza sebe je jo
ostavio i najvei bezistan, najvei hamam, prvu viu kolu u re-
gionu medresu, i mnoge druge lepe graevine.
Begova dama danas, pored svoje vjerske namjene, predstavlja

jedan od glavnih turistikih simbola grada.

Baarija
N a mjestu dananje Baare u srednjem veku bilo je naselje poznato kao Stara
varo. Pokreta razvoja tog lokaliteta bio je pazar ili trgovite kakvog ne bilo u iroj
okolini. Narod je ovo trgovite nazvao utorkovite jer se trgovalo utorkom. Ova
raskrsnica puteva od istoka prema zapadu ubrzo e biti oivljena utemeljenjem Sara-
jeva u 15. stoljeu. Trgovite je s novom, osmanlskom vlau, zadralo funkcu, ali je
poprimilo novi izgled i polako je preraslo u aru.
Procvat tadanjeg Sarajeva i potreba stanovnitva za raznim proizvodima zahte-

vali su dosta novih zanata, pa su tako polako nicale i are vezane za svoje esnafe.
Nekadanje trgovite na ovaj nain postalo je skup 45 ara u kojima je bio obuh-
vaen 81 zanat. Meu svim tim arama najljepa je bila Baara, to u prevodu
znai glavna ara. Bila je najira, a u njoj su bile smjetene bakalnice (trgovine).
Ostale are su nosile imena esnafa koji su u njima bili smjeteni, pa su tu bili:
ailuk (ugostiteljstvo), sarai (sedlari), tabaci (koari), kujunde (zlato i srebro) itd.
Uspomena na njih sauvana je putem imena ulica gdje su bili smjeteni.
Sarajle su vremenom, zbog spajanja ara, kompletan ovaj prostor prozvale

Baara, kako se i danas zove. Pored svojih kaldrmisanih sokaka, isprepletena je
hanovima, crkvama i damama, tekama, medresama, imaretima i sl. Jedina ou-
vana ara u svome izvornom obliku do dana dananjeg je Kazandiluk. Prepoz-
natljive i turistiki atraktivne su skoro sve ulice Baare. U mnogima su danas
galere, restorani s poznatim bosanskim specalitetima, ljetne bate, kao i radnje sa
starim i novim zanatima. U svako doba godine Baara je jedan od najljepih i
najivljih delova grada.

Sebilj
S arajevo je u doba osmanlske uprave imalo brojne esme, spominje se

ak 158 javnih esmi koje je napajala vodovodna mrea duga 60 kilo-
metara, to je bio evropski presedan. Tada je izgraeno oko 300 sebilja. Svi
su naalost stradali dolaskom Eugena Savojskog 1678. godine, kada je u
osvajanju Sarajeva poruio i zapalio celi grad.
Re sebilj potjee od arapske rei sebil, to znai putnik. U njemu se
voda delila ednima, putnicima i prolaznicima. Ponovo ga je izgradio
sredinom 18. stoljea carski vezir Mehmed-paa Kukavica u srcu Baare.
On ne dugo bio u funkci i stradao je u jednom od poara pred sami
dolazak Austro-Ugarske monarhe.
Austrougarske vlasti su se brzo srodile sa Sarajlama, te su prepoznale
ta ovdanjim graanima predstavlja i znai sebilj. Odluile su napraviti
novi. Zadatak je povjeren Aleksandru Witteku, arhitekti koji je radio i Vi-
jenicu. Novi sebilj je zadran do danas, a raen je u pseudomaurskom
stilu, sa osmougaonom osnovom. Ima dve esme i dva korita, a natkriven
je kupolom. Izgradnja je zavrena 1891. godine.
Zanimljivo je da dananji sebilj, kao najreprezentativni simbol Sarajeva,
ima vie replika irom sveta. U vreme odravanja 14. zimskih olimpskih
igara njegova replika je poklonjena Beogradu, gdje se i danas nalazi.
Zadnjih godina napravljeno je vie replika, koje se nalaze u Bursi, Konji,
Istanbulu i Novom Pazaru.
Sebilj je uokviren Baarskim trgom i danas predstavlja mjesto sasta-
janja mladih i starih Sarajla, i esto je polazna taka etnje po Baari.

Latinska
uprija
U neposrednoj blizini rimokatolike mahale zvane
Latinluk, koja se nalazila na desnoj obali Miljacke, Ali
Ajni-beg je 1565. godine napravio kamenu upru. Tako
je zamenjen stari drveni most, a Sarajevo je dobilo
svoju treu kamenu upru. Prvobitno je imala pet
lukova, od kojih je jedan nestao u vreme Austro-
Ugarske kada se pravilo korito Miljacke.
Specinost ove upre ne samo u dogaajima ko-
jima e njen kamen svjedoiti, nego i u tome to u svo-
jim stupovima ima dva kruga koji slue da rasterete
pritisak vode na most u vremenu visokog vodostaja. Poz-
nato je kako naizgled mala Miljacka zna naglo nabujati,
a upameno je da je voda prolazila kroz dva oka
Latinske upre ak i dok ne bilo uskog korita. Tako je
krajem 18. stoljea usred velike poplave ova upra bila
i poruena, a obnovio ju je hadi Abdulah Briga, te joj
postavio formu koju je zadrala do danas. Dva oka su
vjerovatno tada i postavljena na upru, ime je trajno
reen problem uruavanja mosta.
Novo vreme je ovaj most upamtilo jo po jednom do-
gaaju. Na njegovom desnom ulazu dogodio se 28. juna
1914. godine atentat na austrougarskog prestolonasljed-
nika Franca Ferdinanda i njegovu suprugu Soju, to je
bio jedan od neposrednih povoda za poetak Prvog
svjetskog rata.

Sinagoga
O smanlsko carstvo je krajem 15. stoljea, u doba sul-

tana Mehmeda el-Fatiha, kao nedno drugo do tada, u
svoje okrilje primilo prognane panske Jevreje sefarde. Od
tada pa sve do danas Jevreji su sastavni dio bosansko-
hercegovakog drutva. Dolaskom Austro-Ugarske poelo
je i intenzivne naseljavanje Jevreja akenaza, koji su
imali sva prava kao i ostalo stanovnitvo Sarajeva i Bosne.
Za svoje potrebe su gradili vjerske objekte, a jedna od nji-
hovih bogomolja nikla je na levoj obali Miljacke, i tako je
nastavljen trend uljepavanja novoizgraenih obala.
Ideja o gradnji akenaske sinagoge potekla je od

ugledne porodice Levi, a projekt je povjeren Josipu Van-
cau, jednom od najveih arhitekata Monarhe. Izgraena
je na pravougaonoj osnovi, u maurskom stilu, sa etiri do-
minirajue kule pokrivene lepim kupolama. Radovi su za-
vreni 1902. godine, a prvi rabin je bio B. Buhvald.
Danas ova bogomolja predstavlja nacionalno blago

Bosne i Hercegovine, u kojem se mole i okupljaju svi
Jevreji, a tu je i sjedite Jevrejske optine.

Atmejdan
S arajevo je po uzoru na evropske gradove imalo nekoliko paviljona.
Jedan od najpoznatih je Muziki paviljon na Atmejdanu. Za vreme
Osmanlskog carstva na levoj obali Miljacke na ovom prostoru se
nalazio mali hipodrom, gdje su stare Sarajle uivale u gledanju trka
konja. Tako je ovaj prostor i dobio ime (tur. at jahai konj;
ar. mejdan trg).
Po dolasku Austro-Ugara, od stare kasarne koja se nalazila na At-

mejdanu napravljena je nova, a prostor ispred nje je dobio naziv Trg
cara Franje. Kao to svaka vojska ima svoju muziku, tako je i ova
kasarna imala svoj orkestar. Da bi uljepale ovaj kvart, nove vlasti su
odluile napraviti muziki paviljon. Taj zadatak povjeren je ekom
arhitekti Josipu Pospiilu 1911. godine.
U prvoj etai bila je kafana, a na spratu prostor za orkestar. Postav-

ljen je krov, koji je po svom dizajnu podsjeao na trubu, to je sastav-
ni dio limene glazbe. Nedjeljom bi u 11 sati na terasu paviljona izlazio
orkestar da svira, a Sarajle bi dolazile da ga sluaju. Tako je Muziki
paviljon postao i jedno od glavnih sastajalita u Sarajevu. Ovaj
paviljon je bio u funkci sve do poetka Prvog svjetskog rata, kada je
izgorio, a po zavretku opsade grada vraen je u Sarajevo uz pomo
Austrske ambasade u Bosni i Hercegovini.
Danas je prostor Muzikog paviljona galera i kafe-restoran s

ljetnom batom, i ponovo okuplja Sarajle i turiste koji pogotovo ljeti
uivaju u hladu velikog parka i pogledu na staro Sarajevo.

Vijenica
P o dolasku austrougarske vlasti javila se potreba za objektom u kojem e biti

smjetena gradska vlada. Kao idealna lokaca za novu zgradu gradske uprave izabrano
je podruje srednjovjekovnog sela Brodac, gdje je nekad Isa-beg Ishakovi postavio
temelje Sarajeva. Da bi se napravila Venica, vlasti su pokupovale i vlasnicima ot-
platile nekoliko objekata, meu kojima su bila i dva hana. Gradnja je povjerena arhitekti
Aleksandru Witteku, koji je u neomaurskom stilu projektirao i gradio jedan od najskup-
ljih objekata te vrste u celom Carstvu. Zanimljiva je anegdota da je arhitekt uspio
izraunati koliko e cigli biti potrebno za izgradnju cele zgrade, sa odstupanjem od
samo tri cigle, to najbolje govori o kakvom se perfekcionisti radilo.
Gradnja ovog zahtjevnog objekta zavrena je 1896. godine. Projektant ne doekao

zavretak radova, njegov perfekcionizam ne mogao podneti injenicu da unutar aule
Venice nema dovoljno svjetlosti. Ovu greku je smatrao nepopravljivom, psihiki je
pokleknuo, i oduzeo si je ivot. Radove je nastavio iril Ivekovi, do tada manje poznati
arhitekt, koji je za ovaj veliki problem naao jednostavno rjeenje u vidu velike staklene
kupole.
Ovaj najljepi austrougarski objekt u Sarajevu na samom poetku opsade grada u

potpunosti je spaljen, zajedno s blagom Nacionalne i univerzitetske biblioteke koja je u
njemu bila smjetena. Planirano je da rekonstrukca Venice bude zavrena 2014.
godine.
Venica je i danas jedan od glavnih simbola grada. Stoji na samom ulazu u grad,
ili izlazu iz grada, i daje svakoj panorami Sarajeva posebnu prepoznatljivost.

Akademija likovnih
umjetnosti
P laneri Sarajeva u doba austrougarske vlasti su po svaku cenu eljeli urediti
obale Miljacke. Tako su se nizvodno od Venice nanizale graevine pri oj su
se izgradnji arhitekti takmiili koja e biti ljepa. Jedan od takvih nezaobilaznih
objekata je i dananja Akadema likovnih umjetnosti, a nekadanja Evangelis-
tika crkva, smjetena na levoj obali Miljacke. Naime, s Austro-Ugarskom u
Sarajevo i druge bosanskohercegovake gradove stigao je i odreeni broj
protestanata evangelista. Najznaajni i najpoznati meu njima bio je Filip
Ballif, tajerac i graevinski savjetnik pri Vladi, koji je inicirao izgradnju ove
crkve. Zanimljivo je i to da je Ballif bio zaetnik meteorologe u Bosni.
Projekt za gradnju Evangelistike crkve povjeren je ekom projektantu Karlu
Pariku, koji e u romansko-bizantskom stilu napraviti ovo potkupolno zdanje
1899. godine. Iako je u Sarajevu bilo malo evangelista, oni su mahom bili bogati i
utjecajni ljudi. Prvi upnik je bio Johann Ludwig Schaefer, a evangelistika opina
je na svom vrhuncu imala 1500 lanova. Odlaskom Austro-Ugara s ovih prostora
polako nestaje i evangelista, pa se ovaj objekt kao naputen dodjeljuje Likovnoj
akademi 1981. godine.
Kroz mnoge rekonstrukce i dogradnje sauvan je stil, a kroz akademsku za-
jednicu sauvano je dostojanstvo objekta. Gradnjom novog modernog mosta
Festina lente (Pouri polako) objekt je dobio dodatno na znaaju. Danas umjet-
niki svet Akademe likovnih umjetnosti komunicira s delom grada preko puta,
u kome se nalaze brojne umjetnike galere i kafe-restorani, i koji e u skoroj
budunosti biti pjeaka zona u kojoj e slikati i raditi sarajevski umjetnici.

Pravoslavna
Saborna crkva
K ako se poveavao broj pravoslavnog stanovnitva u Sarajevu,
pojavila se i potreba za gradnjom nove crkve s obzirom na to da je
Stara pravoslavna crkva postala tesna. Gradnja nove crkve u stro-
gom centru Sarajeva trajala je oko 11 godina, a konano je zavrena
1874. godine, pred sami odlazak Osmanla.
Da bi se podigao ovakav objekt, tadanji sultan Osmanskoga

carstva Abdul Aziz lino je dao 500 dukata, koliko je za izgradnju
ove crkve dao i srpski knez Mihajlo Obrenovi. Sama crkva je
raena kao trobrodna bazilika s pet kupola i upisanim tlocrtnim
krstom, dok je crkveni toranj raen u baroknom stilu sa impozant-
nom visinom, do tada najviom u gradu. Poto je bio vii od
munare Begove dame, osmanlske vlasti su to dopustile, ali su
istovremeno dale da se munara Begove dame blago povea kako
bi opet bila najvia u gradu.
Crkva je kotala 36.000 dukata, a ikonostas su radili majstori iz

Ruse. Bila je pokrivena olovom, a kasne su ga Austro-Ugari
skinuli za potrebe Prvog svjetskog rata i na njegovo mjesto stavili
lim. Tada su uzeli i olovno zvono teko oko 33 tone.
Okruena na malom prostoru bogomoljama razliitih konfesa,

Saborna crkva upotpunjuje ljepotu i znaaj suivota u Sarajevu
danas i kroz vjekove.

Ulica marala
Tita
K ako su Austro-Ugari poeli graditi u Sarajevu, ubrzano su menjali i regula-
cione planove. Tako su poeli menjati i infrastrukturu, posebno u delovima
koji su bili loe izgraeni i nisu bili od velike nacionalne vanosti. Jedan od
novih projekata bio je rekonstrukca i gradnja glavne ulice u Sarajevu, koja se
nekada zvala emalua. Ime je nosila prema osnivau dame koja je nekada
bila smjetena u toj ulici.
Gradnja uvenog hotela Grand u proelju ove ulice, po projektu Karla

Parika, nagovestila je itav niz lepih i reprezentativnih objekata koji e kra-
siti centralnu gradsku ulicu. Ovaj hotel bio je u vlasnitvu dvojice sarajevskih
Jevreja, a graen je 1893. godine. Pola stoljea kasne uz tu zgradu e biti iz-
graena i Vjena vatra u spomen antifaistikim oslobodiocima Sarajeva, a
balkon iznad Vjene vatre postat e jedna od glavnih ceremonalnih lokaca,
odakle je govor drao i sam predsjednik Jugoslave Josip Broz Tito.
Da bi se zaokruila viza emalue kao centralne ulice, u njoj su postavljene

i tramvajske ine za prvi elektrini tramvaj u Evropi.
Nakon atentata na Franca Ferdinanda ulica je dobila ime po njemu, a odmah

po zavretku Prvog svjetskog rata Kraljevina Jugoslava je ulicu nazvala po
kralju Aleksandru Karaoreviu. Njeno najneslavne ime bilo je u Drugom
svjetskom ratu, kada se zvala ulica Ante Pavelia. Nakon osloboenja grada
ovo je postala Ulica marala Tita, kako su se tada zvale sve glavne ulice u
glavnim gradovima saveznih republika. Nakon raspada bive drave samo je u
Sarajevu ova ulica zadrala Titovo ime.

Hotel Evropa
P o dolasku Austro-Ugara dolo je do velike urbanizace Sarajeva. Gradilo se na sve
strane, a Sarajevo je poelo ivjeti drugaim ivotom. Ta graevinska atmosfera
proula se po Carevini, pa su ljudi iz cele monarhe poeli dolaziti u Sarajevo da
vide to udo od grada. Budui da je tada bio relativno mali grad, tadanji hanovi i
karavan-saraji nisu mogli sve te dobronamjerne goste primiti na konak ili na krai
boravak. Takve prilike su natjerale investitore i bogate ugledne trgovce da ponu
graditi i hotele. Tako je izgraen prvi hotel, koji je na svoj arhitektonski i ugos-
titeljski nain obiljeio epohu austrougarske vladavine. Hotel je napravljen u
neposrednoj blizini Gazi Husrev-begovog karavan-saraja Talihana, iz sredine 16.
stoljea.
Vlasnik ovog hotela je bio bogati trgovac, pravoslavac, ugledni Sarajla Grigore
Jeftanovi, koji je gradnju hotela povjerio poznatom ekom arhitekti Karlu Pariku.
Gradnja ovog raskonog hotela, iako je bila zahtjevna, trajala je veoma kratko
(samo godinu dana), to govori o velikoj ekonomskoj moi njegovog vlasnika. Kom-
pozica osmanlske arhitekture Talihana i dugog bezistana je samo nadovezana
novom arhitekturom, a hotel Evropa je postao sjedite graana Sarajeva, sa
centralnom kafanom u prizemlju koja je dobila naziv Beki salon.
U toj kafani su sjedili najpoznati ugledni graani kao i gosti tokom cele aus-
trougarske vladavine, pa sve do danas. O njoj su pisali putopisci i knjievnici koji su
posjeivali Sarajevo. Jedan od najpoznatih naih i svjetskih knjievnika, a neretko
vien gost ovog hotela bio je i nobelovac Ivo Andri, tadanji graanin Sarajeva.
Dananji hotel Evropa obnovljen posle opsade Sarajeva ivi svojim raskonim
sjajem, a graani i dalje priaju svoje prie inspirirani entererom Bekog salona.

Inat kua
U z gradnju objekata u Sarajevu veu se razne zanimljivosti, ali nedan objekt

kod nas, pa ni u iroj regi, ne imao takvu priu kao to je imala Inat kua.
Pria je poela izgradnjom Venice i uspostavljanjem tramvajske stanice u
njenoj neposrednoj blizini. Ba na tom prostoru, do danas poznatom kao Mus-
taj-pain mejdan, Austro-Ugarima je zasmetala jedna kua koja se nalazila tik
uz eher-ehajinu upru i tada ve gotovo zavrenu Venicu.
Budui da se nalazila tano na mjestu gdje je trebala biti remiza za tram-

vaje, a ujedno je i smetala raskonom ekstereru Venice, Austro-Ugari su
traili da je otkupe, kao i druge objekte u blizini. Kada su se vlasniku ove kue,
starom Benderi, obratili za kupovinu, on je otro odbio. ak su mu nudili
znatno vie nego to vredi, ali on nikako ne elio prodati kuu. Tada se u
sluaj umeao i ministar nansa Benjamin Kallay, i jedino to se uspio s
vlasnikom dogovoriti bilo je da se kua, erpi po erpi, prenese na drugu
obalu, tik uz eher-ehajinu upru, te da mu se usto da i kesa dukata.
Prenoenje ove kue bila je atrakca za Sarajle, a inat (prkos) starog Ben-
dere postao je tako legendaran da se ova kua do dan-danas po njemu zove
Inat kua. Priali su kako je znao sjesti nasred upre, pripaliti lulu i pomno
pratiti radove rastavljanja stare i izgradnje nove kue.
Vlasnik kue je po zavretku bio zadovoljan, a kua je postala sinonim sara-

jevskog inata odnosno prkosa.
Danas je pod nacionalnom zatitom Bosne i Hercegovine i u njoj je smjeten

nacionalni restoran.

trosmajerova
ulica i Katedrala
D olaskom Austro-Ugara u Sarajevo 1878. godine katolika zajednica je
poela jaati i poveavati se mada su i u doba Osmanla bili nastanjeni na
desnoj obali Miljacke u mahali zvanoj Latinluk, sa svojom centralnom up-
nom crkvom. Porast katolikog stanovnitva je tadanje Sarajle zajedno s
Austro-Ugarima potaknuo na gradnju nove glavne upne crkve u Sarajevu.
Za ovu namjenu vlasti su izabrale lokacu na kojoj ni na kakav nain

nee ugroavati druge vjerske objekte, koji su zbog multireligskog
mozaika grada bili u neposrednoj blizini. Sarajevo je i tada, a i danas, po
ovome poznato.
Gradnja je povjerena arhitekti Josipu Vancau, koji je katedralu

napravio u stilu rane gotike, od tesanog kamena. Dva velika tornja na kate-
drali doseu visinu od ak 43 metra. Katedrala je zavrena 1889. godine, a
posvetio ju je biskup Josip Juraj trosmajer. Prema ovom biskupu ime je
dobila i popularna ulica koja vodi na trg i glavni ulaz katedrale.
Sarajevska katedrala je sredinja katolika katedrala u Bosni i Herce-

govini. U njenoj neposrednoj blizini nalaze se Katoliki bogoslovni fakultet
i sjemenite te zgrada Nadbiskupe u kojoj je boravio i papa Ivan Pavao II
tokom svojih posjeta Sarajevu 1996. i 2003. godine.
Trg ispred katedrale i trosmajerova ulica danas su mjesto okupljanja i

druenja. Mnogobrojne ljetne bate i kafe-restorani ine ovu ulicu i trg
jednim od glavnih mjesta za izlazak Sarajla i njihovih gostu.

Ilida
J edna od najstarih nastambina u Sarajevu je svakako Ilida. Smjetena
je u podnoju olimpske planine Igman, a dio nje je i Butmir, gdje su pro-
naene iskopine neolitske kulture. Rimljani su po dolasku u ove krajeve
ovdje osnovali naselje s banjom. Privuklo ih je to to se na ovom lokalitetu
nalazi izvor ljekovite sumporne tople vode. Danas znamo samo polovinu
rimskog imena tog naselja Aqua S...
Razvoj ovog lokaliteta s njegovom ljekovitom vodom i prirodnim lje-

potama relativno je stagnirao sve do dolaska Osmanla. Oni su mu i dali
dananje ime Ilida (tur. ilida ljekovito kupalite, banja). Taj prostor
postaje jedno od glavnih izletita Sarajla i ljetnikovac bogatih i uglednih
porodica.
Najznaajni razvoj Ilide bio je u doba Austro-Ugara, koji su je gradnjom

eljeznice spojili s gradom. Tu je formiran hotelski ansambl koji je dugom i
lepom alejom povezan s Vrelom Bosne.
Celu Ilidu Austro-Ugari su uljepali mnogim parkovima, alejama i trgo-

vima, a uz njih su podigli i tri prelepa hotela sa specinim imenima:
Austria, Hungaria i Igman. Uz ta karakteristina imena na jedinstven nain
su spojili Austro-Ugarsko carstvo i lokacu izvorita reke Bosne. Skoro u
nepromenjenom obliku, ovi hoteli postoje i danas. Ba tu je, uoi atentata,
odsjeo prestolonasljednik Franc Ferdinand sa svojom suprugom Sojom
pre 100 godina.
Danas su Ilida i Vrelo Bosne meu najljepim izletitima i ljeilitima

Sarajla, a hoteli mjesto gdje turisti rado odsjedaju kad dou u Sarajevo.
Sarajevo 2014 -
nekad, sad i uvijek
Turistika zajednica Kantona Sarajevo
Za izdavaa: Prof. dr. emsudin Deko
Idejni koncept i dizajn: Tamara Koren Siro
Tekst: Mud Gariba

Sarajevo 2014 Web

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sarajevo 2014 Web

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Sarajevo 2014_Layout 1 3/28/14 11:33 AM Page 1

TURISTIKA ZAJEDNICA KANTONA SARAJEVO

U to vreme u Sarajevo je dola i velika grupa Jevreja sefarda. Bili su protjerani iz

Izgradnjom sefardskoga hrama u blizini Stare pravoslavne crkve i Begove dame

Austro-Ugarska monarha je po svom dolasku 1878. godine prigrlila i dodatno obo-

Osloboenje od faizma donelo je predah u kojem je grad doivio novu ekspanzu i

Sarajevo 2014 - nekad, sad i uvijek

A ustro-Ugari su 1878. godine zauzeli Bosnu i poeli s naglom ur-

Sarajevo 2014 - nekad, sad i uvijek

Ta esma je napravljena pre 1530. godine, dakle i pre Begove

Hladna i pitka voda iz ove esme opjevana je i u pjesmama, u kojim se

Sarajevo 2014 - nekad, sad i uvijek

Njezinu gradnju Gazi Husrev-beg je povjerio Perzancu iz Tabriza

Gazi Husrev-beg je do kraja svoga ivota ostao u Sarajevu, a

Begova dama danas, pored svoje vjerske namjene, predstavlja

Sarajevo 2014 - nekad, sad i uvijek

Procvat tadanjeg Sarajeva i potreba stanovnitva za raznim proizvodima zahte-

Sarajle su vremenom, zbog spajanja ara, kompletan ovaj prostor prozvale

Sarajevo 2014 - nekad, sad i uvijek

S arajevo je u doba osmanlske uprave imalo brojne esme, spominje se

Sarajevo 2014 - nekad, sad i uvijek

Sarajevo 2014 - nekad, sad i uvijek

O smanlsko carstvo je krajem 15. stoljea, u doba sul-

Ideja o gradnji akenaske sinagoge potekla je od

Danas ova bogomolja predstavlja nacionalno blago

Sarajevo 2014 - nekad, sad i uvijek

Po dolasku Austro-Ugara, od stare kasarne koja se nalazila na At-

U prvoj etai bila je kafana, a na spratu prostor za orkestar. Postav-

Danas je prostor Muzikog paviljona galera i kafe-restoran s

Sarajevo 2014 - nekad, sad i uvijek

P o dolasku austrougarske vlasti javila se potreba za objektom u kojem e biti

Gradnja ovog zahtjevnog objekta zavrena je 1896. godine. Projektant ne doekao

Ovaj najljepi austrougarski objekt u Sarajevu na samom poetku opsade grada u

Sarajevo 2014 - nekad, sad i uvijek

Sarajevo 2014 - nekad, sad i uvijek

Da bi se podigao ovakav objekt, tadanji sultan Osmanskoga

Crkva je kotala 36.000 dukata, a ikonostas su radili majstori iz

Okruena na malom prostoru bogomoljama razliitih konfesa,

Sarajevo 2014 - nekad, sad i uvijek

Gradnja uvenog hotela Grand u proelju ove ulice, po projektu Karla

Da bi se zaokruila viza emalue kao centralne ulice, u njoj su postavljene

Nakon atentata na Franca Ferdinanda ulica je dobila ime po njemu, a odmah

Sarajevo 2014 - nekad, sad i uvijek

Sarajevo 2014 - nekad, sad i uvijek

U z gradnju objekata u Sarajevu veu se razne zanimljivosti, ali nedan objekt

Budui da se nalazila tano na mjestu gdje je trebala biti remiza za tram-

Vlasnik kue je po zavretku bio zadovoljan, a kua je postala sinonim sara-

Danas je pod nacionalnom zatitom Bosne i Hercegovine i u njoj je smjeten

Sarajevo 2014 - nekad, sad i uvijek

Za ovu namjenu vlasti su izabrale lokacu na kojoj ni na kakav nain

Gradnja je povjerena arhitekti Josipu Vancau, koji je katedralu

Sarajevska katedrala je sredinja katolika katedrala u Bosni i Herce-

Trg ispred katedrale i trosmajerova ulica danas su mjesto okupljanja i

Sarajevo 2014 - nekad, sad i uvijek

Razvoj ovog lokaliteta s njegovom ljekovitom vodom i prirodnim lje-

Najznaajni razvoj Ilide bio je u doba Austro-Ugara, koji su je gradnjom

Celu Ilidu Austro-Ugari su uljepali mnogim parkovima, alejama i trgo-

Danas su Ilida i Vrelo Bosne meu najljepim izletitima i ljeilitima

You might also like