Professional Documents
Culture Documents
elclima
Montevideo
Despejado,11.1
Jueves7dejuliode2016Montevideo,Uruguay
Home
Economa
Poltica
Justicia
Mundo
Opinin
QuVida!
Sociedad
Tribuna
Suplementos
SuplementoSalud
Suplemento1demayo
Empresas
LaRepblicadelasMujeres
Ideario
SuplementoExtra
SuplementoR
Charon
INVESTIGACINAUNSIGLODELOSHECHOS
ElcrimendeDelmiraAgustini
PublicadoelDomingo4enerode2015,12:18pm
http://www.republica.com.uy/elcrimendedelmiraagustini/496662/ 1/6
7/7/2016 ElcrimendeDelmiraAgustiniDiarioLaRepblica
KarinaThove
RestaurantesconDelivery
Rpido,FcilyPagueenCasa!PedComidaOnlineenSlo3Pasos
Enelaorecindespedido,nopocosvolvieronarecordarlafiguradeDelmiraAgustini,tantoenelteatrocomoenlaliteratura.Yesqueel6dejuliopasadose
cumplieron100aosdesutrgicamuerteamanosdesuexmarido,convertidoenamantemientrassesustanciabaeldivorcio,paragranescndalodelapoca.Una
investigacinprovenientedelaacademia,recientementepublicada,pretendedarluzsobreesteepisodiomenosestudiadoquesuobraliterariaporrazonespoco
literarias.
216
Estelibroseproponereconstruirunrelatodepocasobreuncasosingularquefueinterpretadoensutiempocomounaanomala.Ahora,podemosapreciaresta
historiacomorepresentativadelosconflictosdediferentesmentalidadesnodeunasolaenunmismogruposocial,explicaenlaintroduccinelprofesorPablo
Rocca,aunsiglodedistanciadeaquelescenariodepasenplenoprocesodemodernizacin.
Quienessehaninteresado,tantoporlavidacomoporlaliteraturadeDelmiraAgustini,conelrigorbiogrficoquelaprotagonistasemerece,hansidopocosy,no
porcasualidad,fuerondosmujeresdelmundodelasletrasendistintosmomentoshistricos:OfeliaMachadoensulibrode1944yClaraSilvaen1968.En
contrapartida,elespacioparalaficcinlanovela,eldramashatenidoavariasplumasvaronilesretroalimentandounaimagenquefuetanpoderosaenel900
uruguayo.RoccaevocaaLamujerinmoladadeVicenteSalaverrienladcadadel20pero,msaceneltiempo,otrosescritoresseinteresaronenlafigurade
Delmira,yatambinmsdistanciadosdelosconvencionalismosdelaedaddisciplinadaquetanbiendescribieraelhistoriadorJosPedroBarrn:CarlosMartnez
Moreno,GuillermoGuicci,OmarPrego,MiltonSchinca,entreellos.
Periodismoconcolorliterario
Elrecorridoporlaprensaescritaenlosdasdeltrgicoepisodioescompletoyexhaustivo.
Aparecentodaslascrnicasmontevideanas,deFloridaciudadnataldeEnriqueReyesydeBuenosAires,ascomoelpartepolicialyuncaptulodedocumentos
judicialesdondeestelactamatrimonialylasentenciadedivorcio.RecordemosqueDelmiraAgustinisecasconEnriqueReyesel14deagostode1913y53das
despusseseparabayvolvaavivirencasadesuspadres.
Ellapidieldivorcioporlaflamanteleyqueloconsagrabaporlasolavoluntaddelamujer,alegandoinjuriasymalostratos(presentdostestigos,comosurgeenla
documentacinjudicial).Fuelasegundamujerenusaresacausalysuabogadofuenadamsynadamenosqueelautordelaley.
Lasentenciafinalmentesalienelmesdejuniode1914,pocosdasantesdelasesinato.
Enesteintern,laparejacontinuabavindoseenlamodestahabitacinqueReyeshabaalquiladoenlacalleAndes,algonobiencomprendidoporlasociedadde
entonces.VistodesdeelsigloXXI,tampocoquedaclarosisetratabadeunarelacindeamantescomoquerapensarlaprensadelapoca,olapoetatenamiedode
suexmaridoylasconsecuenciasdefinitivasquetraeraaparejadoeldivorcio.
Comoobservanlosinvestigadores,muchosdelosperiodistasquefirmanlasextensasnotasquecubrieronelcrimen,eranjvenesvinculadosalmundoliterarioque,
enmuchoscasos,luegopublicaronnovelas,cuentos,poemas.TaleselcasodelcronistadeldiarioElDa,AlbertoLasplacesoelpropioVicenteSalaverrienLa
Razn,quienfueraelautordelaprimeranovelaqueficcionsobrelavidadelapoeta.
Escuriosoverelusodeseudnimos,artculossinfirmaperoconslidasopinionesformadasenlaconstruccindelrelato,todosescritosporvaroneslasnicas
excepcionessonLaseoritaFantasaenCrtica(BuenosAires,7dejuliode1914)yXenia,seudnimodelaescritoraitalianaMaraTeresaPizzocchero,que
haceunabrevereseasobrelaobrapoticadelaasesinadaenDiarioDelPlatael12dejuliodelmismoaoningunauruguayaoficidecronistaenlaprensade
entonces.
ElamorquemataEnlareconstruccindeloshechosysuinterpretacinatravsdelosrelatos,sehaceevidentequeinteresacontarlahistoriadesderibetes
romnticos,eltanmentadodramapasionalquedesdeentoncesexplicabuenapartedelacrnicapolicialcuandosetratadecubrirsituacionesdeviolencia
domsticaqueacabanmal.
LasdisculpashacialaconductadeReyessoncasiunnimes.LavozdeFloridaensuedicindel10dejuliode2014,enunxtasisromnticollegaatitularDoble
suicidio,unahiptesisqueterminadescartndosealencontrarseypublicarselacartaqueelhomicidadejaparasumadreyunamigo:lapremeditacinnoadmite
doblelectura.
Celos,incomprensindelaconductadesuexesposa,quenosololoabandonasinoquetienelaosadadeseguirvindoloclandestinamentemientrascorrela
sentenciadedivorcio,obsesinporelamorqueseescapaynosetiene,supuestospretendientesenlavuelta,sonalgunasdelasnarracionesquereflejanlascrnicas:
Locodeamor.EldivorciohabatrastornadoelespritudeReyes,quiennopodaconsolarsedelfindesusamores()Lahiptesismsrazonablehacecreerquesu
actitudtrgicanofuemsquelaconsecuenciadesupasin,consideraLasplacesenElDa,ensuextensacrnicadel7dejuliode1914.
Sibientodosdestacanlaobrapoticadelaasesinadayrecuerdanlobienposicionadaqueestabaenelmundodelasletrashispanascasinadiedejademencionarlos
elogiososcomentariosquehicieraRubenDarosobrelaprometedoraartista,suconductaesinterpretadadesdeelpedestaldeexcelsaapartirdelcualsuexmarido,
comerciante,rematador,eramuypocacosaparaella,demasiadovulgaralpretenderquecomoesposa,ellafueraunamujercomotodaslasdems(sumisa,obediente,
dedicadaalaslaborespropiasdesusexo).Delmiraestabahastiada,ellaconsucarctervaronil(sic)parelgolpe:sudivorcioquehabayainiciadoantela
justiciacivil,lomotivabanrazonesdendolepersonal:desencantosdeidealessoadosporsualmadeartista,aspiracionesqueelhogarnosatisfacasiquiera
medianamente.Yentablelproceso:abandonasumarido,volviendoacasadesuspadres,relataelcronistadeElSigloel7dejuliode1914.
Nofaltlavozconservadoraqueaprovechalaocasinpararecordarlosmalesdeldivorcioycondenartodasesasideasmodernosasqueseibanconvirtiendoen
leyenaquelefervescenteUruguaybatllista:Secompruebaunavezmslaimpotenciadeldivorciocomomedioderesolverlassituacionesdifcilesquepuedecrear
unmalmatrimonio()eseleplogonaturaldeunavidadehogarsinespritucristiano,sinlasanaidealidadque,anenlaadversidad,orientaalasalmashacia
Dios,seescribedesdelaspginasdeElamigodelobreroel8dejuliode1914,dondeqududacabe!lagranresponsableydisparadoradeestatragediaesla
propiavctima.
Entodoelracontodelaprensa,tantoReyescomoAgustinisonvistoscomovctimasdeunamorirracional,incomprensible.
Llamalaatencinunasolitariavozquecondenaestehecho,enunapublicacinquenopareceestardentrodelaprensamasiva:protestamoscontraloshombres
autoritariosqueseerigenenamosdelamujeryquierenhacerseamaratirosderevlver.No,lamujernoeslaesclavadelhombre,nienelamor,niennada!clama
LaMosca,el12dejuliode1914.
Ellugardelacrnicapolicial
LosestudiantesdegradoenlacarreradeLetrasqueparticipanenestainvestigacin,escribenloscaptulosdellibrorelacionadosconlavidasocialdeDelmira
AgustiniylasemblanzadeEnriqueReyes(FiorellaBancheroyErikaGeymonat),elhomicidadelquepocosesabeyseperdonamenosdesdeelhoy(PabloArmand
Ugon)yuncaptulodedicadoaanalizarlacrnicapolicialdelapoca(FelipeCorrea).
http://www.republica.com.uy/elcrimendedelmiraagustini/496662/ 2/6
7/7/2016 ElcrimendeDelmiraAgustiniDiarioLaRepblica
Hayquedecirqueenlaprensadel900,cadavezmsmasivayaccesible,lacrnicapolicialocupaunlugardestacadoeinteresaaloslectorescasitantocomosucede
hoyendaenlosmediosmasivosdecomunicacin.
ElhomicidiodeDelmiraAgustiniyelsuicidiodeEnriqueReyestuvounacoberturamediticacomolaquehoytendracualquierartistafamoso,sumamente
ruidosoyexpuesto,pococuidadoenlosdetallesmsntimos,muycomentadoyalaordendeldaenloschimentosdelasactualesrevistasdelcoraznorevistasa
secas.Alrespecto,valelaexplicacinquedaRocca,sinquemedieladistanciadeunsiglo:SiDelmirahubierapertenecidoaunafamiliadelpatriciadooaladela
burguesadequeformabaparte,peroconfuertesnexospolticosysocialesdelosquecareca,esmuyprobablequesumuertenohubierasidopresadelperiodismo.
Eljuegodelaspresioneshabrainhibidotananchaydescomedidacoberturasiotrohubierasidoelapellido(yelpoderconsiguiente)desuesposooeldesupadre
que,despusdetodo,nopasabadeuncapitalistadepocamontaoelquepodaderivardesumadre,quienparecequevenadelanoblezaalemanaperoeraargentina
ynisiquieratenaparientesdirectosenMontevideo.Aesaconcretaubicacinenlaescalayelprestigiosocialesdebemosvariosrelatosquetrataronelepisodiosin
pudores
RestaurantesconDelivery
Rpido,FcilyPagueenCasa!PedComidaOnlineenSlo3Pasos
216
Aadeuncomentario...
MiguelAngelGuichnCoyant
LiceodeGuichn
Interesanteaporte...
MegustaResponder21deenerode20157:15
LuisLilianVieira
Utuunion
ELCRIMENDEDELMIRAAGUSTINI
MegustaResponder10deenerode201517:02
FacebookCommentsPlugin
Previousarticle
Nextarticle
RestaurantesconDelivery
Rpido,FcilyPagueen
Casa!PedComidaOnline
enSlo3Pasos
www.pedidosya.com.uy
http://www.republica.com.uy/elcrimendedelmiraagustini/496662/ 3/6
7/7/2016 ElcrimendeDelmiraAgustiniDiarioLaRepblica
http://www.republica.com.uy/elcrimendedelmiraagustini/496662/ 4/6
7/7/2016 ElcrimendeDelmiraAgustiniDiarioLaRepblica
RestaurantesconDelivery
LasTapasDeLaRegin
Prstamos - Cossac
Crditos sin limite de edad. Cobra en todo el pas. Pedilo Ahora!
ConectaconnosotrosenFacebook
LaRepbl
Tegusta
Atiya230amigosmsos
gustaesto
Suplementos
Empresas
LaRepblicadelasMujeres
Ideario
SuplementoExtra
SuplementoR
Secciones
Justicia
QuVida!
Opinin
Poltica
Mundo
Sociedad
Tribuna
EditorResponsable:
Esc.GustavoYocca
EditorenJefe:
GustavoCarabajal
Av.Gral.Garibaldi2579
CP.11600
Montevideo,Uruguay
Telfono:24873565
ContactoComercial
avisos@diariolarepublica.net
ContactoWeb
web@diariolarepublica.net
http://www.republica.com.uy/elcrimendedelmiraagustini/496662/ 5/6
7/7/2016 ElcrimendeDelmiraAgustiniDiarioLaRepblica
Copyright2016|DiarioLaRepblica
http://www.republica.com.uy/elcrimendedelmiraagustini/496662/ 6/6