ROCZNIKI HUMANISTYCZNE

Tom LXIII, zeszyt 6 2015

DOI: HTTP://DX.DOI.ORG/10.18290/RH.2015.63.6-4

*
ANNA KACZMAREK

ANGIELSKIE DUBLETY LEKSYKALNE

W POLSKIEJ PRASIE KOBIECEJ
KILKA UWAG O OCENIE INNOWACJI JZYKOWYCH

Zapoyczenia z jzyka angielskiego stanowi wspcze nie jeden z najbar-

dziej eksploatowanych sposobw wzbogacania zasobu leksykalnego polszczy-
zny, trudno zatem nie zgodzi
si z zawartym w Wielkim sowniku poprawnej
polszczyzny PWN stwierdzeniem, i po 1989 r. nastpi gwatowny, skokowy
wrcz przyrost zapoycze, pozwalajcy mwi
ju nie o napywie anglicyz-
mw, lecz o ich zalewie1. Owa ekspansja obcego sownictwa, jak pisze Ka-
zimierz Og, spowodowana jest przez wspczesne tendencje kulturowe,
ktre s wynikiem oddziaywania bardzo agresywnych i atrakcyjnych dla
Polakw md kulturowych2. Jedn z tych md jest wa nie amerykanizacja
zarwno kultury, jak i jzyka polskiego, ktra przejawia si m.in. w przybiera-
niu postawy konsumpcyjnej, przejmowaniu nowych form witowania, roz-
powszechnianiu cigle powstajcych w Stanach Zjednoczonych nowych tech-
nologii komputerowych, maksymalnym uproszczeniu zachowa komunikacyj-

Mgr ANNA KACZMAREK doktorantka Zakadu Frazeologii i Kultury Jzyka Polskiego na

Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej UAM w Poznaniu; adres do korespondencji: ul. Fred-
ry 10 61-701 Pozna; e-mail: andziorek_7@autograf.pl
1
Wielki sownik poprawnej polszczyzny PWN, red. A. Markowski, Warszawa 2008, s. 1548.
2
Ostatnie zmiany w polszczy3nie na tle tendencji kulturowych Zachodu, w: Jzyk trzeciego
tysiclecia II: Nowe oblicza komunikacji we wspczesnej polszczy3nie, red. G. szpila, Krakw
2002, s. 76.
90 ANNA KACZMAREK

nych, a take stosowaniu coraz wikszej liczby zapoycze angielskich

w niemal kadej dziedzinie ycia3.
Pojawiajce si w polszczynie anglicyzmy bardzo czsto zwizane s
z nominatywnymi potrzebami jzyka, nazywaj bowiem nowe desygnaty, ktre
nie maj jeszcze polskich okre le. Naley jednak zaznaczy
, zgodnie z ustale-
niami Bogusawa Dunaja, e

czasem wprowadza si do tekstw wyrazy obce z powodu mody, snobizmu lub w celu
stylistycznego zrnicowania tekstu. Z sytuacj tak mamy do czynienia wtedy, gdy
obok wyrazu rodzimego pojawia si wyraz obcy znaczcy to samo (czasem nawet fa-
kultatywnie w tym samym tek cie4.

Wa nie owe dublety leksykalne stanowi

bd przedmiot niniejszych rozwa-
a. Co istotne, przyczyn wzbogacania leksyki polskiej w taki sposb upatry-
wa
mona w innej wspczesnej modzie kulturowej wskazywanej przez Ka-
zimierza Ooga, jak jest medialno
. Jak zauwaa badacz,

ma to bardzo due konsekwencje dla polszczyzny, gdy z wielk agresywno ci upo-
wszechnia si w spoeczestwie medialny jzyk polski. [] Media komercyjne upo-
wszechniaj sposb mwienia nakierowany na konsumpcj i na zysk pyncy ze sprze-
day komunikatw (tekstw).[] Je li jest to swoista sprzeda jzyka, to komunikat
musi by
odpowiednio uksztatowany, aby odbiorca chcia go kupi
i dobrze, atrakcyj-
nie podany5.

Jzyk stanowi zatem swego rodzaju towar, a wspomnianej atrakcyjno ci

dodaje mu bardzo czsto wzbogacenie komunikatu wa nie elementami zapo-
yczonymi z angielskiego. Proces ten ma miejsce rwnie w analizowanej tu
prasie kobiecej, ktrej nadawca zakada, e czytelniczka oczekuje takiego ro-
dzaju midzynarodowego wrcz przekazu, ktrego umiejtno
odczytania
nobilituje j jako odbiorc. Susznie bowiem zauwaa Antonina Grybosiowa,
i w wizerunku czowieka nowoczesnego brak rezerwy co do nadmiernego
cytowania obcego jzyka i do szybkiej polonizacji jego elementw, przeciwnie,
6
istnieje satysfakcja, e si to potrafi .

3
TENE, Atrakcyjna amerykanizacja w kulturze polskiej i w jzyku polskim, w: Skadnia, styli-
styka, struktura tekstu. Ksiga jubileuszowa dedykowana profesor Teresie Ampel, red. M. Krauz
i K. Og, Rzeszw 2002, s. 18-25.
4
Tendencje rozwojowe najnowszej leksyki polskiej, w: Wspczesna leksyka, red. K. Mi-
chalewski, cz. 1, d 2001, s. 82.
5
K. OG, Ostatnie zmiany w polszczy3nie, s. 80.
6
Jzyk wtopiony w rzeczywisto, Katowice 2003, s. 174.
 ANGIELSKIE DUBLETY LEKSYKALNE W POLSKIEJ PRASIE KOBIECEJ 91

W tym miejscu naley zaznaczy

, e charakteryzujc pras kobiec7, przyj-
muj zaoenia definicyjne ustalone przez Zofi Sok, wedug ktrej jest to

zesp wydawnictw periodycznych przeznaczonych dla kobiet, co zaznaczone zostao

w tytule lub podtytule, programie, tre ci, sposobie ujcia tematw, strukturze oraz for-
mie jzykowej. Prasa taka jest redagowana pod ktem zainteresowa kobiet w zaleno-
ci od ich wieku, wyksztacenia, zawodu, pochodzenia spoecznego, rodowiska ycia
i pracy, roli i miejsca w rodzinie i spoeczestwie. Pod wzgldem tre ci s to najcz-
ciej wydawnictwa wielotematowe, zblione do formuy magazynu8.

W niniejszym artykule analizie poddane zostan wybrane numery dwuty-

godnikw: Flesz (F), Grazia (G), Party (P) oraz Show (S) oraz mie-
sicznikw: Cosmopolitan (C), Hot. Moda & Shopping (H), InStyle (IS),
Shape (Sh) i Twj Styl (TS). Materia jzykowy ekscerpowany by od
stycznia 2013 do sierpnia 2014 r. Wyodrbnione jednostki leksykalne nale
do takich pl tematycznych, jak: moda odzieowa, media i show-biznes, uro-
da, muzyka, kulinaria oraz ycie codzienne.
Ocen analizowanych tu angielskich dubletw leksykalnych umoliwi
spojrzenie na tego typu wyrazy przez pryzmat kryteriw poprawno ci jzyko-
wej. Naley zaznaczy
, e

w cigu kilkudziesiciu lat dziaalno ci kulturalnojzykowej jzykoznawcy normatywi-

ci wypracowali i stosowali w praktyce ponad dwadzie cia takich kryteriw. Pierwszy
ich zestaw da Witold Doroszewski w r. 1950, w pracy Kryteria poprawnoci jzyko-
wej9.

Jednak najpeniejszego przegldu dokona w 1995 r. Bogdan Walczak, ktry

na amach Poradnika Jzykowego zebra i omwi kryteria pojawiajce si
w powojennych pracach z zakresu teorii kultury jzyka10, jednocze nie cha-
rakteryzujc ten temat jako centralne zagadnienie jzykoznawstwa norma-
tywnego11. Ostatecznie badacz wyodrbni list kryteriw teoretycznie za-

7
O prasie kobiecej pisz take w artykule pt. Kreacja wizerunku kobiety w pismach o niej
i dla niej w wietle mody na zapoyczenia angielskie [w druku].
8
Z. SOK, Prasa kobieca w Polsce w latach 1945-1995, Rzeszw 1998, s. 8.
9
A. MARKOWSKI, Kultura jzyka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa
2005, s. 47.
10
Badacz zaznacza rwnie, i opisywane przez niego kryteria tworz list zbiorcz, ktra
w komplecie nie pojawia si w adnej pracy; zob. B. WALCZAK, Przegld kryteriw popraw-
noci jzykowej, Poradnik Jzykowy 1995, z. 9-10, s. 3.
11
Tame, s. 1.
92 ANNA KACZMAREK

sadnych i praktycznie przydatnych (stosowanych przez fachowych jzyko-

znawcw-normatywistw w ich dziaalno ci kulturalnojzykowej:
kryterium wystarczalno ci jzyka,
kryterium ekonomiczno ci jzyka,
kryterium funkcjonalne,
kryterium uzualne,
kryterium autorytetu kulturalnego,
kryterium estetyczne (to ostatnie suce ocenie nie stricto sensu popraw-
no ciowej, lecz estetycznej)12.
Na ustalenia Walczaka powouje si take w Kulturze jzyka polskiego An-
drzej Markowski, ktry stwierdza, e uznawszy zasadno
wywodw tego
autora, w niniejszym opracowaniu przyjmujemy jego ustalenia, interpretujc
jednak owe kryteria w szczegach nieco inaczej ni on [] 13. Ponadto po
2005 r. problematyk kryteriw poprawno ci jzykowej zaja si take w swych
artykuach Ewa Rudnicka14, i wa nie m.in. rozwaania badaczki stay si
inspiracj dla Markowskiego i jego uczennic do charakterystyki, a take rein-
terpretacji kryteriw najcz ciej opisywanych w opracowaniach normatyw-
nych. Wyniki swych bada zawarli oni w publikacji pt. Nowe spojrzenie na
kryteria poprawnoci jzykowej15.
Cho
najnowsze ujcie omawianego tu zagadnienia jest niewtpliwie go-
sem weryfikujcym, a nawet podwaajcym w pewnym stopniu zasadno
wy-
rnionych przez Walczaka (i uwzgldnionych przez Markowskiego w Kulturze
jzyka polskiego) kryteriw, w tym artykule wa nie owe wcze niejsze ustale-
nia badaczy stanowi
bd podstaw teoretyczn niniejszych rozwaa.
Przyjmuj zatem, e kryterium oceny innowacji jzykowych to miernik, ktry

12
Tame, s. 16.
13
Kultura jzyka polskiego, s. 49.
14
Potrzeby oceny normatywnej wspczesnego jzyka polskiego a warsztat wspczesnego
jzykoznawcy normatywisty, w: Jzyk polski jako narzdzie komunikacji we wspczesnym
wiecie, red. J. Mazur, M. Rzeszutko-Iwan, Lublin 2007; TA, O kryteriach oceny poprawnoci
jzykowej i ich roli w warsztacie wspczesnego jzykoznawcy normatywisty, Przegld Huma-
nistyczny 2007, nr 3, s. 57-67.
15
Red. A. Markowski, Warszawa 2012. W tym miejscu warto przytoczy
informacj znajdujc
si na okadce wspomnianej publikacji: Pomys projektu pt. Nowe spojrzenie na kryteria popraw-
noci jzykowej zrodzi si w 2009 r. na seminarium doktoranckim prof. dr hab. Andrzeja Markow-
skiego. Pierwszym miejscem prezentacji wynikw bya konferencja naukowa w Bdlewie w dniach
26-28.10.2009 r. pt. Norma jzykowa w aspekcie teoretycznym i pragmatycznym, podczas ktrej
rodowisko jzykoznawcw polskich z duym zainteresowaniem wysuchao obszernego referatu,
zawierajcego nowe tezy. Przychylne recenzje skoniy zesp [] do przygotowanie cao ciowego
opracowania na temat kryteriw oceny poprawno ci jzykowej.
 ANGIELSKIE DUBLETY LEKSYKALNE W POLSKIEJ PRASIE KOBIECEJ 93

powinien, umoliwi
odpowied na pytanie, czy dana forma jest poprawna,
czy bdna, dobra czy za16. Analizowany materia jzykowy poddaam oce-
nie przez pryzmat kryterium wystarczalno ci i ekonomiczno ci jzyka, a w w-
szym zakresie take estetycznego.
Podstawowym miernikiem umoliwiajcym ocen innowacji jzykowych,
a tym samym rwnie angielskich dubletw leksykalnych, jest kryterium wy-
starczalno ci jzyka, sformuowane nastpujco: poprawne s takie nowe wy-
razy, poczenia wyrazowe itp., ktre uzupeniaj zasb rodkw jzykowych
przez wprowadzenie elementw nazywajcych (nominatywnych lub ekspre-
sywnych)17. Przykadem takiego sowa moe by
celebryta w znaczeniu
osoba znana, zwaszcza z telewizji i kolorowych pism 18 (SZAwP): Gwiazdy
i wiat celebrytw to przecie naturalne rodowisko Sablewskiej (F 18/13).
Znaczenie leksemu wyraane moe by
przez takie okre lenie, jak synni ludzie:
Portale pisay, e Ewa zdradzia swoje fanki i chce teraz by ju tylko trenerk
synnych ludzi (P 1/14), jednak zakres semantyczny anglicyzmu jest wszy,
wskazuje dokadniej charakter twrczo ci oraz pole dziaania owych ludzi.
Analogiczny przykad stanowi anglicyzm comeback, ktry dubluje rodzimy
powrt, jednak zawa jego zakres znaczeniowy, okre la bowiem powrt
znanego artysty, sportowca, polityka itp. do dziaalno ci zawodowej (SS):
Czy jesieni doczekamy si telewizyjnego comebacku Szymona? Decyzja o jego
programie w Polsacie ma zapa ju niebawem (P 14/13).
Wikszo
angielskich dubletw leksykalnych stanowi jednak jednostki,
ktre w aden sposb nie wzbogacaj znaczenia wyrazw rodzimych lub ob-
cych, ale od dawna przyswojonych, ograniczaj si jedynie do powielania ich

16
B. WALCZAK, Przegld kryteriw, s. 2. We wspomnianej ju najnowszej publikacji
dotyczcej tego zagadnienia definicja ta zostaa rozbudowana: Przez kryterium oceny ele-
mentw jzykowych (systemowych, innowacyjnych i tekstowych) bdziemy tu rozumie
taki
miernik, ktrego zastosowanie pozwala stwierdzi
, czy dany element moe zosta
oszacowany
pod pewnym wzgldem jako podany, dobry lub co najmniej akceptowalny albo przeciwnie:
jako niepodany, niewa ciwy, nieakceptowany. Suma kilku takich ocen czstkowych umoli-
wia ocen ogln: czy, a take w jakim stopniu z jzykoznawczego punktu widzenia opisywa-
ny element naley oceni
pozytywnie; zob. A. MARKOWSKI, Nowe spojrzenie, s. 8. Ze wzgl-
du na wieloaspektowo
teje definicji, a take podanie w wtpliwo
przez autorw bada
praktycznego zastosowania niektrych kryteriw w procesie oceny poprawno ci elementw
jzykowych, na potrzeby niniejszego artykuu odwouj si do wcze niejszych ustale dotycz-
cych tej materii.
17
A. MARKOWSKI, Kultura jzyka, s. 49.
18
Definicje anglicyzmw podane za: Sownik zapoycze angielskich w polszczy3nie, red.
E. Maczak-Wohlfeld, Warszawa 2010 (SZAwP); Sowa, sowaCzy je znasz?, red. T. Sm-
kowa, Krakw 2013 (SS). Zapoyczenia angielskie nienotowane dotd w sownikach definiuj
na potrzeby tego artykuu.
94 ANNA KACZMAREK

tre ci, s zatem zbdne pod wzgldem funkcji nominatywnej. Mowa tu

o takich wyrazach, jak designer: Czsto nosi te kreacje znanych designerw
(S 7/13), social media (in. portal spoecznociowy, interaktywne strony inter-
netowe, wsptworzone przez osoby majce wsplne zainteresowania lub chc-
ce pozna
zainteresowania innych, umoliwiajce im kontakt online, SS): Bo
dzisiaj social media s waniejsze ni dobry rzecznik prasowy (G 14/13), anti-
agingowy: Gdy masz wicej ni 25 lat, signij po najnowsze anti-agingowe
balsamy do ciaa (C 6/13), backstage: Lubi te zagraniczne blogi [], na
ktrych mona znale3 zdjcia z backstage'w wiatowych pokazw (H 3/13)
oraz unplugged: W tym roku zapowiada wydanie albumu unplugged, a potem
nowy solowy krek (P 1/13). Dowodem zbdno ci tych leksemw w systemie
leksykalnym wspczesnej polszczyzny jest czstsze funkcjonowanie w tekstach
prasowych ich polskich odpowiednikw, m.in. w takich zdaniach, jak: Urba-
ska chtnie bywa na pokazach najbardziej znanych polskich projektantw
(S 7/13), Przedstawiciele pokolenia Baby Boom zostali zmuszeni do zaadapto-
wania internetu i mediw socjalnych i czasem si przeciw temu buntuj
(C 4/13), Jest ju pierwszy przeciwstarzeniowy kosmetyk BB w kompakcie (TS
6/13), Party udao si nawet wej za kulisy pokazw i zobaczy cay ten
zgiek z bliska (P 23/13) lub Gdy wszystko jest ju zorganizowane, a prby
przeprowadzone, zamieniam si w psychologa i wspieram dziewczyny na za-
pleczu mieje si Kasia. Podczas pokazu z kolei zarzdzam ca ekip
z reyserki (C 2/13) oraz Bajm elektrycznie i akustycznie. 35-lecie swojego ze-
spou Beata Kozidrak i jej koledzy postanowili uczci specjaln tras,
w czasie ktrej przypomn swoje wielkie hity w wersji unplugged (F 21/13)
lub Odzew by tak entuzjastyczny, e teraz piosenkarka rusza w tras, na kt-
rej wikszo repertuaru zapiewa bez pr
du (F 2/14)19.

19
Wtpliwo ci poprawno ciowe budzi take leksem shopper, ktry od pewnego czasu
funkcjonuje w polskiej prasie kobiecej jako torba na zakupy wykonana z tkaniny bd innego
tworzywa, lub torebka damska z dugimi uchwytami, wzorowana na tym modelu, np. Eko jest
w modzie. Dlatego przesid3 si na rower, a plastikowe reklamwki zamie na papierowy
shopper (H 6/13). W jzyku angielskim wyraz ten oznacza klienta bd kupujcego, o czym
pisze Marcin Zabawa (Shop, shopping, shopper, Poradnik Jzykowy 2013, z. 4, s. 101): wy-
daje si, e sowo to, w angielszczynie bardzo czste, nie przedostao si do polszczyzny
(przynajmniej na razie) [] Co jednak ciekawe, w polszczynie funkcjonuje forma mystery
shopper, czyli (tumaczc dosownie) tajemniczy klient [] Udajc osob zainteresowan
zakupem towaru lub usugi, ocenia pracownikw sklepu, sposb ich pracy, fachowo
, zaanga-
owanie oraz podej cie do klienta. Oznacza to zatem, e niejasny znaczeniowo shopper oraz
utworzona od niego szoperka, np. Szoperka to torba dla maksymalistek, ktre nie lubi si
ogranicza. Pomieci wszystko, nawet rzeczy na jednodniowy wyjazd (G 6/13) stanowi przy-
kady zapoycze niefunkcjonalnych w polszczynie dla przecitnego uytkownika jzyka.
 ANGIELSKIE DUBLETY LEKSYKALNE W POLSKIEJ PRASIE KOBIECEJ 95

Nowe anglicyzmy ocenia

mona take ze wzgldu na kryterium ekono-
miczno ci jzyka. Zgodnie z ustaleniami badaczy, ekonomiczne jest nie tylko
to, co krtsze, lecz take to, co bardziej precyzyjne (pod wzgldem seman-
tycznym)20, zatem dobre, wa ciwe s te rodki jzykowe (i takie ich uycie
w tekstach), ktre pozwalaj na spenienie zaoonej funkcji w sposb wyma-
gajcy jak najmniejszego wysiku od nadawcy lub odbiorcy (albo: i nadawcy,
i odbiorcy) tekstu21. Poprawne, czyli funkcjonalne w polszczynie s te du-
blety, ktre z perspektywy nadawcy cechuje skrtowo
, ale pozostaj precy-
zyjne i zrozumiae dla odbiorcy. Jednym z takich leksemw jest fluo, utwo-
rzony przez skrcenie przymiotnika fluorescencyjny22, ktry w tekstach zwi-
zanych z tematyk mody odzieowej funkcjonuje w znaczeniu jaskrawy odcie
danej barwy, potocznie nazywany odblaskowym, np. Std fluorescencyjne
lamwki przypominajce koncertowe glow sticks oraz komplety w najbardziej
jaskrawych odcieniach, jak z obrazw Keitha Haringa (H 6/13), jest on jednak
nieekonomiczny (za dugi) i moe sprawia
pewne trudno ci w zakresie orto-
grafii oraz wymowy. Z kolei nioscy t sam tre
leksem fluo, np. Nasycone
barwy prezentuj si dobrze zarwno w towarzystwie klasycznych granatw,
bieli i szaroci, jak i w poczeniu z innymi kolorami fluo (P 5/13) z powodu
swej krtkiej formy jest ekonomiczny, a dla odbiorcw znajcych nomenklatur
stosowan w artykuach modowych jest take precyzyjny semantycznie. Warto
jednak doda
, e dla przecitnego uytkownika jzyka z pewno ci przystp-
niejsz form byoby okre lenie poszczeglnych barw przymiotnikiem jaskra-
wy (ewentualnie stosowanym powszechnie okre leniem odblaskowy), czego
przykad pojawi si w jednym z cytatw.
Do takich ekonomicznych dubletw naley rwnie anglicyzm fit (sprawny
fizycznie i psychicznie oraz wyraz uywany w nazwach klubw fitness,
kremw odywczych i serwisw promujcych zdrowy tryb ycia (SZAwP),
uywany zamiast sprawny fizycznie czy dbajcy o kondycj: Przepis na ycie
oczywicie w stylu fit & eko. Specjalnie dla nas Kinga Rusin zdradza swoich
siedem sposobw na zachowanie wietnej formy (P 17/13) lub Poczuam ulg,
e chocia ani nie jestem fit, ani opalona, nie mam adnie zrobionych wosw,
dugich rzs i wypielgnowanych paznokci, kamera i tak jest skierowana wa-
nie na mnie! (F 6/13). Aby dowie
, i anglicyzm ten czy w sobie precyzyj-
no
znaczenia oraz skrtowo
i stanowi leksem przydatny w polszczynie,

20
B. WALCZAK, Przegld kryteriw, s. 6.
21
A. MARKOWSKI, Kultura jzyka, s. 50.
22
Przymiotnik utworzony zosta od angielskiego terminu fluorescencja samorzutne, krtko-
trwae wiecenie niektrych cia bezpo rednio po pochoniciu promieniowania.
96 ANNA KACZMAREK

warto przytoczy
jego definicj bazujc na innym przykadzie prasowym, za-
wart w sowniku zatytuowanym Sowa, sowaczy je znasz?:

by fit rod. by

sprawnym, atrakcyjnym, utrzymywa
si w dobrej kondycji psycho-
fizycznej: Jeszcze niedawno nikt nie wiedzia, co to znaczy by
fit. Dzi , gdy fitness
klub sta si bohaterem polskiego serialu telewizyjnego, to sowo nie wymaga tuma-
czenia. Wiadomo, e chodzi o atrakcyjny wygld, o ktrym mowy nie ma bez utrzyma-
nia dobrej formy fizycznej. Dla wielu ludzi to filozofia ycia. Ta moda i fitness kluby
przyszy do nas z Ameryki, gdzie to be fit jest warunkiem sukcesu i powodzenia
w yciu. [TS 3/1996]

Jeszcze jednym przykadem jest leksem boom w znaczeniu szybki, ale nie-
trway rozkwit czego , wzrost zainteresowania czym , moda na co , np. Boom
na randkowe strony dla osb w staych zwizkach zacz si od synnego kana-
dyjskiego portalu AshleyMadison.com, ktry w ostatnich latach zyska 17 mln
uytkownikw w 26 krajach (C 6/13), ktry take stanowi dublet ekonomiczny
pod kadym wzgldem (cechujcy si zarwno skrtowo ci, jak i precyzyj-
no ci znaczenia) dla takich okre le, jak naga moda, naga popularno.
W tekstach prasowych wystpuj rwnie zapoyczenia angielskie, powie-
lajce tre
sw rodzimych, o ktrych funkcjonalno ci nie wiadcz ani ich
wa ciwo ci nominatywne, ani ekonomiczno
jzykowa, cho
wa nie prze-
konanie nadawcy o tej drugiej cesze stanowi motywacj uycia owych lekse-
mw. Przykadem takiego procesu jest anglicyzm street23 (miejski, uliczny
styl ubierania si): Cho rnimy si na przykad ty, jak si ubieramy: on sty-
lizuje si na skatea, a ja jestem bardziej street (P 11/13), z ktrym zwizane
s takie okre lenia, jak street fashion (moda uliczna, miejska): Docz do
grona trendsetterek oto jesienne hity street fashion (F 23/13) oraz street-
wear (ubir uliczny, miejski): Wolisz miejski streetwear? Zainwestuj
w groszkowe legginsy! (F 4/13), a take utworzony od niego na gruncie polskim
derywat streetwearowy: Miks dodatkw od projektantw i sportowych ubra
streetwearowych marek (np. Boy London) to sposb Rihanny na miejski look
(F 13/13). Dowodem zbdno ci tych wyrazw w polskim systemie leksykal-
nym jest uycie w tekstach prasowych ich polskich odpowiednikw: Specjal-
nie dla nas rozszyfrowuje tajniki ulicznego stylu gwiazd! (F 3/14), W tym
sezonie sportowy look inspirowany jest bardziej mod retro jak z przedwojen-
nych olimpiad ni stylem ulicy (F 6/14) oraz W fasonach jak z mskiej szafy

23
O grupie wyrazw zwizanych z tym anglicyzmem pisz take w artykule pt. O kreatyw-
nych anglicyzmach w polskiej prasie kobiecej (Kwartalnik Jzykoznawczy 2013, nr 2, s. 19).
 ANGIELSKIE DUBLETY LEKSYKALNE W POLSKIEJ PRASIE KOBIECEJ 97

i w duecie z mocnymi kolorami lodowych sorbetw, pastele zyskuj nowoczes-

ny, miejski look (H 6/13).
W rd innych zbdnych angielskich dubletw wskaza
mona m.in. wyrazy:
filler (nazwa kosmetyku o wa ciwo ciach wypeniajcych zmarszczki),
uywany zamiast wypeniacz lub wypeniacz zmarszczek: Ale dziaanie fillerw
nie ogranicza si do mechanicznego wygadzania zmarszczek. Kosmetyki te
zawieraj rwnie aminokwasy, peptydy, lipopeptydy, biaka (Sh 4/14);
hot (uywany zamiast popularny, atrakcyjny, modny): Motyw szachowni-
cy plus prosty fason to sprawdzona recepta na bycie hot (F 5/13);
freak (uywany zamiast dziwak, orygina): Szkoda, e nie ma u nas na
ulicach wielu niesamowitych modowych freakw, cudownych wariatw, ktrych
moemy oglda w Londynie czy Paryu (F 13/13);
tip (uywany zamiast napiwek): Daj tipa mega seksownemu kelnerowi.
To nic, e zapomnia o twoim zamwieniu (C 3/13);
boks (uywany zamiast pudeko): Zapakuj w szkolny boks niadaniowy
wraz z pomidorkami koktajlowymi i kawakami selera naciowego (P 17/14);
housewife (uywany zamiast gospodyni domowa): To typowa housewife,
z t tylko (malutk!) rnic, e jest on milionera i ostatni rzecz, o jak
musi si martwi, to pienidze (F 16/14);
snack (uywany zamiast przekska): Polecamy zwaszcza marchewkowe
snacki, s pyszne i maokaloryczne (P 4/13);
outfit (uywany zamiast strj, ubir): Wyobra3nia Japoczykw nie zna
granic Tamtejsi trendsetterzy wymylili szorty z nadrukiem nagich poladkw!
Gratulujemy pomysu i odwagi tym, ktrzy zdecyduj si na taki outfit ;)
(P 19/13);
a take okre lenia kolorw, jak:
black & white (zamiast czarny i biay, czarno-biay): Charlize Mystery
stawia na black & white i neony (F 5/13);
pink (zamiast rowy): Patrzc na ilo ubra, kosmetykw, sprztu AGD
i wyposaenia wntrz w kolorze pink, twierdzimy, e ten kolor jest wrcz za-
ra3liwy! (IS 5/14);
blue (zamiast niebieski): Podpowiadamy, jak zrobi idealny manikiur
w wersji blue (IS 4/13).
Zgodnie z zaoeniami niniejszego artykuu wystpujce w prasie kobiecej
dublety leksykalne zostay ocenione przez pryzmat kryterium wystarczalno ci
i ekonomiczno ci jzyka. Warto jednak wspomnie
, e do oceny tego rodzaju
innowacji jzykowych powinno stosowa
si take kryterium estetyczne, po-
niewa, zdaniem A. Markowskiego jednym z estetycznych mankamentw ga-
98 ANNA KACZMAREK

tunkw dziennikarskich jest naduywanie wyrazw obcych 24. W analizowa-

nych tu tekstach prasowych wyrni
mona wiele takich nagromadze angli-
cyzmw, ktrych tre
do tej pory wyraana bya za pomoc rodzimych jedno-
stek leksykalnych. Przykadowo: W mig zmieni casualowy zestaw w look sza-
lonej it girl (C 12/13), Teraz na specjalny top coat typu arty pois, ktry
daje nam efekt kropek street art (C 6/13), Pikowanki, siatkowe sukienki i over-
sizowe bluzy bd totalnym must have na play w Chaupach! (H 6/13), Posty
na FB poczekaj na twoje lajki, a skoczysz prac (C 6/13). Wydaje si, e
gdyby zamiast anglicyzmw uyto ich rodzimych odpowiednikw bd zapo-
ycze od dawna przyswojonych, przekaz ten byby bardziej zrozumiay i od-
powiedniejszy pod wzgldem estetycznym.
Analiza wyekscerpowanych z prasy kobiecej angielskich dubletw leksy-
kalnych umoliwia konstatacj, i tego rodzaju leksemy badane s zazwyczaj
przez pryzmat kryteriw oceny innowacji jzykowych jako jednostki niepo-
prawne i zbdne. Warto na zakoczenie podkre li
, e najbardziej funkcjonal-
ne s te anglicyzmy, ktre stanowi elementy profesjolektu autorw tekstw
zwizanych z tematyk mody odzieowej (bo o ksztatowaniu si takiego pro-
fesjolektu mona ju mwi
), cho
i w tej kategorii zdarzaj si anglicyzmy
dublujce jedynie znaczenie jednostek rodzimych bd starszych (przyswojo-
nych) zapoycze, niewnoszce tym samym nic znaczcego do polskiego za-
sobu leksykalnego. Stosowanie tego typu sownictwa mona zatem wytuma-
czy
mod bd snobizmem jzykowym, a motywacj nadawcy tumaczy

chci nadania przekazom medialnym atrakcyjnego, midzynarodowego wy-

miaru. Z jednej strony trudno zatem nie zgodzi
si ze stwierdzeniem, i
kady nowy element pojawiajcy si na duej bd na stae w jakiejkolwiek
odmianie polszczyzny jest wynikiem nazwania czego nowego albo wyraenia
jakiej tre ci w inny sposb25; z drugiej jednak, nie mona nie zauway
, e
angielskie dublety leksykalne, cho
wnosz pewn innowacyjno
do tekstw
prasowych, czsto s przyczyn pewnych zakce komunikacyjnych i bywaj
niejasne nawet dla wytrawnych czytelniczek czasopism kobiecych, co pozwala
stwierdzi
, e zauwaalna obecnie nadmierna ekspansywno
tych jednostek
leksykalnych powinna zosta
w znacznym stopniu ograniczona.

24
Zob. A. MARKOWSKI, M. CIUPI+SKA, E. DULNA-RAK, E. KOZIO-CHRZANOWSKA, M. O-
ZI+SKA, A. NIEPYTALSKA-OSIECKA, M. PAWELEC-SKURZY+SKA, U. ZDUNEK, Nowe spojrzenie na
kryteria oceny elementw oceny jzykowych, w: Norma jzykowa w aspekcie teoretycznym i prag-
matycznym, red. A. Piotrowicz, M. Witaszek-Samborska, K. Skibski, Pozna 2011, s. 32-34.
25
Nowe spojrzenie, s. 13.
 ANGIELSKIE DUBLETY LEKSYKALNE W POLSKIEJ PRASIE KOBIECEJ 99

BIBLIOGRAFIA

DUNAJ B.: Tendencje rozwojowe najnowszej leksyki polskiej, w: Wspczesna leksyka, red.
K. Michalewski, cz. 1, d 2001, s. 76-84.
GRYBOSIOWA A.: Jzyk wtopiony w rzeczywisto
, Katowice 2003.
MARKOWSKI A.: Kultura jzyka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa 2005.
MARKOWSKI A., CIUPI+SKA M., DULNA-RAK E., KOZIO-CHRZANOWSKA E., OZI+SKA M., NIE-
PYTALSKA-OSIECKA A., PAWELEC-SKURZY+SKA M., ZDUNEK U.: Nowe spojrzenie na kryteria
oceny elementw oceny jzykowych, w: Norma jzykowa w aspekcie teoretycznym i pragma-
tycznym, red. A. Piotrowicz, M. Witaszek-Samborska, K. Skibski, Pozna 2011, s. 11-49.
Nowe spojrzenie na kryteria poprawno ci jzykowej, red. A. Markowski, Warszawa 2012.
OG K.: Atrakcyjna amerykanizacja w kulturze polskiej i w jzyku polskim, w: Skadnia, stylis-
tyka, struktura tekstu. Ksiga jubileuszowa dedykowana profesor Teresie Ampel, red. M. Krauz
i K. Og, Rzeszw 2002, s. 18-25.
OG K.: Ostatnie zmiany w polszczynie na tle tendencji kulturowych Zachodu, w: Jzyk trze-
ciego tysiclecia II: Nowe oblicza komunikacji we wspczesnej polszczy3nie, red. G. Szpila,
Krakw 2002, s. 75-82.
Sowa, sowaCzy je znasz?, red. T. Smkowa, Krakw 2013.
Sownik zapoycze angielskich w polszczynie, red. E. Maczak-Wohlfeld, Warszawa 2010.
SOK Z.: Prasa kobieca w Polsce w latach 1945-1995, Rzeszw 1998.
WALCZAK B.: Przegld kryteriw poprawnoci jzykowej, Poradnik Jzykowy 1995, z. 9-10,
s. 1-16.
Wielki sownik poprawnej polszczyzny PWN, red. A. Markowski, Warszawa 2008.
ZABAWA M.: Shop, shopping, shopper, Poradnik Jzykowy 2013, z. 4, s. 98-103.

ANGIELSKIE DUBLETY LEKSYKALNE

W POLSKIEJ PRASIE KOBIECEJ
KILKA UWAG O OCENIE INNOWACJI JZYKOWYCH

Streszczenie

W artykule podjto prb oceny wystpujcych w polskiej wspczesnej prasie kobiecej

angielskich dubletw leksykalnych przez pryzmat kryteriw oceny innowacji jzykowych (kry-
terium wystarczalno ci, ekonomiczno ci jzyka oraz estetyczne). Analiza wyodrbnionych angli-
cyzmw pozwolia na konstatacj, i wikszo
tyche dubletw to sownictwo zbdne w lek-
sykalnym zasobie polszczyzny. Ekspansywna amerykanizacja kultury polskiej oraz jzyka pol-
skiego przyczynia si jednak do coraz wikszej frekwencji owych dubletw w tekstach praso-
wych, cho
, zwaywszy na ich czst niejasno
znaczeniow oraz zakcenia komunikacyjne,
ktrych s przyczyn, naley stwierdzi
, e uycie tego typu elementw jzykowych powinno
zosta
w znacznym stopniu ograniczone.

Sowa kluczowe: dublety leksykalne, zapoyczenia angielskie, prasa kobieca, kryteria oceny inno-
wacji jzykowych, kryterium wystarczalno ci jzyka, kryterium ekonomiczno ci jzyka.
100 ANNA KACZMAREK

ENGLISH LEXICAL DOUBLETS IN POLISH FEMININE PRESS

THROUGH THE PRISM OF CRITERIA OF EVALUATION
OF LINGUISTIC INNOVATIONS

Summary

Article attempts to assess lexical doublets occurring in Polish contemporary feminine

press, through the prism of criteria of evaluation of linguistic innovations (criterion of suffi-
ciency language, economy language and aesthetic). Analysis of these anglicisms allowed the
statement that the majority of doublets is unnecessary vocabulary in Polish lexical resource.
Expansive Americanization of Polish culture and Polish language, however, contribute to the
increasing frequency of these doublets in press, though, given their frequent lack of clarity of
meaning and communication disturbances, which are the cause, it is clear that the use of this
type of language elements should be substantially limited.

Key words: lexical doublets, English loanwords, feminine press, criteria of evaluation of lin-
guistic innovations, criterion of sufficiency language, criterion of economy language.