Professional Documents
Culture Documents
DHENIEN E PROVIMIT
PER SHOFER
nga dispozitat ligjore
mbi sigurine e komunikacionit
LIBRI I AUTOSHKOLLS
Peje, 2004
Kjo bhet kryesisht me ndihmen e instruktorit, mirpo edhe vet kandidati mund ta
zotroj materien, nse i lexon me kujdes sqarimet e dhna.
alkoolit.
Mjetet nuk bn t ken n ann e prparme instalime t sinjaleve me drita apo t
instalimeve reflektuese, prkatsisht t materieve q lshojn drita t ngjyrs s kuqe,
kurse n ann e prapme instalime apo materie q lshojn drita t bardha. Prjashtim nga
kjo regull bjn: drita e kuqe vezulluese n mjetet nn prcjellje, drita e bardh pr
ndriimin e rrugs me rastin e kthimit prapa, drita lvizse (rreflektori) si dhe drita pr
ndriqimin e targs prapa, gjegjsisht targa e regjistrimit e ndriuar me drit t bardh
reflektuese.
RRUGA* sht do rrug publike dhe rrug e pakategorizuar, si dhe siprfaqja tjetr
n t ciln zhvillohet komunikacioni.
MASA M E MADHE E LEJUAR (PESHA)* sht masa apo pesha e mjetit s bashku
me barrn e tij.
NGARKESA BOSHTORE* sht pjes e mass s prgjithshme ose e peshs me t
ciln boshti i mjetit ngarkon rrugn automobilistike n gjendje qetsie.
SHPEJTSIA E LVIZJES
Shpejtsin e lvizjes s mjetit drejtuesi duhet t'a prshtat vetive dhe gjendjes s
rrugs, dukshmris, kushteve atmosferike, gjendjes s mjeteve dhe t ngarkesave,
dendsis s komunikacionit dhe konditave t tjera t komunikacionit, ashtu q mjetin
mund ta ndal me koh t duhur para secils penges, e cila n kushtet e caktuara,
mundet objektivisht t supozohet. Mirpo, ai, nuk bn q t zvogloj shpejtsin e
lvizjes s mjetit n at mas, sa q mjeti i tij t'i bj penges zhvillimit normal t
komunikacionit.
Ngassi sht i obliguar t lviz me at shpejtsi q ia bn t mundur ta ndal
mjetin, n largsin n t ciln do t ket nj pashmri t mir t rrugs.
Ai ka pr detyr ta zvogloj shpejtsin e lvizjes s mjetit para do pjese t
rrezikshme dhe t paqarta t rrugs, n mnyr q t mund t ndalet n koh t duhur.
N kushtet, kur komunikacioni sht vshtirsuar n mnyr t veant
drejtuesi duhet deomos ta zvogloj shpejtsin e lvizjes, e sidomos:
- para vendkalimit t kmbsorve ;
- n pjest e rrugs, q jan zn me lvizjen e kmbsorve, e veanrisht nse
n rrug, ose buz saj gjenden fmijt;
- n kthesat e prgjithshme dhe t paqarta;
- n pjest e rrugs me teposhtze t madhe;
- n pjest e ngushtuara t rrugve;
- me rastin e prballkalimeve dhe tejkalimeve t qerreve trheqse, t kalorsve,
bagtis ose gjedhave kur te shtazt vrehen shenjat e shqetsimit;
- me rastin e prballkalimeve ose t tejkalimeve t kolons s kmbsorve;
- kur rruga sht e mbuluar nga dbor, akull, gjethet, balta ose me materie t
tjera q rrugn e bjn t rrshqitshme;
- n udhkryqet e paqarta;
- kur sht zvogluar dukshm pashmria.
80
- 80 km/h n rrugt e tjera
t'u prmbahen kufizimeve t shpejtsis t parapara me ligj, edhe ather, kur lvizin
rrugs, n t ciln sht lejuar nj shpejtsi m e madhe, me shenj.
KTHIMET
Ngassi q ka ndrmend t kthej n t djatht a n t majt, esht i obliguar q n
largsi t mjaftueshme, para udhkryqit t mar pozicion n at shirit t komunikacionit
npr t cilin duhet t kaloj udhkryqin.
KTHIMI N T DJATHT
Ngassi q kthen n t djatht sht i obliguar q
kthimin ta kryej, duke lvizur shiritit t komunikacionit, q
shtrihet buz skajit t djatht t rrugs, prpos nse me
shenj t komunikacionit n rrug, nuk sht caktuar
ndryshe.
KTHIMI N T MAJT
N rrug me qarkullim n dy drejtime, drejtuesi i
mjetit i cili kthen n t majt sht i obliguar q t
rreshtohet n t majt t shiritit t tij rrugor respektivisht
buz vijs s mesit q ndan rrugn n dy kahje t lvizjes,
dhe buz harkut t paramenduar ose t shnuar i cili lidh
t dy vijat e mesit t rrugs ansore.
Drejtuesi ka obligim t lshoj t gjitha mjetet, q lvizin npr rrug n t ciln don t
kyet edhe kur ajo rrug nuk sht e shnuar (me shenjn e trafikut) si rrug me prparsi
kalimi, nse me mjet kyet nga rruga e dheut n rrug t asfaltuar, ose nse hy n rrug
nga siprfaqja ku nuk zhvillohet komunikacioni.
Ngassi i cili gjat kthimit t mjetit, kalon npr shtegun e biiklistve, ka pr detyr t'i
lshoj biikletat dhe mjetet e tjera, t cilat lvizin shtegut t biiklistve.
22 Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit
Shembulli 1.
N fotografin vijuese,vrejm se udhekryqi sht i
parregulluar (nuk ka shenj t komunikacionit, as
semafor e as person, q rregullon komunikacionin), por
q kemi, prpos t tjerash edhe mjetin, q lviz npr
binar, kshtu q e lshojm at t parin pa marr
parasysh se kemi mjetin motorik nr. 3 (t kuq), q i vjen
nga ana e djatht, pr arsye se n udhkryqet e
parregulluara, mjeti npr binar, ka prparsi kalimi n
raport me mjetet e tjera,pa marr parasysh a vjen nga ana
e djatht, apo e majt. Pas mjetit mbi binar nr. 1 (tramvajit), npr udhkryq, kalon mjeti
nr. 2 (kaltr), sepse vjen nga ana e djatht e mjetit nr. 3 (i kuq), i cili i fundit kalon udhkryqin.
Shembulli 2.
Kur e shikojm udhkryqin vijues, shohim se sht
rregulluar me shenja t komunikacionit,prandaj i
lshojm s pari mjetet, t cilat lvizin rrugs me
prparsi kalimi. Prej tyre, s pari e lshojm mjetin nr. 1
(ngjyra e kaltr e mbyllur), sepse ai kthehet n t
djatht,kurse mjeti nr. 2 (i kuq), megjithse ndodhet n
rrug me prparsi sikurse dhe mjeti nr. 1 (ngjyr e kaltr
e mbyllur), por i vjen nga ana e majt, prandaj, ai kalon i
dyti npr udhkryq. Mjeti nr. 3 (kombi) kalon i fundit,
sepse gjendet n rrugn dytsore dhe sht i obliguar t'i
lshoj t gjitha mjetet, q lvizin npr rrugn me prparsi kalimi.
PRBALLKALIMI
N qoft se, shkaku i ndonj pengese n rrug, ose shkaku i pjesmarrsve t tjer n
komunikacion, ai nuk mund t bj prballkalimin e sigurt, sht i detyruar ta ngadalsoj
lvizjen e mjetit dhe, sipas nevojs ta ndal, pr ta lshuar mjetin aga ana e kundrt. Pr
shkak t kushteve t ndryshme t rrugs, me dispozita ligjore nuk sht definuar m kon-
kretisht distanca minimale mes mjeteve gjat prballkalimit, por q rndom, konsiderohet
se n kushtet normale t komunikacionit, kjo largsi nuk bn t jet m e vogl se 1 m.
Kur n udhkryq mjetet arrijn nga drejtimet e kundrta dhe kthehen n t majt,
ngassi prballkalon n at mnyr q e lshon nga ana e vet e djatht.
N qoft se shkaku i ndonj pengese n rrug, t gjersis s pamjaftueshme t
udhs,apo shkaqeve t tjera,sht i pamundur prballkalimi, ngassi t cilit i bie m leht,
sht i detyruar t ndalet e sipas nevojs, me lvizje prapa, ose n mnyr tjetr, ta
zhvendos mjetin e vet dhe t bj t mundur prballkalimin.
N pjesn e rrugs, q ka pjerrtsi t madhe pr s gjati, ngassi i mjetit q lviz n
teposhtze ka pr detyr q, kur ta hetoj se mjeti tjetr shkon n drejtim t tij n prpjetz,
ta ndal mjetin e vet n vendin e prshtatshm dhe t bj t mundur prballkalimin pr
mjetin q lviz n prpjetz. Mirpo, nse mjeti q lviz n teposhtze, nuk ka vend t
prshtatshm pr t'u ndalur, e para mjetit q lviz n prpjetze ka vend t prshtat-
shm, ngassi duhet t ndalet dhe t mundsoj prballkalimin e sigurt. N qoft se pr hir
t prballkalimit sht e nevojshme q ndonj mjet t lviz prapa, prparsi ka mjeti q
trheq mjetin bashkangjits ndaj automjetit pa mjet bashkangjits, autobusi ndaj kamionit,
mjeti transportues ndaj automjetit t udhtarve etj. Prve rastit kur shihet qart se
shkaku i kushteve t rrugs dhe pozits s mjetit, kt gj mund ta bj m leht mjeti i cili,
sidoqoft, do t kishte prparsi.
Nse prparsia e kalimit n rrug me pjerrtsin pr
s gjati, sht rregulluar me shenja t komunikaci-
onit,ather vendosen dy shenja si vijon:
- prparsia e kalimit nga drejtimi i kundrt, respek-
tivisht ndalim i hyrjes s mjetit n kalimin e ngusht t
rrugs para se t kalojn mjetet nga kahja e kundrt.
- prparsi kalimi n raport me mjetet q vijn nga
kahja e kundrt, respektivisht lajmrim drejtuesit n
kalimin e ngusht se ka prparsi kalimi n raport me
mjetet nga kahja e kundrt.
Prparsia e kalimit po ashtu, mund t rregullohet:
- me shenja ndruese t komunikacionit (domethnia e drits sht e njejt si n
semafor), dhe
- me shenjat q i jepin personat e autorizuar q rregullojn komunikacionin.
Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit 27
Para dhe gjat tejkalimit, ngassi ka pr detyr t jap shenj me treguesin e majt t
kahjes.Nse mjeti nuk ka treguesin e drejtimit , ngassi sht i obliguar, q me dorn e
majt, n pozit horizontale, t jap shenj para se t nis tjkalimin.
Drejtuesi nuk guxon ta tejkaloj mjetin tjetr (prpos biiklets, biiklets me motor
dhe motobiiklets pa rimorkio ansore), para udhkryqit, ose n udhkryqin q nuk sht
me lvizje rrethore t qarkullimit, ose para kalimit t rrugs npr binar hekurudhor n nivel
pa mbrojts ose gjysmmbrojts. Prpos,mjetit q lviz n rrug me prparsi kalimi, si
dhe n rastin kur komunikacioni n udhkryq shte rregulluar me shenja ndriuese ose
shenja q i jep personi i autorizuar. Mirpo edhe n situata t tilla, ngassi nuk mund t
bje tejkalimin, ns rrezikon sigurin e pjesmarrsve t tjer n komunikacion, ose i sjell
para rrezikut.
Para kalimit t rrugs mbi binar hekurudhor ose t tramvajit, n nivel pa mbrojts dhe
gjysmmbrojts, ngassi bn ta tejkaloj mjetin tjetr, kur komunikacioni n kalimin e till,
shte rregulluar me instalime pr dhnien e shenjave ndriuese.
Ngassi, t cilit i sht dhn shenja pr tejkalim, nga ana e tij e majt, ka pr detyr ta
zhvendos mjetin e tij n skajin e djatht t rrugs.
Ngassi i mjetit q tejkalohet nuk guxon, gjat kohs kur e tejkalon mjeti tjetr, ta
shtoj shpejtsin e lvizjes s mjetit t vet.
Nse nuk i prshtatet gjrsis s rrugs, apo gjendja e rrugs nuk bn t mundur
tejkalim t sigurt, ngassi i mjetit, q lviz m ngadal se sa mjeti pas tij, sht i detyruar
ta zhvendos mjetin e vet sa m shum n t djatht, nse kjo nuk mjafton, ta ndal (posa
t'i jepet mundsia) mjetin n vend t prshtatshm q t`ua lshoj rrugn mjeteve t
shpejta.zila.
30 Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit
TEJKALIMI I SIGURT
Pr t`u kryer tejkalimi i sigurt, nga ngassi,krkohet t`i realizoj t gjitha veprimet e
parapara n radhitjen e caktuar. Kshtu prognoza e kushteve nnkupton q ngassi t
bindet se me ndrmarrjen e tejkalimit, nuk i rrezikon, madje as nuk iu pengon
pjesmarrsve t tjer n komunikacion. Tejkalimi fillon n nj distanc t mjaftueshme
nga mjeti q tejkalohet. N rast se ndodh ndrrimi i papritur i fardo rrethane,nevojitet q
ngassi t ket mundsi t heq dor nga tejkalimi, e q ather t mos rrezikoj mjetin q
ka pasur ndrmend ta tejkaloj, apo mjetet t cilat lvizin pas tij.
Largsia ansore nga mjeti q tejkalohet, duhet t jet detyrimisht e mjaftueshme n
mnyr q t dy ngassit ta ken prshtypjen se jan t sigurt.
Pas tejkalimit duhet kthyer me mjet n shiritin e njejt t komunikacionit npr t cilin
ka lvizur mjeti para tejkalimit. At veprim duhet kryer me nj kujdes t shtuar, assesi me
kthimin e prnjhershm n t djatht, me t cilin veprim mund t shkaktohet reagimi i
papritur i ngassit t mjetit q tejkalohet madje edhe aksidenti i komunikacionit me pasoja
t rnda. Shumica e drejtuesve me prvoj konsiderojn se kthimi n shiritin e
komunikacionit npr t cilin ka lvizur m hret, mund t bhet n mnyr t sigurt, nse
me kthimin n t djatht fillohet vetm ather, kur ngassi n retrovizorin,q gjendet n
mjet dhe me t cilin i shikon mjetet t cilat lvizin pas tij, e vren mir mjetin, q sapo e ka
tejkaluar.
Me rastin e tejkalimit, duhet pasur vmendje t veant n at q, dallimi n
shpejtsin e lvizjes s mjetit q tejkalon, nga mjeti q tejkalohet, t jet mjaft i madh, n
mnyr q tejkalimi t realizohet n mnyr t sigurt dhe, nse ka nevoj t hiqet dor nga
tejkalimi. Por, aty duhet t merret parasysh, q me rritjen e shpejtsis s lvizjes pr
shkak t tejkalimit, nuk bn kurrsesi t tejkalohet shpejtsia q sht kufizuar me
shnjn e komunikacionit, apo q sht e kufizuar pr llojin e caktuar t mjetit.
Nj situat e rrezikshme veqanrisht, shfaqet, nse ngassi lirohet s teprmi gjat
tejkalimit t kolons s mjeteve, q lviz para tij. Sjellja e ktill,sht sanksionuar si delikti
m i rnd, sepse distanca mes mjeteve, t cilat lvizin n kolon, sht m s shpeshti e
pamjaftueshme q mjeti, i cili sht lshuar pakujdes n tejkalim, t kthehet i sigurt n
kolon, kshtu q n raste tilla, shkaktohen fatkeqsi t komunikacionit me pasoja t
rnda.
Tejkalimi n udhkryq dhe n kalimin e rrugs mbi binar hekurudhor dhe t
tramvajit n nivel, zakonisht (n situat t rregullt) nuk lejohen. Dispozitat ligjore cekin fare
qartas, se n cilat raste dhe n ' vende sht lejuar tejkalimi. Kushti i par i siguris sht
t njohsh mir dhe t'u prmbahesh rigorozisht dispozitave ligjore, me t cilat jan caktuar
kushtet e tejkalimit. Pos ksaj, para se t filloj tejkalimin, ngassi duhet q t bindet
paraprakisht, n udhkryq, se mos po vjen mjeti me t drejt prparsie t kalimit ; mbi
vijn hekurudhore -athua funksionojn instrumentet q paralajmrojn trenin i cili afrohet
dhe a funksionojn instrumentet pr mbylljen e trafikut ; e n kalimin e rrugs mbi binar - a
sht i lir, kalimi.
Gjat kohs s lvizjes pas mjetit tjetr, kur vrehet se me drita t gjata, e vrbon
ngassin tjetr para vetes.
32 Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit
Gjat nats, ngassi sht i detyruar t jap shenj ndriuese (ablend), n vend t
asaj me z pjesmarrsve t tjer n komunikacion, duke u kujdesur q t mos i vrboj
me drita drejtuesit t cilt vijn nga drejtimi i kundrt. Shnja ndriuese e paralajmrimit,
mund t jepet edhe ditn, nse I prshtatet m shum rrethanave t rrugs dhe t
komunikacionit.
- para hyrjes n ndrtesa, oborr ose garazh si dhe mbi lidhjet (degzimet) n rrjetin e
ujsjellsit dhe hyrjes n kanalizim ose n rrjetin tjetr t organizatave komunale.
Kur n rrug sht ndalur kolona e mjeteve ose bashksia e mjeteve, respektivisht
mjeti q bart materie te rrezikshme, vihen n largsin identike dy shenja vertikale, njra
pran tjetrs.
Nse npr rrug nisen disa kolona t organizuara kmbsorsh, ata duhet qndruar me
s paku 30m larg njra tjetrs.
Natn, n kohn e dukshmris s zvogluar dhe kurdoher q e krkon siguria e
komunikacionit kmbsort n kolonn e organizuar jan t obliguar t ecin njri pas tjetrit,
prveq nse kemi t bjm me kolonen e lejuar me dispozita t veanta.
Nse komunikacioni n kalimin e shnuar t kmbsorve, sht rregulluar me
shenja ndriuese ose m shenja t personit t autorizuar , drejtuesi i mjetit sht i obliguar
q mjetin e vet ta ndal para kalimit t kmbsorve, kur m shenjn e dhn i sht
ndaluar kalimi, kurse , nse n kalimin e till i sht lejuar , drejtuesi i mjetit nuk guxon t
pengoj kalimin e kmbsorve, t cilt tashm kan hyr n kalimin e kmbsorve.
N qoft se vendkalimi i kmbsorve i shnuar n pasusin paraprak , gjendet n
hyrje t rrugs ansore, ngassi q kthehet n rrugn e cekur, ka pr detyr q kthimin ta
bj m shhpejtsi t zvogluar dhe t'i lshoj kmbsort, q tashm kan hyr apo po
hyjn n kalimin e kmbsorve dhe q sipas nevojs ta ndal mjetin.
N rast se n vendkalimin e shnuar t kmbsorve, komunikacioni nuk sht
rregulluar me pajisje pr dhnien e shenjave ndriuese, as me shenja t personit t
autorizuar, ngassi sht i obliguar q kalimit t till t kmbsorve t'i qaset, me shpejtsi
t matur n at mnyr q t mos i rezikoj kmbsort, t cilt tashm kan hyr apo q
hyjn n vendkalimin e kmbsorve dhe nse ka nevoj ta ndal mjetin e vet pr t'i
lshuar kmbsort.
Ngassi q kthehet n rrugn ansore, n hyrje t s cils nuk ekziston kalimi i
shnuar i kmbsorve ka pr detyr q kthimin ta bj me nj shpejtsi t zvogluar dhe
nuk bn t'i rrezikoj kmbsort t cilt tashm kan shkelur n rrug.
Nuk bn q me mjet t tejkalohen kolonat (fmijt shkollar, kolonat mortore etj.). Sa i
prket kolons nuk sht me rndsi numri i personave, por organizimi.
Prjashtimi nga kjo rregull sht dhn vetm pr mjetet nn prcjellje dhe mjetet me
t drejt prparsie t kalimit.
Kolona e organizuar e kmbsorve nuk bn t jet aq e gjat sa q me gjatsin e saj
t pamundsoj lvizjen normale t komunikacionit. Nse n rrug lvizin disa kolona t
organizuara t kmbsorve, distanca n mes t kolonave duhet t jet e mjaftueshme q
t mund t bhet tejkalimi i sigurt i tyre nga ana e mjeteve.
Natn dhe n kushtet e dukshmris s zvogluar si dhe n rastet e tjera kur kt gj
e imponojn arsyet e siguris s komunikacionit, kmbsort n kolonn e organizuar
kan pr detyr t lvizin n kolon nga nj, pos rastit kur lvizin kolonat e organizuara n
mnyr t veant. Kolona duhet t jet e shnuar me nj drit t bardh, nga ana e
prparme dhe me nj drit t kuqe nga ana e pasme e majt (llamba baterike, feneri etj).
Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit 39
TRHEQJA E MJETEVE
N komunikacion n rrugn publike, mjetit me veprim motorik mund t'i bashkangjiten
m s shumti dy mjete t bashkangjitura pr transportin e barrs, gjegjsisht nj mjet i
bashkangjitur pr transportin e personave, ndrsa n autoudh dhe n rrugn e rezervuar
pr qarkullimin e automjeteve vetm nj mjet i bashkangjitur.
Mjeti me veprim motorik mund t trheq pas vetes asi mjeti bashkangjits q nuk
zvoglon qensisht stabilitetin e tij.
Mjeti me veprim motorik mund t trheq mjetin tjetr me veprim motorik vetm n
rast se ai, pr shkak t parregullsis ose nga mungesa e ndonj pjese nuk mund t lviz
vet.
Mjeti me veprim motorik nuk bn t trheq motobiikletn pa rimorkio ansore apo
mjetin tjetr me dy rrota.
Mjeti me veprim motorik mund t trhiqet natn, vetm nse n ann e tij t pasme ka
drita t ndezura t kuqe pr shnimin e mjetit, ose nse e trheq mjeti q ka dhe
shfrytzon gjat trheqjes dritn e verdh rotative.
Nse mjeti me veprim motorik n rrug trheq mjetin tjetr t parregullt, nuk bn t
lviz me shpejtsi m t madhe se 40 km/h. Mjeti i trhequr duhet ta ndjek gjurmn e
mjetit trheqs. Me mjetin e trhequr nuk bn t transportohen njerzit (n t duhet t
gjendet vetm drejtuesi i automjetit).
Automjeti transportues i ngarkuar me barr, gjegjsisht traktori me mjet
bashkangjits (rimorkio), mund t trhiqet vetm deri n vendin m t afrm, q sht i
prshtatshm pr shkarkimin e barrs, ndrsa n raste t jashtzakonshme deri te vendi
ku mund t evitohet defekti n mjet.
Trheqja e mjeteve me veprim motorik mund t bhet m ndihmen e litarit, lidhjes s
ngurt dhe duke u mbshtetur ose varur pjesa e prparme ose e pasme e mjetit pr mjetin
trheqs.
Me an t litarit nuk bn t trhiqet mjeti n t cilin pajimet pr drejtim ose pr frenim
jan n defekt si dhe automjeti transportues dhe autobusi. Me lidhje t ngurt (me big)
nuk bn t trhiqet mjeti me veprim motorik q nuk e ka n rregull mekanizmin pr drejtim
(timonin), as automjeti q sht m i rnd sesa mjeti q bn trheqjen e tij, nse nuk e ka
n rregull frenin punues (frenin e kmbs).
Distanca n mes t automjetit trheqs dhe
automjetit t trhequr duhet t jet 3-5m, nse trhiqet me
litar, kurse n rast se trhiqet me lidhje t ngurt (me big)
mund t jet m e vogl se 3m.
Gjat kohs s trheqjes s mjetit n defekt, t dy
mjetet duhet t shenjzohen me shenjn me t ciln
shenjzohet mjeti i ndaluar n rrug (me trekndshin e
siguris).
Trekndshi vihet n mjetin motorik q trheq mjetin tjetr nga ana e prparme,
ndrsa n mjetin trheqs nga ana e pasme.
N qoft se trheqja e mjetit motorik (automjetit) bhet me ann e litarit ose t lidhjes
s ngurt, personi q drejton mjetin e trhequr duhet t ket patentshoferin q i jep t drejt
pr drejtim t asaj kategorie t mjeteve s cils i prket mjeti i trhequr.
40 Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit
Veanrisht kjo nuk aplikohet n pjes t rrugs, mbi t ciln tejkalimi sht i ndaluar.
Ngassi i qerreve trheqse sht i detyruar t drejtoj mjetin gjat krejt kohs derisa
ai gjendet n rrug ndrsa qerren duhet ta mbaj sa m afr skajit t djatht t rrugs.
Konsiderohet se ngassi i mjetit me qerre drejton mjetin nse kt gj e bn nga mjeti dhe
nse drejton kafsht duke ecur para dhe krahas me to.
Qerrja trheqse nuk bn t lehet pa mbikqyrje n rrug dhe pr t mund t lidhet nj
kafsh dhe at nga ana e djatht e pjess fundore t mjetit.
Me rastin e kalimit prtej rrugs s rezervuar pr qarkullimin e automjeteve si dhe n
kalimin e rrugs mbi binar hekurudhor, n nivel pa mbrojts, apo gjysmmbrojts
drejtuesi i qerres trheqse ka obligim t drejtoj kafshn.
Qeren trheqse n komunikacion, n rrug mund t drejtoj vetm personi q sht
m i vjetr se 14 vjet. Drejtuesi i qerreve trheqse q lviz pas mjetit tjetr trheqs ka pr
detyr t mbaj distanc t mjaftueshme nga ky mjet, e m s paku 50m, n mnyr q t
bj t mundur mjeteve t shpejta t kryejn tejkalimin e sigurt.
Personat q bartn me qerren trheqse nuk guxojn t qndrojn n kmb n mjet,
t uln n ansoret e mjtit, as q t qndrojn mbi bign gjat kohs s lvizjes.
Kafsha nuk mund t lhet n rrug pa mbikqyrjen e prcjellsit t kafshs. Kafsha
mund t lviz n rrug vetm nn mbikqyrjen e prcjellsit t saj, i cili duhet ta prcjell
at sa m afr skajit t djatht t rrugs. Kafsht n tuf, ose ve e ve npr rrug, mund
t'i prcjell vetm personi i cili, duke pasur parasysh moshn dhe vetit fizike mund t
dominoj plotsisht dhe vazhdimisht mbi bagtin dhe t marr t gjitha masat q t
evitohet rreziku. Nse kafsha prcjellet dhe drgohet rrugs publike, prcjellsi ka pr
detyr t siguroj q gjysma e majt e rrugs t jet e lir pr komunikacion. Nse kafsha
lviz n rrugn publike, n grupe t mdha, prcjellsit kan pr detyr q ta ndjekin
(drejtojn) n grupe t ndara, pr t'iu siguruar ngassve anashkalim t sigurt. Nse kafsha
ndiqet natn brenda tufs, n fillim dhe fund t kopes prkatse, duhet t gjendet nga nj
prcjells, ky ka pr detyr t bart dritn e ndezur, n mnyr q dritn ta vrejn
pjesmarsit e tjer n komunikacion, q ballafaqohen me ta ose i arrijn.
N t gjitha rrugt publike sht i ndaluar qndrimi, braktisja dhe t ushqyerit e
kafshve. N rrugt magjistrale dhe regjionale nuk bn t ndiqen kafsht n tuf ose
kope ose, as t grumbullohet me qllim q t ohen pr kullos.
Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit 43
KOMUNIKACIONI N TUNEL
dhe ndaj tyre nuk zbatohen rregullat pr kufizimin e shpejtsis, pr ndalimin e tejkalimit
dhe anashkalimit t kolons s mjeteve dhe pr ndrprerjen e kolons s kmbsorve,
me kusht se nuk rrezikojn sigurin e pjesmarrsve t tjer n komunikacion.
Mjetet nn prcjellje nuk guxojn t tejkalohen, pos kur kt gj e lejojn personat nga
prcjellja.
Pr t mundsuar kalimin pa penges t mjeteve nn prcjellje, kmbsort jan t
obliguar q t largohen nga rruga derisa t kalojn ato mjete.
vlersoj se, cila sht shpejtsia me t ciln lviz n mnyr t sigurt e q nuk rrezikon
as veten as pjesmarrsit e tjer n komunikacion. Kjo sht e domosdoshme edhe n
kushtet e lvizjes normale t mjeteve, kurse nse duhet realizuar ndonj veprim m t
komplikuar, si tejkalimin, anashkalimin, etj, rreziku shtohet, kshtu q kryerjes s ndonj
veprimit t till mund t'i qasemi vetm me nj kujdes t posam. Nse komunikacioni
sht i zhvilluar n mnyr t veant (n rrug me komunikacion t przier, n
vendbanime m t mdha etj) shtohen rreziqet t ndodh fatkeqsia n komunikacion,
prandaj me kt shtrohet nevoja q t zvoglohet shpejtsia e lvizjes s mjeteve n
masn e duhur dhe t vrtet.
Gjat komunikacionit t przier, nse n rug ekzistojn m shum mjete karak-
teristikash t ndryshme (automjetet transportuese, qerret trheqse, traktort, biiklistt) e
vemas nse rrugs lvizin kmbsort, jemi t detyruar q t lvizim me mjet dukshm
m ngadal sesa gjat kushteve t njjta t komunikacionit kur dukshmria sht e mir.
Sipas regulls sht e padshirueshme rritja apo zvoglimi i prnjhershm i shpejtsis,
por duhet stabilizuar tempon e ngasjes, duke u kujdesur pr nj prballkalim dhe
tejkalim t sigurt.
Rreziku shfaqet nse humb kontrolli mbi instalimet pr drejtimin e mjetit ose nga
situatat e rrezikshme t komunikacionit q krijohen me kryerjen e veprimeve t regullta
me mjet. Rreziku q ekziston realisht n rrug shnohet m shenjn e veant t
komunikacionit. Ksisoj edhe shpejtsia shnohet me shenj t komunikacionit t
parapar me dispozita ligjore, apo me shenjn prkatse rekomandohet shpejtsia e
sigurt, ose shenjzon se n ndonj rrug nuk lejohet kyja e mjeteve t cilat pr shkak t
tipareve t veta konstruktive nuk mund t arrijn minimumin e shpejtsis s sigurt. Duke
iu prmbajtur urdhrave q shpreh shenja e komunikacionit e vn n rrug, ngassi ka
prshtypjen se po lviz me nj shpejtsi t sigurt.
Ndrkaq, rrethanat e veanta apo kushtet atmosferike, krkojn nga ngassi q vet
t bj korrigjimin plotsues t shpejtsis. Po e zm nj grup m i madh pasagjersh n
stacionin e autobusit, fmijt n rrug, ngricat, balta n rrug, etj, kan pr pasoj rreziqet
n rrug, q jan shnuar edhe me shenjat e veanta t komunikacionit, ku gjithashtu
duhet prshtatur shpejtsin e lvizjes kushteve t komunikacionit, e posarisht n
udhkryqet e padukshme, n kalimin e rrugs npr binart hekurudhor n nivel, apo n
sezonn e punimeve bujqsore n vendet e kryqzimit me rrugt e fshatit.
Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit 49
BARRA N MJET
RADIOAKTIVE
i prirur pr eksplodim rrezik nga zjarri materiet e ndezshme materiet radioaktive t rruhet n t that
e lejuar, rregullohet relacioni i fuqis s motorit dhe mass m t madhe t lejuar, kshtu
q mjeti sjellet ndryshe gjat shpejtimit, ngadalsimit, respektivisht frenimit n rrugn me
kthesa dhe n prgjithsi ndaj prmasave, t cilat, i ka parapar prodhuesi me rastin e
prdorimit normal.
Ngarkimi boshtor nuk bn t kaloj 10 t te boshti i thjesht, as te boshti i dyfisht. Si
bosht i dyfisht, konsiderohet kur distanca n mes t dy boshteve nuk kalon 2 metra.
Lidhur me radhitjen e masave, sht me rndsi t ceket dispozita ligjore, q thot se
te mjeti i ngarkuar n gjendje qetsie, n pozit horizontale bie m s paku 1/3 e mass m
t madhe t automjeteve, respektivisht e komponents trheqse (veturat, autobust,
trolejbust dhe motoikletat) respektivisht 1/4 pr mjetet transportuese dhe trheqse. Pr
kt gj poashtu, duhet patur kujdes, shkaku i siguris n radh t par, sepse radhitja e
mass mund ta rregulloj stabilitetin e mjetit motorik.
Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit 57
SHENJAT E LAJMRIMIT
TABELAT PLOTSUESE
320 m
58 Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit
Shenjat e urdhrave t prera kan form rrethi (prej tyre dallojn shnjat - kryqzimi
me rrugn me prparsi kalimi dhe ndalimi i detyrueshm).
Shenjat e urdhrave t prera jan:
a) shenjat e ndalimit, respektivisht t kufizimit dhe
b) shenjat e obligimit (detyrimit).
Ngjyra elementare e shenjave t ndalimit, respektivisht t kufizimit, sht e verdh.
Skaji i rrethit dhe shiritat e pjerrt n shenja, jan t ngjyrs s kuqe.
Simbolet dhe mbishkrimet jan t ngjyrs s zez (prej tyre dallojn shnjat: ndalimi i
detyrueshm, prparsia e kalimit nga kahja e kundrt, ndalimi i ndaljes dhe parkimit,
ndalimi i parkimit, parkimi alternativ).
Ngjyra elementare e shenjave t obligimit sht e kaltr. Simbolet jan t ngjyrs s
bardh.
Shenjat e lajmrimit kan form katrori, t kndit t drejt, ose t rrethit. Ngjyra
elementare sht e verdh, kurse simbolet dhe mbishkrimet jan t ngjyrs s zez,
respektivisht ngjyra elementare sht e kaltr me simbole dhe mbishkrime t ngjyrs s
bardh dhe t zez (prej tyre dallon nj numr shenjash). N shenjat e lajmrimit, ngjyra e
zez, sht prdorur n raste t veanta, dhe nuk mund t dominoj.
Madhsia e shenjave t rrezikut,t urdhrave t prera dhe t lajmrimit varet prej
kategoris s rrugs n t cilat duhet t vendosen
SHNJAT E RREZIKUT
1. Kthes n t majt 32. Rreziku n rrug
2. Kthes n t djatht 33. Kryqzimi i rrugve me rndsi t njjt
3. Kthes e dyfisht ose shum kthesa 34. Kryqzimi me rrugn dytsore, nn
t njpasnjshme, prej t cilave, e para kndin e drejt
sht n t majt 35. Lidhja me rrugn dytsore n kndin e
4. Kthes e dyfisht ose shum kthesa t drejt nga ana e majt
njpasnjshme prej t cilave, e para 36. Lidhja me rrugn dytsore n kndin e
sht n t djatht drejt nga ana e djatht
5. Kthes e rrezikshme 37. Lidhja me rrugn dytsore n kndin e
6. Teposhtze e rrezikshme ngusht nga ana e majt
7. Prpjetz e rrezikshme 38. Lidhja me rrugn dytsore n kndin e
8. Ngushtim rruge nga t dyja ant ngusht nga ana e djatht
9. Ngushtim rruge nga ana e djatht 39. Afrsia e udhkryqit me rrethrrotullim
10. Ngushtim rruge nga ana e majt 40. Stacioni i tramvajit
11. Ura lvizse 41. Kalimi i rrugs mbi binar hekurudhor
12. Afrsia e bregut me mbrojts ose gjysmmbrojts
13. Rruga jo e rrafsht 42. Kalimi i rrugs mbi binar hekurudhor
14. Lugje n rrug automobilistike pa mbrojts ose gjysmmbrojts
15. Rrug me gunga 43. Kryqi i Andreut - pa mbrojts, ose
16. Rrug e rrshqitshme gjysmmbrojts me nj binar
17. Sprkatje gursh 44. Kryqi i Andreut pa mbrojts, ose
18. Shembje gursh nga ana e djatht gjysmmbrojts me dy ose m shum
19. Shembje gursh nga ana e majt binar
20. Afrsia e vendkalimit t kmbsorve 45. Afrsia e kalimit t rrugs mbi binar
21. Fmijt n rrug hekurudhor pa mbrojts ose gjysm-
22. Biiklistt n rrug mbrojts (nj vij e pjerrt e kuqe
23. Kafsht n rrug shnon largsin nga kalimi pr 80 m,
24. Egrsirat n rrug 2 vija t pjerrta pr 160 m, 3 vija t
25. Punimet n rrug pjerrta pr 240 m.
26. Arritja te shenjat ndriuese t 46. Afrsia e kalimit t rrugs mbi binar
komunikacionit hekurudhor pa mbrojts ose gjysm-
27. Afrsia e pists s aeroplanit mbrojts (nj vij e pjerrt e kuqe
28. Erra ansore, nga ana e majt shnon largsin nga kalimi pr 80 m,
29. Erra ansore, nga ana e djatht 2 vija t pjerrta pr 160 m, 3 vija t
30. Komunikacioni nga t dyja kahjet pjerrta pr 240 m.
31. Tuneli
Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit 61
10%
1 2 3 4 5 6
10%
7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30
31 32 33 34 35 36
37 38 39 40 41 42
43 44 45 46
62 Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30 31 32 33 34 35
40
36 37 38 39 40 41 42
43 44 45 46 47 48 49
50 51 52 53 54 55 56
64 Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit
SHENJAT E LAJMRIMIT
1. Prparsi kalimi n raport me mjetet q 27. Emrtimi i vendbanimit
vijn nga kahja e kundrt 28. Mbarimi i vendbanimit
2. Rruga me komunikacion njkahsh 29. Ndrprerja e ndalimit t tejkalimit t
3. Rruga me komunikacion njkahsh t gjith mjeteve me veprim motorik,
4. Rruga me prparsi kalimi pos motoikletave pa rimorkio
5. Mbarimi i rrugs me prparsi kalimi 30. Ndrprerja e ndalimit t tejkalimit pr
6. Shtrirja e rrugs me prparsi kalimi mjete t rnda transportuese
7. Vendkalimi i shnuar pr kambsor 31. Ndrprerja e kufizimit t shpejtsis
8. Kalimi mbitoksor dhe nntoksor i 32. Ndrprerja e ndalimit t dhnies s
kmbsorve shnjave zrore
9. Udhkryqi 33. Ndrprerja e t gjitha ndalesave
10. Rruga qorre 34. Zona n t ciln sht kufizuar
11. Kahja e lvizjes s mjeteve, q dshi- kohzgjatja e parkimit
rojn t kthehen n t majt, n udh- 35. Dalja nga zona, n t ciln sht
kryq ku ndalohet kthimi n t majt kufizuar kohzgjatja e parkimit
12. Rreshtimi i mjeteve 36. Vendparkimi
13. Udhtreguesi 37. Parkimi i kufizuar n koh
14. Udhtreguesi pr aeroport 38. Spitali
5. Udhtreguesi pr terrenin pr kamping 39. Stacioni i ndihms s par
16. Udhtreguesi pr shtpin e malorve 40. Ofiina pr riparimin e mjeteve
17. Numri i rrugs ndrkombtare 41. Telefoni
18. Numri i rrugs 42. Pompa e benzins
19. Kilometrazhi i rrugs 43. Hotel ose motel
20. Tabela udhtreguese 44. Restoranti
21. Udhtreguesi mbi rrugn e automjeteve 45. Kafeneja
mbi portal (n portn e madhe) 46. Terreni i rregulluar pr shtits
22. Paraudhtreguesi 47. Terreni pr kampin nn adra
23. Autoudha 48. Terreni pr kamping n rimorkio
24. Mbarim i autoudhs 49. Terreni pr kamping n adra dhe
25. Rruga e rezervuar pr qarkullimin e rimorkio
automjeteve 50. Shtia e malorve
26. Fundi i rrugs s rezervuar pr 51. Mjeti pr ndihm n rrug
qarkullimin e automjeteve 52. Shrbimi i zjarrfiksve
Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit 65
1 2 3 4 5 6
SHKUPI
PRISHTIN
7 8 9 10 11 12
E-5 QENDRA
PRISHTIN
17
km TRANSIT PRISHTIN VITI
14 103 ROZHAJ BESIJAN 500 m
18 19 20 21 22
PRIZREN PRIZREN
23 24 25 26 27 28
60
29 30 31 32 33 34 35
S P I TA L I
36 37 38 39 40 41 42 43
44 45 46 47 48 49 50 51 52
66 Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit
SHENJAT E LAJMRIMIT
53. Vendqndrimi pr autobus 65. Konfirmimi i kahjes
54. Stacioni i tramvajve 66. Tabelja pr shenjzimin e emrave t
55. Aeroporti rrugve
56. Limani - port anijesh 67. Tabelja pr kthesa t rrezikshme
57. Informatat 68. Tabelja pr shenjzimin e daljeve
58. Kalueshmria e rrugs 69. Udhtreguesi pr rreshtim mbi portal
59. Numri i serpentinave dhe lartsia 70. Fmijt n rrug
mbidetare 71. Shiriti rrugor pr mjete t komunikacionit
60. Objekti rrugor publik t udhtarve
61. Qaf mali 72. Fundi i shiritit rrugor pr mjete t
61. Stacioni i policis qarkullimit publik
62. Lumi 73. Shiriti rrugor pr mjete t ngadalshme
63. Stacioni i policis 74. Fundi i shiritit rrugor pr mjete t
64. Shpejtsia q rekomandohet ngadalshme
Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit 67
KULLE
E HAPUR
DERINROZHAJ
8 Viadukti
984 m.nm. 376 m
53 54 55 56 57 58 59 60
PRISHTIN
SHTIME
KULLA LUMI POLICIA THERAND
1798 mn.m
61 62 63 64 65
Shkupi
Rruga Tetov
Haxhi Zeka DALJA
66 67 68 69 70
30
30
71 72 73 74
68 Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit
kraj10 m
zabrane
kraj zabrane
kraj zabrane
5m
kraj 5m
zabrane
kraj10 m
zabrane
SHENIMET N RRUG
Shnimet gjatsore
Shnimet trthore
Shnimet t tjera n rrug dhe n objektet pran skajit t rrugs.
vija
e ndrprer
e dyfisht
PRIZREN
Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit 73
Kjo pajisje n mjet duhet t jet e realizuar asisoji q ngassi mund ta ndrroj kahjen
e lvizjes s mjetit leht, shpejt dhe n mnyr t sigurt.
Pajisja pr drejtimin e mjetit, duhet t jet e atill q rrotat e prparme t mjetit, q
gjenden n pozit pr lvizje, me rastin e lvizjes s mjetit npr siprfaqen horizontale t
rrafsht, pas lirimit t timonit, t kthehen vet n drejtim t pozits pr lvizjen drejt.
Hapi i lir i timonit nuk guxon t jet m i madh se 30 shkall.
Freni punues - duhet t jet i atill, sa t'ia bj t mundur ngassit q mjetin ta ndal
n mnyr t sigurt, t shpejt dhe efikase, pa marr parasysh shpejtsin e lvizjes s
mjetit, ngarkesn e mjetit dhe pjerrtsin e rrugs. Ky fre, duhet t bj t mundur
rregullimin e intensitetit t frenimit nga ulsja e ngassit, e q m at rast t mos e lshoj
nga dora timonin. Freni duhet t veproj njsoj mbi rrotat q gjenden n boshtin e njjt.
Dallimi i forcs s frenimit n rrota t boshtit t njjt, nuk bn t jet m i madh
se 20%.
Frenimi arrihet me frkimin e siprfaqeve frenuese.
Freni punues mund t jet:
- hidraulik (forca frenuese bartet me ndihmn e lngut t hidraulikut)
- pneumatik (forca e frenimit bartet prmes ajrit nn presionin e ajrit t presuar dhe
zbatohet n mjetet e rnda transportuese, n autobus dhe n mjetet e bashkangjitura).
- n mjetet bashkkohore, sistemi i frenit punues, mund t arrihet edhe si tubacion
(gypzimet fare t ndara pr rrotat e pasme dhe t prparme), q bn t mundur q freni t
mos dshtoj plotsisht, vese rrotat n nj bosht.
Nj nga sistemet m moderne t frenimit, sht sistemi ABS (Sistemi Anti Bllok), q
montohet n mjetet m bashkkohore.N kt sistem nuk mund t ndodh q sistemi i
frenimit, t'i bllokoj rrotat. Tek ai ekzistojn instalimet me rregullator, ndr t cilt, senzori
informon pr bllokimin e rrots dhe pas ksaj, freni punues vepron mbi cilindrin e frenjve
dhe pengon bllokimin e rrots.
Kjo do t thot se sapo rrota fillon t rrotullohet tepr ngadal ose t bllokoj, instalimi
me an t mnyrs elektronike zvoglon forcn e presionit deri n at mas, sa q rrota
lviz srish n kufirin e bllokimit.
Freni parkues - nevojitet t jet i till sa q me ndihmn e tij mjeti i parkuar n pozit
frenuese, mund t sigurohet me instalimin gjegjs mekanik.
Sistemi frenues n motoikletat me rimorkio boshtore, ose pa t, duhet t jet i
montuar dhe i realizuar si dy sisteme frenuese t pavarura, me instalime t veanta pr
aktivizimin e tyre n rrotn e prparme dhe t prapme, gjegjsisht ve rrotn e prparme,
ose ve n rrotn e prapme t motoiklets.
RRUGA E FRENIMIT
90
60
30
Sz m
Nga diagrami, shihet se rritja e shpejtsis s lvizjes kushtzon edhe rritjen e rrugs
s ndaljes. Do t thot se sa m e madhe shpejtsia e lvizjes aq m e madhe do t jet
edhe rruga e ndaljes. Rruga e ndaljes do t jet edhe m e gjat n rastet kur asfalti do t
jet i lagsht apo i ngrir. Praktikisht kjo do t thot: sa m e rrshqitshme t jet rruga,
ngassi duhet q shpejtsin e lvizjes s mjetit ta zvogloj sa m shum dhe n kt
mnyr t ndikoj n udhtim m t sigurt dhe n zvoglimin e rrugs s ndaljes.
82 Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit
PNEUMATIKT
(Randsia e pneumatikve)
Pneumatikt (gomat) duhet t'i prmbushin kushtet e parapara me standardet,
varsisht nga shpejtsia m e madhe e lejuar e lvizjes s mjetit,dhe masa m e madhe e
lejuar e mjetit, n t cilin jan vendosur ata.
Pneumatikt n bosht t njjt duhet t jen t njjt, sipas llojit (veror, dimror),
sipas konstrukcionit (radial, diagonal dhe me rripa t kryqzuar), sipas peshs bartse
dhe sipas dimensioneve.
Thellsia e sharave t pneumatikve te automjetet e udhtarve nuk guxon t
jet m e vogl se nj milimetr, ndrsa te automjetet transportuese, dy milimetra.
Pneumatikt dimror (M+S), t cilt i prkasin pajisjeve dimrore, duhet ta ken s
paku 4 mm thellsin e sharave. Ato mund t prdoren npr bor, dhe duhet t jen t
vendosura n boshtin punues t automjetit.
Ngassi duhet patjetr t'i kontrolloj her pas her pneumatikt dhe presionin n ta,
sepse presioni i pamjaftueshm, ndikon n shpenzimin e pneumatikve, n stabilitetin e
mjetit dhe n shpenzimin e shtuar t karburanteve.
Ky kontroll i pneumatikve, nnkupton edhe kontrollin e pneumatikut rezerv.
Dritat e prparme pozicionale n mjetin motorik me katr ose m shum rrota dhe n
mjetin motorik me tri rrota, q jan m t gjra se 1,3 m dhe n mjetin bashkangjits me
gjersi m t madhe se 1,6 m, duhet montuar dhe realizuar si dy drita t prparme
pozicionale, ndrsa n mjetin motorik me dy rrota dhe n mjetin motorik me tri rrota, t cilat
nuk jan m t gjra se 1,3 m, si nj drit e prparme pozicionale, ashtu q t japin drit t
ngjyrs s bardh.
Dritat e prapme pozicionale n mjetin motorik me katr, ose m shum rrota, q jan
m t gjera se 1,3 m dhe n mjetin bashkangjits duhet t montohen dhe t realizohen, si
dy drita t prapme pozicionale, e n mjetin motorik me dy rrota dhe n mjetin motorik, me tri
rrota, q nuk jan m t gjra se 1,3 m, si nj drit e prapme, ashtu q jepin drit t ngjyrs
s kuqe. Nse sht montuar nj drit e prparme dhe nj e prapme pozicionale, ajo duhet
t vendoset n rrafshin gjatsor t mesm t mjetit.
Instalimet pr dhnien e shenjave ndriuese, shrbejn q me to t'i njoftojm
pjesmarrsit e tjer n komunikacion pr qllimet tona.
Stop-dritat q kyen n ann e prapme t mjetit dhe q jan t ngjyrs s kuqe, kan
detyr t'ua trheqin vmendjen ngassit pas nesh, se do ta zvoglojm shpejtsin e
mjetit ton, ose t ndalemi.
Ato drita kyen n mnyr automatike me rastin e do shtypjeje t ngassit mbi
pedale t frenit punues. Motoikletat ose mjetet q nuk jan m t gjera se 1,3 m mund t
ken nj stop drit n nj an t mjetit, po ashtu t ngjyrs s kuqe. Mjetet motorike, t cilat
n rrugn e rrafsht nuk mund t zhvillojn shpejtsi m t madhe se 20 km/h, nuk jan t
obliguara t ken stop-drita.
Treguesit e kahjes, shrbejn q ngassi t paralajmroj ndrrimin e kahjes s
lvizjes. Jan vn nga dy n ann e prparme dhe dy n ann e prapme t mjetit.
Frekuenca e drits s indikatorit (treguesit) t kahjes, ka 9030 vezullime n minut.
Me kyjen e menjhershme t katr indikatorve (treguesve) t kahjes,
paralajmrohen pjesmarrsit n komunikacion, se mjeti yn sht ndalur n rrug pr
shkak t defektit.
Dritat e gabaritit, nevojiten t instalohen n mjetet transportuese dhe bashkangjitse
dhe n autobus, q kan lartsin e gabaritit m shum se 2,8 m.
Kur kyen dritat e gjata pr ndriimin e rrugs, duhet t kyet automatikisht llampa e
kaltr kontrolluese n tabelen kontrolluese n automjet, ose n tabelen kontrolluese t
motoiklets.
Llampa kontrolluese n kabinn e automjetit, me ngjyr t gjelbr, kyet, kur n mjet
kyen dritat pozicionale, ose dritat e mesme (t shkurta).
Llampa kontrolluese n kabinn e automjetit me ngjyr t kuqe, kyet kur n mjet
kyen njkohsisht q t katr indikatort (tregues) t kahjes.
Dritat pr lvizjen prapa n mjet mund t montohen ose t realizohen si nj ose dy
drita pr lvizje prapa, kshtu q lshojn drit t ngjyrs s bardh. Kyen automatikisht,
kur ndrruesi i shpejtsive vendoset pr lvizje prapa.
Dritat pr ndriimin e targs, n ann e prapme t mjetit kan ngjyr t bardh. Farat
pr mjegull n mjete motorike me katr ose m shum rrota dhe n mjete motorike me tri
rrota, q jan m t gjera se 1,3 m, mund t montohen, si dy fara pr mjegull, kurse n
motoikleta si nj far pr mjegull, kshtu q lshojn drit t ngjyrs s bardh, ose t
verdh. Ngjyra e prapme pr mjegull, jep drit t ngjyrs s kuqe.
Katadioptert n mjetet motorike me katr ose m shum rrota dhe n mjetet
motorike me tri rrota, q jan m t gjera se 1,3 m,duhet t montohen si dy katadiopter t
prapm me ngjyr t kuqe, kurse n mjetet motorike me dy rrota dhe n mjetet motorike me
tri rrota, q nuk jan m t gjera se 1,3 m, si nj katadiopter i fundit ngjyr e kuqe dhe nuk
bn t ken form trekndshe.
84 Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit
PAJISJA N AUTOMJET
N pajimin e domosdoshm t mjetit hyjn:
- rrota rezerv
- shenja pr shnimin e mjetit t ndalur n rrug (trekndshi i siguris)
- pajisja pr dhnien e ndihms s par (kutia e ndihms s par)
- poat (dritat) rezerv
- litari ose llozi pr trheqje.
SIGURIMI I MJETEVE
- Nse dmin e ka shkaktuar, duke drejtuar mjetin e vet nn ndikimin e alkoolit, drogs,
ose t narkotikve t tjer (n rast se ka 0,5 e m shum promile t alkoolit n gjak), ose n
qoft se pas aksidentit refuzon t'i nnshtrohet testit t alkoolizmit, gjegjsisht t drogs.
- Nse dshmohet se aksidenti sht br me qllim.
KOMPENSIMI I DMIT
Ngassi i mjetit mund t shkaktoj me fajin e vet aksidentin, gjat s cilit mund t
ndodh dmtimi i mjetit tjetr, lndimi i ndonj personi, apo dmtimi i ndonj gjsendi
tjetr. N at rast, shoqata siguruese, polisn e s cils e ka ngassi-fajtor ka obligim ta
kompensoj dmin e br pronarit t gjsendit t dmtuar, ose personit t dmtuar.
Pr t'u realizuar e drejta pr dmshprblim, nevojitet q, pas aksidentit, t kmbehen t
dhnat pr emrin, mbiemrin, adresn, numrin e regjistrimit t mjetit, si dhe t dhnat pr
shoqrin siguruese (numri i polics dhe kohzgjatja e sigurimit). Po q se ngassi, i cili ka
shkaktuar aksidentin, rrefuzon t'i ofroj t dhnat e cituara, duhet shnuar doemos numrin e
regjistrimit, markn dhe tipin e mjetit.
Personi i dmtuar, pr t realizuar damin e shkaktuar sht i obliguar:
- q brenda afatit prej tri ditsh nga aksidenti t paraqes (n formularin e shoqris
siguruese) dmin e shkaktuar,
- q shoqris siguruese t'i parashtroj krkesn pr dmshprblim.
Pas aksidentit, n t cilin sht shkaktuar vetm dm i vogl material, ngassit jan t
obliguar t'i heqin menjher automjetet nga rruga dhe t'i kmbejn t dhnat personale
dhe ta plotsojn dhe ta nnshkruajn raportin mbi fatkeqsin.
Nse mjeti pas aksidentit sht i dmtuar deri n at mas sa nuk mund t lviz,
pronari apo shfrytzuesi i tij sht i obliguar q at ta heq nga rruga si dhe t gjitha
mbeturinat e shkaktuara nga ai aksident.
Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit 93
Konsumimi i pijeve alkoolike e shpie njeriun n gjendje ireale, ndrsa t gjitha shkallt
e ndikimit t alkoolit veprojn n mnyr t pavolitshme mbi aftsin e ngassve.
Gjat konsumimit t dozave m t vogla t alkoolit (gjer n 0,2 promila) ndodh
zvoglimi i koncentrimit.
0,2 - 0,5 promil: paaftsia q dritat n lvizje e sipr t shihen, ose t alokohen
saktsisht, problemet n valorizimin e distancs dhe tendencave q njeriu t ndrmarr
rreziqe m t mdha.
0,5 = 08 promil: vshtirsimi i vlersimit t distancs dhe i adaptimit t syve ndaj
kushteve t ndrrimit t intensiteti t drits, ndjeshmria e dobsuar ndaj ngjyrs s kuqe,
dobsimi i fort i zotsis pr reagim dhe prqndrim, ekuilibri i dobsuar.
0,8 - 1,2 primile: shfaqet euforia e tejvlersimit t aftsive vetiake, dobsimi i t
pamurit periferik (t pamurit n tunel), dobsimi i shtuar ndaj dukurive t ndritshme e t
errta, prceptimi i dobt i pengesave, prkeqsimi i aftsis s vlersimit t dimensioneve.
Marrja e sasive t vogla t alkoolit me drogn, ose me medikamentet psikoaktive,
intensifikon ndikimin e prbashkt t pavolitshm (dehjen).
Ngassi nn ndikimin e alkoolit, nuk guxon t drejtoj automjetin n rrug, nse sht
konstatuar se sasia e alkoolit n gjakun e kaprcen kufirin e parapar, ose nse shfaq
shenjat e trazimit.
Barrat dhe drogat ndikojn mbi aftsin e ngasjes, nse merren n mnyr t
pakontrolluar. Droga ndikon mbi ngassin, asisoj sa q tek ai shfaqen:
- shqetsimi, tensioni dhe trazimi, q nxisin dshirn pr nj shpejtsi m t madhe
dhe tejkalim edhe pse aftsia e ngasjes sht e zvogluar,
- reagimet e ngadalsuara dhe t dobsuara ndaj sinjaleve zrore dhe ndriuese,
- dobsimi i aftsis s vlersimit t situats (distancs, shpejtsis) dhe zvoglimi i
shkalls s ndjeshmris kritike.
- Ilaet, t cilt kan ndikim t dmshm mbi aftsin e ngasjes, n paketimin e vet
kan trekndshin e shtypur t kuq, si shenj e vrejtjes.
Trekndshi i kuq i plot trheq vmendjen se medikamenti vepron shum dmshm
n aftsin e ngasjes.
Trekndshi i zbrazt i kuq, trheq vrejtjen se ilai mund t ndikoj n mnyr t
dmshme, vemas nse mirret me alkool.
Ilaet psikoaktiv ndikojn fuqimisht mbi aftsin psikofizike, sepse japin ndjenjn e
siguris, t nxitur me stimulsin e ilaeve. Nuk lejohet prdorimi i medikamenteve pr
pengimin e gjumit (mbajn vigjilencn) pr hir t evitimit t lodhjes gjat ngasjes.
Ngassit, i cili drejton mjetin, n komunikacion, nn ndikimin e ilaeve psikoaktiv,
mund t'i shqiptohet masa e ndalimit t drejtimit t mjetit, me kohzgjatje prej tre muajve gjer
n nj vit.
LODHJA
Ngasja e gjat pa pushim sjell lodhjen, e cila manifestohet t shpeshtn e herave, si:
- harrimi i rregullave elementare t komunikacionit
- mosvrejtja e shenjave t komunikacionit
- zvoglimi pa vetdije i shpejtsis
- agresiviteti q manifestohet gjat tejkalimit pa arsye.
Ngassi, q fillon ngasjen i pushuar, do t'i ndiej shnjat e para t lodhjes, pas 4-5 or
t ngasjes. Ligji mbi bazat e siguris n komunikacion, ka parapar se ngassi, pas 5 or t
ngasjes, duhet t bj nj pauz q do t zgjas, s paku 30 minuta. Pas pauzs, mund ta
vazhdoj ngasjen, por jo m gjat se 8 or n dit.
Lodhja e shfaqur mund t evitohet vetm me pushim. Kurrfar mjetesh stimuluese, si
bie fjala, kafeja, ose ndonj ila, nuk mund ta largojn lodhjen.
Ato n t vrtet, vetm zvoglojn ndjenjen e lodhjes.
96 Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit
T USHQYERIT E PARREGULLT
T ushqyerit e parregullt, mund t ket ndikim negativ n ngasje t sigurt, qoft kur
sht fjala pr konsumimin e teprt, t bollshm t ushqimit, qoft kur jemi t uritur. Te t
ushqyerit tejet t bollshm, ndodh mbledhja e gjakut n ent e gjakut t lukthit, n favor t
sasis s nevojshme t gjakut n tru, q ka pr pasoj dremitjen, rraskapitjen, humbjen e
prqndrimit, gj q zvoglon vigjilencn gjat ngasjes .N gjendjen, kur jemi t uritur
ngjajn ndrrime brenda organizmit, q manifestohen me rnien e sasis s sheqerit n
gjak dhe me shfaqjen e lodhjes
Njeriu i uritur sht i prgjumur, ndien dhembje n nyj, marramendje dhe t fikt, q
s'do mend, ndikon n mnyr t disfavorshme n ngasjen e sigurt. T ushqyerit gjat
ngasjes paksa m t gjat, duhet t'i prshtatet nevojave t organizmit.
Duhet t marrim m pak shujta ushqimi, n do 4 - 5 or, e po q se ndrkoh, ndjejm
uri, ta plotsojm me lngje pemsh, me pem, me okollat, keks etj.
NDOTJA E AJRIT
Ndotja e ajrit mund t paraqes rrezik pr nj ngasje t sigurt. Ndotsi m i
rrezikshm, n kushtet e komunikacionit, sh karbonmonoksidi, nj gaz pa ngjyr, arom
dhe shije, q vepron drejtprdrejt mbi qelizat e nervave. Ky gaz, krijohet me ndezjen jo t
plot n motort me benzin. Koncentrimi m i madh, sht me siguri n qytete, n kushtet
kur komunikacioni sht rregulluar keq, n tunele etj.
Shenjat e hershme t helmimit me karbonmonoksid jan: rregullimet e t vrejturit
dhe t reagimit n koh t duhur - kushteve t qensishme pr udhtim t sigurt. Sinjalet e
sigurta t helmimit,shprehen me kokdhembje, lodhje, humbje t fuqis s muskujve,
paraliz t muskujve dhe t nervave. I helmuari nuk mund t'i ndihmoj vetvetes, pr arsye
se paraqitet ngathsia e muskujve dhe paraliza e nervave. Megjithse sht i vetdijshm
ai, nuk sht n gjendje t lviz, ose t thrras ndihmn.
Nse ndjehen shenjat e para t helmimit, duhet ndalur automjetin, duhet dal nga
automjeti dhe lypset t marrim frym thell n ajrin e pastr, ta ajrosim mir automjetin, e
vetm pas ksaj, t vazhdojm me ngasje.
N rast se i lnduari, sht pa vetdije dhe ka ngjyr t kuqe t lkurs dhe t
mukozs, nse sht i skuqur, merr frym me vshtirsi, duhet t nxjerret menjher nga
automjeti dhe t aplikohet frymmarrja artificiale, sepse t githa sinjalet thon se sht
Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit 97
T PIRT E DUHANIT
Nj nga faktort e rrezikut sht pa dyshim edhe pirja e duhanit pran timonit.
Manifestimi i damshmrise shfaqet n mnyrat si vijon:
- Vet veprimi i ndezjes s cigares trheq vmendjen e ngassit, q mund t ket
pasoja katastrofale,
- Nikotina q gjendet n duhan, ngushton ent e gjakut, gj q shkakton zvoglimin e
koncentrimit, veanrisht kur ngassi sht i lodhur.
- Karbonmonoksidin, q krijohet me djegjen e cigares, ngassi e fut n organizm
pjesrisht dhe drejtprdrejt me an t pirjes s tij, ndrsa pjesa tjetr mbetet n
kabinn e mjetit.
Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit 99
TESTET PR USHTRIME
(SHTOJC SE SI ZGJIDHEN TESTET)
Para se t'i prvisheni zgjedhjes s testit, jeni t obliguar ta zotroni gjith materien,
pasi q testi shrben pr verifikimin e dituris nga sfera q e keni msuar m par, e jo t
msoni duke zgjidhur testin. Nse e njihni lndn, lexoni me kujdes pyetjen dhe prgjegjet
e ofruara, pastaj vshtrojeni fotografin dhe ktheni mendjen n t gjitha hollsit se nuk do
t gaboni! Shpeshher,ndodh q situatn e ngjashme, diku, n nj far testi, e keni hetuar
dhe mbajtur mend prgjigjen e sakt, mirpo nuk sht e thn q prgjegjja t jet
prher e njjt, n secilin test. Pr ju, ndonjher, nj detaj q s'ka pesh, mund t
ndikoj q prgjegjja t jet e kundrt.
TESTI PROVUES
MBI BAZAT DHE SIGURIN N KOMUNIKACION
Para jush gjendet testi me pyetje. Pyetjet mund t ken nj, ose disa prgjegje t
sakta. Pr zgjedhjen e testit keni n disponim 45 minuta. sht detyr juaja q do pyetje
ta lexoni dhe t vendosni se cila nga prgjegjet e ofruara, sht e sakt. Prgjigjja e sakt
shenohet me X (iks), n katrorin e caktuar , si n shembullin vijues.
ngarkesa e mjetit,
asfalti i terur
Ose, lidhur me disa pyetje, prgjegjja bhet duke shnuar numrin, respektivisht
fjaln, sipas shembullit nga pyetja.
Pyetja n t ciln kandidati nuk sht prgjegjur, ose sht prgjigjur n mnyr t
pasakt, ose sht prgjegjur pjesrisht, do t vlersohet si jo e sakt.
102 Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit
TESTET PR USHTRIM
PYETJET THEMELORE
10. Po i afroheni me mjet kalimit t rrugs mbi binar. Mbrojtsit fillojn t bien. ka duhet
t bni?
a) ta ndalni mjetin para kalimit t rrugs mbi binar.
b) t shpejtoni me kalim sepse treni ende nuk ka arritur.
11. Me ciln shpejtsi m t madhe t lejuar mund t lvizni rrugs jasht vendbanimit,
pos autoudhs dhe rrugs s rezervuar pr qarkullim t mjeteve?
________ km/h (shkruajeni shpejtsin resp.numrin)
TESTET PR USHTRIME
SHENJAT
Domethnja e shenjave sht e shnuar me numrin rendor. Numri rendor i cili gjendet
para domethnjes, duhet t vendoset n rrethin i cili gjendet prfundi shenjs (12 shenja,
14 pyetje, q do t thot 2 pyetje m shum, me qllim t testimit, a i dini, apo jo, shenjat).
10%
10%
14 E-5
TESTET PR USHTRIME
SPECIFIKAT
TESTET PR USHTRIME
UDHKRYQET
ZGJIDHJA E TESTEVE
Testi: shtjet elementare
1. a,b,c,d
2. a,b,d
3. b,c,d
4. a,c
5. b
6. a,b,c
7. a,b,c
8. c,d
9. b
10. a
11. 80 km/h
12. shirit rrugor
Testi: Shenjat
I 8, 3, 14, 1, 9, 12,
II 2, 6, 4, 11,10, 7.
Testi: Specifikat
1. a,c
2. a,c,d
3. a,b
4. 2
5. a,c
6. b
7. b
8. b
9. c
10. c
11. b,c
12. c
Testi: Udhkryqet
1. c
2. b
3. b,c
4. a
5. a,c
6. a
7. a,b
8. a,b,c
9. a,c,d
10. a,b,d
11. b,c
12. b,c
110 Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit
LITERATURA