MGA ELEMENTO NG DULA
ang pagkakaiba nito sa ibang tauhan.
1. Iskrip o nakasulat na dula. Ito ang
pinakakaluluwa ng isang dula. Ang lahat ng bagay
na isasaalang-alang sa dula at nararapat na
naaayon sa isang iskrip. Walang dula kapag
walang iskrip.
2. Gumaganap o Aktor. Ang mga aktor o
gumaganap ang nagsasabuhay sa mga tauhan sa
iskrip. Sila ang nagbibigkas ng dayalogo,
nagpapakita ng ibat ibang damdamin at
pinapanood na tauhan sa dula.
3. Tanghalan. Anumang pook na pinagpasyahang
pagtanghalan ng isang dula ay tinatawag na
tanghalan. Tanghalan din ang tawag sa kalsadang
pinagtanghalan ng isang dula o ang silid na
pinagtanghalan ng mga mag-aaral sa kanilang
klase.
4. Tagadirehe o Direktor. Ang direktor ang
nagpapakahulugan sa isang iskrip. Siya ang nag-
iinterpret sa iskrip mula sa pagpasya sa itsura ng
tagpuan, ng damit ng mga tauhan hanggang sa
paraan ng pagganap at pagbigkas ng mga tauhan
ay dumidepende sa interpretasyon ng direktor sa
iskrip.
5. Manonood. Hindi maituturing na dula ang isang
binansagang pagtanghal kung hind ito napanood
ng ibang tao. Hindi ito maituturing na dula
sapagkat ang layunin ng dulay maitanghal at
kapag sinasabing maitanghal dapat mayroong
makasaksi o manood.
MGA SANGKAP NG DULA
1. Tagpuan. Ito ay sumasaklaw sa panahon at lugar/
pook na pinagyarihan ng aksyon. Kadalasang
inilalarawan ito ng manunulat upang makatulong
sa produksyon. Ang kaligiran ay mahalaga upang
makita ng mambabasa ang pinagganapan ng
kuwento.
2. Tauhan. Sila ang gumaganap at sa buhay nila
umiinog ang mga pangyayari sa kuwento. Sila ang
nagsasagawa ng kilos na ipinahihiwatig ng
kanilang mga dayalogo. Sa kanilang pagsasalita
lumilitaw ang mga butil ng kaisipang ibig
palutangin ng sumulat at sa kanilang mga kilos
naipadarama ang damdamin at saloobin. Inuuri
ang mga tauhan ng dula batay sa kanilang
tungkulin sa paglinang ng kwento.
o Dramatis personae mga tauhan ng
drama na binubuo ng protagonista at
antagonista
o Bayani ng trahedya (tragic hero) ang
protagonista sa dulang trahedya
o Confidant/confidante sa kanya
ibinubunyag ng pangunahing tauhan ang
kanyang pinakapribadong pag-iisip at
damdamin.
o Foil isang maliit na karakter na may
kakaiba o taliwas na personalidad na ang
layunin ng manunulat at mabigyang-tuon
3. Kwento ng Dula. Ito ay maaaring bungang isip
lamang o hango sa totoong karanasan. Sa
kasalukuyan, maaaring pagbatayan ang isang
maikling katha o kaya ay nobela. Mayroon din
namang pagkakataon na ang orihinal na dula,
maikling kwento o kaya ang nobela ay nagiging
batayan ng pelikula o kayay dulang
pantelebisyon.
ASPEKTO NG KWENTO NG DULA
1. Diyalogo at Kilos. Ang dramatikong diyalogo ay
masining, pili at pinatindi batay sa sitwayon. Hindi
dapat kaligtaan ang pagiging natural sa
pagsasalita. Ang pagsasalita ay may sariling
katangiantiig, bigkas, diin, bilis, lawak. Ang
galaw ng kalamnan ng mukha, ng mga bisig,
balikat, kamay at katawan hanggang paa mula
pagpasok hanggang paglabas ng tanghalan ay
mahalaga. May mga pagkakataong
imiinumungkahi ng manunulat ang mga galaw sa
bawat mahahalagang dayalog na higit na
makapagpapalutang ng mensaheng nais ihatid.
2. Banghay. Ito ang basehan ng kayarian ng isang
dula. Pinapanood ang mga kilos o aksyon na
sadyang pinag-ugnay-ugnay upang mabuo ito.
Masining na pagkakasunud-sunod ng
magkakaugnay na pangyayari. Hinahati-hati ang
buong banghay sa mga yugto o bahagi at ang
bawat yugto ay sa mga tagpo o eksena. Gaano man
kahaba o kaikli ang isang dula, dapat itong
magtaglay ng paglalahad, suliranin, gusot at ang
kawakasan. Ang suliranin o ang gusot ay ang
pagtaas na ng aksyon na kinakailangan malutas sa
pagtutunggalian ng mga tauhan. Ang huling bahagi
ng dula ay ang resolusyon at wakas na bunga ng
tunggalian ng mga tauhan o pwersa sa kapaligiran.
Ang banghay o mga mahahalagang pangyayari ay maaaring
buuin ng mga sumusunod na bahagi. (Ihambing sa mga
bahagi ng Maikling Kwento)
1. Eksposisyon Sa bahaging ito ipinakikilala ang
mga karakter, nagsisimula ang paglalarawang
tauhan o karakterisasyon at nagpapasimuno ng
aksyon. Kung minsan, isang pormal na prologo
ang makikita sa unahan ng drama upang
mailarawan ang tagpuan.
2. Komplikasyon Ipinakikilala at pinauunlad ng
komplikasyon ang tunggalian. Nagaganap ito
kapag ang isa o higit pang pangunahing tauhan ay
nakaranas ng mga gusot o problema o kapag ang
kanilang relasyon ay nagsisimulang magbagosaglit
na paglayo o pagtakas ng mga tauhan sa suliraning
nararanasan.
3. Krisis Nagaganap ang krisis sa panahon ng
pinakarurok ng intensidad ng damdamin at
kadalasan ay kakikitaan ang desisyon ng
 maliwanag na tunggalian ng protagonista at ng
antagonista.
4. Pababang Aksyon at Kakalasan Nag-uugat ito sa
pagkawala ng kontrol ng protagonista at ang pinal
na catastrophe ay hindi na maiiwasan sa
pagdating tulad ng nagaganap sa isang trahedya.
Samantala, sa isang komedya, mga mga
dumarating na di-inaasahang pangyayari (twists)
na nagbibigay-daan sa drama upang magwakas
nang masaya.
5. Resolusyon Sa sangkap na ito nalulutas,
nawawaksi at natatapos ang mga suliranin at
tunggalian sa dula. Maaari rin itong magpakilala
ng panibagong mga suliranin at tunggalian sa
panig ng mga manonood.
MGA URI NG DULA SA PILIPINAS
1. Parsa. Nagdudulot ito ng katatwanan sa mga
tagapanood sa pamamagitan ng paggamit ng
eksaheradong pantomina, pagbobobo(clowning),
mga nakakatawa, nakatutuwa, komikong
pagsasalita na karaniwang isinasagawa sa
mabilisan at di akmang layunin at si
pagkakaunawaan. Gumagagamit din ito ng mga
sitwasyong hindi makabuluhan at nagpapakita sa
ugali ng tao na walang kontrol.
2. Komedya (mula sa Griyego komos
magkatuwaan o magsaya). Naglalahad ng isang
banghay sa sitwasyong nakahihigit kaysa parsa,
higit na seryoso at kapani-paniwala, ngunit hindi
naman sobra. Ang mga tauhan ay makikita sa
lipunan ng mga indibidwal; maaaring silay
pagtawanan o makitawa sa kanila na may pansin
sa kanilang kalagayan o suliranin. Isang
dramatikong epekto na humihikayat sa pagbabago
ng lipunan, sapagkat ito ay tunay na salaming
sosoyal.
3. Melodrama. Tumutukoy ito hindi lamang sa
kawili-wiling misteryo, ngunit maging sa mga
dulang may mapuwersang emosyon o damdamin
na puno ng mga simpatetikong mga tauhan.
Karaniwang gumagamit ito ng poetikong
katarungan at humihikayat ng pagkaawa para sa
mga propagandista at pagkamuhi para sa mga
antagonista. Itoy umaabot at sumasaklaw sa
seryosong drama o dula na tinatawag na drama
sa Ingles at sa tinatawag na dulang suliranin
(problem play) na patungo sa trahedya.
4. Trahedya. Kumakatawan ito sa mga tauhan na
ang lakas ng isip ay nakatuon sa kanilang
kalikasan ng sariling moralidad at silay nagagapi
sa mga puwersa o laban sa kanila. Ayon kay
Aristotle, ang ganap na trahedya ay dapat
gumagad sa mga kilos na nagkakaroon ng awa at
takot. Ang pagkagapi ng trahikong protagonista ay
di maiiwasan, di matatanggap, at nagkakabunga
ng masakit na pagtanggi sa moral na
imperpeksyon o kaya sa poetikong kawalang
katarungan sa daidig.
5. Saynete. Ang layunin nito ay magpatawa ngunit
ang mga pangyayari ay karaniwan lamang. Ang
mga gumaganap ay tau-tauhan at nasa likod ng
telon ang mga taong nagsasalita. Itoy mayroon
ding awitin.
6. Tragikomedya kung magkahalo ang
katatawanan at kasawian gaya ng mga dula ni
Shakespeare na laging may katawa-tawa tulad ng
payaso para magsilbing tagapagpatawa, subalit sa
banding huli ay magiging malungkot na dahil
masasawi o namamatay ang bida o mag bida.
APAT NA KOMBENSYON NG DULA
1. Ang Kombensyon sa Panahon - naniniwala o
kunway ang manonood sa loob ng ilang oras ay
nabubuhay siya sa loob ng isang araw, lingo o
buwan o taon, na kasa-kasama ng mga tauhang
kanyang pinanonood sa tanghalan.
2. Ang Kombensyon sa Ikaapat na Dingding- ng
manonood na tulad sa isang tanghalan, sa totoong
buhay ay may tatlong dingding lamang ang isang
bahay. Ang ikaapat na dingding ay bukas kayat
namamalas at naririnig niya ang lahat ng sinasabi
at ikinikilos ng mga nasa loob ng bahay na nasa
kanyang harapan
3. Ang Kombensyon ng Pananalita o Wika-
tinatanggap ng manonood na kung ano ang
pananalitang binibigkas ng mga tauhan sa dula ay
gayon ding pananalita ang kanilang binibigkas at
ginagamit sa tunay na buhay.
4. 4. Ang Kombensyon ng Pagsasalita sa Sarili-
ang pagsasalita na parang sa sarili lamang ng
tauhan, ay tinatanggap ng manonood na kailangan
o mahalaga upang malaman niya ang iniisip ng
isang gumaganap sa tanghalan at upang
maunawaan niya ang ilang pangyayaring hindi
maaaring ipakita o itanghal. Litinuturing ng
manonood na normal lamang sa totoong buhay
ang kausapin ng isang tao ang kanyang sarili o
kaya namay nagsasalita siya sa harap ng ibang tao
nang wala naming tuwirang kinakausap o
pinagtutungkulan sa kanyang sinasabi.
MGA PAMAMARAAN NG PAGSUSURI NG DULA
(TANGLAW NG WIKA AT PANITIKAN III)
1. Bilang materyal sinusuri ang aspeto ng istorya,
mahalaga ang iskrip. Sinusulat ang iskrip ng dula
upang malaman ang mga sumusnod: banghay ng
kwento, mga tauhan, kakaibang ideya o kaisipang
napapaloob ditto, at tagpuan o kapaligiran
2. Bilang teatro mga bagay labas sa dula ang
sinusuri nito tulad ng mga sumusunod: direksyon,
pagganap ng mga tauhan, pag-iilaw sa tanghalan,
paglalapat ng mga tunog at aspektong teknikal