20.

KLIMATIZACIJA ZGRADA SA VELIKIM BROJEM PROSTORIJA

20.1 UVOD

U ovu grupu spadaju naroito kancelarijske i administrativne zgrade, a u

ogranienoj mjeri i stambene zgrade, kole i stacionari bolnica. U odnosu na
velike prostorije, kao to su pozorita, sale i dr. razlikuju se sljedee karakteristike:

- skoro sve prostorije imaju manje ili vee zastakljene prozore, zbog toga se
javlja dosta promjenljivo grejno i rashladno optereenje, za razne
prostorije.;

- postoji mogunost individualnog regulisanja temperature (nema prosjene

temperature, kao npr. u pozoritu);

- glavni faktor odreivanja su sunano zraenje kroz prozore i rasvjeta.

Najvei broj dananjih ustanova u visokim zgradama oprema se postrojenjima za

klimatizaciju, koji jednim dijelom iziskuju znatne trokove energije. Rastue cijene
energije zahtijevaju:

- sisteme za klimatizaciju sa optimalnim korienjem energije,

- optimalnu toplotnu zatitu spoljnih zidova i krovova,

- izolaciono zastakljivanje,

- efektnu zatitu od sunca i toplote.

Pomou ventila ili klapni postie se jo bolje individualno regulisanje. Nema

podjele na zone. Danas se esto koristi, iako su trokovi vei.

20.2. PROZORI ZA OTPADNI VAZDUH

Ekonominost postrojenja za klimatizaciju moe da se znatno pobolja kada se

predvidi prozor za otpadni vazduh. Prednosti prozora za otpadni vazduh:

- grejno optereenje manje je za oko 50-60%, a rashladno optereenje za

200-20%, ime se znatno smanjuju pogonski i investicioni trokovi;

- optimalna ugodnost u blizini prozora, temperatura unutranjeg stakla

zimi iznosi oko 208 C, a ljeti oko 28C;

- mogua je dobra zatita od sunca aluzinama izmeu stakla;

- grejna tijela nisu potrebna, pa je zato korisna povrina vea, nema

pojave hladnog vazduha na prozorima;

184
 - strujanje sobnog vazduha je bez problema, male su razlike optereenja
izmeu spoljnih i unutranjih zona.

Usljed promjenjivog toplotnog optereenja, koje je uslovljeno kretanjem Sunca, za

dvocijevna postrojenja za klimatizaciju uvijek je potrebno da se zgrada podijeli na
vie zona, a to su u principu 4 zone: sjever, jug, istok, zapad. Za druge i niske
zgrade mogue su i dvije zone. Ljeti se u principu za svaku zonu obezbjeuje
rashladno sredstvo, a zimi grejno sredstvo. U prelaznom periodu potrebno je
obezbijediti oba izvora istovremeno, jer jedan dio moe da zahtjeva hlaenje, a
drugi grijanje. Temperatura primarnog vazduha je konstantna. Za trocijevna i
etvorocijevna postrojenja za klimatizaciju kao i za dvokanalna postrojenja nema
zoniranja. Maksimalno rashladno optereenje mora za svaki sluaj da se izrauna
posebno.

Toplota potrebna za postrojenje za klimatizaciju u principu se obezbjeuje pomou

uobiajenih grejnih kotlova, ili kao toplota od grijanja na daljinu. Za dobijanje
rashladnog sredstva potrebne su rashladne maine (rashladni agregat) ukoliko ne
postoji dovoljno hladna voda iz bunara. Za kapacitet do 300 kW koriste se klipni
kompresori, a za vee esto turbokompresori.
Apsorpcione rashladne maine koriste se onda, kada postoji dovoljno toplote za
grijanje ljeti. Imaju samo slabe umove i skuplje su.
Za odvodenje toplote kondenzacije skoro uvijek je potrebna kula za hlaenje, koja
je najee postavljena na krovu zgrade.

20.3 KLIMATIZACIJA PROSTORIJA

20.3.1 Prostorije za sastanke i pojedine kancelarijske prostorije

Za ove prostorije uvijek je potrebno postrojenje za provjetravanje ili klimatizaciju,

poto je znatno zagaivanje vazduha od boravka ljudi i duvanskog dima. Osnovno
grijanje je radijatorsko sa termostatskim regulacionim ventilima, a ostatak grijanja
vri se pomou vazduha. Ureaj za provjetravanje se postavlja u sporednoj
prostoriji, podrumu ili na krovu. Razvoenje vazduha je isto kao u kancelarijskim
prostorijama. Primjer je dat na slici 20.1. Osim ureaja za ubacivanje vazduha
trebalo bi uvijek da postoji i ureaj za izvlaenje vazduha, da bi se istroeni
vazduh izduvao napolje. Zimi bi trebalo da bude omoguen pogon sa okolnim
vazduhom za brzo zagrijavanje i reduciranje koliine spoljnjeg vazduha.
Upravljaki ureaj treba da bude u samoj prostoriji ili u pretprostoriji sa signalnom
lampicom i pokazivaem temperature. Koliina vazduha po osobi na as iznosi
priblino 50-80 m3/h, a broj izmjena vazduha 8-200 na sat.

185
 Slika 20.1 Razne mogunosti postavljanja ureaja za provjetravanje ili klimatizaciju u
prostorijama za sastanke

esto je poeljno da se klimatizuju samo pojedine prostorije ustanove, npr.

prostorije direkcije, ekaonice itd. Zato su najpogodniji ventilator-konvektori koji u
jednom kuitu sadre ventilator, motor, grija vazduha, hladnjak vazduha i sve
ostale potrebne dijelove.
Postoje dvije mogunosti postavljanja:

na spoljnjem zidu i ispod prozora, za usisavanje spoljnjeg vazduha u

principu je potreban otvor na zidu, to nije uvijek izvodljivo.Osim toga mora
postojati grejno tijelo za pokrivanje toplotnih gubitaka prostorije.

na unutranjem zidu ili u sporednoj prostoriji. Spoljni vazduh mora da se

usisava kroz kanal sa odgovarajueg mjesta.

Slika 20.2 Ventilator-konvektori u kancelarijskoj prostoriji

(lijevo:ureaj na unutranjem zidu, desno:ureaj na spoljnem zidu).

186
20.4 KLIMATIZACIJA HOTELA

Postrojenja za klimatizaciju hotelskih soba, za razliku od postrojenja za ustanove,

u sutini imaju drugaiji nain pogona. Dok se kancelarijske prostorije preteno
koriste u isto vrijeme, hotelske sobe su esto jednim dijelom neiskoritene.
Prosjeno koritenje iznosi 60 %. Zbog pogonskih trokova potrebno je
decentralizovano iskljuivanje grijanja i hlaenja. Pored toga hoteli i ustanove
meusobno se razlikuju i po trajanju pogona klima centrale u toku godine. Nou i
za vrijeme vikenda postrojenje za klimatizaciju je u ustanovama iskljueno
(godinje oko 3000 pogonskih sati). Kod postrojenja za klimatizaciju hotela
centralna priprema vazduha za hotelske sobe permanentno je u pogonu (8760
pogonskih sati godinje). Zbog toga su za ustanove i hotele razvijeni razni sistemi.
U ustanovama se preteno koriste indukcioni aparati, zbog povoljnih trokova
energije i zbog malog zauzimanja prostora. U hotelima se preteno koriste
ventilator-konvektori ili sobni klima ureaji, zbog mogunosti decentralizovanog
iskljuivanja. Postrojenja za klimatizaciju hotela u principu se sastoje od dvije
komponente:

- Centralnog postrojenja za pripremu vazduha, koje preko sistema

kanala za vazduh u svaku sobu dovodi pripremljen vazduh. Vrsta izrade
ovih centralnih ovih centralnih postrojenja ni u emu se ne razlikuje od
uobiajenih izvedbi sa filterom, grijaem vazduha, hladnjakom, eventualno
ovlaivaem i ventilatorom. Otpadni vazduh se izvlai preko kupatila, zbog
odstranjivanja mirisa.

- Decentralizovanog sobnog ureaja sa izmjenjivaima toplote u svakoj

hotelskoj sobi.

20.4.1 Lokalno grijanje sa centralnim provjetravanjem

Pri ovom u najprostijem sluaju, prema slici 20.3, postavljeno je samo jedno
grejno tijelo najee ispod prozora, ija se temperatura regulie u zavisnosti od
spoljne temperature. Centralno postrojenje dovodi svakoj prostoriji vazduh, koji se
u zavisnosti od spoljne temperature zagrijava ili hladi.

187
 Slika 20.3 Sistemi klimatizacije hotelskih soba
AB=otpadni vazduh, ZU=dovodni vazduh, WW=topla voda, KW=rashladna voda, I=grejno tijelo,
2=ventilator-konvektor, 3=prozorski klima ureaj sa ugraenom rashladnom mainom ( i
eventualno sa grijanjem), 4=indukcioni aparat.

20.4.2 Sobni klima-ureaji

U zemljama sa tropskom klimom, gdje esto nije potreban sistem sa toplom i

hladnom vodom ugrauju se sobni ili prozorski klima-ureaji sa rashladnom
mainom ispod ili pored prozora. Za vazduno hlaenje kondenzatora potrebna je
direktna veza sa spoljnim vazduhom, usljed ega je primjena dosta ogranina.
Pored toga postoji i elektrino grijanje.
Ventilator prozorskog klima-ureaja, kao u sluaju ventilator-konvektora, ima
prekida sa stepenima pomou kojeg mogu da se mjenjaju kapacitet i umovi.
Temperatura se odava konstantnom preko dopunskog termostata koji elektrinim
putem ukljuje rashladni kompresor ili grijanje.

20.4.3 Indukcioni aparati ispod prozora i sa promjenjivim protokom

Ponekad se primjenjuje u hotelima. Vazduh, koji se inae dovodi u prostoriju, u

klima-induktoru se izduvava iz mlaznica. Poto dovodni vazduh radi provjetravanja
stalno struji, to i sekundarni vazduh stalno struji kroz izmjenjiva toplote. Direktno
iskljuivanje grejnog i rashladnog kapaciteta za nekoriene sobe nije mogue,
tako da ovaj nain izrade ima svrhu samo za trajno popunjene hotele.

Kombinacije indukcionih aparata sa jedinicama za regulisanje i zatvaranje za

dovodni i odvodni vazduh daju sistem za klimatizaciju hotelskih soba, pri emu se
mogu izbjei nedostaci pomenutih uobiajenih sistema, a naroito trajni puni
pogon vazduhom. Prema slici 20.4 indukcioni aparat je ugraen sa dvocjevnim ili
etvorocjevnim prikljukom na tavanici iznad hodnika. Vazduh koji se dovodi u

188
prostoriju izduvava se u ureaju preko mlaznica, pri emu se sekundarni vazduh u
hodniku usisava i zavisno od termikog optereenja zagrijava ili hladi. Regulisanje
je elektrino ili pneumatsko. Protok primarnog vazduha iznosi maksimamo 40 do
80 ms/h.
U vodovima za ubacivanje i izvlaenje vazduha iz svake sobe nalazi se po jedna
jedinica za regulisanje i zatvaranje (ureaj za priguivanje), koje se pokreu preko
dograenog servo motora i runog prekidaa .

Na taj nain se postie priguivanje dovodnog i odvodnog vazduha na oko 205%.

Prema broju iskljuenih soba preko osjetnog elementa za pritisak u kanalnom
sistemu, kao kod uobiajenih PP-sistema, reducira se protok ventilatora za
ubacivanje i ventilatora za izvlaenje vazduha (obrtna prigunica ili regulisanje
broja obrtaja). Pri radu sa reduciranom koliinom vazduha, utedi se energija koja
je potrebna za pripremu dovodnog vazduha i za potiskivanje vazduha.

Slika 20.4 Klimatizacija hotela sa indukcionim aparatom i sa primarnim i otpadnim

vazduhom koji se mogu iskljuiti
1-indukcioni aparat na tavanici, 2 -ventil za odvodni vazduh,
3 -jedinica za zatvaranje i regulisanje dovodnog i odvodnog vazduha,
4-termostat, 5-prekida (ukljuen-iskljuen),
6 -regulator konstantnog pritiska vazduha u kanalu,
7-centralno regulisanje protoka na ventilatoru, npr. obrtna prigunica,
8-reetke za sekundarni vazduh sa filterom pa tavanici hodnika ili iznad poda

189