1.

S kriva u razvoju i primjeni materijala: slika 2 u knjizi strana 14

2. Nauka o materijalima i inzinjerstvo materijala:
Nauka o materijalima i inzinjerstvo materijala je nova disciplina , nastala nakon 1970 godine
,sintezom temeljnih grana nauke /fizike i hemije te inzinjerskih struktura /metalurgije ,hem.
Inzinjerstva ,masinstva,obiljezja djelovanja unutar nauke o materijalima jesu:
interdiciplinarnost i timski rad ,veliki broj istrazivaca, najsavremenija oprema ,velika novcana
ulaganja.
3.ta znaci kada kaemo da se nauka o materijalima i ininjerstvo materijala smatra
generickom vrstom nauke:To znaci da se rezultati istrazivanja materijala i pripadnih
tehnologija prenosi u druge grane nauke i tehnike / elektroniku
,masinstvo,zrakoplovstvo,svemirsku tehnologiju , brodogradnju , medicinu ,hem. Tehnologiju
,gradjevinarstvo i druge te dovede do razvoja novih proizvoda boljih svojstava.
4.Sta objasnjava izreka bez materijala nista ne postoji, bez energije se nista ne zbiva,
bez informacija nista nema smisla: Navedena izreka sazeto objasnjava danasnji zivot i
proizvodnju. Sirovine I materijali su sastavni dio gospodarstva svake drzave I proizvodnih
sistema jer u njih ulaze sirovine (materijali), energija I informacije, a iz njih izlaze proizvodii
otpad a dijelom I materijali I onformacije. Takav sistemski postup je osnova koncepcije
gospodarenja materijalom u ukupnom zivotnom ciklusu. Konacno, izvori sirovina za
dobijanje materijala I sve vece zagadjivanje okolisa postavljaju pred naucnike I inzinjere nove
zahtjeve, a od njih se trazi drustvena odgovornost za svoje djelovanje. Zato se danas tezi
primjeni reciklicnih lako unistivih ili ekoloski razgradljivih materijala dobivenih iz
obnovljivih sirovina.

5.Neki primjeri revolucionarnih primjena materijala zasnovanih na naucnim

istraivanjima jesu: poluprovodnici i silicijev cip u racunaru , opticka vlakna za prenos
informacija , Ti-legure i Co-legure za implantante u ljudskom organizmu , polimerni
kompoziti za izgradnju sportskih sprava i zrakoplova , polikristalni dijamant za rezne alate ,
tehnicka keramika u plinskim turbinama i dizel motorima .
6.Izbor materijala: U proizvodnji se danas koriste sljedeci materijali: gvozdje I celici,
nezeljezni metali I legure, plastike, keramike, keramicka stakla, stakla, grafit I dijamanti,
kompozitni materijali.
7.Izbor materijala-osobine materijala: Materijal mora posjedovati mehanicke osobine (koje
se prvo razmatraju kod izbora materijala za proizvode) propisane za proizvode i njihove
dijelove takode i u uslovima pod kojim ce proizvod funkcionirati. Zbog toga razmatramo
fizicke osobine: gustocu, specificnu toplotu, termicko irenje i provodljivost, tacku topljenja i
elektricne i magnetne osobine. Hemijske osobine, takode igraju znacajnu ulogu svojim
dejstvom na normalnu okolinu. Oksidacija, korozija, opca degradacija osobina materijala,
tj.smanjenje radnih osobina, otrovnost (toksicnost) i zapaljivost materijala su medu znacajnim
faktorima koje treba razmatrati. U nekim avionskim katastrofama, na primjer vecina smrtnih
slucajeva je prouzrokovana otrovnim plinovima nastalim izgaranjem nemetalnih materijala u
kabini aviona. Tehnoloske osobine materijala su osobine od kojih zavisi mogucnost ili
postupak izrade. One kao i ostale, zavise od svojstava, sastava, nacina dobivanja materijala,
od strukture materijala, homogenosti, cistoce i dr. Obradljivost materijala odreduje se da li ce
on relativno lako oblikovati livenjem, mainskom obradom, zavarivanjem i termickom
obradom, kvalitet povrine koji se moe postici itd. Metodi koriteni za preradu materijala u
eljeni oblik mogu nepovoljno utjecati na osobine gotovog (finalnog) proizvoda i vijek
trajanja.
8.Posljedice nepravilno odabranog materijala I obrade materijala:Na proizvodima mogu
nastati mnogobrojni primjeri greaka zbog nepravilnog izbora materijala, ili nacina prerade, ili
neodgovarajuce kontrole variabli procesa. Smatra se da neki dio ili proizvod ima greke kada.
Prestane raditi ( pukotina osovina, zupcanik, vijak, kabl ili turbinska lopatica).Ne radi
pravilno ili funkcionie unutar specificnih granica (izlizani leajevi, zupcanici, alati i matrice).
Postanu nepouzdani ili beskorisni za dalju upotrebu (pokidani kabl u vitlu, pukotina u osovini,
slabo spajanje kod tampanih plocica, ili ljutenje ojacanih plasticnih dijelova). U ovom
tekstu nabrojani su tipovi greaka na dijelovima ili proizvodima koje nastaju kao posljedica
slabog projektovanja, nepravilno odabranog materijala, greaka u materijalu, greaka koje su
se pojavile prilikom obrade, nepravilnog spajanja komponenti i nepravilnom primjenom
proizvoda.
9.Izbro materijala-Sta je to kvalitet materijala: U optem slucaju, kvalitet je karakteristika
ili osobina koja se sastoji od nekoliko dobro definisanih i esteticki, dakle subjektivnih
razmatranja. Kvalitet proizvoda je uvijek bio jedan od najvanijih aspekata proizvodnje, poto
on direktno utjece na prodaju proizvoda i zadovoljstvo kupaca. Dijelovi se pregledaju da se
uvjeri da odgovoraju detaljima iz specifikacija ili standarda, kao to su dimenzije, zavrna
povrina i mehanicke i fizicke osobine. Medutim kvalitet proizvoda ne moe biti ispitivan
poslije njegove izrade. Praksa ispitivanja proizvoda nakon zavrene izrade, sada se ubrzano
zamjenjuje uoptenim pogledom da kvalitet mora biti ugraden u proizvod-od faze
konstruiranja proizvoda-kroz sve slijedece stepene proizvodnje i spajanja.
10.ta je to kvalitet prema standardu EN ISO 9000:2005: Definica kvaliteta prema
standarduu EN ISO 9000:2005: glasi : Kvaliteta je stepen do kojeg skup nerazdvojnih
karakteristika (uocljivih gl. Crta ) zadovoljava zahtjeve (potrebu ili stanje koje je formulisano
, opce namjenjeno ili obavezno propisano ).Prema fameliji standarda EN ISO 9000 razlikuju
se zahtjevi za kvalitet proizvoda i zahtjevi za upravljanje kvalitetom.
11.Osnovne programske funkcije CAMSa:1.Identifikacija materijala zadavanjem sastava,
oznake, nekog svojstva ili deskriptora 2. Informiranje o svojstvima poznatog materijala 3.
Sortiranje materijala na temelju zadanih vrijednosti za svojstva ili na temelju kljucne rijeci
4. Eliminacija materijala koji ne ispunjavaju osnovne zahtjeve, po kriterijima: DA/NE, <,>, =,
max, min i sl. 5. Traenje optimalnog materijala s pomocu funkcija i kriterija vrednovanja 6.
Vodeni izbor i savjetovanje s pomocu ugradene logike izbora 7. Stimulacija i modeliranje
ponaanja materijala na temelju pohranjenih podataka i znanja
12.Tipovi dijagrama stanja: Strana 37,38,39.

13.Nacrtati krivu hladjenja cistog metala I dvokomopnonentne legure I objasniti:

14.Podjela metala prema periodnom sistemu elemenata:Metali se prema periodnom
sistemu dijele na:-Crne metale (feromagnetne, tesko topljive metale, uranove metale
(aktinoide), rijetke zemlje (lantanoide) i alkalne metale)-Obojeni metali (lahki metali,
plemeniti metali i lahko topljivi metali).
15.Rude zeljeza: Magnetit Fe3O4, Hematit Fe2O3, Limonit Fe2O3nH2O, Siderit FeCO3
16.Proizvodnja gvozdja u visokoj peci:Oko 95% gvoda se proizvodi u visokoj peci. U prvo
vreme prozvodio se kovani metal (tzv. nado), karakteristikama slicniji celiku, nego gvodu.
Gvode se nije korisilo u proizvodnji i zato je smatrano nepotrebnim, pa ima pogrdne nazive,
u Engleskoj pig iron - svinjsko eljezo. Prve peci za topljenje elezne rude nisu bile velikih
dimenzija - iz njih se dobijao direktno celik. Vremenom se zbog povecanja kapaciteta visina
peci povecava - smanjuje se temperature u gornjem nivou. Zbog izmenjenih toplotnih i
metalurkih uslova smanjene su oksidacione sposobnosti u gnezdu, pa i oksidacija ugljenika u
elezu. Pocelo se dobijati gvode - u trinaestom i cetrnaestom veku. Proizvodnja se povecava
krajem osamnaestog veka, otkricem proizvodnje postupkom pudlovanja i kasnije
Bessemerovog postupka, 1855. g. Prelomna etapa u preradi gvoda u jamskim - visokim
pecima, je zamena drvenog uglja koksom i pojava Wattove parne duvaljke (1775) za
uduvavanje vazduha. Proces proizvodnje:To je redukcija oksida u rudama eleza. Neoksidne
ruda - prethodnom pripremom se spojevi eleza konvertiraju u okside. Reducenti oksida u
rudama eljeza su ugljenik iz oksida, uglja, derivata nafte ili prirodnog gasa i vodonik.
Redukcija izmedu oksida eleza i ugljenika moguca je u tecnom stanju. Redukovano elezo se
u visokoj peci delimicno naugljenie u cvrstom stanju, a intenzivan je na temperaturi 450 do
600 C. Dalji proces naugljenisavanja se odvija na viim temperaturama u kontaktu
sausijanim cvrstim koksom. Cisto elezo ima visoku tacku topljenja i ona iznosi oko 1539 C
- paralelno sa naugljenisavanjem ona opada na priblino 1250 C - tada se stvaraju prvekapi
gvoda. Osim odvajanja jalovine iz rude, troska u visokoj peci obavlja i funkcijupovezivanja
pepela koji nastaje sagorevanjem koksa. PRIPREMA ZASIPA Ekonomicnost proizvodnje
gvoda zavisi od pripreme zasipa. Procesi pripreme zasipa se mogu svrstati u cetiri grupe:
procesi za postizanje potrebne zrnovitosti zasipa (drobljenje, prosejavanje,aglomeriranje)
procesi za povecanje sadraja eleza i smanjenja sadraja jalovine u zasipu(koncentracija,
obogacivanje i oplemenjivanje rude); procesi za ujednacavanje sastava zasipa i procesi za
poboljanje reduktivnosti i drugih metalurkih osobina rude i zasipa (prenje, aglomeriranje).
17.Proizvodi visoke peci:Proizvodi visoke peci su sirovo eljezo, troska i grotleni plin-
visokopecni plin.- Sirovo eljezo-ako se hladi polagano, npr. u pjecanim kalupima,
rastvoreni ugljik se izlucuje kao grafit te se dobiva takozvano sivo sirovo eljezo sa sivom
prelomnom povrinom. Pri brem hladenju npr.u eljeznim formama (kokilama) ostaje ugljik
otopljen kao eljezni karbid Fe3C (cementit) tako da nastaje bijelo sirovo eljezo s bijelom
prelomnom povrinom (tacka topljenja 1100 C)- Troska otjece stalno kroz otvor koji se
nalazi ispod vrha gnijezda , a hladi se vodom. Ona je po svome sastavu kalcijaluminij-silikat i
prema tom sastavu slui kao materijal za gradnju puteva ili za pripremanje maltera,
gradevinskog kamena, odnosno eljeznog portland-cementa. Dobiva se u priblino istoj
kolicini kao i sirovo eljezo.- Grotleni plin-visokopecni plin koji izlazi iz visoke peci
oslobada se praine i slui za pogon uredaja za predgrijavanje vjetra, za pogon puhaljki i
pumpi te uredaja za osvjetljenje, za cicenje plina, kao i za transport. Suviak plina
upotrebljava se za pogon-celicne ili za druge industrijske svrhe.
18.Materijali koji se koriste za izgradnju visoke peci: Drugim imenom se nazivaju
vatrostalni materijali. Uloga vatrostalnih materijala jeste da na sebe preuzmu uticaj visokih
temperatura i da se dovoljno dugo odupiru njihovom razornom dejstvu, dok metalni dijelovi
konstrukcije na sebe preuzimaju pritisak koji nastaje usljed toplotnog irenja vatrostalne mase
kao i pritisak i teinu ubacenih materijala. Metalni dijelovi koji se koriste pri gradenju peci
uglavnom se mogu podijeliti na dvije vrste: Na razlicite izlivene dijelove, tzv. Odlivke i
-Na konstruktivni materijal, od kojeg se izraduju nosaci, razliciti ugaonici, limovi itd.
Vatrostalna obloga visoke peci, kao uostalom i obloga svake druge metalurke peci, treba da
je: dovoljno vatrostalna, dovoljno mehanicki otporna prema udarcima i troenju (habanju)
prilikom silaenja uloka kroz pec, dovoljno otporna prema dejstvu tecne troske i metala, kao
i dejstvu plinova i para u peci i termicki dovoljno stabilna prema naglim temperaturnim
promjenama. Ovaj posljednji zahtjev se u visokoj peci najlake ostvaruje, poto pec radi
kontinuirano pa pojedini dijelovi peci gotovo uvijek imaju istu temperaturu; odnosno ona ne
moe naglo da se mijenja. Radni vijek vatrostalne obloge visoke peci uglavnom zavisi od
njenog nacina gradenj, tj. Od vrste i kvaliteta upotrijebljene vatrostalne opeke, od stepena
hladenja obloge peci, od velicine peci, tj od njenog precnika.
19.Agregati za proizvodnju celika:
Agregati za proizvodnju celika su:
-Konvertor (klasicni, oksigenski, itd.)
-Simens-martinoca pec
-Elektro pec. Princip rada agregata za proizvodnju veoma je slican i ima est faza:
-Smanjuje se sadraj ugljika (C), silicija (Si) i mangana (Mn), pomocu procesa oksidacije
-Smanjuje se sadraj sumpora (S) i fosfora (P) u dozvoljene kolicine (odsumporavanje i
defosforizacija) -Odstranjivanje vika kisika (O), koji je ostao nakon oksidacije u prvoj fazi
(deoksidacija) -Dodavanje legirajucih elemenata u koncentracijama potrebnim da bi se
postigao odgovarajuci hemijski sastav, zavisno od namjene i vrste celika -Postizanje
odgovarajuce temperature, koja zavisi od hemijskog sastava i tretmana celika nakon izljeva iz
peci -Livenje u kokile.
22.Proizvodnja celika u elektro pecima: Elektrolucna pec je elektricna pec u kojoj se sirovo
eljezo tali elektricnim lukom. Ovo je moderniji postupak dobivanja legiranih celika, u
kojima je udio drugih metala (legirnih elemenata) veci od 5%.Elektrolucna pec se moe
podijeliti na bazicnu (lunatu), koja se koristi za proizvodnju ingota, i kiselu elektrolucnu pec,
koja se koristi za proizvodnjucelicnog lijeva i otkovaka. Bazicna pec ima bazicni pod od
magnezita ilidolomita, bocne zidove i svod od bazicnih ili silikatnih opeka, dok kisela pec ima
pod od silikatnog pijeska, a bocne zidove i svod od silikatnih opeka. Kiseli elektrolucni
postupak metalurki se razlikuje od bazicnog to stari celik sotpada mora biti biran (nizak
sadraj fosfora i sumpora). Zbog odsutnosti fosfora i sumpora, u kiseloj peci oksidacija i
rafinacija je kraca, te radi se samo s jednom troskom, pa su i gubici eljeza u kiseloj peci
manji nego u bazicnoj. U elektro pecima, toplota potrebna za topljenje metala, proizvodi se
pomocu elektricne energije i to uglavnom sa naizmjenicnom trofaznom strujom, pri niskom
naponu i velikoj jacini. U elektro-lucnim pecima koriste se 3 elektrode, a elektricni luk se
stvara izmedu elektroda i metalnog uloka. Pec je napravljena od celicnog plata, koji je
iznutra ozidan vatrostalnim opekama.
24.Definicija celika prema bas en 10020:200 idt prema definiciji medjunarodnog standarda
ISO 4948/1 ,usaglasenoj i sa standardima euronorm 1 i 20 ,kao i BAS EN 10020 ,vazi
definicija: Celik je materijal koji sadrzi zeljeza , vise nego bilo kojeg drugog pojedinacnog
elementa ,sa sadrzajem ugljenika ,opcenito , manjim od 2% i u sadrzaj drugih
elemenata,Jedan broj celika sa kromom moze da sadrzi vise od 2 % ugljenika mada je 2%
uobicajena granica razdvajanja izmedju celika i livenog gvozdja

25.Definiranje I klasificiranje vrsta celika prema standardu BAS EN 10 020:2000 IDT

vrsta celika definira pojam celik i klasificija vrste celika na nelegirane ,nehrdjajuce i druge
legirane celike prema hemijskom sastavu glavne klase i kvaliteta , definirane sa glavnim
osobinama ili uporednim karakteristikama za nelegirane nehrdjajuce i druge legirane celike.

26.Ranije podjele vrsta celika: podjela celika prema nacinu proizvodnje; podjela celika
prema strukturi i prema stanju isporuke

27. ta znae oznake prema BAS EN 10 027-1, BAS EN 10 027-2 i CR 10 026:

a) L 360 NB b) P 265 NB c) E 295 d) B500A e) Y1770C f) R0900Mn

L360 NB : L- celici za cjevovode , 360 minimalni napon tecenja (Re)(N/mm2) za podrucje najmanje
debljine , N- normalizovano ,valjano , B- plinska boca .
p355 NB : P-celici za posude pod pritiskom , 455 min. Napon tecenja Re (N/mm2) za podrucje
najmanje debljine , N- normalizovano ,valjano , B-plinske boce

E295 GC : E-celici za masinogradnju , 295 min. Napon tecenja Re(N/mm2) za podrucje najmanje
debljine ,G- ostale oznake kada je potrebno moze se oznaciti sa 1 ili 2 brojke kako slijede, C
podeseno za hladno izvlacenje.

d) celici za armirani beton e) celici za prenapregrnuti beton f) na sine i u obliku sina

28. Oznaavanje elika prema BAS EN 10027-1i BAS EN 10027-2; ta znae oznake :

-S 355J0; S konstrukcioni celik , 335 min. Napon tecenja Re (N/mm2) za podrucje

najmanje debljine , JR- udarna energija za 27 J ,na temp. Od 20 stepeni

-S335J2G3 : S konstrukcioni celik , 335 min. Napon tecenja Re (N/mm2) za podrucje

najmanje debljine , JR- udarna energija za 27 J ,na temp. Od 20 stepeni

-G3 dodatna oznaka za celik(uslovi isporuke opcijski)

-S335K2 G2 W : S konstrukcioni celik , 335 min. Napon tecenja Re (N/mm2) za podrucje

najmanje debljine , K2- udarna energija za 40 J na temp od -20 C, G2 dodatna oznaka
zacelik (umireni celik ) , W otporni na koroziju.

31. Nacrtajte izgled globularne i acikularne mikrostrukture u realnim kristalima metala

32. Pojam i osnovne osobine usmjerene i monokristalne strukture Usmjereno

ocvrscavanje je jedna od najvaznijih postupaka preciznog livenja suprelegura kojim se dobija
stubasta i monokristalan struktura koja se najcesce primjenjuje za odlivke lopatica za rotore
turbomotora od super legura na bazi nikla , bez obzira o kojoj se vrtsi odlivka radi , krisstali
super legura na bazi nikla pokazuju karakteristicne dendtritne morfologije.Prema tome da bi
se proizvela legura za rad na povisenim legurama ,koja je u stanju da ispuni 2 osnovna
zahtjeva : dobru cvrstocu pri povisenim temperaturama i dobru trajnu vremensku cvrstocu .
35. Podjela mehanikih osobina (svojstava) prema nainu djelovanja optereenja Prema
nacinu djelovanja opterecenja na : zatezanje , preitisak , savijanje , uvijanje , smicanje , te
kombinacije kao zatezanje i pritisak itd . Prema brzini djelovanja opterecenja djele se na :
staticka (kada je dejstvo opterecenja u toku vremena nepromjenjivo ispod 10 Mpa) i
dinamicka(promjenjiva stohasticka-iznad 10Mpa ) Prema temperaturi ispitivanja : snizenoj
,sobnoj , povecanoj , Prema trajanju djelovanja opterecenja : kratkotrajna , dugotrajna.
Ispitivanja sa razarenje i bez razaranja .
36. Ispitivanje zatezanjem Ispitivanje zatezanjem ubraja se u najvaznija meh. Ispitivanja , jer
daje najvise vaznih upotrebnih svojstava kao sto su napon tecenja ,zatezna cvrstoca , modul
leasticnosti , izduzenje , suzenje itd . Masine koje se koriste za ispitivanja na zatezanje
nazivaju se univerzalne kidalice .Univerzalne iz razloga sto se mogu koristiti za ispitivanje
savijanjem pritiskom kao i sabijanje, zavisno od pogona kidalice mogu biti : mehanicke i
hidraulicne .
37. Nacrtajte epruvete za ispitivanje zatezanjem metalnih materijala. Napiite izraz za
izraunavanje njihove duine i napiite ta se sve (koje veliine) se mogu na njim
odrediti
So- povrsina porpresnog presjeka, do- precnik epruvete prije loma, do+lo- duzina cilindricnog
dijela, lo- duzina ciji su krajevi dovoljno udaljeni od prijelaza ka glavama epruvete, pored
toga moze se izracunati povrsina poprecnog presjeka nakon loma ( S=do2/4), gornji napon
tecenja (ReH=FeH/So), zateznu cvrstocu (Rm=Fm/So),izdzenje ( A=Dl/lo*100 , Dl=lt-lo,
Dl=lu-lo ), Z=So-Su/So*100 .

38. Kod kojih materijala se moe vriti ispitivanje zatezanjem na maini kidalici
39. Ispitivanje udarom ( ispitivanje ilavosti) prema standardu BAS EN 10024
Ispitivanje udarne radnje loma* zarezane epruvete po Charpyju je jedno od najstarijih
mehanikih ispitivanja materijala u eksploatacionim uslovima, a slui za utvrivanje njegove
otpornosti prema krtom lomu. Na Charpyjevu klatnu ispituju se jednim udarcem s brzinom
obino 5 do 5,5 m/s zarezane epruvete. Radnja (energija) utroena za lom epruvete (u J) je
mjera ilavosti materijala.
40. Ispitivanje savijanjem Ispitivanje savijanjem je postupak koji se esto primjenjuje za
utvrivanje ponaanja materijala prilikom savijanja pri uslovima kakvim e materijal,
odnosno njihovi proizvodi, biti izloeni u eksploataciji. Ovim postupkom se, uglavnom,
ispituju elini limovi, ali i proizvodi od legura bakra i aluminijuma.Ispitivanje se vri tako
to se epruveta krunog ili ee poligonalnog poprenog presjeka postavlja na dva paralelna
oslonca i u sredini savija pomou valjka. Pri savijanju do 180 krakovi epruvete mogu, u
zavisnosti od zahtjeva u standardu za posmatrani proizvod, nalei jedan na drugi ili biti
paralelni na propisanom odstojanju; radi kontrole odstojanja esto se koristi umetak
odgovarajue debljine. Za manje vrijednosti propisanog ugla () savijanje se izvodi u jednoj
fazi. Ako se epruveta ne moe saviti do eljenog ugla, savijanje se dovrava direktnim
pritiskivanjem krakova epruvete , epruveta se u tom sluaju stavlja pod presu i laganim
stiskanjem krakova savija dalje do propisanog ugla. Ali tad je tesko odrzati propisaniradijus
krivine r.
41. Ispitivanje tvrdoe po Brinelu i Rokvelu 1900 g. Brinel je definisao postupak prema
kojem se tvrdoca definise odnosom sile kojom se u ispitivani materijal utiskuje tvrda celicna
kuglica odredjenog precnika i povrsine nastalog otiska .Prednosti ispitivanja su : lako
mjerenje velicine otiska , jendostavna priprema povrsine , metoda je selktivna , najcesce od 0
.450 jedinica. Nedostatci su : ne mogu se mjeriti materijali velike cvrstoce , otisak je relativno
velik ,moze biti neugledan. Odredjivanje cvrstoce po Rokvelu odjredjuje se na osnovu trajanja
dubine otiska koji nacini utiskivac u obliku konussa ili kuglice u ispitnom materijalu .Kao
osnova za odredjivanje cvrstoce se ustvari koristi razlika iznosda dvije dubine nastaleusred
promjene dvije razlicite sile. Prednosti pri ispitivanju su : mjerenje brzo i nije potrebna
detaljna povrsina , Nedostatci su : malo mjerno podrucje , nepreciznost, tolerancija +- 2 .
42. Ispitivanje tvrdoe po Vikersu i Brinelu Ispitivanje po vikersu Vikersov nacin
ispitivanja materijala je veoma slican brinelovom , stom razlikom sto se ovdje za ispitivanje
ne upotrebaljava celicna kuglica nego jedna cetverosdtrana piramida sa kvadratnom osnovom
i sa dijamantskim vrhom ,cije su ivice busene pod uglom od 136 stepeni.ovaj nacin
ispittivanja je jedan od najboljih jer se moze upotrijebiti kod materijala razlicite tvrdoce , kao
i kod najtanjijih limova. Odredjivanje tvrdoce materijala obavlja se mjerenjem velicine
dijagonalnog utisnutog udubljena pomocu mikroskopa, a zatim izracunava po obrascu : ????
gdje je sa D oznacena dijagonala utisnutog udebljenja

43. Dinamike metode ispitivanja tvrdoe

a) ispitivanje tvrdoce padom
b) ispitavanje tvrdoce udarom
c)ispitivanje cvrstoce elasticnim odskakanjem
Ispitivanja cvrstoce padom se vrsi tako sto kugla odredjene mase pusti da slobodno pada na
povrsinu ispitivanog tjela i vrijednost tvrdoce definise odnos energije podpada A i volumena
otiska V .Ispitivanje cvrstoce udarom moze biti po Baumanu i Polodiju .Ispitivanj tvrdoce
elasticnim oskakanjem po Shoru i metodom duroskopa .Shoro skeroskop je uredjaj gdje se
kroz staklenu cjev pusti da pada celicni teg male mase sa zaobljenim dijamantima ,vrhom na
povrsini komada.Na povrsini cijevi se nalazi mjerna skala na kojoj se ocitava visina odskoka
tega. Duroskop je konstruisan tako da se na uzrok postavi utiskivvac na koji udara klatno
.Tvrdoca se odredjuje na osnovu visine povrata klatna.
44. Dinamiko ispitivanje materijala - Prikaite grafiki ta su to naizmjenina (titrajna)
naprezanja
45. Dinamiko ispitivanje materijala - Velerova kriva Velerova kriva pri ispitavanju
zavarivanjem koristi se 2-10 epruveta opterecene razlicitim promjenjivim opterecenjima
ispitivanja do loma komore . Rezultati ispitivanja sredjuju se u dijagramu koji se zove
Velerova kriva.
46. Nacrtajte Velerovu krivu i napiite definicije karakteristinih veliina pri
dinamikom ispitivanju:n; N; N i D
..
Wohlerova krivulja

g d

a

g ili a , N/mm 2

x linija oteenja
g d

sr

x
Ng = 107 do 108 ciklusa
x Rd 0,5. Rm ili
Naprezanje

x
x Rd = (0,25-0,60). R m
aN

x
N

x
const.
sr
a
Rd

sr
sr

log N 10 6 10 7
min
Broj ciklusa log N g log N

Whlerova krivulja (ili dijagram) konstruie se za jedan od odabranih tipova promjenljivog

naprezanja na temelju podataka o izvrenom ispitivanju. Za svaki nivo naprezanja kod
ispitivanja zamaranjem potrebno je 6 do 10 epruveta, a za kompletni Whlerov pokus treba
koristiti najmanje pet nivoa naprezanja. Sve epruvete koritene za jedan Whlerov pokus ili
za jednu seriju ispitivanja zamaranjem moraju biti fino obraene (bruene ili ak polirane) jer
i najmanje oteenje povrine moe biti inicijalno mjesto budueg loma, moraju biti identine
u pogledu materijala, oblika i dimenzija.
47. Dinamiko ispitivanje materijala -Smitov dijagram (nacrtajte uproeni Smitov
dijagram)
Za pregledno prikazivanje dinamike izdrljivosti materijala u zavisnosti od srednjeg
naprezanja, gornjeg ili donjeg naprezanja ili amplitude, koriste se Smithovi dijagrami.Smithov
dijagram daje zavisnost gornjeg i donjeg naprezanja od srednjeg naprezanja. Za njegovo
konstruisanje treba prethodno izvriti seriju Whlerovih pokusa zamaranjem za razliite
vrijednosti srednjeg naprezanja
48. Tehnoloka ispitivanja Ova ispitivanja predjstavljaju najstariji nacin ispitivanja metala ,
a imaju za cilj da se ustanovi prednost materijala za razlicite uslove primjene ,postupci u
ispitivanju su jednostavni , ne zahtjevaju slozene uredjaje i aparature , ni skupu pripremu
uzoraka .Uslovi i pitivanja se podesavaju tako da su sto slicniji uslovima primjene .Uzorci za
ispitivanje moraju biti u stanju kakvom ce biti primjenjeni.Ovoj vrsti ispitivanja podvrgavaju
se limovi ,zice , cijevi i sl.Najcesce primjenjivana ispitivanja su : ispitivanje limova ,
savijanjem ,izvalcenje , ispitivanje zice previjanjem ,uvijanjem i namotavanjem, ispitivanje
cijevi gnjecenjem , prosirivanjem , savijanjem itd.
49. Defektoskopska ispitivanja-ultrazvuna kontrola materijala Ovo je najjeftinija
metoda koja sve vise nalazi primjenu pri ispitivanju gresaka u materijalima cak i za komad
velikih dimenzija . Princip rada se zasniva u propustanju ultrazvucnih talasa na dubini od 1-
2000 mm , prostiranje ultrazvuka kroz materijal praceno izvjesnim rasipanjem pa nastaje
razlika izmedju kolicine ulaznih i izlaznih talasa sto se registruje na odgovarajucem
osciloskopu.Najcesce metode koje se koriste u ultrazvucnoj defektoskopiji su : metode
prolazecih zraka , odbiajuceg zracena i rezonansa metoda.

50. Defektoskopska ispitivanja - magnetna ispitivanja Ispitivani dio se namagnetie. Fino

usitnjene estice gvoa prevuene obojenim pigmentom se nanose na ispitivanu povrinu.
Privuene djelovanjem magnetnog fluksa diskontinuiteta, estice se nagomilavaju i obrazuju
indikaciju direktno iznad diskontinuiteta. Feromagnetski materijal se izloi djelovanju
magnetnog polja, a zatim se na povrinu nanose estice gvoa (suhe ili u tenoj suspenziji).
Greke na povrini ili neposredno ispod povrine proizvode magnetne polove ili naruavaju
magnetno polje tako da se te estice grupiu na mjestima tih greaka. Nakupine estica na
mjestu greke daju vidljivu indikaciju greke na povrini materijala.