PL

EUROPEJSKI BANK CENTRALNY HISTORIA, ROLA I FUNKCJE

E U RO P E J S K I B A N K C E N T R A L N Y

HISTORIA,
ROLA
I FUNKCJE
EUROPEJSKI BANK CENTRALNY

HANSPETER K. SCHELLER
 EUROPEJSKI BANK CENTRALNY

HISTORIA,
ROLA
I FUNKCJE

HANSPETER K. SCHELLER
WYDANIE DRUGIE POPRAWIONE, 2006
Wydanie pierwsze nie byo tumaczone na jzyk polski.

Published by:
Europejski Bank Centralny, 2006

Adres
Kaiserstrasse 29
60311 Frankfurt nad Menem
Niemcy
Adres do korespondencji
Postfach 16 03 19
60066 Frankfurt am Main
Germany
Telefon
+49 69 1344 0
Internet
http://www.ecb.int
Faks
+49 69 1344 6000
Teleks
411 144 ecb d

Wszelkie prawa zastrzeone. Zezwala si

na wykorzystanie do celw edukacyjnych
i niekomercyjnych pod warunkiem podania
rda.
Fotografowie: Claudio Hils, Martin Joppen,
Robert Mentsch i Martin Starl, Wsplnota
Europejska, Parlament Europejski,
Midzynarodowy Fundusz Walutowy.

Dat graniczn dla danych uwzgldnionych

w ksice jest 30 wrzenia 2006 r.
ISBN 978-92-899-0219-9 (druk)
ISBN 92-9181-999-9 (wersja elektroniczna)
SPIS TRECI
WYKAZ SKRTW 7

PRZEDMOWA 9

PODZIKOWANIA 11

WSTP 12

ROZDZIA 1

UGW, EBC i euro 15

1.1 Droga do UGW i euro 15
1.1.1 Pierwsze kroki w kierunku europejskiej integracji walutowej 15
1.1.2 Europejski System Walutowy i Jednolity Akt Europejski 19
1.1.3 Traktat o Unii Europejskiej 21
1.1.4 Realizacja UGW i wymiana walut narodowych na euro 22
1.2 Podstawy prawne i charakterystyka UGW 29
1.2.1 Podstawy prawne 29
1.2.2 Charakterystyka 31

ROZDZIA 2

Bankowo centralna w UGW: aspekty prawne,

instytucjonalne i organizacyjne 43
2.1 EBC, ESBC i Eurosystem 43
2.1.1 ESBC i Eurosystem jako ogniwa czce EBC
z krajowymi bankami centralnymi 44
2.1.2 EBC jako wyspecjalizowana instytucja prawa
wsplnotowego 45
2.1.3 Krajowe banki centralne strefy euro jako
integralna cz Eurosystemu 46
2.1.4 Krajowe banki centralne pastw czonkowskich UE
spoza strefy euro 46
2.2 Cele 47
2.2.1 Podstawowy cel stabilno cen 47
2.2.2 Wspieranie oglnej polityki gospodarczej 49
2.2.3 Zasada gospodarki rynkowej 49
2.3 Traktatowe zadania EBC 50
2.3.1 Podstawowe zadania Eurosystemu 50
2.3.2 Pozostae zadania 51
2.4 Centralizacja procesw decyzyjnych i decentralizacja operacji 51
2.5 Rola EBC w Eurosystemie 53
2.5.1 Orodek decyzyjny ESBC i Eurosystemu 53
2.5.2 Spjna realizacja decyzji politycznych 65
2.5.3 Uprawnienia regulacyjne EBC 71
2.5.4 Dziaalno doradcza EBC 73

3
2.5.5 Kontrola przestrzegania zakazu finansowania
i uprzywilejowanego dostpu 76
2.5.6 Realizacja zada przejtych od EIW 77

ROZDZIA 3

Polityka EBC i dziaalno Eurosystemu 79

3.1 Prowadzenie polityki pieninej 79
3.1.1 Podstawy teoretyczne 79
3.1.2 Strategia polityki pieninej EBC 82
3.1.3 Operacje polityki pieninej 88
3.2 Operacje zagraniczne 92
3.2.1 Operacje walutowe 93
3.2.2 Zarzdzanie rezerwami walutowymi 95
3.3 Systemy patnoci i rozrachunku 100
3.3.1 Rozwizania w zakresie systemw patnoci
i rozrachunku papierw wartociowych 101
3.3.2 Nadzr nad systemami patnoci i rozrachunku
papierw wartociowych 104
3.4 Banknoty i monety euro 105
3.5 Gromadzenie i zestawianie statystyk 111
3.6 Badania ekonomiczne 113
3.7 Wkad EBC w nadzr ostronociowy i stabilno
finansow 114
3.8 Relacje finansowe wewntrz Eurosystemu 116
3.8.1 Zasoby finansowe EBC 117
3.8.2 Podzia dochodu pieninego 121
3.9 Usugi zarzdzania rezerwami dla urzdowych instytucji
zagranicznych 123

ROZDZIA 4

EBC i Wsplnota Europejska 125

4.1 Niezaleno 125
4.1.1 Niezaleno instytucjonalna 126
4.1.2 Niezaleno prawna 126
4.1.3 Niezaleno osobista 126
4.1.4 Niezaleno funkcjonalna i operacyjna 127
4.1.5 Niezaleno finansowa i organizacyjna 128
4.2 Odpowiedzialno demokratyczna 128
4.2.1 Odpowiedzialno jako podstawowy element legitymizacji 129
4.2.2 Charakter i zakres odpowiedzialnoci EBC 130
4.2.3 Wypenianie obowizkw zwizanych z odpowiedzialnoci 130
4.3 Wsppraca i dialog z instytucjami i organami
wsplnotowymi 133
4.3.1 Parlament Europejski 134
4.3.2 Rada Unii Europejskiej i Eurogrupa 135
4.3.3 Komisja Europejska 137
4.3.4 Komitet Ekonomiczno-Finansowy 138

4
4.3.5 Komitet Polityki Gospodarczej 139
4.3.6 Dialog makroekonomiczny 140
4.4 Reim jzykowy EBC 140
4.5 Kontrola sdowa ze strony Europejskiego
Trybunau Sprawiedliwoci 141
4.6 Kontrola rzetelnego zarzdzania finansami 142

ROZDZIA 5

Zaangaowanie EBC we wspprac midzynarodow 145

5.1 Wprowadzenie 145
5.2 Kurs polityki EBC w stosunkach midzynarodowych 147
5.3 Relacje EBC z organizacjami midzynarodowymi 147
5.3.1 Midzynarodowy Fundusz Walutowy 148
5.3.2 Organizacja Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju 150
5.4 Udzia EBC w nieformalnych forach ministrw
spraw zagranicznych i prezesw bankw centralnych 151
5.4.1 Ministrowie finansw i prezesi bankw centralnych
pastw grupy G7 151
5.4.2 Ministrowie finansw i prezesi bankw centralnych
pastw grupy G10 152
5.4.3 Ministrowie finansw i prezesi bankw centralnych
pastw grupy G20 153
5.4.4 Forum Stabilnoci Finansowej 153
5.4.5 Bank Rozrachunkw Midzynarodowych i fora bankw
centralnych 153

ROZDZIA 6

EBC jako podmiot gospodarczy 157

6.1 Misja 157
6.2 ad korporacyjny 157
6.2.1 Rola Rady Prezesw i Zarzdu w ramach adu
korporacyjnego 158
6.2.2 Szczeble kontroli wewntrznej i zewntrznej 158
6.2.3 Dostp do archiww EBC 160
6.3 Struktura organizacyjna 161
6.4 Kadry i relacje pracownicze 161
6.4.1 Kadry 161
6.4.2 Reprezentacja pracownikw EBC 163
6.4.3 Dialog spoeczny w ramach ESBC 164
6.5 Siedziba EBC 164

ZACZNIK 1 167
Wyjtki z Traktatu ustanawiajcego Wsplnot Europejsk
ZACZNIK 2 185
Protok w sprawie Statutu Europejskiego Systemu
Bankw Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego

5
SOWNICZEK 207

BIBLIOGRAFIA 221

INDEKS 229

RAMKI

Ramka 1 Droga do euro 16

Ramka 2 Przegld dziaa przygotowawczych przeprowadzonych
przez EIW 23
Ramka 3 Nieodwoalnie ustalone kursy wymiany euro 26
Ramka 4 Chronologia integracji europejskiej 28
Ramka 5 Ramy polityki fiskalnej Wsplnoty Europejskiej 33
Ramka 6 Warunki konieczne do przyjcia euro 36
Ramka 7 Korzyci pynce ze stabilnych cen 48
Ramka 8 Czonkowie Rady Prezesw
(1 czerwca 1998 r. 1 lipca 2004 r.) 60
Ramka 9 Mechanizm transmisji monetarnej 80
Ramka 10 Znaczenie niskiej dodatniej stopy inflacji 84
Ramka 11 Dwa filary strategii polityki pieninej EBC 86
Ramka 12 Operacje otwartego rynku oraz operacje banku
centralnego na koniec dnia 89
Ramka 13 Rezerwy obowizkowe 91
Ramka 14 Wsplne owiadczenie w sprawie zota (8 marca 2004 r.) 99
Ramka 15 Od projektu do obiegu przygotowanie banknotw
i monet euro 106
Ramka 16 Klucz subskrypcji kapitau EBC 117

TABELE

Tabela 1 System rotacyjny w dwch grupach (etap pierwszy)

czstotliwo gosowania poszczeglnych grup 57
Tabela 2 System rotacyjny w trzech grupach (etap drugi)
czstotliwo gosowania poszczeglnych grup 58
Tabela 3 Operacje polityki pieninej Eurosystemu 88
Tabela 4 Klucz kapitaowy EBC (%) 118

SCHEMATY

Schemat 1 ESBC i Eurosystem 43

Schemat 2 Strategia polityki pieninej EBC ukierunkowana
na utrzymanie stabilnoci 85
Schemat 3 Struktura organizacyjna EBC 161

RYSUNKI

Rysunek 1 Rotacyjny system gosowania w Radzie Prezesw

(scenariusz z trzema grupami dla strefy euro
obejmujcej 27 pastw czonkowskich) 58

6
ILUSTRACJE

1 Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht) zawierajcy Statut

ESBC i EBC, podpisany 7 lutego 1992 r. 14
2 Posiedzenie Rady Prezesw w Europejskim Banku Centralnym
w listopadzie 2006 r. 42
3 Owietlony symbol euro przed siedzib EBC Eurotower 78
4 Jean-Claude Trichet, prezes EBC, podczas przesuchania
w Parlamencie Europejskim we wrzeniu 2005 r. 124
5 Jean-Claude Trichet, obok 47 ministrw finansw i prezesw bankw
centralnych na dorocznym posiedzeniu Midzynarodowego Funduszu
Walutowego w Singapurze we wrzeniu 2006 r. 144
6 Eurotower, siedziba EBC we Frankfurcie nad Menem 156
7 Makieta nowej siedziby EBC 166

WYKAZ SKRTW

BIS Bank Rozrachunkw Midzynarodowych

CESR Komitet Europejskich Regulatorw Rynku Papierw
Wartociowych
CMFB Komitet ds. Statystyki Walutowej, Finansowej oraz Bilansu
Patniczego
EBA stowarzyszenie Euro Banking Association
EBC Europejski Bank Centralny
ECOFIN Rada Ministrw Gospodarki i Finansw (Rada ECOFIN)
ECU europejska jednostka walutowa
EFC Komitet Ekonomiczno-Finansowy
EFWW Europejski Fundusz Wsppracy Walutowej
EIW Europejski Instytut Walutowy
ERM mechanizm kursowy
ESBC Europejski System Bankw Centralnych
ESW Europejski System Walutowy
EWG Europejska Wsplnota Gospodarcza
HICP zharmonizowany wskanik cen konsumpcyjnych
KBC krajowy bank centralny
MFW Midzynarodowy Fundusz Walutowy
MIF monetarna instytucja finansowa
OECD Organizacja Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju
OLAF Europejski Urzd ds. Zwalczania Naduy Finansowych
OWPG oglne wytyczne polityki gospodarczej
PKB produkt krajowy brutto
RTGS rozrachunek brutto w czasie rzeczywistym
TARGET transeuropejski zautomatyzowany byskawiczny system
rozrachunku brutto w czasie rzeczywistym
UE Unia Europejska
UGW Unia Gospodarcza i Walutowa
WE Wsplnota Europejska

7
PRZEDMOWA

EBC cakowicie popiera zasady otwartoci i przejrzystoci i wprowadza je w y-

cie, w szczeglnoci przez rnorodne publikacje objaniajce jego cele i dzia-
alno. Poza czstymi i obszernymi publikacjami na temat wydarze biecych
w dziedzinach nalecych do jego kompetencji, EBC publikuje dokumenty robo-
cze i okolicznociowe na okrelone tematy, tym samym angaujc istotn cz
swoich zasobw w komunikacj z sektorem bankowoci, uczestnikami rynku,
rodowiskiem akademickim i opini publiczn.

EBC wydaje rwnie wszechstronne monografie dotyczce jego roli i dziaalnoci.

Pierwsza publikacja z tej serii nosia tytu Polityka pienina EBC (The Monetary
Policy of the ECB), a jej drugie wydanie ukazao si na pocztku 2004 r. Niniejsza
ksika koncentruje si na historii, roli i funkcji samego EBC, przedstawiajc Bank
z prawnego, instytucjonalnego i organizacyjnego punktu widzenia. Opisuje proce-
sy, ktre doprowadziy do ustanowienia EBC i wprowadzenia euro, rol i funkcj
EBC jako jednostki zarzdzajcej europejskim systemem pieninym, czyli Euro-
systemem, a take rne aspekty EBC jako organizacji ponadnarodowej, ustanowio-
nej zgodnie z prawem wsplnotowym. Wszystkie wymienione elementy tworz
podstaw zasad i dziaalnoci EBC i Eurosystemu. Jestemy przekonani, e infor-
macje zawarte w tej ksice przyczyni si do jeszcze lepszego zrozumienia celw
i de EBC. Jednoczenie ksika przedstawia wan rol, ktr w Eurosystemie,
kierowanym przez EBC, peni krajowe banki centralne (KBC). Wsplne dziaanie
EBC i KBC, a take cisa wsppraca w ramach systemu zapewniaj waciwe wy-
penianie swoich zada przez Eurosystem.

Krajowe banki centralne ewoluoway przez dziesiciolecia najmodsze od p

wieku, niektre nawet przez dwa stulecia podczas gdy EBC powsta w trybie
przypieszonym. Dziesi lat temu Europejski Instytut Walutowy (EIW), po-
przednik EBC, wraz z krajowymi bankami centralnymi pastw czonkowskich
Unii Europejskiej, rozpocz prace nad przyszym europejskim systemem banko-
woci centralnej i jego jednostk centraln, czyli EBC. Zaledwie pi lat pniej
EBC jako instytucja kierujca Eurosystemem przej odpowiedzialno
za wspln polityk pienin w strefie euro, a tym samym za jedn z dwch naj-
waniejszych walut wiatowych. Pocztek trzeciego etapu Unii Gospodarczej
i Walutowej (UGW) w 1999 r. nie oznacza wcale koca rozwoju EBC. Osi-
gnicie penej Unii Gospodarczej i Walutowej wci jest uwarunkowane rozwi-
zaniem wielu zagadnie, w szczeglnoci zwizanych z wprowadzeniem euro
w 2002 r., a take rozwojem instytucjonalnym Banku.

Wprowadzenie euro stanowio ogromne wyzwanie dla caej strefy euro. Przewi-
duje si, e zrodzi ono due zapotrzebowanie na informacje o instytucji odpowie-
dzialnej za stabilno euro. Poniewa EBC dziaa w niezwykle zoonym rodo-
wisku, konieczne jest przede wszystkich dostarczenie informacji podstawowych
i tym samym zaspokojenie potrzeb informacyjnych midzynarodowego gro-
na odbiorcw. W zwizku z tym Zarzd EBC poprosi o napisanie niniejszej
ksiki eksperta, ktry od pocztku lat 90. odgrywa wan rol w przygotowa-
niu UGW, a take utworzeniu i rozwoju EBC.

9
Ksika jest przeznaczona dla osb, ktre chc uzupeni swoj wiedz na temat
wszystkich aspektw prawnych, instytucjonalnych i organizacyjnych EBC. Roz-
szerzenie UE dodatkowo rozbudowuje grup jej adresatw, poniewa EBC prze-
widuje zwizany z tym wzrost zapotrzebowania na informacje. W tym miejscu
chciabym wspomnie, e prezesi krajowych bankw centralnych nowych
pastw czonkowskich UE od 1 maja 2004 r. s czonkami Rady Oglnej EBC,
a poszczeglne KBC z t sam dat uzyskay pene czonkostwo w Europejskim
Systemie Bankw Centralnych (ESBC). Wszystkie zainteresowane kraje
po spenieniu kryteriw konwergencji maj w perspektywie ostateczne przyj-
cie jednej waluty i zobowizay si do bezwarunkowego przestrzegania warun-
kw Traktatu z Maastricht. EBC, ktry z zadowoleniem powita rozszerzenie
UE, pomoe w starannym przygotowaniu procesu konwergencji w cisej wsp-
pracy z waciwymi krajowymi bankami centralnymi.

Wierz, e przedstawiona ksika bdzie stanowi przydatne rdo informacji

dla wszystkich osb zainteresowanych prac EBC.

Jean-Claude Trichet
Prezes EBC

10
PODZIKOWANIA

Z powodu duego zapotrzebowania i wyczerpania caego nakadu mojej ksiki

podjto decyzj o publikacji drugiego wydania. Dziki temu miaem moliwo
przejrzenia i aktualizacji tekstu w celu uwzgldnienia zmian, jakie zaszy zarw-
no w obrbie Eurosystemu, jak i w jego otoczeniu zewntrznym. Podczas tej pra-
cy znw miaem okazj korzysta z bardzo cennej pomocy kolegw z EBC,
zwaszcza z dziaw Sub Jzykowych oraz Oficjalnych Publikacji i Ksigo-
zbioru.

Hanspeter K. Scheller
Frankfurt nad Menem, wrzesie 2006 r.

11
WSTP

Bankowo centralna w Europie zawsze kojarzya si z emisj i zarzdzaniem

walut krajow: waluta krajowa staa si niezbdnym elementem suwerennoci
kraju; rola banknotw narodowych w obiegu pienidza stopniowo rosa i osta-
tecznie zastpiy one zote i srebrne monety jako prawny rodek patniczy, b-
dc jednoczenie wiadectwem kultury i symboli narodowych danego kraju.
Wraz ze wzrostem roli banknotw jako rodka patniczego w nowoczesnym
yciu gospodarczym znaczenia nabierali emitenci banknotw, czyli banki cen-
tralne, a prowadzenie polityki pieninej stawao si podstawowym elementem
krajowej polityki gospodarczej.

Biorc pod uwag powysze uwarunkowania historyczne, realizacja Unii Gospo-

darczej i Walutowej (UGW) pod koniec XX wieku stanowia wyjtkowy krok,
poniewa doprowadzia do wprowadzenia nowego reimu pieninego z jedn
walut w znacznej czci Europy. Dwanacie pastw czonkowskich UE, ktre
do tej pory przyjy euro, reprezentuje dwie trzecie cznej liczby ludnoci UE,
a w odpowiednim czasie strefa euro ma rozszerzy si na pozostae pastwa
czonkowskie UE.

Przesunicie polityki pieninej na poziom wsplnotowy wymagao istotnych

zmian europejskiego systemu bankowoci centralnej. Ustanowienie nowej mi-
dzynarodowej organizacji monetarnej, EBC, oraz integracja krajowych bankw
centralnych z europejskim systemem bankowoci centralnej ESBC i z bd-
cym jego czci Eurosystemem s wyrazem umidzynarodowienia europejskiej
bankowoci centralnej. Jak dotd, aden obszar polityki Wsplnoty Europejskiej
nie osign takiego poziomu integracji jakim jest wsplna polityka pieni-
na i polityka kursowa, a tosamo wsplnotowa najwyraniej przejawia si wa-
nie w przypadku euro i EBC.

EBC to rwnie model nowoczesnej bankowoci centralnej: celem nadrzdnym jego

polityki pieninej jest stabilno cen, jest niezaleny w realizacji swoich jasno okre-
lonych zada i ponosi pen odpowiedzialno za ich realizacj wobec obywateli
i wybranych przez nich przedstawicieli. Cechy te niekoniecznie wynikaj ze zmian
zachodzcych wycznie w Europie; s one zgodne z trendem wiatowym. Prawie ni-
gdzie nie s one jednak widoczne tak wyranie i zdecydowanie, jak w prawie zasad-
niczym EBC Statucie ESBC i EBC. Wczenie ich do Traktatu WE, dziki czemu
uzyskuj status quasi-konstytucjonalny, podkrela ich znaczenie w nowym reimie
pieninym Europy. Kodyfikacja prawa o bankowoci centralnej w Traktacie WE
i Statucie ESBC prawdopodobnie ustanowi nowy standard dla ustaw o bankach cen-
tralnych poza UE: na przykad Szwajcaria ostatnio zmienia swoj ustaw o banku
centralnym, uwzgldniajc rozwizania zastosowane w Statucie ESBC.

Niniejsza ksika ma wprowadzi czytelnika w histori, rol i funkcje EBC w ra-

mach UGW. Skada si z szeciu rozdziaw omawiajcych rne aspekty dzia-
alnoci EBC jako instytucji ustanawiajcej polityk, organizacji prawa wsplno-
towego, a take centralnej instytucji Eurosystemu.

12
Rozdzia pierwszy zawiera krtki opis pocztkw UGW i EBC, a take histori
wprowadzenia euro. Przedstawia rwnie EBC w kontekcie celw i ustale
UGW w ramach UE.

Rozdzia drugi koncentruje si na aspektach prawnych, instytucjonalnych i orga-

nizacyjnych bankowoci centralnej w Europie, ktre wynikaj z realizacji UGW.

Rozdzia trzeci opisuje polityk EBC oraz jej realizacj przez dziaania Eurosys-
temu, a take relacje finansowe wewntrz Eurosystemu.

Rozdzia czwarty krtko przedstawia status i rol EBC w kontekcie instytucjo-

nalnym Wsplnoty Europejskiej. EBC jest niezaleny od instytucji i wadz
wsplnotowych, ale stanowi cz struktury instytucjonalnej i politycznej
Wsplnoty Europejskiej oraz podlega prawu wsplnotowemu. EBC odpowiada
przed Parlamentem Europejskim i obywatelami Europy za realizacj swoich ce-
lw, a jego dziaalno jest przedmiotem przegldw prawnych prowadzonych
przez Europejski Trybuna Sprawiedliwoci, podczas gdy Europejski Trybuna
Obrachunkowy kontroluje aspekty finansowe.

Rozdzia pity opisuje udzia EBC w reprezentacji strefy euro wobec wiata ze-
wntrznego. Biorc pod uwag pogbiajc si globalizacj udzia EBC w orga-
nizacjach i forach midzynarodowych ma ogromne znaczenie w penieniu jego
funkcji.

Rozdzia szsty prezentuje EBC jako podmiot prawny i opisuje, w jaki sposb
ad korporacyjny, struktura wewntrzna i polityka kadrowa wyraaj misj
polityki EBC.

13
Traktat o Unii Europejskiej
(Traktat z Maastricht)
zawierajcy statut ESBC i EBC,
podpisany 7 lutego 1992 r.

14
1 UGW, EBC I EURO
Niniejszy rozdzia przedstawia etapy powstawania Unii Gospodarczej i Waluto-
wej oraz gwne cechy jej organizacji.

1.1 DROGA DO UGW I EURO

Jakie byy pocztki? Za jeden z moliwych punktw wyjcia dla chronologii po-
wstania unii gospodarczo-walutowej w Europie mona uzna Traktaty Rzym-
skie1, ktre weszy w ycie 1 stycznia 1958 r. Realizacja UGW jest przecie jed-
nym z najwaniejszych osigni a jak dotd moe wrcz najwaniejszym osi-
gniciem integracji europejskiej. Autorzy Traktatw Rzymskich nie myleli
jednak jeszcze o wsplnej walucie, a cele pierwotnych traktatw byy znacznie
wsze.

Innym punktem wyjcia mgby by 1989 r., gdy Rada Europejska podja decy-
zj o rozpoczciu realizacji UGW przed kocem wieku. Pominicie pierwszych
krokw w kierunku integracji walutowej Europy, podjtych w poowie lat 60.,
byoby jednak faszowaniem historii. Na pocztkowym etapie prby integracji
walutowej podejmowano ze zmiennym powodzeniem.

Wydaje si zatem, e najwaciwszym punktem wyjcia bdzie 1962 r. (zob.

ramka 1) i dokument Komisji Europejskiej znany jako Memorandum Marjolina.
Dokument ten zainicjowa pierwsze dyskusje na temat integracji walutowej
na poziomie Wsplnoty i doprowadzi do podjcia pierwszych na razie bardzo
ograniczonych dziaa w zakresie wsppracy walutowej.

1.1.1 Pierwsze kroki w kierunku europejskiej integracji

walutowej

Ojcowie zaoyciele Europy, ktrzy negocjowali Traktaty Rzymskie w latach 50.

ubiegego stulecia, nie rozwaali koncepcji wsplnej waluty. Pierwotne cele Eu-
ropejskiej Wsplnoty Gospodarczej (EWG) byy ograniczone przede wszystkim
do utworzenia unii celnej i wsplnego rynku rolnego, w zwizku z czym nie do-
strzegano jeszcze potrzeby integracji walutowej. Ponadto w wczesnym okresie
wszystkie kraje EWG naleay do zasadniczo sprawnie funkcjonujcego midzy-
narodowego systemu walutowego (systemu z Bretton Woods). W systemie tym
kursy wymiany byy sztywne, ale z moliwoci korekty i utrzymyway si
na wzgldnie stabilnym poziomie zarwno w EWG, jak i na caym wiecie
do poowy lat 60. XX wieku.

1 Traktatustanawiajcy Europejsk Wsplnot Gospodarcz (EWG) i Traktat ustanawiajcy

Europejsk Wsplnot Energii Atomowej (Euratom). Traktaty weszy w ycie 1 stycznia
1958 r. Dwie nowe Wsplnoty doaczyy do Europejskiej Wsplnoty Wgla i Stali (EWWS),
powoanej w 1952 r. na okres 50 lat.

15
Ramka 1 Droga do euro

1962 Komisja Europejska przedstawia pierwsz propozycj stworzenia

unii gospodarczej i walutowej (Memorandum Marjolina).
maj 1964 W celu zinstytucjonalizowania wsppracy bankw centralnych Eu-
ropejskiej Wsplnoty Gospodarczej (EWG) zawizano Komitet Pre-
zesw Bankw Centralnych Pastw Czonkowskich EWG.
1971 Powstaje Plan Wernera przedstawiajcy plan stworzenia unii gospo-
darczej i walutowej we Wsplnocie do 1980 r.
kwiecie 1972 Stworzono mechanizm stopniowego zawania waha kursw walut
pastw czonkowskich EWG (tzw. w walutowy).
kwiecie 1973 Dla zapewnienia waciwego funkcjonowania wa walutowego za-
wizano Europejski Fundusz Wsppracy Walutowej (EFWW).
marzec 1979 Utworzenie Europejskiego Systemu Walutowego (ESW).
luty 1986 Podpisanie Jednolitego Aktu Europejskiego (JAE).
czerwiec 1988 Rada Europejska powouje komitet pod przewodnictwem Jacquesa
Delorsa (tzw. komitet Delorsa), ktrego zadaniem jest urzeczywist-
nienie UGW.
maj 1989 Przedstawienie Radzie Europejskiej Planu Delorsa.
czerwiec 1989 Rada Europejska uzgadnia wprowadzenie UGW w trzech etapach.
lipiec 1990 Pocztek pierwszego etapu UGW.
grudzie 1990 Zwoanie Midzyrzdowej Konferencji odpowiedzialnej za przygo-
towanie drugiego i trzeciego etapu UGW.
luty 1992 Podpisanie Traktatu o Unii Europejskiej (traktat z Maastricht).
padziernik 1993 Wybr Frankfurtu nad Menem na siedzib Europejskiego Instytutu
Walutowego (EIW) i stworzenie urzdu prezesa EIW.
listopad 1993 Wejcie w ycie Traktatu o Unii Europejskiej.
grudzie 1993 Alexandre Lamfalussy zostaje mianowany prezesem EIW, ktry roz-
poczyna dziaalno 1 stycznia 1994 r.
stycze 1994 Rozpoczcie drugiego etapu UGW i utworzenie Europejskiego In-
stytutu Walutowego.
grudzie 1995 Na sesji w Madrycie Rada Europejska podejmuje decyzj o nazwie
wsplnej waluty oraz wyznacza plan przyjcia euro i wymiany
pienidza.
grudzie 1996 EIW przedstawia Radzie Europejskiej wzory banknotw.
czerwiec 1997 Rada Europejska ustanawia Pakt Stabilnoci i Wzrostu.
maj 1998 Warunki przyjcia euro jako wsplnej waluty speniaj Belgia, Niem-
cy, Hiszpania, Francja, Irlandia, Wochy, Luksemburg, Holandia, Au-
stria, Portugalia i Finlandia. Powoanie czonkw Zarzdu EBC.
czerwiec 1998 Utworzenie EBC i ESBC.
padziernik 1998 EBC ogasza strategi i ramy operacyjne wsplnej polityki pieni-
nej, ktr bdzie prowadzi od stycznia 1999 r.
stycze 1999 Rozpoczyna si trzeci etap UGW; euro staje si wspln walut
strefy euro; kursy wymiany na euro dotychczasowych walut uczest-
niczcych pastw czonkowskich zostaj ustalone nieodwoalnie;
w strefie euro prowadzi si wspln polityk pienin.
stycze 2001 Grecja wchodzi do strefy euro jako dwunaste pastwo czonkow-
skie UE.

16
Ramka 1 Droga do euro (cd.)

stycze 2002 Wymiana pienidza: do koca lutego 2002 r. banknoty i monety eu-
ro wchodz do obiegu i staj si jedynym prawnym rodkiem patni-
czym w strefie euro.
maj 2004 Krajowe banki centralne dziesiciu nowych pastw czonkowskich
Unii Europejskiej wchodz do ESBC.

Idea wsplnej waluty dla pastw czonkowskich EWG po raz pierwszy pojawia si
w memorandum Komisji Europejskiej z 24 padziernika 1962 r. (Memorandum
Marjolina). W dokumencie tym Komisja proponowaa, aby unia celna prowadzia
do ustanowienia do koca lat 60. unii gospodarczej z nieodwoalnymi sztywnymi
kursami walut pastw czonkowskich. Poniewa jednak system z Bretton Woods za-
pewnia powszechn stabilno kursw walut, pastwa czonkowskie stwierdziy, e
nie ma potrzeby wprowadzania dodatkowych rozwiza instytucjonalnych w tym za-
kresie na poziomie wsplnotowym. W zwizku z tym, poza powoaniem Komitetu
Prezesw bankw centralnych pastw czonkowskich EWG w 1964 r., memoran-
dum nie spowodowao podjcia adnych dalszych dziaa. Komitet Prezesw uzu-
peni Komitet Walutowy, utworzony na podstawie art. 105 ust. 2 Traktatu EWG.

Zadania Komitetu Prezesw byy pocztkowo bardzo ograniczone, ale jego zna-
czenie stopniowo roso i ostatecznie sta si centrum wsppracy walutowej po-
midzy bankami centralnymi Wsplnoty. Komitet stworzy i prowadzi system
wsppracy walutowej na poziomie Wsplnoty. Prace Komitetu walnie przyczy-
niy si rwnie do ostatecznego wprowadzenia UGW2.

Pod koniec lat 60. w rodowisku midzynarodowym nastpiy ogromne zmiany.

System z Bretton Woods podlega coraz wikszej presji zwizanej z ameryka-
sk polityk w zakresie bilansu patniczego. Priorytety polityki gospodarczej
pastw czonkowskich EWG coraz bardziej si rniy. Rosnce rozbienoci
cen i kosztw prowadziy do licznych kryzysw walutowych i kryzysw bilansu
patniczego, co z kolei zagraao sprawnie do tej pory funkcjonujcej unii celnej
i wsplnemu rynkowi rolnemu.

W 1969 r. Komisja Europejska przedstawia plan dotyczcy odrbnej tosamoci

walutowej Wsplnoty (Plan Barrea)3. Na jego podstawie szefowie pastw i rz-
dw na spotkaniu w Hadze wezwali Rad Ministrw do opracowania etapowego
planu utworzenia unii gospodarczej i walutowej. Dokona tego zesp ekspertw
pod przewodnictwem Pierrea Wernera, premiera Luksemburga. Opracowany
przeze Plan Wernera4, ktry opublikowano w 1970 r., proponowa stworzenie
unii gospodarczej i walutowej w kilku etapach do 1980 r.

2 Zagadnienie to szczegowo omawiaj w swoich publikacjach D. Andrews (2003) i G.D.

Baer (1994).
3 Komunikat Komisji adresowany do Rady w sprawie sformuowania etapowego planu utwo-

rzenia unii gospodarczej i walutowej z dnia 12 lutego 1969 r.

4 Raport Grupy Roboczej pod przewodnictwem Pierrea Wernera w sprawie unii gospodarczej

i walutowej, 8 padziernika 1970 r.

17
Jednoczenie z tymi wydarzeniami, w latach 1970-1971 powstay pierwsze
wsplnotowe mechanizmy pomocy walutowej i finansowej5.

W marcu 1971 r. pastwa czonkowskie podjy decyzj o realizacji unii gospo-

darczej i walutowej6. Pierwszy etap obejmowa ustanowienie wsplnotowego
systemu stopniowego zawania marginesu waha kursw walut pastw czon-
kowskich. System ten, okrelany jako w walutowy7, zacz dziaa w kwiet-
niu 1972 r. Rok pniej rozpocz dziaalno Europejski Fundusz Wsppracy
Walutowej (EFWW)8, ktry mia stanowi zacztek przyszej wsplnotowej or-
ganizacji bankw centralnych. W 1974 r., dla zapewnienia wikszego stopnia ko-
ordynacji polityki gospodarczej, Rada przyja Decyzj w sprawie osigania wy-
sokiego stopnia konwergencji we Wsplnocie9 i Dyrektyw w sprawie stabilno-
ci, wzrostu i penego zatrudnienia10.

Proces integracji wytraci jednak tempo w poowie lat 70. na skutek presji wynika-
jcej z rnorodnoci polityki gospodarczej prowadzonej przez poszczeglne pa-
stwa w odpowiedzi na wstrzsy gospodarcze tego okresu. W sta si mechani-
zmem regulacji kursw pomidzy mark niemieck, walutami krajw Beneluksu
i koron dusk (przez krtki czas naleay do niego rwnie dwie waluty pastw
spoza Wsplnoty korona szwedzka i korona norweska). Waluty pozostaych
pastw czonkowskich Wsplnoty pozostaway poza systemem przez wiksz
cz jego istnienia11. EFWW okaza si tworem fasadowym, penicym ograni-
czone zadania rozliczeniowe, jako e pastwa czonkowskie i ich banki centralne

5 Umowa z dnia 9 lutego 1970 r. pomidzy bankami centralnymi EWG w sprawie ustanowienia
mechanizmu krtkookresowego wsparcia walutowego i Decyzja Rady Ministrw z dnia 22
marca 1971 r. w sprawie utworzenia mechanizmu rednioterminowej pomocy finansowej po-
midzy pastwami czonkowskimi EWG.
6 Uchwaa Rady i Przedstawicieli Rzdw Pastw Czonkowskich z dnia 22 marca 1971 r.

w sprawie etapowej realizacji unii gospodarczej i walutowej we Wsplnocie (Dz.U. C 28

z 27.03.1971, str. 1).
7 W ramach wa walutowego wahania kursw kasowych walut uczestniczcych nie mogy

przekracza 2,25%, w porwnaniu z teoretycznie dopuszczalnym przedziaem 4,5% wynika-

jcym z pasma waha kadej waluty 2,25% wok kursu centralnego wobec dolara amery-
kaskiego (w w tunelu). Obron poszczeglnych maksymalnych limitw waha miay
zapewnia interwencje na rynku dolarw amerykaskich i walut wsplnotowych. W dniu 19
marca 1973 r. zawieszono pasmo waha kursw walut w stosunku do dolara amerykaskiego
i zezwolono na swobodne wahania walut.
8 EFWW powsta na podstawie Rozporzdzenia Rady (EWG) nr 907/73 z dnia 3 kwietnia

1973 r. ustanawiajcego Europejski Fundusz Wsppracy Walutowej (Dz.U. L 89,

05.04.1973, str. 2). Zgodnie z art. 2 tego Rozporzdzenia EFWW by zobowizany do wspie-
rania ia) waciwego funkcjonowania stopniowego zacieniania przedziau waha kursw wa-
lut pastw czonkowskich Wsplnoty; iib) interwencji na rynkach walutowych; oraz iiic) roz-
rachunkw pomidzy bankami centralnymi prowadzcych do wsplnej polityki w zakresie re-
zerw. W dniu 1 stycznia 1994 r. zadania EFWW przej Europejski Instytut Walutowy.
9 Decyzja Rady 74/120/EWG z 18 lutego 1974 r. w sprawie osigania wysokiego stopnia kon-

wergencji polityki gospodarczej Pastw Czonkowskich Europejskiej Wsplnoty Gospodar-

czej (Dz.U. L 63, 05.03.1974, str. 16).
10 Dyrektywa Rady 74/121/EWG z 18 lutego 1974 r. w sprawie stabilnoci, wzrostu i penego

zatrudnienia we Wsplnocie (Dz.U. L 63, 05.03.1974, str. 19).

11 Funt szterling i funt irlandzki naleay do systemu od kwietnia do czerwca 1972 r., lir woski

od kwietnia 1972 r. do lutego 1973 r. Frank francuski, ktry pocztkowo doczy do syste-
mu pod koniec, zosta wycofany w lutym 1974 r., ponownie wszed do wa walutowego
w lipcu 1975 r. i ostatecznie zosta z niego wyczony w listopadzie 1976 r.

18
niechtnie podchodziy do nadania mu funkcji politycznych poniewa ze wzgldu
na swoje podstawy prawne EFWW podlega kontroli instytucji Wsplnotowych.

1.1.2 Europejski System Walutowy i Jednolity Akt Europejski

Proces integracji walutowej wznowiono w marcu 1979 r. wraz z utworzeniem

Europejskiego Systemu Walutowego (ESW). ESW powsta na podstawie
Uchway Rady Europejskiej12, a jego procedury operacyjne okrelono w Umo-
wie pomidzy uczestniczcymi w nim bankami centralnymi13.

ESW walnie przyczyni si do integracji walutowej w Europie. W przeciwiestwie

do wa walutowego, ESW udao si utrzyma wikszo walut pastw czonkow-
skich Wsplnoty w jednolitym systemie kursowym14. ESW przypomina pod pew-
nymi wzgldami system wa walutowego, na przykad oparty by rwnie
na strukturze sztywnych, cho podlegajcych korekcie kursw walut uczestnicz-
cych pastw czonkowskich Wsplnoty. Nowym elementem byo jednak wprowa-
dzenie europejskiej jednostki walutowej (ang. European Currency Unit ECU)
zdefiniowanej jako koszyk ustalonej liczby walut pastw czonkowskich15.
ECU miao suy jako numraire16 mechanizmu kursw walutowych (ang.
Exchange Rate Mechanism ERM), czyli jako jednostka rozliczeniowa do prze-
liczania operacji dotyczcych interwencji i mechanizmw naliczania, jak rw-
nie jako skadnik aktyww rezerwowych i rodek do rozlicze pomidzy
uczestniczcymi bankami centralnymi.

Europejski System Walutowy by jednak nie tylko mechanizmem kursowym.

Zgodnie z celem wspierania wewntrznej i zewntrznej stabilnoci walutowej
do ESW naleay rwnie korekty polityki pieninej i gospodarczej, stanowi-
ce narzdzia wspomagajce osignicie stabilnoci kursw walut. Jego uczest-
nicy byli w stanie stworzy stref o podwyszonej stabilnoci pieninej,
w ktrej stopniowo rozluniano mechanizmy kontroli przepywu kapitau.
Ograniczenia dotyczce kursw walut w istotnym stopniu pomogy uczestni-
kom systemu o stosunkowo wysokiej inflacji w realizacji polityki dezinflacji,
w szczeglnoci przy pomocy polityki pieninej. W ten sposb system wspie-
ra zbieno dotyczc, w tym przypadku, obnienia stp inflacji i zapewnia
wysoki stopie stabilnoci kursw walut, co z kolei pomagao zagodzi pod-
wyki kosztw w wielu krajach i prowadzio do poprawy oglnych wynikw
gospodarczych. Ponadto ograniczenie niepewnoci zwizanej z wahaniami

12 Uczwaa Rady Europejskiej z 5 grudnia 1978 r. w sprawie ustanowienia Europejskiego

Systemu Walutowego i pokrewnych kwestii.
13 Umowa z 13 marca 1979 r. pomidzy bankami centralnymi Pastw Czonkowskich Europej-

skiej Wsplnoty Gospodarczej, ustanawiajca procedury operacyjne Europejskiego Systemu

Walutowego.
14 Gwnym wyjtkiem by funt szterling, ktry nalea do systemu krcej ni rok.
15 Warto ECU w odniesieniu do dolara amerykaskiego odpowiadaa redniej waonej kur-

sw walut skadowych do dolara amerykaskiego. Warto ECU w okrelonej walucie ska-

dowej okrelano mnoc jej warto w dolarach amerykaskich przez kurs wymiany danej
waluty skadowej do dolara.
16 Funkcja numraire oznaczaa, e centralne kursy walut uczestniczcych byy wyraane

w ECU. Centralne kursy ECU byy nastpnie wykorzystywane do ustalenia bilateralnych

kursw centralnych ECU, na podstawie ktrych okrelano bilateralne kursy interwencyjne.

19
kursw i przekonanie, e parytety walut uczestniczcych nie odbiegaj istotnie
od fundamentw gospodarczych chroniy handel w strefie europejskiej
przed nadmiern zmiennoci kursw walut.

ESW odegra gwn rol w poprawie koordynacji polityki pieninej, ale jego
sukcesy w zwikszaniu konwergencji (zbienoci) polityki gospodarczej byy
do ograniczone. rdem napi bya rwnie niewystarczajca konwergencja
polityki fiskalnej: niektre kraje utrzymyway wysokie deficyty budetowe (co
doprowadzio do licznych kryzysw walutowych na pocztku lat 90.), zwizane
z nieproporcjonalnie duym obcieniem polityki pieninej.

Zgodnie z Uchwa Rady Europejskiej z 1978 r. centraln rol w Europejskim

Systemie Walutowym powinno odgrywa ECU; jednak w praktyce rola ta bya
ograniczona. ECU zyskao natomiast pewn popularno na rynkach finanso-
wych, jako rodek dywersyfikacji portfela i zabezpieczenia przed ryzykiem wa-
lutowym. Wzrost aktywnoci rynkw finansowych w ECU nastpi pod wpy-
wem rosncego wolumenu instrumentw dunych denominowanych w ECU
emitowanych przez organy wsplnotowe i wadze sektora publicznego niekt-
rych pastw czonkowskich. Jednak ze wzgldu na brak tzw. kotwicy kursowej
dla ECU dalsze perspektywy rynku tej waluty byy ograniczone.

Kolejnym impulsem dla unii gospodarczej i walutowej stao si uchwalenie Jed-

nolitego Aktu Europejskiego (JAE), ktry zosta podpisany w lutym 1986 r.
i wszed w ycie z dniem 1 lipca 1987 r. Gwnym celem Aktu byo wskazanie
jednolitego rynku jako kolejnego celu Wsplnoty, wprowadzenie zmian decyzyj-
nych koniecznych dla jego utworzenia oraz ponowne potwierdzenie potrzeby
nadania kompetencji pieninych Wsplnocie w celu realizacji unii gospodarczej
i walutowej.

Orodki decyzyjne byy coraz bardziej zgodne co do tego, e wyeliminowa-

nie granic wewntrznych w obrbie wsplnego rynku spowoduje zblienie
gospodarek krajowych i zwikszy stopie integracji gospodarczej Wsplno-
ty. To z kolei ograniczyoby pole manewru w polityce krajowej poszczegl-
nych pastw czonkowskich i tym samym zobowizao je do zwikszenia
konwergencji polityki gospodarczej. Bez wikszej konwergencji pena swo-
boda przepywu kapitau i integracja rynkw finansowych powodowayby
nadmierne obcienie polityki pieninej. W zwizku z tym proces integracji
wiza si z koniecznoci intensywniejszej i skuteczniejszej koordynacji po-
lityki, a istniejce ramy instytucjonalne wydaway si w tym kontekcie nie-
wystarczajce.

Poza tym wsplny rynek mg w peni wykorzysta swj potencja tylko pod wa-
runkiem wprowadzenia wsplnej waluty. Wsplna waluta zapewniaby wysz
przejrzysto cen dla konsumentw i inwestorw, wyeliminowaa ryzyko kurso-
we w ramach wsplnego rynku, ograniczya koszty transakcyjne i tym samym
znaczco zwikszyaby dobrobyt gospodarczy we Wsplnocie.

Uwzgldniajc wszystkie wymienione aspekty, w 1988 r. dwanacie wczesnych

pastw czonkowskich Europejskiej Wsplnoty Gospodarczej podjo decyzj

20
o wznowieniu dziaa dotyczcych UGW. Podczas gdy Plan Wernera z poczt-
ku lat 70. nie przynis spodziewanych rezultatw, drugie podejcie do UGW
miao okaza si sukcesem i ostatecznie doprowadzi do spenienia marze
o wsplnej walucie.

1.1.3 Traktat o Unii Europejskiej

W czerwcu 1988 r. Rada Europejska potwierdzia cel stopniowej realizacji unii

gospodarczo-walutowej i zobowizaa komitet kierowany przez Jacquesa
Delorsa, przewodniczcego Komisji Europejskiej, do przedstawienia konkret-
nych etapw dochodzenia do UGW. W skad komitetu weszli prezesi krajowych
bankw centralnych Wsplnoty oraz Alexandre Lamfalussy, dyrektor naczelny
Banku Rozrachunkw Midzynarodowych (BIS), Niels Thygesen, profesor eko-
nomii z Kopenhagi, Miguel Boyer, prezes Banco Exterior de Espaa i Frans
Andriessen, czonek Komisji Europejskiej.

Opracowany przez Komitet tzw. Plan Delorsa17 z 17 kwietnia 1989 r. propono-

wa realizacj unii gospodarczej i walutowej w trzech odrbnych, ale stanowi-
cych cigy proces etapach.

Etap pierwszy mia si koncentrowa na ostatecznym utworzeniu rynku we-

wntrznego, wyeliminowaniu rozbienoci polityki gospodarczej pastw czon-
kowskich, usuniciu wszystkich przeszkd utrudniajcych integracj finanso-
w, a take intensyfikacji wsppracy walutowej.

Etap drugi mia stanowi okres przejciowy przed etapem kocowym i obejmo-
wa utworzenie podstawowych instytucji i struktur organizacyjnych UGW. Po-
nadto mia suy wzmocnieniu konwergencji gospodarczej.

W czasie etapu trzeciego miao nastpi nieodwoalne ustalenie kursw walut,

a odpowiednie instytucje i organy wsplnotowe miay uzyska pene kompe-
tencje pienine i gospodarcze.

Etap pierwszy okrelono w ramach wczesnych ram instytucjonalnych Wsplno-

ty, natomiast realizacja etapu drugiego i trzeciego wizaa si ze zmian struktu-
ry instytucjonalnej. W zwizku z tym konieczna bya nowelizacja Traktatu usta-
nawiajcego Europejsk Wsplnot Gospodarcz. W tym celu zwoano Midzy-
rzdow Konferencj na temat UGW, ktra odbya si w listopadzie 1990 r. rw-
nolegle z Midzyrzdow Konferencj na temat europejskiej unii politycznej.
Midzyrzdow Konferencj na temat UGW, na zaproszenie Rady Europejskiej,
przygotoway w ramach swoich kompetencji Rada Ministrw, Komisja Europej-
ska, Komitet Walutowy i Komitet Prezesw.

Wynikiem negocjacji Konferencji Midzyrzdowej by Traktat o Unii Europej-

skiej (Traktat UE, powszechnie znany jako Traktat z Maastricht), podpisany
7 lutego 1992 r. w Maastricht. Traktat UE ustanawia Uni Europejsk i zmie-

17 Komitet Bada nad Uni Gospodarcz i Walutow (1989): Raport na temat unii gospodar-
czej i walutowej we Wsplnocie Europejskiej (1989).

21
nia traktaty tworzce Wsplnoty Europejskie. Zmiany do Traktatu EWG obej-
moway midzy innymi dodanie rozdziau o polityce gospodarczej i pieninej.
Ten nowy rozdzia stanowi fundament UGW i okrela metod oraz harmono-
gram jej realizacji. Aby odzwierciedli rosnce kompetencje i zasig Wsplno-
ty, nazw EWG zmieniono na Wsplnot Europejsk. Do Traktatu WE zaczo-
no, w postaci protokow, Statut Europejskiego Systemu Bankw Centralnych
i Europejskiego Banku Centralnego (Statut ESBC) oraz Statut Europejskiego
Instytutu Walutowego (Statut EIW). Dania i Wielka Brytania uzyskay status
specjalny, zwalniajcy je z obowizku uczestnictwa w trzecim etapie UGW
(zob. punkt 1.2.2).

Traktat o UE mia wej w ycie zgodnie z planem z dniem 1 stycznia 1993 r.,
ale opnienia w procesie jego ratyfikacji w Danii i Niemczech spowodoway, e
faktycznie zacz obowizywa dopiero od 1 listopada 1993 r.

1.1.4 Realizacja UGW i wymiana walut narodowych na euro

Pierwszy etap UGW

Na podstawie Planu Delorsa Rada Europejska zadecydowaa w czerwcu 1989 r.,
e pierwszy etap realizacji unii gospodarczo-walutowej rozpocznie si 1 lipca
1990 r. Z dniem tym miay by zniesione zasadniczo wszystkie ograniczenia
w przepywie kapitau pomidzy pastwami czonkowskimi. Jednoczenie
na Komitet Prezesw bankw centralnych pastw czonkowskich Europejskiej
Wsplnoty Gospodarczej naoono dodatkowe obowizki, okrelone w Decyzji
Rady z 12 marca 1990 r.18 Obejmoway one prowadzenie konsultacji i wspiera-
nie koordynacji polityki pieninej pastw czonkowskich w deniu do osi-
gnicia stabilnoci cen. Ze wzgldu na stosunkowo krtki okres przeznaczony
na realizacj zada oraz z uwagi na ich zoono Komitet Prezesw zainicjowa
prace przygotowawcze do trzeciego etapu UGW niezwocznie po podpisaniu
Traktatu z Maastricht. Pierwszym krokiem byo ustalenie wszystkich kwestii wy-
magajcych analizy na wstpnym etapie, tak aby do koca 1993 r. mg powsta
plan prac, oraz stosownie do tego, moliwe byo okrelenie zada dla ju powo-
anych w tym celu podkomisji19 i nowo utworzonych grup roboczych20.

Drugi etap UGW

Drugi etap UGW zapocztkowao utworzenie w dniu 1 stycznia 1994 r. Europej-
skiego Instytutu Walutowego (EIW). Instytut mia by organem tymczasowym,
odpowiedzialnym za przygotowanie trzeciego etapu UGW, podczas gdy prowa-
dzenie polityki walutowej i kursowej Unii Europejskiej pozostao domen wadz
krajowych. Komitet Prezesw przesta istnie, ale faktycznie zrekonstruowano
go jako Rad (organ zarzdzajcy) Instytutu. Do gwnych zada Instytutu
naleao:

18 Decyzja Rady 90/142/EWG z 12 marca 1990 r. zmieniajca Decyzj Rady 64/300/EWG

w sprawie wsppracy pomidzy bankami centralnymi Pastw Czonkowskich Europejskiej
Wsplnoty Gospodarczej (Dz.U. L 78, 24.03.1990, str. 25).
19 Podkomisja ds. Polityki Pieninej, Podkomisja ds. Polityki Dewizowej i Podkomisja ds.

Nadzoru Bankowego.
20 Grupy robocze ds. rachunkowoci, banknotw, systemw informacyjnych, systemw patno-

ci i statystyki. Grupa robocza ekspertw prawnych powstaa w 1996 r.

22
 zacienianie wsppracy bankw centralnych i wzmocnienie koordynacji poli-
tyki pieninej;

przeprowadzenie niezbdnych przygotowa do ustanowienia ESBC, jak rw-

nie prowadzenia wsplnej polityki pieninej i utworzenia wsplnej waluty
na trzecim etapie UGW (zob. ramka 2).

W grudniu 1995 r. na sesji w Madrycie Rada Europejska potwierdzia, e trzeci

etap UGW rozpocznie si 1 stycznia 1999 r. Jednoczenie ogoszono nazw wspl-
nej waluty, ktra miaa by wprowadzona na etapie trzecim, czyli euro, a take
kolejno dziaa prowadzcych do jej wprowadzenia21. Ten scenariusz oparty by
gwnie na szczegowych propozycjach Europejskiego Instytutu Walutowego22,
ktry zastosowa rwnie termin wymiana walut narodowych na euro zamiast
wprowadzenia euro23, aby lepiej odda charakter tego procesu. Scenariusz wy-
miany opracowany przez Instytut zaleca wprowadzenie od 1 stycznia 1999 r. trzy-
letniego okresu przejciowego w celu uwzgldnienia rnic w tempie przystoso-
wywania si do wsplnej waluty przez rne podmioty gospodarcze (w tym sektor
finansowy, sektor przedsibiorstw, sektor publiczny, spoeczestwo).

Rwnie w grudniu 1995 r. Instytutowi zlecono przeprowadzenie prac przygoto-

wawczych w zakresie przyszych relacji pieninych i kursowych pomidzy eu-
ro a walutami z krajw spoza strefy euro. Rok pniej, w grudniu 1996 r., Insty-
tut przedstawi Radzie Europejskiej raport, ktry stanowi podstaw Uchway
Rady Europejskiej w sprawie zasad i podstawowych elementw nowego mecha-
nizmu kursowego (ERM II)24, przyjtej w czerwcu 1997 r.

W tym samym czasie Instytut przedstawi Radzie Europejskiej, a nastpnie opi-

nii publicznej, wyoniony w konkursie projekt graficzny serii banknotw euro.

Ramka 2 Przegld dziaa p r z y g o t ow aw c z y c h p r z e p r ow a -

dzonych przez EIW

Zgodnie z art. 117 Traktatu WE do zada EIW naleao midzy innymi okrelenie ram
regulacyjnych, organizacyjnych i logistycznych dla realizacji zada ESBC podczas trze-
ciego etapu UGW. Zostay one przedstawione Europejskiemu Bankowi Centralnemu,
utworzonemu 1 czerwca 1998 r.

W tym celu EIW wykona nastpujce prace we wsppracy z krajowymi bankami cen-
tralnymi:

przygotowanie zestawu instrumentw i procedur prowadzenia wsplnej polityki pie-

ninej strefy euro oraz analiz moliwych strategii polityki pieninej;

21 Sesja Rady Europejskiej w Madrycie (1995): Scenariusz wprowadzenia wsplnej waluty.

22 EIW (1995): Wymiana pienidza na wspln walut.
23 Komisja Europejska (1995): Jedna waluta dla Europy. Zielona ksiga na temat praktycznych

ustale zwizanych z wprowadzeniem wsplnej waluty.

24 Uchwaa Rady Europejskiej z dnia 16 czerwca 1997 r. w sprawie ustanowienia mechanizmu

kursw walutowych w ramach trzeciego etapu unii gospodarczej i walutowej, Amsterdam,

(Dz.U. C 236, 2.08.1997, str. 5).

23
R a m k a 2 P r z e g l d d z i a a p r z y g o t ow aw c z y c h p r z e p r ow a -
dzonych przez EIW (cd.)
propagowanie ujednoliconych metod gromadzenia, zestawiania i rozpowszechniania
statystyk pieninych i bankowych, bilansw patniczych i innych statystyk finanso-
wych dotyczcych strefy euro;

opracowanie ram dla prowadzenia operacji walutowych oraz utrzymywania i zarzdza-

nia oficjalnymi rezerwami zagranicznymi pastw czonkowskich nalecych do strefy
euro;

propagowanie usprawnienia patnoci transgranicznych i rozrachunku papierw warto-

ciowych w celu lepszej integracji rynku pieninego strefy euro, w szczeglnoci po-
przez stworzenie infrastruktury technicznej do przetwarzania wysokokwotowych pat-
noci transgranicznych w euro (system TARGET);

opracowanie specyfikacji technicznej i projektowej banknotw euro;

opracowanie ujednoliconych zasad i standardw rachunkowoci, ktre umoliwiyby

opracowanie skonsolidowanego bilansu ESBC dla celw sprawozdawczoci we-
wntrznej i zewntrznej;

wdroenie systemw informatycznych i komunikacyjnych niezbdnych do realizacji

funkcji operacyjnych i politycznych w ramach ESBC;

okrelenie, w jaki sposb ESBC moe uczestniczy w ksztatowaniu polityki waci-

wych organw nadzoru, tak by wspiera stabilno instytucji kredytowych i caego
systemu finansowego.

EIW wsppracowa ponadto z instytucjami i organami Wsplnoty, w szczeglnoci

z Komisj i Komitetem Walutowym, w przygotowaniu trzeciego etapu UGW. W tym za-
kresie wykona nastpujce prace:

opracowanie scenariusza przejcia na wspln walut;

opracowanie ram wsppracy pomidzy stref euro i innymi krajami UE w dziedzinie

polityki pieninej i kursu walutowego (ERM II);

pomoc w opracowaniu przepisw wsplnotowych dotyczcych przejcia do etapu

trzeciego;

monitorowanie postpw pastw czonkowskich w spenianiu warunkw uczestnictwa

w UGW (konwergencji gospodarczej i prawnej) oraz kontrola przygotowa technicz-
nych do wprowadzenia euro;

pomoc dla sektora finansowego w stworzeniu struktur i procedur integracji rynkw fi-
nansowych w strefie euro.

Do czerwca 1998 r. EIW zakoczy szeroko zakrojone prace koncepcyjne, projektowe

i wdroeniowe. Zrealizowane prace wstpne umoliwiy Europejskiemu Bankowi Central-
nemu ukoczenie w terminie przygotowa do pynnego przejcia do trzeciego etapu UW.

24
Zwyciski projekt mia by wykorzystany na banknotach wprowadzanych
do obiegu przez Europejski System Bankw Centralnych (ESBC) z dniem
1 stycznia 2002 r. Projekt monet euro, ktre miay by bite przez pastwa czon-
kowskie UE zosta zatwierdzony przez Rad Europejsk w 1997 r.

W czerwcu 1997 r. Rada Europejska przyja Pakt Stabilnoci i Wzrostu, ktry

uzupenia postanowienia Traktatu i ma na celu zapewnienie dyscypliny budeto-
wej w UGW. Pakt skada si z trzech instrumentw prawnych: Uchway Rady
Europejskiej25 i dwch Rozporzdze Rady26. Uzupenienie Paktu i rozszerzenie
stosownych zobowiza wprowadzono w Deklaracji Rady z maja 1998 r.

Wszystkie pastwa czonkowskie realizoway polityk majc na celu spenienie

kryteriw konwergencji gospodarczej (art. 121 Traktatu WE) i wprowadzay sze-
rokie zmiany do swoich przepisw krajowych, aby dostosowa je do wymogw
konwergencji prawnej (art. 109 Traktatu WE). Dostosowania wymagay w szcze-
glnoci prawne i ustawowe postanowienia dotyczce bankw centralnych
w zwizku z ich przewidywan integracj z Eurosystemem.

Ostateczne decyzje dotyczce UGW zaczto podejmowa poczwszy od maja

1998 r. W dniu 2 maja 1998 r. Rada UE zoona z szefw pastw lub rzdw jed-
nogonie zdecydowaa, e na dzie 1 stycznia 1999 r. jedenacie pastw czon-
kowskich wypenio warunki przyjcia wsplnej waluty. W zwizku z tym kraje
te (Belgia, Niemcy, Grecja, Hiszpania, Francja, Irlandia, Wochy, Luksemburg,
Holandia, Austria, Portugalia i Finlandia) miay uczestniczy w trzecim etapie
UGW27. Cieszce si specjalnym statusem Dania i Wielka Brytania nie przystpi-
y do etapu trzeciego UGW, podczas gdy w przypadku Grecji i Szwecji stwierdzo-
no, e nie speniaj one warunkw przyjcia wsplnej waluty (zob. punkt 1.2.2).

Szefowie pastw i rzdw osignli take porozumienie polityczne w odniesieniu

do kandydatur na czonkw przyszego Zarzdu EBC. W tym samym czasie mini-
strowie finansw pastw czonkowskich, ktre miay przyj wspln walut,
uzgodnili z prezesami swoich bankw centralnych oraz Komisj Europejsk i Eu-
ropejskim Instytutem Walutowym, e do ustalenia nieodwoalnych kursw wymia-
ny dotychczasowych walut na euro wykorzystane zostan wczesne kursy central-
ne pastw czonkowskich obowizujce w mechanizmie kursowym ERM28.

W dniu 25 maja 1998 r. rzdy jedenastu pastw czonkowskich uczestniczcych

w trzecim etapie UGW (na szczeblu szefw pastw lub rzdw) mianoway pre-
zesa, wiceprezesa i czterech pozostaych czonkw Zarzdu EBC. Zgodnie

25 Uchwaa Rady Europejskiej w sprawie Paktu Stabilnoci i Wzrostu, Amsterdam, 17 czerwca

1997 r. (Dz.U. C 236, 02.08.1997, str. 1).
26 Rozporzdzenie Rady (WE) nr 1466/97 z dnia 7 lipca 1997 r. o wzmocnieniu nadzoru pozycji

budetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych (Dz.U. L 209, 2.08.1997, str.
1) oraz Rozporzdzenie Rady (WE) nr 1467/97 z dnia 7 lipca 1997 r. o przyspieszeniu i wyja-
nieniu zasad stosowania procedur nadmiernego deficytu (Dz.U. L 209, 2.08.1997, str. 6).
27 Decyzja Rady (98/317/WE) z dnia 3 maja 1998 r. zgodnie z art. 109 ust. 4 Traktatu (Dz.U. L

139, 11.05.1998, str. 30).

28 Wsplny komunikat z dnia 2 maja 1998 r. w sprawie okrelenia nieodwoalnych kursw wy-

miany na euro.

25
z art. 50 Statutu ESBC, podstaw ich mianowania bya rekomendacja Rady
ECOFIN i opinie Parlamentu Europejskiego oraz Rady EIW (penicej obowiz-
ki nieistniejcego jeszcze Zarzdu EBC).

Szecioosobowy Zarzd otrzyma nominacje z dniem 1 czerwca 1998 r., ktry

by jednoczenie dat ustanowienia EBC. Europejski Instytut Walutowy wype-
ni swoje zadanie i zosta zlikwidowany, zgodnie z art. 123 ust. 2 Traktatu WE.
Jako likwidator Instytutu EBC przej nie tylko obszerne wyniki prac przygoto-
wawczych, ale rwnie ca infrastruktur EIW, w tym pracownikw przygoto-
wanych do podjcia obowizkw. Znacznie uatwio to Europejskiemu Bankowi
Centralnemu uruchomienie Eurosystemu w cigu zaledwie siedmiu miesicy po-
zostaych do rozpoczcia etapu trzeciego, oraz umoliwio zakoczenie przygo-
towa do wymiany walut krajowych na euro do 1 stycznia 2002 r.

Trzeci etap UGW

W dniu 1 stycznia 1999 r. rozpocz si trzeci i ostatni etap UGW. Tego dnia usta-
lono nieodwoalne kursy wymiany walut jedenastu pastw czonkowskich, ktre
przystpiy do Unii Walutowej jako pierwsze (zob. ramka 3), a EBC przej od-
powiedzialno za prowadzenie wsplnej polityki pieninej w strefie euro.

Zgodnie z ramami prawnymi ustanowionymi we wtrnych przepisach wsplno-

towych przez Rad UE, euro zastpio waluty krajowe ze skutkiem natychmia-
stowym, przy czym w okresie przejciowym od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia
2001 r. waluty te funkcjonoway jako niedziesitne podjednostki euro. W okre-
sie tym wszystkie podmioty mogy swobodnie rozlicza swoje nalenoci i zobo-
wizania, a take prowadzi rozliczenia bezgotwkowe w euro lub stosujc od-
powiednie przeliczniki krajowe (zasada niestosowania ani przymusu, ani zaka-
zu). Pastwa czonkowskie miay jednak prawo do naoenia obowizku przeli-
czenia na euro nierozliczonych instrumentw dunych znajdujcych si w obro-

Ramka 3 Nieodwoalnie ustalone kur sy wymiany euro

= 40,3399 frankw belgijskich (BEF)

= 1,95583 marek niemieckich (DEM)
= 340,750 drachm greckich (GRD)
= 166,386 peset hiszpaskich (ESP)
= 6,55957 frankw francuskich (FRF)
1 euro = 0,787564 funtw irlandzkich (IEP)
= 1.936,27 lirw woskich (ITL)
= 40,3399 frankw luksemburskich (LUF)
= 2,20371 guldenw holenderskich (NLG)
= 13,7603 szylingw austriackich (ATS)
= 200,482 escudo portugalskich (PTE)
= 5,94573 marek fiskich (FIM)

rdo: Rozporzdzenie Rady (WE) nr 2866/98 z dnia 31 grudnia 1998 r. w sprawie zamiany
kursw walutowych pomidzy euro i walutami Pastw Czonkowskich, ktre przyjy euro
(Dz.U. L 359, 31.12.1998, str. 1), wraz ze zmianami wprowadzonymi na mocy Rozporzdzenia
(WE) nr 1478/2000 z dnia 19 czerwca 2000 r. (Dz.U. L 167, 7.07.2000, str. 1).

26
cie oraz stosowania euro w transakcjach na rynkach regulowanych i w systemach
patniczych. Wiele pastw czonkowskich skorzystao z tej moliwoci w okre-
sie poprzedzajcym rozpoczcie trzeciego etapu UGW. Ponadto Europejski In-
stytut Walutowy ogosi, e Eurosystem bdzie realizowa operacje polityki pie-
ninej wycznie w euro, oraz e w euro, jako jedynej walucie, funkcjonowa
bdzie system TARGET (zob. punkt 3.3.1).

W zwizku z powyszym od pocztku etapu trzeciego sektor finansowy pod-

j intensywne przygotowania do dziaania w rodowisku zintegrowanych ryn-
kw finansowych. Sam sektor finansowy by zainteresowany szybk i kom-
pleksow wymian pienidza na euro, a adna grupa uczestnikw rynku nie
chciaa pozosta w tyle za swoimi konkurentami. Przy wsparciu Instytutu sto-
warzyszenia rynkw finansowych uzgodniy konwencj w sprawie ujednoli-
cenia praktyk rynkowych i opracoway wiodce wskaniki stp procentowych
(np. EURIBOR i EONIA)29.

Dziki takim przygotowaniom rynki finansowe mogy przestawi si na euro

od samego pocztku trzeciego etapu UGW. Transakcje na rynkach finansowych
zawierano wycznie w euro, a wikszo nierozliczonych instrumentw dunych
znajdujcych si w obrocie przeliczono na now walut. Wszystkie wysokokwoto-
we systemy patnoci transgranicznych funkcjonoway w euro. Zmiana na rynkach
finansowych bya nie tylko natychmiastowa, ale rwnie bardzo sprawna.

Podczas gdy przedsibiorstwa stopniowo przechodziy na euro w okresie przej-

ciowym, osoby prywatne ze wzgldu na brak rodkw patniczych, czyli
banknotw i monet pocztkowo nie zawieray zbyt wielu transakcji w euro. Sy-
tuacja ta oczywicie miaa ulec zmianie w momencie wprowadzenia banknotw
i monet euro od 1 stycznia 2002 r.30

W dniu 1 stycznia 2001 r. do strefy euro doczya Grecja liczba krajw uczest-
niczcych wzrosa do dwunastu, a bank centralny Grecji wszed w skad Euro-
systemu. Zgodnie z procedur okrelon w art. 122 ust. 2 Traktatu WE, 19 czerw-
ca 2000 r. Rada UE podja decyzj, e Grecja wypenia warunki przyjcia eu-
ro31. W tym samym dniu w Rozporzdzeniu Rady ogoszono kurs konwersji
drachmy greckiej na euro32.

Wprowadzenie euro zakoczono wymian pienidzy dnia 1 stycznia 2002 r.:

do obiegu wprowadzono banknoty i monety, a ostatnia funkcja walut krajowych
jako niedziesitnych podjednostek euro stracia racj bytu. Banknoty i monety
walut zastpionych przez euro przestay by prawnym rodkiem patniczym
z kocem lutego 2002 r. Od tego momentu wycznym prawnym rodkiem pat-
niczym w krajach strefy euro stay si banknoty i monety euro.

29 Dodatkowy wiodcy wskanik stp procentowych, EUREPO, wprowadzono na pocztku

2002 r.
30 Patrz Scheller (1999), str. 243.
31 Decyzja Rady (2000/427/WE) z dnia 19 czerwca 2000 r. zgodnie z art. 122 ust. 2 Traktatu

w sprawie przyjcia wsplnej waluty przez Grecj (Dz.U. L 167, 07.07.00, str. 20).
32 Rozporzdzenie Rady (WE) nr 1478/2000 z dnia 19 czerwca 2000 r. (Dz.U. L 167,

7.07.2000, str. 1).

27
Ramka 4 Chronologia integr acji europejskiej

lipiec 1952 Belgia, Niemcy, Francja, Wochy, Luksemburg i Holandia tworz Eu-
ropejsk Wsplnot Wgla i Stali (EWWS).
stycze 1958 Te same sze pastw tworzy Europejsk Wsplnot Gospodarcz
(EWG) i Europejsk Wsplnot Energii Atomowej (Euratom).
stycze 1973 Do trzech Wsplnot Europejskich doczaj Dania, Irlandia i Wielka
Brytania.
stycze 1981 Do trzech Wsplnot Europejskich docza Grecja.
stycze 1986 Do trzech Wsplnot Europejskich doczaj Hiszpania i Portugalia.
luty 1986 Podpisanie Jednolitego Aktu Europejskiego.
listopad 1993 Wejcie w ycie Traktatu o Unii Europejskiej (Traktatu z Maastricht),
podpisanego w lutym 1992 r. Traktat ustanawia Uni Europejsk, ktrej
struktura opiera si na trzech filarach: i) trzech Wsplnotach Europej-
skich; ii) wsplnej polityce zagranicznej i polityce w zakresie bezpie-
czestwa; iii) wsppracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwoci i spraw
wewntrznych/policji oraz wsppracy sdowej w sprawach karnych.
stycze 1995 Do Unii Europejskiej przystpuj Austria, Finlandia i Szwecja.
maj 1999 Wejcie w ycie Traktatu Amsterdamskieg0000o podpisanego w czerw-
cu 1997 r. Traktat Amsterdamski stanowi nowelizacj Traktatu ustana-
wiajcego Wsplnot Europejsk i Traktatu o Unii Europejskiej.
luty 2003 Kolejna nowelizacja Traktatw na mocy Traktatu Nicejskiego, podpi-
sanego w 2001 r., otwiera drog do rozszerzenia Unii Europejskiej.
2003 Konwent w sprawie Przyszoci Europy opracowuje projekt Traktatu
ustanawiajcego Konstytucj dla Europy.
maj 2004 Do Unii Europejskiej wchodz Czechy, Estonia, Cypr, otwa, Litwa,
Wgry, Malta, Polska, Sowenia i Sowacja. Tym samym liczba pastw
czonkowskich wzrasta do 25.
czerwiec 2004 Pastwa czonkowskie Unii Europejskiej uzgadniaj Traktat ustana-
wiajcy Konstytucj dla Europy.

UGW powstaa w ramach Wsplnot Europejskich, ktre same w sobie ulegy

znacznemu rozszerzeniu od momentu ich zawizania w 1952 r. (zob. ram-
ka 4). Po przystpieniu z dniem 1 maja 2004 r. dziesiciu krajw z Europy
rodkowo-Wschodniej oraz basenu Morza rdziemnego, Unia Europejska
liczy obecnie 25 pastw czonkowskich. W 2007 r. do Unii przystpuj dwa
kolejne kraje Bugaria i Rumunia ktre podpisay Traktat Akcesyjny w
kwietniu 2005 r. Jesieni 2005 r. rozpoczy si negocjacje z Chorwacj i
Turcj.

Poniewa warunkiem wprowadzenia wsplnej waluty jest spenienie przez

dany kraj okrelonych warunkw, nowe pastwa czonkowskie UE nie
wchodz automatycznie do strefy euro. S jednak zobowizane do realizacji
celw UGW, a ich banki centralne stay si z urzdu czonkami ESBC w dniu
przystpienia do UE i obecnie przygotowuj si do integracji z
Eurosystemem. Jako pierwsza z tej dziesitki do strefy euro wejdzie
Sowenia (1 stycznia 2007 r.). Zgodnie z procedur okrelon w art. 122 ust.

28
2 Traktatu WE, w dniu 11 lipca 2006 r. Rada UE zdecydowaa, e kraj ten
spenia kryteria wprowadzenia euro33. Kurs konwersji soweskiego tolara na
euro, obowizujcy od 1 stycznia 2007 r. wyniesie 239,640 tolarw za 1
euro34.

1.2 PODSTAWY PRAWNE I CHARAKTERYSTYKA UGW

Europejski Bank Centralny utworzony na mocy Traktatu WE osadzony jest w praw-

nych i instytucjonalnych ramach Wsplnoty Europejskiej. Cech odrniajc euro
i EBC od walut narodowych i krajowych bankw centralnych jest ich ponadnarodo-
wy status w ramach wsplnoty suwerennych pastw. W przeciwiestwie do porw-
nywalnych bankw centralnych (takich jak amerykaski System Rezerwy Federal-
nej lub Bank Japonii), ktre stanowi wadz monetarn w swoich krajach, EBC jest
organem wadzy centralnej, ktry realizuje polityk pienin dla strefy gospodar-
czej zoonej z 12 pastw, ktre pod pozostaymi wzgldami pozostaj w znacznej
mierze autonomiczne. Inn specyficzn cech UGW jest to, e strefa euro nie obej-
muje wszystkich pastw czonkowskich UE, poniewa w realizacji UGW zastoso-
wano podejcie oparte na zrnicowanej integracji (zob. punkt 1.2.2).

1.2.1 Podstawy prawne

Suwerenno w zakresie polityki pieninej przeniesiono na poziom ponadnaro-

dowy na mocy Traktatu WE, znowelizowanego nastpnie Traktatem UE.

Unia Europejska nie jest pastwem. Jej fundamentem s Wsplnoty Europejskie,

a take zasady i formy wsppracy ustanowione Traktatem UE. Jej pierwszym fi-
larem jest Wsplnota Europejska i Europejska Wsplnota Energii Atomowej
(Euratom)35, ktre posiadaj osobowo prawn i s przedmiotem oddzielnych
traktatw. Wsplnoty te maj charakter ponadnarodowy i dziaaj w ramach
ograniczonych uprawnie nadanych im przez pastwa czonkowskie. Drugi
i trzeci filar UE stanowi przede wszystkim midzyrzdowe porozumienia
w sprawie wsplnej polityki zagranicznej i polityki bezpieczestwa, a take
wsppracy policji i wymiaru sprawiedliwoci w sprawach kryminalnych.

W teorii moliwe byo zawarcie oddzielnego Traktatu o UGW jako czwartego fi-
laru Unii Europejskiej. Takie podejcie, rozwaane w czasie negocjacji midzy-
rzdowych konferencji dotyczcych UGW36, zostao jednak ostatecznie odrzuco-
ne. Zdecydowano si natomiast na skodyfikowanie podstaw prawnych UGW
w Traktacie WE, tym samym rozszerzajc kompetencje Europejskiej Wsplnoty
Gospodarczej. Chocia art. 2 Traktatu UE wspomina o UGW jako o jednym z ce-

33 Decyzja Rady nr 2006/495/WE z 11 lipca 2006 r. zgodnie z art. 122 ust. 2 Traktatu, w
sprawie przyjcia wsplnej waluty przez Soweni z dniem 1 stycznia 2007 r. (Dz.U. L 195,
15.07.2006, str. 25).
34 Rozporzdzenie Rady (WE) nr 1086/2006 z 11 lipca 2006 r. zmieniajce rozporzdzenie

(WE) nr 2866/98 w sprawie kursw wymiany pomidzy euro i walutami pastw

czonkowskich przyjmujcych euro (Dz.U. L 195, 15.07.2006, str. 1).
35 Trzecia Wsplnota Europejska Wsplnota Wgla i Stali (EWWiS) utworzona w 1952 r.,

zostaa rozwizana w lipcu 2002 r., w momencie wyganicia zawartego na 50 lat Traktatu
o EWWiS.
36 Patrz Zilioli/Selmayr (2001), str. 12.

29
lw Unii, wszystkie postanowienia zasadnicze, proceduralne i instytucjonalne wy-
nikaj z Traktatu WE. Jeli chodzi o polityk pienin, postanowienia Traktatu
sprecyzowano i uzasadniono w Statucie ESBC, zaczonym do Traktatu WE jako
protok i stanowicym integraln cz pierwotnego prawa wsplnotowego.

Takie rozwizanie oznacza, e UGW podlega prawu wsplnotowemu, a nie

uzgodnieniom midzyrzdowym. Wybrane podejcie opiera si na istniejcych
cho dalej rozwijanych ramach instytucjonalnych (pozwalajc unikn tworze-
nia nowych instytucji), i jednoczenie znacznie uatwio utworzenie EBC jako
ciaa niezalenego od pastw czonkowskich i organw Wsplnoty.

Traktat WE daje rwnie moliwo uchwalania wtrnych przepisw wsplno-

towych dotyczcych UGW, w celu uregulowania wszystkich jej aspektw, ktre
nie zostay wyczerpujco uwzgldnione w pierwotnym prawie wsplnotowym
(np. kwestie dotyczce euro). Wymienione poniej rozporzdzenia stanowi fun-
dament wsplnotowego prawa walutowego:

Rozporzdzenie Rady (WE) nr 1103/97 z dnia 17 czerwca 1997 r. w sprawie

niektrych przepisw odnoszcych si do wprowadzenia euro37 wraz z pniej-
szymi zmianami wprowadzonymi Rozporzdzeniem (WE) nr 2595/2000 z dnia
27 listopada 2000 r.38;

Rozporzdzenie Rady (WE) nr 974/98 z dnia 3 maja 1998 r. w sprawie wpro-

wadzenia euro39 wraz z pniejszymi zmianami wprowadzonymi Rozporzdze-
niem (WE) nr 2596/2000 z dnia 27 listopada 2000 r.40;

Rozporzdzenie Rady (WE) nr 2866/98 z dnia 31 grudnia 1998 r. w sprawie

kursw wymiany pomidzy euro i walutami pastw czonkowskich przyjmuj-
cych euro41 wraz z pniejszymi zmianami wprowadzonymi Rozporzdzeniem
(WE) nr 1478/2000 z dnia 19 czerwca 2000 r.42;

Rozporzdzenie Rady (WE) nr 1338/2001 z dnia 28 czerwca 2001 r. ustanawia-

jce rodki niezbdne dla ochrony euro przed faszowaniem43, ktrego postano-
wienia rozszerzono na pastwa czonkowskie nienalece do strefy euro Roz-
porzdzeniem (WE) nr 1339/200144 z tego samego dnia.

Dodatkowo Traktat WE i Statut ESBC umoliwiaj uchwalanie wtrnych przepi-

sw wsplnotowych w celu uzupenienia okrelonych postanowie Statutu (zob.
punkt 2.5.4) i nadaj EBC pewne uprawnienia regulacyjne (zob. punkt 2.5.3).

37 Dz.U. L 162, 19.06.1997, str. 1.

38 Dz.U. L 300, 29.11.2000, str. 1.
39 Dz.U. L 139, 11.05.1998, str. 1.
40 Dz.U. L 300, 29.11.2000, str. 2.
41 Dz.U. L 359, 31.12.1998, str. 1.
42 Dz.U. L 167, 07.07.2000, str. 1.
43 Dz.U. L 181, 04.07.2001, str. 6.
44 Dz.U. L 181, 04.07.2001, str. 11.

30
Obowizujcy Traktat UE i Traktat WE miay zosta zastpione Traktatem usta-
nawiajcym Konstytucj Europejsk w listopadzie 2006 r. pod warunkiem jego
ratyfikacji przez wszystkie 25 pastw czonkowskich UE. Traktat zosta opraco-
wany przez Konwent w sprawie Przyszoci Europy w 2003 r. i ostatecznie przy-
jty przez Konferencj Midzyrzdow w czerwcu 2004 r., a nastpnie
ratyfikowany przez 15 pastw czonkowskich. Jednak po odrzuceniu traktatu w
referendach przez Francj i Holandi kilka pastw czonkowskich zawiesio
proces ratyfikacji.

1.2.2 Charakterystyka

Powstanie UGW i utworzenie wsplnego rynku nigdy nie byo celem samym
w sobie; s one wycznie instrumentami realizacji fundamentalnych celw
Wsplnoty. Art. 2 Traktatu WE stanowi, e do celw tych naley midzy inny-
mi wspieranie harmonijnego, zrwnowaonego i staego rozwoju dziaalnoci
gospodarczej, wysokiego poziomu zatrudnienia (), staego i nieinflacyjnego
wzrostu [oraz] wysokiego stopnia konkurencyjnoci i konwergencji dokona go-
spodarczych. Zgodnie z art. 4 Traktatu WE, zasady przewodnie o statusie kon-
stytucyjnym wspierajce realizacj celw fundamentalnych to zasady stabil-
nych cen, zdrowych finansw publicznych i warunkw pieninych oraz trwaej
rwnowagi patniczej, a take otwartej gospodarki rynkowej z woln konku-
rencj. W obrbie tych ramowych zasad polityki Traktat WE jednoznacznie
okrela obowizki w zakresie polityki pieninej i gospodarczej.

Aspekty walutowe i gospodarcze UGW

W UGW obowizuj odrbne rozwizania w zakresiej aspektu walutowego i go-
spodarczego. Podczas gdy polityka pienina i kursowa zostaa scentralizowa-
na na poziomie Wsplnoty, odpowiedzialno za polityk gospodarcz ponosz
poszczeglne pastwa czonkowskie. Krajowa polityka gospodarcza musi by
jednak realizowana zgodnie z ramowymi zasadami wsppracy makroekono-
micznej we Wsplnocie. Rnice zastosowanych rozwiza uwzgldniaj zasa-
d subsydiarnoci (art. 5 Traktatu WE), ktra dopuszcza podejmowanie dziaa
politycznych na poziomie Wsplnoty tylko wtedy, gdy:

pastwa czonkowskie nie s w stanie osign ustalonych celw samodzielnie;

zasig lub skutki proponowanych dziaa powoduj, e moliwe jest lepsze

osignicie danych celw na poziomie Wsplnoty.

Jak wyjaniono poniej, centralizacj polityki pieninej i kursowej na poziomie

Wsplnoty uzasadnia to, e wsplna waluta wyklucza moliwo prowadzenia
odrbnej polityki w tym zakresie przez poszczeglne kraje. W przypadku polity-
ki gospodarczej sytuacja przedstawia si odmiennie. O ile zasady wsplnotowe
zapewniaj faktyczn zgodno krajowej polityki gospodarczej z wymienionymi
powyej celami UGW, najlepiej jest realizowa j na szczeblu krajowym.
W zwizku z tym nawet pena integracja strefy gospodarczej jak to ma miejsce
w przypadku strefy euro nie jest wystarczajcym argumentem, by uzasadni
pen centralizacj polityki gospodarczej na poziomie Wsplnoty.

31
Polityka pienina i kursowa
Wyczn odpowiedzialno za wspln polityk pienin strefy euro po-
wierzono Europejskiemu Bankowi Centralnemu, stanowicemu centraln in-
stytucj zarwno ESBC, jak i Eurosystemu (zob. podrozdzia 2.1). Wspl-
na waluta wymaga wsplnej polityki pieninej i centralizacji uprawnie de-
cyzyjnych. Poniewa niektre decyzje dotyczce polityki pieninej podej-
mowane s na bieco, struktura decyzyjna musi by trwaa i zinstytucjona-
lizowana w formie podmiotu prawnego ponoszcego odpowiedzialno poli-
tyczn za swoj dziaalno. Ponadto ze wzgldu na to, e celem polityki pie-
ninej jest utrzymanie stabilnoci cen, uprawnienia decyzyjne naleao po-
wierzy organowi niezalenemu tak od instytucji wsplnotowych, jak
i od pastw czonkowskich (zob. podrozdzia 4.1).

Polityka kursowa rwnie zostaa przeniesiona z poziomu pastw czonkowskich

na szczebel centralny. Poniewa wsplna waluta oznacza wsplny kurs wymia-
ny, moliwe jest istnienie tylko jednej polityki kursowej. Decyzje dotyczce po-
lityki kursowej dla strefy euro podejmowane s wsplnie przez EBC i Rad
ECOFIN, przy czym ostatnie sowo naley do Rady (zob. punkt 3.2.1).

Polityka gospodarcza
W przeciwiestwie do polityki pieninej i kursowej, w przypadku polityki go-
spodarczej pastwa czonkowskie w znacznym stopniu zachoway autonomi
w jej ksztatowaniu. Zgodnie z art. 4 ust. 1 Traktatu WE, polityka gospodarcza
Wsplnoty opiera si na cisej koordynacji polityk gospodarczych Pastw
Czonkowskich, rynku wewntrznym i ustaleniu wsplnych celw (). Art. 98
Traktatu WE stanowi, e Pastwa Czonkowskie prowadz swoje polityki go-
spodarcze, majc na wzgldzie przyczynianie si do osigania celw Wsplnoty
() i w kontekcie oglnych kierunkw okrelonych w artykule 99 ustp 2.
Art. 99 ust. 1 Traktatu WE zobowizuje pastwa czonkowskie do uznania swo-
ich polityk gospodarczych za przedmiot wsplnego zainteresowania i koordy-
nowania ich w ramach Rady.

Gwnym instrumentem politycznym umoliwiajcym koordynacj krajo-

wych polityk gospodarczych s oglne wytyczne polityki gospodarczej
(OWPG)45. Okrelaj one oglny kierunek polityki gospodarczej i zawieraj
szczegowe zalecenia dla poszczeglnych pastw czonkowskich i caej
Wsplnoty. Nakrelajc konieczne dziaania dotyczce rnych dziedzin po-
lityki finansw publicznych, reform strukturalnych, opodatkowania, regu-
lacji rynku pracy czy edukacji OWPG ustanawiaj standardy, w odniesie-
niu do ktrych ocenia si pniejsze decyzje dotyczce polityki krajowej
i europejskiej.

OWPG zostay przyjte w formie rekomendacji i w zwizku z tym nie s praw-

nie wice ani nie podlegaj egzekucji prawnej. Oddziauj jedynie w drodze
perswazji i wzajemnego nacisku jednych pastw czonkowskich na drugie, by ich

45 Ze wzgldu na niezaleno i ustawowe zadania EBC oglne wytyczne polityki gospodarczej

nie obowizuj w stosunku do polityki pieninej.

32
rzdy podejmoway odpowiednie dziaania polityczne. Jednak fakt zatwierdzenia
OWPG przez Rad Europejsk46 nadaje im okrelon wag polityczn.

Ponadto wypracowano specjalne procedury realizacji OWPG tzw. procesy. Pro-

ces luksemburski to procedura koordynacji polityki zatrudnienia w poszczeglnych
krajach. Jej gwnym instrumentem politycznym s coroczne wytyczne w sprawie
zatrudnienia, ktre zawieraj zalecenia i wskazuj priorytetowe obszary dziaa,
szczeglnie w odniesieniu do szkolenia i edukacji, a take reform rynku pracy, jak
rwnie okrelaj przeoenie tych kierunkw na krajowe plany dziaa.

Proces z Cardiff to system monitorowania i kontroli postpu reform struktural-

nych. Gwnym instrumentem jest tu wielostronny nadzr nad postpem reformy
gospodarczej. Proces ten jest realizowany w oparciu o raporty roczne pastw
czonkowskich i Komisji Europejskiej, a dodatkow moc zyskuje w wyniku bar-
dziej szczegowego wielostronnego przegldu reform gospodarczych prowa-
dzonego przez Komitet Polityki Gospodarczej.

Proces z Kolonii wspiera dialog makroekonomiczny pomidzy partnerami spo-

ecznymi, rzdami krajowymi, Komisj Europejsk a EBC. Gwnym instrumen-
tem tego procesu jest wymiana pogldw na temat sytuacji i perspektyw gospo-
darczych UE. Dialog makroekonomiczny stanowi cz europejskiego Paktu
na rzecz Zatrudnienia i tym samym uzupenia zarwno proces luksemburski, jak
i proces z Cardiff.

Strategia lizboska obejmuje kompleksowy program reform, ktrego celem jest m.in.
usprawnienie dziaania wsplnego rynku, wyeliminowanie jego obecnego rozdrobnie-
nia, a take poprawa efektywnoci w rnych dziedzinach od rynku papierw war-
tociowych i dostpu do kapitau wysokiego ryzyka po kontrol ruchu lotniczego.

W przeciwiestwie do OWPG, tzw. procedura dotyczca nadmiernego defi-

cytu w polityce fiskalnej (art. 104 Traktatu WE uzupeniony Paktem Stabil-

46 Zatwierdzenie oglnych wytycznych przez Rad Europejsk jest jedynym krokiem formalnym
podjtym przez ten organ w odniesieniu do UGW. Wszystkie pozostae zagadnienia dotyczce
UGW wymagaj dziaania na szczeblu szefw pastw lub rzdw, w postaci decyzji midzyrz-
dowych lub decyzji posiedzenia Rady UE obradujcej w skadzie szefw pastw lub rzdw.

R a m k a 5 R a my p o l i t y k i f i s k a l n e j W s p l n o t y E u r o p e j s k i e j

Szereg postanowie Traktatu dotyczy zapewnienia dobrej kondycji finansw publicznych

na trzecim etapie UGW, z uwagi na fakt, e polityka fiskalna pozostaje w kompetencjach
rzdw krajowych. Nale do nich postanowienia w sprawie procedury dotyczcej nad-
miernego deficytu zawarte w art. 104 oraz protokole do Traktatu. Procedura ta okrela
warunki, ktrych spenienie pozwala uzna sytuacj budetow za zdrow. Art. 104 sta-
nowi, e Pastwa Czonkowskie unikaj nadmiernego deficytu budetowego. Zgod-
no z tym wymogiem ocenia si na podstawie relacji deficytu finansw publicznych
do produktu krajowego brutto, ktrej warto referencyjna wynosi 3% oraz relacji dugu
publicznego do produktu krajowego brutto, ktrej warto referencyjna wynosi 60%.

33
R a m k a 5 R a my p o l i t y k i f i s k a l n e j W s p l n o t y E u r o p e j s k i e j ( c d . )
Przekroczenie wartoci referencyjnej wskanika deficytu lub dugu mona dopuci, nie
stwierdzajc istnienia nadmiernego deficytu, w okolicznociach okrelonych w Traktacie
i dodatkowo sprecyzowanych w Pakcie Stabilnoci i Wzrostu, na przykad w przypadku
spadku realnego PKB o co najmniej 2% w skali roku. Procedura przewiduje szereg dzia-
a, wcznie z naoeniem sankcji, jakie naley podj w razie stwierdzenia przez Rad
Unii Europejskiej wystpienia nadmiernego deficytu w danym pastwie czonkowskim.

Pakt Stabilnoci i Wzrostu przyjty w 1997 r. uzupenia i wyjania zasady stosowania proce-
dury dotyczcej nadmiernego deficytu. Skadaj si na uchwaa Rady Europejskiej w spra-
wie Paktu Stabilnoci i Wzrostu, Rozporzdzenie Rady w sprawie wzmocnienia nadzoru po-
zycji budetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych, a take Rozporzdze-
nie Rady w sprawie przyspieszenia i wyjanienia procedury nadmiernego deficytu. Uzgad-
niajc Pakt, pastwa czonkowskie zobowizay si do przyjcia za cel redniookresowy osi-
gnicie salda budetowego bliskiego zrwnowaenia lub wykazujcego nadwyk. Cel ten
opiera si na zaoeniu, e takie saldo umoliwi im radzenie sobie ze skutkami budetowymi
normalnych waha koniunkturalnych bez przekroczenia wartoci referencyjnej 3% PKB.

Aby prowadzi wzajemny nadzr budetw krajowych, pastwa strefy euro obowiza-
ne s do przedstawiania programw stabilizacyjnych Radzie UE i Komisji Europejskiej.
Pastwa czonkowskie Unii nienalece do strefy euro musz przedstawia programy
konwergencji. Oba rodzaje programw zawieraj informacje potrzebne do oszacowania
korekt budetowych, jakie bdzie trzeba wprowadzi w rednim okresie, aby osign
saldo budetu bliskie zrwnowaenia lub wykazujce nadwyk.

Istotnym elementem takiego sposobu wspierania polityki fiskalnej ukierunkowanej

na utrzymanie stabilnoci jest zawarta w Traktacie klauzula nieudzielania gwarancji.
Zgodnie z art. 103 ust. 1 Traktatu Wsplnota nie odpowiada za zobowizania rzdw
centralnych, wadz regionalnych, lokalnych lub innych wadz publicznych, innych insty-
tucji lub przedsibiorstw publicznych Pastwa Czonkowskiego, ani ich nie przejmuje
[...]. Pastwo Czonkowskie nie odpowiada za zobowizania rzdw centralnych, wadz
regionalnych, lokalnych lub innych wadz publicznych, innych instytucji lub przedsi-
biorstw publicznych innego Pastwa Czonkowskiego, ani ich nie przejmuje. Klauzula
ta gwarantuje, e kady kraj odpowiada za spat wasnego dugu publicznego. Zachca
tym samym do prowadzenia ostronej polityki fiskalnej na szczeblu krajowym.

Do utrzymania dyscypliny budetowej zachcaj take inne postanowienia Traktatu, w tym

zakaz finansowania deficytu budetowego oraz zakaz wszelkich form uprzywilejowanego
dostpu instytucji finansowych do sektora publicznego. Art. 101 Traktatu zabrania finanso-
wania deficytw budetowych z kredytu w rachunku biecym w EBC lub krajowym ban-
ku centralnym oraz przy pomocy innych rodzajw kredytw uzyskanych od EBC lub krajo-
wych bankw centralnych pastw czonkowskich. Art. 102 Traktatu zakazuje stosowania
wszelkich rodkw mogcych zapewni uprzywilejowany dostp wadz pastwowych oraz
instytucji i organw Wsplnoty do instytucji finansowych. Przepisy te maj zachca do dba-
nia o dobr kondycj finansw publicznych i prowadzenia ostronej polityki fiskalnej, a do-
datkowo przyczyniaj si do utrzymania wiarygodnoci wsplnej polityki pieninej ukie-
runkowanej na utrzymanie stabilnoci cen.

Wyjtki z EBC (2004): The monetary policy of the ECB, str. 23.

34
noci i Wzrostu) jest prawnie wica i podlega egzekucji prawnej (zob. ram-
ka 5). Dyscyplin budetow wspiera zakaz kredytowania sektora publiczne-
go przez bank centralny (art. 101) i zakaz zapewniania sektorowi publiczne-
mu uprzywilejowanego dostpu do instytucji finansowych (art. 102). Zgod-
nie z klauzul nieudzielania gwarancji ani Wsplnota, ani adne pastwo
czonkowskie nie ponosi odpowiedzialnoci za zaduenie innego pastwa
czonkowskiego, ani nie moe tego zaduenia przej (art. 103). W ten spo-
sb wyeliminowano moliwo powikszania ponad miar dugu publiczne-
go, a rzdy nieprzestrzegajce tej zasady nie mog liczy na pomoc innych
pastw czonkowskich.

Asymetria rozwiza regulujcych aspekty pienine i gospodarcze UGW

wie si z faktem, e Unia Europejska nie posiada wasnego rzdu, analo-
gicznego do rzdw krajowych. Nie naley jednak sdzi, e jest to wada
struktury polityki gospodarczej Wsplnoty. Zapewnienie pastwom czon-
kowskim wysokiego stopnia autonomii w podejmowaniu decyzji w wanych
dziedzinach polityki gospodarczej daje im niezbdne pole manewru, a take
umoliwia zdrow konkurencj rnych rozwiza w tym zakresie. Zasady
i procedury wsplnotowych ram polityki gospodarczej zapewniaj jednocze-
nie stabilno makroekonomiczn, pod warunkiem ich przestrzegania przez
orodki decyzyjne.

Zrnicowanie poziomu integracji

Czonkostwo w UE nie oznacza automatycznie uczestnictwa w strefie euro. Po-
mijajc omwion wczeniej kwesti specjalnego statusu Danii i Wielkiej Bryta-
nii, do strefy euro mog nalee tylko te pastwa czonkowskie, ktre speniaj
warunki konieczne dla przyjcia wsplnej waluty.
S to wysoki stopie trwaej konwergencji (konwergencja gospodarcza) oraz
zgodno krajowych przepisw prawnych z postanowieniami Traktatu dotycz-
cymi UGW (konwergencja prawna) (zob. ramka 6).

Zgodnie z art. 121 ust. 1 Traktatu WE, osignicie wysokiego stopnia trwaej
konwergencji gospodarczej oceniane jest na podstawie nastpujcych kryteriw:

wysokiego stopnia stabilnoci cen;

stabilnej sytuacji finansw publicznych;

poszanowania zwykych marginesw waha kursw przewidzianych mechani-

zmem kursowym Europejskiego Systemu Walutowego przez co najmniej dwa lata;

trwaego charakteru konwergencji osignitej przez pastwo czonkowskie

i udziau w mechanizmie kursowym Europejskiego Systemu Walutowego; o trwa-
oci tych osigni wiadczy poziom dugoterminowych stp procentowych.

Przed przystpieniem do strefy euro dane pastwo czonkowskie musi udowod-

ni, e spenia te kryteria w sposb trway. Postanowienie to gwarantuje, e
UGW pozostaje w zgodzie ze swymi podstawowymi celami i zasadami,

35
R a m k a 6 Wa r u n k i ko n i e c z n e d o p r z y j c i a e u r o

Warunki przyjcia euro okrela art. 121 Traktatu ustanawiajcego Wsplnot Europej-
sk oraz przywoany w nim protok do Traktatu WE w sprawie kryteriw konwergen-
cji. Ocen realizacji tych postanowie przedstawiaj raporty o konwergencji sporzdza-
ne przez EIW i EBC.

Warunki przyjcia wsplnej waluty:

osignicie trwaej i znacznej konwergencji (konwergencja gospodarcza);

zgodno przepisw krajowych poszczeglnych pastw czonkowskich z art. 108 i 109

Traktatu ustanawiajcego Wsplnot Europejsk oraz ze statutem ESBC (konwergen-
cja prawna).

Konwergencja gospodarcza

Stopie i trwao konwergencji osignitej przez dane pastwo czonkowskie ocenia si

na podstawie czterech kryteriw: stabilnoci cen, kondycji finansw publicznych, stabil-
noci kursw wymiany oraz zbienoci stp procentowych.

Sytuacja cenowa
Art. 121 ust. 1 tiret pierwsze Traktatu WE nakada wymg osignicia wysokiego stop-
nia stabilnoci cen i dodaje, e bdzie to wynikao ze stopy inflacji zblionej do istnie-
jcej w co najwyej trzech Pastwach Czonkowskich, ktre maj najlepsze rezultaty
w dziedzinie stabilnoci cen.

Art. 1 protokou stwierdza, e kryterium stabilnoci cen [] oznacza, e Pastwo Czon-

kowskie ma trway poziom stabilnoci cen, a rednia stopa inflacji, odnotowana w tym pa-
stwie w cigu jednego roku poprzedzajcego badanie, nie przekracza o wicej ni 11/2 punk-
tu procentowego inflacji [najwyej] trzech Pastw Czonkowskich o najbardziej stabilnych
cenach. Inflacja mierzona jest za pomoc wskanika cen artykuw konsumpcyjnych na po-
rwnywalnych podstawach, z uwzgldnieniem rnic w definicjach krajowych.

Sytuacja finansw publicznych

Art. 121 ust. 1 tiret drugie Traktatu WE nakada wymg stabilnej sytuacji finansw pu-
blicznych i precyzuje, e bdzie to wynikao z sytuacji budetowej, ktra nie wykazu-
je nadmiernego deficytu budetowego w rozumieniu artykuu 104 ustp 6.

Art. 2 protokou dodaje, e kryterium to oznacza, e w czasie badania Pastwo Czon-

kowskie nie jest objte decyzj Rady zgodnie z artykuem 104 ustp 6 niniejszego Trak-
tatu, stwierdzajc istnienie nadmiernego deficytu.

Zgodnie z art. 104 ust. 2 Traktatu, pastwa czonkowskie unikaj nadmiernego deficy-
tu budetowego. Komisja bada poszanowanie dyscypliny budetowej na podstawie po-
niszych nastpujcych kryteriw:
(a) czy stosunek midzy planowanym lub rzeczywistym deficytem budetowym a pro-
duktem krajowym brutto przekracza warto odniesienia [zdefiniowan w Protoko-
le w sprawie procedury dotyczcej nadmiernego deficytu jako 3% PKB], chyba e:

stosunek ten zmniejszy si znacznie oraz w sposb stay i osign poziom bliski
wartoci odniesienia,

36
R a m k a 6 Wa r u n k i ko n i e c z n e d o p r z y j c i a e u r o ( c d . )

lub przekroczenie wartoci odniesienia ma charakter wyjtkowy oraz tymczasowy

i stosunek ten pozostaje bliski wartoci odniesienia,

(b) czy stosunek midzy dugiem publicznym a produktem krajowym brutto przekracza
warto odniesienia [zdefiniowan w protokole w sprawie procedury dotyczcej
nadmiernego deficytu jako 60% PKB], chyba e stosunek ten zmniejsza si dosta-
tecznie i zblia si do wartoci odniesienia w zadowalajcym tempie.

Ksztatowanie si kursw walut

Art. 121 ust. 1 tiret trzecie Traktatu WE wymaga poszanowania zwykych marginesw
waha kursw przewidzianych mechanizmem wymiany walut europejskiego systemu
walutowego przez co najmniej dwa lata, bez dewaluacji w stosunku do waluty innego
Pastwa Czonkowskiego.

Art. 3 protokou stwierdza, e kryterium udziau w mechanizmie kursw walut Europejskie-

go Systemu Walutowego [...] oznacza, e Pastwo Czonkowskie stosowao normalne grani-
ce waha, przewidziane w mechanizmie kursw walut Europejskiego Systemu Walutowego,
bez powanych napi przynajmniej przez dwa lata przed badaniem. W szczeglnoci, Pa-
stwo Czonkowskie nie zdewaluowao dwustronnego centralnego kursu swojej waluty wobec
adnej innej waluty Pastwa Czonkowskiego z wasnej inicjatywy przez ten sam okres.

Jeeli chodzi o zastosowanie przywoanych postanowie (o czym wspominaj sporz-

dzone przez EIW i EBC raporty o konwergencji za lata 1998, 2000 i 2002), w czasie,
gdy powstawa Traktat, za normalne uznawano pasmo waha wynoszce 2,25% wzgl-
dem parytetu centralnego, natomiast pasmo 6% stanowio odstpstwo od reguy.
W sierpniu 1993 r. zdecydowano o poszerzeniu pasma waha do 15%, co utrudnio in-
terpretacje tego kryterium, w szczeglnoci pojcia zwykych marginesw waha.
Przy ocenie z perspektywy czasu naley zatem wzi pod uwag zmiany kursw walu-
towych w ramach Europejskiego Systemu Walutowego (ESW) od 1993 r., kadc nacisk
na to, czy kurs by zbliony do odpowiedniego parytetu centralnego ERM/ERM II.

Ksztatowanie si dugoterminowych stp procentowych

Art. 121 ust. 1 tiret czwarte Traktatu WE dotyczy trwaego charakteru konwergencji
osignitej przez Pastwo Czonkowskie i jego udziau w mechanizmie kursw walut
Europejskiego Systemu Walutowego, co odzwierciedla si w poziomach dugotermino-
wych stp procentowych.

Art. 4 protokou stwierdza, e kryterium konwergencji stp procentowych [...] oznacza, e

w cigu jednego roku przed badaniem Pastwo Czonkowskie posiadao redni nominaln
dugoterminow stop procentow nie przekraczajc wicej ni o dwa punkty procentowe
stopy procentowej trzech [najwyej] Pastw Czonkowskich o najbardziej stabilnych cenach.
Stopy procentowe oblicza si na podstawie dugoterminowych obligacji pastwowych lub po-
rwnywalnych papierw wartociowych, z uwzgldnieniem rnic w definicjach krajowych.

Konwergencja prawna

Ustawodawstwo krajowe pastw czonkowskich, w tym statuty krajowych bankw cen-

tralnych, musi by zgodne z art. 108 i 109 Traktatu WE oraz ze Statutem ESBC. Poj-
cie zgodny oznacza, e Traktat nie nakada obowizku ujednolicenia statutw krajo-
wych bankw centralnych ani wzajemnie pomidzy krajami, ani ze statutem ESBC.

37
R a m k a 6 Wa r u n k i ko n i e c z n e d o p r z y j c i a e u r o ( c d . )

Oznacza natomiast, e naley tak zmieni ustawodawstwo krajowe, aby usun niezgod-
noci z Traktatem i statutem ESBC, w tym zwaszcza przepisy mogce ograniczy nie-
zaleno danego krajowego banku centralnego i jego rol jako integralnej czci ESBC.

Pastwa czonkowskie powinny usun ewentualne niezgodnoci przed przyjciem wspl-

nej waluty. Obowizek dostosowania ustawodawstwa krajowego istnieje niezalenie
od nadrzdnoci Traktatu i statutu ESBC nad ustawodawstwem krajowym. Suy to za-
pewnieniu, e ustawodawstwo krajowe bdzie a priori zgodne z prawem wsplnotowym.

W celu okrelenia, ktre obszary wymagaj dostosowania, EBC weryfikuje:

niezaleno krajowego banku centralnego (prawn, instytucjonaln i funkcjonaln,

a take stabilno kadencji czonkw organw decyzyjnych);

prawn integracj krajowego banku centralnego z ESBC (w tym ustawowe cele, zada-
nia i narzdzia oraz rozwizania organizacyjne i finansowe);

inne przepisy istotne dla penego uczestnictwa pastwa czonkowskiego w trzecim eta-
pie UGW (w tym przepisy dotyczce emisji banknotw i monet, utrzymywania i zarz-
dzania rezerwami walutowymi oraz polityki kursowej).

Inne czynniki

Art. 121 ust. 1 Traktatu WE nakada ponadto na Komisj i EIW (obecnie EBC) obowi-
zek uwzgldnienia szeregu innych czynnikw, w szczeglnoci stanu rozwoju ECU, wy-
nikw integracji rynkw, sytuacji i rozwoju rwnowagi patnoci biecych oraz oceny
rozwoju jednostkowych kosztw pracy i innych wskanikw cen. Stan rozwoju ECU
uwzgldniono w 1998 r. podczas przejcia do trzeciego etapu UGW. Po zastpieniu ECU
przez euro czynnika tego nie bierze si pod uwag przy ocenie stopnia konwergencji.

Procedury

Europejski Bank Centralny (EIW w 1998 r.) i Komisja Europejska oceniaj, czy poszczegl-
ne pastwa czonkowskie speniy powysze warunki. Instytucje te dziaaj osobno i nieza-
lenie od siebie. Pierwsze raporty o konwergencji przedstawiono w 1998 r. w trakcie przej-
cia do trzeciego etapu UGW. Sytuacj pastw czonkowskich objtych derogacj ocenia si
co najmniej raz na dwa lata lub na wniosek pastwa czonkowskiego objtego derogacj.

Przewidziane procedur dziaania w ramach przejcia do trzeciego etapu UGW

w 1998 r. przeprowadzono zgodnie z art. 121 Traktatu WE:

Przedstawienie raportw przez EIW i Komisj Europejsk;

Przedstawienie zalece przez Komisj Europejsk i Rad ECOFIN;

Konsultacja z Parlamentem Europejskim;

Decyzja Rady UE obradujcej w skadzie szefw pastw lub rzdw.

Art. 122 Traktatu WE wymienia nastpujce dziaania proceduralne, jakie naley podj
w celu oceny i uchylenia derogacji:

38
R a m k a 6 Wa r u n k i ko n i e c z n e d o p r z y j c i a e u r o ( c d . )
Przedstawienie raportw przez EIW i Komisj Europejsk;
Przedstawienie propozycji przez Komisj;

Konsultacja z Parlamentem Europejskim;

Decyzja Rady UE obradujcej w skadzie szefw pastw lub rzdw;

Decyzja Rady ECOFIN.

a w szczeglnoci z celem utrzymania stabilnoci cen, zdrowej sytuacji finansw

publicznych oraz sytuacji pieninej i stabilnego bilansu patniczego.

Wymg konwergencji prawnej obliguje kade z pastw czonkowskich do wpro-

wadzenia w prawie krajowym przepisw zapewniajcych niezaleno banku
centralnego oraz wczenie go do ESBC.

Komisja Europejska oraz EBC (w 1998 r. Europejski Instytut Walutowy) nie-

zalenie od siebie oceniaj konwergencj zarwno gospodarcz, jak i prawn,
po czym przedstawiaj swoje ustalenia Radzie UE (w skadzie ECOFIN oraz sze-
fw pastw lub rzdw), ktra podejmuje ostateczn decyzje w sprawie przyst-
pienia danego pastwa czonkowskiego do strefy euro.

Pastwa czonkowskie UE objte derogacj

Zgodnie z art. 22 Traktatu WE pastwo czonkowskie UE, ktre nie spenia warun-
kw koniecznych do przyjcia euro zostaj objte derogacj, czyli nie jest czonkiem
wsplnego obszaru walutowego. Zachowuje suwerenno monetarn wasn walu-
t i dotychczasowe uprawnienia w dziedzinie polityki pieninej. Nie jest rwnie
zwizane zasadami polityki gospodarczej, ktre dotycz wycznie pastw czon-
kowskich uczestniczcych w trzecim etapie UGW. Objcie pastwa czonkowskiego
derogacj nie oznacza jednak jego rezygnacji z wprowadzenia wsplnej waluty
(art. 4 ust. 2 Traktatu WE). Pastwo takie nadal ma obowizek denia do osigni-
cia konwergencji gospodarczej i prawnej jako warunkw umoliwiajcych przyjcie
wsplnej waluty. Na podobnej zasadzie, art. 108 dotyczcy niezalenoci banku cen-
tralnego ma rwnie zastosowanie do pastw czonkowskich objtych derogacj.

Derogacja ma charakter tymczasowy. Rada UE co dwa lata dokonuje przegldu

sytuacji w oparciu o raporty EBC i Komisji Europejskiej. Jeli Rada (obradujca
w skadzie ECOFIN oraz szefw pastw lub rzdw) stwierdzi, e dane pastwo
czonkowskie spenia kryteria konwergencji gospodarczej i prawnej, derogacja
jest uchylana i dany kraj musi przyj euro.

Obecnie pastwami czonkowskimi objtymi derogacj s Szwecja i dziesi

krajw, ktre przystpiy do Unii Europejskiej z dniem 1 maja 2004 r. Szwecja
jak dotd nie spenia kryterium konwergencji prawnej. Za wyjtkiem Sowenii,
ktra przystpi do strefy euro 1 stycznia 2007 r., pozostae nowe pastwa
czonkowskie musz dopiero udowodni w nadchodzcych latach, e speniaj
warunki konieczne do przyjcia euro.

39
Pastwa czonkowskie UE o specjalnym statusie
Zgodnie z protokoem stanowicym zacznik do Traktatu WE47 z uczestnictwa
w trzecim etapie UGW zostay wyczone Dania i Wielka Brytania. Oznacza to, e
kraje te miay prawo wyboru, czy uczestniczy w etapie trzecim UGW przed jego
rozpoczciem w dniu 1 stycznia 1999 r. Oba kraje skorzystay z przysugujcego
im prawa (Dania w grudniu 1992 r., a Wielka Brytania w padzierniku 1997 r.)
i zawiadomiy Rad UE, e nie zamierzaj przechodzi do etapu trzeciego.

Jeli chodzi o zakres wycze, protok w sprawie Danii stwierdza, e wycze-

nie bdzie mie skutek identyczny z derogacj. Protok w sprawie Wielkiej Bry-
tanii idzie o wiele dalej, wyczajc ten kraj z kolejnych postanowie Traktatu.
W szczeglnoci uchyla on zastosowanie art. 4 ust. 2 Traktatu EW, zgodnie
z ktrym tak Wsplnota, jak i pastwo czonkowskie maj za cel wprowadzenie
wsplnej waluty, a take art. 108 w sprawie niezalenoci banku centralnego.

Wyczenia przyznane Danii i Wielkiej Brytanii maj charakter stay. Oba pa-
stwa czonkowskie zachoway jednak prawo wejcia do strefy euro w pniej-
szym okresie, pod warunkiem, e bd wwczas spenia warunki konieczne
do przyjcia wsplnej waluty.

47 Protok w sprawie niektrych postanowie dotyczcych Danii w zakresie unii gospodarczej

i walutowej oraz Protok w sprawie niektrych postanowie dotyczcych Zjednoczonego
Krlestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Pnocnej w zakresie unii gospodarczej i walutowej.

40
41
Posiedzenie Rady Prezesw w Europejskim
Banku Centralnym w listopadzie 2006 r.

42
2 BANKOWO CENTRALNA W UGW:
ASPEKTY PRAWNE, INSTYTUCJONALNE
I ORGANIZACYJNE

Przyjmujc euro jako wspln walut pastwa czonkowskie UE nalece

do strefy euro zrzeky si suwerennoci w sprawach monetarnych. Odpowie-
dzialno za polityk pienin strefy euro przej Europejski Bank Centralny,
stanowicy centraln instytucj nowo utworzonego Europejskiego Systemu Ban-
kw Centralnych (ESBC).

2.1 EBC, ESBC I EUROSYSTEM

Zgodnie z Traktatem WE funkcj banku centralnego dla wsplnej waluty peni

Europejski System Bankw Centralnych. ESBC nie posiada jednak osobowoci
prawnej, a ze wzgldu na zrnicowany poziom integracji w ramach UGW fak-
tycznymi aktorami s EBC oraz banki centralne krajw strefy euro. To one
w ramach tzw. Eurosystemu wypeniaj podstawowe zadania ESBC.

Schemat 1 ESBC i Eurosystem

43
2.1.1 ESBC i Eurosystem jako ogniwa czce EBC z krajowymi
bankami centralnymi

W skad ESBC wchodz EBC oraz krajowe banki centralne dwudziestu piciu
pastw czonkowskich UE. Podstawowym aktem prawnym (swoist konstytu-
cj) dla ESBC jest Protok w sprawie Statutu Europejskiego Systemu Bankw
Centralnych (Statut ESBC), stanowicy zacznik do Traktatu WE.

ESBC nie ma wasnej osobowoci prawnej, zdolnoci do czynnoci prawnych ani

organw decyzyjnych maj je natomiast wchodzce w jego skad EBC oraz
krajowe banki centralne. Realizujc zadania powierzone ESBC instytucje te dzia-
aj zgodnie z wasnymi celami, zasadami Traktatu i Statutu oraz decyzjami pod-
jtymi przez organy decyzyjne EBC. Termin ESBC oznacza zatem rozwiza-
nie instytucjonalne, ktre ustanawia ogniwa czce EBC z krajowymi bankami
centralnymi, zapewniajce, e: i) proces decyzyjny jest scentralizowany, ii) za-
dania, ktre Traktat WE powierzy ESBC s realizowane wsplnie i konsekwent-
nie, zgodnie z podziaem uprawnie oraz celami systemu.

ESBC obejmuje krajowe banki centralne wszystkich pastw czonkowskich UE,

nawet tych, ktre nie wprowadziy euro, czy to ze wzgldu na swj szczeglny
status (Dania i Wielka Brytania), czy te derogacj (Szwecja i dziesiciu nowych
czonkw UE). Poniewa nienalece do strefy euro pastwa czonkowskie za-
choway swe uprawnienia monetarne, ich banki centralne nie bior udziau w wy-
penianiu podstawowych funkcji ESBC. Dlatego te, aby uatwi opinii publicz-
nej zrozumienie skomplikowanej struktury europejskiego systemu bankowoci
centralnej, w listopadzie 1998 r. Rada Prezesw EBC postanowia wprowadzi
termin Eurosystem. Oznacza on skad, w jakim ESBC wykonuje swoje podsta-
wowe zadania, czyli EBC oraz krajowe banki centralne tych pastw czonkow-
skich, ktre przyjy euro.

Istniej trzy gwne powody polityczne i gospodarcze, dla ktrych do penienia

funkcji banku centralnego dla euro ustanowiono cay system, a nie pojedynczy
bank:

1. Ustanowienie jednego banku centralnego dla caej strefy euro (i prawdopodob-

ne skupienie dziaalnoci w zakresie bankowoci centralnej w jednym miej-
scu) nie znalazoby akceptacji politycznej.

2. Powoanie Eurosystemu pozwala na wykorzystywanie dowiadcze poszcze-

glnych krajowych bankw centralnych, zachowuje ich porzdek instytucjo-
nalny, moliwoci operacyjne i wiedz eksperck. Ponadto krajowe banki cen-
tralne nadal wykonuj szereg zada niezwizanych z Eurosystemem.

3. Ze wzgldu na duy zasig geograficzny strefy euro uznano za waciwe,

by instytucje kredytowe miay punkt dostpu do bankowoci centralnej
w kadym z nalecych do strefy pastw czonkowskich. Biorc pod uwa-
g znaczne zrnicowanie narodowociowe i kulturowe strefy euro, uzna-
no, e to instytucje krajowe (a nie ponadnarodowe) s najlepiej przygoto-
wane do penienia funkcji cznika z Eurosystemem. Konstrukcja Eurosys-

44
 temu opiera si na istniejcych strukturach bankw centralnych i respektu-
je narodowociowe i kulturowe zrnicowanie strefy euro. Jednoczenie
fakt, e krajowe banki centralne s jednostkami autonomicznymi sprzyja
wymianie dowiadcze i przejmowaniu najlepszych praktyk, stwarzajc
tym samym moliwo poprawy wydajnoci i zarzdzania operacyjnego
w ramach Eurosystemu. Z myl o tym w styczniu 2005 r. banki centralne
Eurosystemu uzgodniy dokument opisujcy jego misj, a take wspln
intrepretacj zaoe strategicznych i zasad organizacyjnych, sprzyjajcych
sprawnej i skutecznej realizacji zada Eurosystemu.

2.1.2 EBC jako wyspecjalizowana instytucja prawa wsplnotowego

Traktat WE ustanowi EBC jako wyspecjalizowan, niezalen instytucj powo-

an do prowadzenia polityki pieninej i realizacji innych zwizanych z ni
funkcji. EBC uzyska osobowo prawn oraz wasne organy i uprawnienia de-
cyzyjne. Zorganizowanie go w formie banku centralnego wynika ze specyfiki po-
lityki pieninej jako dziedziny polityki publicznej realizowanej przede wszyst-
kim poprzez operacje na rynku finansowym.

Osobowo prawna
Osobowo prawn nada EBC art. 107 ust. 2 Traktatu. Zgodnie z art. 9 ust. 1 Sta-
tutu ESBC, Europejski Bank Centralny jest zdolny do czynnoci prawnych w naj-
szerszym zakresie przyznawanym w odnonych przepisach krajowych poszcze-
glnych pastw czonkowskich. EBC moe zatem nabywa i zbywa majtek ru-
chomy i nieruchomy oraz by stron w postpowaniu prawnym. Ponadto EBC ko-
rzysta z wszelkich przywilejw i immunitetw, jakie s niezbdne do wykonywa-
nia jego zada, na warunkach ustanowionych w Protokole w sprawie przywilejw
i immunitetw Wsplnot Europejskich z dnia 8 kwietnia 1965 r.1

Jako podmiot midzynarodowego prawa publicznego EBC moe m.in. zawiera

umowy midzynarodowe w sprawach nalecych do jego kompetencji oraz
uczestniczy w pracach instytucji midzynarodowych takich jak Midzynarodo-
wy Fundusz Walutowy (MFW), Bank Rozrachunkw Midzynarodowych (BIS)
oraz Organizacja Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).

Status instytucjonalny
Jakkolwiek EBC odpowiada za jedn z dziedzin polityki Wsplnoty, nie jest insty-
tucj wsplnotow w cisym rozumieniu tego sowa. Nie zosta bowiem wymie-
niony w art. 7 Traktatu WE, ktry ustanawia pi instytucji wsplnotowych: Par-
lament Europejski, Rad, Komisj Europejsk, Trybuna Sprawiedliwoci i Trybu-
na Obrachunkowy. Instytucjom tym powierzono szeroki mandat realizacji zada
Wsplnoty w granicach uprawnie nadanych im przez Traktat Europejski.

Podstaw prawn ustanowienia ESBC i EBC jest natomiast osobny artyku (art. 8
Traktatu), co podkrela szczeglny status EBC w ramach Wsplnoty Europej-

1 Art. 23 Protokou stanowi, e Protok ma zastosowanie do Europejskiego Banku Centralne-

go, czonkw jego organw oraz jego pracownikw, bez uszczerbku dla postanowie Statu-
tu ESBC.

45
skiej, wyodrbnia go spord pozostaych instytucji oraz ich organw pomocni-
czych i zawa jego dziaalno do cile okrelonego, szczeglnego zadania. Ja-
ko organizacja utworzona na mocy Traktatu WE Europejski Bank Centralny ma
wasne uprawnienia, ktre nie zostay mu nadane przez instytucje wsplnotowe,
lecz naoone przez sam Traktat Europejski. Cecha ta wyrnia EBC spord in-
nych zdecentralizowanych agencji Wsplnoty, ktre wprawdzie posiadaj osobo-
wo prawn, ale ktrych kompetencje pochodz od instytucji wsplnotowych2.

2.1.3 Krajowe banki centralne strefy euro jako integralna cz

Eurosystemu

Kady z krajowych bankw centralnych Eurosystemu ma osobowo prawn w ra-

mach prawa krajowego danego pastwa. Z kolei na mocy art. 105 Traktatu WE
i art. 14 ust. 3 Statutu ESBC wszystkie krajowe banki centralne strefy euro stano-
wi integraln cz Eurosystemu. Zgodnie z art. 12 ust. 1 Statutu realizuj one te
z zada Eurosystemu, ktre zostay im przekazane przez EBC zgodnie z zasad de-
centralizacji (zob. podrozdzia 2.4), a take dziaaj zgodnie z wytycznymi i in-
strukcjami EBC (art. 14 ust. 3 Statutu). Jednoczenie prezesi krajowych bankw
centralnych Eurosystemu s z urzdu obok czonkw Zarzdu czonkami Rady
Prezesw EBC (art. 10 Statutu ESBC). Jako udziaowcy EBC, krajowe banki
centralne Eurosystemu wyposaaj EBC w kapita i rezerwowe aktywa walutowe
oraz uczestnicz w podziale jego wyniku finansowego (art. 28, 30 i 33 Statutu).

W celu zintegrowania krajowych bankw centralnych z Eurosystemem wprowa-

dzono odpowiednie zmiany do przepisw krajowych, zgodne z prawem wspl-
notowym: krajowe przepisy i statuty musz w szczeglnoci zagwarantowa, e
krajowe banki centralne i ich organy decyzyjne s niezalene od innych wadz
danego pastwa czonkowskiego UE (zob. podrozdzia 4.1). Niezaleno jest
wymogiem niezbdnym ze wzgldu na udzia krajowych bankw centralnych
i ich prezesw w funkcjonowaniu Eurosystemu.

Funkcjonalna integracja krajowych bankw centralnych z Eurosystemem nie naru-

sza ich dotychczasowej autonomii instytucjonalnej, finansowej i administracyjnej.
Zgodnie ze Statutem ESBC krajowe banki centralne peni funkcje niezwizane
z Eurosystemem na wasn odpowiedzialno, pod warunkiem, e funkcje te nie ko-
liduj z celami i zadaniami Eurosystemu. Nale do nich rne w zalenoci
od kraju rodzaje usug finansowych i administracyjnych wiadczonych na rzecz
rzdw danego kraju. Wikszo krajowych bankw centralnych prowadzi na przy-
kad nadzr nad instytucjami finansowymi w swoim kraju (zob. podrozdzia 3.7).

2.1.4 Krajowe banki centralne pastw czonkowskich UE

spoza strefy euro

Krajowe banki centralne pastw czonkowskich nienalecych do strefy euro

s rwnie czonkami ESBC, ale maj szczeglny status. Odpowiadaj za po-
lityk pienin swojego kraju i dlatego s wyczone z uczestnictwa w pod-

2 Na przykad Europejska Agencja Ochrony rodowiska, Biuro Harmonizacji Rynku We-

wntrznego i Europejska Agencja Oceny Produktw Medycznych.

46
stawowej dziaalnoci Eurosystemu, w szczeglnoci z prowadzenia wsplnej
polityki pieninej. Ich prezesi nie s czonkami Rady Prezesw EBC i nie
uczestnicz w podejmowaniu decyzji dotyczcych podstawowej dziaalnoci
Eurosystemu. Nie bior te udziau w realizacji wsplnej polityki pieninej
i innych zwizanych z ni funkcji.

Niemniej jednak krajowe banki centralne spoza strefy euro rwnie maj obo-
wizek przestrzegania zasady ukierunkowania polityki pieninej na utrzyma-
nie stabilnoci cen. Ponadto ich czonkostwo w ESBC oznacza potrzeb ci-
sej wsppracy z Eurosystemem w szeregu dziedzin (np. udzielanie pomocy
w gromadzeniu danych statystycznych zob. podrozdzia 3.5). Dodatkowo
banki te wsppracuj z Eurosystemem w dziedzinie polityki pieninej i kur-
sowej (zob. punkt 3.2.1) w ramach europejskiego mechanizmu kursowego
ERM II. Forum instytucjonalnym dla takiej wsppracy jest Rada Oglna EBC
(zob. punkt 2.5.1).

2.2 CELE

Zgodnie z art. 105 ust. 1 Traktatu podstawowym celem ESBC jest utrzymanie
stabilnoci cen. Bez uszczerbku dla tego celu ESBC wspiera ogln polityk go-
spodarcz we Wsplnocie, majc na wzgldzie przyczynianie si do osignicia
celw Wsplnoty (do ktrych nale wysoki poziom zatrudnienia oraz trway
i bezinflacyjny wzrost). Ponadto ESBC dziaa zgodnie z zasadami wolnego ryn-
ku i wolnej konkurencji. Poniewa art. 105 ust. 1 Traktatu nie dotyczy tych
pastw czonkowskich UE, ktre nie przyjy euro, termin ESBC w tym kon-
tekcie naley odczytywa jako Eurosystem.

2.2.1 Podstawowy cel stabilno cen

Kluczowym postanowieniem Traktatu w zakresie polityki pieninej jest utrzy-

manie stabilnoci cen jako jej podstawowego celu. Postanowienie to odzwier-
ciedla wspczesne koncepcje ekonomiczne na temat roli, zakresu i ogranicze
polityki pieninej oraz stanowi podstaw instytucjonalnego i organizacyjnego
ksztatu bankowoci centralnej UGW. Nie bez powodu utrzymanie stabilnoci
cen zostao wyznaczone przez Traktat WE jako cel podstawowy. Po pierwsze,
zarwno lata dowiadcze praktycznych, jak i dua liczba teoretycznych prac
ekonomicznych sugeruj, e polityka pienina ukierunkowana na trwae
utrzymanie stabilnoci cen w najwikszym stopniu przyczynia si do poprawy
perspektyw gospodarczych i podniesienia standardu ycia obywateli (zob. ram-
ka 7). Po drugie, teoretyczne podstawy polityki pieninej oraz dowiadczenia
z przeszoci dowodz, e polityka pienina w ostatecznym rozrachunku mo-
e wpywa jedynie na poziom cen w gospodarce (zob. punkt 3.1.1). Stabilno
cen jest zatem jedynym realistycznym celem wsplnej polityki pieninej
w rednim okresie. Natomiast wyczywszy pozytywne skutki utrzymania
stabilnoci cen polityka pienina nie jest w stanie wywiera dugotrwaego
wpywu na zmienne realne.

47
R a m k a 7 Ko r z y c i p y n c e z e s t a b i l n y c h c e n
Pojcie stabilnoci cen dotyczy oglnego poziomu cen w gospodarce i wie si z ko-
niecznoci unikania zarwno przeduajcej si inflacji, jak i deflacji. Stabilno cen
przyczynia si pod kilkoma wzgldami do osignicia wysokiego poziomu aktywnoci
gospodarczej i zatrudnienia.

1. Stabilno cen uatwia rozpoznawanie zmian cen relatywnych, gdy nie przesaniaj
ich wahania oglnego poziomu cen. Dziki temu przedsibiorstwa i konsumenci mog
podejmowa trafniejsze decyzje inwestycyjne i konsumpcyjne, a to z kolei pozwala
na efektywniejsze wykorzystanie zasobw. Trwaa stabilno cen pomaga rynkom kie-
rowa zasoby tam, gdzie bd wykorzystane w sposb najbardziej produktywny, zwik-
szajc wydajno gospodarki.

2. Jeeli inwestorzy bd mie pewno, e w przyszoci ceny pozostan stabilne, nie

bd domaga si tzw. premii za ryzyko inflacyjne jako wynagrodzenia za ryzyko zwi-
zane z dugookresowym utrzymywaniem aktyww nominalnych. Polityka pieni-
na moe ograniczy wysoko takich premii za ryzyko zawartych w realnych stopach
procentowych, przyczyniajc si w ten sposb do zwikszenia efektywnoci wykorzy-
stania zasobw na rynku kapitaowym, a tym samym zachcajc do inwestowania. To
z kolei sprzyja wzrostowi dobrobytu.

3. Wiarygodne utrzymywanie stabilnoci cen zmniejsza te prawdopodobiestwo, e

osoby prywatne i przedsibiorstwa zamiast skierowa swoje zasoby na cele produkcyj-
ne bd przeznacza cz tych zasobw na zabezpieczenie si przez inflacj. Na przy-
kad, w warunkach wysokiej inflacji wystpuj zachty do gromadzenia znacznych za-
pasw dbr realnych, ktre w takich okolicznociach s lepszym rodkiem przechowy-
wania wartoci ni pienidz czy niektre aktywa. Gromadzenie zapasw nie jest jednak
efektywn strategia inwestycyjn, a przez to hamuje wzrost gospodarczy.

4. Systemy podatkowe i systemy opieki spoecznej mog zachca do dziaa nieko-

rzystnych z ekonomicznego punktu widzenia. Inflacja lub deflacja zwykle potguje ta-
kie dziaania. Stabilno cen znosi realne koszty ekonomiczne, ktre w warunkach infla-
cji rosn wskutek wzmocnienia niekorzystnych zachowa wynikajcych z systemw po-
datkowych i opieki spoecznej.

5. Utrzymywanie stabilnoci cen zapobiega znacznej przypadkowej redystrybucji bogac-

twa i dochodw wystpujcej zarwno w warunkach inflacji, jak i deflacji. Dlatego sta-
bilno cen pomaga w utrzymaniu stabilnoci i spjnoci spoecznej. Szereg wydarze
na przestrzeni XX wieku wykaza, e wysoka stopa inflacji lub deflacji prowadzi zwy-
kle do nierwnowagi spoecznej i politycznej.

rdo: EBC (2004): The Monetary Policy of the ECB, str. 42.

Jakkolwiek Traktat WE wyranie wyznacza utrzymanie stabilnoci cen jako pod-

stawowy cel EBC, nie definiuje dokadnie tego pojcia. W tej sytuacji w pa-
dzierniku 1998 r. EBC ogosi ilociow definicj stabilnoci cen, ktra jest cz-
ci strategii polityki pieninej EBC (zob. punkt 3.1.2).

48
2.2.2 Wspieranie oglnej polityki gospodarczej

Wypeniajc swj jasno zdefiniowany mandat utrzymania stabilnoci cen

w strefie euro EBC wspiera ogln polityk gospodarcz we Wsplnocie
majc na wzgldzie przyczynianie si do osignicia celw Wsplnoty
ustanowionych w artykule 2. Jak stwierdzono powyej, najlepszym sposo-
bem, w jaki EBC moe przyczyni si do m.in. staego i bezinflacyjnego
wzrostu oraz wysokiego poziomu zatrudnienia wymienionych w art. 2
Traktatu WE jest prowadzenie polityki pieninej ukierunkowanej na stabil-
no cen, tworzcej stabilne rodowisko gospodarcze, w ktrym inne dzie-
dziny polityki gospodarczej mog by realizowane w moliwie najbardziej
skuteczny sposb.

Polityka pienina ma natomiast bardzo ograniczone moliwoci wywiera-

nia trwaego wpywu na zmienne realne poprzez inne kanay transmisji;
w dugim okresie dochody realne ksztatuj si zasadniczo pod wpywem
czynnikw strony podaowej (np. technologii, wzrostu populacji, elastycz-
noci rynkw i sprawnoci instytucjonalnych ram gospodarki). Zwikszenie
potencjau wzrostu gospodarki jest zatem zadaniem polityki fiskalnej
i strukturalnej (ale rwnie podmiotw zaangaowanych w procesy negocjo-
wania wynagrodze).

W zwizku z tym zadanie wspierania oglnej polityki gospodarczej nie na-

kada na EBC bezporedniej odpowiedzialnoci za cele inne ni stabilno
cen. Traktat wymaga natomiast, by EBC podczas realizacji swojego celu pod-
stawowego bra pod uwag inne cele Wsplnoty. W szczeglnoci, ze wzgl-
du na to, e polityka pienina moe wpywa na sfer realn gospodarki
w krtkim okresie, EBC powinien unika generowania nadmiernych fluktu-
acji w poziomie produkcji i zatrudnienia, pod warunkiem, e nie zagrozi to
realizacji jego podstawowego celu.

Na podobnej zasadzie zadanie wspierania oglnej polityki gospodarczej

Wsplnoty nie wymaga, by EBC a priori koordynowa swoj polityk z inny-
mi dziedzinami polityki gospodarczej we Wsplnocie. Uzasadnia jednak ono
potrzeb dialogu pomidzy EBC i instytucjami ksztatujcymi polityk go-
spodarcz na poziomie Wsplnoty (zob. podrozdzia 4.3).

2.2.3 Zasada gospodarki rynkowej

Traktat WE nakada rwnie na Eurosystem obowizek poszanowania zasad

gospodarki rynkowej i wolnej konkurencji. Eurosystem przestrzega tych za-
sad w wieloraki sposb. Utrzymujc stabilno cen, EBC przyczynia si
do waciwego funkcjonowania mechanizmw cenowych, co jest niezbdn
cech prawidowo funkcjonujcej gospodarki rynkowej i co sprzyja wydaj-
nej alokacji zasobw. Instrumenty polityki pieninej Eurosystemu s opar-
te na mechanizmach rynkowych, a instytucje kredytowe maj rwne warun-
ki dostpu do operacji depozytowo-kredytowych Eurosystemu.

49
2.3 TRAKTATOWE ZADANIA EBC

Traktat powierza ESBC zadanie penienia funkcji banku centralnego Wsplnoty.

Z uwagi na fakt, e niektre pastwa czonkowskie UE nie uczestnicz w Unii
Gospodarczej i Walutowej, terminy ESBC i Wsplnota naley w tym kon-
tekcie odczytywa jako odpowiednio Eurosystem i strefa euro.

2.3.1 Podstawowe zadania Eurosystemu

Art. 105 ust. 2 Traktatu WE oraz art. 3 ust. 1 Statutu ESBC nadaj Eurosystemo-
wi wyczne kompetencje w zakresie nastpujcych podstawowych zada:

definiowania i realizacji polityki pieninej strefy euro,

prowadzenia operacji walutowych,
utrzymywania i zarzdzania oficjalnymi rezerwami walutowymi Pastw Czon-
kowskich strefy euro,
popierania naleytego funkcjonowania systemw patniczych.

Do innych, powizanych z nimi zada nale:

emisja banknotw euro, posiadajcych status jedynego prawnego rodka pat-

niczego w strefie euro (art. 106 ust. 1 Traktatu WE i art. 16 Statutu);
gromadzenie informacji statystycznych niezbdnych dla realizacji zada Euro-
systemu (art. 5 Statutu).

Formuowanie i realizacj polityki pieninej strefy euro przez Eurosystem

gwarantuje mu pena kontrola nad baz monetarn. Zgodnie z art. 106 Traktatu,
EBC i krajowe banki centralne s jedynymi instytucjami w strefie euro upraw-
nionymi do emisji banknotw bdcych prawnym rodkiem patniczym; prawo
pastw czonkowskich strefy euro do bicia monet ogranicza si do niskich nomi-
naw, a wielko emisji monet musi by zatwierdzona przez EBC. Biorc
pod uwag uzalenienie systemu bankowego od bazy monetarnej, Eurosystem
jest w stanie wywiera dominujcy wpyw na warunki panujce na rynku pie-
ninym i stopy procentowe rynku pieninego (zob. podrozdzia 3.1).

Wan funkcj pochodn polityki pieninej jest prowadzenie operacji waluto-

wych. Przydzielenie tego zadania Eurosystemowi pozwala nie tylko wykorzysta
moliwoci operacyjne bankw centralnych, ale rwnie zapewnia dostosowanie
operacji dewizowych do celw polityki pieninej. Operacje walutowe wpywa-
j na kursy walut i poziom pynnoci na rynkach krajowych, bdce zmiennymi
istotnymi dla polityki pieninej. Operacje takie musz mieci si w nakrelo-
nych w Traktacie ramach polityki kursowej strefy euro. EBC dzieli odpowie-
dzialno za t dziedzin polityki z Rad UE majc ostateczne uprawnienia de-
cyzyjne w tym zakresie (zob. punkt 3.2.1).

Zadanie utrzymywania oficjalnych rezerw walutowych strefy euro i zarzdza-

nia nimi jest logicznym uzupenieniem prowadzonych przez Eurosystem opera-
cji dewizowych. W celu jego realizacji art. 31 Statutu nadaje EBC uprawnienia
do kontrolowania sposobu wykorzystania przez krajowe banki centralne posiada-

50
nych przez nie dewiz, a przez Pastwa Czonkowskie walutowymi kapitaami
obrotowymi (zob. punkt 3.2.2).

Powierzenie Eurosystemowi zadania wspierania sprawnego dziaania syste-

mw patniczych (zob. podrozdzia 3.3) wynika z uznania wagi stabilnych
i sprawnych systemw patniczych nie tylko dla operacji polityki pieninej, ale
rwnie dla gospodarki jako caoci.

W celu umoliwienia Eurosystemowi realizacji tych zada Statut nada EBC

i krajowym bankom centralnym strefy euro szeroki zakres uprawnie funkcjonal-
nych i operacyjnych (artykuy 17-24). Ponadto EBC:

posiada uprawnienia regulacyjne i prawo nakadania sankcji w przypadku nie-

przestrzegania wydawanych przeze rozporzdze i decyzji, nadane mu artyku-
em 110 Traktatu i artykuem 34 Statutu (zob. punkt 2.5.3);

monitoruje przestrzeganie przez krajowe banki centralne zakazu finansowania

sektora publicznego i uprzywilejowanego dostpu do instytucji finansowych
dla tego sektora (zob. punkt 2.5.5).

2.3.2 Pozostae zadania

Oprcz swoich funkcji podstawowych Eurosystem ma rwnie przyczynia si

do naleytego wykonywania polityk prowadzonych przez waciwe wadze w od-
niesieniu do nadzoru ostronociowego nad instytucjami kredytowymi i do stabil-
noci systemu finansowego (art. 105 ust. 5 Traktatu WE). Poniewa funkcja ta na-
ley zasadniczo do prerogatyw pastw czonkowskich, rola Eurosystemu ogranicza
si do wspierania tego celu. Jakkolwiek zakres tego wsparcia nie zosta okrelony
precyzyjnie, Traktat uznaje tym samym, e EBC i krajowe banki centralne s stro-
nami zasadnie zainteresowanymi ksztatem i funkcjonowaniem nadzoru ostrono-
ciowego oraz zapewnieniem stabilnoci finansowej (zob. podrozdzia 3.7).

Kolejnym wanym zadaniem powierzonym EBC jest doradzanie waciwym in-

stytucjom wsplnotowym i wadzom krajowym w dziedzinach podlegajcych je-
go kompetencjom (art. 105 ust. 4 Traktatu WE i art. 4 Statutu) oraz inicjatywa
ustawodawcza w zakresie wtrnego prawa wsplnotowego w przypadkach wy-
szczeglnionych w Traktacie (zob. punkt 2.5.4).

Ponadto zgodnie z art. 123 ust. 2 Traktatu i art. 44 Statutu, EBC ma rwnie re-
alizowa te funkcje Europejskiego Instytutu Walutowego, ktrych penienie jest
konieczne w zwizku z faktem, e jeszcze nie wszystkie pastwa czonkowskie
UE przyjy euro (zob. punkt 2.5.6).

2.4 CENTRALIZACJA PROCESW DECYZYJNYCH I DECENTRALIZA-

CJA OPERACJI

Zgodnie z art. 8 Statutu ESBC, wadz nad Eurosystemem sprawuj organy de-
cyzyjne EBC. W ramach swych obowizkw ciaa te podejmuj wszelkie decy-
zje niezbdne dla realizacji zada przez ESBC i Eurosystem.

51
Centralizacja procesw decyzyjnych w organach decyzyjnych EBC nie ogranicza
si do formuowania okrelonej polityki (np. zmian podstawowych stp procento-
wych EBC), ale rozciga si na jej realizacj przez EBC i krajowe banki centralne.

Za wyjtkiem statutowych zada powierzonych wycznie EBC jako centralnej

instytucji Eurosystemu (zob. podrozdzia 2.5), Statut ESBC nie precyzuje, w ja-
kim stopniu poszczeglne dziedziny polityki EBC maj by realizowane przez
EBC, a w jakim przez krajowe banki centralne. W przypadku przewaajcej
wikszoci dziaa Eurosystemu faktyczny podzia pracy zosta okrelony zgod-
nie z zasad decentralizacji, ktra mwi, e w zakresie uznanym za moliwy
i odpowiedni EBC ma prawo zwraca si do krajowych bankw centralnych
w celu przeprowadzenia operacji stanowicych cz zada Eurosystemu
(art. 12 ust. 1 Statutu ESBC).

Zasady decentralizacji nie naley myli z zasad pomocniczoci ustanowion

w art. 5 Traktatu WE. Zasada pomocniczoci oznacza, e przed podjciem okre-
lonego dziaania na poziomie Wsplnoty naley bezspornie wykaza koniecz-
no jego centralizacji. Jednake w ramach trzeciego etapu UGW dziaania zwi-
zane z polityk pienin podejmowane s wycznie na poziomie Wsplnoty,
w zwizku z czym nie ma potrzeby uzasadniania jej centralizacji, a ocena moli-
wego i waciwego stopnia decentralizacji naley do EBC.

Struktura operacyjna Eurosystemu w peni uwzgldnia zasad decentralizacji.

Jak pokazano w rozdziale 3, niemal wszystkie zadania operacyjne Eurosyste-
mu wykonuj krajowe banki centralne. W szczeglnoci prowadz operacje
polityki pieninej, a jako przedstawiciele EBC wikszo operacji zagra-
nicznych; udostpniaj systemy rozliczeniowe i systemy rozrachunku papie-
rw wartociowych, a take odpowiadaj za zaopatrzenie w banknoty euro,
ich emisj i obsug poemisyjn. Ponadto gromadz dane statystyczne dla
EBC, wsppracuj z EBC w tumaczeniu i przygotowaniu publikacji oraz
uczestnicz w analizach i badaniach ekonomicznych prowadzonych w ramach
zorganizowanych sieci.

Niewielka jest natomiast (jak pokazuje rozdzia 3) liczba tych dziaa, ktre EBC
prowadzi cakowicie samodzielnie. Nale do nich zarzdzanie funduszami wa-
snymi, nadzr na systemami patnoci i rozlicze wysokokwotowych transakcji
transgranicznych oraz wystpowanie w roli agenta niektrych z tych systemw.
Dziaalno operacyjna EBC obejmuje rwnie operacje zagraniczne, cho
w praktyce wikszo z nich realizuj krajowe banki centralne. Ograniczony za-
kres wasnej dziaalnoci operacyjnej EBC nie oznacza jednak oderwania od ope-
racyjnych aspektw dziaalnoci Eurosystemu. EBC na wiele sposobw pomaga
zachowa spjno operacji Eurosystemu prowadzonych przez krajowe banki
centralne (zob. punkt 2.5.2).

Wysoki stopie decentralizacji operacyjnej Eurosystemu znajduje odzwierciedle-

nie w strukturze zatrudnienia. Na koniec 2005 r. dwanacie krajowych bankw
centralnych obszaru euro zatrudniao cznie niemal 49.000 pracownikw, pod-
czas gdy liczba pracownikw EBC wyniosa okoo 1.300 osb. Nawet uwzgld-
niajc fakt, e okoo 50% pracownikw zaangaowanych jest w prace niezwiza-

52
ne z dziaalnoci Eurosystemu3, udzia EBC w cznej liczbie zatrudnionych
w bankowoci centralnej pracujcych na rzecz Eurosystemu nie przekracza 5%.

2.5 ROLA EBC W EUROSYSTEMIE

Zgodnie z art. 9 ust. 2 Statutu ESBC, Europejski Bank Centralny zapewnia reali-
zacj zada Eurosystemu bd przez wasne dziaania, bd poprzez dziaania
krajowych bankw centralnych.

W ramach swych statutowych obowizkw EBC peni szereg specyficznych

funkcji. W szczeglnoci:

jest orodkiem decyzyjnym ESBC i Eurosystemu;

zapewnia jednolit realizacj rnych dziedzin polityki EBC;

ma uprawnienia regulacyjne i prawo nakadania sankcji;

ma inicjatyw legislacyjn w zakresie prawa wsplnotowego i opiniuje projekty

przepisw wydawanych przez instytucje wsplnotowe i pastwa czonkowskie;

monitoruje przestrzeganie przepisw art. 101 i 102 Traktatu;

realizuje te z zada Europejskiego Instytutu Walutowego, ktre nadal trzeba

wykonywa na trzecim etapie UGW ze wzgldu na fakt, e nie wszystkie kra-
je UE uczestnicz w UGW.

Ponadto zgodnie z zasadami podziau uprawnie ustanowionymi w Traktacie

WE, EBC reprezentuje stref euro na szczeblu midzynarodowym w sprawach
nalecych do jego kompetencji (zob. podrozdzia 5.1.).

2.5.1 Orodek decyzyjny ESBC i Eurosystemu

Wadzami Eurosystemu i ESBC s dwa najwaniejsze organy decyzyjne EBC:

Rada Prezesw i Zarzd (art. 9 ust. 3 Statutu). Trzecie ciao decyzyjne Rada
Oglna bdzie istnie dopty, dopki wszystkie pastwa czonkowskie UE nie
przyjm euro (art. 45 Statutu). Funkcjonowanie tych trzech organw reguluje
Traktat, Statut ESBC oraz Regulamin EBC.

Organy decyzyjne EBC peni dwojak funkcj: i) sprawowanie wadzy

nad EBC; ii) sprawowanie wadzy nad Eurosystemem i ESBC. W tym rozdziale
omwiona jest druga z tych funkcji, natomiast informacje o sposobie zarzdza-
nia samym EBC przez jego organy decyzyjne zawarte s w rozdziale 6.

3 Poniewa tego rodzaju dziaania zale od czynnikw lokalnych, ich zakres w poszczegl-
nych krajowych bankach centralnych jest znaczco rny. Czynnik ten wraz z czynnikami
geograficznymi i demograficznymi odpowiada za znaczne rnice w wielkoci zatrudnienia
w poszczeglnych bankach krajowych od 200 osb w banku centralnym Luksemburga
do ponad 10.000 w przypadku Niemiec i Francji.

53
Organy decyzyjne EBC zostay zaprojektowane w taki sposb, by odpowiaday
wymogom ksztatowania polityki pieninej wsplnego obszaru walutowego.
Dwustopniowa struktura obejmujca Rad Prezesw i Zarzd, z ktrych kade
wyposaone jest w faktyczne uprawnienia decyzyjne w ramach wasnych kom-
petencji, umoliwia Europejskiemu Bankowi Centralnemu szybkie reagowanie
na zmiany sytuacji rynkowej.

Rada Prezesw

Rada Prezesw jest gwnym organem decyzyjnym EBC, uprawnionym do po-

dejmowania najwaniejszych, strategicznych decyzji dotyczcych Eurosystemu.

Skad
Rada Prezesw skada si z szeciu czonkw Zarzdu oraz prezesw KBC tych
pastw czonkowskich, ktre wprowadziy euro (obecnie jest ich dwunastu)4.
Uczestnictwo w Radzie Prezesw jest wykonywane osobicie i ma charakter nie-
zbywalny, tzn. nie mona go delegowa osobie trzeciej. S jednak dwa wyjtki
od tej zasady (art. 10 Statutu ESBC):

i. prezes krajowego banku centralnego, ktry nie moe uczestniczy w posie-

dzeniu moe wyznaczy zastpc, ktry odda za niego gos w przypadku
gosowania na temat spraw finansowych (zob. poniej);

ii. jeli czonek Rady Prezesw nie jest w stanie uczestniczy w gosowaniu
przez duszy okres (tj. ponad jeden miesic), moe wyznaczy zastpc
(art. 3 ust. 3 Regulaminu oraz art. 10 ust. 2 Statutu). Przepis ten by kilka-
krotnie stosowany w sytuacji przeduajcej si choroby prezesa krajowego
banku centralnego lub po zoeniu urzdu przez dotychczasowego prezesa,
a przed wyznaczeniem jego nastpcy.

Czonkowie Zarzdu EBC uczestniczcy w Radzie Prezesw maj te same prawa

i obowizki decyzyjne co prezesi krajowych bankw centralnych. Takie rozwizanie
podkrela ponadnarodowy charakter EBC. Udzia czonkw Zarzdu EBC w podej-
mowaniu decyzji przez Rad Prezesw pozwala rwnie uwzgldni fachow wie-
dz osb, ktre bd odpowiada za realizacj okrelonych dziedzin polityki EBC.

Zgodnie z art. 113 ust. 1 Traktatu WE w posiedzeniach Rady Prezesw mog

rwnie uczestniczy jednak bez prawa gosu przewodniczcy Rady
ECOFIN i czonek Komisji Europejskiej (zwykle komisarz odpowiedzialny
za sprawy gospodarcze i walutowe). Przewodniczcy Rady moe przedkada
wnioski do rozpatrzenia przez Rad Prezesw. Zgodnie z nieformaln umow
pomidzy Rad ECOFIN a EBC, statutowe obowizki przewodniczcego Rady
ECOFIN przejmuje przewodniczcy Eurogrupy (zob. punkt 4.3.2). Rozwizanie
takie gwarantuje, e gdy rotacyjne przewodnictwo Rady ECOFIN obejmuje pa-
stwo czonkowskie spoza strefy euro, na posiedzeniu Rady Prezesw jest ona na-
dal reprezentowana przez ministra z kraju nalecego do strefy euro.

4 W ramce 8 wymieniono wszystkich czonkw Rady Prezesw od ustanowienia EBC w dniu 1

czerwca 1998 r.

54
Zgodnie z art. 3 ust. 2 Regulaminu EBC w posiedzeniach Rady Prezesw kade-
mu z prezesw moe towarzyszy jedna osoba z jego krajowego banku central-
nego. Osobami towarzyszcymi s zwykle czonkowie organw decyzyjnych da-
nego banku lub jego urzdnicy wyszego szczebla.

Kompetencje
Zgodnie z art. 12 ust. 1 Statutu ESBC Rada Prezesw podejmuje wszystkie de-
cyzje z wyjtkiem tych, ktre s zastrzeone dla Zarzdu. Jeli chodzi o cele i za-
dania powierzone Eurosystemowi, Rada Prezesw odpowiada w szczeglnoci
za formuowanie polityki pieninej strefy euro. W tym kontekcie Rada Preze-
sw okrela strategi polityki pieninej EBC oraz jego ramy operacyjne, podej-
muje niezbdne decyzje (np. w sprawie podstawowych stp procentowych EBC)
oraz uchwala wytyczne dla krajowych bankw centralnych Eurosystemu doty-
czce realizacji operacji polityki pieninej.

Do pozostaych kompetencji EBC naley:

uchwalanie wytycznych dotyczcych wszelkich innych operacji krajowych

bankw centralnych, jak rwnie dotyczcych transakcji krajw strefy euro an-
gaujcych rodki ich walutowych kapitaw obrotowych;

uchwalanie przepisw, w granicach uprawnie regulacyjnych EBC okrelo-

nych w Traktacie lub z upowanienia Rady UE (zob. punkt 2.5.3);

zatwierdzanie emisji banknotw euro oraz wolumenu emisji monet euro dla
strefy euro (zob. podrozdzia 3.4);

ustalanie regu normalizacji rachunkowoci i sprawozdawczoci w zakresie

dziaalnoci operacyjnej krajowych bankw centralnych (zob. punkt 2.5.2);

inicjatywa legislacyjna w zakresie prawa wsplnotowego oraz funkcje dorad-

cze (opiniujce) EBC (zob. punkt 2.5.4) oraz podejmowanie decyzji w zakresie
reprezentowania Eurosystemu na arenie midzynarodowej (zob. rozdzia 5);

podejmowanie decyzji w sprawie przydziau rodkw finansowych Europej-

skiemu Bankowi Centralnemu oraz podziau jego wyniku finansowego oraz
okrelanie regu alokacji dochodu pieninego EBC pomidzy krajowe banki
centralne strefy euro (zob. podrozdzia 3.8);

zatwierdzanie raportu rocznego i rocznego sprawozdania finansowego EBC.

Ponadto Rada Prezesw jest najwyszym organem decyzyjnym w sprawach zarz-

dzania samym EBC. Rada zatwierdza Regulamin EBC, okrela warunki zatrudnienia
czonkw Zarzdu i pracownikw EBC oraz ustala budet EBC (zob. rozdzia 6).

Oglne zasady gosowania

Rada Prezesw dziaa jako ciao kolegialne, zgodnie z zasad jeden czonek, jeden
gos. Oznacza to, e za wyjtkiem decyzji w okrelonych sprawach finansowych
(zob. poniej), oddane gosy nie s waone. Gos prezesa banku centralnego najwik-

55
szego kraju strefy euro liczy si zatem tak samo, jak gos prezesa najmniejszego kra-
ju kademu z nich zasadniczo przysuguje jeden gos. Ta zasada odzwierciedla fakt,
e wszyscy czonkowie Rady Prezesw, w tym prezesi krajowych bankw central-
nych, nominowani s jako konkretne osoby, a nie jako przedstawiciele swoich kra-
jw czy te swoich bankw centralnych. Maj oni dziaa w interesie caego obsza-
ru walutowego, uwzgldniajc sytuacj w strefie euro jako caoci. Dotychczas ka-
dy z obecnych 18 czonkw ma prawo gosu. Zmieni si to w momencie, gdy liczba
krajw nalecych do strefy euro przekroczy 15 wejdzie wwczas w ycie rotacyj-
ny system przyznawania prawa gosu (zob. poniej). Naley rwnie zauway, e
czonkowie Zarzdu pozbawieni s prawa gosu, gdy Rada Prezesw decyduje o wa-
runkach ich zatrudnienia (art. 11 ust. 3 Statutu).

Rada Prezesw zazwyczaj podejmuje decyzje zwyk wikszoci gosw czonkw

obecnych na posiedzeniu. W przypadku rwnej liczby gosw rozstrzyga gos Preze-
sa EBC. Takie zasady maj na celu zagwarantowanie, e decyzje nie bd blokowane
przez mniejszo, dziki czemu EBC w kadej chwili zachowa moliwo dziaania.

W dwch przypadkach wymagana jest wikszo dwch trzecich gosw:

i. gdy Rada Prezesw uzna, e niezwizane z Eurosystemem funkcje danego

krajowego banku centralnego s sprzeczne z celami i zadaniami Eurosystemu;

ii. gdy Rada Prezesw podejmuje decyzj o zastosowaniu operacyjnych metod

kontroli monetarnej innych ni wyszczeglnione w Statucie.

Propozycje nowelizacji Statutu ESBC zgaszane w uproszczonej procedurze

zmian (art. 41 Statutu) lub w trybie art. 10 ust. 6 Statutu (tzw. klauzula zezwala-
jca) podejmowane s jednomylnie.

Wymienione przypadki dotycz dziaa o charakterze fundamentalnym, gdy d-

enie do szerokiego lub penego porozumienia przewaa nad ryzykiem blokowa-
nia propozycji przez sprzeciwiajc si im mniejszo czonkw Rady Prezesw.

Szybko i prostot procesu decyzyjnego gwarantuj rwnie zasady kworum, kt-

re wymagaj obecnoci dwch trzecich oglnej liczby czonkw Rady Prezesw,
czyli w chwili obecnej 12 czonkw. W przypadku braku kworum prezes EBC mo-
e zwoa nadzwyczajne posiedzenie, na ktrym decyzje zapadaj bez kworum.

Zmiana sposobu gosowania po rozszerzeniu strefy euro

Po rozszerzeniu strefy euro na ponad 15 krajw czonkowskich a zatem gdy
liczba prezesw KBC zasiadajcych w Radzie Prezesw przekroczy 15 liczba
gosw przysugujcych prezesom KBC zostanie ograniczona do pitnastu.

W celu zachowania zdolnoci sprawnego i terminowego podejmowania decyzji

przez Rad Prezesw po rozszerzeniu strefy euro, art. 10 ust. 2 Statutu ESBC zo-
sta znowelizowany przez Rad UE w trybie przewidzianym w art. 10 ust. 6 Sta-
tutu5. Zmiana sposobu gosowania w Radzie Prezesw wesza w ycie z dniem
1 maja 2004 r. po ratyfikacji decyzji Rady UE przez pastwa czonkowskie zgod-
nie z obowizujcymi w nich wymogami konstytucyjnymi.

56
Zgodnie ze znowelizowanym art. 10 ust. 2 Statutu wszyscy czonkowie Rady Preze-
sw bd nadal uczestniczy w posiedzeniach i obradach osobicie, jako niezalene
osoby. Szeciu czonkw Zarzdu zachowa stae prawo gosu, natomiast prezesi kra-
jowych bankw centralnych bd wykonywa swoje prawo gosu w systemie rota-
cyjnym. W celu zagwarantowania, e prezesi dysponujcy w danym momencie pra-
wem gosu pochodz z krajw, ktre cznie s reprezentatywne dla gospodarki
strefy euro jako caoci, bd oni wykonywa prawo gosu z rn czstotliwoci,
z gry okrelon na podstawie obiektywnych kryteriw.

W przypadku prezesw dysponujcych w danym momencie prawem gosu nadal

obowizywa bdzie zasada jeden czonek, jeden gos. Prezesi krajowych ban-
kw centralnych zostan podzieleni na rnych grupy w zalenoci od wielkoci
gospodarek krajw, z ktrych pochodz. Ranking krajw oparty jest na wskani-
ku skonstruowanym z dwch skadnikw:

i. udziau danego kraju w zagregowanym produkcie krajowym brutto (PKB)

liczonym wedug cen rynkowych;

ii. udziau danego kraju w sumie aktyww zagregowanego bilansu monetar-

nych instytucji finansowych (ang. TABS-MFI).

Poszczeglnym skadnikom wskanika przypisano okrelone wagi 5/6 dla PKB

i 1/6 dla TABS-MFI.

System rotacyjny z dwiema grupami czonkw zacznie funkcjonowa w mo-

mencie, gdy liczba czonkw strefy euro przekroczy 15 krajw. Do pierwszej
grupy zaliczonych zostanie piciu prezesw bankw centralnych krajw
strefy euro zajmujcych najwysze miejsca w rankingu krajw. Ta grupa dys-

Ta b e l a 1 S y s t e m r o t a c y j n y w d w c h g r u p a c h ( e t a p p i e r w s z y )
c z s t o t l i w o g o s ow a n i a p o s z c z e g l n y c h g r u p

Liczba prezesw w Radzie Prezesw

16 17 18 19 20 21 22 i wicej
Liczba praw
gosu/liczba
Etap drugi:
Grupa prezesw 5/5 5/5 5/5 4/5 4/5 4/5
1. Czstotliwo system
gosowania 100% 100% 100% 80% 80% 80% rotacyjny
Liczba praw z trzema
gosu/liczba grupami
Grupa prezesw 10/11 10/12 10/13 11/14 11/15 11/16 (zob. tabela 2)
2. Czstotliwo
gosowania 91% 83% 77% 79% 73% 69%
Prawa gosu razem 15 15 15 15 15 15 15

5 Decyzja Rady 2003/223/WE zebranej w skadzie szefw pastw lub rzdw z dnia 21 marca
2003 r. w sprawie zmiany art. 10.2 Statutu Europejskiego Systemu Bankw Centralnych i Eu-
ropejskiego Banku Centralnego (Dz. U. L 83, 1.04.2003, str. 66).

57
ponowa bdzie cznie czterema gosami. Do drugiej grupy nalee bd po-
zostali prezesi, ktrym cznie przysugiwa bdzie 11 gosw. Dopki
do strefy euro nalee bdzie 16, 17 lub 18 krajw, to w celu zapewnienia, e
czstotliwo gosowania prezesw nalecych do pierwszej grupy nie bdzie
nisza ni prezesw z drugiej grupy, pierwsza grupa bdzie dysponowa
picioma, a druga dziesicioma gosami. Aby unikn tej tymczasowej

Ta b e l a 2 S y s t e m r o t a c y j n y w t r z e c h g r u p a c h ( e t a p d r u g i )
c z s t o t l i w o g o s ow a n i a p o s z c z e g l n y c h g r u p
Liczba prezesw w Radzie Prezesw
16-21 22 23 24 25 26 27
Liczba praw
Grupa gosu/liczba
1. prezesw 4/5 4/5 4/5 4/5 4/5 4/5
Czstotliwo
gosowania 80% 80% 80% 80% 80% 80%
Etap
Liczba praw
pierwszy:
Grupa gosu/liczba
system
2. prezesw 8/11 8/12 8/12 8/13 8/13 8/14
rotacyjny
Czstotliwo
z dwoma
gosowania 73% 67% 67% 62% 62% 57%
grupami
Liczba praw
(zob. tabela 1)
Grupa gosu/liczba
3. prezesw 3/6 3/6 3/7 3/7 3/8 3/8
Czstotliwo
gosowania 50% 50% 43% 43% 38% 38%
Prawa gosu razem 15 15 15 15 15 15 15

R y s u n e k 1 R o t a c y j n y s y s t e m g o s ow a n i a w R a d z i e P r e z e s w
(scenar iusz z trzema gr upami dla strefy euro
o b e j m u j c e j 2 7 p a s t w c z o n kow s k i c h )

Czonkowie Zarzdu

Sze staych praw gosu

Grupa Trzy prawa Cztery prawa Grupa

Trzecia gosu
21 gosu pierwsza
podlegajce podlegajce
prawo gosu
rotacji rotacji
ogem Prezesi KBC
Prezesi z miejsc od 1 do 5
pozostaych Osiem praw gosu podlegajcych rotacji
KBC

Poowa cakowitej
miejsce 6 i dalsze
liczby prezesw KBC

Grupa druga

58
korekty, Rada Prezesw moe postanowi wikszoci dwch trzecich
gosw wszystkich swoich czonkw (rwnie tych bez prawa gosu)
o odroczeniu wprowadzania systemu rotacyjnego do momentu, gdy liczba
prezesw przekroczy 18.

Gdy liczba krajw strefy euro wyniesie co najmniej 22, system rotacyjny
obejmie trzy grupy. Do pierwszej nalee bdzie piciu prezesw bankw
centralnych krajw strefy euro zajmujcych najwysze miejsca w rankingu,
ktrym przysugiwa bd cztery gosy. Do drugiej grupy nalee bdzie po-
owa wszystkich prezesw krajowych bankw centralnych, ktrym przysu-
giwa bdzie osiem gosw. Do trzeciej grupy bd nalee pozostali preze-
si, dysponujcy trzema gosami.

Wielko grup i czstotliwo gosowania poszczeglnych prezesw bankw krajo-

wych bdzie z czasem korygowana w celu uwzgldnienia kolejnoci rozszerzania
strefy euro do 27 krajw. Na odpowiednim etapie Rada Prezesw uchwali konkretne
przepisy wykonawcze w tym zakresie, wikszoci 2/3 wszystkich swoich czonkw.

Gosowanie w sprawach finansowych

W przypadku decyzji w pewnych sprawach finansowych wyszczeglnionych
w Statucie ESBC, gosy w Radzie Prezesw s waone udziaem poszczeglnych
krajowych bankw centralnych w subskrybowanym kapitale EBC. Zgodnie
z art. 46 ust. 3 Statutu termin subskrybowany kapita EBC naley rozumie ja-
ko kapita EBC subskrybowany przez krajowe banki centralne strefy euro, tj.
z wyczeniem udziaw bankw centralnych spoza strefy euro. Gosy czonkw
Zarzdu maj przypisan wag zerow. Jak wspomniano powyej, w przypadku
gosowania, w ktrym gosy s waone, nieobecni prezesi krajowych bankw
centralnych mog wyznaczy zastpc, ktry odda za nich gos.

Zgodnie z art. 10 ust. 3 Statutu wymg waenia gosw obowizuje podczas goso-
wania w nastpujcych sprawach: objcie udziaw w kapitale EBC lub jego pod-
wyszenie (art. 28), zmiany klucza subskrypcji kapitau EBC (art. 29), przekazanie
rezerw walutowych do EBC (art. 30), podzia dochodu pieninego krajowych ban-
kw centralnych (art. 32 i 51) oraz podzia wyniku finansowego EBC (art. 33).

Z zasady Rada Prezesw podejmuje decyzje zwyk wikszoci waonych gosw,

tj. decyzja zostaje uchwalona, gdy liczba oddanych gosw za reprezentuje po-
nad 50% subskrybowanego kapitau EBC. W przypadku niektrych decyzji (np. pod-
wyszenia kapitau EBC zgodnie z art. 28 ust. 3 Statutu lub odstpienia od zasad po-
dziau dochodu pieninego zgodnie z art. 32 ust. 3 Statutu) wymagana jest wik-
szo dwch trzecich gosw oraz obecno co najmniej poowy udziaowcw.

Terminy i miejsce posiedze oraz poufno obrad

Rada Prezesw z zasady zbiera si dwa razy w miesicu. Na pierwszym posie-
dzeniu w miesicu Rada dokonuje dogbnej analizy sytuacji monetarnej i ma-
kroekonomicznej, a nastpnie podejmuje stosowne decyzje. Po tym posiedzeniu
zwykle odbywa si konferencja prasowa, na ktrej prezes i wiceprezes informu-
j o wynikach obrad. Drugie posiedzenie zwykle powicone jest zagadnieniom
dotyczcym innych zada i obowizkw EBC i Eurosystemu.

59
R a m k a 8 C z o n kow i e R a d y P r e z e s w ( 1 c z e r w c a 1 9 9 8 r.
1 l i p c a 2 0 0 4 r. )
Prezes EBC
Willem F. Duisenberg 1 czerwca 1998 r. 31 padziernika 2003 r.
Jean-Claude Trichet od 1 listopada 2003 r.

Wiceprezes EBC
Christian Noyer 1 czerwca 1998 r. 31 maja 2002 r.
Lucas D. Papademos od 1 czerwca 2002 r.

Inni czonkowie Zarzdu EBC

Sirkka Hmlinen
Eugenio Domingo Solans
Tommaso Padoa-Schioppa
Otmar Issing
Gertrude Tumpel-Gugerell
Jos Manuel Gonzlez-Pramo
Lorenzo Bini Smaghi
Jrgen Stark
1 czerwca 1998 r. 31 maja 2003 r.
1 czerwca 1998 r. 31 maja 2004 r.
1 czerwca 1998 r. 31 maja 2005 r.
1 czerwca 1998 r. 31 maja 2006 r.
od 1 czerwca 2003 r.
od 1 czerwca 2004 r.
od 1 czerwca 2005 r.
od 1 czerwca 2006 r.

Prezesi krajowych bankw centralnych strefy euro

Nationale Bank van Belgi/Banque Nationale de Belgique
Alfons Verplaetse 1 czerwca 1998 r. 28 lutego 1999 r.
Guy Quaden od 1 marca 1999 r.

Deutsche Bundesbank
Hans Tietmeyer 1 czerwca 1998 r. 31 sierpnia 1999 r.
Ernst Welteke 1 wrzenia 1999 r. 16 kwietnia 2004 r.
Axel Weber od 30 kwietnia 2004 r.
(w okresie przejciowym
Jrgen Stark, wiceprezes)

Bank of Greece
Lucas D. Papademos 1 stycznia 2001 r. 31 maja 2002 r.
Nicholas C. Garganas od 1 czerwca 2002 r.

Banco de Espaa
Luis ngel Rojo 1 czerwca 1998 r. 11 lipca 2000 r.
Jaime Caruana od 12 lipca 2000 r.

Banque de France
Jean-Claude Trichet 1 czerwca 1998 r. 31 padziernika 2003 r.
Christian Noyer od 1 listopada 2003 r.

Central Bank & Financial Services Authority of Ireland

Maurice OConnell 1 czerwca 1998 r. 10 marca 2002 r.
John Hurley od 11 marca 2002 r.

60
R a m k a 8 C z o n kow i e R a d y P r e z e s w ( 1 c z e r w c a 1 9 9 8 r.
1 l i p c a 2 0 0 4 r. ) ( c d . )
Banca dItalia
Antonio Fazio od 1 czerwca 1998 r. 19 grudnia 2005 r.
Mario Draghi od 16 stycznia 2006 r.
(w okresie przejciowym
Vincenzo Desario, p.o. prezesa)

Banque centrale du Luxembourg

Yves Mersch od 1 czerwca 1998 r.

De Nederlandsche Bank
Nout Wellink od 1 czerwca 1998 r.

Oesterreichische Nationalbank
Klaus Liebscher od 1 czerwca 1998 r.

Banco de Portugal
Antnio Jos Fernandes de Sousa 1 czerwca 1998 r. 22 lutego 2000 r.
Vtor Constncio od 23 lutego 2000 r.

Suomen Pankki Finlands Bank

Matti Vanhala 1 czerwca 1998 r. 15 marca 2004 r.
Erkki Liikanen od 12 lipca 2004 r.
(tymczasowo Matti Louekoski, wiceprezes)

Posiedzenia Rady Prezesw zazwyczaj odbywaj si w siedzibie EBC we Frank-

furcie. Od 2000 r. wprowadzono zwyczaj organizowania dwch spotka w roku
poza Frankfurtem, w krajach strefy euro; ich gospodarzem jest wwczas bank
centralny danego kraju. Niekiedy posiedzenie odbywa si w formie telekonferen-
cji. Moliwe jest rwnie podejmowanie decyzji w drodze pisemnej procedury.

Zgodnie z art. 10 ust. 4 Statutu, przebieg posiedze jest poufny. Cho przepis ten
nie pozwala EBC publikowa protokow z posiedze, nie oznacza zakazu infor-
mowania opinii publicznej o wszelkich istotnych aspektach obrad Rady Preze-
sw (zob. punkt 4.2.3).

Zarzd

Zarzd jest organem EBC podejmujcym decyzje operacyjne. Odpowiada

za wszelkie decyzje, ktre musz by podejmowane na bieco. Ze wzgldu
na specyfik polityki pieninej, EBC musi by w stanie szybko reagowa
na zmieniajce si warunki na rynkach pieninych i kapitaowych, rozwizywa
nietypowe problemy i zajmowa si sprawami pilnymi. Tak funkcj moe pe-
ni jedynie ciao, ktrego czonkowie s zaangaowani wycznie i nieprzerwa-
nie w realizacj rnych dziedzin polityki EBC.

61
Skad
W skad Zarzdu wchodzi sze osb prezes, wiceprezes i czterech pozostaych
czonkw o uznanym autorytecie i dowiadczeniu zawodowym w dziedzinie
pienidza i bankowoci. Czonkowie Zarzdu s mianowani za wsplnym poro-
zumieniem rzdw krajw nalecych do strefy euro, na szczeblu szefw pastw
lub rzdw, na podstawie rekomendacji Rady UE i po zasigniciu opinii Parla-
mentu Europejskiego i Rady Prezesw EBC. Przed ustanowieniem EBC, w ma-
ju 1998 r., zasignito opinii Rady Europejskiego Instytutu Walutowego w spra-
wie nominacji szeciu czonkw pierwszego Zarzdu EBC.

Czonkowie Zarzdu pracuj w penym wymiarze czasu pracy. Warunki ich za-
trudnienia (np. wynagrodzenia, wiadczenia emerytalne i zdrowotne) s okrelo-
ne w umowach o prac z EBC i ustalane przez Rad Prezesw (z wyczeniem
gosw czonkw Zarzdu). W sprawach tych Rada Prezesw dziaa na podsta-
wie propozycji komitetu, w ktrego skad wchodzi trzech czonkw wyznaczo-
nych przez Rad Prezesw i trzech czonkw wyznaczonych przez Rad UE.
Osobami nominowanymi do komitetu przez Rad Prezesw s obecni lub byli
prezesi krajowych bankw centralnych, natomiast Rada UE wyznacza osoby
spord grona Rady ECOFIN.

Obowizki
Do podstawowych obowizkw Zarzdu naley:

przygotowanie posiedze Rady Prezesw;

realizacja polityki pieninej strefy euro zgodnie z wytycznymi i decyzjami

przyjtymi przez Rad Prezesw oraz przekazywanie niezbdnych instrukcji
w tym zakresie krajowym bankom centralnym strefy euro;

kierowanie biec dziaalnoci EBC;

egzekwowanie uprawnie przekazanych Zarzdowi przez Rad Prezesw,

w tym niektrych uprawnie o charakterze regulacyjnym.

Przygotowanie posiedze Rady Prezesw obejmuje opracowanie porzdku ob-

rad, przygotowanie niezbdnych dokumentw, nad ktrymi pracowa bdzie Ra-
da oraz przedstawianie projektw podejmowanych decyzji. Tak wic w praktyce
cho nie oficjalnie Zarzd ma prawo inicjowania decyzji podejmowanych
przez Rad Prezesw.

Na mocy Traktatu WE realizacja polityki pieninej naley do wycznej kompeten-

cji Zarzdu, a zatem Rada Prezesw nie moe peni tej funkcji. Odpowiedzialno
za realizacj polityki pieninej uzasadnia nadanie Zarzdowi uprawnie do uchwala-
nia instrukcji dla krajowych bankw centralnych. Przydzielenie tej funkcji Zarzdowi
ma zagwarantowa, e EBC bdzie w stanie szybko reagowa na zmiany warunkw
na rynku pieninym i kapitaowym oraz rozwizywa nage, pilne problemy.

Na mocy delegacji Rady Prezesw, spord statutowych raportw EBC Zarzd

zatwierdza i publikuje raporty miesiczne (art. 15 ust. 1 Statutu ESBC), tygo-

62
dniowe skonsolidowane sprawozdania finansowe (art. 15 ust. 2) i skonsolidowa-
ne bilanse (art. 26 ust. 3)6. Rwnie na mocy delegacji Zarzd uprawniony jest
do zarzdzania rezerwami walutowymi EBC. Zarzd odpowiada rwnie za na-
kadanie sankcji na osoby trzecie, ktre nie przestrzegaj przepisw uchwalanych
przez EBC (zob. punkt 2.5.3).

Jeli chodzi o kierowanie biec dziaalnoci EBC, Zarzd odpowiada rwnie

za okrelenie wewntrznej struktury organizacyjnej EBC oraz zasad doboru, re-
krutacji i awansowania pracownikw EBC (zob. podrozdzia 6.2).

Procedury
Podobnie jak Rada Prezesw, Zarzd jest ciaem kolegialnym. Art. 11 ust. 5 Sta-
tutu ESBC stanowi, e kady czonek Zarzdu obecny osobicie na posiedze-
niach ma prawo gosu i dysponuje w tym celu jednym gosem. Zasada odpowie-
dzialnoci kolegialnej oznacza, e decyzje poddawane s wsplnym obradom,
a wszyscy czonkowie Zarzdu ponosz za nie czn odpowiedzialno.

Obecnie Zarzd spotyka si co najmniej raz w tygodniu. Decyzje podejmowane

s zazwyczaj zwyk wikszoci gosw obecnych na posiedzeniu czonkw.
W przypadku rwnej liczby gosw rozstrzyga gos prezesa EBC.

Szczeglne obowizki prezesa EBC

Jako czonek Zarzdu prezes jest pierwszym wrd rwnych sobie i wi go
decyzje Zarzdu. Niemniej jednak Statut ESBC przydziela prezesowi szcze-
gln rol, zastrzegajc dla niego (lub pod jego nieobecno dla wicepre-
zesa) wyczno w penieniu pewnych wanych funkcji: przewodniczenia
wszystkim trzem organom decyzyjnym EBC, oddawania rozstrzygajcego
gosu w gosowaniach Rady Prezesw i Zarzdu, reprezentowania EBC
na zewntrz (np. na arenie midzynarodowej), przedstawiania raportu rocz-
nego EBC Parlamentowi Europejskiemu i Radzie UE oraz moliwoci
uczestnictwa w posiedzeniach Rady ECOFIN i Eurogrupy. Zgodnie z Regu-
laminem EBC, decyzje w sprawie zakresu obowizkw poszczeglnych
czonkw Zarzdu dotyczcych biecej dziaalnoci EBC nie mog by po-
dejmowane wbrew opinii prezesa.

Rada Oglna

Rada Oglna umoliwia instytucjonalne powizanie Eurosystemu z krajowymi

bankami centralnymi pastw czonkowskich spoza strefy euro. Jej istnienie,
skad i obowizki wynikaj z wystpowania rnic w poziomie integracji w ra-
mach UGW (zob. punkt 1.2.2), w zwizku z czym Rada Oglna przestanie ist-
nie z chwil przyjcia euro przez wszystkie pastwa czonkowskie UE.

Status Rady Oglnej jako organu decyzyjnego ESBC podkrela wag, jak auto-
rzy Traktatu przywizywali do zachowania cznoci i wsppracy z krajowymi
bankami centralnymi pastw czonkowskich UE, ktre nie przyjy jeszcze euro.

6 Raportyroczne s zatwierdzane przez Rad Prezesw, a raporty w sprawie konwergencji

przez Rad Ogln.

63
Skad
W Skad Rady Oglnej wchodz prezes i wiceprezes EBC oraz prezesi wszystkich
krajowych bankw centralnych Unii Europejskiej (obecnie 27 czonkw). Pozosta-
li czterej czonkowie Zarzdu mog uczestniczy w posiedzeniach bez prawa gosu.
Prezesi bankw centralnych krajw przystpujcych aktualnie Bugarii i Rumunii
uczestnicz w posiedzeniach na prawach obserwatorw. Podobnie jak w przypad-
ku Rady Prezesw, w zebraniach Rady Oglnej mog rwnie uczestniczy bez
prawa gosu przewodniczcy Rady UE i czonek Komisji Europejskiej.

Obowizki
Rada Oglna peni te zadania przejte od Europejskiego Instytutu Walutowego, ktre
nadal musz by realizowane przez EBC na trzecim etapie UGW ze wzgldu na fakt,
e nie wszystkie pastwa czonkowskie przyjy jeszcze euro. Gwnie zatem Rada
Oglna odpowiada wic przede wszystkim za opiniowanie niezbdnych przygotowa
do wejcia do Eurosystemu. W tym kontekcie Rada Oglna zatwierdza rwnie ra-
porty o konwergencji, ktrych sporzdzania wymaga Traktat (zob. punkt 1.2.2).

Rada Oglna monitoruje rwnie funkcjonowanie systemu ERM II (zob. punkt

3.2.1). W tym kontekcie Rada dokonuje oceny trwaoci kursw walutowych
pomidzy kad z nalecych do systemu walut a euro, stanowi take forum dla
koordynacji polityki pieninej i kursowej oraz administrowania systemem inter-
wencji i finansowania w ramach ERM II.

Ponadto Rada Oglna:

monitoruje przestrzeganie przez krajowe banki centralne UE oraz EBC posta-

nowie art. 101 (kredyt w rachunku i inne instrumenty kredytowe) oraz art. 102
(zakaz uprzywilejowanego dostpu dla instytucji finansowych) Traktatu WE
(zob. punkt 2.5.5);

uczestniczy w dziaaniach zwizanych z penieniem przez EBC funkcji dorad-

czych oraz gromadzeniem informacji statystycznych (zob. punkt 2.5.4 i pod-
rozdzia 3.5);

opiniuje zmiany zasad rachunkowoci i sprawozdawczoci finansowej,

okrelenie klucza subskrypcji kapitau EBC oraz warunki zatrudnienia
pracownikw EBC.

Prezes EBC ma obowizek zawiadamiania Rady Oglnej o decyzjach podj-

tych przez Rad Prezesw, dziki czemu prezesi krajowych bankw central-
nych spoza strefy euro maj bezporedni dostp do informacji na temat obrad
Rady Prezesw.

Procedury
Rada Oglna funkcjonuje zgodnie z przyjtym przez siebie Regulaminem.
Zebraniom Rady Oglnej przewodniczy prezes EBC lub pod jego nieobec-
no wiceprezes. Z reguy Rada zbiera si cztery razy w roku we Frankfur-
cie nad Menem; posiedzenia mog jednak odbywa si rwnie w formie
telekonferencji.

64
2.5.2 Spjna realizacja decyzji politycznych

W celu zapewnienia spjnej realizacji polityki EBC oraz integralnoci cae-

go systemu Europejski Bank Centralny uchwala wytyczne i wydaje instruk-
cje dotyczce zdecentralizowanej realizacji operacji Eurosystemu. EBC jest
rwnie gospodarzem komitetw ESBC, ktre powstay jako forum dla
wsppracy wewntrz Eurosystemu, i wspiera ich prac. Ponadto EBC stano-
wi centralny orodek dla kilku wsplnych systemw operacyjnych umoli-
wiajcych wymian informacji w czasie rzeczywistym pomidzy EBC i kra-
jowymi bankami centralnymi. Dziki temu EBC jest w stanie monitorowa
wszystkie operacje mimo ich decentralizacji, zapewniajc ich zgodno z wy-
tycznymi i instrukcjami.

Wewntrzne akty prawne Eurosystemu

Istniej trzy rodzaje aktw prawnych obowizujcych wewntrz Eurosystemu:

wytyczne EBC;
instrukcje EBC;
decyzje wewntrzne.

Wytyczne i instrukcje EBC stanowi szczeglny rodzaj instrumentw prawnych,

wicych i zaskaralnych. Uchwalane s w celu zagwarantowania, aby zdecen-
tralizowane operacje byy realizowane przez krajowe banki centralne w sposb
spjny i zgodnie z wewntrznym podziaem kompetencji.

Ze wzgldu na to, e wytyczne oraz instrukcje EBC stanowi cz prawa wspl-

notowego, maj one pierwszestwo przed przepisami krajowymi (zarwno do-
tychczasowymi, jak i uchwalonymi w przyszoci) w dziedzinach, do ktrych
maj zastosowanie (tzw. zasada supremacji)7. Zapewnienie przestrzegania wy-
tycznych i instrukcji EBC naley do Rady Prezesw, ktrej w zadaniu tym po-
maga Zarzd, sporzdzajc okresowe raporty.

EBC moe rwnie podejmowa wewntrzne decyzje w sprawach dotyczcych

organizacji, administracji i finansw Eurosystemu. Decyzje te s prawnie wi-
ce dla wszystkich jego czonkw.

Wymogi formalne dotyczce uchwalania wytycznych, instrukcji i decyzji we-

wntrznych przez EBC nie zostay okrelone w Traktacie ani w Statucie za-
wiera je Regulamin EBC. Wymogi te s zgodne z oglnymi zasadami prawa
wsplnotowego.

Ze wzgldu na fakt, e instrumenty te maj skutki prawne jedynie dla Eurosyste-

mu, zgodnie z prawem wsplnotowym EBC nie ma obowizku publikowania
swoich wytycznych, instrukcji i decyzji wewntrznych. Jednak w interesie jaw-
noci EBC zazwyczaj publikuje te wytyczne i decyzje wewntrzne, ktre mog

7 Jak dotd nie odnotowano przypadkw sprzecznoci wytycznych EBC z prawem krajowym.
Polityka EBC zakada zapewnianie zgodnoci jego wytycznych z prawem krajowym.

65
by przedmiotem zainteresowania podmiotw dziaajcych na rynku i opinii pu-
blicznej. Kilka aktw prawnych, ktre nie zostay opublikowane, dotyczy szcze-
gowych zagadnie technicznych i operacyjnych, zwaszcza takich, ktre ze
wzgldw operacyjnych podlegaj czstym zmianom.

Wytyczne EBC
Wytyczne EBC ustanawiaj oglne ramy i gwne zasady realizowania przez
banki krajowe zdecentralizowanych operacji Eurosystemu oraz zasady groma-
dzenia danych statystycznych.

Poniewa wytyczne EBC maja charakter wewntrzny (w ramach Eurosystemu),

nie wpywaj one (bezporednio i indywidualnie) na prawa kontrahentw krajo-
wych bankw centralnych. Dla zapewnienia skutecznoci prawnej wytycznych
konieczne jest ich potwierdzenie przez poszczeglne krajowe banki centralne
w stosunkach z kontrahentami.

Biorc pod uwag rnice w strukturze rynkw finansowych i systemach

prawnych poszczeglnych krajw strefy euro, wytyczne EBC oferuj pewien
stopie swobody w zakresie sposobu ich potwierdzenia w stosunkach z kon-
trahentami, na tyle, na ile s one zgodne z wymogami wsplnej polityki pie-
ninej strefy euro. W zalenoci od rozwiza prawnych funkcjonujcych
w poszczeglnych krajowych bankach centralnych, stosunki z kontrahentami
reguluj bd podpisywane z nimi przez dany bank centralny umowy, bd
ustanawiane przez nie przepisy dotyczce kontrahentw. Mimo rnej formy,
jak potwierdzenie wytycznych moe przybiera w poszczeglnych krajach,
ich tre pozostaje jednak ta sama.

Zgodnie z Regulaminem EBC wytyczne s uchwalane przez Rad Prezesw,

a nastpnie przekazywane krajowym bankom centralnym strefy euro. Aby ua-
twi proces nowelizowania wytycznych, Rada Prezesw moe podj decyzj
o delegowaniu uprawnienia do uchwalania wytycznych na Zarzd, z zastrzee-
niem okrelenia zakresu i granic powierzonych mu kompetencji.

Instrukcje EBC
Instrukcje EBC przyjmowane s przez Zarzd. Ich celem jest zagwarantowa-
nie poprzez udzielenie konkretnych i szczegowych instrukcji krajowym
bankom centralnym strefy euro realizacji decyzji w zakresie polityki pie-
ninej oraz wytycznych. Charakterystycznym przykadem mog by in-
strukcje Zarzdu w sprawie realizacji operacji otwartego rynku (zob.
punkt 3.1.3).

Decyzje wewntrzne
Decyzje wewntrzne dotycz wewntrznych spraw organizacyjnych i admini-
stracyjnych. S one nietypowe w tym sensie, e nie maj konkretnego adresa-
ta, s jednak prawnie wice dla czonkw Eurosystemu.

Za przykad mog posuy decyzje EBC (opublikowane w Dzienniku Urzdo-

wym Unii Europejskiej) w nastpujcych sprawach:

66
 publicznego dostpu do dokumentacji i archiww EBC;
procentowego udziau poszczeglnych KBC w kluczu kapitaowym EBC;
opacenia kapitau EBC;
emisji banknotw euro;
podziau dochodu pieninego pomidzy poszczeglne krajowe banki centralne.

Komitety Eurosystemu i ESBC oraz Konferencja Dziau Kadr

Komitety ESBC zostay ustanowione przez Rad Prezesw na mocy art. 9 Regu-
laminu EBC w celu wspierania pracy organw decyzyjnych EBC. Komitety
ESBC gromadz ekspertw z poszczeglnych dziedzin i uatwiaj proces decy-
zyjny, jak rwnie realizacj podjtych decyzji.

Komitetom ESBC przewodniczy zwykle jeden z wyszych rang pracownikw

EBC. Komitety skadaj sprawozdania ze swej dziaalnoci Radzie Prezesw,
za porednictwem Zarzdu. Udzia w komitetach ESBC zazwyczaj ograniczony
jest do pracownikw bankw centralnych Eurosystemu. Przedstawiciele krajo-
wych bankw centralnych spoza strefy euro uczestnicz w posiedzeniach, gdy
omawiane s na nich sprawy nalece do kompetencji Rady Oglnej. W uzasad-
nionych przypadkach komitety mog zaprasza do udziau w zebraniach przed-
stawicieli innych kompetentnych instytucji, np. przedstawicieli krajowych orga-
nw nadzorczych w przypadku Komitetu Nadzoru Bankowego.

Obecnie w ramach ESBC dziaa 12 komitetw. Poza Komitetem Nadzoru Ban-

kowego, ktrego funkcje zostay opisane w podrozdziale 3.7 (w powizaniu ze
statutowymi zadaniami ESBC w dziedzinie nadzoru ostronociowego nad insty-
tucjami kredytowymi i stabilnoci systemu finansowego) s to:

Komitet ds. Rachunkowoci i Dochodw Pieninych (ang. Accounting and

Monetary Income Committee AMICO) doradza we wszelkich sprawach we-
wntrznych Eurosystemu dotyczcych rachunkowoci, sprawozdawczoci fi-
nansowej i podziau dochodu pieninego.

Komitet ds. Banknotw (ang. Banknote Committee BANCO) zajmuje si

wspprac w ramach Eurosystemu w zakresie produkcji, emisji i obsugi po-
emisyjnej banknotw euro.

Komitet ds. Komunikacji Zewntrznej (ang. External Communications

Committee ECCO) wspomaga polityk komunikacyjn EBC, zwaszcza
w sprawach dotyczcych publikacji wielojzycznych.

Komitet ds. Informatyki (ang. Information Technology Committee ITC) zapew-

nia wsparcie w tworzeniu, wdraaniu i utrzymaniu sieci informatycznych oraz infra-
struktury komunikacyjnej, wykorzystywanych przez wsplne systemy operacyjne.

Komitet ds. Audytu Wewntrznego (ang. Internal Auditors Committee

IAC) opracowuje wsplne standardy audytu operacji Eurosystemu oraz prze-
prowadza audyty wsplnych projektw i systemw operacyjnych na szczeblu
Eurosystemu lub ESBC.

67
 Komitet ds. Stosunkw Midzynarodowych (ang. International Relations
Committee IRC) pomaga EBC w wykonywaniu statutowych zada zwi-
zanych ze wspprac midzynarodow oraz stanowi forum wymiany pogl-
dw w sprawach bdcych przedmiotem wsplnego zainteresowania w tej
dziedzinie.

Komitet ds. Prawnych (ang. Legal Committee LEGCO) udziela porad we

wszelkich kwestiach prawnych dotyczcych statutowych zada EBC.

Komitet ds. Operacji Rynkowych (ang. Market Operations Committee

MOC) wspiera Eurosystem w realizacji operacji polityki pieninej i transak-
cji walutowych, w zarzdzaniu rezerwami walutowymi oraz w sprawach doty-
czcych dziaania systemu ERM II.

Komitet ds. Polityki Pieninej (ang. Monetary Policy Committee MPC)

ma gos doradczy w kwestiach strategii oraz innych dugoterminowych zagad-
nie zwizanych z formuowaniem polityki pieninej i kursowej. Komitet od-
powiada rwnie za regularne projekcje rozwoju sytuacji makroekonomicznej
w strefie euro opracowywane przez ekspertw Eurosystemu (zob. punkt 3.1.2).

Komitet ds. Systemw Patnoci i Rozrachunku (ang. Payment and Settlement

Systems Committee PSSC) ma gos doradczy w sprawach funkcjonowania i kon-
serwacji systemu TARGET, oglnej polityki w zakresie systemw patniczych
i nadzoru oglnego oraz tych zagadnie z dziedziny rozliczania i rozrachunku pa-
pierw wartociowych, ktre s przedmiotem zainteresowania bankw centralnych.

Komitet ds. Statystyki (ang. Statistics Committee STC) ma gos doradczy

w sprawach definiowania i zestawiania informacji statystycznych przez EBC
i krajowe banki centralne.

W celu dalszego wzmocnienia wsppracy i poczucia wsplnoty wrd bankw

centralnych Eurosystemu i ESBC, Rada Prezesw powoaa Konferencj
Dziaw Kadr, formalizujc w ten sposb trwajc od dawna wspprac szefw
dziaw kadr w bankach centralnych UE. Konferencja stanowi forum wymiany
dowiadcze, wiedzy i informacji w dziedzinie polityki i praktyki kadrowej (przy
zachowaniu zasady wycznoci kompetencji poszczeglnych krajowych
bankw centralnych i EBC). Umoliwia to m.in. podejmowanie wsplnych
inicjatyw szkoleniowych oraz organizowanie wymiany pracownikw pomidzy
bankami centralnymi.

Wsplne systemy operacyjne

EBC i krajowe banki centralne stworzyy szereg wsplnych systemw operacyj-

nych, ktre maj uatwi wykonywanie operacji w sposb zdecentralizowany.
Systemy te zapewniaj wsparcie logistyczne gwarantujce niezawodne funkcjo-
nowanie Eurosystemu.

Wsplne systemy operacyjne obejmuj systemy informatyczne, aplikacje i pro-

cedury. Zorganizowane s w formie tzw. sieci gwiadzistej z EBC w jej centrum.

68
Odpowiedzialno za poszczeglne systemy powierzono waciwym komitetom
ESBC, natomiast zarzdzanie nimi waciwym pionom EBC.

W operacjach Eurosystemu wykorzystywane s nastpujce wsplne systemy

operacyjne:

Systemy do operacji przetargowych i dwustronnych interwencji rynkowych,

zapewniajce bezpieczn i szybk transmisj instrukcji dotyczcych realizacji
zdecentralizowanych operacji polityki pieninej.

System wymiany danych niestatystycznych, sucy jako kana komunikacji

dziennych danych bilansowych pomidzy krajowymi bankami centralnymi
a EBC; dane te przekazywane s do pionu zarzdzania pynnoci i wykorzy-
stywane do codziennych analiz rynku pieninego.

Wsplny system zespou transakcyjnego (ang. front office) wykorzystywany

do ewidencji i przetwarzania prowadzonych przez krajowe banki centralne
transakcji dotyczcych rezerwowych aktyww walutowych EBC oraz prowa-
dzonych przez EBC transakcji dotyczcych jego funduszy wasnych, a take
do monitorowania pozycji, limitw, ryzyka i wynikw.

System Informacji Walutowej (ang. Currency Information System), monitoru-

jcy stany (zapasy) banknotw w poszczeglnych KBC w celu zidentyfikowa-
nia ewentualnych nadwyek i niedoborw banknotw euro w rnych punktach
dostpowych Eurosystemu. Ten system umoliwia korygowanie nierwnowagi
poprzez transportowanie nadwyek banknotw z jednego kraju w celu zrwno-
waenia ewentualnego niedoboru banknotw w innym kraju.

Pozostae wsplne systemy operacyjne obejmuj rwnie banki centralne pastw

czonkowskich nienalecych do strefy euro:

System TARGET (zob. podrozdzia 3.3).

CebaMail, czyli zamknity system poczty elektronicznej do bezpiecznej wy-

miany informacji pomidzy krajowymi bankami centralnymi UE.

System Telekonferencja, czyli zamknity, bezpieczny system umoliwiajcy

odbywanie telekonferencji pomidzy czonkami ESBC na szczeblu prezesa lub
ekspertw.

System Monitorowania Faszerstw, ktry pozwala na scentralizowane przecho-

wywanie informacji o falsyfikatach banknotw euro w UE oraz bezpieczny do-
stp do nich dla wszystkich uprawnionych podmiotw.

System Wymiany Danych Statystycznych, umoliwiajcy szybk i bezpieczn

transmisj danych statystycznych w jednolitym formacie w ramach ESBC.

Baza Danych Statystyki Pieninej i Bankowej Monetarnych Instytucji Finan-

sowych, bdca scentralizowanym rejestrem monetarnych instytucji finanso-

69
 wych zobowizanych do przekazywania danych statystycznych w zakresie sta-
tystyki pieninej i bankowej. Do grupy tej nale instytucje kredytowe podle-
gajce wymogowi utrzymywania rezerw obowizkowych. W bazie znajduj si
rwnie listy aktyww, ktre mog by wykorzystywane jako zabezpieczenia
kredytu rddziennego i operacji polityki pieninej Eurosystemu.

Sprawozdawczo wewntrz Eurosystemu

Biorc pod uwag wysoki stopie decentralizacji operacyjnej, aby Eurosystem

mg dziaa jako jedna cao, a organy decyzyjne EBC dysponoway wszelkimi
informacjami i danymi niezbdnymi dla realizacji jego polityki na szczeblu cen-
tralnym, niezbdna jest rozbudowana sprawozdawczo wewntrz Eurosystemu.

Operacje Eurosystemu wykazywane s niemal wycznie w bilansach krajowych

bankw centralnych i prowadz do powstawania wysokich sald wewntrz Eurosys-
temu. Salda te powstaj gwnie w wyniku transakcji transgranicznych przecho-
dzcych przez system TARGET (zob. punkt 3.3.1), ktre powoduj powstanie
wzajemnych nalenoci i zobowiza poszczeglnych krajowych bankw central-
nych na ich lokalnych rachunkach, jak rwnie w wyniku okresowej alokacji znaj-
dujcych si w obiegu banknotw euro pomidzy banki centralne Eurosystemu
(zob. podrozdzia 3.4). Jednak we wsplnym obszarze walutowym dla celw ana-
litycznych i operacyjnych licz si tylko zagregowane i skonsolidowane wyniki
tych operacji. Z tego wzgldu jest rzecz wan, by operacje przeprowadzane przez
krajowe banki centralne byy ksigowane i wykazywane zgodnie z ujednolicon
metod, a salda wewntrzsystemowe Eurosystemu byy poprawnie konsolidowane.

Dziaajc w oparciu o art. 26 ust. 4 Statutu, Rada Prezesw przyja zasady do-
tyczce podstaw rachunkowoci i sprawozdawczoci finansowej obowizujce
w Eurosystemie8. Zgodnie z nimi, sprawozdania finansowe EBC i krajowych
bankw centralnych s sporzdzane na zasadzie kosztu historycznego, zmodyfi-
kowanej w celu uwzgldnienia wyceny rynkowej zbywalnych papierw warto-
ciowych, zota oraz pozostaych aktyww i pasyww (bilansowych oraz poza-
bilansowych) w walutach obcych.

Ze wzgldu na to, e Eurosystem posiada wysokie pozycje w walutach obcych,

szczeglny nacisk pooono na kwesti ostronego ujcia. Zasada ostronego
ujcia polega w szczeglnoci na asymetrycznym ujmowaniu w rachunku zy-
skw i strat niezrealizowanych zyskw i niezrealizowanych strat. Tak wic, pod-
czas gdy zrealizowane zyski finansowe oraz wszystkie (zarwno zrealizowane,
jak i niezrealizowane) straty finansowe s ujmowane w rachunku zyskw i strat,
niezrealizowane zyski finansowe s przenoszone na konto rnic z aktualizacji
wyceny. Wzajemne nalenoci i zobowizania bankw centralnych Eurosystemu
s kompensowane ze sob, dziki czemu skonsolidowane sprawozdanie finanso-
we pokazuje jedynie pozycj Eurosystemu wobec osb trzecich.

8 Wytyczne EBC/2002/10 z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie ram prawnych rachunkowoci

i sprawozdawczoci finansowej w Europejskim Systemie Bankw Centralnych (Dz.U. L 58,
3.03.2003, str. 1).

70
Krajowe banki centralne codziennie wysyaj swoje dane bilansowe do EBC,
ktry wykorzystuje je w szczeglnoci do dziennych analiz rynku pieninego,
niezbdnych dla prowadzenia polityki pieninej. Dane bilansowe s rwnie
podstaw tygodniowych skonsolidowanych sprawozda finansowych Eurosyste-
mu oraz skonsolidowanego bilansu rocznego.

Decentralizacja operacyjna Eurosystemu oznacza rwnie potrzeb prowadzenia

rozbudowanej sprawozdawczoci niefinansowej. Dobitnym przykadem mog
by tu sporzdzane przez krajowe banki centralne raporty, ktre pozawalaj EBC
kontrolowa przestrzeganie przez krajowe banki centralne wytycznych i instruk-
cji wydawanych przez EBC. Kolejnym przykadem mog by raporty krajowych
bankw centralnych dotyczce przepywu banknotw w strefie euro, pozwalaj-
ce na zidentyfikowanie ewentualnych niedoborw lub nadwyek banknotw eu-
ro w rnych punktach dostpowych Eurosystemu.

2.5.3 Uprawnienia regulacyjne EBC

Realizujc zadania powierzone Eurosystemowi EBC moe rwnie uchwala ak-

ty prawne rozporzdzenia i decyzje majce bezporednie skutki prawne dla
osb trzecich, innych ni krajowe banki centralne czy Eurosystem (art. 110 ust. 1
Traktatu WE i art. 34 ust. 1 Statutu ESBC).

Uprawnienia regulacyjne EBC umoliwiaj mu niezalene wypenianie powie-

rzonego mandatu, bez potrzeby odwoywania si do aktw prawnych instytucji
wsplnotowych czy pastw czonkowskich. Jednak zgodnie z zasad ograniczo-
nych kompetencji EBC moe egzekwowa swoje uprawnienia regulacyjne wy-
cznie w zakresie niezbdnym dla realizacji zada Eurosystemu.

Przedsibiorstwa, ktre nie wypeniaj zobowiza, jakie nakadaj na nie rozpo-

rzdzenia i decyzje EBC mog podlega grzywnom i okresowym karom pieni-
nym, nakadanym przez EBC na mocy art. 110 ust. 3 Traktatu oraz art. 34 ust. 3
Statutu. EBC egzekwuje swoje uprawnienia w granicach i na warunkach okrelo-
nych w prawodawstwie uzupeniajcym9.

Wszelkie kroki prawne podejmowane przez EBC, niosce skutki prawne dla
osb trzecich podlegaj kontroli oraz interpretacji Europejskiego Trybunau
Sprawiedliwoci.

Rozporzdzenia EBC
Podobnie jak w przypadku rozporzdze uchwalanych przez organy legislacyj-
ne Wsplnoty Europejskiej, rozporzdzenia EBC maja zasig oglny, s wi-
ce w caoci i maj bezporednie zastosowanie we wszystkich krajach strefy eu-
ro. Zasig oglny oznacza, e dotycz nieograniczonej liczby podmiotw i przy-
padkw. Bezporednie zastosowanie oznacza, e nie musz by przenoszone
do prawa krajowego i jako akty wice nakadaj bezporednie zobowizania
na osoby trzecie.

9 Rozporzdzenie Rady (WE) 2532/98 z 23 listopada 1998 r. dotyczce kompetencji Europej-

skiego Banku Centralnego do nakadania sankcji (Dz.U. L 318, 27.11.1998, str. 4).

71
Rozporzdzenia EBC uchwala Rada Prezesw, a podpisuje w jej imieniu pre-
zes EBC. Rada Prezesw moe delegowa swoje uprawnienia w zakresie
uchwalania rozporzdze na Zarzd EBC, jednak musi wwczas okreli ich
granice i zakres.

Rozporzdzenia EBC s wice i wchodz w ycie dopiero z chwil ich ogo-

szenia w Dzienniku Urzdowym Unii Europejskiej, we wszystkich jzykach ofi-
cjalnych Wsplnoty.

Dotychczas EBC uchwali rozporzdzenia w sprawie stosowania rezerw obo-

wizkowych10, w sprawie danych przekazywanych dla celw bilansu skonso-
lidowanego sektora monetarnych instytucji finansowych11, w sprawie staty-
styki stp procentowych stosowanych przez monetarne instytucje finansowe
w odniesieniu do depozytw i poyczek dla gospodarstw domowych i przed-
sibiorstw12 oraz w sprawie uprawnie EBC do nakadania sankcji13.

Decyzje EBC
Decyzje EBC s wice w caoci dla adresatw, do ktrych s skierowane
i wchodz w ycie z chwil powiadomienia adresatw. Adresatem decyzji moe
by dowolna osoba fizyczna lub prawna, rwnie kraj nalecy do strefy euro.

Decyzje EBC mog by uchwalane przez Rad Prezesw lub Zarzd, w grani-
cach ich kompetencji. Od decyzji uchwalonych przez Zarzd ich adresat moe si
odwoa do Rady Prezesw.

Decyzje EBC w sprawie zatwierdzenia wielkoci emisji monet euro (na podsta-
wie art. 106 ust. 2 Traktatu WE) adresowane s do krajw nalecych do strefy
euro. Decyzje skierowane do innych podmiotw zazwyczaj dotycz sankcji na-
kadanych przez EBC za nieprzestrzeganie wydawanych przeze rozporzdze
(np. naruszenia wymogw dotyczcych rezerwy obowizkowej).

Decyzje EBC s wydawane w jzyku adresata. EBC moe rwnie postanowi,

e decyzja zostanie opublikowania w Dzienniku Urzdowym wwczas decyzja
ta jest publikowana we wszystkich oficjalnych jzykach Wsplnoty.

10 Rozporzdzenie (WE) nr 1745/2003 Europejskiego Banku Centralnego z dnia 12 wrzenia

2003 r. w sprawie stosowania stp rezerw obowizkowych (EBC/2003/9), Dz.U. L 250,
2.10.2003, str. 10.
11 Rozporzdzenie (WE) nr 2423/2001 Europejskiego Banku Centralnego z dnia 22 listopada

2001 r. dotyczce skonsolidowanego bilansu sektora monetarnych instytucji finansowych

(EBC/2001/13), Dz.U. L 333, 17.12.2001, str. 1, z ostatnimi zmianami wprowadzonymi Roz-
porzdzeniem (WE) nr 1746/2003 z dnia 18 wrzenia 2003 r. (EBC/2003/10), Dz.U. L 250,
2.10.2003, str. 17.
12 Rozporzdzenie (WE) nr 63/2002 Europejskiego Banku Centralnego z dnia 20 grudnia

2001 r. w sprawie statystyki dotyczcej stp procentowych stosowanych przez monetarne in-
stytucje finansowe w odniesieniu do depozytw i kredytw dla gospodarstw domowych
i przedsibiorstw (EBC/2001/18), Dz.U. L 10, 12.01.2002, str. 24.
13 Rozporzdzenie (WE) nr 2157/1999 Europejskiego Banku Centralnego z dnia 23 wrzenia

1999 r. w sprawie uprawnie Europejskiego Banku Centralnego do nakadania sankcji

(EBC/1999/4), Dz.U. L 264, 12.10.1999, str. 21.

72
2.5.4 Dziaalno doradcza EBC

W ramach swej dziaalnoci doradczej EBC moe wydawa zalecenia i opinie

w sprawach nalecych do jego kompetencji. Zalecenia i opinie EBC nie maj
charakteru wicych aktw prawnych. Wydawane s w jzyku adresata.
W przypadku zalece i opinii dotyczcych spraw oglnych EBC moe podj de-
cyzj o ich publikacji w Dzienniku Urzdowym wwczas publikowane s one
we wszystkich jzykach oficjalnych Wsplnoty.

Zalecenia EBC

EBC wydaje dwa rodzaje zalece:

Zalecenia w rozumieniu wsplnotowej terminologii prawnej, bdce instru-

mentem pozwalajcym EBC na inicjatyw ustawodawcz w zakresie prawa
wsplnotowego regulujcego dziedziny nalece do kompetencji Banku;

Zalecenia w tradycyjnym sensie tego sowa, bdce instrumentem pozwalaj-

cym EBC na inicjowanie podanych dziaa.

Inicjatywa ustawodawcza prawo wsplnotowe

Wraz z Komisj Europejsk EBC posiada prawo inicjatywy ustawodawczej
w zakresie wtrnego prawa wsplnotowego, uzupeniajcego lub nowelizujce-
go Statut ESBC. Komisja ma prawo skadania propozycji ustawodawczych we
wszystkich dziedzinach, w ktrych EBC moe wydawa zalecenia, jednak jak
dotd nie egzekwowaa tego prawa. Strona nieegzekwujca swego prawa do ini-
cjatywy ustawodawczej ma by konsultowana przez Rad UE przed uchwale-
niem danego aktu prawnego. Oznacza to, e Komisja opiniuje akty prawne za-
proponowane przez EBC i vice versa.

Przepisy uzupeniajce
Art. 107 ust. 6 Traktatu WE oraz art. 42 Statutu ESBC wymieniaj dziedziny,
w ktrych Traktat WE wymaga uchwalenia przepisw uzupeniajcych do Statu-
tu. S to gwnie zakres i warunki nakadania przez EBC wymogu utrzymywa-
nia rezerw minimalnych w krajowych bankach centralnych przez instytucje kre-
dytowe strefy euro (zob. punkt 3.1.3), gromadzenie danych statystycznych (zob.
podrozdzia 3.5), egzekwowanie uprawnie regulacyjnych (zob. punkt 2.5.3),
podniesienie kapitau EBC (zob. podrozdzia 3.8) lub wezwanie do zwikszenia
aktyww rezerwowych (zob. punkt 3.2.2). Rada UE uchwalia te przepisy uzu-
peniajce gwnie w oparciu o zalecenia EBC14 z chwil rozpoczcia trze-
ciego etapu UGW, zgodnie z art. 123 Traktatu WE.

Nowelizacja Statutu ESBC

Oprcz normalnego trybu wprowadzania zmian do Traktatu (art. 48 Traktatu
UE), Traktat WE ustanawia dwie procedury specjalne dla celw nowelizacji Sta-
tutu ESBC:
14 Patrz Zalecenie Europejskiego Banku Centralnego (EBC/1998/8) w sprawie Rozporzdzenia Ra-
dy (WE) dotyczcego stosowania stp rezerw obowizkowych przez Europejski Bank Centralny
(Dz.U. C 246, 6.08.1998, str. 6); Zalecenie Europejskiego Banku Centralnego (EBC/1998/9)

73
i. uproszczona procedura nowelizacji opisana w art. 107 ust. 5 Traktatu WE
i w art. 41 Statutu;

ii. klauzula zezwalajca zawarta w art. 10 ust. 6 Statutu, wprowadzona Trak-

tatem z Nicei w lutym 2003 r.

Uproszczona procedura nowelizacji dotyczy szeregu dziedzin dziaalnoci

takich jak statystyka, rachunkowo, operacje otwartego rynku i operacje
kredytowe, rezerwa obowizkowa, systemy rozliczeniowe i patnicze, opera-
cje zagraniczne i podzia dochodu pieninego. Procedura uproszczo-
na umoliwia korygowanie technicznych postanowie Traktatu w razie po-
trzeby przez Rad UE, za zgod Parlamentu Europejskiego, bez potrzeby sto-
sowania normalnego trybu nowelizacji Traktatu, tj. w drodze konferencji
midzyrzdowej i ratyfikacji przez pastwa czonkowskie UE. Jak dotd jed-
nak procedury tej nie stosowano.

Klauzula zezwalajca zawarta w art. 10 ust. 6 Statutu umoliwia zmian trybu

gosowania w Radzie Prezesw w drodze decyzji Rady UE. Biorc pod uwag
dalekosine implikacje takiej nowelizacji, Rada UE podejmuje tego rodzaju de-
cyzje obradujc w skadzie szefw pastw lub rzdw. Klauzula ta zostaa po raz
pierwszy wykorzystana w 2003 r., kiedy to na podstawie zalecenia EBC Rada
UE zmienia art. 10 ust. 2 Statutu. Zmiana wesza w ycie z dniem 1 maja 2004 r.
(zob. punkt 2.5.1).

Inne zalecenia
Zalecenia EBC w tradycyjnym sensie tego sowa mog stanowi instrument,
przy pomocy ktrego EBC mobilizuje do okrelonych dziaa (nie tylko
o charakterze prawnym) instytucje wsplnotowe lub pastwa czonkowskie.
Dla przykadu, zgodnie z art. 27 ust. 1 Statutu ESBC, zalecenia EBC s pod-
staw wyznaczania przez Rad UE biegych rewidentw dla krajowych ban-
kw centralnych Eurosystemu. Zalecenia EBC dla pastw czonkowskich do-
tycz gwnie wsppracy z wadzami krajowymi w zakresie statystyki, np.
zalecenia EBC dla krajowych organw statystycznych (innych ni krajowe
banki centralne) niektrych pastw czonkowskich dotyczcej wymogw
sprawozdawczoci statystycznej w dziedzinie bilansu patniczego i midzy-
narodowej pozycji inwestycyjnej15. Innym przykadem moe by zalecenie
EBC dla krajw nalecych do strefy euro dotyczce uchylenia postanowie

w sprawie Rozporzdzenia Rady (WE) dotyczcego uprawnie Europejskiego Banku Centralne-

go do nakadania sankcji (Dz.U. C 246, 6.08.1998, str. 9); Zalecenie Europejskiego Banku Cen-
tralnego (EBC/1998/10) w sprawie Rozporzdzenia Rady (WE) dotyczcego zbierania informacji
statystycznych przez Europejski Bank Centralny (Dz.U. C 246, 6.08.1998, str. 12); Zalecenie Eu-
ropejskiego Banku Centralnego (EBC/1998/11) w sprawie Rozporzdzenia Rady (WE) dotycz-
cego limitw i warunkw podnoszenia kapitau Europejskiego Banku Centralnego (Dz.U. C 411,
31.12.1998, str. 10); Zalecenie Europejskiego Banku Centralnego (EBC/1999/1) w sprawie Roz-
porzdzenia Rady (WE) dotyczcego dalszych wezwa Europejskiego Banku Centralnego
o wpaty rezerwowych aktyww walutowych (Dz.U. C 269, 23.09.1999, str. 9).
15 Zalecenie Europejskiego Banku Centralnego (ECB/2003/8) z dnia 2 maja 2003 r. w sprawie

wymogw sprawozdawczoci statystycznej Europejskiego Banku Centralnego w zakresie bi-

lansu patniczego, midzynarodowej pozycji inwestycyjnej oraz pynnych aktyww i pasy-
ww w walutach obcych (Dz.U. C 126, 28.05.2003, str. 7).

74
ograniczajcych liczb monet denominowanych w jednostce waluty krajo-
wej, ktre mog by wykorzystane dla celw pojedynczej patnoci16.

Opinie EBC

EBC wydaje opinie w nastpujcych przypadkach:

wnioskw o konsultacj z EBC skadanych przez instytucje wsplnotowe lub

pastwa czonkowskie na podstawie postanowie Traktatu lub Statutu;

z wasnej inicjatywy, tj. w przypadkach, ktre EBC uzna za stosowne, w spra-

wach nalecych do jego kompetencji.

Wsplnotowe organy legislacyjne s zobowizane do zasigania opinii EBC w spra-

wie projektw wszelkich aktw prawnych dotyczcych dziedzin nalecych do kom-
petencji Banku. Na podobnej zasadzie, w granicach i na warunkach okrelonych w de-
cyzji Rady17, pastwa czonkowskie UE musz zasiga opinii EBC w sprawie pro-
jektw przepisw w dziedzinach nalecych do kompetencji Banku. Do dziedzin tych
nale: zagadnienia monetarne; rodki patnicze; krajowe banki centralne; gromadze-
nie, opracowanie i publikacja danych statystycznych dotyczcych pienidza, finan-
sw, bankowoci, systemw patniczych i bilansu patniczego; przepisy dotyczce in-
stytucji finansowych, o ile maj one znaczcy wpyw na stabilno instytucji i rynkw
finansowych. Ponadto wadze pastw czonkowskich spoza strefy euro mog zasiga
opinii EBC w sprawie projektw wszelkich przepisw dotyczcych instrumentw po-
lityki pieninej. Z obowizku przeprowadzania tego rodzaju konsultacji z EBC zo-
staa wyczona Wielka Brytania na mocy protokou stanowicego zacznik do Trak-
tatu18 dopki Zjednoczone Krlestwo nie przejdzie do trzeciego etapu [UGW].

Traktat UE stanowi rwnie w art. 48, e opinii EBC naley zasiga w przypad-
ku zmian instytucjonalnych w dziedzinie pieninej. W oparciu o ten zapis prowa-
dzono konsultacje z EBC podczas negocjowania Traktatu Nicejskiego19 i projektu
Traktatu ustanawiajcego Konstytucj Europejsk20. EBC z zadowoleniem odnis
si do Konstytucji jako aktu upraszczajcego, precyzujcego i objaniajcego insty-
tucjonalne i prawne ramy Unii Europejskiej. Mimo tej zasadniczo pozytywnej oce-
ny, w przedmiotowej opinii EBC wskazano na pewne zapisy projektu Konstytucji,
ktre zdaniem EBC naleaoby sformuowa janiej i precyzyjniej. Ponadto EBC
oficjalnie interweniowa w negocjacjach prowadzonych w ramach konferencji mi-

16 Zalecenie Europejskiego Banku Centralnego (EBC/2001/17) z dnia 6 grudnia 2001 r. doty-

czce uchylenia postanowie ograniczajcych liczb monet denominowanych w jednostce
waluty krajowej, ktre mog by wykorzystane dla celw pojedynczej patnoci (Dz.U. C
356, 14.12.2001, str. 9).
17 Decyzja Rady (WE) nr 98/415/WE z dnia 29 czerwca 1998 r. w sprawie konsultacji Europej-

skiego Banku Centralnego udzielanych wadzom krajowym w sprawie projektw przepisw

prawnych (Dz.U. L 189, 03.07.1998, str. 42).
18 Protok w sprawie niektrych przepisw odnoszcych si do Zjednoczonego Krlestwa

Wielkiej Brytanii i Irlandii Pnocnej.

19 Opinia w sprawie zmiany art. 10 ust. 2 Statutu Europejskiego Systemu Bankw Centralnych

i Europejskiego Banku Centralnego (Dz.U. C 362, 16.12.2000, str. 13).

20 Opinia w sprawie projektu Traktatu ustanawiajcego Konstytucj dla Europy (Dz.U. L 229,

25.09.2002, str. 7).

75
dzyrzdowej. W licie do przewodniczcego Rady UE z dnia 26 listopada 2003 r.
prezes EBC wyrazi powane zaniepokojenie zgoszon przez Prezydencj Rady
propozycj, zgodnie z ktr podstawowe postanowienia dotyczce organw decy-
zyjnych EBC mogyby by zmieniane w trybie procedury uproszczonej, nie wyma-
gajcej ratyfikacji zmian przez pastwa czonkowskie. W wyniku interwencji EBC
odstpiono od tej propozycji21.

EBC moe rwnie z wasnej inicjatywy przedstawia instytucjom wsplnoto-

wym lub wadzom krajowym opinie w sprawach nalecych do jego kompeten-
cji. Dotyczy to nie tylko projektw aktw prawnych, ale wszelkich zagadnie
istotnych z punktu widzenia EBC.

Funkcja doradcza EBC pozwala Bankowi uczestniczy w tworzeniu wszelkich

aktw prawnych wsplnotowych i krajowych ktre dotycz zakresu jego kom-
petencji i opiniowa je jako niezalene ciao Wsplnoty, ktremu powierzono wy-
czne, szczeglne kompetencje. Jak wskazuje lista opinii opublikowana na stro-
nach internetowych EBC, dotycz one bardzo szerokiego zakresu zagadnie.

2.5.5 Kontrola przestrzegania zakazu finansowania i uprzywile-

jowanego dostpu

Na mocy art. 237(d) Traktatu WE Europejskiemu Bankowi Centralnemu powie-

rzono zadanie kontroli przestrzegania postanowie artykuw 101 i 102 Traktatu
oraz rozporzdze Rady (WE) nr 3603/9322 i 3604/9323. Art. 101 Traktatu zabra-
nia EBC i krajowym bankom centralnym udzielania jakichkolwiek kredytw rz-
dom i instytucjom lub organom wsplnotowym oraz nabywania bezporednio
od nich instrumentw dunych; jedynym wyjtkiem od tej zasady jest kredyt ty-
pu ways and means dla rzdu Wielkiej Brytanii udzielany przez Bank
of England24. Art. 102 zabrania stosowania wszelkich rodkw innych ni rod-
ki oparte na wzgldach ostronociowych, ktre dawayby rzdom i instytucjom
lub organom Wsplnoty uprzywilejowany dostp do instytucji finansowych.

W ramach EBC zadanie kontroli przestrzegania tych postanowie w odniesieniu

do bankw centralnych wszystkich pastw czonkowskich UE realizuje Rada
Prezesw. Komisja Europejska monitoruje przestrzeganie zakazu przez pastwa
czonkowskie.

EBC monitoruje rwnie zakupy przez banki centralne instrumentw dunych emi-
towanych przez instytucje sektora publicznego (zarwno danego kraju, jak i innych
pastw czonkowskich UE) na rynku wtrnym. Zgodnie z rozporzdzeniem Rady
(WE) nr 3603/93, nabycie instrumentw dunych sektora publicznego na rynku
wtrnym nie moe by wykorzystywane w celu obejcia przepisu art. 101, czyli, in-
nymi sowy, w celu poredniego finansowania sektora publicznego.
21 Zob. EBC (2004): Annual Report 2003 (podrozdzia 4.1).
22 Rozporzdzenie Rady (WE) nr 3603/93 z dnia 13 grudnia 1993 r. okrelajce definicje w celu za-
stosowania zakazw okrelonych w art. 104 i 104b ust. 1 Traktatu (Dz.U. L 332, 13.12.1993, str. 1).
23 Rozporzdzenie Rady (WE) nr 3604/93 z dnia 13 grudnia 1993 r. okrelajce definicje w ce-

lu zastosowania zakazw okrelonych w art. 104a Traktatu (Dz.U. L 332, 31.12.1993, str. 4).
24 Paragraf 11 Protokou w sprawie niektrych przepisw odnoszcych si do Zjednoczonego

Krlestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Pnocnej.

76
2.5.6 Realizacja zada przejtych od EIW

Ze wzgldu na to, e cz pastw czonkowskich UE nie uczestniczy w trzecim

etapie UGW (zob. punkt 1.2.2), niektre zadania Europejskiego Instytutu Walu-
towego nadal musz by wykonywane. Po likwidacji Instytutu te tymczasowe za-
dania zostay powierzone EBC na mocy artykuw 123 ust. 2 Traktatu WE oraz
art. 44 Statutu ESBC.

Podstawowe dwa zadania przejte przez EBC od Instytutu to:

przyczynianie si do wsppracy pomidzy Eurosystemem i krajowymi banka-

mi centralnymi spoza strefy euro;

przygotowanie integracji krajowych bankw centralnych nowych pastw

czonkowskich z ESBC oraz, w dalszej perspektywie, przyjcie KBC spo-
za strefy euro do Eurosystemu.

Przystpienie dziesiciu nowych pastw czonkowskich do Unii Europejskiej

w dniu 1 maja 2004 r. oraz perspektywa dalszego rozszerzenia UE nadaa nowy
wymiar zadaniom przejtym od Europejskiego Instytutu Walutowego. Jakkolwiek
nowe pastwa czonkowskie przyjm euro w pniejszym terminie (tj. po wype-
nieniu niezbdnych warunkw), ich krajowe banki centralne stay si z urzdu
czonkami ESBC. Jeli chodzi o ostatnie rozszerzenie UE, EBC od kilku lat przy-
gotowywa integracj dziesiciu nowych bankw centralnych z ESBC, a obecnie
zajmuje si implikacjami dotyczcymi ich przystpienia do Eurosystemu.

Rwnie na mocy art. 123 ust. 2 Traktatu WE oraz zgodnie z art. 9 rozporzdze-
nia Rady (WE) nr 332/200225, EBC jest administratorem dziaalnoci poyczko-
wo-kredytowych Wsplnoty Europejskiej w ramach mechanizmu redniotermi-
nowej pomocy finansowej26. Podstaw powoania tego mechanizmu jest art. 119
Traktatu, ktry umoliwia m.in. udzielanie pomocy finansowej pastwu czon-
kowskiemu spoza strefy euro w przypadku wystpienia w tym pastwie powa-
nych trudnoci w bilansie patniczym. rodki z takich operacji mog by przeka-
zywane jedynie do banku centralnego pastwa czonkowskiego, ktre jest bene-
ficjentem takiej pomocy. Obecnie mechanizm ten nie jest wykorzystywany.

25 Rozporzdzenie Rady (WE) nr 332/2002 z 18 lutego 2002 r. ustanawiajce rodki rednio-

okresowej pomocy finansowej dla wsparcia bilansw patniczych Pastw Czonkowskich
(Dz.U. L 53, 23.02.2002, str. 1).
26 Decyzja Europejskiego Banku Centralnego nr EBC/2003/14 z dnia 7 listopada 2003 r.

w sprawie administrowania operacjami zacigania i udzielania kredytw prowadzonymi

przez Wsplnot Europejsk zgodnie z mechanizmem rednioterminowej pomocy finanso-
wej (Dz.U. L 297, 15.11.2003, str. 35).

77
Owietlony symbol euro przed siedzib EBC Eurotower.

78
3 POLITYKA EBC I DZIAALNO
EUROSYSTEMU

3.1 PROWADZENIE POLITYKI PIENINEJ

Szczegowy opis prowadzonej przez EBC polityki pieninej obejmujcy pod-

stawy teoretyczne i metody realizacji zawiera publikacja pt. The monetary poli-
cy of the ECB ze stycznia 2004 r. Niniejsza ksika przedstawia jedynie podsta-
wowe zagadnienia zwizane z polityk pienin.

3.1.1 Podstawy teoretyczne

Moliwo utrzymania stabilnoci cen w rednim okresie przy pomocy polityki

pieninej zaley od tego, w jakim stopniu system bankowy uzaleniony jest
od pienidza emitowanego przez bank centralny (tzw. pienidza bazowego)
przy realizacji nastpujcych funkcji:

i. zaspokajaniu popytu na pienidz w obiegu;

ii. rozrachunku sald midzybankowych;

iii. spenienia wymogu utrzymania rezerw obowizkowych w banku centralnym.

Jako monopolista w kreacji pienidza bazowego Eurosystem moe wywiera do-

minujcy wpyw na warunki panujce na rynku pieninym i stosowane na nim
stopy procentowe. Zmiana stp procentowych rynku pieninego z inicjatywy
banku centralnego uruchamia szereg mechanizmw i dziaa podmiotw gospo-
darczych, by ostatecznie wpyn na poziom takich zmiennych ekonomicznych
jak wielko produkcji czy ceny (zob. ramka 9). Proces ten, znany jako mecha-
nizm transmisji polityki pieninej i opisany szczegowo w publikacji Europej-
skiego Banku Centralnego The monetary policy of the ECB, jest bardzo zoony.
Poniewa angauje on, na rnych etapach, szereg procesw ekonomicznych
i dziaa podmiotw gospodarczych, jego wpyw na poziom cen mona zwykle
zaobserwowa dopiero po duszym czasie. Ponadto skala i sia oddziaywania
mog by rne, zalenie od kondycji gospodarki, przez co trudno jest dokadnie
je oszacowa.

Wrd ekonomistw panuje jednak powszechne przekonanie, e w dugim okre-

sie zmiana iloci pienidza w gospodarce kiedy nastpi ju wszystkie procesy
dostosowawcze, a pozostae warunki pozostan niezmienione doprowadzi
do zmiany oglnego poziomu cen, natomiast nie wpynie w sposb trway
na zmienne realne, w tym produkcj realn czy bezrobocie. Wie si z tym
twierdzenie, e w ostatecznym rozrachunku inflacja jest zjawiskiem pieninym.
I rzeczywicie, duszym okresom wysokiej inflacji towarzyszy zwykle wysoki
wzrost poday pienidza. Na sytuacj cenow w krtkim okresie mog wpywa
inne czynniki (np. zmiany zagregowanego popytu, postp techniczny czy skoki
cen towarw), ktrych oddziaywanie w duszym czasie mona do pewnego

79
Ramka 9 Mechanizm transmisji monetarnej

Bank centralny sprawuje kontrol nad warunkami panujcymi na rynku pieninym, dziki
czemu moe zainicjowa zmiany stp procentowych stosowanych na tym rynku. Od tego za-
czyna si proces transmisji monetarnej. Zmiany stp rynku pieninego wpywaj nastpnie
chocia w rnym stopniu na inne stopy procentowe, na przykad na oprocentowanie
krtkoterminowych kredytw i lokat bankowych. Z kolei oczekiwania dotyczce przyszego
poziomu oficjalnych stp procentowych ksztatuj bardziej dugoterminowe stopy rynkowe,
ktre odzwierciedlaj oczekiwania dotyczce ksztatowania si stp krtkoterminowych. Na-
tomiast wpyw stp rynku pieninego na oprocentowanie instrumentw o bardzo dugich
terminach zapadalnoci (np. 10-letnich obligacji skarbowych czy dugoterminowych kredy-
tw bankowych) ma charakter raczej poredni. Oprocentowanie takich instrumentw zaley
w znacznej mierze od oczekiwa rynku co do dugookresowych trendw wzrostu gospodar-
czego i inflacji. Innymi sowy, ruchy oficjalnych stp banku centralnego nie przekadaj si
zwykle na poziom stp dugookresowych, chyba e prowadz do zmiany oczekiwa rynku
co do dugookresowych trendw gospodarczych.

Polityka pienina wpywa na warunki finansowania w gospodarce, jak rwnie

na oczekiwania rynkw, przez co oddziauje na inne zmienne finansowe, takie jak ceny
aktyww (np. akcji) oraz na kursy walut.

Zmiany stp procentowych i cen aktyww finansowych wpywaj z kolei na decyzje go-
spodarstw domowych i przedsibiorstw dotyczce oszczdnoci, wydatkw i inwestycji.
Na przykad, wzrost stp procentowych przy pozostaych warunkach niezmienionych
z jednej powoduje spadek atrakcyjnoci kredytw jako sposobu finansowania wydatkw
konsumpcyjnych czy inwestycyjnych, a z drugiej strony zachca gospodarstwa domowe
raczej do oszczdzania biecych dochodw ni ich wydawania, gdy rwnoczenie ro-
nie stopa zwrotu z oszczdnoci. Zmiany stp oficjalnych mog te wpywa na ofert
kredytow. Na przykad, w nastpstwie wzrostu stp procentowych ryzyko, e niektrzy
kredytobiorcy nie bd w stanie spaci zaduenia moe wzrosn do takiego poziomu,
e banki odmwi takim podmiotom firmom lub osobom prywatnym udzielenia po-
yczki, co spowoduje odoenie na pniej planw konsumpcyjnych czy inwestycyjnych.

Zmiany cen aktyww mog oddziaywa na konsumpcj i inwestycje za porednictwem

efektu dochodowego i efektu bogactwa. Na przykad, w wyniku wzrostu notowa
na giedzie podnosi si poziom zamonoci gospodarstw domowych posiadajcych ak-
cje spek, co moe je zachci do zwikszenia spoycia. I odwrotnie obnienie noto-
wa moe skoni gospodarstwa domowe do ograniczenia spoycia. Ceny aktyww
wpywaj na zagregowany popyt jeszcze w inny sposb zaley od nich warto zabez-
piecze kredytw, warunkujca decyzje kredytowe. Wzrost wartoci zabezpiecze po-
zwala na zwikszenie zaduenia lub ograniczenie premii z tytuu ryzyka pobieranych
przez kredytodawcw, natomiast jej spadek moe spowodowa, e kredyty zdroej,
a nawet stan si trudno dostpne, wskutek czego obniy si poziom wydatkw.

Poziom spoycia i inwestycji wpywa na relacj wewntrznego popytu na towary

i usugi do ich wewntrznej poday. A kiedy popyt przewysza poda (przy pozosta-
ych warunkach niezmienionych), pojawia si presja na wzrost cen. Ponadto zmiany
zagregowanego popytu mog przeoy si na zacienienie lub zagodzenie warun-

80
Ramka 9 Mechanizm transmisji monetarnej (cd.)

kw na rynkach pracy i produktw porednich, co z kolei moe wpyn na kszta-

towanie si pac i cen na danym rynku.

Zmiany kursw walutowych wpywaj na inflacj na trzy sposoby. Po pierwsze, ruchy

kursw mog przeoy si bezporednio na cen krajow towarw z importu. W przypad-
ku wzrostu kursu cena towarw importowanych zwykle spada, co pomaga bezporednio
ograniczy inflacj, o ile produkty te s wykorzystywane na cele konsumpcyjne. Po dru-
gie, jeeli towary s importowane w celu dalszego przetworzenia w procesie produkcji,
spadek ich cen moe po jakim czasie przeoy si na spadek cen dbr finalnych.
I po trzecie, oddziaywanie kursw walutowych wynika take z ich wpywu na konkuren-
cyjno wyrobw krajowych na rynkach midzynarodowych. Jeeli wzrost kursu wymia-
ny sprawia, e wyroby krajowe staj si mniej konkurencyjne za granic, prowadzi to
do ograniczenia popytu zewntrznego i tym samym zmniejszenia oglnej presji popytowej
w gospodarce. Przy pozostaych warunkach niezmienionych wzrost kursu wpywa zwykle
na ograniczenie presji inflacyjnej. Znaczenie tego oddziaywania zaley od stopnia otwar-
cia gospodarki na handel midzynarodowy. Kurs walutowy jako jeden z kanaw transmi-
sji monetarnej ma mniejsze znaczenie dla duego, stosunkowo zamknitego obszaru wa-
lutowego, takiego jak strefa euro, ni dla maej gospodarki otwartej. Oprcz zalenoci
od polityki pieninej, ceny aktyww finansowych zale oczywicie od wielu innych
czynnikw, ktre czsto w przewaajcy sposb wpywaj na zmiany kursw wymiany.

Pozostae kanay, za porednictwem ktrych polityka pienina wpywa na sytuacj ce-

now, oddziauj przede wszystkim na dugookresowe oczekiwania sektora prywatnego.
Jeeli bank centralny realizuje swj cel w sposb bardzo wiarygodny, polityka pieni-
na moe wywiera silny bezporedni wpyw na ceny poprzez sterowanie oczekiwaniami
podmiotw gospodarczych co do perspektyw inflacji, a tym samym wpywa na ich za-
chowania przy ustalaniu cen i pac. Kluczowa w tym wzgldzie jest wiarygodno banku
centralnego w trwaym utrzymywaniu stabilnoci cen. Podmioty gospodarcze bd ocze-
kiwa stabilnych cen jedynie wtedy, kiedy bd wierzy w zdolno i zaangaowanie
banku centralnego w ich utrzymanie. To z kolei wpywa na procesy pacowe i cenowe
w gospodarce, gdy w warunkach stabilnych cen podmioty ustalajce pace i ceny nie b-
d ich podnosi w obawie przez wzrostem inflacji. Wida wic, e wiarygodno uatwia
prowadzenie polityki pieninej.
rdo: EBC (2004): The monetary policy of the ECB, str. 44-47.

stopniu neutralizowa korygujc wielko zasobw pienidza. W tym sensie

bank centralny moe sterowa trendami cenowymi czy inflacyjnymi w duszych
okresach.

Proces transmisji monetarnej stanowi zatem zoon sie interakcji gospodar-

czych; banki centralne musz liczy si z tym, e oddziaywanie prowadzonej
przez nie polityki pieninej nastpuje ze znacznym, nierwnym i zmiennym
opnieniem. EBC musi liczy si nawet z wiksz niepewnoci ni inne banki
centralne, gdy odpowiada za wielonarodowy obszar walutowy istniejcy dopie-
ro od 1999 r. Ponadto zmiany instytucjonalne i zmiany zachowa, ktre nastpi-
y po wprowadzeniu wsplnej waluty, mogy wpyn na relacje pomidzy r-

81
nymi zmiennymi ekonomicznymi. W miar udostpniania kolejnych danych
i wynikw bada, funkcjonowanie mechanizmu transmisji staje si coraz bar-
dziej zrozumiae. Jednak wiele jeszcze pozostaje do zrobienia.

3.1.2 Strategia polityki pieninej EBC

Pierwszym elementem strategii polityki pieninej Europejskiego Banku Cen-

tralnego jest ilociowa definicja stabilnoci cen. Strategia okrela ponadto ramo-
wy zakres informacji i analiz, ktre Rada Prezesw EBC powinna uwzgldnia
przy podejmowaniu perspektywicznych decyzji w zakresie polityki pieninej.

Ilociowe ujcie stabilnoci cen

Jakkolwiek Traktat WE wyranie wyznacza utrzymanie stabilnoci cen jako pod-

stawowy cel EBC, nie definiuje dokadnie tego pojcia.

Dlatego w padzierniku 1998 r. Rada Prezesw ogosia ilociow definicj sta-

bilnoci cen. Takie ujcie wybrano z trzech powodw.

1. Definicja ilociowa zapewnia wiksz przejrzysto polityki pieninej.

2. Definicja ilociowa stanowi punkt odniesienia dla oceny przez opini pu-
bliczn, czy EBC wywizuje si ze swoich obowizkw. Poniewa atwo
stwierdzi, kiedy poziom cen odbiega od definicji, EBC musi przedstawia
wyjanienia dugotrwaego odchylenia i informowa, jak zamierza przywrci
stabilno cen w rozsdnym okresie.

3. Celem definicji jest ksztatowanie oczekiwa dotyczcych rozwoju sytuacji

cenowej, a tym samym zwikszanie efektywnoci polityki pieninej EBC.
Z uwagi na to, e podstawowym obowizkiem EBC jest utrzymanie stabilno-
ci cen, rynki finansowe i opinia publiczna maj prawo oczekiwa, e w red-
nim okresie inflacja bdzie ksztatowa si na poziomie zasadniczo zgodnym
z definicj stabilnoci cen. Takie ustabilizowanie dugookresowych oczekiwa
inflacyjnych powinno zapobiega przyjciu zaoenia wyszej inflacji
przy ustalaniu pac i cen przez przedsibiorstwa, zwizki zawodowe i poszcze-
glne podmioty zaoenia, ktre utrudnioby utrzymanie stabilnoci cen.

Definicja stabilnoci cen przyjta przez EBC

W padzierniku 1998 r. Rada Prezesw EBC zdefiniowaa stabilno cen jako

roczny wzrost Zharmonizowanego Wskanika Cen Konsumpcyjnych (HICP Har-
monised Index of Consumer Prices) dla strefy euro o mniej ni 2% i dodaa, e sta-
bilno cen naley utrzyma w rednim okresie. Po starannej ocenie strategii po-
lityki pieninej EBC Rada Prezesw potwierdzia t definicj w maju 2003 r. Wy-
jania przy tym, e dc do osignicia stabilnoci cen bdzie si staraa utrzy-
ma stop inflacji w rednim okresie poniej 2%, ale blisko tego poziomu.

Odniesienia do wskanika HICP dla strefy euro wskazuje na dwie kwestie:

po pierwsze, e celem polityki pieninej EBC jest osignicie stabilnoci cen

82
w caej strefie euro i po drugie, e wynika to ze znaczenia cen konsumpcyjnych
dla ogu spoeczestwa. Wskanik HICP umoliwia najpeniejsze oszacowanie
zachodzcych z upywem czasu zmian cen reprezentatywnego koszyka towarw
i usug konsumpcyjnych nabywanych przez gospodarstwa domowe strefy euro.

Zwrot poniej 2% jasno okrela grn granic wskanika HICP wyznaczajc

poziom cen, jaki w rednim okresie uznaje si za stabilny. Jednoczenie docelo-
wy poziom inflacji dodatni, bliski 2% zapewnia wystarczajcy margines po-
zwalajcy unikn ryzyka deflacji1 (zob. ramka 10). Pozwala take uwzgldni
ewentualny bd pomiaru HICP oraz wpyw rnic w stopie inflacji w obrbie
strefy euro wynikajcych z konstrukcji wskanika.

Z kolei sformuowanie w rednim okresie wynika z powszechnego przekona-

nia, e niemoliwe jest precyzyjne ksztatowanie sytuacji cenowej czy stopy in-
flacji w krtkim kilkutygodniowym, a nawet kilkumiesicznym horyzoncie
czasowym. Zmiany polityki pieninej odbijaj si na cenach z pewnym op-
nieniem i w stopniu, ktrego nie mona dokadnie przewidzie. Dlatego polityka
pienina nie moe w krtkim okresie zneutralizowa wszystkich nieoczekiwa-
nych wstrzsw cenowych. Pewien stopie krtkookresowej zmiennoci inflacji
jest zatem nieunikniony.

Gwne zasady strategii polityki pieninej EBC

Oddziaujc na poziom cen za porednictwem procesu transmisji monetarnej,

EBC wpywa na warunki panujce na rynku pieninym (a tym samym na po-
ziom krtkoterminowych stp procentowych) w taki sposb, by jak najskutecz-
niej utrzyma stabilno cen w rednim okresie. Jest to zgodne ze strategi poli-
tyki pieninej, ktra wymaga, by decyzje w sprawie polityki pieninej byy po-
dejmowane w sposb konsekwentny i systematyczny. Konsekwencja pomaga
stabilizowa oczekiwania inflacyjne i zwiksza wiarygodno EBC.

Z powodu opnie w procesie transmisji monetarnej skutki zmian w polityce

pieninej znajduj odzwierciedlenie w poziomie cen dopiero po kilku miesi-
cach lub nawet po latach. Oznacza to, e banki centralne powinny okreli, jaki
kierunek w polityce pieninej pozwoli utrzyma stabilne ceny w przyszoci.
Na tym wanie polega perspektywiczno polityki pieninej.

Poniewa opnienie transmisji monetarnej uniemoliwia zneutralizowanie

w krtkim okresie nieoczekiwanych wstrzsw cenowych (spowodowanych
na przykad skokami cen surowcw na rynkach midzynarodowych) przy pomocy
narzdzi polityki pieninej, nie da si unikn pewnej krtkookresowej zmienno-
ci stp inflacji. Ponadto z uwagi na zoony charakter procesu transmisji mone-
tarnej efekty polityki pieninej zawsze obarczone s znaczn niepewnoci.
Dlatego wanie istotne jest przyjcie redniookresowej perspektywy; jest to zgod-
ne z tez EBC, e stabilno cen naley utrzyma w rednim okresie oraz pozwala
unikn nadmiernego aktywizmu gospodarczego i wprowadzania niepotrzebnego
(i samonapdzajcego si) elementu zmiennoci do sfery realnej gospodarki.

1 Zob. EBC (2004): The monetary policy of the ECB, str. 51.

83
 R a m k a 1 0 Z n a c z e n i e n i s k i e j d o d a t n i e j s t o py i n f l a c j i

Unikanie deflacji jest bardzo wane, gdy jest ona dla gospodarki rwnie kosztowna, jak
inflacja. Co wicej, gdy ju dojdzie do deflacji, moe si ona silnie zakorzeni, gdy no-
minalne stopy procentowe nie mog spa poniej zera.

Utrzymanie niskiej dodatniej stopy inflacji zmniejsza prawdopodobiestwo, e dol-

na granica nominalnych stp procentowych zbliy si do zera. Obnienie stp nominal-
nych do zera prawdopodobnie wywoaoby niepewno co do efektywnoci polityki pie-
ninej. A gdyby taka obnika zbiega si z silnym spadkiem popytu, bank centralny
mgby mie trudnoci z przywrceniem stabilnoci cen przy pomocy oficjalnych stp
procentowych. Sytuacje takie nale jednak do rzadkoci, a gdyby nawet stopy nominal-
ne spady do zera, mona zastosowa szereg skutecznych dziaa z zakresu polityki pie-
ninej. Przedstawiono szereg wiarygodnych drg wyjcia z puapki pynnoci. Tym
niemniej zawsze lepiej jest zapobiega ni leczy, wic warto zachowa margines bez-
pieczestwa utrzymujc stop inflacji powyej zera tak, aby nie wystawia na prb sku-
tecznoci tych alternatywnych rozwiza.

Przy szacowaniu marginesu bezpieczestwa dla stopy inflacji EBC wzi pod uwag wy-
niki bada, w ramach ktrych prbowano oceni, z jakim prawdopodobiestwem dol-
na granica nominalnych stp procentowych spadnie do zera przy zadanych wartociach
celu inflacyjnego. Wyniki nieco si rni midzy sob zalenie od przyjtych zaoe,
ale oglnie wskazuj, e prawdopodobiestwo to spada w istotny sposb, kiedy cel in-
flacyjny wyznaczony przez bank centralny stanowi warto powyej 1%.

Drugim powodem, dla ktrego naley dy do utrzymania inflacji na niskim pozio-

mie, ale powyej zera, jest moliwo wystpienia bdu pomiaru in plus w statystyce
inflacji. Gdyby bd taki wystpi, inflacja zerowa oznaczaaby faktycznie spadek pozio-
mu cen. W przypadku wskanika HICP nadal trudno jest dokadnie okreli wielko
bdu pomiaru, ale mona przyj biorc pod uwag, e Eurostat stale ulepsza kon-
strukcj wskanika e jest on niewielki, a w przyszoci bdzie jeszcze mniejszy.

Trzeci powd utrzymywania inflacji na niskim dodatnim poziomie wie si z moli-

woci wystpowania trwaych rnic w poziomie inflacji wewntrz strefy euro. Rni-
ce takie, bdce normalnym zjawiskiem w kadej unii walutowej, wynikaj ze zrnico-
wania rozwoju gospodarczego poszczeglnych regionw i stanowi integraln cz
mechanizmu dostosowawczego. Wsplna polityka pienina moe jednak wpywa tyl-
ko na poziom cen caej strefy i nie zajmuje si rnicami w poziomie inflacji (podobnie
jak polityka pienina dowolnego kraju nie moe ograniczy rnic w poziomie inflacji
pomidzy regionami czy miastami).

Rnice w poziomie inflacji wynikajce z czynnikw o charakterze przejciowym nie

maj wikszego znaczenia z ekonomicznego punktu widzenia. Bardziej niepokojce s
rnice w poziomie inflacji o charakterze strukturalnym wynikajce z braku penej real-
nej konwergencji midzy regionami, na przykad pocztkowe rnice w poziomie do-
chodw i proces wyrwnywania standardu ycia. Ich wystpienie moe doprowadzi
do problemw gospodarczych w krajach lub regionach o inflacji poniej redniej,
zwaszcza, jeeli spadkowa sztywno nominalna utrudnia niezbdn korekt cen rela-
tywnych, a tym samym jest barier dla efektywnej alokacji zasobw.

84
 R a m k a 1 0 Z n a c z e n i e n i s k i e j d o d a t n i e j s t o py i n f l a c j i ( c d . )

Niektrzy specjalici twierdz, e polityka pienina EBC powinna by ukierunkowa-

na na utrzymanie stopy inflacji w strefie euro w rednim okresie na poziomie dostatecz-
nie wysokim, by kraje o strukturalnie niszej inflacji nie musiay ponosi kosztw ewen-
tualnej spadkowej sztywnoci nominalnej lub dowiadcza duszych okresw deflacji.
Dostpne badania zgodnie potwierdzaj, e stopa inflacji poniej, ale blisko 2% zapew-
nia pod tym wzgldem wystarczajcy margines bezpieczestwa.

EBC musi te liczy si ze znaczn niepewnoci zwizan z wiarygodnoci

wskanikw ekonomicznych, struktur gospodarki strefy euro i mechanizmem
transmisji wsplnej polityki pieninej, zwaszcza w cigu pierwszych lat funk-
cjonowania UGW. Z czynnikiem niepewnoci musz si zreszt liczy wszyst-
kie banki centralne, nie tylko Europejski. Dlatego wanie polityka pienina po-
winna opiera si na jak najszerszych podstawach i uwzgldnia wszystkie istot-
ne informacje; nie moe polega na jednym tylko modelu gospodarki.

Dwa filary strategii polityki pieninej EBC

W padzierniku 1998 r. Rada Prezesw EBC uzgodnia gwne elementy strate-

gii polityki pieninej. Po wyczerpujcej analizie strategi t zatwierdzono
i uszczegowiono w maju 2003 r.

Przy porzdkowaniu, ocenie i weryfikacji informacji istotnych z punktu widzenia

rozpoznawania zagroe dla stabilnoci cen Europejski Bank Centralny stosuje
oprcz definicji ilociowej dwie paszczyzny analizy, okrelane jako dwa filary.

Schemat 2 Strategia polityki pieninej EBC

u k i e r u n kow a n a n a u t r z y m a n i e s t a b i l n o c i

CEL PODSTAWOWY UTRZYMANIE STABILNOCI CEN

Rada Prezesw
podejmuje decyzje w sprawie polityki pieninej na podstawie oglnej oceny
zagroe dla stabilnoci cen

ANALIZA ANALIZA
MAKROEKONOMICZNA MONETARNA

Analiza weryfikacja Analiza

dynamiki i wstrzsw trendw w sytuacji
gospodarczych monetarnej

PENY ZESTAW INFORMACJI

rdo: EBC (2004): The monetary policy of the ECB, p. 66.

85
Ramka 11 Dwa filar y str ategii polityki pieninej EBC
Strategia polityki pieninej EBC opiera si na analizie makroekonomicznej i analizie
monetarnej.

Analiza makroekonomiczna
Analiza makroekonomiczna zajmuje si ocen biecej sytuacji gospodarczo-finansowej oraz
wynikajcych z niej zagroe dla stabilnoci cen w rednim okresie. Uwzgldnia wszystkie te
czynniki, ktre pomagaj oceni dynamik aktywnoci realnej i prawdopodobiestwo zmian
poziomu cen z punktu widzenia wzajemnej relacji poday i popytu na rynkach towarw, usug
i pracy. W analizie makroekonomicznej przywizuje si du wag do charakteru wstrzsw
gospodarczych, ich wpywu na koszty i ceny oraz do perspektyw rozprzestrzeniania si ich
skutkw w gospodarce w krtkim i rednim okresie. Podjcie waciwych decyzji przez Ra-
d Prezesw wymaga dokadnego zrozumienia panujcej sytuacji gospodarczej oraz wiado-
moci charakteru i skali zakce gospodarczych zagraajcych stabilnoci cen.

EBC regularnie analizuje zmiany produkcji cakowitej, popytu i warunkw na rynku pra-
cy, a take szeroki zakres wskanikw cen i kosztw oraz polityk fiskaln i bilanse pat-
nicze strefy euro. Uwanie monitoruje te wskaniki rynkw finansowych i ceny akty-
ww. Zmiany tych ostatnich mog wpywa na ceny poprzez efekt dochodowy i efekt bo-
gactwa. Na przykad, w wyniku wzrostu notowa giedowych podnosi si poziom zamo-
noci gospodarstw domowych posiadajcych akcje, co moe skoni je do zwikszenia
wydatkw na spoycie. Spowoduje to zwikszenie popytu konsumpcyjnego, a tym samym
moe spowodowa silniejsz wewntrzn presj inflacyjn. I odwrotnie obnienie noto-
wa akcji moe skoni gospodarstwa domowe do ograniczenia spoycia.

Na podstawie analizy cen aktyww i rentownoci instrumentw finansowych mona uzyska

informacje o oczekiwaniach rynkw finansowych, w tym spodziewanych zmianach cen.
Na przykad kupujc i sprzedajc obligacje uczestnicy rynkw finansowych ujawniaj swo-
je oczekiwania co do przyszego poziomu stp procentowych i cen. EBC stosuje rnorod-
ne metody analizy cen instrumentw finansowych do okrelenia oczekiwa rynkw finanso-
wych dotyczcych przyszych trendw.

Uwanie monitoruje si take poziom kursw walutowych, ktry moe zachwia stabil-
noci cen. Zmiany kursw walut przekadaj si bezporednio na poziom cen, gdy
wpywaj na ceny importu. Zmiany kursw walut mog te wpywa na konkurencyj-
no produktw wewntrznych na rynkach midzynarodowych, co przekada si na wa-
runki popytu, a potencjalnie take na perspektywy ksztatowania si cen. Jeeli skutki
waha kursowych wpyn na oczekiwania podmiotw ustanawiajcych pace i ceny,
moliwe jest wystpienie tzw. efektw drugiej rundy.

Wan rol w analizie makroekonomicznej peni projekcje ekspertw Eurosyste-

mu, sporzdzane dwa razy w roku przez specjalistw z EBC i krajowych bankw
centralnych. Rada Prezesw ocenia je cznie z wieloma innymi elementami dwufi-
larowej struktury analitycznej, ale nie ponosi odpowiedzialnoci za tre projekcji.
Przedstawiaj one pewien scenariusz oparty na serii zaoe technicznych, w tym
na zaoeniu niezmiennoci krtkoterminowych stp procentowych. Scenariusz ten
ma niewielkie szanse na urzeczywistnienie, gdy polityka pienina bdzie zawsze
zmierza do przeciwdziaania wszelkim zagroeniom dla stabilnoci cen.

86
Ramka 11 Dwa filar y str ategii polityki pieninej EBC (cd.)

Dlatego opracowanych przez ekspertw Eurosystemu makroekonomicznych projekcji infla-

cji nie naley w adnym razie odczytywa jako prby podwaenia przyjtego przez Rad
Prezesw zobowizania do utrzymania stabilnoci cen w rednim okresie. Podmioty okrela-
jce poziom pac i cen, a take firmy i gospodarstwa domowe powinny za najlepszy wy-
znacznik poziomu cen w rednim okresie uznawa ilociow definicj stabilnoci cen poda-
n przez EBC.

Analiza monetarna
Analiza monetarna EBC opiera si na zaoeniu, e w rednim i dugim okresie wzrost
poday pienidza i inflacja s ze sob cile powizane. Dlatego wanie przypisanie pie-
nidzowi roli wiodcej ley u podstaw przyjtej w strategii polityki pieninej perspek-
tywy rednioterminowej. EBC podejmuje decyzje zwizane z polityk pienin nie tyl-
ko na podstawie krtko- i redniookresowych wskanikw wynikajcych z analizy ma-
kroekonomicznej, ale take uwzgldniajc kwestie monetarne i pynnociowe. Przyjta
perspektywa siga poza przejciowe skutki wstrzsw gospodarczych, co powstrzymu-
je bank przed podejmowaniem pochopnych dziaa.

W celu zaakcentowania roli analizy monetarnej oraz zapewnienia poziomu odniesienia

dla oceny sytuacji pieninej Europejski Bank Centralny ogosi warto referencyjn
wzrostu szerokiego agregatu M3. Warto ta okrela, jaka stopa wzrostu M3 umoliwi
utrzymanie stabilnoci cen w rednim okresie. W grudniu 1998 r. Rada Prezesw usta-
lia warto referencyjn na 4,5% rocznie i utrzymaa j na tym poziomie po kolejnych
przegldach. Warto referencyjna opiera si na definicji stabilnoci cen oraz na zaoe-
niu, e w rednim okresie wzrost realnego PKB wyniesie midzy 2% a 2,5%, natomiast
szybko obiegu pienidza spadnie o 0,5% do 1%.

Warto referencyjna nie stanowi celu polityki pieninej, a jedynie punkt odniesienia
przy analizie informacji wynikajcych ze zmian poday pienidza w strefie euro. Jednak
z uwagi na fakt, e analiz monetarn prowadzi si w perspektywie rednio- i dugookre-
sowej, brak jest bezporedniego powizania midzy krtkookresowymi zmianami poda-
y pienidza a decyzjami zwizanymi z polityk pienin. Dlatego polityka pieni-
na nie reaguje automatycznie na odchylenia wzrostu M3 od wartoci referencyjnej.

Analiza monetarna EBC nie ogranicza si do oceny wzrostu agregatu M3 w relacji do war-
toci referencyjnej. Obejmuje take regularn analiz szeregu innych zmiennych monetar-
nych i finansowych. Bada si na przykad zmiany skadnikw szerokiego pienidza (np. ilo-
ci gotwki w obiegu czy depozytw terminowych), ktre mog wyjania rozwj caego
agregatu M3. Pewnych informacji w tym wzgldzie (w tym dotyczcych aktywnoci realnej)
mog dostarcza agregaty wsze, na przykad M1. Podobnie zmiany stanu udzielonych kre-
dytw dla sektora prywatnego mog dostarcza informacji o warunkach finansowych, a tak-
e na podstawie bilansw monetarnych instytucji finansowych dostarcza dodatkowych
danych o sytuacji pieninej. Analiza taka pozwala lepiej zrozumie wahania agregatu M3
w relacji do wartoci referencyjnej oraz daje szerszy obraz stanu pynnoci w gospodarce i je-
go skutkw, mogcych zagraa stabilnoci cen.

87
 W pierwszym podejciu (analiza ekonomiczna) ocenia si czynniki wpywa-
jce na sytuacj cenow w perspektywie krtko- i redniookresowej, skupiajc
si na aktywnoci realnej i kondycji finansowej gospodarki.

Drugie podejcie (analiza monetarna) suy przede wszystkim do weryfikacji

w perspektywie rednio- i dugookresowej przesanek wynikajcych z ana-
lizy makroekonomicznej.

Przy zastosowaniu takiego dwutorowego podejcia (zob. ramka 11) i naleytym

uwzgldnieniu poszczeglnych perspektyw mona uzyska oglny obraz zagroe
dla stabilnoci cen. Przyjte podejcie ogranicza ryzyko podjcia bdnej decyzji
wskutek nadmiernego zaufania do jednego tylko wskanika, prognozy czy modelu.

3.1.3 Operacje polityki pieninej

Zgodnie z przyjt strategi polityki pieninej, EBC wpywa na krtkotermino-

we stopy rynku pieninego sygnalizujc swoje nastawienie w polityce pieni-
nej oraz kontrolujc sytuacj pynnociow na tym rynku. Oprcz regulowania
poziomu pynnoci EBC moe sygnalizowa swoje nastawienie przez zmian
warunkw, na jakich Eurosystem gotw jest zawiera transakcje z podmiotami
rynku pieninego.

Ta b e l a 3 O p e r a c j e p o l i t y k i p i e n i n e j E u r o s y s t e m u
Operacje polityki Rodzaje transakcji Termin zapadalnoci Czstotliwo Tryb
pieninej Dostarczenie pynnoci Absorpcja pynnoci

Operacje otwartego rynku

Podstawowe operacje Transakcje odwracalne Tydzie Tygodniowa Przetargi standardowe

refinansujce

Dusze operacje Transakcje odwracalne Trzy miesice Miesiczna Przetargi standardowe

refinansujce

Operacje dostrajajce Transakcje odwracalne Transakcje odwracalne Niestandardowy Nieregularna Przetargi szybkie
Swapy walutowe Przyjmowanie Procedury bilateralne
depozytw terminowych
Swapy walutowe

Bezwarunkowe Bezwarunkowe Nieregularna Procedury bilateralne

transakcje kupna transakcje sprzeday

Operacje strukturalne Transakcje odwracalne Emisja certyfikatw Standardowy/ Regularna Przetargi standardowe
dunych niestandardowy i nieregularna

Bezwarunkowe Bezwarunkowe Nieregularna Procedury bilateralne

transakcje kupna transakcje sprzeday

Operacje banku centralnego na koniec dnia

Kredyt Transakcje odwracalne Overnight Dostpne na danie kontrahentw

Depozyt Depozyty Overnight Dostpne na danie kontrahentw

W ramach operacji Eurosystemu celem EBC jest take zapewnienie waciwego

funkcjonowania rynku pieninego oraz pomoc bankom w zaspokojeniu zapo-
trzebowania na pynno w sposb sprawny i dobrze zorganizowany. Cel ten jest
realizowany poprzez zapewnianie bankom staego refinansowania oraz instru-
mentw pozwalajcych zagospodarowa salda na koniec dnia i zamortyzowa
przejciowe niedobory lub nadwyki pynnoci.

88
Ramy operacyjne Eurosystemu okrela Statut ESBC. Opiera si on na art. 105
Traktatu WE, zgodnie z ktrym Eurosystem [] dziaa w poszanowaniu zasa-
dy otwartej gospodarki rynkowej z woln konkurencj, sprzyjajc efektywnej
alokacji zasobw [] oraz na nastpujcych zasadach:

sprawnego dziaania, dziki ktremu decyzje w sprawie polityki pieninej po-

winny moliwie szybko i precyzyjnie przekada si na wysoko krtkotermi-
nowych stp rynku pieninego;

rwnego traktowania instytucji finansowych niezalenie od ich wielkoci

i umiejscowienia w strefie euro;

zdecentralizowanej realizacji operacji polityki pieninej Eurosystemu przez

krajowe banki centralne;

prostoty, przejrzystoci, cigoci, bezpieczestwa i gospodarnoci.

Zasada prostoty i przejrzystoci dziaania ma zapewni waciwe zrozumienie in-

tencji lecych u podstaw podejmowanych decyzji w sprawie polityki pieninej.
Zasada cigoci ma chroni przed czstymi duymi zmianami instrumentw i pro-
cedur polityki pieninej, tak aby banki centralne i ich kontrahenci uczestniczcy
w operacjach polityki pieninej mogli polega na dotychczasowych dowiadcze-

Ramka 12 Operacje otwartego r ynku oraz operacje banku

c e n t r a l n e g o n a ko n i e c d n i a

Operacje otwartego rynku prowadzone w ramach Eurosystemu mona podzieli na czte-

ry kategorie pod wzgldem celw, regularnoci i procedur:

podstawowe operacje refinansujce;

dusze operacje refinansujce;
operacje dostrajajce;
operacje strukturalne.

Podstawowe operacje refinansujce

Podstawowe operacje refinansujce s najwaniejszym instrumentem otwartego rynku
i gwnym instrumentem polityki pieninej Eurosystemu. Operacje te s gwnym r-
dem pynnoci dla systemu bankowego i odgrywaj podstawow rol w zakresie stero-
wania stopami procentowymi, zarzdzania pynnoci na rynku oraz sygnalizowania na-
stawienia w polityce pieninej.

Podstawowe operacje refinansujce przeprowadzane s co tydzie i maj tygodniowy ter-

min zapadalnoci2. Realizuje si je w trybie przetargw standardowych, czyli prowadzo-
nych zgodnie z wczeniej ogoszonym harmonogramem; czas od ogoszenia przetargu
do podania jego wynikw wynosi 24 godziny. W operacjach tych mog uczestniczy wszy-
scy kontrahenci speniajcy oglne kryteria kwalifikujce. W zasadzie wszystkie instytucje
kredytowe ze strefy euro s potencjalnie kwalifikowanymi kontrahentami Eurosystemu.

2 Termin zapadalnoci zosta skrcony z dwch tygodni do jednego w marcu 2004 r.

89
Ramka 12 Operacje otwartego r ynku oraz operacje banku
c e n t r a l n e g o n a ko n i e c d n i a ( c d . )

Dusze operacje refinansujce

Oprcz podstawowych, Eurosystem realizuje take dusze operacje refinansujce
z trzymiesicznym terminem zapadalnoci.

Ich celem jest zapewnienie systemowi bankowemu pynnoci w duszym okresie. Dziki
temu nie trzeba przedua z tygodnia na tydzie caego zapasu pynnoci dostpnego
na rynku pieninym. Dusze operacje refinansujce, podobnie jak operacje podstawowe,
przeprowadza si w trybie przetargw standardowych w sposb zdecentralizowany; mog
w nich uczestniczy wszyscy kontrahenci speniajcy oglne kryteria kwalifikujce.

Operacje dostrajajce
Eurosystem moe take przeprowadza dorane operacje otwartego rynku, tak zwane
operacje dostrajajce. Mog one mie na celu zasilenie w pynno lub wchonicie pyn-
noci z rynku. Ich celem jest zarzdzanie pynnoci i sterowanie stopami procentowymi
na rynku pieninym, w szczeglnoci w celu zagodzenia wpywu, jaki na stopy procen-
towe wywieraj niespodziewane wahania pynnoci na rynku. Z uwagi na przeznaczenie
operacje dostrajajce przeprowadza si zwykle w trybie przetargw szybkich. W takich
przetargach czas od ogoszenia do powiadomienia o wynikach przetargu wynosi godzin.
Ze wzgldw technicznych w operacjach dostrajajcych moe bra udzia ograniczo-
na liczba kontrahentw. Operacje dostrajajce prowadzi si take w trybie procedur dwu-
stronnych, w ktrych Eurosystem zawiera transakcje z jednym lub kilkoma kontrahenta-
mi bez przetargu. Operacje dostrajajce s zazwyczaj przeprowadzane w sposb zdecen-
tralizowany przez krajowe banki centralne, ale Rada Prezesw EBC moe w wyjtko-
wych okolicznociach zdecydowa o ich realizacji w trybie dwustronnym przez EBC.

Operacje strukturalne
Ramy operacyjne Eurosystemu przewiduj take moliwo prowadzenia operacji struk-
turalnych. Ich celem jest korekta strukturalnej pozycji pynnociowej Eurosystemu
wzgldem systemu bankowego (czyli poziomu pynnoci dostpnej na rynku w du-
szym okresie). Operacje strukturalne realizuje si w formie transakcji odwracalnych,
operacji bezwarunkowych lub emisji dunych papierw wartociowych. Dotychczas
Eurosystem nigdy nie by zmuszony do przeprowadzenia operacji w celu skorygowania
strukturalnej pozycji pynnociowej systemu bankowego.

Operacje banku centralnego na koniec dnia

Kredyt w banku centralnym na koniec dnia stanowi poyczk jednodniow (overnight)
udzielon przez bank centralny za zabezpieczeniem po z gry okrelonej stopie. Opro-
centowanie tych kredytw jest zwykle znacznie wysze ni analogiczne stopy rynkowe.
W rezultacie instytucje kredytowe zacigaj kredyt w banku centralnym na koniec dnia
jedynie w ostatecznoci. Poniewa jedynym czynnikiem ograniczajcym dostpno
kredytu w banku centralnym na koniec dnia jest wysoko zabezpieczenia, oprocento-
wanie tego kredytu wyznacza zwykle grny puap stopy overnight na rynku pieninym.
Natomiast depozyt w banku centralnym na koniec dnia jest form lokowania rodkw
przez banki po okrelonej stopie. Oprocentowanie tych depozytw jest zwykle znacznie
nisze ni analogiczne stopy rynkowe. Dlatego kontrahenci lokuj rodki w depozyty

90
Ramka 12 Operacje otwartego r ynku oraz operacje banku
c e n t r a l n e g o n a ko n i e c d n i a ( c d . )

overnight w Eurosystemie tylko wtedy, gdy nie mog ich wykorzysta w aden inny
sposb. Oprocentowanie depozytu w banku centralnym na koniec dnia wyznacza dolny
poziom stopy procentowej na rynku overnight. Wysoko oprocentowania operacji ban-
ku centralnego na koniec dnia ma zniechca banki do korzystania z nich. Dlatego red-
nie dzienne wykorzystanie tych instrumentw jest zwykle niskie i przewanie nie prze-
kracza jednego miliarda euro. Wida std, e operacje te su do dostarczania i wcha-
niania pynnoci jedynie w wyjtkowych okolicznociach.

niach. Zasada bezpieczestwa ma ograniczy do minimum ryzyko finansowe

i operacyjne, na jakie naraony jest Eurosystem. W szczeglnoci wymaga si za-
bezpieczenia wszystkich poyczek udzielanych instytucjom kredytowym zgodnie
z art. 18 statutu ESBC. Gospodarno oznacza utrzymanie na niskim poziomie
kosztw ponoszonych zarwno przez Eurosystem, tak i jego kontrahentw.

Najwaniejsz grup operacji polityki pieninej s operacje otwartego rynku

(zob. ramka 12). S one realizowane przez krajowe banki centralne z inicjatywy
EBC, zwykle na rynku pieninym, czyli tym, na ktrym okres zapadalnoci
wikszoci transakcji nie przekracza jednego roku. Operacje otwartego rynku od-
grywaj wan rol w sterowaniu stopami procentowymi, sygnalizowaniu nasta-
wienia w polityce pieninej oraz zarzdzaniu pynnoci na rynku pieninym.

Z operacji banku centralnego na koniec dnia czyli kredytu i depozytu w ban-

ku centralnym na koniec dnia (zob. ramka 12) kontrahenci Eurosystemu mog
korzysta wedug wasnego uznania. Ustalajc oprocentowanie tych instrumen-
tw, EBC wyznacza przedzia waha stp overnight rynku pieninego.

Uzupenieniem ram operacyjnych jest system rezerw obowizkowych utrzymy-

wanych przez instytucje kredytowe w krajowych bankach centralnych (zob. ram-
ka 13). Podstawowym celem systemu rezerw obowizkowych jest stabilizacja
stp rynku pieninego i zwikszenie strukturalnego niedoboru pynnoci w sys-
temie bankowym, prowadzcego do wzrostu zapotrzebowania na refinansowanie
przez bank centralny.

R a m k a 1 3 R e z e r w y o b ow i z kow e

EBC wymaga, by instytucje kredytowe utrzymyway depozyty na rachunkach w krajo-

wych bankach centralnych. S to tak zwane rezerwy obowizkowe. Wysoko rezerw
obowizkowych dla poszczeglnych instytucji ustala si jako iloczyn podstawy nalicza-
nia rezerw i stopy rezerw obowizkowych.

Podstaw naliczania rezerwy danej instytucji okrela si przez odniesienie do krtkoter-

minowych zobowiza wykazanych w bilansie. Do podstawy naliczania rezerw nie wcho-
dz zobowizania wobec innych instytucji kredytowych znajdujcych si w wykazie in-
stytucji podlegajcych systemowi rezerw obowizkowych Eurosystemu oraz zobowiza-
nia wobec EBC i krajowych bankw centralnych.

91
R a m k a 1 3 R e z e r w y o b ow i z kow e ( c d . )

Pierwsz funkcj systemu rezerw obowizkowych jest stabilizacja stp procentowych

rynku pieninego. Suy temu zasada uredniania, polegajca na tym, e poziom re-
zerwy obowizkowej weryfikuje si na podstawie rednich z dziennych sald rachun-
ku rezerwy za okres utrzymywania rezerwy obowizkowej wynoszcy okoo miesi-
ca. Dziki temu instytucje kredytowe mog wyrwnywa dzienne wahania pynnoci
(np. wynikajce z nierwnego zapotrzebowania na banknoty), gdy przejciowe nie-
dobory lub nadmiary rodkw rezerwowych znosz si z przeciwnym stanem zareje-
strowanym w tym samym okresie utrzymywania rezerwy.

Zasada uredniania oznacza take, e instytucje kredytowe mog odnosi zyski z udziela-
nia poyczek na rynku i wykazywa niedobr rezerwy obowizkowej, kiedy najkrtsze
stopy rynku pieninego s wysze ni spodziewane w pozostaej czci okresu utrzymy-
wania rezerwy. W sytuacji odwrotnej instytucje mog poycza rodki na rynku i wyka-
zywa nadwyk rezerwy. Mechanizm ten pozwala ustabilizowa stopy procentowe over-
night w okresie utrzymywania rezerw, dziki czemu bank centralny nie musi czsto inter-
weniowa na rynku pieninym.

Drug wan funkcj systemu rezerw obowizkowych jest zwikszenie strukturalne-

go niedoboru pynnoci w systemie bankowym. Wymg utrzymywania przez instytu-
cje kredytowe rezerw obowizkowych w krajowych bankach centralnych przyczynia
si do zwikszenia zapotrzebowania na refinansowanie z banku centralnego, a to z ko-
lei uatwia Europejskiemu Bankowi Centralnemu wpywanie na stopy rynku pieni-
nego za porednictwem regularnych operacji zasilania w pynno.

System rezerw obowizkowych zaprojektowano w taki sposb, aby nie stanowi obcie-
nia dla systemu bankowego strefy euro, a jednoczenie nie utrudnia efektywnej alokacji
zasobw. W zwizku z tym rezerwy obowizkowe instytucji kredytowych s oprocento-
wane na poziomie bardzo zblionym do krtkoterminowych stp rynku pieninego. Sto-
pa oprocentowania rezerwy obowizkowej rwna jest redniej arytmetycznej kracowej
stopy podstawowych operacji refinansujcych w danym okresie rezerwowym (waonej
zgodnie z liczb dni kalendarzowych).

3.2 OPERACJE ZAGRANICZNE

Zgodnie z art. 23 statutu ESBC, Europejski Bank Centralny i krajowe banki

centralne mog podejmowa nastpujce dziaania w ramach operacji
zagranicznych:

utrzymywa relacje z bankami centralnymi i instytucjami finansowymi innych

krajw oraz, w miar potrzeby, z organizacjami midzynarodowymi;
nabywa i sprzedawa w transakcjach typu spot i forward aktywa walutowe
i metale szlachetne;

92
 zarzdza posiadanymi aktywami zagranicznymi;

przeprowadza wszystkie rodzaje operacji bankowych z pastwami trzecimi

i organizacjami midzynarodowymi, w tym operacje udzielania i zacigania
poyczek.

3.2.1 Operacje walutowe

Najwaniejszym rodzajem operacji walutowych Eurosystemu s interwencje

na rynkach walutowych. S one realizowane wycznie przy pomocy rezerw wa-
lutowych utrzymywanych przez EBC. Mog by prowadzone w walucie kraju
spoza Unii Europejskiej, np. w dolarach amerykaskich lub jenach japoskich,
w ramach polityki kursowej strefy euro. Mog te odbywa si w ramach we-
wntrzwsplnotowego mechanizmu kursowego (ERM II).

Zgodnie z art. 105 ust. 2 Traktatu WE oraz art. 3 Statutu ESBC, operacje walu-
towe Eurosystemu musz by zgodne z artykuem 111 [...] Traktatu, ktry
okrela ramy instytucjonalne polityki kursowej strefy euro.

Ramy instytucjonalne polityki kursowej strefy euro

Zgodnie z art. 105 ust. 2 Traktatu WE oraz art. 3 Statutu ESBC, operacje walu-
towe Eurosystemu musz by zgodne z artykuem 111 [...] Traktatu.

Zgodnie z art. 111 ust. 1 Rada UE, stanowic jednomylnie, moe zawrze
umowy formalne dotyczce systemu kursw wymiany euro w stosunku do wa-
lut pozaunijnych.

Zgodnie z art. 111 ust. 2, w przypadku braku takiego systemu kursw waluto-
wych Rada UE, stanowic wikszoci kwalifikowan, moe okreli oglne
kierunki polityki kursw walutowych.

Jednak oba te rozwizania instytucjonalne musz by podporzdkowane pod-

stawowemu celowi, jakim jest utrzymanie stabilnoci cen, a ich zastosowanie
odbywa si na podstawie zalecenia EBC lub Komisji Europejskiej po konsul-
tacji z EBC. W odniesieniu do formalnego systemu kursw walutowych dla
euro, Rada UE musi uwzgldni opini EBC w celu doprowadzenia do kon-
sensusu zgodnego z celem stabilnoci cen (art. 111 ust. 1 Traktatu).

Jak dotd nie zastosowano adnej z tych procedur. Na posiedzeniu w Luk-

semburgu 13 grudnia 1997 r. Rada Europejska podkrelia, e kurs wymiany
euro naley traktowa nie tyle jako cel sam w sobie, ile wynik sytuacji go-
spodarczej i polityki w tym obszarze. W tym duchu Rada stwierdzia te, e
oglne wytyczne dla polityki kursowej strefy euro naley formuowa jedy-
nie w wyjtkowych okolicznociach, na przykad w razie wyranej rozbie-
noci. Wytyczne takie powinny zawsze respektowa niezaleno ESBC i je-
go podstawowy cel, jakim jest utrzymanie stabilnoci cen.

93
Interwencje w walutach pozaunijnych

Z powodu braku rozwiza instytucjonalnych i celu kursowego EBC, podczas

pierwszych piciu lat funkcjonowania UGW interwencje na rynku walutowym
w odniesieniu do walut spoza Unii nastpiy jedynie dwukrotnie, na jesieni
2000 r. Od koca 1998 r. kurs euro stale spada, przez co stawa si coraz bar-
dziej niezgodny ze stanem gospodarki strefy euro. Utrzymanie si tej sytuacji
mogoby wywrze niekorzystny wpyw na gospodark wiatow i na stabilno
cen w strefie euro. W zwizku z tym 22 wrzenia 2000 r. EBC oraz wadze mo-
netarne USA, Japonii, Wielkiej Brytanii i Kanady podjy wspln interwencj
na rynku walutowym; EBC interweniowa ponownie na pocztku listopada
2000 r.

Mechanizm kursowy ERM II

Nowy mechanizm kursowy ERM II zacz obowizywa na pocztku trzecie-

go etapu UGW. Zastpi Europejski System Walutowy, ktry po odegraniu istot-
nej roli w tworzeniu UGW (zob. punkt 1.1.2) wymaga dostosowania do nowych
warunkw gospodarczych, jakie UGW stworzya.

Podobnie jak wczeniejszy system, ERM II stanowi midzyrzdowe porozumie-

nie oparte na dwch aktach prawnych:

Uchwale Rady Europejskiej podjtej 16 czerwca 1997 r. w Amsterdamie

w sprawie ustanowienia mechanizmu kursw walutowych w ramach trzeciego
etapu unii gospodarczej i walutowej3;

Porozumieniu z dnia 1 wrzenia 1998 r. pomidzy Europejskim Bankiem Cen-

tralnym a krajowymi bankami centralnymi Pastw Czonkowskich spoza stre-
fy euro okrelajcym procedury operacyjne dla mechanizmu kursw waluto-
wych w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej4, znowelizowanym
na mocy porozumienia z dnia 14 wrzenia 2000 r.5

Celem mechanizmu ERM II jest powizanie walut pastw czonkowskich spo-

za strefy euro ze wspln walut. Powizanie to ma form uzgodnionych dwu-
stronnie staych, ale dostosowywalnych kursw centralnych wobec euro i stan-
dardowego pasma waha 15%. Pasmo waha moe zosta zawone za obu-
stronnym porozumieniem pod warunkiem stwierdzenia postpw w procesie
konwergencji.

W przypadku pastw czonkowskich spoza strefy euro uczestnictwo w mechani-

zmie ERM II jest dobrowolne. Jednak przywoana powyej uchwaa Rady Euro-
pejskiej stanowi, e od pastw czonkowskich objtych derogacj mona oczeki-
wa przystpienia do ERM II. Art. 124 Traktatu WE nakada na pastwa czon-
kowskie spoza strefy euro wymg traktowania swojej polityki kursowej jako

3 Dz.U. C 236, 2.08.1997, str. 5.

4 Dz.U. C 345, 13.11.1998, str. 6.
5 Dz.U. C 362, 16.12.2000, str. 11.

94
przedmiotu wsplnego zainteresowania oraz uwzgldnienia dowiadczenia
zdobyte dziki wsppracy w ramach europejskiego systemu walutowego. Zgod-
nie z art. 121, udzia w mechanizmie ERM przez co najmniej dwa lata bez istot-
nych zakce jest jednym z kryteriw oceny, czy dane pastwo czonkowskie
spenia warunki przyjcia wsplnej waluty. Mona zatem stwierdzi, e ERM
II sprzyja konwergencji i wspiera denia pastw czonkowskich spoza strefy eu-
ro do wprowadzenia wsplnej waluty. Chroni take pastwa czonkowskie strefy
euro i spoza niej przed niepodan presj ze strony rynkw walutowych.

Decyzje dotyczce kursu centralnego i pasma waha s podejmowane w drodze

porozumienia pomidzy ministrami finansw pastw czonkowskich ze strefy
euro, Europejskim Bankiem Centralnym oraz ministrami finansw i prezesami
bankw centralnych pastw czonkowskich UE spoza strefy euro uczestnicz-
cych w mechanizmie ERM II. Procedura zakada przeprowadzenie wielostronnej
debaty, zwykle w trakcie posiedzenia, z udziaem Komisji oraz Komitetu Ekono-
miczno-Finansowego (zob. punkt 4.3.4).

Interwencje w ramach ERM II

Jeeli kurs waluty zblia si do granicy pasma waha, interwencja banku central-
nego jest zasadniczo automatyczna i nieograniczona. Jednak ani spoczywajcy
na EBC obowizek podejmowania interwencji, ani zobowizanie do finansowania
nie mog narusza gwnego celu, jakim jest zachowanie stabilnoci cen. Zgod-
nie z przywoan wczeniej uchwa i porozumieniem, EBC i banki centralne
pastw spoza strefy euro uczestniczcych w ERM II powinny zawiesi dziaania
interwencyjne i ich finansowanie, gdyby okazay si sprzeczne z tym podstawo-
wym celem. Z tego samego wzgldu wszystkie strony porozumienia maj prawo
inicjowania poufnej procedury majcej na celu rewizj kursw centralnych.

Korona duska naley do ERM II od pocztku, z pasmem waha wynoszcym

2,25% wok centralnego parytetu. Drachma grecka naleaa do ERM
II przed przystpieniem Grecji do strefy euro w 2001 r. (zob. punkt 1.1.4).

Od momentu rozszerzenia UE w dniu 1 maja 2004 r. liczba uczestnikw mecha-

nizmu kursowego wzrosa do siedmiu. Estonia, Litwa i Sowenia przystpiy
do mechanizmu 28 czerwca 2004 r., a Cypr, otwa i Malta 2 maja 2005 r., ze
standardowym pasmem waha wobec euro 15%. Pozostae kraje, ktre weszy
do UE w maju 2004 r., rwnie wczeniej czy pniej przystpi do ERM II.

Interwencje w euro jak dotd byy do rzadkie. Operacje interwencyjne przepro-

wadzane s przez banki centralne uczestniczcych pastw czonkowskich w sy-
tuacji, gdy jest to konieczne dla zachowania stabilnoci systemu.

3.2.2 Zarzdzanie rezerwami walutowymi

Utrzymywanie i zarzdzanie rezerwami walutowymi dotyczy zarwno EBC, jak

i krajowych bankw centralnych. EBC zarzdza rezerwami walutowymi przeka-
zanymi mu na cele okrelone w Statucie ESBC, natomiast krajowe banki central-
ne rezerwami, ktre same utrzymuj.

95
Wielko i struktura rezerw walutowych EBC

Gwnym celem utrzymywania i zarzdzania rezerwami walutowymi przez EBC jest

zgromadzenie rodkw do przeprowadzenia ewentualnej interwencji walutowej.

Wielko rezerw walutowych EBC

Zgodnie z art. 30 ust. 1 Statutu ESBC, pocztkowa kwota rezerw walutowych
przekazanych EBC przez krajowe banki centralne wynosi do 50 mld euro6.
W styczniu 1999 r., na pocztku trzeciego etapu UGW, krajowe banki cen-
tralne strefy euro przekazay do EBC rezerwowe aktywa walutowe o warto-
ci 39,46 mld euro (grny limit okrelony w Statucie ESBC pomniejszony
o udziay w kapitale EBC nalece do krajowych bankw centralnych
pastw, ktre nie naleay do strefy euro od samego pocztku). Po wstpie-
niu Grecji do strefy euro 1 stycznia 2001 r., bank narodowy Grecji przekaza
dodatkowe rezerwy o wartoci 1,28 mld euro. Cakowita kwota rezerwowych
aktyww walutowych przekazanych EBC przez krajowe banki centralne
(proporcjonalnie do ich udziau w kapitale), w zamian za ktre banki te otrzy-
may oprocentowane nalenoci denominowane w euro, stanowia rwnowar-
to 40,74 mld euro. Zoto stanowio 15% przekazanych rezerw, a 85% dola-
ry amerykaskie i jeny japoskie.

Od tej pory poziom rezerw walutowych EBC podlega znacznym wahaniom

wskutek zawieranych transakcji i zmian kursw. Warto rezerw na koniec
2005 r. wyniosa 41,5 mld euro. W ujciu ilociowym poziom rezerw (zarwno
walut, jak i zota) obniy si wskutek sprzeday interwencyjnej podjtej przez
EBC na jesieni 2000 r. (zob. punkt 3.2.1) oraz sprzeday czci rezerw zota w la-
tach 200520067 zgodnie z Umow bankw centralnych w sprawie zota (zob.
ramka 14). Ten ilociowy spadek zosta jednak w peni skompensowany przez
wzrost wartoci rynkowej zasobw zota EBC.

Zgodnie z art. 30 ust. 4 Statutu ESBC, Europejski Bank Centralny moe wezwa
krajowe banki centralne do przekazania dalszych rezerw walutowych w kwocie
przewyszajcej pocztkowy limit. Wezwania takie odbywaj si na mocy wtr-
nego prawa wsplnotowego: Rada UE na podstawie rekomendacji EBC przyja
rozporzdzenie8 zezwalajce EBC na przedstawianie dalszych wezwa do kwoty
50 mld euro. Wezwania takie EBC moe przedstawia wycznie w celu uzupe-
niania uszczuplonych rezerw, nie za zwikszania ich oglnego poziomu. W razie
koniecznoci przekazanie dodatkowych rezerw walutowych na rzecz EBC moe
take nastpi na podstawie innych wtrnych aktw prawnych Wsplnoty.

6 Po przystpieniu do UE kolejnych pastw pocztkowa kwota zostanie automatycznie podwy-

szona zgodnie z udziaem krajowych bankw centralnych tych pastw w subskrybowanym kapi-
tale EBC (art. 49 ust. 3 Statutu). Po przystpieniu do Unii dziesiciu pastw z Europy rodkowo-
-Wschodniej i basenu Morza rdziemnego w dniu 1 maja 2004 r., limit kwoty rezerw wzrs
do okoo 55,6 mld euro. Automatyczne podwyszenie oznacza, e krajowe banki centralne przy-
szych pastw czonkowskich bd mogy przekaza rezerwy walutowe, a EBC nie bdzie zobo-
wizany do ich zwrotu do krajowych bankw centralnych pastw nalecych ju do strefy euro.
7 Zob. komunikaty prasowe EBC z 31 marca 2005 r. i 31 marca 2006 r.
8 Rozporzdzenie Rady (WE) nr 1010/2000 dotyczce dalszych wezwa Europejskiego Banku

Centralnego do wpaty rezerwowych aktyww walutowych (Dz.U. C 115, 16.05.00, str. 2).

96
W skad rezerw walutowych EBC wchodz rwnie specjalne prawa cignienia
(tzw. SDR-y), nabyte nieobowizkowo od innych posiadaczy tych instrumentw
zgodnie z umow ramow z MFW (zob. punkt 5.3.1).

Zarzdzanie rezerwami walutowymi EBC

Rezerwami walutowymi EBC naley zarzdza w taki sposb, aby w dowolnym
momencie Europejski Bank Centralny dysponowa pynnymi zasobami w kwo-
cie umoliwiajcej przeprowadzenie interwencji walutowej. Zatem podstawowy-
mi kryteriami przy inwestowaniu rezerw walutowych s pynno i bezpiecze-
stwo. Z zastrzeeniem tych warunkw zarzdzanie rezerwami walutowymi EBC
odbywa si w sposb umoliwiajcy maksymalizacj ich wartoci.

Te oglne zasady zarzdzania portfelem zostay uszczegowione w wytycz-

nych inwestycyjnych opracowanych przez EBC. Zawieraj one konkretne po-
stanowienia w sprawie przekroju walutowego rezerw, relacji pomidzy ryzy-
kiem stopy procentowej a rentownoci oraz wymogw w zakresie pynnoci
i ryzyka kredytowego.

Rada Prezesw okrelia przekrj walutowy rezerw EBC na podstawie przewidy-

wanych potrzeb operacyjnych dotyczcych interwencji na rynku walutowym,
z uwzgldnieniem kwestii optymalizacji ryzyka. Na pocztku 1999 r. stosunek
aktyww w dolarach amerykaskich do aktyww w jenach wynosi 90/10.
Na koniec 2005 r. w nastpstwie waha kursw i pewnych operacji koryguj-
cych, stosunek ten wynosi 85/15.

Podczas gdy niektre funkcje na przykad zarzdzanie ryzykiem i rachunkowo

realizowane s w scentralizowany sposb przez EBC, wikszo czynnoci trans-
akcyjnych i funkcji zaplecza realizowana jest w sposb zdecentralizowany przez
banki centralne Eurosystemu na zlecenie EBC9. Przy realizacji tych czynnoci kra-
jowe banki centralne wystpuj w imieniu EBC na podstawie jawnego stosunku
przedstawicielstwa. Chodzi o to, by kontrahenci EBC na midzynarodowych ryn-
kach finansowych odrniali operacje realizowane przez krajowe banki centralne
w imieniu EBC od operacji zwizanych z zarzdzaniem ich wasnymi rezerwami.
EBC otrzymuje w trybie online informacje o transakcjach zawieranych w jego
imieniu przez krajowe banki centralne za porednictwem systemu zarzdzania
portfelem dziaajcego we wasnej bezpiecznej sieci telekomunikacyjnej ESBC.

Wyznaczana przez Rad Prezesw dla poszczeglnych walut strategiczna warto

referencyjna dla inwestycji odzwierciedla dugofalowe uwarunkowania polityki
pieninej oraz preferencje EBC w zakresie ryzyka i rentownoci. Taktyczna war-
to referencyjna ustalana przez Komitet ds. Inwestycji i zatwierdzana przez Za-
rzd mieci si w okrelonym z gry przedziale wok wartoci strategicznej i od-
zwierciedla krtko- i redniookresowe preferencje EBC w zakresie ryzyka i ren-

9 Poczwszy od 2006 r. banki centralne strefy euro maj moliwo rezygnacji ze wiadczenia
usug zarzdzania rezerwami walutowymi na rzecz EBC. Te banki centralne, ktre si tych
usug podejmuj (obecnie wszystkie 12 bankw centralnych krajw strefy euro) mog przyj
zlecenie na zarzdzanie bd portfelem dolarowym, bd jenowym. Niemiecki Deutsche
Bundesbank i francuski Banque de France s uprawnione do zarzdzania obydwoma
portfelami. Zob. EBC (2006): Portfolio management at the ECB, str. 23.

97
townoci w kontekcie aktualnej sytuacji rynkowej. Zlecenia na zarzdzanie re-
zerwami walutowymi udzielane przez EBC krajowym bankom centralnym zaka-
daj osignicie wynikw lepszych ni taktyczna warto referencyjna.

Kontrahentw i porednikw biorcych udzia w operacjach z wykorzystaniem

rezerwowych aktyww walutowych wybiera EBC na podstawie rekomendacji
krajowych bankw centralnych. Wyboru dokonuje zgodnie z ujednolicon meto-
d wedug dwch zestaww kryteriw:

oceny zdolnoci kredytowej kontrahentw;

kryterium efektywnoci, w szczeglnoci zakresu prowadzonych bada ekono-
micznych, konkurencyjnoci cenowej oraz zdolnoci kontrahenta do prowadze-
nia transakcji wysokokwotowych w kadych warunkach rynkowych.

Transakcje zawierane z kontrahentami EBC s udokumentowane w ramach stan-

dardowych umw stosowanych na rynku. Ponadto EBC opracowa wasn ramo-
w umow kompensacyjn, ktra zostaa przyjta przez jego kontrahentw.

EBC zmienia od czasu do czasu wykaz instrumentw dopuszczonych do stosowa-

nia w zarzdzaniu rezerwami walutowymi, tzw. aktyww kwalifikowanych. Dobr
aktyww kwalifikowanych ma umoliwi obsug coraz bardziej zoonych trans-
akcji, a jednoczenie spenia cise wymogi dotyczce bezpieczestwa i pynnoci.

Zasoby zota EBC

Zgodnie z postanowieniami Umowy bankw centralnych w sprawie zota (zob.
ramka 14) EBC nie zarzdza swoimi zasobami zota w sposb czynny.

Rezerwy walutowe krajowych bankw centralnych

Rezerwami walutowymi, ktre nie zostay przekazane Europejskiemu Bankowi

Centralnemu, zarzdzaj krajowe banki centralne. Warto tych rezerw (po odjciu
skutkw zmian kursw walutowych) w latach 19992005 systematycznie spadaa,
i na koniec 2005 r. wynosia okoo 279 mld euro, z czego 111 mld euro przypada-
o na aktywa dewizowe, a 168 mld na zoto, SDR-y i pozycje rezerwowe MFW.

Poniewa interwencje na rynkach walutowych prowadzi si przy pomocy rezerw

utrzymywanych przez EBC, rezerwy w posiadaniu krajowych bankw central-
nych nie su do prowadzenia polityki kursowej. Jednak jak wyjaniono wcze-
niej EBC moe wezwa banki krajowe do ich przekazania.

Art. 31 Statutu ESBC stanowi, e prowadzone przez krajowe banki centralne

operacje zwizane z ich rezerwami walutowymi podlegaj uprzedniemu za-
twierdzeniu przez EBC. Ma to zapewni zgodno ze wspln polityk pie-
nin i kursow EBC. Wymg ten dotyczy transakcji, ktre mog wpyn
na kursy walutowe lub poziom pynnoci na rynku wewntrznym oraz prze-
kraczaj limity okrelone w wytycznych EBC. Inwestycje krajowych bankw
centralnych na zagranicznych rynkach finansowych nie wymagaj uprzednie-
go zatwierdzenia, gdy nie wpywaj na wspln polityk pienin i kurso-
w EBC. Zatwierdzenia nie wymagaj te transakcje prowadzone przez kra-

98
R a m k a 1 4 W s p l n e o w i a d c z e n i e w s p r aw i e z o t a
( 8 m a r c a 2 0 0 4 r. )
Europejski Bank Centralny
Banca dItalia
Banco de Espaa
Banco de Portugal
Bank of Greece
Banque centrale du Luxembourg
Banque de France
Nationale Bank van Belgi/Banque Nationale de Belgique
Central Bank & Financial Services Authority of Ireland
De Nederlandsche Bank
Deutsche Bundesbank
Oesterreichische Nationalbank
Suomen Pankki Finlands Bank
Schweizerische Nationalbank
Sveriges Riksbank

Majc na celu wyjanienie swoich zamiarw dotyczcych zasobw zota, instytucje-sy-

gnatariusze skadaj nastpujce owiadczenie:

1. Zoto pozostaje wanym skadnikiem globalnych rezerw pieninych.

2. Sprzeda zota, o ktrej postanowiy lub postanowi instytucje-sygnatariusze, bdzie

si odbywa w ramach skoordynowanego programu sprzeday przez okres piciu lat
poczynajc od 27 wrzenia 2004 r., bezporednio po zakoczeniu poprzedniej umo-
wy. Roczna wielko sprzeday nie przekroczy 500 ton, a cakowita wielko sprze-
day w cigu piciu lat nie przekroczy 2 500 ton.

3. Sygnatariusze niniejszej umowy uzgodnili, e w przedmiotowym okresie cakowita

warto udzielonych poyczek w zocie i cakowita warto wykorzystanych kontrak-
tw terminowych i opcyjnych na zoto nie przekroczy wartoci obowizujcej
na dzie podpisania poprzedniej umowy.

Niniejsza umowa zostanie odnowiona po upywie piciu lat.

rdo: komunikat prasowy EBC z 8 marca 2004 r.

jowe banki centralne w imieniu wasnym lub rzdu danego pastwa w ra-
mach zobowiza wobec organizacji midzynarodowych, np. Banku Rozra-
chunkw Midzynarodowych czy Midzynarodowego Funduszu Walutowe-
go. Przez analogi do wymogw obowizujcych krajowe banki centralne
strefy euro i zgodnie z art. 31 ust. 1 Statutu, rwnie transakcje zawierane
przez pastwa czonkowskie UE przy uyciu walutowych rodkw obroto-
wych s nadzorowane przez EBC10.

10 Wytyczne EBC/2003/12 z dnia 23 padziernika 2003 r. dotyczce transakcji dokonywanych

przez uczestniczce pastwa czonkowskie przy uyciu ich walutowych kapitaw
obrotowych, wydane zgodnie z art. 31 ust. 3 Statutu Europejskiego Systemu Bankw
Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego (Dz.U. L 283, 31.10.2003, str. 81).

99
3.3 SYSTEMY PATNOCI I ROZRACHUNKU

Zadaniem Eurosystemu jest popieranie sprawnego funkcjonowania systemw

patniczych. Zgodnie z art. 22 Statutu, EBC oraz krajowe banki centralne mog
zapewnia rozwizania umoliwiajce funkcjonowanie skutecznych i niezawod-
nych systemw rozlicze i patnoci wewntrz Wsplnoty oraz z innymi kraja-
mi. W tym samym celu EBC moe take wydawa rozporzdzenia11.

Istnienie efektywnych i solidnych systemw patnoci oraz systemw rozlicze

i rozrachunku papierw wartociowych jest niezbdnym warunkiem sprawnego
prowadzenia polityki pieninej. Za porednictwem systemw patnoci Eurosys-
tem rozlicza prowadzone przez siebie operacje polityki pieninej i operacje zwi-
zane z kredytem technicznym. Operacje te musz by zabezpieczone, a zdolno
kontrahentw Eurosystemu do zoenia zabezpieczenia zaley od solidnej i efek-
tywnej infrastruktury systemw rozliczania i rozrachunku papierw wartociowych.
Sprawne funkcjonowanie zarwno systemw patnoci, jak i systemw rozrachun-
ku papierw wartociowych ma take istotne znaczenie dla funkcjonowania rynku
pieninego strefy euro oraz bardziej oglnie krajowych i midzynarodowych
rynkw finansowych (np. walutowego, papierw wartociowych czy derywatw).

Z obiema kategoriami systemw cz si dwa rodzaje ryzyka finansowego:

ryzyko, e jedna ze stron nie bdzie w stanie wywiza si ze swoich zobowi-

za w terminie ich zapadalnoci lub w innym momencie w przyszoci (ryzyko
kredytowe);

ryzyko, e jedna ze stron nie bdzie mie wystarczajcych rodkw lub papierw
wartociowych, by wywiza si ze swoich zobowiza we waciwym czasie, cho-
cia moe by w stanie wypeni je w pniejszym terminie (ryzyko pynnoci).

Oba rodzaje ryzyka finansowego mog doprowadzi do sytuacji, w ktrej niedo-

trzymanie zobowiza przez jednego z uczestnikw midzybankowego systemu
transferu rodkw lub systemu rozliczania i rozrachunku papierw wartocio-
wych wywoa efekt domina, uniemoliwiajc rwnie innym uczestnikom wy-
wizanie si ze zobowiza w terminie. Taki scenariusz pocignby za sob po-
wszechne zakcenia w funkcjonowaniu rynkw finansowych, prowadzc
do wystpienia ryzyka systemowego nawet dla caej gospodarki.

W przypadku systemw rozliczania i rozrachunku papierw wartociowych ist-

nieje take ryzyko utraty lub niedostpnoci zdeponowanych papierw warto-
ciowych w wyniku niewypacalnoci lub zaniedbania banku-depozytariusza
bd innych okolicznoci dotyczcych tego banku (ryzyko depozytariusza). To
rwnie moe wpyn na zdolno uczestnika do przedstawienia papierw war-
tociowych we waciwym momencie.

11 Dotychczas EBC nie musia korzysta z uprawnie regulacyjnych jakie nadaje mu art. 22
Statutu ESBC. Szczegowe omwienia zakresu uprawnie regulacyjnych EBC
wynikajcych z art. 22 Statutu mona znale w artykule pt. The role of the Eurosystem in
payment and clearing systems w Biuletynie Miesicznym EBC z kwietnia 2002 r.

100
Systemy patnoci oraz rozliczania i rozrachunku papierw wartociowych powin-
ny by nie tylko bezpieczne, ale take sprawne i proste w dziaaniu, zarwno
z punktu widzenia samych uczestnikw, jak i caej gospodarki. Jednak zawsze na-
ley znale kompromis midzy obnieniem kosztw a spenieniem innych celw,
na przykad zapewnieniem bezpieczestwa. Potrzebne s zatem minimalne stan-
dardy i zalecenia dotyczce bezpieczestwa i sprawnoci dziaania, ktre uatwi
uczestnikom systemw patnoci oraz rozliczania i rozrachunku papierw warto-
ciowych podejmowanie decyzji, co z kolei korzystnie wpynie na konkurencj
midzy obiema kategoriami systemw i pozwoli unikn arbitrau regulacyjnego.

Dlatego wanie, zgodnie z mandatem nadanym Eurosystemowi przez Traktat

WE oraz Statut ESBC, cele polityczne Eurosystemu ukierunkowane s na zapew-
nienie bezpieczestwa i sprawnoci systemw. W tym celu Eurosystem:

zapewnia rozwizania w zakresie patnoci oraz rozrachunku papierw warto-

ciowych;
nadzoruje systemy z punktu widzenia ich sprawnoci i bezpieczestwa.

3.3.1 Rozwizania w zakresie systemw patnoci i rozrachunku

papierw wartociowych

Zgodnie ze swoim statutowym zadaniem popierania sprawnego funkcjonowania

systemw patniczych, Eurosystem zapewnia szereg rozwiza potrzebnych
do obsugi patnoci oraz rozrachunku papierw wartociowych, z ktrych naj-
waniejszym jest system TARGET.

System TARGET

Eurosystem stworzy TARGET (ang. Trans-European Automated Real-time

Gross Settlement Express Transfer transeuropejski zautomatyzowany byska-
wiczny system rozrachunku brutto w czasie rzeczywistym) do obsugi wysoko-
kwotowych patnoci w euro w caej strefie euro. System TARGET zapewnia
rwne warunki wszystkim uczestnikom rynku, a take umoliwia terminow
i bezpieczn realizacj zwizanych z polityk pienin transakcji midzy krajo-
wymi bankami centralnymi Eurosystemu i instytucjami kredytowymi. Jest to je-
dyny system obsugujcy transgraniczne patnoci w euro, do ktrego wszyscy
uczestnicy operacji w sferze polityki pieninej maj bezporedni dostp. Umo-
liwia zatem funkcjonowanie rynku pieninego strefy euro jako wsplnego ryn-
ku oraz realizacj wsplnej polityki pieninej.

Obecny system
Uruchomiony 4 stycznia 1999 r. TARGET jest systemem zdecentralizowanym.
Obejmuje i czy ze sob szesnacie krajowych systemw RTGS oraz mecha-
nizm patnoci EBC. Oprcz dwunastu pastw strefy euro do systemu TARGET
nale systemy RTGS Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii, a od marca 2005 r.
rwnie Polski. W 2007 r. do systemu ma si przyczy Sowenia.

Wytyczne EBC w sprawie systemu TARGET12 okrelaj zasady jego dziaa-

nia cznie z elementami krajowymi. Wyznaczaj take szereg minimalnych

101
wymaga wsplnych (np. kryteria dostpu, jednostk waluty, zasady dotycz-
ce opat, godziny dziaania, a take zasady dotyczce patnoci, nieodwracal-
noci, ostatecznoci i kredytu technicznego), ktre musz spenia wszystkie
krajowe systemy RTGS uczestniczce w systemie TARGET. Z krajowymi
bankami centralnymi spoza strefy euro uczestniczcymi w systemie TARGET
Eurosystem zawar wielostronn umow zawierajc te same postanowienia,
co powysze wytyczne.

Korzystanie z systemu TARGET jest obowizkowe w przypadku patnoci bezpo-

rednio wynikajcych z nastpujcych rodzajw transakcji lub z nimi zwizanych:

i. operacji polityki pieninej Eurosystemu;

ii. rozrachunku operacji walutowych z udziaem Eurosystemu po stronie euro;
iii. rozrachunku w systemach wysokokwotowych obsugujcych transfery w euro.

W przypadku innych rodzajw patnoci, takich jak midzybankowe i komercyj-

ne patnoci w euro, uczestnicy rynku mog wybra midzy systemem TARGET
i innymi systemami patnoci.

W 2005 r. TARGET obsugiwa 89% cznych obrotw patnoci wysokokwoto-

wych w euro. Na koniec 2004 r. system mia ponad 10.000 uczestnikw i docie-
ra w sumie do okoo 50.000 instytucji13.

TARGET2
Obecna struktura systemu TARGET zostaa ustalona w 1994 r. zgodnie z zasad
minimalnej harmonizacji oraz poczenia istniejcych infrastruktur. Takie podej-
cie najskuteczniej zagwarantowao, e system bdzie mg dziaa od samego
pocztku trzeciego etapu UGW. Jednak w wietle rosncej integracji finansowej
strefy euro oraz coraz wikszej zbienoci wymaga biznesowych uczestnikw
systemu, w padzierniku 2002 r. rozpoczto przygotowania do uruchomienia no-
wego, udoskonalonego systemu (TARGET2). Ma on zacz dziaa w 2007 r.

Nowa generacja systemu TARGET bdzie: (i) lepiej odpowiada na potrzeby

klientw dziki daleko idcemu ujednoliceniu poziomu usug, (ii) zapewnia
wiksz efektywno kosztow; (iii) umoliwia szybk adaptacj do przyszych
zmian sytuacji, w tym do dalszego rozszerzenia UE i Eurosystemu. Jednoczenie
krajowe banki centralne pozostan odpowiedzialne za rachunki instytucji kredy-
towych i stosunki biznesowe z nimi.

Tym bankom centralnym, ktre zdecyduj si przyczy i zrezygnowa

z wasnych platform RTGS, TARGET 2 zaoferuje jedn, wspln platform.
Do nowego systemu wejd wszystkie banki centralne Eurosystemu. Swj
udzia potwierdzi te duski Danmarks Nationalbank, natomiast szwedzki
Sveriges Riksbank oraz Bank of England pozostan poza nim. Banki central-

12 Wytyczne EBC/2001/3 z dnia 26 kwietnia 2001 r. w sprawie Transeuropejskiego

Zautomatyzowanego Byskawicznego Systemu Rozrachunku Brutto w Czasie
Rzeczywistym (TARGET) (Dz.U. L 140, 24.05.2001, str. 72), znowelizowane na mocy
wytycznych EBC/2003/6 z dnia 4 kwietnia 2003 r. (Dz.U. L 113, 7.05.2003, str. 74).
13 Zob. EBC (2006): Raport Roczny 2005, rozdzia 2, cz 2.

102
ne kilku nowych krajw Unii Europejskiej przycz si do TARGET2 dopie-
ro po wprowadzeniu euro.

Agent rozrachunkowy dla systemw prywatnych

Eurosystem peni te funkcj agenta rozrachunkowego dla systemw patno-

ci, ktrych sam nie obsuguje. Na przykad EBC jest agentem rozrachunko-
wym systemu EURO1 prowadzonego przez stowarzyszenie Euro Banking
Association (EBA), za niektre krajowe banki centralne prowadz rozrachu-
nek prywatnych detalicznych systemw patnoci lub rozrachunku papierw
wartociowych. Powierzenie Europejskiemu Bankowi Centralnemu i niekt-
rym krajowym bankom centralnym funkcji agentw rozrachunkowym ma za-
gwarantowa, e rozrachunek obsugiwanych przez nie systemw bdzie od-
bywa si w pienidzu banku centralnego, tak aby zminimalizowa ryzyko
niepowodzenia, ktre mogoby mie fatalne konsekwencje dla caego syste-
mu finansowego.

Zintegrowany System Rozrachunku Cigego

Zintegrowany System Rozrachunku Cigego (ang. Continuous Linked Settle-

ment CLS) dziaajcy od 2002 r. suy do rozrachunku transakcji walutowych
midzy nalecymi do niego bankami na zasadzie patno za patno w ksi-
gach rachunkowych CLS Bank z siedzib w Nowym Jorku. System jest nadzo-
rowany przez amerykaski Bank Rezerwy Federalnej. EBC udostpnia rachunek
systemowi CLS i peni funkcj nadzorcz w odniesieniu do euro drugiej
pod wzgldem wanoci waluty systemu.

Systemy patnoci detalicznych

Udzia Eurosystemu w systemach patnoci detalicznych jest zrnicowany. Nie-

ktre krajowe banki centralne strefy euro, na przykad woski (Banca dItalia),
belgijski (Nationale Bank van Belgi/Banque Nationale de Belgique) i niemiec-
ki (Deutsche Bundesbank) od dawna prowadz systemy patnoci detalicznych.
Oferuj one neutralne i otwarte sieci, w ktrych mog uczestniczy wszystkie
banki niezalenie od skali dziaalnoci. Stopie zaangaowania Eurosystemu
w systemy patnoci detalicznych bdzie w znacznej mierze zalee od dziaa
podejmowanych w przyszoci przez sektor bankowy na rzecz stworzenia spraw-
nej infrastruktury obsugi patnoci detalicznych w euro.

System bankw centralnych korespondentw

Z braku odpowiednich rozwiza rynkowych uatwiajcych transgraniczne prze-

kazywanie aktyww w strefie Eurosystem stworzy na potrzeby wasnych opera-
cji system bankw centralnych korespondentw (Correspondent Central Ban-
king Model CCBM). Dziki temu wszyscy uczestnicy systemu patnoci
i uczestnicy operacji w zakresie polityki pieninej mog zabezpiecza operacje
kredytowe Eurosystemu bez wzgldu na miejsce zlokalizowania zabezpieczenia.
W tym celu krajowe banki centralne peni wobec siebie nawzajem funkcj po-
wiernikw. System CCBM jest rozwizaniem przejciowym do czasu pojawie-

103
nia si alternatywnych rozwiza rynkowych; nie zosta stworzony z zamiarem
konkurowania z rynkowymi inicjatywami dotyczcymi transgranicznej obsugi
operacji rynkowych.

Centralny depozyt papierw wartociowych

Krajowe banki centralne Eurosystemu zawsze odgryway czynn rol w roz-

rachunku papierw wartociowych. Wprawdzie wiele zada przejy obecnie
podmioty prywatne, ale niektre krajowe banki centralne nadal peni funk-
cj centralnego depozytu papierw wartociowych (CDPW) lub prowadz re-
jestr papierw wartociowych w odniesieniu do czci rzdowych i innych
papierw wartociowych.

3.3.2 Nadzr nad systemami patnoci i rozrachunku papierw

wartociowych

Organ penicy nadzr nad systemami patnoci wyznacza standardy bezpiecze-

stwa i zapewnia ich przestrzeganie. Jego gwnym celem, osiganym przez po-
czenie tzw. perswazji moralnej i regulacji prawnych, jest ochrona funkcjono-
wania systemw patnoci. Nadzr nad tymi systemami rni si zatem od nad-
zoru bankowego, ktry polega na monitorowaniu dziaalnoci poszczeglnych
bankw i instytucji finansowych w celu zapewnienia ich stabilnoci finansowej
oraz czy te przede wszystkim ochrony depozytariuszy i klientw bankw.

Od 1999 r. za nadzr nad systemami patnoci odpowiadaj wsplnie EBC i kra-

jowe banki centralne strefy euro. EBC nadzoruje systemy patnoci wysokokwo-
towych o zasigu oglnoeuropejskim (w tym TARGET), natomiast banki krajo-
we peni nadzr nad waciwymi systemami krajowymi.

Nadzr nad systemami patnoci odbywa si zgodnie ze standardami bezpiecze-

stwa i efektywnoci okrelonymi przez EBC dla systemw dziaajcych w euro.
W lutym 2001 r. EBC przyj Podstawowe zasady dla systemowo wanych sys-
temw patnoci (ang. Core Principles for Systemically Important Payment Sys-
tems)14 opracowane w styczniu 2001 r. przez Komitet ds. systemw patnoci
i systemw rozrachunku grupy G10 (ang. Committee on Payment and Settlement
Systems CPSS)15. Stanowi one obecnie cz standardw stosowanych przez
EBC i krajowe banki centralne Eurosystemu przy monitorowaniu systemw pat-
noci wysokokwotowych w euro.

Jeeli chodzi o nadzr nad systemami rozliczania i rozrachunku papierw warto-

ciowych, uprawnienia Eurosystemu nie s tak wyranie okrelone i nie maj
charakteru wycznego. Tym niemniej od 2001 r. ESBC wsppracuje cile
w tej dziedzinie z Komitetem Europejskich Regulatorw Rynku Papierw War-
tociowych (ang. Committee of European Securities Regulators CESR). Grupa

14 Publikacja CPSS nr 43 pt. Core Principles for Systemically Important Payment Systems,
wydana przez Bank Rozrachunkw Midzynarodowych w styczniu 2001 r.
15 CPSS jest staym komitetem utworzonym przez prezesw bankw centralnych pastw grupy
G10, z siedzib przy Banku Rozrachunkw Midzynarodowych (zob. podrozdzia 5.4).

104
robocza zoona z przedstawicieli wszystkich bankw centralnych ESBC
i wszystkich organw regulacyjnych nalecych do CESR opracowaa europej-
skie standardy rozliczania i rozrachunku papierw wartociowych na podstawie
rekomendacji CPSS i Midzynarodowego Stowarzyszenia Komisji Papierw
Wartociowych (ang. International Organization of Securities Commissions
IOSCO). Celem standardw ESBC-CESR jest zwikszenie bezpieczestwa, so-
lidnoci i efektywnoci systemw rozliczania i rozrachunku papierw wartocio-
wych w Unii Europejskiej. Uwzgldniaj one te potrzeb eliminacji czynnikw
utrudniajcych sprawny przebieg rozliczania i rozrachunku transakcji transgra-
nicznych na tym obszarze.

Eurosystem zachca ponadto uczestnikw rynku do rozwaania potencjalnych

przyszych trudnoci i planowania rozwiza. Eurosystem stanowi forum,
na ktrym uczestnicy rynku mog prowadzi debat (w formie spotka dwu-
i wielostronnych, prezentacji, wystpie i publikacji) o moliwoci dalszego
ulepszania systemw patnoci oraz rozwoju infrastruktury. W dziedzinie sys-
temw rozrachunku papierw wartociowych EBC uwanie monitoruje proces
konsolidacji, zgodnie z przyjt w tym zakresie polityk majc na celu
zwikszenie efektywnoci, zwaszcza transgranicznych transferw papierw
wartociowych w strefie euro.

3.4 BANKNOTY I MONETY EURO

Art. 106 Traktatu WE oraz art. 16 Statutu ESBC stanowi, e Rada Prezesw
EBC ma wyczne prawo do zatwierdzania emisji banknotw w strefie euro.
EBC i krajowe banki centralne s jedynymi instytucjami uprawnionymi do emi-
sji banknotw bdcych prawnym rodkiem patniczym w strefie euro. Zgodnie
z art. 106 ust. 2 Traktatu, prawo emisji przez kraje strefy euro jest ograniczone
do monet, z zastrzeeniem zgody EBC co do wielkoci emisji.

Tryb emisji banknotw euro

W latach 19992002, z braku banknotw denominowanych w euro, jedynym

prawnym rodkiem patniczym w strefie euro byy banknoty narodowe obowi-
zujcych walut. Byy one emitowane przez krajowe banki centralne za zgod Ra-
dy Prezesw EBC, ale w przeciwiestwie do rozwizania przyjtego nastpnie
dla banknotw euro, kady krajowy bank centralny emitowa banknoty krajowe
na wasne potrzeby i na wasny rachunek.

Od 1 stycznia 2002 r. krajowe banki centralne i EBC wsplnie prowadz emi-

sj banknotw euro. W przeciwiestwie do banknotw krajowych, na bankno-
tach euro nie podaje si, ktry bank centralny je wyemitowa. Krajowe banki
centralne Eurosystemu maj obowizek przyjmowa banknoty euro wprowa-
dzone do obiegu przez innych czonkw Eurosystemu; banknoty te nie podle-
gaj zwrotowi do kraju, gdzie zostay wyemitowane. Chocia jednak mo-
na przyj, e banknoty te stanowi zobowizanie Eurosystemu jako caoci,
banki centralne musz wystpowa jako ich prawni emitenci, gdy Eurosys-
tem nie posiada osobowoci prawnej.

105
R a m k a 1 5 O d p r o j e k t u d o o b i e g u p r z y g o t ow a n i e
b a n k n o t w i m o n e t e u r o

Zakoczone sukcesem wprowadzenie do obiegu banknotw i monet euro 1 stycznia

2002 r. uwieczyo dugie i staranne przygotowania trwajce od pocztku lat 90.

Banknoty euro

Prace nad pierwsz seri banknotw euro rozpocz Europejski Instytut Walutowy w ra-
mach przygotowa do trzeciego etapu UGW, a zakoczy je EBC.

Przygotowania rozpoczto w 1992 r. pod auspicjami Komitetu Prezesw. Z uwagi

na dugi czas realizacji Komitet Prezesw powoa Grup Robocz ds. druku i emisji
banknotu europejskiego, w skad ktrej weszli gwni skarbnicy i dyrektorzy drukarni
krajowych bankw centralnych.

W czerwcu 1995 r., po zasigniciu opinii historykw sztuki, grafikw i specjalistw

od marketingu, Rada EIW wybraa dwa tematy do projektu banknotw:

Epoki i style Europy, przedstawiajce siedem okresw architektonicznych w dzie-

jach Europy: antyk, styl romaski, gotyk, renesans, barok i rokoko, architektur iny-
nieryjn oraz architektur XX wieku;

projekt abstrakcyjny lub wspczesny.

Rada EIW ustalia take, e bdzie siedem nominaw banknotw 5, 10, 20, 50, 100,
200 i 500 euro.

Konkurs na projekt banknotw rozpocz si 12 lutego 1996 r. i trwa siedem miesicy.

W poowie wrzenia, po zakoczeniu konkursu, krajowe banki centralne sprawdziy pro-
jekty pod ktem moliwoci druku i zgodnoci z warunkami, po czym przesay zatwier-
dzone projekty do notariusza we Frankfurcie nad Menem, ktry w miejsce identyfikato-
ra autora wstawi trzycyfrowy kod. Anonimowe projekty przekazano nastpnie do EBC.

W dniach 26 i 27 wrzenia 1996 r. w siedzibie EIW zebrao si jury w skadzie 14 nieza-

lenych ekspertw w dziedzinie marketingu, projektowania i historii sztuki, pod prze-
wodnictwem Sekretarza Generalnego EIW. Czonkowie jury, reprezentujcy wszystkie
pastwa czonkowskie UE z wyjtkiem Danii (duski bank centralny nie przysa eksper-
ta, gdy Dania postanowia nie przystpowa do strefy euro) ocenili projekty na podsta-
wie szeregu kryteriw: oryginalnoci, estetyki, funkcjonalnoci, odbioru spoecznego,
rwnouprawnienia pci oraz braku uprzedze narodowociowych. Po starannej analizie
jury sporzdzio dwie krtkie listy piciu najlepszych projektw z obu tematw.

W dniach 7-13 padziernika 1996 r. europejski instytut Gallupa przeprowadzi sonda

opinii publicznej na temat dziesiciu wybranych banknotw z udziaem ponad 2.000
osb z wszystkich pastw czonkowskich UE oprcz Danii. Wyniki sondau, ocen ju-
ry oraz ocen techniczn wykonan przez Grup Robocz ds. druku i emisji banknotu
europejskiego przekazano Radzie EIW w grudniu 1996 r.

106
R a m k a 1 5 O d p r o j e k t u d o o b i e g u p r z y g o t ow a n i e b a n k n o t w
i monet euro (cd.)
3 grudnia 1996 r. Rada EIW wyonia zwycizc konkursu. Zosta nim Robert Kali-
na z banku centralnego Austrii. Motywem przewodnim jego projektu s Epoki i style
Europy. Zwyciska seria banknotw przedstawia okna, bramy i mosty z rnych okre-
sw historycznych, ilustrujce wsplne dziedzictwo kulturowe Europy, a take symbo-
lizujce wit nowej ery i wizj przyszoci.

Okna i bramy na przedniej stronie wszystkich banknotw symbolizuj ducha otwartoci

i wsppracy w Europie. Dwanacie gwiazd Unii Europejskiej przedstawia dynamizm
i harmoni wspczesnej Europy. Na odwrocie banknotw widniej mosty od najwcze-
niejszych konstrukcji do nowoczesnych mostw wiszcych. Stanowi one metafor ko-
munikacji midzy narodami Europy i midzy Europ a reszt wiata.

Projekty banknotw zawieraj ponadto:

nazw waluty w alfabecie aciskim (EURO) i greckim (EYRV);

dwanacie gwiazd bdcych symbolem Unii Europejskiej;

akronim nazwy emitenta banknotw w piciu wariantach jzykowych BCE, ECB,

EZB, EKT i EKP;

podpis prezesa EBC.

Po przeprowadzeniu szczegowych bada naukowych wybrano dominujce kolory

banknotw, tak aby uatwi uytkownikom rozrnianie nominaw. Zasignito take
opinii Europejskiej Unii Niewidomych, by uwzgldni potrzeby osb niewidzcych
i niedowidzcych. W efekcie uzgodniono, e banknoty o rnych nominaach bd r-
nej wielkoci, nomina bdzie zapisany duymi cyframi, a w okrelonych miejscach
banknotu zostan umieszczone elementy wyczuwalne dotykiem.

Banknoty euro zawieraj szereg zabezpiecze (nitka zabezpieczajca, druk stalorytni-

czy, hologramy), ktre maj chroni je przed sfaszowaniem i umoliwi uytkownikom
rozpoznanie na pierwszy rzut oka, czy banknot jest autentyczny. Papier banknotowy za-
wiera wkna fluorescencyjne oraz jedno- i wielotonalne znaki wodne. Szereg innych
ukrytych zabezpiecze do odczytu maszynowego umoliwia weryfikacj autentycznoci
banknotw przez krajowe banki centralne i podmioty zajmujce si obsug gotwki.

W 1998 r. Rada Prezesw EBC zatwierdzia ostateczne specyfikacje techniczno-projek-

towe nowych banknotw, ktrych produkcja po serii dziaa przygotowawczych roz-
pocza si w lipcu 1999 r. Decyzja o wyborze miejsca druku pierwszej partii bankno-
tw na potrzeby wymiany poszczeglnych krajw naleaa do kompetencji narodowych
bankw centralnych. W produkcji 15 miliardw banknotw potrzebnych do wymiany
gotwki wzio udzia pitnacie drukarni i dziewi papierni. Od czasu wprowadzenia
banknotw euro do obiegu biece potrzeby produkcyjne okrela si raz w roku, a za-
opatrzenie w banknoty o rnych nominaach prowadzi w ramach wsplnej puli dwana-
cie krajowych bankw centralnych strefy euro.

107
R a m k a 1 5 O d p r o j e k t u d o o b i e g u p r z y g o t ow a n i e b a n k n o t w
i monet euro (cd.)
Odpowiednie procedury nadzoru i kontroli jakoci maj zapewni, e wszystkie banknoty
bd identyczne i zgodne ze specyfikacj techniczn. Dziki temu kady automat do przyj-
mowania i wydawania gotwki w strefie euro akceptuje wszystkie banknoty euro.

Monety euro

Monety euro w omiu nominaach (1, 2, 5, 10, 20 i 50 centw oraz 1 i 2 euro) zostay
przygotowane przez Grup Robocz Dyrektorw Mennic, a emituj je pastwa strefy
euro. Monety euro maj jedn stron wspln, ktra jest zawsze jednakowa, oraz stron
narodow, na ktrej w okrgu 12 gwiazd bdcych symbolem UE kady z dwunastu kra-
jw strefy euro umieszcza wasny projekt. Strona wsplna zostaa zaprojektowana przez
Luca Luycxa z Krlewskiej Mennicy Belgijskiej w wyniku konkursu zorganizowanego
przez Komisj Europejsk i po zatwierdzeniu przez Rad UE. Monety o nominaach 1,
2 i 5 centw przedstawiaj Europ na tle na kuli ziemskiej, 10, 20 i 50 centw Europ
jako grup osobnych krajw, a 1 i 2 euro Europ zjednoczon. Podobnie jak banknotw,
monet tych mona uywa wszdzie w strefie euro niezalenie od tego, jakiego kraju do-
tyczy ich strona narodowa.

Monety euro maj specjalne waciwoci uatwiajce uytkownikom, zwaszcza osobom

niewidomym i niedowidzcym, rozpoznawanie ich nominaw. Na przykad krawdzie
monet o kolejnych nominaach s rne. Zastosowanie zaawansowanej technologii pro-
dukcji monet bimetalicznych o szczeglnych wasnociach magnetycznych utrudnia
sfaszowanie monet 1 i 2 euro. Temu samemu su litery (rne w rnych krajach) wy-
bite na krawdzi monety 2 euro.

Mennice krajowe odpowiadaj za zapewnienie jakoci bitych monet zgodnie ze wspl-

nymi standardami. Przed dokonaniem wymiany pienidzy wyprodukowano okoo 52
miliardw monet euro. Ilo ta zostaa zatwierdzona przez EBC, do ktrego kompeten-
cji naley zatwierdzanie cakowitej wartoci emisji monet planowanych w poszczegl-
nych pastwach czonkowskich.

Wprowadzenie banknotw i monet euro

1 marca 2001 r. we wszystkich dwunastu pastwach strefy euro ruszya wielojzycz-

na kampania informacyjna na temat nowych banknotw i monet euro oraz wymiany pie-
nidzy. W 2002 r. odbya si kampania pod hasem EURO. Nasz pienidz bdca uzu-
penieniem rnych inicjatyw krajowych.

W ramach przygotowa do wymiany pienidzy zaopatrzono w banknoty euro banki,

a za ich porednictwem inne podmioty zajmujce si obsug gotwki urzdy pocz-
towe, firmy konwojujce, firmy obsugujce automaty wrzutowe oraz jednostki han-
dlu detalicznego. Dziki temu wymiana banknotw krajowych prowadzona w caej
strefie euro od 1 stycznia 2002 r. przebiega szybko i sprawnie. W banknoty zaopa-
trzono take banki centralne spoza strefy euro, w szczeglnoci w innych pastwach
czonkowskich oraz kilku innych krajach Europy rodkowo-Wschodniej i basenu
Morza rdziemnego.

108
EBC emituje 8% cakowitej wartoci emisji banknotw w Eurosystemie. Ponie-
wa wszystkich czonkw Eurosystemu obowizuje zasada solidarnoci, EBC
dziaa jako jeden z prawnych emitentw, w zwizku z czym wykazuje wyemito-
wane przez siebie banknoty w bilansie. W praktyce s one wprowadzane do obie-
gu przez krajowe banki centralne, ktre tym samym zacigaj zobowizanie
w odpowiedniej wysokoci w stosunku do EBC. Zobowizanie to jest oprocen-
towane wedug podstawowej stopy procentowej EBC (zob. punkt 3.8.1).

Pozostae 92% banknotw emitowane jest przez krajowe banki centralne propor-
cjonalnie do ich udziaw w kluczu kapitaowym EBC. Rnica midzy przypa-
dajcym na kady krajowy bank centralny udziaem w cakowitej liczbie bank-
notw w obiegu a iloci banknotw faktycznie do obiegu wprowadzonych obli-
czana jest co miesic i rejestrowana jako oprocentowana naleno lub zobowi-
zanie wewntrz Eurosystemu16.

Taki sposb podziau emisji banknotw euro midzy krajowe banki centralne eli-
minuje przesunicia banknotw w bilansach krajowych bankw centralnych
w ramach systemu wielu emitentw, w ktrym istnieje pena zamienno bank-
notw euro. W przeciwnym razie, taka wdrwka banknotw, tzn. przesuni-
cie gotwki z jednego kraju strefy euro do drugiego, mogaby powodowa, e da-
ne jednego banku centralnego dotyczce liczby banknotw w obiegu mogyby
wzrasta kosztem innego banku. To za mogoby znaczco wpywa na bilanse
tych krajw i z czasem skutkowa wyranym znieksztaceniem systemu ewiden-
cjonowania, do ktrego trafiaj bilanse bankw centralnych.

Cakowity stan emisji banknotw przez Eurosystem (po skompensowaniu sald

wewntrz Eurosystemu) ogaszany jest przez EBC co tydzie w skonsolidowa-
nym sprawozdaniu finansowym Eurosystemu. Obecnie warto banknotw euro
w obiegu wynosi grubo ponad 500 mld euro, przy czym szacuje si, e znacz-
na ich cz znajduje si w posiadaniu nierezydentw strefy euro.

Produkcja banknotw euro

Podczas przygotowa do wymiany pienidzy w 2002 r. poszczeglne krajowe

banki centralne dwunastu pastw strefy euro odpowiaday za zaspokojenie zapo-
trzebowania wasnego kraju na wszystkie siedem nominaw. Od tej pory rocz-
na produkcja banknotw o rnych nominaach (w celu wymiany banknotw
nienadajcych si do dalszego uytkowania) zostaa rozdzielona midzy krajowe
banki centralne w taki sposb, e kady z nich odpowiada za produkcj tylko jed-
nego lub kilku nominaw wyznaczonych przez Rad Prezesw EBC. Ten tak
zwany zdecentralizowany system zbiorczy zostanie zastpiony jednolit proce-
dur przetargow Eurosystemu, ktra zacznie obowizywa najpniej 1 stycz-
nia 2012 r. Nowa procedura jest zgodna z zasadami otwartej gospodarki rynko-
wej i unijnymi przepisami w sprawie konkurencji. Ma na celu zapewnienie rw-
nego traktowania wszystkich drukarni banknotw, ktre chciayby uczestniczy

16 Jeeli krajowy bank centralny wprowadzi do obiegu wicej banknotw ni wynika z jego
udziau w kluczu kapitaowym, zaciga oprocentowane zobowizanie wobec pozostaych
uczestnikw Eurosystemu i odwrotnie.

109
w jednolitych przetargach Eurosystemu oraz zagwarantowanie jawnoci i bezpie-
czestwa produkcji banknotw euro. Przed wejciem w ycie tej procedury obo-
wizywa bdzie okres przejciowy, tak by da krajowym bankom centralnym
i drukarniom czas na przygotowanie si do nowych zasad.

Przeciwdziaanie faszerstwom

EBC stara si chroni banknoty euro przez faszerstwami dziki utrzymaniu naj-
wyszych moliwych standardw jakoci. Przy projektowaniu i produkcji bank-
notw stosuje si najbardziej zaawansowane wiatowe rozwizania w przeciw-
dziaaniu faszerstwom. Dotychczas liczba wykrytych falsyfikatw jest nisza
ni w przypadku dawnych walut narodowych sprzed wymiany pienidzy.

W 2002 r. EBC stworzy Centrum Analiz Faszerstw, ktrego zadaniem jest

zbieranie i wprowadzanie do bazy danych statystycznych i technicznych in-
formacji o faszerstwach z krajowych orodkw analitycznych. Informacje te
udostpnia si wszystkim organom zajmujcym si zwalczaniem faszerstw.
EBC nawiza cis wspprac z Europolem (odpowiedzialnym za popraw
wspdziaania organw krajowych pastw czonkowskich zajmujcych si
zwalczaniem faszerstw walut, zwaszcza euro) oraz z Interpolem i Komisj
Europejsk. Wsppraca ma zwikszy efektywno dziaania tych organiza-
cji. Przy EBC dziaa take Midzynarodowe Centrum Przeciwdziaania Fa-
szerstwom, obsugiwane przez pracownikw EBC i innych organw emituj-
cych pienidze.

EBC uwanie monitoruje nowe rozwizania w brany graficznej i ocenia je

pod ktem moliwoci wykorzystania do produkcji wysokiej jakoci falsyfika-
tw. Z uwagi na szybki postp techniczny Eurosystem inwestuje znaczne kwoty
w prace badawczo-rozwojowe ukierunkowane na ulepszenie istniejcych zabez-
piecze i opracowanie rozwiza do przyszych projektw banknotw.

Udzia EBC w emisji monet

EBC okrela co roku liczb monet, jak mog wyemitowa poszczeglne kraje.
Uwzgldnia przy tym szacunki krajowe na nadchodzcy rok.

Nominay i specyfikacje techniczne monet euro okrela waciwe Rozporzdze-

nie Rady17. Mennice krajowe s odpowiedzialne za jako monet i zgodno ze
specyfikacj zapewniajc moliwo uywania monet w caej strefie euro.
Na mocy porozumienia z Grup Robocz Dyrektorw Mennic Europejski Bank
Centralny peni funkcje niezalenego kontrolera jakoci monet.

Monety euro s wprowadzane do obiegu przez krajowe banki centralne Euro-

systemu w imieniu odpowiednich rzdw. Zasoby monet w posiadaniu krajo-
wych bankw centralnych s traktowane jako poyczka na rzecz sektora pry-
watnego, ale zgodnie z art. 6 Rozporzdzenia Rady (WE) nr 3603/93 z dnia

17 Rozporzdzenie Rady (WE) nr 975/98 z dnia 3 maja 1998 r. w sprawie nominaw i specyfikacji
technicznych monet euro przeznaczonych do obiegu (Dz.U. L 139, 11.05.1998, str. 6).

110
13 grudnia 1993 r.18 dopuszcza si ujmowanie tych zasobw jako kapitaw
obrotowych pod warunkiem, e nie przekraczaj 10% monet bdcych
w obiegu (zob. punkt 2.5.5).

3.5 GROMADZENIE I ZESTAWIANIE STATYSTYK

W celu prowadzenia polityki pieninej i realizacji innych zada Eurosystemu

EBC wykorzystuje szeroki zakres danych gospodarczych i finansowych.

Podstawy prawne dziaalnoci statystycznej EBC

Zgodnie z art. 5 ust. 1 Statutu ESBC, EBC moe gromadzi dane statystyczne po-
trzebne do realizacji niektrych lub wszystkich zada wymienionych w art. 105
Traktatu WE i art. 3 Statutu. Dc do zapewnienia zgodnoci z wymogami sta-
tystycznymi Europejski Bank Centralny stara si jednoczenie minimalizowa
obcienia zwizane ze sprawozdawczoci statystyczn nakadane na instytucje
kredytowe i inne podmioty sprawozdawcze.

Dziaalno EBC w zakresie statystyki reguluje Rozporzdzenie Rady19 przyjte

na podstawie rekomendacji EBC, stanowice uzupenienie postanowie Statutu
i innych aktw prawnych wprowadzonych w ycie przed rozpoczciem trzecie-
go etapu UGW. Zawarte w nim przepisy dotycz trzech kwestii:

podmiotw, od ktrych EBC ma prawo uzyskiwa informacje statystyczne;

zasad poufnoci;
przepisw wykonawczych.

Zakres dziaalnoci statystycznej EBC

Gwne obszary dziaalnoci statystycznej EBC dotycz:

statystyki rynku pieninego, bankowego i finansowego, w tym agregatw

pieninych i czynnikw ich kreacji, statystyki stp procentowych, du-
nych papierw wartociowych i notowanych akcji oraz statystyki dotycz-
ce instytucji porednictwa finansowego spoza sektora monetarnych instytu-
cji finansowych;

statystyki bilansu patniczego i rezerw midzynarodowych Eurosystemu, mi-

dzynarodowej pozycji inwestycyjnej caej strefy euro oraz nominalnych i real-
nych kursw wymiany euro;

rachunkw finansowych (w tym statystyki finansw publicznych), penych ra-

chunkw wedug sektorw (w opracowaniu).

18 Rozporzdzenie Rady (WE) nr 3603/93 z dnia 13 grudnia 1993 r. okrelajce definicje w

celu zastosowania zakazw okrelonych w art. 104 i 104b ust. 1 Traktatu (Dz.U. L 332,
31.12.1993, str. 1).
19 Rozporzdzenie Rady (WE) nr 2533/98 z dnia 23 listopada 1998 r. dotyczce zbierania
informacji statystycznych przez Europejski Bank Centralny (Dz.U. L 318, 27.11.1998, str. 8).

111
EBC publikuje szeroki zestaw danych z tych dziedzin oraz statystyki dotyczce
zharmonizowanego wskanika cen konsumpcyjnych, innych cen, kosztw, pro-
dukcji i rynkw pracy, zestawiane gwnie przez urzd statystyczny Wsplnot
Europejskich (Eurostat).

Wsppraca w dziedzinie statystyki z instytucjami Wsplnoty

i organizacjami midzynarodowymi

Przy realizacji zada zwizanych ze statystyk EBC wsppracuje z instytucja-

mi lub organami Wsplnoty i waciwymi wadzami Pastw Czonkowskich lub
pastw trzecich oraz organizacjami midzynarodowymi (art. 5 ust. 1 Statutu
ESBC). Najcilejsza jest wsppraca midzy EBC i Eurostatem. 10 marca
2003 r. zostaa ona uregulowana w Porozumieniu o wsppracy20 midzy Euro-
statem i departamentem statystyki EBC. Zgodnie z Porozumieniem, zadania
w dziedzinie statystyki zostay rozdzielone jak nastpuje:

EBC odpowiada za statystyk pienin i bankow na poziomie UE;

EBC i Komisja wsplnie odpowiadaj za statystyki bilansu patniczego i po-

krewne oraz statystyk rachunkw finansowych;

Komisja odpowiada za statystyk cen i kosztw oraz pozostae statystyki go-

spodarcze.

EBC i Komisja prowadz take wspprac (dwustronn lub w ramach komitetw,

w szczeglnoci Komitetu ds. Statystyki Walutowej, Finansowej oraz Bilansu Pat-
niczego) we wszystkich kwestiach statystycznych lecych w obszarze wsplnego
zainteresowania, w tym wsplnotowych inicjatyw i konsultacji ustawodawczych.

EBC utrzymuje ponadto bliskie kontakty w dziedzinie statystyki z innymi or-

ganizacjami midzynarodowymi, na przykad z Midzynarodowym Fundu-
szem Walutowym. Statystyki EBC s w miar moliwoci zgodne z waci-
wymi standardami midzynarodowymi. W ten sposb EBC spenia wymg
art. 5 ust. 3 Statutu ESBC, zgodnie z ktrym powinien przyczynia si
do harmonizacji, w miar potrzeb, regu i praktyk rzdzcych gromadzeniem,
tworzeniem i upowszechnianiem informacji statystycznej w dziedzinie podle-
gajcej jego kompetencji.

Wsparcie ze strony krajowych bankw centralnych

Zgodnie z art. 5 ust. 2 Statutu ESBC, krajowe banki centralne pomagaj EBC
w zestawianiu statystyk. W praktyce wyglda to tak, e krajowe banki centralne
(a w niektrych przypadkach inne organy krajowe) zbieraj dane od instytucji
20 Porozumienie o wsppracy w dziedzinie statystyki gospodarczej i finansowej pomidzy
Dyrekcj Generaln ds. Statystyki Europejskiego Banku Centralnego i Urzdem
Statystycznym Wsplnot Europejskich (Eurostatem) z dnia 10 marca 2003 r. zostao
opublikowane na stronie internetowej EBC (http://www.ecb.int). Zastpio ono podobne
porozumienie midzy Dziaem Statystyki Europejskiego Instytutu Walutowego i Eurostatem z
dnia 26 lipca 1995 r., sporzdzone na podstawie wnioskw Komitetu ds. Statystyki
Walutowej, Finansowej oraz Bilansu Patniczego (CMFB) z pocztku lat 90. ubiegego wieku.

112
kredytowych oraz z innych rde w swoich krajach i obliczaj agregaty na po-
ziomie krajowym. Dane te EBC nastpnie agreguje dla caej strefy euro.

Naley podkreli, e przepisy te dotycz wszystkich pastw czonkowskich UE,

w zwizku z czym wadze pastw spoza strefy euro rwnie wsppracuj z EBC
przy realizacji zada statystycznych. Art. 47 ust. 2 Statutu ESBC stanowi, e
Rada Oglna wspiera gromadzenie informacji statystycznych okrelonych w ar-
tykule 5. Chocia instrumenty prawne przyjte przez EBC nie maj mocy wi-
cej w pastwach nienalecych do strefy euro, Rada Oglna a zatem i krajo-
we banki centralne pastw spoza strefy musz bra udzia w penieniu funkcji
statystycznej EBC.

3.6 BADANIA EKONOMICZNE

Wysoki poziom prowadzonych bada nabiera coraz wikszego znaczenia we

wspczesnej bankowoci centralnej. Dotyczy to w szczeglnoci EBC, kt-
ry musi sprosta niespotykanym dotd wyzwaniom zwizanym z prowadze-
niem wsplnej polityki pieninej na obszarze obejmujcym wiele pastw.

Celem bada ekonomicznych prowadzonych przez EBC jest budowanie so-

lidnych podstaw pojciowych i empirycznych dla prowadzonej polityki oraz
lepsze informowanie o niej rynkw i opinii publicznej. Badania ekonomicz-
ne prowadzone w ramach Eurosystemu maj zatem na celu poszerzenie wie-
dzy na temat funkcjonowania gospodarki strefy euro oraz dostarczanie mode-
li, narzdzi i analiz potrzebnych do realizacji polityki pieninej EBC oraz
innych zada Eurosystemu.

Wiele bada EBC jest prowadzonych w ramach zorganizowanych sieci zespow

badawczych, ktre skupiaj specjalistw wsplnie realizujcych szerokie, wielo-
kierunkowe projekty badawcze. Mog w nich uczestniczy ekonomici z EBC,
krajowych bankw centralnych pastw strefy euro i innych krajw, organizacji
ksztatujcych polityk oraz krgw akademickich. EBC uczestniczy w pracach
tych zespow oraz samodzielnie lub we wsppracy z innymi instytucjami
oferuje im wsparcie koordynacyjne i organizacyjne.

Kolejnym zadaniem, jakie EBC realizuje wsplnie z krajowymi bankami cen-

tralnymi strefy euro, jest opracowanie modeli makroekonomicznych tego ob-
szaru. Modele ekonometryczne wykorzystuje si w procesie podejmowania
decyzji dotyczcych polityki pieninej (na przykad przy opracowaniu pro-
jekcji makroekonomicznych ekspertw Eurosystemu). Budowa modeli jest
take katalizatorem do opracowania nowych danych statystycznych. Uzupe-
nieniem prac badawczych prowadzonych w ramach Eurosystemu jest take
organizacja konferencji bankw centralnych, na przykad konferencji o ban-
kowoci centralnej organizowanych przez EBC czy konferencje International
Research Forum on Monetary Policy.

113
3.7 WKAD EBC W NADZR OSTRONOCIOWY I STABILNO
FINANSOW

Art. 105 ust. 5 Traktatu WE zobowizuje Eurosystem do przyczyniania si

do naleytego wykonywania polityk prowadzonych przez waciwe wadze w od-
niesieniu do nadzoru ostronociowego nad instytucjami kredytowymi i do sta-
bilnoci systemu finansowego.

Ramy instytucjonalne

Ramy instytucjonalne nadzoru bankowego okrelone w prawie Wsplnoty opie-

raj si na dwch filarach:

kompetencjach krajowych opartych na zasadach kontroli kraju macierzystego

(ang. home country control), minimalnej harmonizacji podstawowych koncep-
cji oraz wzajemnego uznawania (ang. mutual recognition);

wsppracy kompetentnych organw.

Zasady kontroli kraju macierzystego i wzajemnego uznawania

Zgodnie z zasad kontroli kraju macierzystego, nadzr nad instytucj kredytow
sprawuj waciwe organy pastwa czonkowskiego, w ktrym uzyskaa ona li-
cencj na prowadzenie dziaalnoci. Zasada wzajemnego uznawania oznacza, e
kada licencjonowana instytucja kredytowa moe wiadczy usugi za porednic-
twem miejscowych oddziaw oraz transgraniczne usugi bankowe w caej Unii
Europejskiej na podstawie wzajemnego uznawania zasad przyznawania licencji
bankowych i sprawowania nadzoru. W zwizku z tym prawo Wsplnoty okrela
podstawowe wsplne definicje (minimalna harmonizacja) takich poj jak insty-
tucja kredytowa, kryteria przyznania licencji bankowej, wsplne standardy nad-
zoru ostronociowego lub zasady rachunkowoci.

Zadania zwizane z nadzorem s zatem prowadzone na szczeblu krajowym zgod-

nie z rozwizaniami instytucjonalnymi danego pastwa czonkowskiego. W nie-
ktrych krajach za nadzr bankowy odpowiada gwnie lub wycznie bank cen-
tralny. W innych, funkcj t peni odrbny organ, ktry jednak wsppracuje
z bankiem centralnym.

UGW wprowadza rozdzia midzy kompetencjami w dziedzinie prowadzenia po-

lityki pieninej (obecnie caa strefa euro) a kompetencjami w dziedzinie spra-
wowania nadzoru na szczeblu krajowym (kraj macierzysty); doprowadzio to
ostatnio do istotnych zmian w krajowych rozwizaniach instytucjonalnych i ope-
racyjnych w kilku pastwach czonkowskich. Dotyczy to take zakresu funkcji
nadzoru poza sektorem bankowym. W rezultacie nadzr nad wszystkimi seg-
mentami rynku finansowego jest w coraz wikszym stopniu skupiony w jednej
instytucji nadzorczej.

Wsppraca krajowych organw nadzoru

Potrzeb wsppracy midzy organami nadzoru stwierdzono na wczesnym etapie
procesu globalizacji rynku finansowego i intensyfikacji operacji transgranicz-

114
nych. W latach 70. ubiegego wieku powstay dwa fora wsppracy midzynaro-
dowej w dziedzinie nadzoru bankowego na szczeblu europejskim:

Groupe de Contact, komitet organw nadzoru bankowego Europejskiego Ob-

szaru Gospodarczego, ktry mia zaj si problemami zwizanymi z wdraa-
niem regulacji systemu bankowego i funkcjonowaniem nadzoru, cznie z oma-
wianiem konkretnych przypadkw.

Banking Supervisory Group utworzona przez Komitet Prezesw; jej dziaalno

kontynuowana jest w ramach aktualnych rozwiza tworzonych przez EBC.

Autorzy Traktatu z Maastricht byli wiadomi faktu, e wraz z wprowadzeniem

UGW wzronie potrzeba wsppracy w dziedzinie nadzoru. Zabrako jednak ja-
snej wizji poprawy tej wsppracy, dlatego Traktat nie wskazuje konkretnych
rozwiza. Mandat ESBC zosta sformuowany w sposb bardzo oglny, bez po-
dania konkretnych narzdzi, a rola EBC ogranicza si do funkcji doradczej.
Zgodnie z tzw. klauzul zezwalajc zawart w art. 105 ust. 6 Traktatu WE oraz
art. 25 ust. 2 Statutu ESBC, Rada UE za zgod Parlamentu Europejskiego moe
powierzy EBC specyficzne zadania, zwizane z polityk nadzoru ostronocio-
wego instytucji kredytowych i innych instytucji finansowych, z wyczeniem
przedsibiorstw ubezpieczeniowych.

Klauzula zezwalajca nie zostaa wykorzystana podczas ostatniej reformy roz-

wiza instytucjonalnych UE dotyczcych stabilnoci finansowej, majcej
na celu popraw wsppracy w obrbie UGW i wsplnego rynku. W 2004 r. na-
stpiy zmiany w zasadach wsppracy w dziedzinie regulacji finansowych,
nadzoru i stabilnoci. Tak zwana procedura Lamfalussyego, wprowadzo-
na w ycie w sektorze papierw wartociowych, zostaa rozszerzona na wszyst-
kie inne sektory finansowe. Jej wprowadzenie ma zwikszy elastyczno
i efektywno procesu regulacji. W procedurze dokonuje si podziau na prze-
pisy poziomu 1 (stanowione przez Rad UE i Parlament Europejski w drodze
wspdecydowania) oraz przepisy poziomu 2 obejmujce rodki prawne
wprowadzane szybciej i w sposb bardziej elastyczny przez komitety regula-
cyjne (komitety poziomu 2). Komitety nadzorcze (komitety poziomu 3) zapew-
niaj konsekwentn realizacj dyrektyw wsplnotowych oraz d do zapew-
nienia jednolitej praktyki nadzoru.

W dziedzinie prawa i nadzoru bankowego powstay Europejski Komitet Banko-

wy (poziom 2), ktry zastpi Komitet Doradczy ds. Bankowoci, oraz Komitet
Europejskich Organw Nadzoru Bankowego (poziom 3), ktry obj take
Groupe de Contact. Komitet ds. Usug Finansowych opiniuje i nadzoruje zagad-
nienia zwizane z rynkiem finansowym na potrzeby Rady ECOFIN.

Wkad EBC

Wkad EBC do naleytego wykonywania polityk prowadzonych przez waciwe

wadze w odniesieniu do nadzoru ostronociowego nad instytucjami kredytowy-
mi i do stabilnoci systemu finansowego obejmuje:

115
 dziaanie na rzecz wsppracy midzy bankami centralnymi i organami nadzo-
ru w sprawach zwizanych z polityk w dziedzinie nadzoru ostronociowego
i stabilnoci finansowej lecych w obszarze wsplnego zainteresowania;

penienie funkcji doradczej zgodnie z art. 4 oraz art. 25 ust. 1 Statutu ESBC,

wspprac z innymi forami europejskimi.

W ramach dziaania na rzecz wsppracy midzy bankami centralnymi i organa-

mi nadzoru EBC udostpnia siedzib i wspiera dziaalno Komitetu Nadzoru
Bankowego. Komitet Nadzoru Bankowego jest jednym z komitetw ESBC (zob.
punkt 2.5.2). Zosta utworzony przez Rad Prezesw EBC w 1998 r., by przej
funkcje wczeniej penione przez Podkomisj ds. Nadzoru Bankowego utworzo-
n przez Komitet Prezesw w 1990 r., a nastpnie przeniesion do EIW w 1994 r.
W jego skad wchodz wysocy rang przedstawiciele EBC oraz krajowych ban-
kw centralnych i organw nadzoru pastw czonkowskich UE. Zakres obowiz-
kw Komitetu, zweryfikowany w 2004 r., obejmuje wspieranie Eurosystemu
w realizacji statutowych dziaa w dziedzinie nadzoru ostronociowego nad in-
stytucjami kredytowymi oraz zapewniania stabilnoci systemu finansowego.

Jako koordynator wsppracy midzy Eurosystemem i krajowymi organami nad-

zoru Komitet umoliwia prezentowanie wielu zagadnie z perspektywy oglno-
europejskiej. W ten sposb uzupenia pogldy poszczeglnych krajw na zagad-
nienia stabilnoci finansowej i przyczynia si do wypracowania wsplnego sta-
nowiska w kwestii wyzwa, jakie niesie rosnca integracja systemu bankowego.
Punktem centralnym prowadzonych analiz s zmiany strukturalne wpywajce
na dziaalno bankw, solidno struktur bankowych i finansowych oraz ewen-
tualne zagroenia dla stabilnoci. Komitet Nadzoru Bankowego uatwia take
przepyw informacji midzy Eurosystemem i krajowymi organami nadzoru.

Komitet wspiera te EBC w penieniu funkcji doradczej w dziedzinie nadzoru

bankowego i stabilnoci finansowej. Projekty wsplnotowych i krajowych aktw
prawnych w tym obszarze podlegaj konsultacji z EBC na mocy art. 4 Statutu.
Ponadto art. 25 ust. 1 Statutu stanowi, e EBC moe przedstawia opinie w spra-
wie zakresu i realizacji przepisw Wsplnoty dotyczcych nadzoru bankowego
i stabilnoci finansowej.

EBC wsppracuje rwnie z innymi forami zajmujcymi si nadzorem ostro-

nociowym i stabilnoci finansow. Oprcz istniejcych powiza z Komitetem
Bazylejskim (zob. punkt 5.4.5) EBC przy pomocy Komitetu Nadzoru Banko-
wego przyczyni si do powstania nowej europejskiej struktury regulacji finan-
sowych, nadzoru i stabilnoci poprzez udzia w Europejskiej Komisji Papierw
Wartociowych i dwch nowych komitetach wymienionych wczeniej.

3.8 RELACJE FINANSOWE WEWNTRZ EUROSYSTEMU

Wszystkie krajowe banki centralne strefy euro s niezalene finansowo i z zasa-

dy realizuj zadania Eurosystemu na wasny koszt i wasne ryzyko. W dwch
aspektach istniej jednak wewntrzsystemowe relacje finansowe:

116
i. krajowe banki centralne strefy euro opaciy swoje udziay w kapitale EBC,
przekazay mu rezerwowe aktywa walutowe i maj udzia w wyniku finanso-
wym EBC;

ii. krajowe banki centralne strefy euro dziel midzy siebie dochd pieni-
ny, czyli dochd osigany w wyniku realizacji zada polityki pieninej
Eurosystemu.

Wynikajce std prawa i obowizki krajowych bankw centralny strefy euro s

im przypisywane na podstawie klucza subskrypcji kapitau. Sposb obliczania
i weryfikacji tego klucza przedstawia ramka 16.

3.8.1 Zasoby finansowe EBC

Zasoby finansowe EBC obejmuj przede wszystkim fundusze wasne, rezerwo-

we aktywa walutowe oraz nalenoci od krajowych bankw centralnych z tytuu
udziau EBC w emisji banknotw euro.

Ramka 16 Klucz subskr ypcji kapitau EBC

Klucz subskrypcji kapitau EBC okrela wysoko udziaw bankw centralnych UE

w kapitale EBC (art. 28 Statutu ESBC), a take, po skorygowaniu o wysoko udziaw
bankw centralnych pastw nienalecych do strefy euro, stanowi poziom odniesienia
przy ustalaniu nastpujcych praw i obowizkw finansowych poszczeglnych krajo-
wych bankw centralnych strefy euro:

udziau w rezerwowych aktywach walutowych EBC (art. 30 Statutu);

podziau midzy krajowe banki centralne banknotw euro w obiegu oraz podziau do-
chodu pieninego (art. 32 Statutu);

podziau wyniku finansowego EBC (art. 33 Statutu);

przypisania wag do gosw w Radzie Prezesw przy podejmowaniu decyzji w spra-

wach finansowych okrelonych w art. 28, 30, 32 i 33 Statutu.

Zgodnie z art. 29 Statutu, udziay krajowych bankw centralnych w kluczu kapitaowym

EBC s waone wedug (w rwnych czciach) udziau danego pastwa czonkowskie-
go w oglnej liczbie ludnoci oraz produkcie wewntrznym brutto Unii, zgodnie z dany-
mi sporzdzanymi i przekazywanymi EBC przez Komisj Europejsk na podstawie
przepisw Rady UE.

Klucz subskrypcji zosta obliczony po raz pierwszy w 1998 r. po utworzeniu EBC i jest
aktualizowany co pi lat. Pierwsza aktualizacja wesza w ycie 1 stycznia 2004 r.; ko-
lejna nastpia 1 maja 2004 r. w zwizku z rozszerzeniem UE21.

21 Zob. komunikaty prasowe EBC w sprawie klucza subskrypcji kapitau Europejskiego Banku
Centralnego z 30 grudnia 2003 r. i 26 kwietnia 2004 r.

117
Ta b e l a 4 K l u c z k a p i t a ow y E B C ( % )

Krajowy bank centralny 1.06.1998 1.01.2004 od 1.05.2004

31.12.2003 30.04.2004
Nationale Bank van Belgi/
Banque Nationale de Belgique 2,8658 2,8297 2,5502
Deutsche Bundesbank 24,4935 23,4040 21,1364
Bank of Greece 2,0564 2,1614 1,8974
Banco de Espaa 8,8935 8,7801 7,7758
Banque de France 16,8337 16,5175 14,8712
Central Bank & Financial
Services Authority of Ireland 0,8496 1,0254 0,9219
Banca dItalia 14,8950 14,5726 13,0516
Banque centrale du Luxembourg 0,1492 0,1708 0,1568
De Nederlandsche Bank 4,2780 4,4323 3,9955
Oesterreichische Nationalbank 2,3594 2,3019 2,0800
Banco de Portugal 1,9232 2,0129 1,7653
Suomen Pankki Finlands Bank 1,3970 1,4298 1,2887
Razem KBC strefy euro 80,9943 79,6384 71,4908
Cesk nrodn banka 1,4584
Danmarks Nationalbank 1,6709 1,7216 1,5663
Eesti Pank 0,1784
Central Bank of Cyprus 0,1300
Latvijas Banka 0,2978
Lietuvos bankas 0,4425
Magyar Nemzeti Bank 1,3884
Central Bank of Malta 0,0647
Narodowy Bank Polski 5,1380
Banka Slovenije 0,3345
Nrodn banka Slovenska 0,7147
Sveriges Riksbank 2,6537 2,6636 2,4133
Bank of England 14,6811 15,9764 14,3822
Razem KBC spoza strefy euro 19,0057 20,3616 28,5092
Razem 100,0000 100,0000 100,0000

Fundusze wasne

Fundusze wasne EBC s odpowiednikiem opaconej czci kapitau i oglnego

funduszu rezerwowego oraz rezerw oglnych na ryzyko kursowe i ryzyko stopy
procentowej. Fundusze wasne su do generowania przychodw na pokrycie
kosztw administracyjnych EBC oraz su jako zabezpieczenie przed ewentual-
nymi stratami z tytuu posiadanych aktyww naraonych na ryzyko, zwaszcza
aktyww walutowych.

Kapita EBC
Kapita EBC zosta subskrybowany przez krajowe banki centralne nalece
do ESBC proporcjonalnie do ich udziau w kluczu kapitaowym EBC (zob. ram-
ka 16). Zgodnie z art. 28 Statutu ESBC, pierwotna kwota kapitau wynosia 5 mi-

118
liardw euro. Na mocy art. 49 ust. 3 Statutu (znowelizowanego ostatnio przez
Traktat Akcesyjny) subskrybowany kapita EBC zosta podwyszony z dniem 1
maja 2004 r. proporcjonalnie do wagi przypisanej krajowych bankom centralnym
nowych pastw czonkowskich w rozszerzonym kluczu kapitaowym. Obecnie
wynosi on 5.564.669,247 euro. Podniesienie kapitau przeprowadzono w taki
sposb, by nie byo konieczne istotne obnienie kwot kapitau opaconego przez
krajowe banki centralne przed 1 maja 2004 r.

Banki centralne strefy euro w peni opaciy swoje udziay. Obecnie warto
w peni opaconych udziaw krajowych bankw centralnych strefy euro w kapi-
tale EBC wynosi 3.978.226,562 euro.

Zgodnie z art. 48 Statutu, krajowe banki centralne spoza strefy euro nie musz
opaca swoich udziaw. Musz natomiast wnosi wkad na poczet kosztw
operacyjnych ponoszonych przez EBC na realizacj zada na rzecz krajowych
bankw centralnych spoza strefy euro. Wysoko tych wkadw zostaa okrelo-
na przez Rad Prezesw na poziomie 7% kwoty, ktra musiaaby zosta zapa-
cona, gdyby kraje te przystpiy do UGW.

Obecnie cakowita warto wkadw wniesionych przez krajowe banki centralne

spoza strefy euro wynosi 111.050,988 euro. Wkady te nie upowaniaj tych ban-
kw do udziau w dochodzie EBC ani nie nakadaj na nie obowizku pokrywa-
nia jego strat.

Zgodnie z art. 28 ust. 2 Statutu ESBC oraz rozporzdzeniem Rady z dnia 8 maja
2000 r.22, kapita EBC moe zosta podwyszony o kwot nieprzekraczajc 5
miliardw euro. Przywoane rozporzdzanie stanowi, e Rada Prezesw moe
podj decyzj o podwyszeniu kapitay wycznie w celu zachowania odpo-
wiedniej bazy kapitaowej niezbdnej dla wspierania dziaalnoci EBC.

Oglny fundusz rezerwowy

Art. 33 Statutu ESBC stanowi, e Rada Prezesw moe podj decyzj o przenie-
sieniu maksymalnie 20% zysku netto EBC do oglnego funduszu rezerwowego
z zastrzeeniem, e wysoko tego funduszu jest ograniczona do 100% kapitau
EBC. Tak postpiono z zyskiem netto, jaki EBC uzyska w latach 20002001. Sal-
do oglnego funduszu rezerwowego EBC na koniec 2002 r. wynioso 773 mln eu-
ro. W pniejszych latach wysoko funduszu spada do zera w nastpstwie wyko-
rzystania rezerw na pokrycie strat poniesionych przez EBC w latach 20032004.

Rezerwowe aktywa walutowe

Rezerwowe aktywa walutowe pochodz gwnie z kwot przekazanych przez kra-

jowe banki centralne strefy euro zgodnie z art. 30 ust. 1 Statutu (zob. punkt
3.2.2). Ich warto ulega od tego czasu zmianie wskutek zawartych transakcji
walutowych i zmian wyceny. Rezerwowe aktywa walutowe w posiadaniu EBC
na koniec 2003 r. stanowiy rwnowarto okoo 38 mld euro.

22 Rozporzdzenie Rady (WE) nr 1009/2000 z dnia 8 maja 2000 r. dotyczce podnoszenia kapi-
tau Europejskiego Banku Centralnego (Dz.U. L 115, 16.05.2000, str. 1).

119
Po przekazaniu pocztkowej kwoty rezerwowych aktyww walutowych EBC
zacign odpowiadajce im zobowizanie wobec krajowych bankw central-
nych strefy euro wynoszce blisko 40 mld euro. Zobowizania te s denomi-
nowane w euro i wyceniane wedug wartoci aktyww w momencie ich prze-
kazania23. Ich oprocentowanie jest rwne ostatniej dostpnej kracowej sto-
pie oprocentowania podstawowych operacji refinansujcych Eurosystemu,
skorygowanej w taki sposb, by uwzgldni zerow rentowno zota wcho-
dzcego w skad rezerw.

Rezerwowe aktywa walutowe i odpowiadajce im zobowizania stanowi bardzo

du pozycj w bilansie EBC; wie si te z nimi znaczne ryzyko kursowe i sto-
py procentowej. Ryzyka te zmaterializoway si w latach 2000, 2003 i 2004.
W 2002 r. EBC odnotowa wysokie zyski z tytuu interwencyjnej sprzeday do-
larw amerykaskich i jenw japoskich. W 2003 r. i w 2004 r. Bank ponis
spore straty w wyniku nagego osabienia si dolara wzgldem euro i spadku kur-
su poniej kosztu nabycia aktyww dewizowych.

Nalenoci i zobowizania z tytuu emisji banknotw euro

Od 2002 r. na EBC przypada 8% cakowitej wartoci znajdujcych si w obiegu

banknotw euro (zob. podrozdzia 3.4). Wykazywana jest ona w bilansie po stro-
nie pasyww w pozycji Banknoty w obiegu; jej warto na koniec 2005 r. wy-
niosa 45 mld euro.

Dochody z tytuu emisji banknotw, czyli renta mennicza EBC, s rozdzielane

midzy krajowe banki centralne na koniec roku. Rozdziela si pen kwot, chy-
ba e zysk netto EBC za dany rok, pomniejszony o odpisy na rezerwy z tytuu ry-
zyka kursowego i ryzyka stopy procentowej, jest niszy ni dochd z tytuu
banknotw euro w obiegu24. W takiej sytuacji cz lub cao renty menniczej
jest zatrzymywana i przeznaczana na pokrycie tego deficytu.

Podzia zyskw i deficytw

Z uwagi na szczegln struktur bilansu EBC, w ktrym znaczn pozycj stano-

wi aktywa walutowe, wahania kursw i stp procentowych wywieraj istotny
wpyw na wyniki finansowe Banku. Na przykad deprecjacja dolara ameryka-
skiego wobec euro o zaledwie 100 punktw bazowych powoduje zmniejszenie
zysku netto EBC o okoo 300 mln euro; kwota ta stanowia w przyblieniu rw-
nowarto cakowitych kosztw administracyjnych EBC za 2005 r.

23 Cakowite zobowizanie wobec krajowych bankw centralnych podlega korekcie w nastpstwie

rewizji klucza kapitaowego EBC, powodujcej zmian wag przypisanych krajowym bankom
centralnym obszaru euro w relacji do bankw centralnych spoza tego obszaru. Ma to na celu
umoliwienie krajowym bankom centralnym spoza obszaru euro nabycie w pniejszym
terminie wierzytelnoci o odpowiedniej wadze bez koniecznoci naruszenia limitu wyraonej w
euro wartoci aktyww rezerwowych, ktre mona przekaza do EBC.
24 Decyzja EBC/2005/11 z dnia 17 listopada 2005 r. dotyczca podziau dochodw EBC z

tytuu emisji banknotw euro w obiegu pomidzy krajowe banki centralne (OJ L 311,
26.11.2005, s. 41).

120
Zgodnie z art. 33 ust. 1 Statutu ESBC, zysk netto EBC pomniejszony o rd-
roczny podzia dochodw z tytuu renty menniczej i ewentualne przeniesie-
nie czci zysku do oglnego funduszu rezerwowego, zostaje rozdzielony
pomidzy krajowe banki centralne strefy euro proporcjonalnie do ich opa-
conych udziaw.

Art. 33 ust. 2 Statutu stanowi natomiast, e w przypadku straty deficyt mo-

e by potrcony z oglnego funduszu rezerwowego EBC oraz, jeeli bdzie
to konieczne, po podjciu decyzji przez Rad Prezesw, z dochodw pie-
ninych odpowiedniego finansowego roku obrachunkowego proporcjonal-
nie i do wysokoci sum podzielonych pomidzy krajowe banki centralne
(zob. punkt 3.8.2). Zgodnie z tym zapisem, strata netto wykazana przez EBC
w roku finansowym 2003 (476 mln euro) zostaa pokryta z oglnego fundu-
szu rezerwowego. Z drugiej moliwoci natomiast skorzystano w roku fi-
nansowym 2004, kiedy to ECB odnotowa strat w wysokoci okoo 1,6 mld
euro. rodki oglnego funduszu rezerwowego pozwoliy na pokrycie tej
straty do kwoty 300 mln euro, za pozosta cz pokryto przez zatrzyma-
nie dochodw pieninych przeznaczonych pierwotnie do podziau pomi-
dzy krajowe banki centralne.

3.8.2 Podzia dochodu pieninego

Zgodnie z art. 32 Statutu ESBC, dochd pieniny osigany przez krajowe ban-
ki centralne w wyniku realizacji zada polityki pieninej Eurosystemu dzielony
jest pomidzy krajowe banki centralne zgodnie z ich udziaami w kapitale EBC.

Podzia dochodw w obrbie Eurosystemu ogranicza si do dochodu pieni-

nego; dochody uzyskiwane przez krajowe banki centralne z innych tytuw
(np. z wasnych zasobw finansowych) pozostaj ich wasnoci. Z zasady
za dochd pieniny uznaje si dochd uzyskany z aktyww krajowych ban-
kw centralnych stanowicych odpowiednik ich zobowiza z tytuu emisji
banknotw i depozytw instytucji kredytowych. Poniewa oprocentowanie
depozytw instytucji kredytowych zoonych w krajowych bankach central-
nych jest rwne lub bliskie stopom rynkowym, a zatem nie stanowi rda
istotnych przychodw dla Eurosystemu, dochd pieniny skada si gwnie
z renty menniczej. Renta mennicza wynika z wycznego prawa EBC i krajo-
wych bankw centralnych do emitowania nieoprocentowanych banknotw b-
dcych prawnym rodkiem patniczym.

Podzia dochodu pieninego jest konieczny z uwagi na wolny i niezaleny

przepyw zobowiza pieninych krajowych bankw centralnych w ramach
wsplnego obszaru walutowego. Dotyczy to w szczeglnoci zobowiza
krajowych bankw centralnych z tytuu banknotw euro, bdcych gwnym
rdem dochodu pieninego. Jak wspomniano w podrozdziale 3.4, bank-
noty euro s prawnym rodkiem patniczym w strefie euro i nie podlegaj
zwrotowi do kraju emisji. Ponadto na zintegrowanym rynku pieninym
strefy euro instytucje kredytowe mog wedug wasnego uznania zaspokaja
zapotrzebowanie na pienidz banku centralnego albo w drodze zacignicia
poyczki we wasnym krajowym banku centralnym lub od innych kontra-

121
hentw krajowego rynku pieninego, albo pozyskujc rodki na zagranicz-
nych rynkach pieninych strefy euro. Ta swoboda wyboru wpywa na ro-
dzaj aktyww, jakie poszczeglne krajowe banki centralne nabywaj z tytu-
u emisji pienidza bazowego, a zatem wpywa na biecy poziom ich do-
chodu pieninego. Dlatego wanie kreacj pienidza banku centralnego
mona sterowa jedynie na poziomie caego Eurosystemu; poszczeglne
krajowe banki centralne nie maj kontroli nad wielkoci i rodzajem swoich
aktyww i pasyww pieninych.

Znaczenie podziau dochodu pieninego wynika z dwch kwestii: zapewnia

sprawiedliwy podzia dochodw Eurosystemu midzy jego czonkw oraz
niezakcone funkcjonowanie caego systemu. Podzia ma odbywa si w ta-
ki sposb, by dochd pieniny przypada krajowemu bankowi centralnemu,
ktry go wygenerowa, a nie temu, ktry go jako pierwszy otrzyma. Klucz
kapitaowy EBC, wyznaczony na podstawie udziau w PKB Eurosystemu
oraz wielkoci populacji (zob. ramka 16), stanowi przyblienie wkadu dane-
go pastwa czonkowskiego do cakowitego dochodu pieninego Eurosyste-
mu. Zastosowanie klucza suy take temu, by dochd z tytuu banknotw
euro w posiadaniu nierezydentw strefy euro by sprawiedliwie dzielony
midzy kraje tego obszaru.

Podzia dochodu pieninego jest take rodkiem zapewnienia niezakcone-

go funkcjonowania Eurosystemu. Dziki przypisaniu kademu krajowemu
bankowi centralnemu strefy euro z gry okrelonego udziau w dochodzie
pieninym zapewnia si bankom krajowym moliwo realizacji zdecentra-
lizowanych operacji Eurosystemu, nie zachcajc ich przy tym do rywaliza-
cji, ktra byaby sprzeczna z ide wsplnej polityki pieninej EBC.

Wysoko dochodu pieninego krajowego banku centralnego oblicza si za-

znaczajc, ktre aktywa maj zosta skompensowane z pasywami pieniny-
mi i mierzc dochd uzyskany z tytuu tych aktyww zgodnie z zasadami
okrelonymi przez Rad Prezesw25. Do tego celu zaznacza si aktywa,
na ktre operacje polityki pieninej Eurosystemu wywieraj bezporedni
wpyw26; mona take zaznaczy ograniczon ilo zota. Dochd generowa-
ny przez te aktywa dzieli si midzy krajowe banki centralne po odliczeniu
odsetek od depozytw wypaconych instytucjom kredytowym, zapaconych
odsetek od zobowiza wewntrz Eurosystemu (stanowicych substytut zo-
bowiza pieninych) oraz wyjtkowo okrelonych strat wynikych
z operacji polityki pieninej prowadzonych przez krajowy bank centralny
w imieniu Eurosystemu.

25 Decyzja EBC/2001/16 z dnia 6 grudnia 2001 r. w sprawie podziau dochodw pieninych

krajowych bankw centralnych uczestniczcych Pastw Czonkowskich od roku
budetowego 2002 (Dz.U. L 337, 20.12.2001 r., str. 55), znowelizowana na mocy decyzji
EBC/2003/22 z dnia 18 grudnia 2003 r. (Dz.U. L 9, 15.01.2004, str. 39).
26 Obejmuj one poyczki udzielone instytucjom kredytowym oraz nalenoci netto od
pozostaych uczestniczcych krajowych bankw centralnych z tytuu transgranicznego
przesyania pienidzy za porednictwem systemu TARGET oraz wynikajce z zasad
podziau banknotw w obiegu midzy bankami centralnymi Eurosystemu.

122
Powysze zasady bd stopniowo wprowadzane w ycie w najbliszych latach
i zaczn w peni obowizywa w 2008 r. Do tej pory podzia dochodu pienine-
go w ramach Eurosystemu bdzie si odbywa zgodnie z przejciowymi ustale-
niami, w celu zagodzenia wpywu przyjtego rozwizania na wzgldny poziom
dochodw krajowych bankw centralnych27.

3.9 USUGI ZARZDZANIA REZERWAMI DLA URZDOWYCH INSTYTU-

CJI ZAGRANICZNYCH

W odpowiedzi na stale rosnce znaczenie euro jako waluty rezerwowej,

w 2005 r. Eurosystem opracowa wsplne zasady wiadczenia szerokiej gamy
usug w zakresie zarzdzania rezerwami w euro, skierowanych do urzdowych
instytucji zagranicznych (bankw centralnych, wadz monetarnych i agencji rz-
dowych spoza strefy euro, a take organizacji midzynarodowych). Jedn z klu-
czowych koncepcji tych zasad jest wiadczenie usug zarzdzania rezerwami po-
przez pojedyncze punkty dostpu w strefie euro na ujednoliconych warunkach
i zgodnie z oglnymi standardami rynkowymi. Funkcj punktw dostpu peni
poszczeglne banki centralne Eurosystemu (obecnie Deutsche Bundesbank, Ban-
co de Espaa, Banque de France, Banca dItalia, Banque centrale du Luxembo-
urg oraz De Nederlandsche Bank), bdce tzw. dostawcami usug Eurosystemu.
Kady z nich oferuje peen zakres usug zarzdzania rezerwami, od usug powier-
niczych i rozrachunkowych po okoogotwkowe i inwestycyjne. Dodatkowo za-
rwno dostawcy usug Eurosystemu, jak i pozostae banki centralne Eurosyste-
mu mog oferowa inne, indywidualnie uzgodnione z klientem usugi z zakresu
zarzdzania rezerwami w euro. EBC peni rol koordynatora, zapewniajc
sprawne funkcjonowanie przyjtych zasad.

27 Przejciowe zasady maj wyrwna rnice w dochodzie pieninym uzyskanym przez

krajowe banki centralne wynikajce z faktu, e ich udziay w emisji banknotw w obszarze
euro przez 2002 r. byy wysze lub nisze ni ich udziay w kapitale EBC. Kwota dochodu
pieninego przypadajca poszczeglnym krajowym bankom centralnym jest korygowana o
wspczynnik kompensacji zwizany ze rednim udziaem w cakowitej wartoci banknotw
w obiegu w Eurosystemie od poowy 1999 r. do poowy 2001 r. Wspczynnik ten zostanie
stopniowo zmniejszony do zera do 2008 r., kiedy cakowity przychd z tytuu banknotw
bdzie dzielony zgodnie z kluczem kapitaowym EBC.

123
Jean-Claude Trichet, prezes EBC,
podczas przesuchania w Parlamencie Europejskim we wrzeniu 2005 r.

124
4 EBC I WSPLNOTA EUROPEJSKA

Zgodnie z art. 108 Traktatu WE Europejski Bank Centralny dziaa cakowicie

niezalenie i we wasnym imieniu, w granicach uprawnie przyznanych mu
w Traktacie. Jednak jako organizacja stworzona na mocy prawa wsplnotowego,
realizujca zadania polityki wyznaczonej w Traktacie WE, Bank podlega insty-
tucjonalnym zasadom Wsplnoty.

Traktat czy zatem niezaleno EBC (oraz krajowych bankw centralnych)

w wypenianiu celw Eurosystemu z przepisami, ktre zapewniaj:

demokratyczn odpowiedzialno EBC;

efektywny dialog i wspprac pomidzy EBC a instytucjami i organami

Wsplnoty;

kontrol sdow Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci nad aktami

prawnymi EBC;

zewntrzn kontrol rzetelnoci i zarzdzania finansami EBC.

4.1 NIEZALENO

Kamieniem wgielnym reimu walutowego strefy euro jest niezaleno EBC

oraz krajowych bankw centralnych strefy euro od wpyww politycznych. Nie-
zaleno ta zostaa ustanowiona zarwno w Traktacie WE, jak i w Statucie
ESBC nie za w przepisach prawa wtrnego ma wic status konstytucyjny.

Niezaleno EBC wynika z jego gwnego celu, ktrym jest utrzymanie stabil-
noci cen, oraz z jego wycznych kompetencji w dziedzinie polityki pieninej
i innych funkcji w strefie euro. EBC musi by chroniony przed wszelkimi wpy-
wami, ktre mogyby zakca realizacj jego gwnego celu. Niezaleny bank
centralny nie tylko moe powici si realizacji nadrzdnego celu, jakim jest
utrzymanie stabilnoci cen, ale take jest postrzegany przez spoeczestwo jako
bardziej wiarygodny ni instytucja podlegajca rzdowi. Jak wiadomo, rzdy
musz dy do realizacji wielu celw, a rynki finansowe i opinia publiczna wca-
le nie uwaaj, e utrzymanie stabilnoci cen jest ich celem priorytetowym
w przypadku wystpienia celw sprzecznych ze sob.

Niezaleno EBC nie jest zatem celem samym w sobie, ale raczej nieodzownym
elementem reimu walutowego, ktry za priorytet uznaje stabilno cen.

Pojcie niezalenoci obejmuje:

niezaleno instytucjonaln;
niezaleno prawn;
niezaleno osobist czonkw organw decyzyjnych;

125
 niezaleno funkcjonaln i operacyjn;
niezaleno finansow i organizacyjn.

Zasada niezalenoci dotyczy rwnie krajowych bankw centralnych oraz ich

organw decyzyjnych z uwagi na ich specyficzn rol w Eurosystemie. Znacze-
nie tej zasady dla prawa regulujcego funkcjonowanie krajowych bankw cen-
tralnych zostao sprecyzowane przez Europejski Instytut Walutowy i potwierdzo-
ne przez EBC w odpowiednich raportach o konwergencji, sporzdzonych na mo-
cy art. 121 ust. 2 oraz art. 122 ust. 2 Traktatu WE (zob. punkt 1.2.2.).

4.1.1 Niezaleno instytucjonalna

Podstawowym przepisem Traktatu ustanawiajcym niezaleno EBC jest

art. 108. Jego pierwsze zdanie wyranie stwierdza, e przy wykorzystywaniu
uprawnie oraz wykonywaniu zada i obowizkw ani EBC, ani krajowy bank
centralny, ani czonek ktregokolwiek z ich organw decyzyjnych nie zwracaj
si o instrukcje ani ich nie przyjmuj od instytucji czy organw wsplnotowych,
rzdw Pastw Czonkowskich, ani jakiegokolwiek innego organu. Sformuo-
wanie art. 108 wprowadza zakaz przyjmowania instrukcji lub zwracania si o nie
do jakiegokolwiek innego organu publicznego lub prywatnego, krajowego lub
midzynarodowego z naciskiem na sowo instrukcje. Art. 108 nie wyklucza
jednak szukania istotnych informacji lub prowadzenia dialogu z wyej wymie-
nionymi organami.

Zakaz przyjmowania instrukcji uzupenia zobowizanie instytucji wsplnoto-

wych, jak rwnie organw i rzdw Pastw Czonkowskich do jego przestrze-
gania. Drugie zdanie Traktatu stwierdza, e powysze organy wsplnotowe
zobowizuj si respektowa t zasad i nie dy do wywierania wpywu
na czonkw organw decyzyjnych EBC lub krajowych bankw centralnych
przy wykonywaniu ich zada. S one wic zobligowane do powstrzymywania
si od udzielania instrukcji czonkom organw decyzyjnych EBC oraz krajo-
wych bankw centralnych, jak rwnie do powstrzymywania si od wywiera-
nia na nie wpywu.

4.1.2 Niezaleno prawna

EBC i krajowe banki centralne posiadaj wasn osobowo prawn (zob. pod-
rozdzia 2.1), ktra jest warunkiem koniecznym niezalenoci czonkw Euro-
systemu. Dla EBC niezaleno prawna oznacza take prawo do wszczcia po-
stpowania przed Europejskim Trybunaem Sprawiedliwoci w celu zachowania
swych prerogatyw, jeli zostan one naruszone przez instytucje Wsplnoty lub
pastwo czonkowskie.

4.1.3 Niezaleno osobista

Aby wzmocni niezaleno instytucjonaln Statut chroni niezaleno osobist

czonkw organw decyzyjnych EBC. W szczeglnoci zapewnia im stosunko-
wo dugie kadencje:

126
 minimalna kadencja prezesw krajowych bankw centralnych trwa pi lat
i jest odnawialna;
kadencja czonkw Zarzdu EBC trwa osiem lat, bez moliwoci wyboru
na kolejn kadencj1.

Czonek organu decyzyjnego EBC nie moe zosta uznaniowo zdymisjonowany

za sposb realizacji polityki w przeszoci. Czonkowie tych organw mog by
usunici ze stanowiska jedynie wwczas, gdy przestan spenia warunki ko-
nieczne do wykonywania swych funkcji lub dopuszcz si powanego uchybie-
nia. W takich przypadkach Rada Prezesw lub Zarzd mog zwrci si do Eu-
ropejskiego Trybunau Sprawiedliwoci o przymusowe zdymisjonowanie (zob.
art. 11 ust. 4 Statutu EBC).

W takich samych okolicznociach kompetentne wadze krajowe mog zwolni

z urzdu prezesa krajowego banku centralnego, w zgodzie z procedurami okre-
lonymi w statutach poszczeglnych krajowych bankw centralnych. Zwolniony
prezes lub Rada Prezesw moe wwczas odwoa si do Europejskiego Trybu-
nau Sprawiedliwoci, ktry jest waciwy do orzekania w takich przypadkach
(art. 14 ust. 2 Statutu ESBC).

Statuty krajowych bankw centralnych (z pniejszymi zmianami zgodnie

z art. 109 Traktatu WE) rozcigaj ochron przeciwko dymisjom uznaniowym
na innych czonkw organw decyzyjnych krajowych bankw centralnych, kt-
rzy jednak nie maj prawa odwoywania si od takiej decyzji do Trybunau.

4.1.4 Niezaleno funkcjonalna i operacyjna

Niezaleno funkcjonalna i operacyjna jest zaakcentowana w kilku przepisach

Statutu ESBC. W tej sprawie przyznano EBC wszelkie uprawnienia konieczne
do osignicia gwnego celu, jakim jest stabilno cen. Na przykad Eurosystem
jest wyposaony w wyczne kompetencje w dziedzinie polityki pieninej, jak
rwnie posiada monopol na emisj banknotw. Pastwa czonkowskie maj
prawo do emitowania jedynie monet o niskich nominaach, a wielko emisji jest
zatwierdzana przez EBC. Zatem aden legalny rodek patniczy nie moe zosta
wyemitowany bez zgody Banku. Zapewnia to EBC pen kontrol nad baz mo-
netarn w strefie euro.

Uregulowania instytucjonalne w zakresie polityki kursowej zapewniaj spjno

zarwno wsplnej polityki pieninej, jak rwnie polityki kursowej z celem
utrzymania stabilnoci cen (art. 4 Traktatu WE). Z tego samego powodu oficjal-
ne rezerwy walutowe s skupione w Eurosystemie, a EBC kontroluje ich wyko-
rzystanie, jak rwnie wykorzystanie walutowych kapitaw obrotowych pastw
czonkowskich.

1 W 1998 r., kiedy utworzono Europejski Bank Centralny, wprowadzono zrnicowany czas
trwania mandatw w Zarzdzie, aby zapewni cigo jego prac. Pierwszy prezes EBC zosta
mianowany na osiem lat, a pierwszy wiceprezes na cztery lata. Pozostali czterej czonkowie
Zarzdu zostali mianowani odpowiednio na pi, sze, siedem i osiem lat. Kiedy pierwsze
kadencje poszczeglnych czonkw Zarzdu dobiegn koca (w 2007 r.), wszyscy kolejni
czonkowie Zarzdu bd powoywani na 8-letnie kadencje.

127
Dodatkowo art. 101 Traktatu UE zabrania Eurosystemowi udzielania poy-
czek sektorowi publicznemu. Zakaz ten, ktry wszed w ycie wraz z rozpo-
czciem drugiego etapu UGW, chroni Eurosystem przed naciskami sektora
publicznego na dofinansowanie ze rodkw bankw centralnych. Jest to tak-
e zabezpieczenie przed nabywaniem przez Eurosystem dugu publicznego
na rynku pierwotnym. EBC regularnie monitoruje rynek pod ktem potencjal-
nych prb ominicia tego zakazu poprzez nabywanie dugu publicznego
na rynku wtrnym.

Eurosystem ma do dyspozycji zestaw instrumentw do prowadzenia swojej poli-

tyki, w tym uprawnienia regulacyjne oraz prawo do nakadania wanych sankcji
w przypadku naruszenia rozporzdze i decyzji EBC (zob. punkt 2.5.3).

4.1.5 Niezaleno finansowa i organizacyjna

EBC i krajowe banki centralne posiadaj wasne rodki finansowe i wasne do-
chody, jak rwnie autonomi organizacyjn. Ich niezaleno finansowa i orga-
nizacyjna umoliwia Eurosystemowi wypenianie jego zada.

Kapita EBC jest subskrybowany i opacany przez krajowe banki centralne. Eu-
ropejski Bank Centralny ma wasny budet niezaleny od budetu Unii Europej-
skiej. Statut pozwala rwnie EBC na samodzielne okrelanie warunkw zatrud-
nienia oraz sposobu organizacji swojej struktury wewntrznej.

Ponadto, jako organizacja ponadnarodowa, na strefie pastw czonkowskich

EBC korzysta z przywilejw i immunitetw niezbdnych do wykonywania jego
zada. Rozdzia 1 Protokou w sprawie przywilejw i immunitetw Wsplnot
Europejskich z dnia 8 kwietnia 1965 r. gwarantuje midzy innymi nienaruszal-
no siedziby i archiww EBC, jak rwnie nietykalno jego majtku i akty-
ww. Dalej Protok stwierdza rwnie, e nie mog one podlega adnym ogra-
niczeniom administracyjnym lub prawnym bez zgody Europejskiego Trybunau
Sprawiedliwoci.

Jeli chodzi o finansow i budetow autonomi krajowych bankw centralnych

i ich pracownikw, pastwa czonkowskie maj pewien wpyw na ich budety
oraz podzia zyskw i liczb pracownikw, czy to jako (czasem jedyny) udziao-
wiec danego banku centralnego, czy te poprzez wadz ustawodawcz. Jednak
na mocy statutw krajowych bankw centralnych wykonywanie uprawnie przez
pastwa czonkowskie nie moe utrudnia krajowym bankom centralnym wype-
niania ich funkcji zwizanych z Eurosystemem.

4.2 ODPOWIEDZIALNO DEMOKRATYCZNA

Przyznanie Europejskiemu Bankowi Centralnemu wycznej kompetencji

w prowadzeniu polityki pieninej oznacza powierzenie mu kluczowego
aspektu suwerennoci w sprawach monetarnych. Zgodnie z podstawowymi
zasadami spoeczestw demokratycznych, EBC jest odpowiedzialny
przed obywatelami i ich demokratycznie wybranymi przedstawicielami. Za-

128
rwno Traktat, jak i Statut ESBC zawieraj szereg przepisw, zgodnie z kt-
rymi EBC tak jak kady niezaleny bank centralny jest zobowizany
do przedstawiania swoich dziaa i decyzji pod osd opinii publicznej. Nale-
yte wyjanianie i uzasadnianie podjtych decyzji ley w interesie samego
EBC, poniewa zapewnia poparcie spoeczne dla prowadzonej przez Bank
polityki.

4.2.1 Odpowiedzialno jako podstawowy element legitymizacji

Odpowiedzialno jest podstawowym warunkiem legitymacji demokratycz-

nej oraz trzonem struktur demokratycznych. W demokracji caa wadza po-
chodzi od obywateli, a wszelkie decyzje dotyczce wsplnoty musz by
usankcjonowane przez elektorat. Tak wic decyzje w sprawie polityki doty-
czcej sfery publicznej s usankcjonowane wtedy, gdy wyraaj bezpored-
nio lub porednio wol elektoratu. Ten warunek nazywany jest legitymi-
zacj proceduraln lub legitymizacj przez procedur. Jeli podjte decy-
zje speniaj oczekiwania i potrzeby obywateli, mwi si o legitymizacji
przez wyniki.

EBC zosta ustanowiony na mocy Traktatu WE, podpisanego i ratyfikowanego

przez wszystkie pastwa czonkowskie zgodnie z ich konstytucjami, a zatem po-
siada legitymizacj proceduraln. Pastwa czonkowskie UE (dziaajc poprzez
wybranych przedstawicieli) podjy suwerenn decyzj o przekazaniu odpowie-
dzialnoci za polityk pienin i zwizane z ni zadania do nowej organizacji
wsplnotowej i o zapewnieniu jej niezalenoci od wpyww politycznych. Man-
dat do prowadzenia polityki pieninej jasno definiuje jej cel, a tym samym okre-
la, w jakim zakresie organy decyzyjne EBC mog dziaa wedug wasnego
uznania przy realizacji polityki pieninej.

Legitymizacja proceduralna wynika ponadto z procedury mianowania czonkw

organw decyzyjnych EBC: odbywa si to za porednictwem demokratycznie
wybranych przedstawicieli pastw czonkowskich. Jak wspomniano wczeniej,
czonkowie Zarzdu s mianowani za wsplnym porozumieniem pastw czon-
kowskich na szczeblu szefw pastw lub rzdw (po konsultacji z Parlamentem
Europejskim), natomiast pozostali czonkowie Rady Prezesw przez odpo-
wiednie wadze krajowe zgodnie z obowizujcymi procedurami.

EBC moe uzyska legitymizacj przez wyniki w drodze waciwego wype-

niania powierzonych mu zada. W prowadzeniu polityki pieninej i realizacji
innych zada EBC moe samodzielnie podejmowa decyzje zmierzajce
do okrelonego celu, czyli utrzymania stabilnoci cen. Jak wspomniano w pod-
rozdziale 4.1, dowiadczenia szeregu bankw centralnych w okresie powojen-
nym wykazay, e najpewniejszym sposobem osignicia tego celu jest zagwa-
rantowanie bankowi centralnemu niezalenoci w ramach jasno sprecyzowane-
go i wicego mandatu. W ten sposb, pomimo celowego odsunicia od nor-
malnego procesu politycznego, niezaleny bank centralny cieszy si pen le-
gitymizacj przez wyniki.
Ponadto legitymizacja niezalenych bankw centralnych opiera si na zoonym
systemie egzekwowania ich odpowiedzialnoci. Niezaleno i odpowiedzial-

129
no s jak dwie strony tego samego medalu, dlatego te EBC ma obowizek wy-
jania i uzasadnia obywatelom UE i ich wybranym przedstawicielom, w jaki
sposb wykorzystuje udzielone mu uprawnienia i prerogatywy.

4.2.2 Charakter i zakres odpowiedzialnoci EBC

Pojcie odpowiedzialno (ang. accountability) odnosi si do koncepcji g-

boko zakorzenionej w demokratycznych i instytucjonalnych standardach kra-
jw anglojzycznych2. W kontekcie europejskim oznacza ponoszenie odpo-
wiedzialnoci za wasne decyzje i dziaania oraz obowizek ich wyjaniania
i uzasadniania. Koncepcja ta z koniecznoci czy si z wyjanianiem i uzasad-
nianiem a posteriori. Gdyby jakikolwiek organ taki jak parlament czy rzd
mg interweniowa lub bezporednio wpywa na polityk banku centralnego,
oznaczaoby to jego udzia w procesie decyzyjnym, a zatem wspodpowie-
dzialno za rezultaty prowadzonej polityki. Taki stan rzeczy byby nie tylko
sprzeczny z niezalenym statusem banku centralnego, ale take odbiera sens
koncepcji odpowiedzialnoci.

Odpowiedzialno w znacznym stopniu czy si z przejrzystoci. Przejrzysto

oznacza nie tylko jawno informacji, ale take przedstawianie ich w sposb zro-
zumiay dla spoeczestwa. Uatwia tym samym egzekwowanie odpowiedzialno-
ci niezalenego banku centralnego.

Postanowienia Traktatu odnonie odpowiedzialnoci EBC oraz praktyki i proce-

dury w tym zakresie ustanowione w minionych latach zostay dostosowane
do specyficznych warunkw politycznych, gospodarczych i instytucjonalnych,
w jakich funkcjonuje EBC. Jak wspomniano w punkcie 1.2.2, EBC jest ponadna-
rodowym bankiem centralnym, ktry wykonuje swoje zadania dla gospodarki
strefy euro zoonej z wielu pastw; jego odbiorcy s nie tyle Europejczykami,
co czonkami spoecznoci midzynarodowej. EBC posiada take specyficzn
struktur instytucjonaln, w ktrej prezesi krajowych bankw centralnych
uczestnicz z urzdu w podejmowaniu decyzji.

Pomimo rnic politycznych i instytucjonalnych przepisy i procedury dotyczce

egzekwowania odpowiedzialnoci EBC gwarantuj wywizywanie si Banku ze
swoich obowizkw w tym zakresie w sposb rwnie skuteczny i waciwy jak
tradycyjne banki centralne w swoich krajach.

4.2.3 Wypenianie obowizkw zwizanych z odpowiedzialnoci

Zbiorowa odpowiedzialno organw decyzyjnych EBC

Jak wspomniano w punkcie 2.5.1, gwne organy decyzyjne EBC, czyli Ra-
da Prezesw i Zarzd, s organami kolegialnymi, ktrych wszyscy czonko-
wie s zbiorowo odpowiedzialni za waciwe wypenianie zada EBC. Czon-

2 Zob. porwnanie z amerykaskim Systemem Rezerwy Federalnej, Bankiem Anglii i Bankiem

Japonii w artykule pt. The accountability of the ECB w listopadowym numerze Biuletynu
Miesicznego EBC z 2002 r.

130
kowie obu tych organw podejmuj decyzje kierujc si wycznie celami
Eurosystemu oraz biorc pod uwag sytuacj w caej strefie euro, a nie w po-
szczeglnych pastwach.

Organy decyzyjne EBC s zatem zbiorowo odpowiedzialne za podejmowane de-

cyzje. System odpowiedzialnoci indywidualnej obowizujcy na przykad
w amerykaskim Systemie Rezerwy Federalnej, Banku Anglii i Banku Japonii
nie znajduje zastosowania w EBC, poniewa jest niezgodny z jego polityk
i struktur instytucjonaln.

System, w ktrym wszyscy czonkowie Rady Prezesw odpowiadaliby indywi-

dualnie przed Parlamentem Europejskim byby nieodpowiedni dla EBC, ponie-
wa instytucje i organy unijne nie uczestnicz w mianowaniu prezesw krajo-
wych bankw centralnych. Tumaczenie si przed krajowymi parlamentami
z dziaa podejmowanych przez prezesw krajowych bankw centralnych byo-
by rwnie niewaciwe, poniewa parlamenty krajowe nie posiadaj uprawnie
do oceny prezesw swoich bankw centralnych w zakresie wywizywania si
z ich europejskich obowizkw, ktre jednoznacznie wykluczaj moliwo
obrony interesw krajowych.

Odpowiedzialno EBC za zadania wyznaczone w Traktacie

EBC odpowiada za wszystkie dziaania i zadania przypisane Eurosystemowi

przez Traktat WE, a w szczeglnoci za prowadzenie polityki pieninej. Usta-
lajc ilociow definicj stabilnoci cen EBC stworzy punkt odniesienia, wedug
ktrego oceniane s wyniki jego dziaalnoci.

EBC odpowiada take za wszelkie inne funkcje penione przez Eurosystem na je-
go polecenie. Nie jest natomiast odpowiedzialny za funkcje niezwizane z dzia-
alnoci Eurosystemu, ktre wypeniaj krajowe banki centralne zgodnie
z art. 14 ust. 4 Statutu Europejskiego Systemu Bankw Centralnych. W istocie
krajowe banki centralne peni te funkcje na wasn odpowiedzialno, zdajc
z nich spraw jedynie wadzom krajowym, zgodnie z prawnymi i konstytucyjny-
mi przepisami danego pastwa czonkowskiego.

Przed kim odpowiada EBC

Jako organ ustanowiony Traktatem i dziaajcy w granicach przyznanych mu

uprawnie, EBC odpowiada przede wszystkim przed obywatelami pastw czon-
kowskich Unii Europejskiej, ktre podpisay i ratyfikoway Traktat. Traktat usta-
nawia szeroki zakres obowizkw sprawozdawczych (zob. niej), ktre zapew-
niaj spoecznoci europejskiej bezporedni dostp do informacji o dziaalnoci
Banku. EBC wyjania i uzasadnia swoje decyzje opinii publicznej za porednic-
twem publikacji we wszystkich oficjalnych jzykach Wsplnoty, jak rwnie
w wystpieniach czonkw organw decyzyjnych EBC we wszystkich pa-
stwach czonkowskich strefy euro oraz poza ich granicami.

Ponadto Traktat WE zakada stay dialog z wybranymi przedstawicielami oby-

wateli UE, czyli Parlamentem Europejskim (zob. punkt 4.3.1). Na podobnej za-

131
sadzie banki centralne Stanw Zjednoczonych, Japonii i Wielkiej Brytanii odpo-
wiadaj przed organami legislacyjnymi tych krajw.

Obok przepisw Traktatu WE dotyczcych odpowiedzialnoci rwnie prawo

krajowe moe nakada na dany krajowy bank centralny obowizek przedstawia-
nia raportw rocznych. Moe take upowania poszczeglne parlamenty
do wzywania prezesw krajowych bankw centralnych do stawienia si na sesji
plenarnej lub przed poszczeglnymi komisjami parlamentarnymi albo dawa
prezesowi prawo do wystpowania w parlamencie z wasnej inicjatywy. Jednak
parlamenty krajowe mog pociga wasne banki centralne do odpowiedzialno-
ci jedynie za funkcje penione poza Eurosystemem, podczas gdy EBC jest od-
powiedzialny wycznie za funkcje penione w ramach Eurosystemu.

Mimo e krajowe banki centralne nie maj formalnego obowizku utrzymywa-

nia kontaktw z wadzami politycznymi swojego kraju, kontakty takie stanowi
dobr okazj do wyjanienia decyzji EBC oraz informowania osb podejmuj-
cych decyzje polityczne na szczeblu krajowym o wsplnej polityce pieninej
i racjach lecych u jej podoa.

Egzekwowanie odpowiedzialnoci

Akceptacja i uznanie (w przypadku pomylnej realizacji wyznaczonego celu)

bd sankcje (w przypadku wynikw niezadowalajcych) wydaj si teoretycz-
nie waciwymi rodkami egzekwowania odpowiedzialnoci banku centralnego.
Jednak w praktyce specyficzny charakter polityki pieninej wymaga uwzgld-
nienia pewnych zastrzee.

Jak wspomniano w punkcie 3.1.1, z uwagi na opnienia w procesie transmisji

polityka pienina wpywa na poziom cen dopiero w rednim okresie. Zatem
w krtkim okresie bank centralny nie jest w stanie zneutralizowa nastpstw nie-
oczekiwanych wstrzsw cenowych (spowodowanych na przykad skokami cen
surowcw). Ponadto biorc pod uwag niepewno zwizan z mechanizmem
transmisji oraz fakt, e waciwa reakcja polityki pieninej zaley od charakte-
ru, czasu trwania i skali wstrzsw gospodarczych, wyznaczenie cisych ram
czasowych przy ocenie polityki pieninej wydaje si niewaciwe.

Wymierna ocena dziaalnoci banku centralnego zawsze wymaga wywaonego

i zrnicowanego podejcia. Formalne sankcje byyby rodkiem zbyt ostrym i mo-
gyby uniemoliwi waciwe wypenianie mandatu przez bank centralny. Zatem
najlepszym sposobem na egzekwowanie odpowiedzialnoci banku centralnego wy-
daje si by regularna kontrola jego dziaalnoci przez parlament i opini publiczn.

Obowizki sprawozdawcze
EBC ma szeroki zakres obowizkw sprawozdawczych:

Art. 113 Traktatu WE wymaga od EBC skadania sprawozda rocznych z dzia-

alnoci ESBC i sprawozda dotyczcych polityki pieninej za rok ubiegy
i rok biecy do Parlamentu Europejskiego, Rady Unii Europejskiej i Komisji
Europejskiej, jak rwnie do Rady Europejskiej.

132
 Art. 15 Statutu ESBC wymaga publikacji raportw kwartalnych oraz tygodnio-
wego skonsolidowanego sprawozdania finansowego Eurosystemu.

EBC wychodzi poza zobowizania statutowe publikujc oprcz raportw kwar-

talnych take Biuletyn Miesiczny oraz udostpniajc na swoich stronach inter-
netowych prace naukowe w serii Working Papers i inne publikacje.

W przeciwiestwie do amerykaskiego Systemu Rezerwy Federalnej, Banku

Anglii i Banku Japonii, EBC nie publikuje protokow z posiedze gwnych or-
ganw odpowiedzialnych za polityk ani nie podaje do wiadomoci publicznej
rozkadu gosw w Radzie Prezesw. Jest to zgodne z przepisem art. 10 ust. 4
Statutu ESBC, ktry stwierdza, e zebrania [Rady Prezesw] s poufne.

Nieujawnianie danych o sposobie gosowania poszczeglnych czonkw Rady

Prezesw chroni take ich niezaleno. Podanie tej informacji mogoby wy-
woa naciski i spekulacje na temat motyww decyzji podjtych przez po-
szczeglnych czonkw Rady Prezesw. Umoliwiaby to nawet opinii pu-
blicznej sprawdzenie, czy prby wywarcia wpywu na przebieg gosowania
przyniosy podane rezultaty. Kwestie takie nie maj by moe duego zna-
czenia dla bankw centralnych dziaajcych w pastwach narodowych, jednak
prezesi bankw centralnych ze strefy euro kojarzeni s z krajami, z ktrych
pochodz, a zatem istnieje ryzyko, e bd postrzegani jako obrocy intere-
sw krajowych w onie Rady Prezesw, co mogoby prowadzi do nieuzasad-
nionych prb wpywania na ich decyzje.

Z drugiej strony art. 10 ust. 4 Statutu stanowi, e Rada Prezesw moe zadecy-
dowa o podaniu wyniku swoich obrad do publicznej wiadomoci. Dlatego wa-
nie prezes i wiceprezes EBC po pierwszym spotkaniu Rady Prezesw w kadym
miesicu niezwocznie zwouj konferencj prasow, ktrej zapis publikowany
jest na stronie EBC. Bank przedstawia rwnie wyczerpujc analiz kwestii do-
tyczcych polityki pieninej i stanu gospodarki w wydawanym przez siebie Biu-
letynie Miesicznym. Jeli chodzi o czstotliwo i poziom szczegowoci,
EBC wyjania decyzje dotyczce polityki i ich motywy w sposb rwnie sku-
teczny jak materiay publikowane przez inne banki centralne.

4.3 WSPPRACA I DIALOG Z INSTYTUCJAMI I ORGANAMI WSPLNO-

TOWYMI

Traktat WE ustanawia wyrany podzia obowizkw zwizanych z rnymi

dziedzinami polityki w ramach UGW, ale jednoczenie promuje dialog i wsp-
prac pomidzy odpowiedzialnymi za nie organami, ustanawiajc szereg formal-
nych kontaktw pomidzy EBC a instytucjami i organami Wsplnoty.

Utrzymywanie roboczych relacji pomidzy EBC i innymi organami decyzyjnymi UE

jest warunkiem koniecznym waciwego wypeniania zada Eurosystemu. Jest to
oczywiste w przypadku zada, w ktrych EBC dzieli swoje kompetencje z organami
Wsplnoty. W takich przypadkach Traktat nakada obowizek wsppracy pomidzy
EBC a innymi instytucjami lub organami (np. w zakresie polityki kursowej, reprezen-
towania strefy euro czy statystyki). Jednak biorc pod uwag zaleno midzy wspl-

133
n polityk pienin a polityk gospodarcz prowadzon przez pastwa czonkow-
skie, w interesie EBC ley utrzymywanie dialogu z innymi organami decyzyjnymi od-
powiedzialnymi za polityk, takimi jak rzdy czy partnerzy spoeczni. Stay dialog po-
midzy EBC a innymi organami decyzyjnymi stwarza okazj do wyjanienia obrane-
go kursu polityki pieninej oraz pomaga zrozumie dziaania EBC osobom z ze-
wntrz. W ten sposb EBC daje wiarygodny punkt odniesienia w stosunku do decyzji
podejmowanych przez poszczeglne podmioty, co suy utrzymaniu stabilnoci cen.

4.3.1 Parlament Europejski

Dialog pomidzy EBC a Parlamentem Europejskim skupia si gwnie na zagad-

nieniach wypeniania mandatu i zada EBC. Jak wspomniano w podrozdzia-
le 4.2, Parlament Europejski odgrywa kluczow rol w egzekwowaniu odpowie-
dzialnoci EBC za prowadzon polityk pienin i zwizane z ni zadania.

Debata nad raportem rocznym EBC

Zgodnie z art. 113 ust. 3 Traktatu WE, prezes EBC zobowizany jest do przed-
stawiania raportw rocznych EBC na sesji plenarnej Parlamentu Europejskiego.
Po prezentacji raportu Parlament przyjmuje uchwa, ktra zawiera komplekso-
w ocen dziaalnoci EBC i prowadzonej przez niego polityki.

Owiadczenia przed Parlamentem Europejskim

Zgodnie z tym samym artykuem Traktatu WE, tj. art. 113 ust. 3, prezes EBC
i inni czonkowie Zarzdu mog by przesuchani (z inicjatywy wasnej lub
na wezwanie Parlamentu Europejskiego) przez waciwe komisje Parlamentu.
Zgodnie z tym przepisem, prezes EBC cztery razy w roku staje przed Komisj
ds. Gospodarczych i Monetarnych Parlamentu Europejskiego, ktra zgodnie
z Regulaminem Parlamentu odpowiada za stosunki z Bankiem. Podczas przesu-
cha prezes wyjania decyzje dotyczce polityki EBC i odpowiada na pytania
czonkw Komisji. Kwartalne przesuchania stay si wic filarem dziaa Parla-
mentu w zakresie egzekwowania odpowiedzialnoci EBC.

Pozostali czonkowie Zarzdu EBC rwnie staj przed Komisj ds. Gospodarczych
i Monetarnych. Ostatnimi laty wiceprezes by zapraszany przez Komisj, by przed-
stawi raport roczny EBC podczas przygotowa do debaty na sesji plenarnej. Po-
nadto raz do roku czonek Zarzdu odpowiedzialny za badania ekonomiczne pre-
zentuje przed Komisj stanowisko EBC w sprawie rocznego przegldu gospodarki
UE publikowanego przez Komisj Europejsk. Niekiedy Komisja zaprasza rwnie
innych czonkw Zarzdu na przesuchania dotyczce uprawnie i zada EBC.

Posiedzenia Komisji s zazwyczaj otwarte dla publicznoci, a wkrtce po ich zako-

czeniu na stronach internetowych Parlamentu Europejskiego umieszczany jest steno-
gram z posiedzenia. Ponadto raport roczny EBC zawiera osobny rozdzia powico-
ny odpowiedzialnoci i stosunkom EBC z Parlamentem, ktry wymienia gwne
kwestie poruszone w trakcie staego dialogu.

Pytania pisemne
Uzupenieniem bezporednich kontaktw i wymiany pogldw pomidzy
prezesem EBC a czonkami Komisji ds. Gospodarczych i Monetarnych jest

134
przewidziana w Regulaminie Parlamentu (nowa zasada 40a Pytania pisem-
ne do EBC) moliwo przekazywania przez posw Parlamentu Europej-
skiego pyta na pimie za porednictwem Przewodniczcego Komisji. Pyta-
nia te wraz z odpowiedzi EBC s nastpnie publikowane w Dzienniku Urz-
dowym Unii Europejskiej. S one tym samym oglnie dostpne we wszyst-
kich oficjalnych jzykach Wsplnoty.

Mimo e ani Traktat, ani statut ESBC nie nakadaj w tej kwestii adnych
zobowiza, EBC zgodzi si przyj t procedur, zaznaczajc jednak, e
nie powinno to w adnym wypadku umniejsza znaczenia regularnych wy-
stpie przed Parlamentem, ktre pozostaj waciwym forum do dyskusji
nad polityk Banku.

Inne obszary wspdziaania

Istniej trzy inne wane obszary wspdziaania EBC i Parlamentu Europejskiego:

1. W kwestii mianowania prezesa, wiceprezesa i innych czonkw Zarzdu EBC

Bank konsultuje si z Parlamentem (art. 112 ust. 2 Traktatu WE). Komisja
ds. Gospodarczych i Monetarnych prowadzi przesuchania kandydatw, a ple-
num Parlamentu Europejskiego zatwierdza opini.

2. Parlament uczestniczy w procesie legislacyjnym w zakresie nowelizacji i uzu-

peniania Statutu ESBC (art. 10 ust. 6, art. 41 i art. 42 Statutu). Do zmiany Sta-
tutu na mocy art. 41 wymagana jest zgoda Parlamentu. Istnieje rwnie wy-
mg konsultacji zmian dotyczcych prawa gosu na mocy art. 10 ust. 6 i pro-
jektw przepisw uzupeniajcych zgodnie z art. 42.

3. Parlament uczestniczy rwnie w stanowieniu prawa w innych dziedzinach,

za ktre odpowiada EBC.

4.3.2 Rada Unii Europejskiej i Eurogrupa

EBC dzieli z Rad Unii Europejskiej odpowiedzialno za polityk kursow i re-

prezentacj strefy euro na arenie midzynarodowej. Ponadto kontaktuje si z Ra-
d w sprawach dotyczcych wsppracy w dziedzinie polityki gospodarczej
na szczeblu strefy euro. Jednak z uwagi na niezaleno i charakter obowizkw
EBC, jego relacje z Rad i Eurogrup w zakresie polityki gospodarczej mog je-
dynie przybiera form niezobowizujcego dialogu, wykluczajc moliwo
uprzedniej koordynacji obranego kursu polityki pieninej z innymi dziedzinami
polityki gospodarczej.

Do obowizkw Rady naley rwnie rekomendowanie szefom pastw lub

rzdw kandydatur na stanowiska prezesa, wiceprezesa i innych czonkw
zarzdu EBC.

Rada UE
W wietle prawa istnieje jedna Rada UE, jednak w rzeczywistoci Rada spotyka
si w rnych skadach, w zalenoci od tematu dyskutowanego na posiedze-
niach. W celu podjcia najwaniejszych decyzji dotyczcych UGW, takich jak

135
przystpienie pastw czonkowskich UE do strefy euro lub nowelizacja art. 10
ust. 2 Statutu ESBC, Rada zbiera si w skadzie szefw pastw lub rzdw3, na-
tomiast biece sprawy UGW s dyskutowane na posiedzeniach Rady Ministrw
Gospodarki i Finansw (Rada ECOFIN). W tym kontekcie paragraf 44 Wnio-
skw Prezydencji z posiedzenia Rady Europejskiej w Luksemburgu w dniach 12-
13 grudnia 1997 r. wyranie stwierdza, e Rada ECOFIN jest trzonem wsppra-
cy Pastw Czonkowskich w zakresie polityki gospodarczej, jak rwnie jest
uprawniona do podejmowania dziaa we waciwych jej obszarach.

Mimo e nie wszystkie pastwa czonkowskie nale do strefy euro, przedstawiciele

wszystkich krajw (cznie z tymi, ktre nie uczestnicz w trzecim etapie UGW) bio-
r udzia w dyskusjach Rady UE na temat kwestii zwizanych z UGW. Jednak dla
przedstawicieli krajw nieuczestniczcych prawo gosu w wikszoci kwestii doty-
czcych UGW (cho nie wszystkich) jest zawieszone. Do sytuacji wyjtkowych,
w ktrych gosuj wszyscy czonkowie, naley gosowanie nad ustawodawstwem
wsplnotowym, ktre Rada UE przyjmuje na podstawie art. 107 Traktatu WE. Cho-
dzi tu o ustawodawstwo zmieniajce i uzupeniajce statut ESBC (zob. punkt 2.5.4).

Na mocy art. 113 ust. 2 Traktatu WE prezes EBC jest zapraszany do uczestnic-
twa w spotkaniach rady ECOFIN zawsze, gdy omawiane s kwestie zwizane
z celami i zadaniami ESBC. Kwestie te dotycz oglnych wytycznych polityki
gospodarczej, spraw walutowych, reform w europejskim sektorze finansowym
oraz zewntrznej reprezentacji Wsplnoty w ramach UGW, jak rwnie spraw
zwizanych z polityk kursow.

EBC uczestniczy w posiedzeniach Rady ECOFIN, gdy omawiane jest na nich usta-
wodawstwo uzupeniajce lub zmiany pewnych przepisw Statutu ESBC. W tych
przypadkach Bank jest take reprezentowany w odpowiednich strukturach nisze-
go szczebla podczas przygotowywania sesji rady ECOFIN. EBC jest te zazwyczaj
zapraszany jako obserwator na etapie opracowywania innego ustawodawstwa
wsplnotowego regulujcego szczeglnie istotne zagadnienia. EBC uczestniczy
w rwnie w pracach rnych organw dziaajcych w obszarach jego szczeglne-
go zainteresowania, takich jak Komitet ds. Usug Finansowych lub tzw. Komitet
Mdrcw ds. Regulacji Europejskiego Rynku Papierw Wartociowych.

Prezes EBC regularnie uczestniczy w odbywajcych si dwa razy w roku niefor-

malnych spotkaniach Rady ECOFIN, ktre stanowi okazj do otwartej wymia-
ny pogldw na biece tematy bez koniecznoci zachowania procedury formal-
nych spotka Rady. Na spotkania te zapraszani s rwnie prezesi krajowych
bankw centralnych, ktrzy towarzysz ministrom swoich krajw.

EBC ma rwnie wane obowizki sprawozdawcze w stosunku do Rady

ECOFIN. Prezes EBC przedstawia Radzie Raport Roczny oraz przedkada jej spra-

3 Rada Unii Europejskiej obradujca w skadzie szefw pastw lub rzdw nie powinna by
mylona z Rad Europejsk. Rada Europejska, w skad ktrej wchodz szefowie pastw lub
rzdw pastw czonkowskich UE oraz przewodniczcy Komisji Europejskiej, zapewnia Unii
Europejskiej impuls do rozwoju oraz okrela oglne wytyczne polityczne. Decyzje szefw
pastw lub rzdw o mianowaniu czonkw Zarzdu i wyznaczeniu siedziby EBC maj cha-
rakter decyzji midzyrzdowych.

136
wozdanie dotyczce konwergencji w ramach odbywajcego si co dwa lata spotkania
majcego na celu ocen stopnia konwergencji wymaganego art. 122 Traktatu WE.

Eurogrupa
Jak wspomniano wczeniej, Rada UE obraduje nad sprawami UGW w penym
skadzie, mimo e prawo gosu dla przedstawicieli krajw spoza UGW jest za-
wieszone. Traktat nie ustanawia adnego organu, w ktrym ministrowie finan-
sw uczestniczyliby w celu przedyskutowania spraw bdcych przedmiotem ich
wsplnego zainteresowania, a zwizanym ze stref euro i wspln walut. Dla-
tego w grudniu 1997 r. Rada Europejska obradujca w Luksemburgu ustanowia
Eurogrup nieformalny organ zoony z ministrw finansw pastw strefy eu-
ro oraz Komisarza ds. Gospodarczych i Walutowych. Od 2005 r. Eurogrupa ma
przewodniczcego, wybieranego przez jej czonkw zwyk wikszoci gosw
na okres dwch lat. EBC moe uczestniczy w spotkaniach Eurogrupy, kiedy jest
to konieczne; dotd EBC uczestniczy we wszystkich spotkaniach.

Eurogrupa stanowi kana komunikacji w strefie euro, zbliony do nieformalnych

kontaktw istniejcych pomidzy rzdami a bankami centralnymi pastw naro-
dowych. Nieformalny charakter Eurogrupy umoliwia otwart wymian pogl-
dw na tematy zwizane ze stref euro. Atmosfera szczeroci i zaufania jest pod-
trzymywana, poniewa spotkania Eurogrupy ograniczaj si do obecnoci mini-
strw, Komisarza i prezesa EBC (z jedn osob towarzyszc). Zazwyczaj w for-
malnych sesjach Rady UE uczestniczy o wiele wiksza liczba osb.

Eurogrupa przewanie spotyka si raz w miesicu przed posiedzeniem Rady

ECOFIN. Dyskusje na forum Eurogrupy skupiaj si na oglnym funkcjonowa-
niu gospodarki strefy euro, a w szczeglnoci na jej perspektywach gospodar-
czych, na sytuacji budetowej w poszczeglnych pastwach czonkowskich oraz
sposobach wygenerowania w nich impulsu politycznego w celu przeprowadzenia
reform strukturalnych. Ponadto Eurogrupa omawia ksztatowanie si kursu euro
oraz zewntrzny odbir strefy euro jako odrbnego strefy gospodarczego.

4.3.3 Komisja Europejska

Komisja Europejska rwnie uczestniczy w dialogu pomidzy EBC a Rad

ECOFIN. Komisarz ds. Gospodarczych i Walutowych bierze udzia w obradach
Rady ECOFIN i Eurogrupy, jak rwnie w posiedzeniach Rady Prezesw EBC.

Oprcz uczestnictwa w dialogu politycznym na najwyszym szczeblu Komi-

sja Europejska i EBC utrzymuj cise kontakty robocze podczas spotka
w szerszym gronie, np. w czasie obrad Komitetu Ekonomiczno-Finansowego
lub Komitetu Polityki Gospodarczej (zob. poniej) oraz podczas spotka
dwustronnych. Ten kontakt jest szczeglnie wany w kontekcie kluczowej
roli, jak odgrywa Komisja w procesie stanowienia polityki gospodarczej
Wsplnoty. W szczeglnoci Komisji powierzono szereg zada zwizanych
z UGW. Nale do nich:

formuowanie zalece dotyczcych oglnych wytycznych polityki gospodarczej;

137
 monitorowanie sytuacji budetowej pastw czonkowskich i przedstawianie
wynikw Radzie ECOFIN;

przygotowywanie (nie rzadziej ni co dwa lata) raportu o konwergencji przed-

stawiajcego stopie spenienia kryteriw konwergencji przez pastwa czon-
kowskie, ktre jeszcze nie przyjy euro.

Ponadto Komisja Europejska zainicjowaa szereg konkretnych dziaa (bd co

najmniej w nich uczestniczy) zwizanych z Eurosystemem lub majcych wpyw
na jego czynnoci i zadania. W wielu przypadkach bezporedni udzia EBC mo-
e by korzystny lub nawet niezbdny dla pomylnego ich przebiegu.

Eurostat i EBC cile wsppracuj w dziedzinie statystyki, zarwno dwustron-

nie, jak i w ramach waciwych komitetw statystycznych Wsplnoty, w szcze-
glnoci Komitetu ds. Statystyki Walutowej, Finansowej oraz Bilansu Patni-
czego (zob. podrozdz. 3.5);

rwnie w innych dziedzinach EBC uczestniczy w posiedzeniach wielu wyspe-

cjalizowanych grup roboczych i komitetw regulacyjnych. Takie organy podej-
muj wiele tematw, np. integracja rynkw finansowych (tzw. Grupa Giovan-
niniego) lub nadzr ostronociowy i stabilno finansowa (m.in. Europejski
Komitet Bankowy i Komitet Europejskich Organw Nadzoru Bankowego);

Komisja i EBC blisko wsppracuj i bd wsppracowa w przyszoci

w sprawach zwizanych z rozszerzeniem UE, wchodzcych w zakres
kompetencji EBC.

4.3.4 Komitet Ekonomiczno-Finansowy

Komitet Ekonomiczno-Finansowy zosta powoany na mocy art. 114 ust. 2 Trak-

tatu WE jako merytoryczne zaplecze dla Rady ECOFIN, sporzdzajce analizy
i udzielajce porad w wielu kwestiach gospodarczych i finansowych. W ust-
pie 12 rezolucji w sprawie koordynacji polityki gospodarczej na trzecim etapie
UGW Rada Europejska obradujca w grudniu 1997 r. w Luksemburgu przypisa-
a Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Finansowemu zadanie zapewnienia
struktury, wewntrz ktrej dialog pomidzy Rad i EBC mgby by przygoto-
wywany i kontynuowany pomidzy urzdnikami wyszego szczebla w minister-
stwach, krajowych bankach centralnych, Komisji i EBC.

Traktat przewiduje, e pastwa czonkowskie, Komisja i EBC mianuj co najwyej

po dwch czonkw Komitetu. Tradycyjnie jest to dwch przedstawicieli kadego
z pastw czonkowskich, z ktrych jeden jest wysokim rang urzdnikiem admini-
stracji, a drugi urzdnikiem wyszego szczebla krajowego banku centralnego. Jednak
od czasu, gdy UE liczy 25 pastw czonkowskich, Komitet Ekonomiczno-Finanso-
wy spotyka si w ograniczonym skadzie, z tylko jednym przedstawicielem kadego
pastwa czonkowskiego (przewanie urzdnikiem administracji wyszego szczebla)
oraz dwoma przedstawicielami Komisji Europejskiej i EBC. EBC reprezentuj obec-
nie wiceprezes i czonek Zarzdu odpowiedzialny za ekonomi. Ich zastpcami s
odpowiednio dyrektorzy generalni pionu stosunkw midzynarodowych i ekonomii.

138
Uczestniczc w posiedzeniach Komitetu Ekonomiczno-Finansowego EBC bierze
rwnie udzia w dyskusji nad oglnymi wytycznymi polityki gospodarczej, nad-
zorem polityki fiskalnej na podstawie rocznych programw stabilizacji i konwer-
gencji pastw czonkowskich oraz przygotowywaniem europejskiego stanowiska
w sprawach midzynarodowych. EBC uczestniczy te w innych dziaaniach Ko-
mitetu Ekonomiczno-Finansowego, od spraw technicznych (np. produkcji monet)
po reformy instytucjonalne i reprezentowanie Wsplnoty w ramach UGW.

Dyskusje na forum Komitetu Ekonomiczno-Finansowego su rwnie przygo-

towaniu dialogu pomidzy ministrami finansw strefy euro a EBC w ramach Eu-
rogrupy. Wkad EBC w obrady Komitetu Ekonomiczno-Finansowego polega
gwnie na przygotowywaniu ocen perspektyw gospodarczych strefy euro oraz
ewolucji kursw walutowych, jak rwnie biecej oceny trwaoci finansw pu-
blicznych i adekwatnoci oglnego kierunku polityki fiskalnej.

Uczestnictwo EBC w posiedzeniach Komitetu Ekonomiczno-Finansowego opie-

ra si na penym poszanowaniu jego niezalenoci i wycznej odpowiedzialno-
ci za wspln polityk pienin. EBC uczestniczy aktywnie w dyskusjach i wy-
raa swoje pogldy w rnych kwestiach, jednak nie bierze udziau w gosowa-
niu. Ponadto Komitet wiadomie uchyla si od dyskusji na temat obranego kur-
su polityki pieninej. Podobnie postpuje w przypadku sprawozda dotycz-
cych wsplnej polityki pieninej prezentowanych podczas spotka organizacji
i forw midzynarodowych takich jak Midzynarodowy Fundusz Walutowy czy
G7. Zgodnie z podziaem obowizkw przygotowywanie i prezentacja takich
sprawozda ley w wycznej kompetencji EBC.

4.3.5 Komitet Polityki Gospodarczej

Komitet Polityki Gospodarczej zosta powoany decyzj Rady4 w 1974 r. W je-

go skad wchodzi po dwch przedstawicieli i dwch ich zastpcw z pastw
czonkowskich, Komisji i EBC.

Podobnie jak Komitet Ekonomiczno-Finansowy, Komitet Polityki Gospodarczej

uczestniczy w przygotowaniu spotka Eurogrupy i Rady ECOFIN, jednak jego
prace skupiaj si raczej na reformach strukturalnych. W ramach tzw. procesu
z Cardiff (zob. punkt 1.2.2) Komitet przeprowadza corocznie wnikliw ocen re-
form gospodarczych w pastwach czonkowskich. Komitet uczestniczy rwnie
w tzw. procesie luksemburskim (zob. punkt 1.2.2), ktry stanowi platform ko-
ordynacji polityki zatrudnienia pomidzy pastwami czonkowskimi. Komitet
zajmuje si rwnie wieloma dugoterminowymi kwestiami o charakterze struk-
turalnym, takimi jak konsekwencje budetowe starzenia si spoeczestw.

Ze wzgldu na to, e EBC przywizuje najwysz wag do reform strukturalnych

w pastwach czonkowskich jako do gwnego sposobu zwalczania bezrobocia i pe-
nego wykorzystania potencjau wzrostu strefy euro, uczestnictwo EBC w Komitecie
Polityki Gospodarczej daje cenn moliwo wpywania na jego prace. Podobnie jak

4 Decyzja Rady 74/122/EWG z dnia 18 lutego 1974 r. powoujca Komitet Polityki Gospodar-
czej (Dz.U. L 63, 5.03.1974, str. 21).

139
w przypadku Komitetu Ekonomiczno-Finansowego, udzia EBC w pracach Komite-
tu Polityki Gospodarczej opiera si na penym respektowaniu niezalenoci Banku.

4.3.6 Dialog makroekonomiczny

Celem dialogu makroekonomicznego jest promowanie lepszego rozumienia wy-

maga polityki zwizanej z UGW, a tym samym poprawa warunkw do genero-
wania bezinflacyjnego wzrostu poczonego ze wzrostem zatrudnienia. Dialog
makroekonomiczny zwany te procesem koloskim ma form spotka odby-
wajcych si dwa razy do roku. Zosta zapocztkowany w 1999 r. na posiedze-
niu Rady Europejskiej w Kolonii (zob. punkt 1.2.2) i przebiega na szczeblu za-
rwno politycznym, jak i technicznym. U jego podstaw ley pene poszanowanie
niezalenoci wszystkich uczestnikw, a w szczeglnoci niezalenoci partne-
rw spoecznych w procesie ustalania pac, jak rwnie niezalenoci EBC w za-
kresie wsplnej polityki pieninej. Uznanie podziau odpowiedzialnoci za po-
szczeglne dziedziny polityki gospodarczej i zwizane z nimi obowizki pozwa-
la lepiej uwiadomi sobie, e zadaniem kadego z poszczeglnych organw jest
skuteczna realizacja polityki w ramach posiadanych kompetencji.

4.4 REIM JZYKOWY EBC

Jako instytucja wsplnotowa EBC zwraca si do spoecznoci mwicej wielo-

ma jzykami, a w skad jego organw decyzyjnych i kadr wchodz osoby z r-
nych krajw. Rnorodno jzykowa UE wymaga od EBC komunikowania si
w wielu jzykach w celu dotarcia do jak najszerszej grupy odbiorcw. Pragma-
tyczne podejcie EBC czy szacunek dla rnorodnoci jzykowej UE z wymo-
giem efektywnej i szybkiej komunikacji.

Od 1 maja 2004 r. Wsplnota ma 20 jzykw urzdowych5. EBC w swoich

aktach prawnych i relacjach z osobami trzecimi oraz opini publiczn prze-
strzega zasady wielojzycznoci ustanowionej w prawie wsplnotowym6.
Rozporzdzenia i inne akty prawne o szerokim zastosowaniu s publikowa-
ne we wszystkich jzykach urzdowych. To samo odnosi si do publikacji
przewidzianych w statucie (np. raportw rocznych, biuletynw miesicz-
nych). Akty prawne adresowane do pojedynczych podmiotw trzecich s pu-
blikowane w ich jzyku. Podmioty, ktre zwrc si do EBC w jednym z j-
zykw urzdowych Wsplnoty, mog oczekiwa pisemnej odpowiedzi
w tym samym jzyku.

W wikszoci innych przypadkw, a w szczeglnoci dla wewntrznych potrzeb

EBC i ESBC, stosowany jest jeden jzyk roboczy angielski. Wyjtek stanowi
posiedzenia Rady Prezesw i Rady Oglnej oraz Komitetw ESBC, gdzie za-
pewnione jest tumaczenie symultaniczne na wiele jzykw. Uywanie jednego

5 Jzyki w porzdku alfabetycznym: angielski, czeski, duski, estoski, fiski, francuski, grec-
ki, hiszpaski, holenderski, litewski, otewski, maltaski, niemiecki, polski, portugalski, so-
wacki, soweski, szwedzki, wgierski, woski.
6 Rozporzdzenie nr 1 Rady EWG w sprawie okrelenia systemu jzykowego Europejskiej

Wsplnoty Gospodarczej (Dz. U. 07, 6.10.1958, str. 385).

140
jzyka roboczego umoliwia szybk i efektywn komunikacj w EBC i Eurosys-
temie przy stanowieniu i realizacji wsplnej polityki pieninej oraz wykonywa-
niu innych zwizanych z ni zada.

4.5 KONTROLA SDOWA ZE STRONY EUROPEJSKIEGO TRYBUNAU

SPRAWIEDLIWOCI

EBC cieszy si szerokimi uprawnieniami wynikajcymi z Traktatu i Statutu

ESBC. Nale do nich uprawnienia regulacyjne oraz prawo do nakadania sank-
cji i kar na instytucje i przedsibiorstwa w przypadku naruszenia przez nie prze-
pisw i decyzji EBC. Art. 35 ust. 1 Statutu ESBC przewiduje rewizj sdow
dziaa EBC na warunkach przewidzianych w art. 230-233 Traktatu WE. Na mo-
cy tych postanowie Rada UE, Komisja lub kade pastwo czonkowskie mog
zaskary do Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci te dziaania EBC, ktre
maj na celu wywoanie skutkw prawnych wobec osb trzecich. Europejski
Trybuna Sprawiedliwoci jest waciwy do orzekania w przypadkach braku
kompetencji, naruszenia istotnych wymogw proceduralnych, naruszenia niniej-
szego Traktatu lub jakiejkolwiek reguy prawnej zwizanej z jego zastosowa-
niem lub naduycia wadzy (drugi akapit art. 230 Traktatu). Ponadto kada oso-
ba fizyczna lub prawna moe na tych samych warunkach zaskary decyzje
EBC, ktre dotycz jej bezporednio i indywidualnie (czwarty akapit art. 230).

Na mocy art. 232 Traktatu EBC moe rwnie zosta wezwany przed Trybuna
przez instytucj wsplnotow lub pastwo czonkowskie za naruszenie postano-
wie Traktatu poprzez zaniechanie dziaania. Podobnie kada osoba fizyczna lub
prawna moe wnie skarg do Trybunau, jeli EBC nie uwzgldni jej w dzia-
aniu wymaganym przez Traktat lub Statut ESBC.

Jeli skarga jest zasadna, Europejski Trybuna Sprawiedliwoci uniewania dany

akt, lub w przypadku zaniechania stwierdza, e zaniechanie dziaania naru-
szyo postanowienia Traktatu. W takich przypadkach EBC musi podj koniecz-
ne kroki, aby zastosowa si do orzeczenia. Sytuacja taka miaa miejsce
w 2003 r., kiedy Europejski Trybuna Sprawiedliwoci uniewani przyjty przez
EBC system zwalczania naduy finansowych i nakaza mu podporzdkowanie
si systemowi wsplnotowemu (zob. podrozdz. 4.6).

Europejski Trybuna Sprawiedliwoci nie tylko kontroluje dziaania i przy-

padki zaniechania przez EBC dziaa, ale rwnie orzeka w sprawach wnie-
sionych przez EBC przeciwko instytucji wsplnotowej lub pastwu czon-
kowskiemu w celu ochrony swoich prerogatyw, albo przeciwko instytucji
wsplnotowej w przypadku, gdy zaniechaa ona dziaania (art. 230 i art. 232).
EBC moe take wnie skarg przeciwko krajowemu bankowi centralnemu,
jeli nie wywizuje si on ze zobowiza wynikajcych z Traktatu i Statutu
(art. 237 lit. (d) Traktatu).

Trybuna jest rwnie waciwy do orzekania w kwestiach spornych pomidzy

EBC a jego pracownikami (zob. punkt 6.4.1.) i w przypadkach, gdy jurysdykcja
zostaa mu przekazana przez strony umw podpisywanych przez EBC.

141
4.6 KONTROLA RZETELNEGO ZARZDZANIA FINANSAMI

Rzetelne zarzdzanie finansami Eurosystemu jest przedmiotem zainteresowania opi-

nii publicznej, jako e EBC i krajowe banki centralne sprawuj funkcj publiczn, fi-
nansowan w ostatecznym rozrachunku z pienidzy podatnikw. Traktat zawiera
wic szereg przepisw, ktre poddaj kontroli rzetelno zarzdzania finansami EBC.

EBC wypenia swoje obowizki w tym zakresie publikujc roczne sprawozdanie

finansowe jako cz Raportu Rocznego. Roczne sprawozdania finansowe EBC
oraz wszystkich krajowych bankw centralnych Eurosystemu podlegaj badaniu
przez biegych rewidentw. Na mocy art. 27 ust. 1 Statutu ESBC wybr biegych
rewidentw naley do Rady Prezesw, a ich zatwierdzenie do Rady Unii Euro-
pejskiej. Przepisy prawne i zwizane z nimi praktyki wprowadzone przez EBC
zostay uznane za zgodne z kodeksem dobrych praktyk w zakresie przejrzystoci
polityki pieninej i finansowej (ang. Code of Good Practices on Transparency
in Monetary and Financial Policies) przyjtym w 1999 r. i ostatnio zaktualizowa-
nym w sierpniu 2000 r.

Oprcz niezalenego audytu zewntrznego, zarzdzanie finansowe EBC podlega

kontroli ze strony Europejskiego Trybunau Obrachunkowego. Na mocy art. 27
ust. 2 Statutu Trybuna Obrachunkowy bada skuteczno zarzdzania EBC i pu-
blikuje raport roczny w Dzienniku Urzdowym Unii Europejskiej.

Zgodnie z orzeczeniem Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci z 10 lipca

2003 r.,7 EBC jest objty programem przeciwdziaania naduyciom finansowym
zainicjowanym przez Komisj Europejsk na podstawie art. 280 Traktatu WE8.
Program ten upowania Europejski Urzd ds. Zwalczania Naduy Finansowych
(ang. European Anti-Fraud Office OLAF), ktry jest niezalen instytucj do-
chodzeniow Komisji9, do badania naduy finansowych jak rwnie innych nie-
prawidowoci w EBC w przypadku uzasadnionego podejrzenia. W wietle orze-
czenia Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci EBC dostosowa wewntrzne
zasady i procedury prawne do ram prawnych okrelonych w orzeczeniu Trybu-
nau oraz podj dziaania niezbdne dla zapewnienia bliskiej wsppracy
z OLAF w zwalczaniu naduy finansowych10.

7 Rozporzdzenie (WE) nr 1073/1999 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 maja 1999 r.

dotyczce dochodze prowadzonych przez Europejski Urzd ds. Zwalczania Naduy Finan-
sowych (OLAF) (Dz.U. L 136, 31.05.1999, str. 1).
8 Sprawa C-11/00 Komisja Wsplnot Europejskich przeciwko Europejskiemu Bankowi Cen-

tralnemu [2003] ECR I-7147.

9 Decyzja Komisji z dnia 28 kwietnia 1999 roku ustanawiajca Europejski Urzd ds. Zwalcza-

nia Naduy Finansowych (OLAF) (Dz.U. L 136, 31.05.1999, str. 20).

10 Decyzja (EBC/2004/11) Europejskiego Banku Centralnego 3 czerwca 2004 r. w sprawie wa-

runkw prowadzenia przez Europejski Urzd ds. Zwalczania Naduy Finansowych docho-
dze w Europejskim Banku Centralnym w zwizku z zapobieganiem naduyciom finanso-
wym, korupcji oraz innym bezprawnym dziaaniom przynoszcym szkod interesom finan-
sowym Wsplnot Europejskich oraz w sprawie zmiany warunkw zatrudnienia pracownikw
Europejskiego Banku Centralnego (Dz.U. L 230, 30.06 2004, str. 56).

142
143
Jean-Claude Trichet, obok 47 ministrw finansw i prezesw bankw centralnych
na dorocznym posiedzeniu Midzynarodowego Funduszu Walutowego
w Singapurze we wrzeniu 2006 r.

144
5 ZAANGAOWANIE EBC WE WSPPRAC
MIDZYNARODOW

EBC bierze udzia w reprezentacji strefy euro na szczeblu midzynarodowym

poprzez reprezentowanie Wsplnoty Europejskiej w sprawach dotyczcych
UGW w organizacjach i na forach midzynarodowych w zakresie zada Euro-
systemu. Charakter uczestnictwa EBC w tych organizacjach zaley od podziau
kompetencji we Wsplnocie oraz pomidzy Wsplnot a jej pastwami czon-
kowskimi. Zatem zalenie od omawianego tematu zaangaowanie EBC w dzia-
alno organizacji i forw midzynarodowych moe polega na wycznym re-
prezentowaniu stanowiska w zakresie polityki Wsplnoty Europejskiej lub
na formuowaniu wasnego stanowiska obok stanowiska innych organw ustana-
wiajcych polityk na poziomie Wsplnoty lub krajowym.

5.1 WPROWADZENIE

Po przekazaniu polityki pieninej i kursowej na poziom wsplnotowy koniecz-

nym stao si okrelenie zasad uczestnictwa EBC we wsppracy pieninej i finan-
sowej na szczeblu midzynarodowym. Uwzgldniono przy tym cztery aspekty:

i. Podzia kompetencji we Wsplnocie

Art. 111 ust. 3 i 4 Traktatu WE upowania rad UE do podejmowania decyzji w za-
kresie przygotowa do negocjacji i podpisywania umw z pastwami spoza Unii
Europejskiej i organizacjami midzynarodowymi w kwestiach odnoszcych si
do reimu walutowego lub kursowego, jak rwnie przedstawiania stanowiska i re-
prezentowania Wsplnoty na forum midzynarodowym w sprawach UGW, w po-
szanowaniu podziau kompetencji we Wsplnocie. Dotychczas przepisy art. 111
ust. 3 stosowano jedynie przy zawieraniu umw midzy Wsplnot Europejsk
a niektrymi pastwami spoza UE w sprawach dotyczcych kwestii pieninych
i kursowych1. Obecnie ustalenia dotyczce reprezentowania Wsplnoty na forum
midzynarodowym opieraj si na porozumieniu osignitym na posiedzeniach
Rady Europejskiej w Luksemburgu w grudniu 1997 r. i w Wiedniu w grud-
niu 1998 r. Wnioski Prezydencji z posiedzenia Rady Europejskiej w Luksemburgu
zawieraj stwierdzenie, e EBC i Rada ECOFIN bd peniy obowizki zwiza-
ne z reprezentowaniem Wsplnoty na arenie midzynarodowej w sposb skutecz-
ny i zgodny z podziaem uprawnie zawartym w Traktacie.

ii. Podzia obowizkw w ramach Eurosystemu

Na mocy art. 6 ust. 1 i art. 12 ust. 5 Statutu ESBC decyzja o tym, w jaki sposb
Eurosystem powinien by reprezentowany na szczeblu midzynarodowym nale-
y do Rady Prezesw. EBC jest uprawniony do uczestnictwa w dziaaniach mi-

1 W przypadku czterech decyzji Rady dotyczcych stosunkw monetarnych pomidzy Ksi-

stwem Monako, Republik San Marino, Ksistwem Andory i Watykanem, jak rwnie dwch
decyzji Rady odnoszcych si do waluty escudo Zielonego Przyldka, franka komoryjskiego
i franka CFS (waluty uywanej w 14 pastwach Afryki Zachodniej i rodkowej).

145
dzynarodowych instytucji monetarnych, podobnie jak krajowe banki centralne,
po uzyskaniu zgody Rady Prezesw. Rada Prezesw postanowia, e krajowe
banki centralne powinny bra udzia w dziaaniach midzynarodowych organiza-
cji i forw w zalenoci od stopnia, w jakim poszczeglne kraje zaangaowane
s w dziaalno takich organw, podczas gdy EBC powinien zapewnia odpo-
wiedni reprezentacj Eurosystemu.

iii. Podzia kompetencji pomidzy Wsplnot a krajami strefy

euro
Jak wspomniano w punkt 1.2.2, poszczeglne kraje strefy euro pozostaj odpo-
wiedzialne za ca polityk gospodarcz z wyjtkiem polityki pieninej i kurso-
wej. Oznacza to, e stopie zaangaowania EBC, Wsplnoty oraz poszczeglnych
pastw czonkowskich w proces wsppracy midzynarodowej rni si w zale-
noci od mandatw poszczeglnych organizacji i forw midzynarodowych.

iv. Porzdek instytucjonalny poszczeglnych organizacji i forw

midzynarodowych
Przekazanie uprawnie monetarnych spowodowao zakwestionowanie dotychcza-
sowych ram instytucjonalnych dla stosunkw midzynarodowych, ktre nie byy
przystosowane do uczestnictwa w nich tak duej unii monetarnej jak strefa euro.
Wczeniej organizacje i fora midzynarodowe zostay zaprojektowane tak, aby
promowa wspprac pomidzy suwerennymi pastwami, ktre posiadaj pene
kompetencje w zakresie prowadzenia polityki gospodarczej, pieninej i finanso-
wej. Aby zapewni ich skuteczno, przepisy dotyczce stosunkw midzynarodo-
wych EBC i Wsplnoty wymagay wynegocjowania poprawek do regulujcych je
zasad i procedur. Do tej pory takie poprawki podyktowane byy w duej mierze
wzgldami pragmatycznymi. Zgodnie z Wnioskami Prezydencji z posiedzenia Ra-
dy Europejskiej w Wiedniu w grudniu 1998 r., podejcie pragmatyczne mogoby
by najskuteczniejsze i zminimalizowaoby potrzeb dostosowania obecnych za-
sad i praktyk pod warunkiem, e spowodowaoby to waciwe uznanie roli euro.

Wypracowane pragmatyczne rozwizania pozwalaj EBC uczestniczy w mi-

dzynarodowych organizacjach i forach, gdzie omawia si zadania powierzone
Eurosystemowi.

Gdy wsppraca midzynarodowa dotyczy wsplnej polityki pieninej, EBC

jest jedyn instytucj uprawnion do przedstawiania stanowiska w sprawie po-
lityki Wsplnoty Europejskiej, poniewa jej stanowienie ley w wycznej
kompetencji organw decyzyjnych EBC: Rady Prezesw i Zarzdu.

Jeli chodzi o kurs euro, EBC dzieli w tym zakresie odpowiedzialno z Rad
UE (ECOFIN) i Eurogrup, tak wic w konsultacjach z osobami trzecimi,
na przykad na poziomie grupy G7 i w polityce komunikacyjnej, uczestnicz
zarwno prezes EBC, jak i przewodniczcy Eurogrupy.

W dziedzinie systemw patnoci EBC moe przedstawia na szczeblu mi-

dzynarodowym stanowisko dotyczce sprawnego i efektywnego funkcjonowa-
nia systemw patniczych i systemw rozrachunku papierw wartociowych.
Krajowe banki centralne strefy euro, ktre uczestnicz wraz z EBC w organiza-

146
 cjach i forach midzynarodowych, rwnie mog przedstawia swoje opinie
odzwierciedlajce ich odpowiedzialno za zarzdzanie i nadzr nad krajowym
systemem patniczym i systemem rachunku papierw wartociowych oraz ich
dowiadczenie w tych dziedzinach.

W kwestiach statystyki Statut ESBC nakada na EBC oglny obowizek

wsppracy z organizacjami midzynarodowymi. Przepis ten, uwzgldniajcy
fakt, e prace w zakresie statystyki s prowadzone w kontekcie globalnym, po-
zwala EBC podobnie jak innym kompetentnym organom wsplnotowych (np.
Eurostatowi) formuowa wasne stanowisko.

Jeli chodzi o nadzr ostronociowy oraz stabilno finansow, EBC moe

uczestniczy w odnonych spotkaniach midzynarodowych oraz wyraa swo-
je stanowisko obok stanowiska wadz krajowych, ktre posiadaj uprawnienia
w tym zakresie (np. krajowe banki centralne i organy nadzoru).

5.2 KURS POLITYKI EBC W STOSUNKACH MIDZYNARODOWYCH

Dziaalno EBC w zakresie wsppracy midzynarodowej obejmuje przede

wszystkim wymian informacji i pogldw z innymi organami ustanawiajcymi
polityk w ramach forw i organizacji midzynarodowych. Poznanie opinii ro-
dowiska na temat sytuacji gospodarczej i polityki realizowanej w gwnych go-
spodarkach jest szczeglnie wane, poniewa uatwia Europejskiemu Bankowi
Centralnemu analiz wpyww zmian zewntrznych na gospodark strefy euro.
Wymian informacji i pogldw uzupeniaj obserwacje prowadzone przez nie-
zalene organizacje, takie jak Midzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) czy
Organizacja Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).

EBC jest te zaangaowany w dziaania spoecznoci midzynarodowej majce

na celu wypracowanie dobrych praktyk i regu, ktre czyni stanowienie polity-
ki bardziej przejrzystym i efektywnym. Najlepsze praktyki s okrelane w formie
podstawowych zasad, standardw i kodeksw wdraanych przez poszczeglne
kraje na zasadzie dobrowolnoci. Wskazanie najlepszych praktyk zachca orod-
ki decyzyjne do ich naladowania i promuje zasad przejrzystoci. Dziki temu
waciwe zarzdzanie w sektorze publicznym staje si podstawowym elementem
wsppracy midzynarodowej.

Jednak aspekt polityczny wsppracy midzynarodowej EBC nie obejmuje koor-

dynacji a priori polityki pieninej i kursowej z polityk prowadzon przez kraje
spoza strefy euro, co byoby sprzeczne z mandatem i niezalenoci Banku. Pr-
by takiej koordynacji mogyby nie tylko zaciera zakresy obowizkw poszcze-
glnych orodkw decyzyjnych, ale take ograniczy ich odpowiedzialno.

5.3 RELACJE EBC Z ORGANIZACJAMI MIDZYNARODOWYMI

EBC utrzymuje relacje z Midzynarodowym Funduszem Walutowym i Orga-

nizacj Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju. Obie organizacje regularnie mo-
nitoruj i oceniaj sytuacj polityczno-gospodarcz w krajach bdcych ich
czonkami.

147
5.3.1 Midzynarodowy Fundusz Walutowy

Midzynarodowy Fundusz Walutowy, obecnie zrzeszajcy 184 pastwa, zosta

powoany w 1944 r. na mocy umowy z Bretton Woods. Jego gwnymi zadania-
mi s promowanie globalnej wsppracy walutowej, zapewnienie stabilnoci kur-
sw walutowych, uatwianie handlu midzynarodowego oraz wspieranie wzrostu
gospodarczego. Czyni to MFW centralnym orodkiem midzynarodowego syste-
mu walutowego.

Gwn funkcj MFW jest nadzr, co wynika ze znaczenia polityki gospodarczej

pastw czonkowskich dla stabilnoci wiatowego systemu gospodarczego. Nad-
zr ten polega na monitorowaniu i ocenie sytuacji gospodarczo-finansowej oraz
polityki prowadzonej przez pastwa czonkowskie w procesie konsultacji na mo-
cy art. IV Statutu MFW (tzw. konsultacje w ramach artykuu IV). Nadzr obej-
muje rwnie ocen wpywu polityki krajowej poszczeglnych pastw na gospo-
dark wiatow w kontekcie postpujcej integracji wiatowego systemu gospo-
darczego i finansowego (tzw. nadzr wielostronny).

Przyznanie EBC statusu obserwatora

Z uwagi na czciowo pokrywajce si mandaty Midzynarodowego Funduszu
Walutowego i Europejskiego Banku Centralnego, uznano za konieczne, aby EBC
by reprezentowany na forum MFW w kwestiach wchodzcych w zakres jego
kompetencji. W dniu 21 grudnia 1998 r. zarzd MFW przyzna EBC status ob-
serwatora. Rozwizanie takie pozwolio unikn zmiany statutu MFW, zgodnie
z ktrym czonkami tej organizacji mog by jedynie pastwa. EBC otrzyma
stae zaproszenie do uczestnictwa w charakterze obserwatora we wszystkich po-
siedzeniach zarzdu MFW, podczas ktrych omawiane s kwestie lece
w strefaze zainteresowania EBC, w tym:

konsultacje w ramach artykuu IV dotyczce polityki gospodarczej strefy euro,

konsultacje w ramach artykuu IV dotyczce poszczeglnych krajw strefy euro,

rola euro w midzynarodowym systemie walutowym,

nadzr wielostronny, tj. prowadzona co p roku dyskusja nad raportami MFW

World Economic Outlook oraz Global Financial Stability Report, jak rwnie
biece dyskusje na temat gospodarki i rynkw wiatowych.

Na forum zarzdu MFW stanowisko Wsplnoty Europejskiej w sprawie polityki

pieninej strefy euro przedstawia obserwator EBC, natomiast stanowisko
Wsplnoty Europejskiej w sprawach kursowych przedstawiaj zarwno obser-
wator EBC, jak i dyrektor wykonawczy reprezentujcy Prezydencj Eurogrupy,
co odzwierciedla wymian pogldw na szczeblu strefy euro, na przykad pod-
czas spotka Eurogrupy (patrz punkt 4.3.2).

Oprcz staego zaproszenia obserwator EBC moe by dodatkowo zapraszany

na posiedzenia, podczas ktrych rozpatrywane s kwestie uwaane przez obie in-
stytucje za istotne dla penionych przez nie obowizkw. Ze wzgldu na wsp-

148
dziaanie EBC i krajowych bankw centralnych pastw czonkowskich spo-
za strefy euro w koordynacji polityki pieninej, przyjt praktyk sta si ju
udzia obserwatora EBC w dyskusjach w ramach artykuu IV dotyczcych tych
krajw. Obserwator EBC uczestniczy te w dorocznych konsultacjach w ramach
artykuu IV w sprawie Stanw Zjednoczonych i Japonii.

Na mocy ustale dotyczcych statusu obserwatora prezes EBC uczestniczy jako

obserwator w posiedzeniach Midzynarodowej Komisji Monetarno-Finansowej.
Komisja spotyka si dwa razy do roku (podczas wiosennej i dorocznej sesji
MFW) w celu przedstawienia opinii i raportu dla Rady Gubernatorw MFW
w sprawie nadzoru nad midzynarodowym systemem monetarno-finansowym.
Komisja przedstawia take wskazwki dotyczce polityki prowadzonej przez za-
rzd MFW.

Konsultacje w ramach artykuu IV z EBC i pastwami strefy euro

Od czasu wprowadzenia euro konsultacje w ramach artykuu IV z krajami
strefy euro zostay podzielone na dwie czci: pierwsza dotyczy gwnie
kwestii pieninych i kursowych w strefie euro, druga poszczeglnych
pastw tego strefy i pozostaych dziedzin polityki gospodarczej (np. polityki
fiskalnej czy strukturalnej). Takie dwustopniowe podejcie stanowi modyfi-
kacj wczeniej stosowanych procedur MFW wymuszon nowym podziaem
kompetencji w strefie euro.

Delegacja MFW dwukrotnie w cigu roku odwiedza EBC w celu omwienia ak-
tualnej sytuacji i spraw zwizanych z polityk kursow i pienin strefy euro.
W tym kontekcie MFW prowadzi rwnie dyskusj z organami Wsplnoty Eu-
ropejskiej, ktre koordynuj polityk na szczeblu krajowym (np. w ramach ogl-
nych wytycznych polityki gospodarczej oraz Paktu Stabilnoci i Wzrostu), taki-
mi jak Komisja Europejska, Komitet Ekonomiczno-Finansowy i Eurogrupa.
Dyskusje te skupiaj si na istotnych dla polityki pieninej i ksztatowania si
kursw walut zmianach gospodarczo-politycznych (np. dotyczcych polityki fi-
skalnej i strukturalnej) w caej strefie euro.

W ramach drugiej czci konsultacji prowadzonych w ramach artykuu IV, kt-

ra dotyczy polityki gospodarczej poszczeglnych krajw, przedstawiciele MFW
spotykaj si z krajowymi organami decyzyjnymi.

Pozostae dziedziny wsppracy

EBC uczestniczy w wielu inicjatywach MFW podejmowanych w celu wzmoc-
nienia midzynarodowej architektury finansowej. Dotyczy to m.in. kodeksu do-
brych praktyk w zakresie przejrzystoci polityki pieninej i finansowej, ktry
zawiera oglne zasady dotyczce przejrzystoci i odpowiedzialnoci w dziedzi-
nie stanowienia polityki pieninej i innych zada banku centralnego. Zasady te
obejmuj systemy patnicze i nadzr, wytyczne dotyczce zarzdzania rezerwa-
mi walutowymi oraz raporty na temat zgodnoci ze standardami i kodeksami
(ang. Reports on the Observance of Standards and Codes ROSC) i s czci
szerszych dziaa podejmowanych na szczeblu midzynarodowym w celu pro-
mowania uzgodnionych standardw i kodeksw. Raporty ROSC oceniaj, w ja-
kim stopniu poszczeglne kraje speniaj wymagania standardw i kodeksw

149
w celu zidentyfikowania potencjalnych zagroe, ktre mogyby doprowadzi
do niestabilnoci gospodarczej i finansowej.

EBC nawiza take stosunki robocze z MFW w innych dziedzinach. Bank

szczeglnie aktywnie uczestniczy we wdraaniu i opracowywaniu midzynaro-
dowych standardw statystycznych, takich jak ustanowione w Instrukcji Bilansu
Patniczego MFW (wydanie pite) jako cz znowelizowanego systemu ra-
chunkw narodowych SNA 93. Stosunki robocze rozwijane s take w ramach
Standardu Rozpowszechniania Danych Specjalnych (SDDS) ustanowionego
w 1996 r. w celu zapewnienia terminowego dostarczania rzetelnych i wyczerpu-
jcych danych sucych zarwno informowaniu opinii publicznej, jak i nadzo-
rowi MFW. EBC angauje si rwnie w dziaania MFW zwizane z pomoc
techniczn.

Od listopada 2000 r. EBC jest rwnie uprawnionym posiadaczem specjalnych

praw cignienia (tzw. SDR-w), dziki czemu moe uczestniczy w
dobrowolnych transakcjach z krajami czonkowskimi MFW oraz innymi
upowanionymi posiadaczami. W kwietniu 2001 r. ECB i MFW podpisay
porozumienie w sprawie kupna i sprzeday SDR-w. Na jej podstawie MFW
moe inicjowa transakcje pomidzy EBC a innymi posiadaczami SDR-w,
przyczyniajc si w ten sposb do sprawnego zarzdzania obrotem tymi
instrumentami2.

5.3.2 Organizacja Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju

OECD jest organizacj midzyrzdow, ktra obecnie zrzesza 30 pastw czon-

kowskich oraz utrzymuje stosunki z 70 innymi. Jest paszczyzn wymiany pogl-
dw pomidzy jej czonkami, pozwalajc na porwnywanie dowiadcze
i wspprac w celu osignicia jak najwyszego trwaego wzrostu gospodarcze-
go oraz poprawy dobrobytu gospodarczego i spoecznego w zgodzie z mechani-
zmami gospodarki rynkowej. OECD dziaa we wszystkich dziedzinach polityki,
rwnie w strefaze polityki pieninej i gospodarczej. EBC bierze udzia we
wszystkich dziaaniach zwizanych z zadaniami Eurosystemu.

Wprawdzie czonkami OECD mog by tylko pastwa, ale Wsplnota Euro-

pejska ma w niej stae przedstawicielstwo oraz bierze udzia w pracach, kt-
re jej dotycz. Rozwizanie to opiera si na Protokole Uzupeniajcym nr 1
do art. 13 konwencji OECD z 14 grudnia 1960 r. Od 1999 r. EBC wraz z Ko-
misj Europejsk uczestnicz we wszystkich waniejszych posiedzeniach
OECD (w ramach delegacji Wsplnoty Europejskiej), na ktrych prezentuj
swoje pogldy w sprawach nalecych do ich kompetencji.

EBC uczestniczy w nastpujcych komitetach i grupach roboczych OECD:

Komitet ds. Przegldw Gospodarczych i Rozwoju;

Komitet Polityki Gospodarczej i jego grupy robocze;
Komitet Rynkw Finansowych.

2 Zob. EBC (2002): Annual Report, rozdzia 5, cz 2.

150
Komitet ds. Przegldw Gospodarczych i Rozwoju, zaoony w 1961 r.,
przeprowadza regularne badania sytuacji gospodarczej i polityki gospodar-
czej poszczeglnych pastw czonkowskich OECD. Na podstawie prowadzo-
nych przegldw powstaj raporty, w ktrych przedstawia si wyniki bada
gospodarczych oraz szereg rekomendacji dotyczcych prowadzonej polityki.
Pastwa czonkowskie mog bra te rekomendacje pod uwag przy ksztato-
waniu swej polityki gospodarczej. Od 2001 r. Komitet sporzdza rwnie
roczny przegld strefy euro.

Komitet Polityki Gospodarczej koncentruje swe dziaania na sytuacji gospo-

darczej w skali globalnej, w szczeglnoci na skutkach zmian w trzech gwnych
gospodarkach OECD (strefa euro, Stany Zjednoczone i Japonia). Bada szeroki
zakres spraw zwizanych zarwno z perspektywami gospodarczymi, jak i wymo-
gami dotyczcymi polityki gospodarczej w strefaze OECD, zapewniajc czon-
kom OECD kompleksow ocen sytuacji. Dziaania Komitetu wspiera szereg
grup roboczych:

i. Grupa robocza nr 1 zajmuje si sprawami gospodarczymi i polityk o charak-

terze strukturalnym (powizania pomidzy polityk gospodarcz a dugoter-
minowym wzrostem, kryteria nadzoru nad wydatkami publicznymi i rola au-
tomatycznych stabilizatorw).

ii. Grupa robocza nr 3 monitoruje i ocenia zmiany sytuacji makroekonomicznej

(np. ksztatowanie si kursw walut, nierwnowag w saldach bilansu patni-
czego i budetu oraz systemowe ryzyko finansowe).

iii. Grupa robocza ds. krtkookresowych perspektyw ekonomicznych pomaga

Komitetowi Polityki Gospodarczej w formuowaniu prognoz gospodarczych.

Komitet Rynkw Finansowych analizuje zmiany strukturalne na rynkach finan-

sowych OECD.

5.4 UDZIA EBC W NIEFORMALNYCH FORACH MINISTRW SPRAW

ZAGRANICZNYCH I PREZESW BANKW CENTRALNYCH

5.4.1 Ministrowie finansw i prezesi bankw centralnych pastw

grupy G7

W ramach wsppracy Grupy Siedmiu (G7)3 ministrowie finansw i prezesi

bankw centralnych spotykaj si regularnie, aby dyskutowa o kluczowych
midzynarodowych kwestiach gospodarczych i finansowych. Podczas tych
spotka dyskusje koncentruj si gwnie wok zmian gospodarczych i finan-
sowych, perspektyw dla poszczeglnych krajw oraz kwestii kursowych i go-

3 Kanada, Francja, Niemcy, Wochy, Japonia, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone tworz
Grup Siedmiu (G7), a wraz z Rosj Grup Omiu (G8). Szefowie pastw lub rzdw spo-
tykaj si w skadzie grupy G8, a ministrowie finansw w skadzie grupy G7.

151
spodarki wiatowej. Ponadto omawiane s kwestie bdce przedmiotem wspl-
nego zainteresowania w dziedzinie midzynarodowej polityki pieninej i fi-
nansowej. Te nieformalne wymiany pogldw pomagaj uczestnikom lepiej
zrozumie rne kwestie oraz s wykorzystywane podczas dyskusji i w proce-
sie podejmowania decyzji przez organizacje midzynarodowe, takie jak MFW,
Bank wiatowy czy OECD, stanowic dla nich wytyczne lub nadajc impuls
polityczny do dalszego rozwoju.

Do momentu rozpoczcia trzeciego etapu UGW uczestnictwo w spotkaniach

ministrw finansw grupy G7 i prezesw bankw centralnych ograniczao
si do wadz krajowych poszczeglnych pastw grupy G7. Wraz z przekaza-
niem polityki pieninej i kursowej z poziomu krajowego na poziom Wspl-
noty rozwizania dotyczce strefy euro zostay dostosowane do nowego po-
dziau kompetencji. W rezultacie zarwno prezes EBC, jak i prezes Eurogru-
py uczestnicz w tych czciach spotka, ktre dotycz nadzoru gospodar-
czego i zagadnie kursowych. Trzej prezesi bankw centralnych strefy euro
z krajw grupy G7 (Francja, Niemcy i Wochy) nie uczestnicz w tej czci
spotkania, bior natomiast udzia w dyskusji na temat innych spraw, np.
midzynarodowej architektury finansowej czy zaduenia najbiedniejszych
krajw.

Jeli chodzi o faktyczny podzia zada i obowizkw, prezes EBC przedstawia

stanowisko Eurosystemu w sprawie polityki pieninej strefy euro, a przewodni-
czcy Eurogrupy uczestniczy w dyskusji na temat innych zagadnie dotyczcych
sytuacji i polityki gospodarczej w strefie euro. Z uwagi na fakt, i EBC i Rada
Unii Europejskiej dziel odpowiedzialno w kwestiach kursw walutowych,
stanowisko przedstawiane na forum grupy G7 jest odzwierciedleniem ich wcze-
niejszych konsultacji.

5.4.2 Ministrowie finansw i prezesi bankw centralnych pastw

grupy G10

Prace ministrw i prezesw bankw centralnych Grupy Dziesiciu (G10)4 s ci-

le zwizane z dziaaniami MFW. Wsppraca tych podmiotw siga 1962 r.,
w ktrym podpisano Oglne Porozumienie o Zaciganiu Kredytw (GAB) bd-
ce uzupenieniem rodkw poyczkowych MFW. W ostatnich latach dziaalno
grupy G10 skupiaa si gwnie na zapobieganiu i zarzdzaniu midzynarodowy-
mi kryzysami finansowymi.

Prezes EBC uczestniczy jako obserwator w spotkaniach ministrw i prezesw

bankw centralnych organizowanych podczas corocznych posiedze MFW
oraz w organizowanych doranie przy tej okazji spotkaniach na szczeblu ich
zastpcw.

4 Grupa G10 to: Belgia, Francja, Holandia, Japonia, Kanada, Niemcy, Stany Zjednoczone,
Szwecja, Wielka Brytania i Wochy. Szwajcaria jest czonkiem korespondentem grupy G10.

152
5.4.3 Ministrowie finansw i prezesi bankw centralnych pastw
grupy G20

Grupa Dwudziestu (G20)5, powstaa w 1999 r., jest nieformalnym forum dialogu
pomidzy gwnymi rynkami wschodzcymi w sprawach dotyczcych midzy-
narodowej polityki gospodarczej i finansowej. Jej celem jest uatwienie otwartej
wymiany pogldw w tych kwestiach i promowanie porozumienia w sprawach
podlegajcych dyskusji na forum organw decyzyjnych, takich jak Midzynaro-
dowy Fundusz Walutowy czy Bank wiatowy.

EBC i Prezydencja UE s czonkami grupy G20 i uczestnicz w spotkaniach mi-

nistrw i prezesw bankw centralnych, jak rwnie w spotkaniach przygoto-
wawczych na szczeblu ich zastpcw. Udzia zarwno EBC, jak i Prezydencji
UE umoliwia uwzgldnienie aspektw zwizanych z stref euro w omawianych
kwestiach. Stanowisko EBC i Prezydencji przedstawiane w dyskusji na forum
grupy G20 jest w odpowiednim zakresie koordynowane, zgodnie z podziaem
kompetencji przewidzianym w Traktacie.

5.4.4 Forum Stabilnoci Finansowej

W lutym 1999 r. ministrowie finansw i prezesi bankw centralnych postanowi-

li zaoy Forum Stabilnoci Finansowej (FSF) w celu:

i. identyfikacji sabych punktw systemu finansowego;

ii. identyfikacji czynnoci promujcych midzynarodow stabilno finansow

poprzez wymian informacji i wspprac midzynarodow w zakresie nadzo-
ru finansowego.

Zaplecze administracyjne dla FSF zapewnia sekretariat znajdujcy si w Banku Roz-

rachunkw Midzynarodowych (BIS). Czonek zarzdu EBC (Tommaso Padoa-
-Schioppa uczestniczy w pierwszych spotkaniach FSF jako obserwator, a od czerw-
ca 2000 r. uczestniczy w nich jako oficjalny czonek w charakterze przewodniczce-
go Komitetu ds. Systemw Patniczych i Systemw Rozrachunku BIS.

5.4.5 Bank Rozrachunkw Midzynarodowych i fora bankw

centralnych

Zaoony w 1930 r. Bank Rozrachunkw Midzynarodowych jest najstarsz

midzynarodow organizacj monetarno-finansow. Gwnym celem BIS jest
rozwj wsppracy pomidzy bankami centralnymi (art. 3 statutu BIS). EBC bie-
rze udzia we wszystkich dziaaniach BIS w zakresie wsppracy, w tym take

5 Czonkami grupy G20 s ministrowie finansw i prezesi bankw centralnych Afryki Poudnio-
wej, Arabii Saudyjskiej, Argentyny, Australii, Brazylii, Chin Francji, Indii, Indonezji, Japonii,
Kanady, Korei, Meksyku, Niemiec, Rosji, Stanw Zjednoczonych, Turcji, Wielkiej Brytanii
i Woch. Kolejnym czonkiem jest Wsplnota Europejska reprezentowana przez Przewodni-
czcego Rady Unii Europejskiej oraz Prezesa EBC. W rozmowach uczestnicz rwnie z urz-
du dyrektorzy zarzdzajcy MFW i Banku wiatowego oraz przewodniczcy Midzynarodo-
wej Komisji Monetarno-Finansowej i Komitetu Rozwoju MFW i Banku wiatowego.

153
w dziedzinie statystyki. Od 2000 r. EBC jest te akcjonariuszem BIS z prawem
gosu i prawem do uczestnictwa w Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy.

Prezes EBC uczestniczy w spotkaniach prezesw bankw centralnych grupy

G106, ktre zazwyczaj odbywaj si co dwa miesice w siedzibie BIS w Bazy-
lei. Na tym forum prezesi dyskutuj o najwaniejszych midzynarodowych kwe-
stiach gospodarczych, walutowych i finansowych (np. o trendach gospodarczych
w krajach uprzemysowionych, jak rwnie gospodarkach rozwijajcych si,
o potencjalnych zagroeniach globalnej stabilnoci finansowej oraz dugotermi-
nowych zmianach sytuacji pieninej i finansowej). Spotkania te staj si coraz
bardziej otwarte dla bankw centralnych rozwijajcych si gospodarek rynko-
wych, ktre maj rosnce znaczenie dla caego systemu finansowego.

Prezesi bankw centralnych krajw grupy G10 utworzyli kilka staych komite-
tw i doranych grup roboczych. Dla EBC szczeglne znaczenie maj cztery
komitety:

i. Na spotkaniach Bazylejskiego Komitetu ds. Nadzoru Bankowego (BCBS)

EBC posiada status obserwatora. Komitet ten, stanowicy stae forum wsp-
pracy pomidzy krajami G10, jest uznawanym na szczeblu midzynarodo-
wym twrc standardw w zakresie regulacji, nadzoru i najlepszej praktyki
w bankowoci. Ze wzgldu na wag prac komitetu dla dziaa EBC i Euro-
systemu w zakresie nadzoru ostronociowego i stabilnoci finansowej, EBC
uczestniczy w pracach niektrych podgrup BCBS (np. grupy ds. bankowoci
elektronicznej, grupy kapitaowej, grupy zadaniowej ds. bada i grupy ds. za-
rzdzania ryzykiem).

ii. Od czerwca 2000 r. przewodniczcym Komitetu ds. Systemw Patniczych

i Systemw Rozrachunku (CPSS) jest czonek zarzdu EBC, Tommaso
Padoa-Schioppa. CPSS dokada wszelkich stara, aby promowa sprawne
i zdrowe rozwizania w zakresie systemw patnoci i rozrachunku.

iii. EBC jest rwnie czonkiem Komitetu ds. Globalnego Systemu Finanso-
wego (CGFS). Dziaania CGFS maj na celu identyfikacj i ocen poten-
cjalnych rde napi w wiatowym rodowisku finansowym, poszerzanie
wiedzy na temat funkcjonowania rynkw finansowych i promowanie ich
efektywnoci i stabilnoci.

iv. EBC jest czonkiem Komitetu ds. Rynkw, w ktrego skad wchodz wysi
rang przedstawiciele bankw centralnych. Dokonuj oni regularnych prze-
gldw sytuacji na rynkach finansowych, skupiajc si w szczeglnoci
na rynkach walutowych.

6 Od listopada 2003 r. prezes EBC przewodniczy spotkaniom grupy G10.

154
155
 Eurotower,
siedziba EBC
we Frankfurcie
Nad Menem.

156
6 EBC JAKO PODMIOT GOSPODARCZY

Bdc bankiem centralnym, EBC posiada cechy instytucji zarwno sektora pu-
blicznego, jak i prywatnego. Ze wzgldu na swe podstawy prawne i misj EBC
jest organem wadzy publicznej. Jednoczenie jego polityka jest realizowa-
na gwnie poprzez operacje finansowe, za struktura organizacyjna i metody
pracy s podobne jak w bankach sektora prywatnego. EBC jest zatem jedynym
w swoim rodzaju organem wadzy publicznej o cechach korporacyjnych.

6.1 MISJA

W sierpniu 2003 r. Zarzd zdefiniowa misj EBC, bdc odzwierciedleniem je-

go celw i pozycji w Eurosystemie:

Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne tworz Eurosystem sys-

tem bankowoci centralnej strefy euro. Podstawowym celem Eurosystemu jest
utrzymanie stabilnoci cen, czyli ochrona wartoci euro.

Europejski Bank Centralny zobowizuje si skutecznie wykonywa wszystkie

powierzone mu zadania banku centralnego, dc przy tym do osignicia jak
najwyszego poziomu rzetelnoci, kompetencji, wydajnoci i przejrzystoci.

Pierwsza cz definicji podkrela kluczow rol relacji EBC z krajowymi

bankami centralnymi strefy euro oraz zwraca uwag na gwny cel Eurosyste-
mu. Cz druga podkrela denie EBC do sprawnego wypeniania obowiz-
kw oraz wymienia wartoci majce szczeglne znaczenie dla kierownictwa
i pracownikw EBC. W sondau przeprowadzonym wrd pracownikw
EBC, ktrego wyniki przyczyniy si bezporednio do zdefiniowania misji,
do najwaniejszych wartoci zaliczono rzetelno, kompetencje, efektywno
i przejrzysto.

Wartoci te znajduj swoje odzwierciedlenie w strukturze organizacyjnej i pro-

cedurach EBC. Struktura ta i procedury nie s stae, lecz podlegaj cigej ewo-
lucji w deniu do okrelenia najlepszych praktyk i standardw. Na pocztku
priorytetem EBC byo zorganizowanie wasnej dziaalnoci oraz wprowadzenia
euro. Dzi, gdy te pocztkowe cele zostay z powodzeniem zrealizowane, EBC
koncentruje si w wikszym stopniu na usprawnieniu swej wewntrznej
organizacji i na strategii kadrowej.

6.2 AD KORPORACYJNY

Pojcie adu korporacyjnego mona definiowa na wiele sposobw. W kontek-

cie EBC ad korporacyjny oznacza:

zasady i procedury podejmowania decyzji w kwestiach dotyczcych EBC jako

podmiotu gospodarczego;

157
 ustalenia dotyczce nadzoru nad przestrzeganiem tych zasad i waciwych
przepisw.

EBC jest instytucj niezalen, std za ad korporacyjny odpowiadaj przede

wszystkim jego organy decyzyjne, w szczeglnoci Rada Prezesw i Zarzd. Do-
datkowo istnieje kilka szczebli kontroli zewntrznej i wewntrznej.

6.2.1 Rola Rady Prezesw i Zarzdu w ramach adu korporacyjnego

Jako najwyszy organ decyzyjny w sprawach administracji i funkcjonowania

EBC Rada Prezesw zatwierdza Regulamin Europejskiego Banku Centralne-
go. Jest rwnie odpowiedzialna za jego finanse. Na wniosek Zarzdu Rada
zatwierdza roczny budet EBC i podejmuje wszystkie decyzje dotyczce fi-
nansowania Banku oraz podziau jego wyniku finansowego. Okrela rwnie
warunki zatrudnienia zarwno czonkw Zarzdu (zob. punkt 2.5.1), jak
i pracownikw.

Zgodnie ze swym statutowym zadaniem zarzdzania biec dziaalnoci

EBC, Zarzd posiada kompetencje w zakresie podejmowania decyzji dotycz-
cych jego organizacji i zarzdzania. Po konsultacji z Rad Prezesw Zarzd
decyduje o wewntrznej strukturze EBC, tj. o liczbie, nazwie i obowizkach
jego jednostek organizacyjnych. Gwne jednostki organizacyjne (tzw. obsza-
ry dziaalnoci) znajduj si pod bezporedni kontrol Zarzdu, ktry powie-
rza odpowiedzialno za poszczeglne obszary dziaalnoci swoim czonkom,
informujc o tym Rad Prezesw oraz Rad Ogln. Decyzje w tej sprawie s
podejmowane w obecnoci wszystkich czonkw Zarzdu i nie mog zapa
wbrew opinii prezesa1.

Zarzd odpowiada take za kwestie pracownicze zatwierdza Regulamin Pracy

(w celu wdroenia Warunkw Zatrudnienia zatwierdzonych przez EBC) i podej-
muje wszelkie niezbdne decyzje w sprawie rekrutacji, zatrudnienia oraz awansw.

6.2.2 Szczeble kontroli wewntrznej i zewntrznej

Jak wspomniano w podrozdziale 4.6, rzetelno finansowa i zarzdzanie finansa-

mi EBC podlegaj kontroli zewntrznej ze strony niezalenych audytorw, Eu-
ropejskiego Trybunau Obrachunkowego oraz Europejskiego Urzdu ds. Zwal-
czania Naduy Finansowych (OLAF). Uzupenieniem kontroli zewntrznej s
mechanizmy i procedury kontroli wewntrznej opisane poniej.

Komitet Budetowy
Komitet Budetowy, ktry powsta na mocy art. 15 Regulaminu EBC, wspie-
ra Rad Prezesw w sprawach dotyczcych budetu EBC. W jego skad
wchodz przedstawiciele bankw centralnych Eurosystemu, spord ktrych
jeden peni rol przewodniczcego. Komitet w szczeglnoci analizuje i opi-
niuje projekt rocznego budetu rocznego EBC przed jego zatwierdzeniem
przez Rad Prezesw, a take opiniuje wykorzystanie budetu rocznego.

1 Art. 10 ust. 2 Regulaminu EBC.

158
Organizacja kontroli wewntrznej
Kontrola wewntrzna jest zorganizowana wedug funkcji poszczeglne obsza-
ry dziaalnoci prowadz j w swoim zakresie, ustanawiajc i realizujc odpo-
wiednie procedury operacyjne, i odpowiadaj za jej efektywno. Ponadto Dy-
rekcja Planowania i Controllingu oraz Dzia zarzdzania ryzykiem doradzaj Za-
rzdowi w sprawach dotyczcych kontroli na poziomie caego Banku.

Audyt wewntrzny
Dyrekcja Audytu Wewntrznego podlega bezporednio Zarzdowi, a jej obo-
wizki okrela Karta Audytu opracowana przez Zarzd na podstawie midzy-
narodowych standardw wykonywania zawodu audytora, w szczeglnoci
standardw Instytutu Audytorw Wewntrznych (ang. Institute of Internal
Auditors IIA).

Kodeksy postpowania i zapobieganie wykorzystywaniu informa-

cji niedostpnych publicznie
Jedn z gwnych wartoci EBC jest promowanie wysokiego poziomu uczciwo-
ci zawodowej. W zwizku z tym EBC ustanowi zasady i procedury, ktre ma-
j zapewni realizacj tego celu.

Kodeks Postpowania dla czonkw Rady Prezesw przyjty w maju

2002 r.2 podkrela odpowiedzialno wszystkich czonkw Rady Prezesw
za przestrzeganie uczciwoci zawodowej i ochron reputacji Eurosystemu
oraz zapewnienie efektywnoci jego funkcjonowania. Powoany przez Rad
Prezesw doradca udziela jej czonkom wskazwek dotyczcych rnych
aspektw etyki zawodowej.

Kodeks Postpowania Europejskiego Banku Centralnego3 zawiera wytyczne

i standardy dla pracownikw EBC i czonkw Zarzdu, od ktrych oczekuje si
wysokiego poziomu etyki zawodowej podczas wykonywania obowizkw.

Aby zapobiec naduyciom opracowano take zasady dotyczce nieuprawnio-

nego wykorzystania informacji niedostpnych publicznie4. Zgodnie z tymi
zasadami, wszystkich pracownikw EBC i czonkw Zarzdu obowizuje zakaz
czerpania bezporednich lub porednich korzyci dziki wykorzystaniu informa-
cji, do ktrych maj dostp z racji wykonywania obowizkw subowych
przy prowadzeniu prywatnej dziaalnoci finansowej na wasne ryzyko i odpo-
wiedzialno lub na ryzyko i odpowiedzialno osb trzecich.

Wyznaczony przez Zarzd doradca ds. etyki udziela wskazwek dotyczcych

waciwego postpowania, jak rwnie zapewnia spjn interpretacj regu wy-
korzystywania informacji niedostpnych publicznie.

2 Dz.U. C 123, 24.05.2002, str. 9.

3 Dz.U. C 76, 08.03.2001, str. 12.
4 Dz.U. C 236, 22.08.2001, str. 13.
5 Rozporzdzenie (WE) nr 45/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2000 r.,

dotyczce przetwarzania danych osobowych przez instytucje i organy wsplnotowe i o swo-

bodnym przepywie takich danych (Dz.U. C 8, 12.01.2001, str. 1).

159
Inspektor Ochrony Danych Osobowych
Zgodnie z rozporzdzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady5, Zarzd mia-
nowa Inspektora Ochrony Danych Osobowych, ktry obj stanowisko
1 stycznia 2002 r. Inspektor zapewnia poufno danych osobowych zbiera-
nych i przetwarzanych przez EBC.

Zasady zakupu towarw i usug

Zamawiajc towary i usugi EBC stosuje si do zasad jawnoci, przejrzystoci,
rwnego dostpu, niedyskryminacji oraz sprawnegoj administrowania. Zasady
dokonywania zamwie pozostaj w zgodzie z dyrektywami wsplnotowymi do-
tyczcymi zamwie publicznych i stanowi, e odstpstwa od regu okrelo-
nych w dyrektywach dopuszcza si tylko w przypadkach pilnych, z uwagi
na bezpieczestwo lub poufno, gdy dostpny jest wycznie jeden dostawca,
w przypadku dostaw z krajowych bankw centralnych na rzecz EBC lub w celu
zapewnienia cigoci dostaw od danego dostawcy.

6.2.3 Dostp do archiww EBC

Zasady dostpu do archiww EBC okrelone s w przepisach Decyzji EBC

z 4 marca 2004 r.6 Decyzja ta gwarantuje publiczny dostp do dokumentw EBC
zgodnie z uchwaami Rady Europejskiej podjtymi na posiedzeniach w Birming-
ham (1992) i Kopenhadze (1993), ktre maj na celu przyblienie Wsplnoty jej
obywatelom, w uznaniu dla ich uzasadnionego zainteresowania organizacj i spo-
sobem funkcjonowania instytucji i organw finansowanych ze rde publicznych.

Termin dokument oznacza wszelkie treci (bez wzgldu na nonik) stworzone

lub bdce w dyspozycji EBC i dotyczce jego polityki, dziaalnoci i decyzji.
EBC udostpnia rwnie zgromadzone w swych zbiorach dokumenty Europej-
skiego Instytutu Walutowego oraz Komitetu Prezesw.

EBC odmawia dostpu do dokumentw, jeeli ich ujawnienie byoby sprzeczne

z interesem publicznym, ktry wymaga poufnoci postpowania organw decy-
zyjnych EBC. Poufno tych i podobnych dokumentw jest utrzymywana przez
okres maksymalnie 30 lat. Konieczno zachowania poufnoci tych dokumentw
(zob. punkt 4.2.2) przewaa nad obowizkiem informowania opinii publicznej.
Jednake utrzymywanie poufnego statusu tych dokumentw nie jest sprzeczne
z interesem publicznym, poniewa EBC w szerokim zakresie informuje opini
publiczn o wynikach posiedze organw decyzyjnych.

Wnioski o udzielenie dostpu do dokumentw EBC naley skada w Dyrekcji

Generalnej Sekretariatu i Sub Jzykowych, ktra prowadzi archiwa EBC.
W przypadku odrzucenia wniosku mona odwoa si do Zarzdu. Jeli EBC
podtrzyma swoj decyzj, wnioskodawca moe skierowa spraw do Europej-
skiego Rzecznika Praw Obywatelskich i Europejskiego Trybunau Sprawiedli-
woci na mocy artykuw 195 i 230 Traktatu WE.

6 Decyzja EBC 2004/3 z dnia 4 marca 2004 r. w sprawie dostpu do dokumentw Europejskie-
go Banku Centralnego (Dz.U L 80, 18.03.2004, str. 42).

160
6.3 STRUKTURA ORGANIZACYJNA

Europejski Bank Centralny jest obecnie podzielony na 17 pionw (tzw. obszarw

dziaalnoci patrz schemat 3). Paska struktura organizacyjna odzwierciedla za-
rwno szeroki zakres dziaalnoci, jak i ch uniknicia zbyt rozbudowanej hie-
rarchii. Kadym pionem kieruje dyrektor lub dyrektor generalny podlegajcy jed-
nemu z czonkw Zarzdu. Niektrzy szefowie pionw przewodnicz ponadto
komitetom ESBC w dziedzinach, za ktre s odpowiedzialni (zob. punkt 2.5.2).

Aby uatwi wykonywanie obowizkw wymagajcych wsppracy rnych jed-

nostek organizacyjnych EBC, powoano kilka wewntrznych komitetw.
W 2003 r. Zarzd ustanowi rwnie Komitet ds. Zarzdzania, ktry doradza
i pomaga Zarzdowi w kwestiach zwizanych z zarzdzaniem EBC, planowa-
niem strategicznym i opracowywaniem rocznego budetu. Komitet ds. Zarzdza-
nia skada si z czonkw wyszej kadry zarzdzajcej, ktrym przewodniczy
czonek zarzdu.

6.4 KADRY I RELACJE PRACOWNICZE

Europejski Bank Centralny samodzielnie ksztatuje swoj polityk kadrow.

Moliwo podejmowania samodzielnych decyzji w tym zakresie jest jednym
z warunkw niezalenoci EBC gwarantowanej artykuem 108 Traktatu WE
i potwierdzonej w artykule 36 Statutu ESBC.

6.4.1 Kadry

EBC zatrudnia pracownikw pochodzcych ze wszystkich pastw czonkowskich

UE, a take z krajw przystpujcych. Na koniec 2005 r. Bank zatrudnia 1.360
osb na umowach na czas ograniczony powyej 12 miesicy lub na czas

Schemat 3 Struktura organizacyjna EBC

161
nieograniczony. EBC zatrudnia rwnie pracownikw na kontrakty
krtkoterminowe do 1 roku w celu zaspokojenia tymczasowych potrzeb
kadrowych. W ramach programu wymiany pracownikw Eurosystemu, EBC
zaprasza na krtkie okresy ekspertw z rnych bankw centralnych ESBC.

Wikszo pracownikw EBC to wysoko wykwalifikowani specjalici zajmujcy

si prowadzeniem analiz i bada ekonomicznych oraz zarzdzaniem. Jako central-
na instytucja Eurosystemu, EBC stworzy wiele stanowisk wymagajcych umie-
jtnoci kierowniczych i analitycznych. Wikszo pracownikw obejmujcych
takie stanowiska studiowaa ekonomi na poziomie studiw magisterskich lub po-
magisterskich.

Pracownicy EBC s wybierani, zatrudniani i awansowani na podstawie posia-

danych kwalifikacji zawodowych, z naleytym uwzgldnieniem zasad jawno-
ci, przejrzystoci, rwnych szans i niedyskryminacji. Zgodnie z tymi zasada-
mi, przyjte przez Zarzd przepisy dotyczce zatrudnienia7 okreliy proces
selekcji kadr ukierunkowany na zapewnienie wysokiego poziomu kwalifika-
cji, kompetencji i rzetelnoci zawodowej pracownikw. Proces ten ma rw-
nie na celu zapewnienie moliwie jak najwikszego zrnicowania
pod wzgldem krajw pochodzenia zatrudnianych pracownikw w ramach
UE, bez wzgldu na pochodzenie etniczne czy rasowe, religi lub przekona-
nia, orientacj seksualn czy niepenosprawno. EBC nie stosuje adnych li-
mitw ilociowych pod wzgldem narodowoci zatrudnianych osb i zapew-
nia rwne szanse wszystkim narodowociom Unii Europejskiej informujc
o rekrutacji poprzez specjalne kampanie informacyjne prowadzone na terenie
caej Unii Europejskiej.

Warunki zatrudnienia pracownikw EBC ustalone przez Rad Prezesw i opisa-

ne w Regulaminie Pracy przyjtym przez Zarzd s integraln czci indywidu-
alnych umw o prac pomidzy EBC i jego pracownikami.

Wynagrodzenia i wiadczenia socjalne dla pracownikw EBC s porwnywalne

z wypacanymi w innych instytucjach europejskich i instytucjach midzynarodo-
wych z siedzib w Europie. Poprzez swj program relokacji EBC pomaga nowo
zatrudnionym pracownikom i ich rodzinom przeprowadzi si do Frankfurtu
nad Menem. Ponadto EBC oferuje dzieciom swoich pracownikw miejsca w ob-
kach i przedszkolach oraz moliwo ksztacenia w placwkach midzynarodo-
wych. Od wrzenia 2002 r. dzieci pracownikw EBC mog uczszcza do nowej
Szkoy Europejskiej pooonej w pnocno-zachodniej czci Frankfurtu8.

Wynagrodzenia wypacane przez EBC, cznie z wynagrodzeniami dla czonkw

Zarzdu, podlegaj opodatkowaniu podatkiem dochodowym na rzecz Wsplno-
ty Europejskiej i zasilaj jej budet.

7 Oklnik administracyjny EBC (2004) nr 05/2004 z dnia 18 maja 2004 r.

8 Szkoy Europejskie s wsplnym przedsiwziciem pastw czonkowskich UE i Wsplnoty
Europejskiej; tworzone s przede wszystkim na potrzeby pracownikw instytucji i organw
Wsplnoty.

162
Strategia kadrowa EBC w coraz wikszym stopniu koncentruje si
urzeczywistnianiu wsplnych wartoci okrelonych w jego misji. Strategia ta
obejmuje dziaania promujce mobilno kadr (wewntrzn i zewntrzn) oraz
podnoszce umiejtnoci kierownicze i przywdcze, a take zasady szkole,
ktre pozwalaj nabywa i rozwija umiejtnoci i kwalifikacje. W zwizku z
faktem, e pracownicy EBC pochodz z wielu krajw, Bank wprowadzi w swej
codziennej dziaalnoci zasady zarzdzania rnorodnoci, czyli wiadomwgo
wykorzystania zrnicowanego potencjau wszystkich pracownikw. Zasady te
umoliwiaj stworzenie rodowiska pracy opartego na szacunku, w ktrym
talenty kadego z pracownikw s jak najlepiej wykorzystywane do realizacji
celw danej instytucji.

Prawa pracownikw EBC s chronione systemem prawnym Wsplnoty Europej-

skiej. Na mocy Traktatu, organem waciwym do rozstrzygania wszelkich spo-
rw pomidzy EBC a jego pracownikami jest Europejski Trybuna Sprawiedli-
woci. Pracownicy EBC maj rwnie prawo do strajku.

Niezaleny doradca ds. socjalnych zapewnia pracownikom moliwo poufnych

konsultacji w kwestiach zwizanych z wykonywan prac oraz poredniczy
w rozwizywaniu konfliktw w miejscu pracy. EBC powoa rwnie niezale-
nego doradc ds. rwnouprawnienia, ktry zajmuje si sprawami szeroko pojtej
dyskryminacji, na przykad ze wzgldu na pe, narodowo i wiek.

6.4.2 Reprezentacja pracownikw EBC

Warunki Zatrudnienia EBC przewiduj, e pracownikw reprezentuje Komitet

Pracowniczy. Komitet ten reprezentuje oglne interesy wszystkich pracownikw
w zakresie umw o prac, regulaminu pracy, wynagrodze, warunkw zatrudnie-
nia i pracy, przepisw bezpieczestwa i higieny pracy oraz ubezpiecze spoecz-
nych i systemw emerytalnych. Jego czonkowie s wybierani w drodze tajnego
gosowania wszystkich pracownikw Banku.

Zgodnie z postanowieniami Warunkw Zatrudnienia, Komitet Pracowniczy EBC

posiada pene prawa do wyraania swojej opinii w tych kwestiach. EBC cile
przestrzega tego prawa. Ponadto EBC zapewni Komitetowi Pracowniczemu
wszelkie udogodnienia niezbdne, aby mg on skutecznie wykonywa swoje
obowizki, na przykad czciowe zwolnienie z pracy odpowiadajce 2,3 pene-
go etatu. Ponadto EBC opaca obsug biurow i logistyczn Komitetu, jak rw-
nie porady prawne.

Niektrzy pracownicy EBC nale do zwizku zawodowego Europejskiego Ban-

ku Centralnego (ang. Union of the Staff of the ECB USE), ktry jest rwnie
angaowany przez EBC w sprawy zwizane z warunkami pracy i warunkami so-
cjalnymi. Jednak w 2002 r. Sd Pierwszej Instancji uzna za niedopuszczalny
wniosek USE i zewntrznego zwizku zawodowego Organizacji Midzynaro-
dowych i Europejskich Sub Publicznych (ang. International and European
Public Services Organisation IPSO) o uznanie ich za partnerw w negocjacjach
ukadw zbiorowych. Apelacja wniesiona przez IPSO do Europejskiego Trybu-
nau Sprawiedliwoci zostaa nastpnie wycofana.

163
6.4.3 Dialog spoeczny w ramach ESBC

W 1999 r. EBC rozpocz z wasnej inicjatywy dialog spoeczny z europejskimi

federacjami zwizkw zawodowych reprezentujcymi pracownikw bankw
centralnych ESBC, do ktrych nale:

UNI-Europe (dawniej Eurofiet);

Stay komitet zwizkw zawodowych pracownikw bankw centralnych
(ang. Standing Committee of the Unions of central bank staff CUCB);
Zwizek Zawodowy Europejskiego Sektora Publicznego (ang. European Public
Sector Union EPSU).

Forum dialogu spoecznego zostao ustanowione na wniosek europejskich fede-

racji zwizkw zawodowych. Uczestnicz w nim przedstawiciele pracownikw
wszystkich bankw centralnych ESBC. Forum to zajmuje si rnymi aspektami
(np. istot sprawy, uzasadnieniem, terminem wprowadzenia) tych decyzji, ktre
istotnie wpywaj na poziom i jako zatrudnienia w krajowych bankach central-
nych. Zapewnia to pracownikom wszystkich krajowych bankw centralnych
z strefy UE (w tym z EBC) moliwo przedstawienia swoich pogldw, zanim
organy decyzyjne EBC podejm ostateczn decyzj.

Forum dialogu spoecznego nie ingeruje w relacje pracownicze w samym EBC

i w krajowych bankach centralnych, co wyranie stwierdza dokument podpisany
przez zainteresowane strony w grudniu 1999 r. Relacje te pozostaj w gestii EBC
i poszczeglnych krajowych bankw centralnych.

6.5 SIEDZIBA EBC

Za wsplnym porozumieniem szefw pastw lub rzdw pastw czonkowskich

UE z dnia 29 padziernika 1993 r. siedzib EBC zosta Frankfurt nad Menem9.
W dniu 18 wrzenia 1998 r. pomidzy EBC i Republik Federaln Niemiec zo-
staa podpisana umowa w sprawie siedziby, ktra wesza w ycie 4 marca 1999 r.
Umowa dotyczy praktycznych i technicznych aspektw zastosowania Protokou
w sprawie przywilejw i immunitetw Wsplnot Europejskich.

Obecnie EBC zajmuje trzy wynajte budynki w centrum Frankfurtu, jednak Bank
postanowi zbudowa wasn siedzib. W marcu 2002 r. EBC zakupi dziak bu-
dowlan we wschodniej czci Frankfurtu. Obecnie znajduje si na niej hala tar-
gowa Grossmarkthalle, ktra jest budynkiem zabytkowym i zostanie wkompono-
wana w projekt nowej siedziby EBC.

W listopadzie 2002 r. EBC ogosi midzynarodowy konkurs architektoniczno-

-urbanistyczny na projekt swej nowej siedziby10. Na konkurs nadesao projekty
ponad 300 architektw z 31 krajw na piciu kontynentach. Spord nich Komi-

9 Decyzja podjta za wsplnym porozumieniem midzy przedstawicielami rzdw pastw

czonkowskich podczas spotkania na szczeblu szefw pastw i rzdw w sprawie lokalizacji
siedzib niektrych organw i sub Wsplnot Europejskich oraz Europolu (Dz.U. C 323,
30.11.1993, str. 1).

164
sja Preselekcyjna skadajca si z piciu ekspertw EBC oraz piciu architektw
wybraa 80 kandydatw, w tym 70 uznanych architektw i 10 pocztkujcych.

W lutym 2004 r. midzynarodowe jury pod przewodnictwem wiceprezesa EBC

Lucasa D. Papademosa skadajce si z 12 czonkw (trzech pracownikw EBC,
trzech czonkw krajowych bankw centralnych, piciu architektw o midzyna-
rodowej renomie i jednego przedstawiciela wadz miejskich Frankfurtu) wyoni-
o trzy zwyciskie projekty11. Wyboru dokonano na podstawie ustalonych wcze-
niej kryteriw, takich jak jako projektu architektonicznego, oryginalno, wa-
lory estetyczne i innowacyjno koncepcji oraz wkomponowanie projektu w ota-
czajcy krajobraz.

Zwycizcami konkursu zostali:

1. nagroda Coop Himmelb(l)au, Wiede, Austria;

2. nagroda ASP Schweger Assoziierte, Berlin, Niemcy;

3. nagroda 54f architekten/T. R. Hamzah & Yeang, Darmstadt,

Niemcy/Selangor, Malezja.

Wszystkie trzy nagrodzone pracownie zostay zaproszone do udziau w etapie

poprawek projektowych majcych na celu uwzgldnienie zalece i wymogw ju-
ry, EBC oraz wadz Frankfurtu. W styczniu 2005 r., po zakoczeniu poprawek,
EBC wybra do realizacji projekt pracowni architektonicznej Coop
Himmelb(l)au, zwycizcw konkursu architektoniczno-urbanistycznego. W
marcu 2006 r., po zakoczeniu etapu optymalizacji, projekt wszed w faz
planowania. Sama budowa powinna rozpocz si pod koniec 2007 r. a
zakoczy w 2011 r.

10 Zob. komunikat prasowy EBC z 26 listopada 2002 r.

11 Zob. komunikat prasowy EBC z 13 lutego 2004 r.

165
Makieta nowej siedziby EBC.

166
ZACZNIK 1
WYJTKI Z TRAKTATU USTANAWIAJCEGO WSPLNOT EUROPEJSK

CZ PIERWSZA

ZASADY

Artyku 2
Zadaniem Wsplnoty jest, przez ustanowienie wsplnego rynku, unii gospodar-
czej i walutowej oraz urzeczywistnianie wsplnych polityk lub dziaa okrelo-
nych w artykuach 3 i 4, popieranie w caej Wsplnocie harmonijnego, zrwno-
waonego i staego rozwoju dziaalnoci gospodarczej, wysokiego poziomu za-
trudnienia i ochrony socjalnej, rwnoci mczyzn i kobiet, staego i nieinflacyj-
nego wzrostu, wysokiego stopnia konkurencyjnoci i konwergencji dokona go-
spodarczych, wysokiego poziomu ochrony i poprawy jakoci rodowiska natu-
ralnego, podwyszania poziomu i jakoci ycia, spjnoci gospodarczej i spo-
ecznej oraz solidarnoci midzy Pastwami Czonkowskimi.

Artyku 3
1. W celu realizacji zada okrelonych w artykule 2 dziaalno Wsplnoty obej-
muje, na warunkach i zgodnie z harmonogramem przewidzianym w niniejszym
Traktacie:

a) zakaz opat celnych i ogranicze ilociowych midzy Pastwami Czonkow-

skimi w przywozie i wywozie towarw, jak rwnie wszelkich innych rod-
kw o skutku rwnowanym;

b) wspln polityk handlow;

c) rynek wewntrzny, charakteryzujcy si zniesieniem midzy Pastwami

Czonkowskimi przeszkd w swobodnym przepywie towarw, osb, usug
i kapitau;

d) rodki dotyczce wjazdu i przemieszczania si osb zgodnie z tytuem IV;

e) wspln polityk w dziedzinach rolnictwa i rybowstwa;

f) wspln polityk w dziedzinie transportu;

g) system zapewniajcy niezakcon konkurencj na rynku wewntrznym;

h) zblianie ustawodawstw krajowych w stopniu koniecznym do funkcjonowa-

nia wsplnego rynku;

167
i) wspieranie koordynacji polityk zatrudnienia Pastw Czonkowskich w ce-
lu wzmocnienia ich efektywnoci poprzez realizacj wsplnej strategii za-
trudnienia;

j) polityk w sferze spoecznej obejmujc Europejski Fundusz Spoeczny;

k) wzmacnianie spjnoci gospodarczej i spoecznej;

l) polityk w dziedzinie rodowiska naturalnego;

m) wzmacnianie konkurencyjnoci przemysu Wsplnoty;

n) wspieranie bada naukowych i rozwoju technologicznego;

o) zachcanie do tworzenia i rozwijania sieci transeuropejskich;

p) przyczynianie si do osignicia wysokiego poziomu ochrony zdrowia;

q) przyczynianie si do osignicia wysokiej jakoci edukacji i ksztacenia za-

wodowego oraz rozkwitu kultur Pastw Czonkowskich;

r) polityk w dziedzinie wsppracy na rzecz rozwoju;

s) stowarzyszanie z krajami i terytoriami zamorskimi w celu zwikszenia

wymiany handlowej i wsplnych stara na rzecz rozwoju gospodarczego
i spoecznego;

t) przyczynianie si do wzmocnienia ochrony konsumentw;

u) rodki w dziedzinach energetyki, ochrony ludnoci i turystyki.

2. We wszystkich dziaaniach okrelonych w niniejszym artykule Wsplnota

zmierza do zniesienia nierwnoci oraz wspierania rwnoci mczyzn i kobiet.

Artyku 4
1. Dla osignicia celw okrelonych w artykule 2 dziaania Pastw Czonkow-
skich i Wsplnoty obejmuj, na warunkach i zgodnie z harmonogramem przewi-
dzianym w niniejszym Traktacie, przyjcie polityki gospodarczej opartej na ci-
sej koordynacji polityk gospodarczych Pastw Czonkowskich, rynku we-
wntrznym i ustaleniu wsplnych celw oraz prowadzonej w poszanowaniu za-
sady otwartej gospodarki rynkowej z woln konkurencj.

2. Rwnolegle, na warunkach i zgodnie z harmonogramem i procedurami przewi-

dzianymi w niniejszym Traktacie, dziaania te obejmuj nieodwoalne ustalenie
kursw wymiany walut, prowadzce do ustanowienia jednej waluty, ECU, jak
rwnie okrelenie oraz prowadzenie jednolitej polityki pieninej i polityki wy-
miany walut, ktrych gwnym celem jest utrzymanie stabilnoci cen, oraz, bez
uszczerbku dla tego celu, wspieranie oglnych polityk gospodarczych we Wspl-
nocie, zgodnie z zasad otwartej gospodarki rynkowej z woln konkurencj.

168
3. Te dziaania Pastw Czonkowskich i Wsplnoty zakadaj poszanowanie na-
stpujcych zasad przewodnich: stabilnych cen, zdrowych finansw publicznych
i warunkw pieninych oraz trwaej rwnowagi patniczej.

Artyku 8
Zgodnie z procedurami okrelonymi w niniejszym Traktacie ustanawia si Euro-
pejski System Bankw Centralnych, zwany dalej ESBC, oraz Europejski Bank
Centralny, zwany dalej EBC, ktre dziaaj w granicach uprawnie przyzna-
nych im niniejszym Traktatem oraz doczonym do niego Statutem ESBC i EBC,
zwanym dalej Statutem ESBC.

CZ TRZECIA

POLITYKI WSPLNOTY

Tytu VII
Polityka gospodarcza i pienina

ROZDZIA 1

POLITYKA GOSPODARCZA

Artyku 98
Pastwa Czonkowskie prowadz swoje polityki gospodarcze, majc na wzgl-
dzie przyczynianie si do osigania celw Wsplnoty okrelonych w artykule 2
i w kontekcie oglnych kierunkw okrelonych w artykule 99 ustp 2. Pastwa
Czonkowskie i Wsplnota dziaaj w poszanowaniu zasady otwartej gospodarki
rynkowej z woln konkurencj, sprzyjajc efektywnej alokacji zasobw, zgodnie
z zasadami okrelonymi w artykule 4.

Artyku 99
1. Pastwa Czonkowskie uznaj swoje polityki gospodarcze za przedmiot wspl-
nego zainteresowania i koordynuj je w ramach Rady, zgodnie z artykuem 98.

2. Rada, stanowic wikszoci kwalifikowan na zalecenie Komisji, opracowu-

je projekt oglnych kierunkw polityk gospodarczych Pastw Czonkowskich
i Wsplnoty oraz skada sprawozdanie Radzie Europejskiej.

Rada Europejska, na podstawie sprawozdania Rady, debatuje nad konkluzj

w sprawie oglnych kierunkw polityk gospodarczych Pastw Czonkowskich
i Wsplnoty.

Na podstawie tej konkluzji Rada, stanowic wikszoci kwalifikowan, przyj-

muje zalecenie okrelajce te oglne kierunki. Rada informuje Parlament Euro-
pejski o swoim zaleceniu.

3. W celu zapewnienia cilejszej koordynacji polityk gospodarczych i trwaej

konwergencji dokona gospodarczych Pastw Czonkowskich, Rada, na podsta-

169
wie sprawozda przedstawionych przez Komisj, nadzoruje rozwj sytuacji go-
spodarczej w kadym z Pastw Czonkowskich i we Wsplnocie, jak rwnie
zgodno polityk gospodarczych z oglnymi kierunkami okrelonymi w ustpie
2 oraz regularnie dokonuje oceny caociowej.
Dla potrzeb tego wielostronnego nadzoru Pastwa Czonkowskie przesyaj Ko-
misji informacje o wanych rodkach, ktre przyjy w dziedzinie swej polityki
gospodarczej oraz wszelkie inne informacje, ktre uznaj za niezbdne.

4. W przypadku gdy w ramach procedury okrelonej w ustpie 3 stwierdzi si, e

polityki gospodarcze Pastwa Czonkowskiego nie s zgodne z oglnymi kierun-
kami okrelonymi w ustpie 2 lub e zagraaj naleytemu funkcjonowaniu unii
gospodarczej i walutowej, Rada, stanowic wikszoci kwalifikowan na zale-
cenie Komisji, moe kierowa do danego Pastwa Czonkowskiego niezbdne
zalecenia. Rada, stanowic wikszoci kwalifikowan na wniosek Komisji, mo-
e zadecydowa o podaniu swoich zalece do publicznej wiadomoci.

Przewodniczcy Rady i Komisja skadaj sprawozdanie Parlamentowi Europej-

skiemu dotyczce rezultatw wielostronnego nadzoru. Przewodniczcy Rady
moe by wezwany do stawienia si przed waciw komisj Parlamentu Euro-
pejskiego, jeli Rada podaa swoje zalecenia do publicznej wiadomoci.

5. Rada, stanowic zgodnie z procedur przewidzian w artykule 252, moe

przyj szczegowe zasady procedury wielostronnego nadzoru, o ktrej mowa
w ustpach 3 i 4 niniejszego artykuu.

Artyku 100
1. Bez uszczerbku dla innych procedur przewidzianych w niniejszym Traktacie,
Rada, stanowic wikszoci kwalifikowan na wniosek Komisji, moe zadecy-
dowa o rodkach odpowiednich do sytuacji gospodarczej, zwaszcza jeli poja-
wi si powane trudnoci w zaopatrzeniu w niektre produkty.

2. W przypadku gdy Pastwo Czonkowskie ma trudnoci lub jest istotnie zagro-

one powanymi trudnociami z racji klsk ywioowych lub nadzwyczajnych
okolicznoci pozostajcych poza jego kontrol, Rada, stanowic kwalifikowan
wikszoci na wniosek Komisji, moe przyzna danemu Pastwu Czonkow-
skiemu, pod pewnymi warunkami, wsplnotow pomoc finansow Przewodni-
czcy Rady informuje Parlament Europejski o podjtej decyzji.

Artyku 101
1. Zakazane jest udzielanie przez EBC lub banki centralne Pastw Czonkow-
skich, zwane dalej krajowymi bankami centralnymi, poyczek na pokrycie de-
ficytu lub jakichkolwiek innych kredytw instytucjom lub organom Wsplnoty,
rzdom centralnym, wadzom regionalnym, lokalnym lub innym wadzom pu-
blicznym, innym instytucjom lub przedsibiorstwom publicznym Pastw Czon-
kowskich, jak rwnie nabywanie bezporednio od nich przez EBC lub krajowe
banki centralne ich papierw dunych.

2. Ustp 1 nie ma zastosowania do publicznych instytucji kredytowych, ktre,

w ramach utrzymywania rezerw przez banki centralne, korzystaj ze strony kra-

170
jowych bankw centralnych i EBC z takiego samego traktowania jak prywatne
instytucje kredytowe.

Artyku 102
1. Zakazany jest kady rodek nieoparty na wzgldach o charakterze ostrono-
ciowym, ustanawiajcy uprzywilejowany dostp instytucji lub organw Wspl-
noty, rzdw centralnych, wadz regionalnych, lokalnych lub innych wadz pu-
blicznych, innych instytucji lub przedsibiorstw publicznych Pastw Czonkow-
skich do instytucji finansowych.

2. Przed 1 stycznia 1994 r. Rada, stanowic zgodnie z procedur okrelon w artyku-

le 252, sprecyzuje definicje w celu zastosowania zakazu okrelonego w ustpie 1.

Artyku 103
1. Wsplnota nie odpowiada za zobowizania rzdw centralnych, wadz regio-
nalnych, lokalnych lub innych wadz publicznych, innych instytucji lub przedsi-
biorstw publicznych Pastwa Czonkowskiego, ani ich nie przejmuje, z zastrze-
eniem wzajemnych gwarancji finansowych dla wsplnego wykonania okrelo-
nego projektu. Pastwo Czonkowskie nie odpowiada za zobowizania rzdw
centralnych, wadz regionalnych, lokalnych lub innych wadz publicznych, in-
nych instytucji lub przedsibiorstw publicznych innego Pastwa Czonkowskie-
go, ani ich nie przejmuje, z zastrzeeniem wzajemnych gwarancji finansowych
dla wsplnego wykonania okrelonego projektu.

2. Rada, stanowic zgodnie z procedur okrelon w artykule 252, moe w razie

potrzeby sprecyzowa definicje w celu zastosowania zakazw okrelonych w ar-
tykule 101 i w niniejszym artykule.

Artyku 104
1. Pastwa Czonkowskie unikaj nadmiernego deficytu budetowego.

2. Komisja nadzoruje rozwj sytuacji budetowej i wysoko dugu publiczne-

go w Pastwach Czonkowskich w celu wykrycia oczywistych bdw. Bada
ona poszanowanie dyscypliny budetowej na podstawie poniszych dwch
kryteriw:

a) czy stosunek midzy planowanym lub rzeczywistym deficytem publicznym

a produktem krajowym brutto przekracza warto odniesienia, chyba e:

stosunek ten zmniejszy si znacznie oraz w sposb stay i osign poziom

bliski wartoci odniesienia,

lub przekroczenie wartoci odniesienia ma charakter wyjtkowy oraz tym-

czasowy i stosunek ten pozostaje bliski wartoci odniesienia,

b) czy stosunek midzy dugiem publicznym a produktem krajowym brutto

przekracza warto odniesienia, chyba e stosunek ten zmniejsza si dostatecz-
nie i zblia si do wartoci odniesienia w zadowalajcym tempie.

171
Wartoci odniesienia s sprecyzowane w Protokole w sprawie procedury doty-
czcej nadmiernego deficytu, ktry jest zaczony do niniejszego Traktatu.

3. Jeli Pastwo Czonkowskie nie spenia wymogw jednego lub obu tych kry-
teriw, Komisja opracowuje sprawozdanie. Sprawozdanie Komisji uwzgldnia
rwnie to, czy deficyt publiczny przekracza publiczne wydatki inwestycyjne
i uwzgldnia wszelkie inne istotne czynniki, w tym redniookresow sytuacj go-
spodarcz i budetow Pastwa Czonkowskiego.

Komisja moe take opracowa sprawozdanie, jeli mimo spenienia wymaga

wynikajcych z tych kryteriw uzna, e istnieje ryzyko nadmiernego deficytu
w Pastwie Czonkowskim.

4. Komitet przewidziany w artykule 114 wydaje opinie w odniesieniu do spra-

wozdania Komisji.

5. Jeli Komisja uzna, e w Pastwie Czonkowskim istnieje nadmierny deficyt

lub e taki deficyt moe wystpi, kieruje opini do Rady.

6. Rada, stanowic wikszoci kwalifikowan na zalecenie Komisji i rozwa-

ywszy ewentualne uwagi danego Pastwa Czonkowskiego, decyduje, po doko-
naniu oglnej oceny, czy istnieje nadmierny deficyt.

7. W przypadku gdy Rada, zgodnie z ustpem 6, podejmuje decyzj o istnie-

niu nadmiernego deficytu, kieruje zalecenia do danego Pastwa Czonkow-
skiego, aby pooyo ono kres tej sytuacji w oznaczonym terminie. Z zastrze-
eniem postanowie ustpu 8, zalecenia te nie zostaj podane do publicznej
wiadomoci.

8. W przypadku gdy Rada stwierdzi, e w odpowiedzi na jej zalecenia adne sku-

teczne dziaanie nie zostao podjte w oznaczonym terminie, moe poda zalece-
nia do publicznej wiadomoci.

9. Jeli Pastwo Czonkowskie w dalszym cigu nie realizuje zalecenia Rady,

moe ona wezwa dane Pastwo Czonkowskie do przyjcia w wyznaczonym
terminie rodkw zmierzajcych do takiego ograniczenia deficytu, jakie zostanie
uznane przez Rad za niezbdne do zaradzenia sytuacji.

W takim przypadku Rada moe zada od danego Pastwa Czonkowskiego

przedstawienia sprawozda wedug precyzyjnego harmonogramu, aby mc zba-
da wysiki dostosowawcze podjte przez to Pastwo Czonkowskie.

10. Prawa wniesienia skargi przewidziane w artykuach 226 i 227 nie mog by
wykonywane w ramach ustpw 1-9 niniejszego artykuu.

11. Tak dugo jak Pastwo Czonkowskie nie stosuje si do decyzji przyjtej
na podstawie ustpu 9, Rada moe zadecydowa o zastosowaniu lub, w odpo-
wiednim przypadku, o zaostrzeniu jednego lub kilku z nastpujcych rodkw:

172
 zada od danego Pastwa Czonkowskiego, aby opublikowao dodatkowe in-
formacje, ktre okreli Rada, przed emisj obligacji i papierw wartociowych,

wezwa Europejski Bank Inwestycyjny do ponownego rozwaenia polityki

udzielania poyczek wobec danego Pastwa Czonkowskiego,

zada zoenia we Wsplnocie przez dane Pastwo Czonkowskie nieopro-

centowanego depozytu o stosownej wysokoci a do czasu, gdy, w ocenie Ra-
dy, nadmierny deficyt zostanie skorygowany,

naoy grzywn w stosownej wysokoci.

Przewodniczcy Rady informuje Parlament Europejski o podjtych decyzjach.

12. Rada uchyla wszystkie lub niektre swoje decyzje okrelone w ustpach 1-9
i 11, w miar jak nadmierny deficyt zosta, w ocenie Rady, skorygowany. Jeli
Rada uprzednio podaa zalecenia do publicznej wiadomoci, to z chwil uchyle-
nia decyzji przewidzianej w ustpie 8 owiadcza publicznie, e nie ma ju nad-
miernego deficytu w tym Pastwie Czonkowskim.

13. Rada, przyjmujc decyzje okrelone w ustpach 7-9, 11 i 12, stanowi na za-
lecenie Komisji wikszoci dwch trzecich gosw swoich czonkw, wao-
nych zgodnie z artykuem 205 ustp 2, wyczajc gosy przedstawiciela danego
Pastwa Czonkowskiego.

14. Uzupeniajce przepisy dotyczce stosowania procedury opisanej w niniej-

szym artykule znajduj si w Protokole w sprawie procedury dotyczcej nad-
miernego deficytu, zaczonym do niniejszego Traktatu.

Rada, stanowic jednomylnie na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamen-

tem Europejskim i EBC, uchwala waciwe przepisy, ktre zastpi ten Protok.

Z zastrzeeniem innych postanowie niniejszego ustpu, Rada, stanowic wik-

szoci kwalifikowan na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Eu-
ropejskim, okreli przed 1 stycznia 1994 r. szczegowe warunki i definicje w ce-
lu zastosowania postanowie tego Protokou.

ROZDZIA 2

POLITYKA PIENINA

Artyku 105
1. Gwnym celem ESBC jest utrzymanie stabilnoci cen. Bez uszczerbku dla ce-
lu stabilnoci cen, ESBC wspiera oglne polityki gospodarcze we Wsplnocie,
majc na wzgldzie przyczynianie si do osignicia celw Wsplnoty ustano-
wionych w artykule 2. ESBC dziaa w poszanowaniu zasady otwartej gospodar-
ki rynkowej z woln konkurencj, sprzyjajc efektywnej alokacji zasobw oraz
zgodnie z zasadami okrelonymi w artykule 4.

173
2. Podstawowe zadania ESBC polegaj na:

definiowaniu i urzeczywistnianiu polityki pieninej Wsplnoty,

przeprowadzaniu operacji walutowych zgodnie z artykuem 111,

utrzymywaniu i zarzdzaniu oficjalnymi rezerwami walutowymi Pastw

Czonkowskich,

popieraniu naleytego funkcjonowania systemw patniczych.

3. Trzecie tiret ustpu 2 stosuje si bez uszczerbku dla utrzymywania i zarzdza-

nia przez rzdy Pastw Czonkowskich walutowymi kapitaami obrotowymi.

4. EBC jest konsultowany:

w sprawie kadego projektowanego aktu wsplnotowego w dziedzinach pod-

legajcych jego kompetencji,

przez wadze krajowe w sprawie kadego projektu regulacji w dziedzinach

podlegajcych jego kompetencji, lecz w granicach i na warunkach okrelonych
przez Rad zgodnie z procedur przewidzian w artykule 107 ustp 6.

EBC moe w dziedzinach podlegajcych jego kompetencji przedkada opinie

waciwym instytucjom lub organom Wsplnoty bd wadzom krajowym.

5. ESBC przyczynia si do naleytego wykonywania polityk prowadzonych

przez waciwe wadze w odniesieniu do nadzoru ostronociowego nad instytu-
cjami kredytowymi i do stabilnoci systemu finansowego.

6. Rada, stanowic jednomylnie na wniosek Komisji, po konsultacji z EBC

i za zgod Parlamentu Europejskiego, moe powierzy EBC specyficzne za-
dania dotyczce polityk w dziedzinie nadzoru ostronociowego nad instytu-
cjami kredytowymi i innymi instytucjami finansowymi, z wyjtkiem instytu-
cji ubezpieczeniowych.

Artyku 106
1. EBC ma wyczne prawo do upowaniania do emisji banknotw we Wsplno-
cie. Banknoty takie mog emitowa EBC i krajowe banki centralne. Banknoty
emitowane przez EBC i krajowe banki centralne s jedynym legalnym rodkiem
patniczym we Wsplnocie.

2. Pastwa Czonkowskie mog emitowa monety, z zastrzeeniem zgody EBC

co do wielkoci emisji. Rada, stanowic zgodnie z procedur okrelon w arty-
kule 252 i po konsultacji z EBC, moe przyj rodki w celu zharmonizowania
nominaw i specyfikacji technicznych wszystkich monet przeznaczonych
do obiegu, w zakresie, w jakim jest to niezbdne do zapewnienia naleytego ich
obiegu we Wsplnocie.

174
Artyku 107
1. ESBC zoony jest z EBC i krajowych bankw centralnych.
2. EBC ma osobowo prawn.
3. ESBC jest kierowany przez organy decyzyjne EBC, ktrymi s Rada Preze-
sw i Zarzd.

4. Statut ESBC jest ustanowiony w Protokole doczonym do niniejszego Traktatu.

5. Artykuy: 5.1, 5.2, 5.3, 17, 18, 19.1, 22, 23, 24, 26, 32.2, 32.3, 32.4, 32.6, 33.1
lit. a) i 36 Statutu ESBC mog by zmienione przez Rad, stanowic bd wik-
szoci kwalifikowan na zalecenie EBC i po konsultacji z Komisj, bd jedno-
mylnie na wniosek Komisji i po konsultacji z EBC. W kadym przypadku wy-
magana jest zgoda Parlamentu Europejskiego.

6. Rada, stanowic wikszoci kwalifikowan bd na wniosek Komisji

i po konsultacji z Parlamentem Europejskim i EBC, bd na zalecenie EBC
i po konsultacji z Parlamentem Europejskim i Komisj, uchwala przepisy, o kt-
rych mowa w artykuach: 4, 5.4, 19.2, 20, 28.1, 29.2, 30.4 i 34.3 Statutu ESBC.

Artyku 108
W wykonywaniu uprawnie oraz zada i obowizkw, ktre zostay im po-
wierzone niniejszym Traktatem i Statutem ESBC, ani EBC, ani krajowy bank
centralny, ani czonek ktregokolwiek z ich organw decyzyjnych nie zwra-
caj si o instrukcje ani ich nie przyjmuj od instytucji czy organw wspl-
notowych, rzdw Pastw Czonkowskich, ani jakiegokolwiek innego orga-
nu. Instytucje i organy wsplnotowe, jak rwnie rzdy Pastw Czonkow-
skich zobowizuj si szanowa t zasad i nie dy do wywierania wpywu
na czonkw organw decyzyjnych EBC lub krajowych bankw centralnych
przy wykonywaniu ich zada.

Artyku 109
Kade Pastwo Czonkowskie zapewnia, najpniej z dat ustanowienia ESBC,
zgodno swojego ustawodawstwa krajowego, w tym statutu krajowego banku
centralnego, z niniejszym Traktatem i Statutem ESBC.

Artyku 110
1. W celu wykonania zada powierzonych ESBC, EBC, zgodnie z niniejszym
Traktatem i na warunkach okrelonych w Statucie ESBC:

uchwala rozporzdzenia w zakresie niezbdnym do wykonania zada okrelo-

nych w artykule 3.1 pierwsze tiret, artykuach 19.1, 22 i 25.2 Statutu ESBC, jak
rwnie w przypadkach przewidzianych w aktach Rady, o ktrych mowa w ar-
tykule 107 ustp 6;

podejmuje decyzje niezbdne do wykonania zada powierzonych ESBC

na podstawie niniejszego Traktatu i Statutu ESBC;

wydaje zalecenia i opinie.

175
2. Rozporzdzenie ma zasig oglny. Wie w caoci i jest bezporednio stoso-
wane we wszystkich Pastwach Czonkowskich.

Zalecenia i opinie nie maj mocy wicej.

Decyzja wie w caoci adresatw, do ktrych jest kierowana.

Artykuy 253, 254 i 256 stosuj si do rozporzdze i decyzji przyjtych przez EBC.

EBC moe zadecydowa o opublikowaniu swych decyzji, zalece i opinii.

3. W granicach i na warunkach uchwalonych przez Rad zgodnie z procedur

przewidzian w artykule 107 ustp 6, EBC jest upowaniony, w przypadku nie-
poszanowania jego rozporzdze i decyzji, do nakadania na przedsibiorstwa
grzywien i okresowych kar pieninych.

Artyku 111
1. Na zasadzie odstpstwa od artykuu 300 Rada, stanowic jednomylnie na za-
lecenie EBC lub Komisji, po konsultacji z EBC w celu doprowadzenia do kon-
sensusu zgodnego z celem stabilnoci cen, po konsultacji z Parlamentem Euro-
pejskim, zgodnie z procedur okrelon w ustpie 3 w odniesieniu do ustale,
o ktrych tam mowa, moe zawrze umowy formalne dotyczce systemu kursw
wymiany ECU w stosunku do walut pozawsplnotowych. Rada, stanowic wik-
szoci kwalifikowan na zalecenie EBC lub Komisji i po konsultacji z EBC,
w celu doprowadzenia do konsensusu zgodnego z celem stabilnoci cen, moe
przyj, zmieni lub zrezygnowa z centralnych kursw ECU w systemie kursw
walutowych. Przewodniczcy Rady informuje Parlament Europejski o przyjciu,
zmianie lub rezygnacji z centralnych kursw ECU.

2. W przypadku braku systemu kursw walutowych w stosunku do jednej lub

wicej walut pozawsplnotowych w rozumieniu ustpu 1, Rada, stanowic wik-
szoci kwalifikowan bd na zalecenie Komisji i po konsultacji z EBC, bd
na zalecenie EBC, moe okreli oglne kierunki polityki kursw walutowych
w stosunku do tych walut. Te oglne kierunki nie naruszaj podstawowego celu
ESBC, a mianowicie utrzymania stabilnoci cen.

3. Na zasadzie odstpstwa od artykuu 300, w przypadku gdy umowy w spra-

wach odnoszcych si do reimu pieninego lub kursowego powinny stanowi
przedmiot rokowa midzy Wsplnot a jednym lub wiksz liczb pastw albo
organizacji midzynarodowych, Rada, stanowic wikszoci kwalifikowan
na zalecenie Komisji i po konsultacji z EBC, decyduje o ustaleniach dotyczcych
rokowa i zawarcia tych umw. Ustalenia te powinny zapewni wyraanie przez
Wsplnot jednolitego stanowiska. Komisja jest w peni wczana do rokowa.

Umowy zawarte zgodnie z niniejszym ustpem wi instytucje Wsplnoty,

EBC i Pastwa Czonkowskie.

4. Z zastrzeeniem ustpu 1, Rada, stanowic wikszoci kwalifikowan

na wniosek Komisji i po konsultacji z EBC, decyduje o stanowisku, jakie zajmu-

176
je Wsplnota na poziomie midzynarodowym w odniesieniu do kwestii o szcze-
glnym znaczeniu dla unii gospodarczej i walutowej oraz o jej reprezentacji,
w poszanowaniu podziau kompetencji przewidzianego w artykuach 99 i 105.

5. Bez uszczerbku dla kompetencji i umw wsplnotowych w dziedzinie unii go-

spodarczej i walutowej, Pastwa Czonkowskie mog prowadzi rokowania
w organach midzynarodowych i zawiera umowy midzynarodowe.

ROZDZIA 3

POSTANOWIENIA INSTYTUCJONALNE

Artyku 112
1. Rada Prezesw EBC skada si z czonkw Zarzdu EBC i prezesw krajo-
wych bankw centralnych.

2. a) Zarzd skada si z prezesa, wiceprezesa i czterech innych czonkw.

b) Prezes, wiceprezes i pozostali czonkowie Zarzdu s mianowani

za wsplnym porozumieniem przez rzdy Pastw Czonkowskich na szczeblu
szefw pastw lub rzdw, na zalecenie Rady i po konsultacji z Parlamentem Eu-
ropejskim oraz z Rad Prezesw EBC, spord osb o uznanym autorytecie i do-
wiadczeniu zawodowym w dziedzinie pienidza lub bankowoci.

Ich mandat trwa osiem lat i nie jest odnawialny.

Czonkami Zarzdu mog by tylko obywatele Pastw Czonkowskich.

Artyku 113
1. Przewodniczcy Rady i czonek Komisji mog uczestniczy, bez prawa goso-
wania, w posiedzeniach Rady Prezesw EBC.

Przewodniczcy Rady moe przedoy wniosek do rozwaenia przez Rad Pre-

zesw EBC.

2. Prezes EBC jest zapraszany do uczestniczenia w posiedzeniach Rady, kiedy

dyskutuje ona o sprawach dotyczcych celw i zada ESBC.

3. EBC kieruje sprawozdanie roczne z dziaalnoci ESBC i w sprawie polityki

pieninej za rok ubiegy i rok biecy do Parlamentu Europejskiego, Rady i Ko-
misji, jak rwnie do Rady Europejskiej. Prezes EBC przedstawia to sprawozda-
nie Radzie i Parlamentowi Europejskiemu, ktry moe odby debat generaln
na tej podstawie.

Prezes EBC i inni czonkowie Zarzdu mog, na danie Parlamentu Europej-

skiego lub z inicjatywy wasnej, by przesuchani przez waciwe komisje Parla-
mentu Europejskiego.

177
Artyku 114
1. W celu wspierania koordynacji polityk Pastw Czonkowskich w penym za-
kresie niezbdnym do funkcjonowania rynku wewntrznego, ustanawia si Ko-
mitet Walutowy o charakterze doradczym.
Zadania Komitetu to:

ledzenie sytuacji pieninej i finansowej Pastw Czonkowskich i Wsplnoty,

jak rwnie oglnego systemu patnoci Pastw Czonkowskich oraz regular-
ne skadanie Radzie i Komisji sprawozda na ten temat;

wydawanie opinii na danie Rady lub Komisji bd z inicjatywy wasnej dla

tych instytucji;

bez uszczerbku dla artykuu 207, przyczynianie si do przygotowania prac Ra-

dy okrelonych w artykuach 59 i 60, artykule 99 ustpy 2, 3, 4 i 5, artykuach
100, 102, 103, 104, artykule 116 ustp 2, artykule 117 ustp 6, artykuach 119
i 120, artykule 121 ustp 2 i w artykule 122 ustp 1;

badanie, przynajmniej raz w roku, sytuacji w dziedzinie przepyww kapitau

i swobody patnoci wynikajcych ze stosowania niniejszego Traktatu i rod-
kw przyjtych przez Rad;badanie to dotyczy wszystkich rodkw odnosz-
cych si do przepyww kapitau i patnoci; Komitet skada sprawozdanie Ko-
misji i Radzie w sprawie wynikw tego badania.

Pastwa Czonkowskie i Komisja, kade w swoim zakresie, mianuj po dwch

czonkw Komitetu Walutowego.

2. Na pocztku trzeciego etapu ustanawia si Komitet Ekonomiczno-Finansowy.

Komitet Walutowy przewidziany w ustpie 1 zostaje rozwizany.

Zadaniem Komitetu Ekonomiczno-Finansowego jest:

wydawanie opinii na danie Rady lub Komisji bd z inicjatywy wasnej dla

tych instytucji;

ledzenie sytuacji gospodarczej i finansowej Pastw Czonkowskich i Wspl-

noty oraz regularne skadanie Radzie i Komisji sprawozda na ten temat,
zwaszcza w sprawie stosunkw finansowych z pastwami trzecimi i z instytu-
cjami midzynarodowymi;

bez uszczerbku dla artykuu 207, przyczynianie si do przygotowania prac Ra-

dy okrelonych w artykuach 59 i 60, artykule 99 ustpy 2, 3, 4 i 5, artykuach
100, 102, 103, 104, artykule 105 ustp 6, artykule 106 ustp 2, artykule 107
ustpy 5 i 6, artykuach 111 i 119, artykule 120 ustpy 2 i 3, artykule 122 ustp
2 i w artykule 123 ustpy 4 i 5 oraz wykonywanie innych zada doradczych
i przygotowawczych, ktre s mu powierzane przez Rad;

badanie, przynajmniej raz w roku, sytuacji w dziedzinie przepyww kapitau

i swobody patnoci wynikajcych ze stosowania niniejszego Traktatu i rod-

178
 kw przyjtych przez Rad; badanie to dotyczy wszystkich rodkw odnosz-
cych si do przepyww kapitau i patnoci; Komitet skada sprawozdanie Ko-
misji i Radzie w sprawie wynikw tego badania.
Pastwa Czonkowskie, Komisja i EBC mianuj nie wicej ni po dwch czon-
kw Komitetu.

3. Rada, stanowic wikszoci kwalifikowan na wniosek Komisji i po konsul-

tacji z EBC oraz z Komitetem okrelonym w niniejszym artykule, uchwala prze-
pisy dotyczce skadu Komitetu Ekonomiczno-Finansowego. Przewodniczcy
Rady informuje Parlament Europejski o podjtej decyzji.

4. Oprcz zada okrelonych w ustpie 2, jeli i tak dugo jak istniej Pastwa
Czonkowskie objte derogacj na mocy artykuw 122 i 123, Komitet ledzi sy-
tuacj pienin i finansow oraz oglny system patnoci tych Pastw Czon-
kowskich i regularnie skada Radzie i Komisji sprawozdania na ten temat.

Artyku 115
W sprawach objtych zakresem zastosowania artykuu 99 ustp 4, artykuu 104
z wyjtkiem ustpu 14, artykuw 111, 121, 122 i artykuu 123 ustpy 4 i 5 Ra-
da lub Pastwo Czonkowskie moe da od Komisji sformuowania, w zale-
noci od przypadku, zalecenia lub propozycji. Komisja bezzwocznie rozpatruje
to danie i przedstawia konkluzje Radzie.

ROZDZIA 4

POSTANOWIENIA PRZEJCIOWE

Artyku 119
1. W przypadku trudnoci lub powanego zagroenia trudnociami w bilansie
patniczym Pastwa Czonkowskiego wynikajcych bd z oglnego zachwiania
bilansu patniczego, bd z charakteru walut, jakimi dysponuje, zwaszcza gdy
trudnoci te mog narazi na niebezpieczestwo funkcjonowanie wsplnego ryn-
ku lub stopniow realizacj wsplnej polityki handlowej, Komisja niezwocznie
bada sytuacj tego Pastwa, jak rwnie dziaanie, jakie pastwo to podjo lub
moe podj zgodnie z postanowieniami niniejszego Traktatu, odwoujc si
do wszelkich dostpnych rodkw. Komisja wskazuje rodki, ktrych przyjcie
zaleca danemu pastwu.

Jeli dziaanie podjte przez Pastwo Czonkowskie i rodki sugerowane przez

Komisj nie okazuj si wystarczajce do przezwycienia trudnoci lub zagro-
e trudnociami, Komisja zaleca Radzie, po konsultacji z Komitetem okrelo-
nym w artykule 114, przyznanie wzajemnej pomocy i waciwe jej metody.

Komisja regularnie informuje Rad o sytuacji i jej rozwoju.

2. Rada, stanowic wikszoci kwalifikowan, przyznaje tak wzajemn po-

moc; uchwala dyrektywy lub decyzje okrelajce jej warunki i szczegy. Wza-
jemna pomoc moe przyj zwaszcza form:

179
a) uzgodnionego dziaania w ramach innych organizacji midzynarodowych,
do ktrych Pastwa Czonkowskie mog si zwrci;

b) rodkw niezbdnych do uniknicia zakce w handlu, gdy pastwo znaj-

dujce si w trudnej sytuacji utrzymuje lub przywraca ograniczenia ilocio-
we w stosunku do pastw trzecich;

c) udzielenia ograniczonych kredytw przez inne Pastwa Czonkowskie, z za-

strzeeniem ich zgody.

3. Jeli wzajemna pomoc zalecona przez Komisj nie zostaa przyznana przez
Rad lub jeli przyznana wzajemna pomoc i przyjte rodki s niewystarczajce,
Komisja upowania Pastwo majce trudnoci do podjcia rodkw ochronnych,
ktrych warunki i szczegy okrela Komisja.

Takie upowanienie moe zosta odwoane, a powysze warunki i szczegy

zmienione przez Rad, stanowic wikszoci kwalifikowan.

4. Z zastrzeeniem artykuu 122 ustp 6, niniejszego artykuu nie stosuje si

od pocztku trzeciego etapu.

Artyku 120
1. W przypadku nagego kryzysu w bilansie patniczym i jeli decyzja w ro-
zumieniu artykuu 119 ustp 2 nie zostaje niezwocznie wydana, zaintereso-
wane Pastwo Czonkowskie moe podj, w charakterze rodkw zapobie-
gawczych, niezbdne rodki ochronne. rodki te powinny powodowa jak
najmniejsze zakcenia w funkcjonowaniu wsplnego rynku i nie mog wy-
kracza poza to, co jest cile konieczne do pokonania powstaych nagle
trudnoci.

2. Komisja i pozostae Pastwa Czonkowskie powinny by informowane o ta-

kich rodkach ochronnych najpniej w chwili ich wejcia w ycie. Komisja
moe zaleci Radzie udzielenie wzajemnej pomocy zgodnie z artykuem 119.

3. Po wydaniu opinii przez Komisj i po konsultacji z komitetem okrelonym

w artykule 114 Rada, stanowic wikszoci kwalifikowan, moe zdecydowa,
e zainteresowane Pastwo Czonkowskie powinno zmieni, zawiesi lub znie
powysze rodki ochronne.

4. Z zastrzeeniem artykuu 122 ustp 6, niniejszego artykuu nie stosuje si

od pocztku trzeciego etapu.

Artyku 121
1. Komisja i EIW skadaj Radzie sprawozdania w sprawie postpw dokona-
nych przez Pastwa Czonkowskie w wypenianiu ich zobowiza w zakresie
urzeczywistnienia unii gospodarczej i walutowej. Sprawozdania te okrelaj, czy
ustawodawstwo krajowe kadego Pastwa Czonkowskiego, w tym statuty jego
krajowego banku centralnego, jest zgodne z artykuami 108 i 109 niniejszego
Traktatu i ze Statutem ESBC. Sprawozdania okrelaj rwnie, czy osignity

180
zosta wysoki poziom trwaej konwergencji, analizujc, w jakim stopniu kade
Pastwo Czonkowskie spenio nastpujce kryteria:

osignicie wysokiego stopnia stabilnoci cen; bdzie to wynikao ze stopy in-

flacji zblionej do istniejcej w co najwyej trzech Pastwach Czonkowskich,
ktre maj najlepsze rezultaty w dziedzinie stabilnoci cen;

stabilna sytuacja finansw publicznych; bdzie to wynikao z sytuacji budeto-

wej, ktra nie wykazuje nadmiernego deficytu budetowego w rozumieniu ar-
tykuu 104 ustp 6;

poszanowanie zwykych marginesw waha kursw przewidzianych me-

chanizmem wymiany walut europejskiego systemu walutowego przez co
najmniej dwa lata, bez dewaluacji w stosunku do waluty innego Pastwa
Czonkowskiego;

trway charakter konwergencji osignitej przez Pastwo Czonkowskie i jego

udziau w mechanizmie wymiany walut europejskiego systemu walutowego,
co odzwierciedla si w poziomach dugoterminowych stp procentowych.

Cztery kryteria okrelone w niniejszym ustpie i odpowiednie okresy, podczas

ktrych kade ma by przestrzegane, s sprecyzowane w Protokole zaczonym
do niniejszego Traktatu. Sprawozdania Komisji i EIW bior rwnie pod uwag
stan rozwoju ECU, wyniki integracji rynkw, sytuacj i rozwj rwnowagi pat-
noci biecych oraz ocen rozwoju jednostkowych kosztw pracy i innych
wskanikw cen.

2. Na podstawie tych sprawozda Rada, stanowic wikszoci kwalifikowan

na zalecenie Komisji, ocenia:

w stosunku do kadego Pastwa Czonkowskiego, czy spenia ono warunki

niezbdne do przyjcia jednej waluty,

czy wikszo Pastw Czonkowskich spenia warunki konieczne do przyjcia

jednej waluty,

i przesya swoje wnioski w formie zalece Radzie zebranej w skadzie szefw

pastw lub rzdw. Parlament Europejski jest konsultowany i przesya swoj
opini Radzie zebranej w skadzie szefw pastw lub rzdw.

3. Uwzgldniajc naleycie sprawozdania okrelone w ustpie 1 oraz opini Par-

lamentu Europejskiego okrelon w ustpie 2, Rada zebrana w skadzie szefw
pastw lub rzdw, stanowic wikszoci kwalifikowan, najpniej do 31
grudnia 1996 r.:

decyduje, na podstawie zalece Rady okrelonych w ustpie 2, czy wikszo

Pastw Czonkowskich spenia warunki niezbdne do przyjcia jednej waluty;

decyduje, czy waciwe jest wejcie przez Wsplnot w trzeci etap,

181
a jeeli tak, to:

okrela dat rozpoczcia trzeciego etapu.

4. Jeli do koca 1997 r. data rozpoczcia trzeciego etapu nie zostanie okrelona, trze-
ci etap rozpocznie si 1 stycznia 1999 r. Przed 1 lipca 1998 r. Rada, zebrana w ska-
dzie szefw pastw lub rzdw, po powtrzeniu procedury przewidzianej w ustpach
1 i 2, z wyjtkiem drugiego tiret w ustpie 2, biorc pod uwag sprawozdania okre-
lone w ustpie 1 i opini Parlamentu Europejskiego, potwierdza wikszoci kwali-
fikowan i na podstawie zalece Rady okrelonych w ustpie 2, ktre Pastwa
Czonkowskie speniaj warunki konieczne do przyjcia jednej waluty.

Artyku 122
1. Jeli zgodnie z artykuem 121 ustp 3 zostaa podjta decyzja ustalajca dat,
Rada, na podstawie swych zalece okrelonych w artykule 121 ustp 2, stano-
wic wikszoci kwalifikowan na zalecenie Komisji, zdecyduje, czy, a jeli
tak, to ktre Pastwa Czonkowskie s objte derogacj, tak jak jest ona zdefi-
niowana w ustpie 3 niniejszego artykuu. Te Pastwa Czonkowskie zwane s
dalej Pastwami Czonkowskimi objtymi derogacj.

Jeli Rada potwierdzia, na podstawie artykuu 121 ustp 4, ktre Pastwa Czon-
kowskie speniaj warunki niezbdne do przyjcia jednej waluty, Pastwa Czon-
kowskie, ktre nie speniaj tych warunkw s objte derogacj, tak jak jest ona
zdefiniowana w ustpie 3 niniejszego artykuu. Te Pastwa Czonkowskie zwa-
ne s dalej Pastwami Czonkowskimi objtymi derogacj.

2. Przynajmniej co dwa lata lub na danie Pastwa Czonkowskiego objtego

derogacj, Komisja i EBC skadaj sprawozdanie Radzie, zgodnie z procedur
przewidzian w artykule 121 ustp 1. Po konsultacji z Parlamentem Europejskim
i dyskusji w ramach Rady zebranej w skadzie szefw pastw lub rzdw Rada,
stanowic wikszoci kwalifikowan na wniosek Komisji, decyduje, ktre Pa-
stwa Czonkowskie objte derogacj speniaj niezbdne warunki, na podstawie
kryteriw okrelonych w artykule 121 ustp 1, i uchyla derogacje w stosunku
do danych Pastw Czonkowskich.

3. Derogacja w rozumieniu ustpu 1 powoduje, e nastpujce artykuy nie ma-

j zastosowania do danego Pastwa Czonkowskiego: artyku 104 ustpy 9 i 11,
artyku 105 ustpy 1, 2, 3 i 5, artykuy 106, 110 i 111 oraz artyku 112 ustp 2
lit. b). Wyczenie tego Pastwa Czonkowskiego i jego krajowego banku cen-
tralnego z zakresu praw i obowizkw w ramach ESBC jest przewidziane w roz-
dziale IX Statutu ESBC.

4. W artykule 105 ustpy 1, 2 i 3, w artykuach 106, 110 i 111 oraz w artykule

112 ustp 2 lit. b) przez Pastwa Czonkowskie rozumie si Pastwa Czon-
kowskie nieobjte derogacj.

5. Prawa gosu Pastw Czonkowskich objtych derogacj s zawieszone co

do decyzji Rady okrelonych w artykuach niniejszego Traktatu wymienionych
w ustpie 3. W tym przypadku, na zasadzie odstpstwa od artykuu 205 i artyku-

182
u 250 ustp 1, wikszo kwalifikowana jest okrelona jako dwie trzecie gosw
przedstawicieli Pastw Czonkowskich nieobjtych derogacj, waonych zgod-
nie z artykuem 205 ustp 2, a jednomylno tych Pastw Czonkowskich wy-
magana jest w odniesieniu do kadego aktu wymagajcego jednomylnoci.

6. Artykuy 119 i 120 stosuj si nadal do Pastwa Czonkowskiego objte-

go derogacj.

Artyku 123
1. Natychmiast po podjciu, zgodnie z artykuem 121 ustp 3, decyzji okrelaj-
cej dat rozpoczcia trzeciego etapu lub, w odpowiednim przypadku, natych-
miast po 1 lipca 1998 r.:

Rada przyjmuje przepisy okrelone w artykule 107 ustp 6;

rzdy Pastw Czonkowskich nieobjtych derogacj mianuj, zgodnie z proce-

dur okrelon w artykule 50 Statutu ESBC, prezesa, wiceprezesa i pozosta-
ych czonkw Zarzdu EBC. Jeli istniej Pastwa Czonkowskie objte dero-
gacj, liczba czonkw wchodzcych w skad Zarzdu moe by mniejsza
od przewidzianej w artykule 11.1 Statutu ESBC, ale w adnym wypadku nie
moe by mniejsza od czterech.

Natychmiast po mianowaniu Zarzdu ustanawiane s ESBC i EBC, ktre przy-

gotowuj si do penego funkcjonowania, tak jak to okrelono w niniejszym
Traktacie i Statucie ESBC. Rozpoczynaj one w peni wykonywanie swych
uprawnie od pierwszego dnia trzeciego etapu.

2. Z chwil ustanowienia EBC, przejmuje on, w miar potrzeby, zadania EIW.

EIW ulega likwidacji wraz z ustanowieniem EBC; procedury likwidacyjne s
przewidziane w Statucie EIW.

3. Jeli i tak dugo jak istniej Pastwa Czonkowskie objte derogacj oraz bez
uszczerbku dla artykuu 107 ustp 3 niniejszego Traktatu, Rada Oglna EBC
okrelona w artykule 45 Statutu ESBC jest ukonstytuowana jako trzeci organ de-
cyzyjny EBC.

4. Z dniem rozpoczcia trzeciego etapu, Rada, stanowic jednomylnie gosami

Pastw Czonkowskich nieobjtych derogacj, na wniosek Komisji i po konsul-
tacji z EBC, uchwala kursy wymiany, zgodnie z ktrymi ich waluty s nieodwo-
alnie powizane oraz zgodnie z ktrymi ustalony zostaje nieodwoalnie kurs,
po jakim ECU zastpuje te waluty, a ECU staje si samodzieln walut. rodek
ten nie zmienia wartoci zewntrznej ECU. Rada, stanowic kwalifikowan
wikszoci gosw wymienionych Pastw Czonkowskich, na wniosek Komisji
i po konsultacji z EBC, podejmuje inne rodki niezbdne do szybkiego wprowa-
dzenia ECU jako jednej waluty w tych Pastwach Czonkowskich. Zdanie dru-
gie artykuu 122 ustp 5 stosuje si.

5. Jeli decyduje si, zgodnie z procedur przewidzian w artykule 122 ustp 2,

o uchyleniu derogacji, Rada, stanowic jednomylnie gosami Pastw Czonkow-

183
skich nieobjtych derogacj oraz danego Pastwa Czonkowskiego na wniosek
Komisji i po konsultacji z EBC, okrela kurs, po jakim ECU zastpuje walut da-
nego Pastwa Czonkowskiego, oraz decyduje o innych rodkach niezbdnych
do wprowadzenia ECU jako jednej waluty w danym Pastwie Czonkowskim.

Artyku 124
1. A do rozpoczcia trzeciego etapu kade Pastwo Czonkowskie traktuje swo-
j polityk kursow jako przedmiot wsplnego zainteresowania. Czynic to, Pa-
stwa Czonkowskie uwzgldniaj dowiadczenia zdobyte dziki wsppracy
w ramach europejskiego systemu walutowego (ESW) i dziki rozwojowi ECU,
w poszanowaniu istniejcych w tej dziedzinie kompetencji.

2. Od pocztku trzeciego etapu i tak dugo jak Pastwo Czonkowskie jest obj-
te derogacj, ustp 1 stosuje si analogicznie do polityki kursowej tego Pastwa
Czonkowskiego.

184
ZACZNIK 2
PROTOK W SPRAWIE STATUTU EUROPEJSKIEGO SYSTEMU BANKW
CENTRALNYCH I EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO*

WYSOKIE UMAWIAJCE SI STRONY,

PRAGNC okreli Statut Europejskiego Systemu Bankw Centralnych i Euro-

pejskiego Banku Centralnego wymienionych w artykule 4a niniejszego Traktatu
ustanawiajcego Wsplnot Europejsk,

PRZYJY nastpujce postanowienia, ktre s doczone do Traktatu ustana-

wiajcego Wsplnot Europejsk:

Rozdzia I

USTANOWIENIE ESBC

Artyku 1
Europejski System Bankw Centralnych
1.1. Europejski System Bankw Centralnych (ESBC) i Europejski Bank Cen-
tralny (EBC) zostaj ustanowione na mocy artykuu 4a Traktatu; wypeniaj
swoje zadania i dziaaj zgodnie z postanowieniami niniejszego Traktatu i niniej-
szego Statutu.

1.2. Zgodnie z artykuem 106 ustp 1 niniejszego Traktatu, ESBC zoony

jest z EBC i krajowych bankw centralnych Pastw Czonkowskich (krajowe
banki centralne). Institut montaire luxembourgeois jest bankiem centralnym
Luksemburga.

Rozdzia II

CELE I ZADANIA ESBC

Artyku 2
Cele
Zgodnie z artykuem 105 ustp 1 niniejszego Traktatu, gwnym celem ESBC
jest utrzymywanie stabilnoci cen. Bez uszczerbku dla celu stabilnoci cen,
ESBC wspiera oglne polityki gospodarcze we Wsplnocie, majc na wzgldzie
przyczynianie si do osignicia celw Wsplnoty przedstawionych w artykule

* Protok zaczony do Traktatu ustanawiajcego Wsplnot Europejsk (Dz.U. C 191

z 29.07.1992, str. 68) nieoficjalna wersja skonsolidowana uwzgldniajca zmiany wprowa-
dzone na mocy Traktatu Amsterdamskiego (Dz.U. C 340 z 10.11.1997, str. 1), Traktatu Ni-
cejskiego (Dz.U. C 80 z 10.03.2001, str. 1), decyzji Rady 2003/223/WE (Dz.U. L 83
z 1.04.2003, str. 66) oraz Aktu dotyczcego warunkw przystpienia Republiki Czeskiej, Re-
publiki Estoskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki otewskiej, Republiki Litewskiej, Re-
publiki Wgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Sowenii i Repu-
bliki Sowackiej oraz dostosowa w traktatach stanowicych podstaw Unii Europejskiej
(Dz.U. L 236 z 23.09.2003, str. 33).

185
2 niniejszego Traktatu. ESBC dziaa w poszanowaniu zasady otwartej gospodar-
ki rynkowej z woln konkurencj, sprzyjajc efektywnej alokacji zasobw oraz
zgodnie z zasadami okrelonymi w artykule 3a niniejszego Traktatu.

Artyku 3
Zadania
3.1. Zgodnie z artykuem 105 ustp 2 niniejszego Traktatu podstawowe zada-
nia ESBC polegaj na:

definiowaniu i urzeczywistnianiu polityki pieninej Wsplnoty,

przeprowadzaniu operacji walutowych zgodnie z artykuem 109 niniejszego

Traktatu,

utrzymywaniu i zarzdzaniu oficjalnymi rezerwami walutowymi Pastw

Czonkowskich,

popieraniu sprawnego funkcjonowania systemw patniczych.

3.2. Zgodnie z artykuem 105 ustp 3 niniejszego Traktatu, trzecie tiret arty-
kuu 3.1 stosuje si bez uszczerbku dla utrzymywania i zarzdzania przez rzdy
Pastw Czonkowskich walutowymi kapitaami obrotowymi.

3.3. Zgodnie z artykuem 105 ustp 5 niniejszego Traktatu ESBC przyczynia

si do naleytego wykonywania polityk prowadzonych przez waciwe wadze
w odniesieniu do nadzoru ostronociowego nad instytucjami kredytowymi
i do stabilnoci systemu finansowego.

Artyku 4
Funkcje doradcze
Zgodnie z artykuem 105 ustp 4 niniejszego Traktatu:

(a) EBC jest konsultowany:

w sprawie kadego projektowanego aktu wsplnotowego w dziedzinach

podlegajcych jego kompetencji,

przez wadze krajowe w sprawie kadego projektu regulacji w dziedzinach

podlegajcych jego kompetencji, lecz w granicach i na warunkach okrelo-
nych przez Rad zgodnie z procedur przewidzian w artykule 42;

(b) EBC moe w dziedzinach podlegajcych jego kompetencji przedkada

opinie waciwym instytucjom lub organom Wsplnoty bd wadzom
krajowym.

Artyku 5
Gromadzenie informacji statystycznych
5.1. W celu realizacji zada ESBC, EBC, wspomagany przez krajowe ban-
ki centralne, gromadzi niezbdne informacje statystyczne bd od waci-

186
wych wadz krajowych, bd bezporednio od podmiotw gospodarczych.
W tym celu wsppracuje z instytucjami lub organami Wsplnoty i waciwy-
mi wadzami Pastw Czonkowskich lub pastw trzecich oraz organizacjami
midzynarodowymi.

5.2. Krajowe banki centralne wykonuj, w miar moliwoci, zadania okrelo-

ne w artykule 5.1.

5.3. EBC przyczynia si do harmonizacji, w miar potrzeb, regu i praktyk rz-

dzcych gromadzeniem, tworzeniem i upowszechnianiem informacji statystycz-
nej w dziedzinie podlegajcej jego kompetencji;

5.4. Rada, zgodnie z procedur przewidzian w artykule 42, okrela osoby fi-
zyczne i prawne poddane wymogom sprawozdawczoci, zasady poufnoci oraz
odpowiednie przepisy wykonawcze.

Artyku 6
Wsppraca midzynarodowa
6.1. W dziedzinie wsppracy midzynarodowej zwizanej z zadaniami po-
wierzonymi ESBC, EBC decyduje o sposobie reprezentacji ESBC.

6.2. EBC i, za jego zgod, krajowe banki centralne mog uczestniczy w mi-
dzynarodowych instytucjach walutowych.

6.3. Artykuy 6.1 i 6.2 stosuje si bez uszczerbku dla artykuu 109 ustp 4 ni-
niejszego Traktatu.

Rozdzia III

ORGANIZACJA ESBC

Artyku 7
Niezaleno
Zgodnie z artykuem 107 niniejszego Traktatu przy wykonywaniu uprawnie
oraz zada i obowizkw, ktre zostay im powierzone niniejszym Traktatem
i Statutem ESBC, ani EBC, ani krajowy bank centralny, ani czonek ktregokol-
wiek z ich organw decyzyjnych, nie zwracaj si o instrukcje ani ich nie przyj-
muj od instytucji czy organw wsplnotowych, rzdw Pastw Czonkowskich,
ani jakiegokolwiek innego organu. Instytucje i organy wsplnotowe oraz rzdy
Pastw Czonkowskich zobowizuj si respektowa t zasad i nie dy
do wywierania wpywu na czonkw organw decyzyjnych EBC lub krajowych
bankw centralnych przy wykonywaniu ich zada.

Artyku 8
Zasada oglna
ESBC jest kierowany przez organy decyzyjne EBC.

187
Artyku 9
Europejski Bank Centralny
9.1. EBC, ktry na mocy artykuu 106 ustp 2 niniejszego Traktatu, ma oso-
bowo prawn, posiada w kadym z Pastw Czonkowskich zdolno prawn
i zdolno do czynnoci prawnych o najszerszym zakresie przyznanym przez
ustawodawstwa krajowe osobom prawnym; moe on zwaszcza nabywa i zby-
wa mienie ruchome i nieruchome oraz stawa przed sdem.

9.2. EBC zapewnia realizacj zada powierzonych ESBC na mocy artykuu

105 ustpy 2, 3 i 5 niniejszego Traktatu, bd to przez wasne dziaania zgodnie
z niniejszym Statutem, bd poprzez dziaania krajowych bankw centralnych
zgodnie z artykuami 12.1 i 14.

9.3. Zgodnie z artykuem 106 ustp 3 niniejszego Traktatu organami decyzyj-

nymi EBC s Rada Prezesw i Zarzd.

Artyku 10
Rada Prezesw
10.1. Zgodnie z artykuem 109a ustp 1 niniejszego Traktatu Rada Prezesw EBC
skada si z czonkw Zarzdu EBC i prezesw krajowych bankw centralnych.

10.2. 1 Kady czonek Rady Prezesw ma jeden gos. Od dnia, w ktrym liczba
czonkw Rady Prezesw przekroczy 21, kady czonek Zarzdu bdzie mia je-
den gos, a liczba prezesw z prawem do gosowania wynosi bdzie 15. Te pra-
wa do gosowania zostaj przydzielone a ich rotacja odbywa si nastpujco:

od dnia, w ktrym liczba czonkw Rady Prezesw przekroczy 15, do chwili

gdy osignie 22, prezesi zostaj przydzieleni do dwch grup, zgodnie z uszere-
gowaniem wielkoci udziau Pastwa Czonkowskiego danego KBC w cako-
witym produkcie krajowym brutto w cenach rynkowych oraz w cznym zagre-
gowanym bilansie pieninych instytucji finansowych Pastw Czonkowskich,
ktre przyjy euro. Udziay w cakowitym produkcie krajowym brutto w ce-
nach rynkowych oraz w cznym zagregowanym bilansie pieninych instytu-
cji finansowych zostaj przydzielone odpowiednio w wagach i . Pierwsza gru-
pa zoona jest z piciu prezesw, a druga z pozostaych prezesw. Czstotli-
wo praw do gosowania prezesw przydzielonych do pierwszej grupy nie b-
dzie nisza od czstotliwoci praw do gosowania prezesw z grupy drugiej.
Z zastrzeeniem poprzedniego zdania, pierwszej grupie zostaj przydzielone
cztery prawa do gosowania, a drugiej grupie jedenacie praw do gosowania;

od dnia, w ktrym liczba prezesw osignie 22 prezesi zostan przydzieleni

do trzech grup zgodnie z uszeregowaniem na podstawie powyszych kryte-
riw. Pierwsza grupa zoona jest z piciu prezesw i zostan jej przydzielone
cztery prawa do gosowania. Druga grupa zoona jest z poowy cznej liczby
prezesw, w przypadku jakiegokolwiek uamka zaokrglonego do najbliszej
liczby cakowitej, i zostanie jej przydzielone osiem praw do gosowania. Trze-

1 Zgodnie ze zmian wprowadzon przez decyzj Rady 2003/223/WE.

188
 cia grupa zoona jest z pozostaych prezesw i zostan jej przydzielone trzy
prawa do gosowania;

prezesi w kadej grupie maj swoje prawa do gosowania w rwnych okresach

czasu;

do obliczania udziaw w cakowitym produkcie krajowym brutto w cenach

rynkowych stosuje si art. 29.2. czny zagregowany bilans pieninych insty-
tucji finansowych obliczany jest zgodnie z ramami statystycznymi stosowany-
mi we Wsplnocie Europejskiej w momencie obliczania;

w kadym przypadku gdy cakowity produkt krajowy brutto w cenach rynko-

wych jest dostosowywany zgodnie z art. 29.3, lub w kadym przypadku gdy
zwiksza si liczba prezesw, wielko i/lub struktura grup jest dostosowywa-
na zgodnie z powyszymi zasadami;

Rada Prezesw, stanowica wikszoci dwch trzecich gosw wszystkich jej

czonkw, majcych lub nie prawo do gosowania, przyjmuje wszelkie rodki nie-
zbdne do wykonania powyszych zasad oraz moe podj decyzj o opnieniu
rozpoczcia systemu rotacji do dnia, w ktrym liczba prezesw przekroczy 18.

Prawo do gosowania jest wykonywane osobicie. Na zasadzie odstpstwa od tej

reguy, regulamin wewntrzny okrelony w art. 12.3 moe ustanowi, e czon-
kowie Rady Prezesw mog odda swj gos za pomoc rodkw telekonferen-
cyjnych. Reguy te stanowi rwnie, e czonek Rady Prezesw, ktry nie mo-
e uczestniczy w jej posiedzeniach przez duszy okres, moe wyznaczy za-
stpc jako czonka Rady Prezesw.

Przepisy poprzednich akapitw pozostaj bez uszczerbku dla praw do gosowa-

nia wszystkich czonkw Rady Prezesw, majcych lub nie prawo do gosowa-
nia, na podstawie art. 10.3, 10.6 i 41.2.

O ile w niniejszym Statucie nie przewidziano inaczej, Rada Prezesw stanowi

zwyk wikszo czonkw majcych prawo do gosowania. W przypadku rw-
nej liczby gosw, gos przewodniczcego jest decydujcy.

W celu umoliwienia gosowania Radzie Prezesw, wymagane jest kworum

dwch trzecich czonkw majcych prawo do gosowania. Jeeli nie osignito
kworum, Przewodniczcy moe zwoa nadzwyczajne posiedzenie, na ktrym
decyzje mog by podejmowane bez wzgldu na kworum.

10.3. Dla wszelkich decyzji podjtych zgodnie z artykuami 28, 29, 30, 32, 33
i 51 gosy czonkw Rady Prezesw waone s zgodnie z udziaami krajowych
bankw centralnych w subskrybowanym kapitale EBC. Waga gosw czonkw
Zarzdu wynosi zero. Decyzja wymagajca kwalifikowanej wikszoci zostaje
podjta, jeeli gosy za jej przyjciem reprezentuj przynajmniej dwie trzecie
subskrybowanego kapitau EBC i przynajmniej poow akcjonariuszy. Jeeli je-
den z prezesw nie moe by obecny, moe on wyznaczy swego zastpc w ce-
lu oddania jego waonego gosu.

189
10.4. Zebrania s poufne. Rada Prezesw moe zadecydowa o podaniu wyni-
ku swoich obrad do publicznej wiadomoci.

10.5. Rada Prezesw zbiera si przynajmniej 10 razy w roku.

10.6.2 Artyku 10.2 moe zosta zmieniony przez Rad zebran w skadzie sze-
fw pastw lub rzdw, stanowic jednomylnie na zalecenie EBC po konsul-
tacji z Parlamentem Europejskim i Komisj, bd na zalecenie Komisji oraz
po konsultacji z Parlamentem Europejskim i EBC. Rada zaleca przyjcie tych
zmian Pastwom Czonkowskim. Zmiany te wchodz w ycie po ich ratyfikowa-
niu przez wszystkie Pastwa Czonkowskie, zgodnie z ich odpowiednimi wymo-
gami konstytucyjnymi.

Wydanie zalecenia przez EBC na mocy niniejszego ustpu wymaga decyzji Ra-
dy Prezesw, stanowicej jednomylnie.

Artyku 11
Zarzd
11.1. Zgodnie z artykuem 109a ustp 2 litera a) niniejszego Traktatu Zarzd
skada si z prezesa, wiceprezesa i czterech innych czonkw. Czonkowie wy-
konuj swoje obowizki w penym wymiarze czasowym. Czonkowie nie mog
wykonywa adnej innej zarobkowej lub niezarobkowej dziaalnoci zawodo-
wej, chyba e Rada Prezesw w drodze wyjtku zwolni z tego zakazu.

11.2. Zgodnie z artykuem 109a ustp 2 litera b) niniejszego Traktatu prezes,

wiceprezes i pozostali czonkowie Zarzdu s mianowani za wsplnym porozu-
mieniem przez rzdy Pastw Czonkowskich na szczeblu szefw pastw lub rz-
dw, na zalecenie Rady i po konsultacji z Parlamentem Europejskim oraz Rad
Prezesw spord osb o uznanym autorytecie i dowiadczeniu zawodowym
w dziedzinie pienidza lub bankowoci.

Ich mandat trwa osiem lat i nie jest odnawialny.

Czonkami Zarzdu mog by tylko obywatele Pastw Czonkowskich.

11.3. Okresy i warunki zatrudnienia czonkw Zarzdu, w szczeglnoci ich

wynagrodzenia, emerytury i inne wiadczenia z tytuu ubezpiecze spoecz-
nych s przedmiotem umw zawieranych z EBC i s ustalane przez Rad Pre-
zesw na wniosek Komitetu skadajcego si z trzech czonkw mianowa-
nych przez Rad Prezesw i trzech czonkw mianowanych przez Rad.
Czonkowie Zarzdu nie maj prawa gosu w sprawach okrelonych w niniej-
szym punkcie.

11.4. Jeli czonek Zarzdu nie spenia ju warunkw koniecznych do wy-

konywania swych funkcji lub dopuci si powanego uchybienia, Trybuna
Sprawiedliwoci moe go zdymisjonowa na wniosek Rady Prezesw lub
Zarzdu.

2 Postanowienia wprowadzone przez artyku 5 Traktatu Nicejskiego.

190
11.5. Kady czonek Zarzdu obecny osobicie na posiedzeniach ma prawo
gosu i dysponuje w tym celu jednym gosem. Z zastrzeeniem odmiennych
postanowie Zarzd stanowi zwyk wikszoci oddanych gosw. W przy-
padku jednakowej liczby gosw przewaa gos prezesa Procedury gosowa-
nia s szczegowo okrelone w regulaminie wewntrznym przewidzianym
w artykule 12.3.

11.6. Zarzd odpowiada za biece sprawy EBC.

11.7. Kady wakat w Zarzdzie jest obsadzany w drodze mianowania nowego

czonka zgodnie z artykuem 11.2.

Artyku 12
Obowizki organw decyzyjnych
12.1. Rada Prezesw uchwala wytyczne i podejmuje decyzje niezbdne do za-
pewnienia wykonania zada powierzonych ESBC na podstawie niniejszego
Traktatu i niniejszego Statutu. Rada Prezesw ustala polityk pienin Wspl-
noty, wcznie z odpowiednimi decyzjami w sprawach porednich celw pieni-
nych, podstawowych stp procentowych i wielkoci rezerw w ESBC oraz okre-
la wytyczne konieczne do ich realizacji.

Zarzd realizuje polityk pienin zgodnie z wytycznymi i postanowieniami

Rady Prezesw. W tych ramach Zarzd udziela niezbdnych instrukcji krajowym
bankom centralnym. Ponadto, Zarzd moe uzyska w drodze delegacji pewne
uprawnienia, o ile Rada Prezesw tak zadecyduje.

W zakresie uznanym za moliwy i odpowiedni oraz bez uszczerbku dla po-

stanowie niniejszego artykuu EBC ma prawo zwraca si do krajowych
bankw centralnych w celu przeprowadzenia operacji stanowicych cz za-
da ESBC.

12.2. Zarzd jest odpowiedzialny za przygotowanie posiedze Rady Prezesw.

12.3. Rada Prezesw przyjmuje regulamin wewntrzny, ktry okrela we-

wntrzn organizacj EBC i jego organw decyzyjnych.

12.4. Rada Prezesw wykonuje funkcje doradcze okrelone w artykule 4.

12.5. Rada Prezesw podejmuje decyzje okrelone w artykule 6.

Artyku 13
Prezes EBC
13.1. Prezes lub, w razie jego nieobecnoci, wiceprezes przewodniczy Radzie
Prezesw i Zarzdowi EBC.

13.2. Z zastrzeeniem artykuu 39 prezes EBC lub osoba przez niego wyzna-
czona reprezentuje EBC na zewntrz.

191
Artyku 14
Krajowe banki centralne
14.1. Zgodnie z artykuem 108 niniejszego Traktatu kade Pastwo Czonkow-
skie zapewnia, najpniej z dat ustanowienia ESBC, zgodno swojego ustawo-
dawstwa, w tym statutu krajowego banku centralnego, z niniejszym Traktatem
i niniejszym Statutem.

14.2. Statuty krajowych bankw centralnych przewiduj w szczeglnoci, e

kadencja prezesa krajowego banku centralnego nie bdzie krtsza ni pi lat.

Prezes moe zosta zwolniony z urzdu wycznie wwczas, gdy nie spenia ju
warunkw koniecznych do wykonywania swych funkcji lub dopuci si powane-
go uchybienia. Decyzja w tej sprawie moe by zaskarona do Trybunau Sprawie-
dliwoci przez prezesa, ktrego dotyczy, lub Rad Prezesw z powodu naruszenia
niniejszego Traktatu lub jakiejkolwiek reguy prawnej dotyczcej jego stosowania.
Skargi takie powinny by wniesione w terminie dwch miesicy, stosownie
do przypadku, od daty publikacji decyzji lub jej notyfikowania skarcemu lub,
w razie ich braku, od daty powzicia przez niego wiadomoci o tej decyzji.

14.3. Krajowe banki centralne s integraln czci ESBC i dziaaj zgodnie

z wytycznymi i instrukcjami EBC. Rada Prezesw podejmuje kroki niezbdne
w celu zapewnienia poszanowania wytycznych i instrukcji EBC oraz wymaga,
aby dostarczano jej wszelkich niezbdnych informacji.

14.4. Krajowe banki centralne mog wykonywa inne funkcje ni okrelone ni-
niejszym Statutem, chyba e Rada Prezesw, stanowic wikszoci dwch trze-
cich oddanych gosw, uzna, e s one sprzeczne z celami i zadaniami ESBC.
Funkcje te krajowe banki centralne wykonuj na wasn odpowiedzialno i nie
uwaa si ich za cz funkcji ESBC.

Artyku 15
Obowizek skadania sprawozda
15.1. Co najmniej raz na kwarta EBC opracowuje i publikuje sprawozdania
z dziaalnoci ESBC.

15.2. Skonsolidowane zestawienie finansowe ESBC jest publikowane co tydzie.

15.3. Zgodnie z artykuem 109b ustp 3 niniejszego Traktatu EBC kieruje spra-
wozdanie roczne z dziaalnoci ESBC i w sprawie polityki pieninej za rok
ubiegy i rok biecy do Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji, jak rwnie
do Rady Europejskiej.

15.4. Sprawozdania i zestawienia okrelone w niniejszym artykule udostpnia

si zainteresowanym stronom bezpatnie.

Artyku 16
Banknoty
Zgodnie z artykuem 105a ustp 1 niniejszego Traktatu Rada Prezesw ma wy-
czne prawo do upowanienia do emisji banknotw we Wsplnocie. Banknoty

192
takie mog emitowa EBC i krajowe banki centralne. Banknoty emitowane przez
EBC i krajowe banki centralne s jedynym legalnym rodkiem patniczym we
Wsplnocie.

EBC respektuje, w miar moliwoci, istniejce praktyki zwizane z emisj

i projektowaniem banknotw.

Rozdzia IV

FUNKCJE MONETARNE I OPERACJE WYKONYWANE PRZEZ ESBC

Artyku 17
Rachunki bankowe w EBC i krajowych bankach centralnych
W celu przeprowadzania swoich operacji, EBC i krajowe banki centralne mog
otwiera rachunki bankowe instytucjom kredytowym, organom publicznym i in-
nym uczestnikom rynku oraz akceptowa aktywa, w tym papiery wartociowe,
na rachunku biecym jako zabezpieczenie.

Artyku 18
Operacje na otwartym rynku i operacje kredytowe
18.1. Aby osign cele ESBC i wykonywa swe zadania EBC i krajowe ban-
ki centralne mog:

dokonywa operacji na rynkach finansowych w formie kupna i sprzeday bez-

warunkowej (za gotwk i na kredyt), albo z zastrzeeniem prawa odkupu,
oraz udzielajc i zacigajc poyczki wyraone w wierzytelnociach i papie-
rach zbywalnych, w walutach Wsplnoty lub niewsplnotowych, jak rwnie
w odniesieniu do metali szlachetnych.

dokonywa waciwie zabezpieczonych operacji kredytowych z instytucjami

kredytowymi oraz innymi uczestnikami rynku.

18.2. EBC okrela oglne zasady dokonywania przez niego lub przez krajowe
banki centralne operacji na otwartym rynku i operacji kredytowych, w tym oga-
szania warunkw, na jakich s one gotowe dokonywa powysze operacje.

Artyku 19
Rezerwy obowizkowe
19.1. Z zastrzeeniem artykuu 2, realizujc cele polityki pieninej, EBC ma
prawo da od instytucji kredytowych ustanowionych w Pastwach Czonkow-
skich utrzymywania obowizkowych rezerw na rachunkach EBC i krajowych
bankw centralnych. Zasady dotyczce obliczania i okrelania wymaganych re-
zerw obowizkowych mog by ustalane przez Rad Prezesw. W przypadkach
niestosowania si do powyszych wymaga EBC jest uprawniony pobiera od-
setki karne oraz nakada inne sankcje o porwnywalnym skutku.

19.2. W celu stosowania niniejszego artykuu Rada, zgodnie z procedur prze-

widzian w artykule 42, ustala podstaw dla rezerw obowizkowych oraz do-

193
puszczalne maksymalne proporcje pomidzy tymi rezerwami a ich podstawami,
a take stosowne sankcje w razie nieprzestrzegania tych zasad.

Artyku 20
Inne narzdzia kontroli pieninej
Rada Prezesw moe, wikszoci dwch trzecich oddanych gosw, zadecydo-
wa o zastosowaniu innych operacyjnych metod kontroli pieninej, jakie uzna
za stosowne, z uwzgldnieniem artykuu 2. Rada, zgodnie z procedur przewi-
dzian w artykule 42, okrela zakres powyszych metod, jeeli nakadaj one zo-
bowizania na osoby trzecie.

Artyku 21
Operacje z podmiotami publicznymi.
21.1. Zgodnie z artykuem 104 niniejszego Traktatu zakazane jest udzielanie
przez EBC lub krajowe banki centralne poyczek na pokrycie deficytu lub ja-
kichkolwiek innych kredytw instytucjom lub organom Wsplnoty, rzdom cen-
tralnym, wadzom regionalnym, lokalnym lub innym wadzom publicznym, in-
nym instytucjom lub przedsibiorstwom publicznym Pastw Czonkowskich, jak
rwnie nabywanie bezporednio od nich przez EBC lub krajowe banki central-
ne ich papierw dunych.

21.2. EBC i krajowe banki centralne mog dziaa jako agenci skarbowi
na rzecz jednostek wymienionych w artykule 21.1.

21.3. Postanowienia niniejszego artykuu nie maj zastosowania do publicz-

nych instytucji kredytowych, ktre, w ramach utrzymywania rezerw przez banki
centralne, korzystaj ze strony krajowych bankw centralnych i EBC z takiego
samego traktowania jak prywatne instytucje kredytowe.

Artyku 22
Systemy rozlicze i patnoci
EBC i krajowe banki centralne mog stwarza udogodnienia, a EBC moe
uchwala rozporzdzenia, w celu zapewnienia skutecznoci i rzetelnoci syste-
mw rozlicze i patnoci w ramach Wsplnoty i z innymi krajami.

Artyku 23
Operacje zewntrzne
EBC i krajowe banki centralne mog:

ustanawia stosunki z bankami centralnymi i instytucjami finansowymi innych

krajw oraz, w miar potrzeby, z organizacjami midzynarodowymi;

nabywa i zbywa, za gotwk i na kredyt, wszystkie rodzaje rezerwowych ak-

tyww walutowych i metale szlachetne; termin aktywa walutowe oznacza
papiery wartociowe i wszystkie inne aktywa wyraone w walucie dowolnego
pastwa lub w jednostkach rachunkowych, bez wzgldu na form, w jakiej s
przechowywane;

utrzymywa i zarzdza aktywami okrelonymi w niniejszym artykule;

194
 przeprowadza wszystkie typy operacji bankowych z pastwami trzecimi
i organizacjami midzynarodowymi, w tym operacje udzielania i zacigania
poyczek.

Artyku 24
Inne operacje
Poza operacjami wynikajcymi z ich zada EBC i krajowe banki centralne mo-
g wykonywa inne operacje dla celw swojej infrastruktury administracyjnej
lub na rzecz swojego personelu.

ROZDZIA V

NADZR OSTRONOCIOWY

Artyku 25
Nadzr ostronociowy
25.1. EBC jest uprawniony do wyraania opinii i udzielania konsultacji Radzie,
Komisji i waciwym organom Pastw Czonkowskich w sprawie zakresu i sto-
sowania ustawodawstwa wsplnotowego odnoszcego si do nadzoru ostrono-
ciowego nad instytucjami kredytowymi i do stabilnoci systemu finansowego.

25.2. Zgodnie z kad decyzj Rady podjt na podstawie artykuu 105 ustp 6
niniejszego Traktatu, EBC moe wykonywa specyficzne zadania, zwizane
z polityk nadzoru ostronociowego instytucji kredytowych i innych instytucji
finansowych, z wyczeniem przedsibiorstw ubezpieczeniowych.

Rozdzia VI

PRZEPISY FINANSOWE ESBC

Artyku 26
Sprawozdania finansowe
26.1. Rok obrachunkowy EBC i krajowych bankw centralnych rozpoczyna si
pierwszego dnia stycznia i koczy ostatniego dnia grudnia.

26.2. Sprawozdania roczne EBC sporzdza Zarzd zgodnie z zasadami okrelo-

nymi przez Rad Prezesw. Sprawozdania zatwierdza Rada Prezesw, a nastp-
nie s one publikowane.

26.3. Dla potrzeb analizy i zarzdzania Zarzd sporzdza czny bilans ESBC,
zawierajcy aktywa i pasywa krajowych bankw centralnych wchodzcych
w skad ESBC.

26.4. W celu stosowania niniejszego artykuu Rada Prezesw przyjmuje zasady

konieczne do normalizacji procedur rachunkowych i sprawozdawczych dotycz-
cych operacji krajowych bankw centralnych.

195
Artyku 27
Kontrola rachunkw
27.1. Rachunki EBC i rachunki narodowych bankw centralnych s kontrolo-
wane przez niezalenych rewidentw z zewntrz wyznaczonych na zalecenie Ra-
dy Prezesw i zatwierdzonych przez Rad. Rewidenci ksigowi maj wszelkie
penomocnictwa do badania wszystkich ksig i rachunkw EBC i krajowych
bankw centralnych oraz do otrzymywania wszystkich informacji na temat ich
operacji.

27.2. Postanowienia artykuu 188c Traktatu stosuj si tylko do badania sku-

tecznoci zarzdzania EBC.

Artyku 28
Kapita EBC
28.1. Kapita EBC, ktry staje si aktywny od chwili jego ustanowienia, wyno-
si 5 miliardw ECU . Kapita ten moe zosta podwyszony o kwot okrelon
przez Rad Prezesw, stanowic wikszoci kwalifikowan przewidzian
w artykule 10.3, w granicach i na warunkach ustanowionych przez Rad, zgod-
nie z procedur przewidzian w artykule 42.

28.2. Wycznie krajowe banki centralne s uprawnione do subskrybowania

i rozporzdzania kapitaem EBC. Kapita jest subskrybowany zgodnie z kluczem
okrelonym w artykule 29.

28.3. Rada Prezesw, stanowic wikszoci kwalifikowan przewidzian

w artykule 10.3, okrela wymagan wysoko i sposoby objcia kapitau.

28.4. Z zastrzeeniem artykuu 28.5 udziay krajowych bankw centralnych

w subskrybowanym kapitale EBC nie mog by zbywane, zastawiane ani
zajmowane.

28.5. Jeeli klucz okrelony w artykule 29 ulega zmianie, krajowe banki

centralne przekazuj sobie udziay kapitaowe w taki sposb, aby podzia
tych udziaw odpowiada nowemu kluczowi. Rada Prezesw okrela termi-
ny i warunki tych transferw.

Artyku 29
Klucz subskrypcji kapitau
29.1. Po ustanowieniu ESBC i EBC zgodnie z procedur okrelon w artykule
109l ustp1 niniejszego Traktatu, ESBC i EBC, okrela si klucz subskrypcji ka-
pitau EBC. Kademu krajowemu bankowi centralnemu przyznane jest waenie
w tym kluczu, ktre jest rwne sumie:

50% udziau danego Pastwa Czonkowskiego w ludnoci Wsplnoty w przed-

ostatnim roku poprzedzajcym ustanowienie ESBC;

50% udziau danego Pastwa Czonkowskiego w produkcie wewntrznym

brutto Wsplnoty w cenach rynkowych, stwierdzonego w trakcie piciu lat po-
przedzajcych przedostatni rok przed ustanowieniem ESBC.

196
Udziay okrelone w procentach s zaokrglone w gr do 0,05%.

29.2 Dane statystyczne konieczne do stosowania niniejszego artykuu s spo-

rzdzane przez Komisj zgodnie z zasadami przyjtymi przez Rad stosownie
do procedury przewidzianej w artykule 42.

29.3. Waenia przyznane krajowym bankom centralnym s dostosowywane co

pi lat po ustanowieniu ESBC, analogicznie do przepisw artykuu 29.1. Dosto-
sowany klucz wywiera skutek pierwszego dnia nastpnego roku.

29.4. Rada Prezesw podejmie wszelkie inne rodki konieczne do zastosowania

niniejszego artykuu.

Artyku 30
Przekazanie rezerw walutowych do EBC
30.1. Bez uszczerbku dla artykuu 28, EBC jest wyposaony przez krajowe ban-
ki centralne w rezerwowe aktywa walutowe inne ni waluty Pastw Czonkow-
skich, ECU, pozycje rezerwowe w MFW i specjalne prawa cignienia (SDR),
do kwoty stanowicej rwnowarto 50 miliardw ECU. Rada Prezesw decy-
duje o proporcjach wymaganych przez EBC po jego ustanowieniu i o kwotach,
ktre bd wymagane w pniejszych terminach. EBC ma pene prawo do utrzy-
mywania i zarzdzania rezerwami walutowymi, ktre zostay mu przekazane,
i uywania ich dla celw ustalonych w niniejszym Statucie.

30.2. Udzia kadego krajowego banku centralnego jest ustalony proporcjonal-

nie do jego udziau w subskrybowanym kapitale EBC.

30.3. Kady krajowy bank centralny uzyskuje od EBC wierzytelno stanowi-

c rwnowarto jego udziau. Rada Prezesw okrela warto nominaln i na-
leno za te wierzytelnoci.

30.4. Dodatkowe aktywa rezerwowe mog by wymagane przez EBC, zgodnie

z artykuem 30.2, ponad limit okrelony w artykule 30.1, w granicach i na wa-
runkach okrelonych przez Rad zgodnie z procedur okrelon w artykule 42.

30.5. EBC moe utrzymywa i zarzdza pozycjami rezerwowymi w MFW

i specjalnymi prawami cignienia oraz akceptowa czenie tych aktyww.

30.6. Rada Prezesw podejmuje wszystkie inne rodki niezbdne do stosowa-

nia niniejszego artykuu.

Artyku 31
Rezerwy walutowe utrzymywane przez krajowe banki centralne
31.1. Krajowe banki centralne s upowanione do dokonywania operacji zwi-
zanych z wypenianiem ich zobowiza w stosunku do organizacji midzynaro-
dowych zgodnie z artykuem 23.

31.2. Wszelkie inne operacje zwizane z rezerwami walutowymi, ktre pozo-

staj w krajowych bankach centralnych po transferach okrelonych w artykule 30

197
oraz transakcje dokonywane przez Pastwa Czonkowskie ich walutowymi kapi-
taami obrotowymi, powyej pewnej granicy ustalonej w ramach artykuu 31.3,
podlegaj zatwierdzeniu przez EBC w celu zagwarantowania spjnoci z polity-
k kursw walutowych i polityk pienin Wsplnoty.

31.3. Rada Prezesw okrela wytyczne w celu uatwienia powyszych operacji.

Artyku 32
Podzia dochodw pieninych krajowych bankw centralnych.
32.1. Dochd osigany przez krajowe banki centralne w wyniku realizowania
zada polityki pieninej ESBC, nazywany dalej dochodem pieninym, jest
rozdzielany pod koniec kadego roku obrachunkowego zgodnie z postanowienia-
mi niniejszego artykuu.

32.2. Z zastrzeeniem artykuu 32.3 wysoko dochodu pieninego kadego kra-

jowego banku centralnego rwna jest jego rocznemu dochodowi uzyskanemu z je-
go aktyww zestawionych z wartoci pienidza w obiegu i zobowiza wynikaj-
cych z depozytw instytucji kredytowych. Powysze aktywa s asygnowane przez
krajowe banki centralne zgodnie z wytycznymi przyjtymi przez Rad Prezesw.

32.3. Jeeli, po rozpoczciu trzeciego etapu, struktury bilansw krajowych ban-

kw centralnych, w ocenie Rady Prezesw, nie pozwalaj na zastosowanie arty-
kuu 32.2, Rada Prezesw, stanowic kwalifikowan wikszoci, moe zdecy-
dowa, e w drodze odstpstwa od artykuu 32.2 dochd pieniny bdzie obli-
czany wedug innej metody, przez okres nie duszy ni pi lat.

32.4. Kwota dochodu pieninego kadego krajowego banku centralnego jest

zmniejszana o wszelkie odsetki zapacone przez ten bank centralny od zobowi-
za wynikajcych z depozytw ustanowionych przez instytucje kredytowe zgod-
nie z artykuem 19.

Rada Prezesw moe zdecydowa o wyrwnaniu narodowym bankom cen-

tralnym kosztw zwizanych z emisj banknotw lub, w wyjtkowych oko-
licznociach, o wyrwnaniu konkretnych strat spowodowanych operacjami
polityki pieninej realizowanej dla ESBC. Wyrwnanie dokonywane jest
w formie uznanej za odpowiedni przez Rad Prezesw; powysze sumy mo-
g by potrcone z dochodu pieninego krajowych bankw centralnych.
Wyrwnanie dokonywane jest w formie uznanej za odpowiedni przez Rad
Prezesw; powysze sumy mog by potrcone z dochodu pieninego kra-
jowych bankw centralnych.

32.5. Suma dochodu pieninego krajowych bankw centralnych zostaje roz-

dzielona pomidzy krajowe banki centralne proporcjonalnie do ich wpaconych
udziaw w kapitale EBC, z zastrzeeniem wszelkich decyzji podjtych przez
Rad Prezesw zgodnie z artykuem 33.2.

32.6. Wyrwnanie i rozliczanie bilansw wynikajcych z podziau dochodu

pieninego przeprowadza EBC zgodnie z wytycznymi ustanowionymi przez
Rad Prezesw.

198
32.7. Rada Prezesw podejmie wszelkie inne rodki konieczne do zastosowania
niniejszego artykuu.

Artyku 33
Podzia zyskw netto i strat EBC
33.1. Zysk netto EBC jest przekazywany w nastpujcym porzdku:

(a) suma okrelona przez Rad Prezesw, ktra nie moe przekroczy 20% zy-
sku netto, jest przekazywana do oglnego funduszu rezerwowego ograniczo-
nego do 100% kapitau;

(b) pozostay zysk netto zostaje podzielony midzy akcjonariuszy EBC propor-
cjonalnie do ich wpaconych udziaw.

33.2. W przypadku strat poniesionych przez EBC deficyt moe by potrcony

z oglnego funduszu rezerwowego EBC i, jeeli bdzie to konieczne, po podj-
ciu decyzji przez Rad Prezesw, z dochodw pieninych odpowiedniego finan-
sowego roku obrachunkowego proporcjonalnie i do wysokoci sum podzielo-
nych pomidzy krajowe banki centralne zgodnie z artykuem 32.

ROZDZIA VII

POSTANOWIENIA OGLNE

Artyku 34
Akty prawne
34.1. Zgodnie z artykuem 108a niniejszego Traktatu, EBC:

uchwala rozporzdzenia w zakresie koniecznym do wykonania zada okrelo-

nych w artykule 3.1 pierwsze tiret, w artykuach 19.1, 22 i 25.2 jak rwnie
w przypadkach przewidzianych w aktach Rady, o ktrych mowa w artykule 42;

podejmuje decyzje niezbdne do wykonania zada powierzonych ESBC

na podstawie niniejszego Traktatu i Statutu ESBC;

wydaje zalecenia i opinie.

34.2. Rozporzdzenie ma zasig oglny. Wie w caoci i jest bezporednio

stosowane we wszystkich Pastwach Czonkowskich.

Zalecenia i opinie nie maj mocy wicej.

Decyzja wie w caoci adresatw, do ktrych jest kierowana.

Artykuy 190, 191 i 192 niniejszego Traktatu stosuj si do rozporzdze i decy-
zji przyjtych przez EBC.

199
EBC moe zadecydowa o opublikowaniu swych decyzji, zalece i opinii.

34.3. W granicach i na warunkach uchwalonych przez Rad zgodnie z procedu-

r przewidzian w artykule 42, EBC jest upowaniony, w przypadku nieposza-
nowania jego rozporzdze i decyzji, do nakadania na przedsibiorstwa grzy-
wien i okresowych kar pieninych.

Artyku 35
Kontrola sdowa i zwizane z ni kwestie
35.1. Trybuna Sprawiedliwoci moe kontrolowa dziaania i zaniechania
EBC bd interpretowa je w sprawach i na warunkach okrelonych niniejszym
Traktatem. EBC moe wszczyna postpowanie w sprawach i na warunkach
okrelonych niniejszym Traktatem.

35.2. Spory pomidzy EBC a jego wierzycielami, dunikami lub innymi stro-
nami rozstrzygaj waciwe sdy krajowe, chyba e waciwo ta zostanie przy-
znana Trybunaowi Sprawiedliwoci.

35.3. EBC podlega systemowi odpowiedzialnoci przewidzianemu w artykule

215 niniejszego Traktatu. Odpowiedzialno krajowych bankw centralnych jest
okrelona stosownie do ich krajowych systemw prawnych.

35.4. Trybuna Sprawiedliwoci jest waciwy do orzekania na mocy klauzuli

arbitraowej umieszczonej w umowie prawa publicznego lub prywatnego, za-
wartej przez EBC lub w jego imieniu.

35.5. Decyzja EBC o wszczciu postpowania przed Trybunaem Sprawiedli-

woci podejmowana jest przez Rad Prezesw.

35.6. Trybuna Sprawiedliwoci jest waciwy do orzekania w kadym sporze

zwizanym z wypenianiem przez krajowe banki centralne zobowiza okrelo-
nych w niniejszym Statucie. Jeeli EBC uznaje, e krajowy bank centralny uchy-
bi jednemu z zobowiza, ktre na nim ci na mocy niniejszego Traktatu, wy-
daje on uzasadnion opini w tym przedmiocie, po uprzednim umoliwieniu te-
mu bankowi przedstawienia swych uwag. Jeli dany krajowy bank centralny nie
zastosuje si do opinii w terminie okrelonym przez EBC, ten ostatni moe
wnie spraw do Trybunau Sprawiedliwoci.

Artyku 36
Personel
36.1. Rada Prezesw na wniosek Zarzdu ustanawia warunki zatrudnienia per-
sonelu EBC.

36.2. Trybuna Sprawiedliwoci jest waciwy do orzekania w kadym sporze

midzy EBC i jego pracownikami, w granicach i na warunkach okrelonych
w warunkach zatrudnienia.

200
Artyku 37
Siedziba
Przed kocem 1992 r. zostanie podjta decyzja co do siedziby EBC, za wspl-
nym porozumieniem rzdw Pastw Czonkowskich, na szczeblu szefw pastw
lub rzdw.

Artyku 38
Tajemnica subowa
38.1. Czonkowie organw decyzyjnych i personelu EBC oraz krajowych ban-
kw centralnych s obowizani, nawet po zakoczeniu penienia swoich obo-
wizkw do nieudzielania informacji objtych tajemnic subow.

38.2. Osoby majce dostp do danych podlegajcych prawodawstwu wsplnoto-

wemu nakadajcemu obowizek zachowania tajemnicy podlegaj temu prawu.

Artyku 39
Sygnatariusze
Prawne zobowizania EBC w stosunku do osb trzecich s podejmowane przez
prezesa EBC lub przez dwch czonkw Zarzdu, lub na podstawie podpisw
dwch czonkw personelu EBC, ktrzy zostali naleycie upowanieni przez
prezesa do skadania podpisw w imieniu EBC.

Artyku 40 3
Przywileje i immunitety
EBC korzysta na terenie Pastw Czonkowskich z wszelkich przywilejw i im-
munitetw jakie s niezbdnie do wykonywania swoich zada, na warunkach
ustanowionych w Protokole w sprawie przywilejw i immunitetw Wsplnot
Europejskich, doczonym do Traktatu ustanawiajcego Jedn Rad i Jedn Ko-
misj Wsplnot Europejskich.

ROZDZIA VIII

ZMIANA STATUTU I PRAWODAWSTWO UZUPENIAJCE

Artyku 41
Uproszczona procedura zmian
41.1. Zgodnie z artykuem 106 ustp 5 niniejszego Traktatu, artykuy 5.1, 5.2,
5.3, 17, 18, 19.1, 22, 23, 24, 26, 32.2, 32.3, 32.4, 32.6, 33.1 litera a) i 36 niniej-
szego Statutu mog zosta zmienione przez Rad, stanowic albo kwalifikowa-
n wikszoci na zalecenie EBC i po zasigniciu opinii Komisji, albo jedno-
mylnie na wniosek Komisji i po zasigniciu opinii EBC. W obu przypadkach
wymagana jest zgoda Parlamentu Europejskiego.

41.2. Zalecenie wydane przez EBC zgodnie z niniejszym artykuem wymaga

jednomylnej decyzji Rady Prezesw.

3 Postanowienia zmienione przez artyku 6 punkt III(4) Traktatu Amsterdamskiego.

201
Artyku 42
Prawodawstwo uzupeniajce
Zgodnie z artykuem 106 ustp 6 niniejszego Traktatu, niezwocznie po podjciu
decyzji o terminie rozpoczcia trzeciego etapu, Rada, stanowic wikszoci
kwalifikowan, bd na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Euro-
pejskim oraz EBC, bd na zalecenie EBC i po konsultacji z Parlamentem Euro-
pejskim oraz Komisj, uchwala przepisy, o ktrych mowa w artykuach 4, 5.4,
19.2, 20, 28.1, 29.2, 30.4 i 34.3 niniejszego Statutu.

ROZDZIA IX

POSTANOWIENIA PRZEJCIOWE ORAZ INNE POSTANOWIENIA

DOTYCZCE ESBC

Artyku 43
Postanowienia oglne
43.1. Derogacja okrelona w artykule 109k ustp 1 niniejszego Traktatu powo-
duje, e nastpujce artykuy niniejszego Statutu nie przyznaj adnych praw ani
nie nakadaj adnych zobowiza na dane Pastwa Czonkowskie: 3, 6, 9.2,
12.1, 14.3, 16, 18, 19, 20, 22, 23, 26.2, 27, 30, 31, 32, 33, 34, 50 i 52.

43.2. Banki centralne Pastw Czonkowskich objtych derogacj, okrelon

w artykule 109k ustp 1 niniejszego Traktatu, zachowuj swoje uprawnienia
w zakresie polityki pieninej zgodnie z prawem krajowym.

43.3. Zgodnie z artykuem 109k ustp 4 niniejszego Traktatu, okrelenie Pa-

stwa Czonkowskie rozumie si jako Pastwa Czonkowskie nieobjte deroga-
cj w nastpujcych artykuach niniejszego Statutu: 3, 11.2, 19, 34.2 i 50.

43.4. Okrelenie krajowe banki centralne naley rozumie jako banki central-
ne Pastw Czonkowskich nieobjtych derogacj w nastpujcych artykuach ni-
niejszego Statutu: 9.2, 10.1, 10.3, 12.1, 16, 17, 18, 22, 23, 27, 30, 31, 32, 33.2 i 52.

43.5. W artykuach 10.3 i 33.1 przez akcjonariuszy naley rozumie banki

centralne Pastw Czonkowskich nieobjtych derogacj.

43.6. W artykuach 10.3 i 30.2 przez kapita subskrybowany naley rozumie

kapita EBC subskrybowany przez banki centralne Pastw Czonkowskich nie-
objte derogacj .

Artyku 44
Zadania przejciowe EBC
EBC przejmie te zadania Europejskiego Instytutu Walutowego, ktre, z powodu
objcia derogacj jednego lub wicej Pastw Czonkowskich, musz by nadal
realizowane w trzecim etapie.

EBC peni funkcj doradcz w przygotowaniach do zniesienia derogacji okrelo-

nych artykuem 109k niniejszego Traktatu.

202
Artyku 45
Rada Oglna EBC
45.1. Z zastrzeeniem postanowie artykuu 106 ustp 3 niniejszego Traktatu,
Rada Oglna jest ustanowiona jako trzeci organ decyzyjny EBC.

45.2. Rada Oglna skada si z prezesa i wiceprezesa EBC oraz prezesw kra-
jowych bankw centralnych. Pozostali czonkowie Zarzdu mog uczestniczy
w posiedzeniach Rady Oglnej, ale bez prawa do gosowania.

45.3. Obowizki Rady Oglnej wymieniono w sposb wyczerpujcy w artyku-

le 47 niniejszego Statutu.

Artyku 46
Regulamin wewntrzny Rady Oglnej
46.1. Radzie Oglnej EBC przewodniczy prezes lub, w razie jego nieobecnoci,
wiceprezes EBC.

46.2. Przewodniczcy Rady i czonek Komisji mog uczestniczy w posiedze-

niach Rady Oglnej, ale bez prawa gosowania.

46.3. Prezes EBC przygotowuje posiedzenia Rady Oglnej

46.4. W drodze odstpstwa od artykuu 12.3, Rada Oglna uchwala swj regu-
lamin wewntrzny.

46.5. Sekretariat Rady Oglnej jest zapewniony przez EBC.

Artyku 47
Obowizki Rady Oglnej
47.1. Rada Oglna:

wykonuje zadania wymienione w artykule 44;

wspdziaa w wykonywaniu funkcji doradczych okrelonych w artykuach 4

i 25.1.

47.2. Rada Oglna wspiera:

gromadzenie informacji statystycznych okrelonych w artykule 5;

dziaalno sprawozdawcz EBC okrelon w artykule 15;

ustanawianie zasad koniecznych dla zastosowania artykuu 26, okrelonych

w artykule 26.4;

podejmowanie wszelkich innych rodkw koniecznych dla zastosowania arty-

kuu 29, okrelonych w artykule 29.4;

ustanawianie warunkw zatrudnienia personelu EBC przewidzianych w artykule 36.

203
47.3. Rada Oglna wspomaga wszelkie przygotowania niezbdne do nieodwo-
alnego ustalenia kursw walut Pastw Czonkowskich objtych derogacj w od-
niesieniu do walut, lub jednej waluty, Pastw Czonkowskich nieobjtych dero-
gacj, zgodnie z artykuem 109 ustp 5 niniejszego Traktatu.

47.4. Rada Oglna jest informowana przez prezesa EBC o decyzjach podjtych
przez Rad Prezesw.

Artyku 48
Postanowienia przejciowe dotyczce kapitau EBC
Zgodnie z artykuem 29.1, kademu krajowemu bankowi centralnemu zostaje
przyznana zgodnie z kluczem subskrypcji cz kapitau EBC. W drodze od-
stpstwa od artykuu 28.3, banki centralne Pastw Czonkowskich objtych de-
rogacj nie wpacaj swojego subskrybowanego kapitau, chyba e Rada Oglna,
stanowic wikszoci reprezentujc przynajmniej dwie trzecie subskrybowa-
nego kapitau EBC i przynajmniej poow akcjonariuszy, podejmie decyzj, e
musi zosta wpacony minimalny procent jako wkad w koszty operacyjne EBC.

Artyku 49
Odroczona wpata kapitau, rezerw i zasobw EBC
49.1. Bank centralny Pastwa Czonkowskiego, ktrego derogacja zostaa
uchylona, wpaca swj subskrybowany udzia w kapitale EBC w takim samym
stopniu jak banki centralne innych Pastw Czonkowskich nieobjtych derogacj
i przekazuje do EBC rezerwy walutowe zgodnie z artykuem 30.1. Przekazywa-
na kwota jest okrelona poprzez pomnoenie okrelonych w ECU zgodnie z obo-
wizujcymi kursami walut wartoci rezerw walutowych, ktre zostay ju prze-
kazane do EBC zgodnie z artykuem 30.1, przez stosunek pomidzy liczb udzia-
w subskrybowanych przez dany krajowy bank centralny a liczb udziaw
uprzednio wpaconych przez inne krajowe banki centralne.

49.2. Oprcz wpaty, ktra jest dokonywana zgodnie z artykuem 49.1, dany
bank centralny uczestniczy w rezerwach EBC, zasobach rwnowanych rezer-
wom i kwocie, ktra ma zosta dodana do rezerw i zasobw odpowiadajcych
saldu rachunku zyskw i strat z 31 grudnia roku poprzedzajcego uchylenie de-
rogacji. Suma, ktr naley wyasygnowa, zostaje ustalona poprzez pomnoenie
sumy rezerw, okrelonej powyej i zapisanej w zatwierdzonym bilansie EBC,
przez stosunek liczby udziaw subskrybowanych przez dany bank centralny
a liczb udziaw uprzednio wpaconych przez inne banki centralne.

49.3.4 Po tym jak jedno lub wicej pastw stanie si Pastwami Czonkowskimi,
a ich krajowe banki centralne stan si czci Europejskiego Systemu Bankw
Centralnych (ESBC), kapita subskrybowany EBC oraz ograniczenie iloci rezer-
wowych aktyww walutowych, ktre mog by przekazywane EBC zostaj pod-

4 Postanowienia wprowadzone na mocy artykuu 17 Aktu dotyczcego warunkw przystpienia

Republiki Czeskiej, Republiki Estoskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki otewskiej, Re-
publiki Litewskiej, Republiki Wgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Repu-
bliki Sowenii i Republiki Sowackiej oraz dostosowa w traktatach stanowicych podstaw
Unii Europejskiej.
wyszone automatycznie. Wzrost ustala si poprzez pomnoenie odpowiednich
wartoci obowizujcych w danym czasie przez stosunek, w ramach rozszerzo-
nego klucza kapitaowego, pomidzy waeniem przystpujcych krajowych ban-
kw centralnych a waeniem krajowych bankw centralnych ju bdcych
czonkami ESBC. Waenie kadego z krajowych bankw centralnych w kluczu
kapitaowym oblicza si przez analogi z artykuem 29.1 oraz zgodnie z artyku-
em 29.2. Okresy referencyjne, ktre maj by stosowane do celw danych sta-
tystycznych s identyczne z zastosowanymi do celw ostatniego dostosowywa-
nia waenia dokonywanego co pi lat, zgodnie z artykuem 29.3.

Artyku 50
Pierwsze mianowanie czonkw Zarzdu
W chwili ustanawiania Zarzdu EBC jego prezes, wiceprezes i pozostali czon-
kowie Zarzdu s mianowani za wsplnym porozumieniem przez rzdy Pastw
Czonkowskich na szczeblu szefw pastw lub rzdw, na zalecenie Rady
i po konsultacji z Parlamentem Europejskim i Rad EIW. Prezes Zarzdu jest
mianowany na osiem lat. Na zasadzie odstpstwa od artykuu 11.2 wiceprezes
jest mianowany na cztery lata, a pozostali czonkowie Zarzdu na kadencj trwa-
jc od piciu do omiu lat. aden mandat nie jest odnawialny. Liczba czonkw
Zarzdu moe by mniejsza ni przewidziana w artykule 11.1 ale w adnym wy-
padku nie moe by mniejsza od czterech.

Artyku 51
Odstpstwo od artykuu 32
51.1. Jeeli po rozpoczciu trzeciego etapu Rada Prezesw podejmie decyzj,
e zastosowanie artykuu 32 zmienia w sposb istotny wzgldne pozycje docho-
dowe krajowych bankw centralnych, suma dochodu do podziau zgodnie z ar-
tykuem 32 zostanie obniona w jednakowym okrelanym procentowo stopniu,
ktry nie moe przekracza 60% w pierwszym roku obrachunkowym po rozpo-
czciu trzeciego etapu i ktry bdzie obniany o 12 punktw procentowych
w kadym nastpnym roku obrachunkowym.

51.2. Artyku 51.2 stosuje si nie duej ni przez pi lat obrachunkowych

po rozpoczciu trzeciego etapu.

Artyku 52
Wymiana banknotw w walucie wsplnotowej
Po nieodwoalnym ustaleniu kursw walut Rada Prezesw podejmie koniecz-
ne rodki w celu zapewnienia, e banknoty w walutach o nieodwoalnie usta-
lonym kursie walut s wymieniane przez krajowe banki centralne wedug war-
toci nominalnej.

Artyku 53
Stosowanie rodkw przejciowych.
Artykuy 43-48 s stosowane jeli i tak dugo jak istniej Pastwa Czonkowskie
objte derogacj.

205
206
SOWNICZEK
Bank Rozrachunkw Midzynarodowych (ang. Bank for International
Settlements BIS) instytucja powoana na mocy midzynarodowej umowy
z dnia 17 maja 1930 r. pomidzy Belgi, Francj, Japoni, Niemcami, Stanami
Zjednoczonymi, Wielk Brytani i Wochami w celu zacieniania midzynaro-
dowej wsppracy pieninej i finansowej oraz jako bank dla bankw central-
nych. Wypeniajc swoje zadania, BIS peni rol: (i) forum dla bankw central-
nych i midzynarodowej spoecznoci finansowej umoliwiajce dyskusj i ua-
twiajce proces podejmowania decyzji; (ii) orodka studiw ekonomicznych
i monetarnych; (iii) wiarygodnego kontrahenta bankw centralnych w prowadzo-
nych przez nie operacjach finansowych; (iv) agenta lub powiernika w midzyna-
rodowych operacjach finansowych. BIS ma siedzib w Bazylei oraz przedstawi-
cielstwa w Hong Kongu i Meksyku.

Depozyt w banku centralnym na koniec dnia operacja Eurosystemu na koniec

dnia, w ramach ktrej kontrahenci mog skada w krajowym banku centralnym
depozyty na termin overnight oprocentowane wedug z gry ustalonej stopy pro-
centowej (zob. te podstawowe stopy procentowe EBC ).

Dusza operacja refinansujca comiesiczna operacja otwartego rynku prze-

prowadzana przez Eurosystem, ktrej termin zapadalnoci wynosi zwykle trzy
miesice. Operacje te przeprowadza si w formie przetargw o zmiennej stopie
procentowej i wstpnie ogoszonej kwocie przydziaw.

Dochd pieniny dochd osigany przez krajowe banki centralne w wyniku

realizowania funkcji Eurosystemu zwizanych z polityk pienin, obliczony
na podstawie aktyww wskazanych przez Rad Prezesw i bdcych podstaw
emisji banknotw w obiegu i zobowiza banku centralnego wobec instytucji
kredytowych.

ECU (ang. European Currency Unit europejska jednostka walutowa) koszyk

walut obejmujcy okrelone kwoty 12 z 15 walut pastw czonkowskich UE.
Warto ECU obliczano jako redni waon wartoci walut skadowych.
Z dniem 1 stycznia 1999 r. euro zastpio ECU w stosunku jeden do jednego.

EONIA (ang. Euro Overnight Index Average) uredniona stopa procentowa

transakcji jednodniowych typu overnight na rynku midzybankowym strefy eu-
ro, kwotowana na podstawie transakcji.

ERM II (ang. Exchange Rate Mechanism II ) system kursowy stanowicy ra-

mow podstaw wsppracy w zakresie polityki kursowej midzy krajami strefy
euro a tymi krajami czonkowskimi UE, ktre nie uczestnicz w trzecim etapie
UGW.

EUREPO stopa procentowa, po ktrej banki oferuj rodki w euro innym ban-
kom pod zastaw wycznie obligacji i bonw skarbowych emitowanych przez
kraje strefy euro. Stopa EUREPO jest obliczana podobnie jak stopa EURIBOR,

207
ale dotyczy jedynie rodkw poyczanych na rynkach kredytw zabezpieczo-
nych (czyli rynkach repo). Inna jest rwnie grupa bankw, ktrych stopy pro-
centowe s uwzgldniane w kalkulacji.

EURIBOR (ang. euro interbank offered rate) stopa procentowa, po ktrej ban-
ki oferuj rodki w euro innym bankom. Jest ona obliczana codziennie dla depo-
zytw midzybankowych o rnych terminach zapadalnoci, maksymalnie do 12
miesicy. W przeciwiestwie do stopy EUREPO stopa EURIBOR odzwierciedla
warunki panujce na rynku kredytw niezabezpieczonych.

Euro nazwa wsplnej waluty europejskiej przyjta przez Rad Europejsk

na posiedzeniu w Madrycie w dniach 15-16 grudnia 1995 r.

Euro Banking Association (EBA) zwizek bankw stanowicy forum dla dys-
kusji i analizy wszelkich zagadnie z dziedziny bankowoci bdcych przedmio-
tem zainteresowania jego czonkw, a w szczeglnoci spraw dotyczcych uy-
cia euro i rozrachunku transakcji w euro. Pod koniec 1998 r. EBA zaoyo sp-
k rozliczeniow (ABE Clearing S.A.S., Socit par Actions Simplifie Capi-
tal Variable), ktrej zadaniem jest zarzdzanie nowym systemem rozlicze w eu-
ro (EURO1), wprowadzonym z dniem 1 stycznia 1999 r. System EURO 1 jest na-
stpc wczeniej istniejcego systemu rozlicze i rozrachunku dla ECU.

Eurogrupa nieformalna grupa skupiajca czonkw Rady ECOFIN repre-

zentujcych kraje strefy euro . Eurogrupa zbiera si regularnie (zwykle przez
posiedzeniami Rady ECOFIN) w celu omwienia kwestii dotyczcych
wsplnej odpowiedzialnoci krajw strefy euro za wspln walut. W uza-
sadnionych przypadkach do udziau w posiedzeniach zaprasza si przedsta-
wiciela Komisji Europejskiej i EBC .

Europejski Bank Centralny (EBC) EBC jest centralnym orodkiem Europej -

skiego Systemu Bankw Centralnych i Eurosystemu. Na mocy prawa wsplno-
towego ma osobowo prawn. EBC jest gwarantem realizacji czy to przez
EBC, czy te krajowe banki centralne zada powierzonych Eurosystemowi
i ESBC zgodnie ze Statutem ESBC i EBC. EBC jest zarzdzany przez Rad Pre -
zesw i Zarzd. Trzecim, tymczasowym organem decyzyjnym jest Rada Oglna.
EBC odpowiada przed wszystkimi obywatelami Unii Europejskiej, a formalnie
przed ich przedstawicielami w Parlamencie Europejskim.

Europejski Fundusz Wsppracy Walutowej (EFWW) dawny organ Wspl-

noty utworzony na podstawie Rozporzdzenia Rady (EWG) Nr 907/73 z dnia
3 kwietnia 1973 r. (Dz.U. L 89, z 5.4.1973 r., strona 2). Na drugim etapie UGW
Fundusz zosta rozwizany, a jego obowizki przej Europejski Instytut
Walutowy (EIW) .

Europejski Instytut Walutowy (EIW) tymczasowa instytucja utworzo-

na w momencie rozpoczcia drugiego etapu Unii Gospodarczej i Walutowej
(UGW) w dniu 1 stycznia 1994 r. Dwa gwne zadania Instytutu obejmowa-
y wzmocnienie wsppracy midzy bankami centralnymi i koordynacj poli-
tyki pieninej oraz przeprowadzenie niezbdnych przygotowa do ustano-

208
wienia Europejskiego Systemu Bankw Centralnych (ESBC) , prowadzenia
wsplnej polityki pieninej i utworzenia wsplnej waluty na trzecim etapie
UGW. Instytut zosta zlikwidowany wraz z utworzeniem EBC w dniu
1 czerwca 1998 r.

Europejski Komitet Bankowy powsta w 2003 r. na mocy decyzji Komisji

nr 2004/10/WE z dnia 5 listopada 2003 r. (Dz.U. L 3, 07.01.04, str. 36) jako in-
stytucja poziomu drugiego doradzajca Komisji Europejskiej w sprawach polity-
ki dotyczcej dziaalnoci bankowej. Zastpi wczeniejszy Komitet Doradczy
ds. Bankowoci. W dziedzinie bankowoci i nadzoru bankowego EBC jest repre-
zentowany w Komitecie Europejskich Organw Nadzoru Bankowego, bdcym
instytucj poziomu trzeciego.

Europejski Mechanizm Kursowy (ang. exchange rate mechanism ERM) me-

chanizm kursw walut i interwencji Europejskiego Systemu Walutowego oparty
na kursach centralnych uczestniczcych w nim walut wobec ECU. Kursy central-
ne wobec ECU suyy okreleniu siatki dwustronnych kursw centralnych po-
midzy walutami uczestniczcymi w mechanizmie. Kursy mogy waha si
w okrelonym pamie wok kursw centralnych, ktre podlegay korekcie
na mocy wzajemnego porozumienia pomidzy wszystkimi krajami nalecymi
do mechanizmu. W 1999 r. wraz z rozpoczciem trzeciego etapu Unii Gospodar -
czej i Walutowej europejski mechanizm kursowy zosta zastpiony przez mecha-
nizm kursowy ERM II.

Europejski System Bankw Centralnych (ESBC) obejmuje EBC oraz krajowe

banki centralne wszystkich 25 pastw czonkowskich UE. Oprcz czonkw Eu-
rosystemu obejmuje wic rwnie krajowe banki centralne tych pastw czon-
kowskich UE, ktre nie przyjy jeszcze euro. ESBC jest zarzdzany przez Rad
Prezesw i Zarzd EBC oraz trzeci, tymczasowy organ decyzyjny Rad Ogl -
n. Podstawowe zadania ESBC s realizowane przez Eurosystem.

Europejski System Walutowy (ESW) system kursowy utworzony na mocy

Rozporzdzenia Rady Europejskiej z dnia 5 grudnia 1978 r. Procedury opera-
cyjne systemu zostay okrelone w Umowie z 13 marca 1979 r. pomidzy ban-
kami centralnymi Pastw Czonkowskich Europejskiej Wsplnoty Gospodar-
czej. ESW ustanowi ramy dla cisej wsppracy w zakresie polityki pieni-
nej i kursowej pomidzy pastwami czonkowskimi Wsplnoty Europejskiej .
Gwnymi elementami systemu byy: ECU, mechanizm kursowy i interwen-
ERM), mechanizm finansowania na bardzo krtki okres oraz mechani-
cyjny (E
zmy kredytowania krtko- i rednioterminowego. Wraz z rozpoczciem trze-
ciego etapu UGW europejski system walutowy zosta zastpiony przez mecha-
nizm kursowy ERM II .

Europejski Urzd ds. Zwalczania Naduy Finansowych (ang. European

Anti-Fraud Office OLAF) urzd Komisji Europejskiej powoany do pro-
wadzenia dochodze w sprawach naduy finansowych i innych nieprawido-
woci we Wsplnocie Europejskiej. W lipcu 2003 r. Europejski Trybuna
Sprawiedliwoci uzna, e Urzd jest rwnie uprawniony do prowadzenia do-
chodze w EBC .

209
Eurostat urzd statystyczny Wsplnot Europejskich. Jest czci Komisji Eu -
ropejskiej odpowiedzialn za statystyk Wsplnoty.

Eurosystem obejmuje EBC i krajowe banki centralne tych pastw czonkow-

skich, ktre przyjy euro na trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej (zob.
te strefa euro). Obecnie w skad Eurosystemu wchodzi 12 krajowych bankw
centralnych. Wadzami Eurosystemu s Rada Prezesw oraz Zarzd EBC.

Komisja Europejska instytucja Wsplnoty Europejskiej bdca gwarantem

przestrzegania postanowie Traktatu. Komisja opracowuje polityki wsplnoto-
we, ma inicjatyw ustawodawcz w zakresie prawa wsplnotowego oraz upraw-
nienia wykonawcze w okrelonych dziedzinach. W dziedzinie polityki gospodar-
czej Komisja proponuje (w formie zalecenia) oglne wytyczne polityki gospo -
darczej oraz przedstawia Radzie UE sprawozdania dotyczce sytuacji i polityki
gospodarczej. Komisja monitoruje sytuacj finansw publicznych w ramach me-
chanizmu wielostronnego nadzoru i przedstawia raporty w tej sprawie Radzie
UE. Przed 1 maja 2004 r. w skad Komisji wchodzio 20 czonkw: dwch z Nie-
miec, Hiszpanii, Francji, Woch i Wielkiej Brytanii oraz po jednym z pozostaych
pastw czonkowskich. Po okresie przejciowym po rozszerzeniu UE Komisja
ma 25 czonkw, po jednym z kadego z 25 pastw czonkowskich.

Komitet ds. Statystyki Walutowej, Finansowej oraz Bilansu Patniczego komi-

tet powoany decyzj Rady nr 91/115/EWG z 25 lutego 1991 r. (Dz.U. L 59,
06.03.91, str. 19), z pniejszymi zmianami wprowadzonymi decyzj Rady
nr 96/174/EWG z 26 lutego 1996 r. (Dz.U. L 51, 01.03.96, str. 48), w skad kt-
rego wchodz eksperci z krajowych urzdw statystycznych, Eurostatu, krajo-
wych bankw centralnych oraz EBC. Komitet doradza Komisji w sprawach do-
tyczcych statystyki (zwaszcza statystycznych aspektw procedury nadmierne -
go deficytu) oraz przyczynia si do wsppracy i koordynacji prac statystycznych
na szczeblu europejskim.

Komitet Ekonomiczno-Finansowy organ konsultacyjny Wsplnoty ustanowio-

ny wraz z rozpoczciem trzeciego etapu Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW).
Pastwa czonkowskie, Komisja Europejska i Europejski Bank Centralny mianu-
j po dwch czonkw Komitetu. Kade pastwo czonkowskie mianuje jednego
czonka spord urzdnikw wyszego szczebla administracji rzdowej, a dru-
giego spord urzdnikw wyszego szczebla krajowego banku centralnego.
Przedstawiciele krajowych bankw centralnych uczestnicz w posiedzeniach
Komitetu jedynie wtedy, gdy omawiane s zagadnienia wchodzce w zakres obo-
wizkw lub specjalistycznej wiedzy danej instytucji. Zadania Komitetu wymie-
nia art. 114 ust. 2 Traktatu WE.

Komitet Europejskich Regulatorw Rynku Papierw Wartociowych (ang. Com-

mittee of European Securities Regulators CESR) komitet ustanowiony przez
Komisj Europejsk w czerwcu 2001 r. w odpowiedzi na zalecenia raportu tzw.
Komitetu Mdrcw ds. Regulacji Europejskiego Rynku Papierw Wartocio-
wych. W jego skad wchodz przedstawiciele krajowych organw odpowiedzial-
nych za regulacj rynkw papierw wartociowych. Jako tzw. instytucja pozio-
mu trzeciego w ramach zreformowanego europejskiego procesu regulacji sekto-

210
ra finansowego. Komitet doradza Komisji Europejskiej w sprawach rynku papie-
rw wartociowych oraz pomaga zagwarantowa, e przepisy wsplnotowe b-
d spjnie wdraane we wszystkich pastwach czonkowskich. Pomaga rwnie
w koordynacji europejskich organw regulacyjnych.

Komitet Polityki Ekonomicznej organ konsultacyjny Wsplnoty utworzony de-

cyzj Rady nr 74/122/EWG z dnia 18 lutego 1974 r. (Dz.U. L 63, 05.03.74,
str. 21) obejmujcy po dwch przedstawicieli i po dwch zastpcw z kadego
pastwa czonkowskiego, Komisji Europejskiej i EBC. Gwnym zadaniem Ko-
mitetu jest udzia w pracach przygotowawczych Rady ECOFIN w zakresie koor-
dynacji polityki gospodarczej pastw czonkowskich i Wsplnoty Europejskiej
oraz doradzanie Komisji Europejskiej i Radzie EU. Komitet cile wsppracuje
z Komitetem Ekonomiczno-Finansowym, skupiajc si gwnie na polityce
strukturalnej majcej na celu popraw potencjau wzrostu i zatrudnienia we
Wsplnocie.

Komitet Prezesw bankw centralnych pastw czonkowskich Europejskiej

Wsplnoty Gospodarczej organ utworzony w maju 1964 r. na podstawie
art. 105 ust. 2 Traktatu EWG w celu zacieniania wsppracy pomidzy banka-
mi centralnymi. W 1994 r. jego zadania przej nowo utworzony Europejski In -
stytut Walutowy, a Komitet zosta rozwizany.

Komitet Walutowy komitet utworzony na mocy art. 105 ust. 2 Traktatu WE;
wraz z pocztkiem trzeciego etapu UGW zastpi go Komitet Ekonomiczno -Fi -
nansowy.

Komitety ESBC Komitety ESBC zostay ustanowione przez Rad Prezesw

na mocy art. 9 Regulaminu EBC w celu wspierania pracy organw decyzyjnych
EBC.

Konstytucja Europejska w dniu 13 czerwca 2003 r. Konwent Europejski

w sprawie przyszoci Europy przyj projekt Traktatu ustanawiajcego Konsty-
tucj dla Europy, ktra miaa zastpi zarwno Traktat UE, jak i Traktat WE.
Projekt zosta przedstawiony Radzie Europejskiej na posiedzeniu w Salonikach
w dniu 20 czerwca 2003 r. i by omawiany na konferencjach midzyrzdowych
od wrzenia 2003 r. do czerwca 2004 r. Pastwa czonkowskie przyjy projekt
w czerwcu 2004 r. Przewiduje si, e ratyfikacja Traktatu powinna si zakoczy
do listopada 2006 r.

Kredyt w banku centralnym na koniec dnia operacja Eurosystemu umoliwia-

jca kontrahentom zacignicie kredytu na termin overnight z krajowego banku
centralnego wedug z gry ustalonej stopy procentowej pod zabezpieczenie
w postaci aktyww kwalifikowanych (zob. podstawowe stopy procentowe EBC).

Kryteria konwergencji kryteria ustanowione w art. 121 ust. 1 Traktatu WE

(oraz szerzej omwione w protokole nr 21 zaczonym do Traktatu) jako podsta-
wa oceny, czy dany kraj moe przyj euro. Dotycz wynikw w zakresie stabil -
noci cen, sytuacji finansowej budetu, kursu walutowego oraz dugotermino-
wych stp procentowych. Obejmuj rwnie zgodno prawodawstwa krajowe-

211
go (w tym statutu krajowego banku centralnego) z Traktatem oraz Statutem Eu -
ropejskiego Systemu Bankw Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego.

Kurs centralny euro oficjalny kurs wymiany walut krajw nalecych do ERM
II wobec euro, wok ktrego okrelany jest przedzia dopuszczalnych waha
kursw walutowych.

ad korporacyjny procedury i procesy, zgodnie z ktrymi instytucja jest zarz-

dzana i kontrolowana. Struktura adu korporacyjnego okrela podzia praw i obo-
wizkw pomidzy poszczeglnych uczestnikw, takich jak zarzd, kierownic-
two, akcjonariuszy i innych interesariuszy, a take reguy i zasady podejmowa-
nia decyzji. Jednoczenie stanowi ramy dla wytyczania celw operacyjnych in-
stytucji oraz wyszczeglnia rodki suce realizacji tych celw oraz kontrolowa-
niu osiganych wynikw.

Mechanizm wzajemnego powizania jeden z komponentw systemu

TARGET. Termin ten stosowany jest na okrelenie infrastruktury technicznej
i procedur powizania krajowych systemw RTGS (rozlicze brutto w czasie
rzeczywistym) umoliwiajcych przetwarzanie patnoci transgranicznych
w systemie TARGET.

Midzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) midzynarodowa organizacja

monetarna ustanowiona w 1944 r. na mocy umowy z Bretton Woods. Mieci si
w Waszyngtonie i obecnie nale do niej 184 pastwa czonkowskie. Zgodnie
z aktem zaoycielskim MFW, jego gwnymi zadaniami s promowanie global-
nej wsppracy monetarnej, zapewnienie stabilnoci kursw walutowych, ua-
twianie handlu midzynarodowego i promowanie rozwoju gospodarczego.

Minimalna oferowana stopa procentowa dolna granica wysokoci stp procen-

towych, na ktre kontrahenci mog skada oferty w przetargach na podstawo -
we operacje refinansujce ze zmienn stop procentow. Jest to jedna z podsta -
wowych stp procentowych EBC obrazujca aktualne nastawienie jego polityki
pieninej.

Monetarne instytucje finansowe (MIF) instytucje finansowe tworzce sektor emi-

sji pienidza w strefie euro. Obejmuj one EBC, krajowe banki centralne krajw
strefy euro oraz instytucje kredytowe i fundusze rynku pieninego strefy euro.

Niezaleno banku centralnego rozwizania prawne gwarantujce ochron

banku centralnego przed ingerencj polityczn podczas realizacji jego statuto-
wych zada i obowizkw. Zasada niezalenoci bankw centralnych strefy eu -
ro zostaa ustanowiona w artykule 108 Traktatu WE.

Odpowiedzialno prawny i polityczny obowizek waciwego uzasadniania

i wyjaniania spoeczestwu oraz jego przedstawicielom swoich decyzji przez
niezalen instytucj, a tym samym rozliczania si z realizacji zaoonych celw.

OECD (Organizacja Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju) organizacja mi-

dzyrzdowa zaoona w 1950 r. z siedzib w Paryu. Obecnie liczy 30 krajw

212
czonkowskich i ma powizania z 70 innymi. Jest paszczyzn wymiany pogl-
dw dla jej czonkw, pozwalajc na porwnywanie dowiadcze i wspprac
w celu osignicia jak najwyszego trwaego wzrostu gospodarczego oraz popra-
wy dobrobytu gospodarczego i spoecznego w zgodzie z zasadami gospodarki
rynkowej.

Oglne wytyczne polityki gospodarczej Traktat zobowizuje pastwa czon-

kowskie do wzajemnego koordynowania swej polityki gospodarczej w ramach
Rady UE. Oglne wytyczne polityki gospodarczej s gwnym narzdziem tej
koordynacji. Zawieraj zalecenia dla orodkw decyzyjnych w zakresie polityki
makroekonomicznej i strukturalnej oraz stanowi wzorzec, wedug ktrego oce-
nia si postpy w ich realizacji. Oceny takie stanowi cze mechanizmu wielo-
stronnego nadzoru w ramach Rady UE. Rada UE przygotowuje wstpn wersj
oglnych wytycznych na podstawie zalece Komisji Europejskiej, a nastpnie
przedstawia j Radzie Europejskiej. Po uwzgldnieniu wnioskw Rady Europej-
skiej, Rada UE zatwierdza oglne wytyczne polityki gospodarczej przedstawio-
ne w formie zalecenia Komisji.

Okres utrzymywania rezerwy okres, dla ktrego obliczany jest poziom wyma-
ganej rezerwy obowizkowej dla instytucji kredytowej. Od 10 marca 2004 r.
okres utrzymywania rezerwy rozpoczyna si w dniu rozliczenia pierwszej pod -
stawowej operacji refinansujcej po posiedzeniu Rady Prezesw, podczas ktre-
go formuowana jest miesiczna ocena nastawienia w polityce pieninej na na-
stpny okres. EBC ogasza kalendarz okresw utrzymywania rezerwy co naj-
mniej na trzy miesice przed pocztkiem kadego roku.

Operacja dostrajajca nieregularna operacja otwartego rynku realizowana przez

Eurosystem gwnie w celu przeciwdziaania nieoczekiwanym wahaniom pyn-
noci na rynku.

Operacje banku centralnego na koniec dnia instrumenty banku centralnego

udostpniane na danie kontrahentom. Eurosystem oferuje dwa typy takich ope-
racji: kredyt banku centralnego na koniec dnia i depozyt w banku centralnym
na koniec dnia.

Operacje otwartego rynku operacje przeprowadzane z inicjatywy banku cen-

tralnego na rynku finansowym w formie jednej z nastpujcych transakcji: (i)
bezwarunkowa sprzeda lub kupno aktyww (kasowa lub terminowa); (i) sprze-
da lub kupno aktyww na podstawie umw z przyrzeczeniem odkupu; (iii)
udzielenie lub zacignicie poyczki pod zastaw aktyww; (iv) emisja certyfika-
tw dunych banku centralnego; (v) przyjmowanie lokat terminowych; (vi)
transakcje zamiany waluty krajowej na zagraniczn (sswapy walutowe).

Pakt Stabilnoci i Wzrostu obejmuje dwa rozporzdzenia Rady UE, tj. (i) Roz-
porzdzenie (WE) nr 1466/97 z 7 lipca 1997 r. o wzmocnieniu nadzoru pozycji
budetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych oraz (ii) Rozpo-
rzdzenie (WE) nr 1467/97 z 7 lipca 1997 r. o przyspieszeniu i wyjanieniu za-
sad stosowania procedury dotyczcej nadmiernego deficytu, a take Rezolucj
Rady Europejskiej o przyjciu Paktu Stabilnoci i Wzrostu uchwalon na szczy-

213
cie w Amsterdamie w dniu 17 czerwca 1997 r. Celem Paktu jest zapewnienie do-
brego stanu finansw publicznych na trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walu -
towej, w celu zagwarantowania warunkw dla stabilnoci cen oraz silnego, trwa-
ego wzrostu prowadzcego do wzrostu zatrudnienia. W szczeglnoci rednio-
okresowym celem pastw czonkowskich jest budet bliski rwnowagi lub wy-
kazujcy nadwyk.

Parlament Europejski instytucja Wsplnoty, w skad ktrej wchodz przedsta-

wiciele obywateli pastw czonkowskich. W kadencji parlamentarnej 2004-2009
ich liczba wynosi 732. Parlament jest jednym z uczestnikw procesu legislacyj-
nego. Jego prerogatywy s rne w zalenoci od procedury, zgodnie z ktr sta-
nowione jest dane prawo UE. W kontekcie Unii Gospodarczej i Walutowej
(UGW) Parlament ma gwnie uprawnienia konsultacyjne. Traktat nakada jed-
nak na EBC pewne procedury demokratycznej odpowiedzialnoci przez Parla-
mentem (przedstawienie raportu rocznego, oglna debata w sprawie polityki pie-
ninej, wystpienia przed waciwymi komisjami parlamentarnymi).

Podstawa naliczania rezerwy obowizkowej suma pozycji bilansu (w szczegl-

noci zobowiza), ktre stanowi podstaw obliczania przez instytucje kredyto -
we utrzymywanych przez nie rezerw obowizkowych.

Podstawowa operacja refinansujca cotygodniowa operacja otwartego rynku

przeprowadzana przez Eurosystem. Z dniem 9 marca 2004 r. termin zapadalno-
ci tych operacji zosta skrcony z dwch do jednego tygodnia na mocy decyzji
Rady Prezesw z 2003 r. Operacje te przeprowadza si w formie przetargw
na bazie zmiennej stopy procentowej o ustalonej z gry minimalnej oferowanej
stopie procentowej.

Podstawowe stopy procentowe EBC : stopy procentowe ustalone przez Rad

Prezesw, ktre odzwierciedlaj nastawienie polityki pieninej EBC. S to: mi -
nimalna oferowana stopa procentowa podstawowych operacji refinansujcych,
stopa procentowa kredytu banku centralnego na koniec dnia oraz stopa depozytu
w banku centralnym na koniec dnia.

Powizania pomidzy systemami rozrachunku papierw wartociowych proce-

dury i uzgodnienia pomidzy systemami rozrachunku papierw wartociowych
umoliwiajce transfer papierw wartociowych w drodze zapisw ksigowych.
Eurosystem korzysta z wybranych powiza jako alternatywy dla systemu ban -
kw centralnych korespondentw dla celw transgranicznego wykorzystania
zabezpiecze.

Procedura dotyczca nadmiernego deficytu zdefiniowana w art. 104 Trakta -

tu WE i szczegowo opisana w Protokole nr 20 (w sprawie procedury dotycz-
cej nadmiernego deficytu). Wymaga ona od pastw czonkowskich UE utrzy-
mania dyscypliny budetowej, okrela kryteria, wedug ktrych saldo budetu
moe zosta uznane za nadmierny deficyt i okrela zasady postpowania
w przypadku, gdy wymagania dotyczce rwnowagi budetowej lub dugu pu-
blicznego nie zostay spenione. Wyej wymienione dokumenty uzupenia
Rozporzdzenie Rady (WE) nr 1467/97 z 7 lipca 1997 r. o przyspieszeniu i wy-

214
janieniu zasad stosowania procedur nadmiernego deficytu, stanowice ele-
ment Paktu Stabilnoci i Wzrostu.

Programy stabilizacyjne rednioterminowe plany i zaoenia rzdw co

do przebiegu kluczowych zmiennych gospodarczych przedstawiane przez kraje
strefy euro. Zawieraj one jako cel osignicie w rednim terminie nadwyki bu-
detowej lub salda bliskiego rwnowagi albo ciek dochodzenia do takiego ce-
lu, zgodnie z Paktem Stabilnoci i Wzrostu. Programy stabilnoci aktualizuje si
co rok. Programy s analizowane przez Komisj Europejsk oraz Komitet Eko -
nomiczno -Finansowy, ktrych wnioski stanowi podstaw oceny dokonywanej
przez Rad ECOFIN.

Projekcje zob. projekcje ekspertw Eurosystemu.

Projekcje ekspertw Eurosystemu opracowywane przez ekspertw Eurosyste -

mu scenariusze moliwego przyszego rozwoju sytuacji makroekonomicznej
w strefie euro, stanowice jeden z elementw analizy makroekonomicznej.

Przetarg standardowy procedura przetargowa stosowana przez Eurosystem

w regularnych operacjach otwartego rynku. Przetargi standardowe s przeprowa-
dzane w cigu 24 godzin. W przetargu standardowym oferty przetargowe mog
skada wszyscy kontrahenci speniajcy oglne kryteria kwalifikowalnoci.

Przetarg szybki procedura przetargowa stosowana przez Eurosystem w opera -

cjach dostrajajcych. Przetargi szybkie s przeprowadzane w czasie jednej godzi-
ny i s zastrzeone dla ograniczonej grupy kontrahentw.

Rada ECOFIN zob. Rada UE .

Rada Europejska nadaje Unii Europejskiej impulsy niezbdne do jej rozwoju

i okrela jego oglne kierunki polityczne. W jej skad wchodz szefowie pastw
lub rzdw krajw czonkowskich oraz przewodniczcy Komisji Europejskiej
(zob. te Rada UE).

Rada Oglna jeden z organw decyzyjnych EBC. Skada si z prezesa i wice-

prezesa EBC oraz prezesw bankw centralnych wszystkich pastw czonkow-
skich Unii Europejskiej.

Rada Prezesw najwyszy organ decyzyjny EBC. Skada si z wszystkich

czonkw Zarzdu EBC oraz prezesw bankw centralnych pastw czonkow-
skich Unii Europejskiej, ktre przyjy euro jako swoj walut.

Rada UE (Rada Ministrw Unii Europejskiej) jedna z instytucji Wsplnoty Euro-

pejskiej. W jej skad wchodz przedstawiciele rzdw pastw czonkowskich, zwy-
kle ministrw odpowiedzialnych za okrelone zagadnienia (w zwizku z tym czsto
okrelana jako Rada Ministrw). Posiedzenie Rady UE, w ktrym uczestnicz mi-
nistrowie gospodarki i finansw jest czsto okrelane jako Rada ECOFIN. Rada
Unii Europejskiej moe si rwnie zbiera w skadzie szefw pastw lub rzdw
w celu podjcia decyzji wyszczeglnionych w Traktacie (zob. te Rada Europejska).

215
Rezerwa obowizkowa minimalna kwota rezerwy, jak instytucja kredytowa
musi utrzymywa w Eurosystemie. Zgodno z tym wymogiem jest okrela-
na na podstawie rednich z sald dziennych w okresie utrzymywania rezerwy, wy-
noszcym okoo miesica.

Ryzyko rozrachunku termin oglny oznaczajcy ryzyko, e rozrachunek

w systemie transferw nie nastpi w sposb zgodny z oczekiwaniami. Ryzy-
ko rozrachunku moe dotyczy zarwno ryzyka kredytowego, jak i ryzyka
pynnoci.

Stabilno cen utrzymanie stabilnoci cen jest podstawowym zadaniem Euro -

systemu. Wedug definicji Rady Prezesw, stabilno cen jest utrzymana, jeeli
roczny wzrost zharmonizowanego wskanika cen konsumpcyjnych (HICP)
w strefie euro nie przekracza 2%. Rada Prezesw ucilia rwnie, e dc
do zachowania stabilnoci cen, zamierza utrzyma stop inflacji w rednim okre-
sie na poziomie nieco poniej 2%.

Statut Europejskiego Systemu Bankw Centralnych i Europejskiego Banku Cen -

tralnego (Statut ESBC) podstawa prawna funkcjonowania Europejskiego Sys -
temu Bankw Centralnych (ESBC) i Europejskiego Banku Centralnego (EBC),
sformuowana jako protok stanowicy zacznik do Traktatu WE.

Stopa rezerwy obowizkowej wskanik definiowany przez bank centralny dla

kadej kategorii pozycji bilansowych zaliczanych do podstawy naliczania rezer -
wy obowizkowej. Stopy te s nastpnie stosowane do obliczania poziomu rezer -
wy obowizkowej.

Strategia polityki pieninej oglne podejcie do prowadzenia polityki pieni-

nej. Gwnymi elementami strategii polityki pieninej EBC s liczbowa definicja
podstawowego celu utrzymania stabilnoci cen oraz system analityczny oparty
na dwch filarach analizie makroekonomicznej i analizie monetarnej. Taki sys-
tem analityczny jest podstaw oglnej oceny zagroe dla stabilnoci cen formuo-
wanej przez Rad Prezesw oraz jej decyzji w sprawie polityki pieninej. Decy-
zje te wyjania si opinii publicznej wanie przez odniesienie do strategii.

Strefa euro obszar obejmujcy pastwa czonkowskie, ktre zgodnie z Trakta-

tem przyjy euro jako wspln walut i w ktrych obowizuje wsplna polityka
pienina prowadzona przez EBC. Do strefy euro nale obecnie: Austria, Bel-
gia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg,
Niemcy, Portugalia i Wochy.

Swap walutowy jednoczesna transakcja kasowa i terminowa wymiany jednej

waluty na drug. Eurosystem moe prowadzi operacje otwartego rynku w for-
mie swapw walutowych, w ktrych krajowe banki centralne (lub EBC) kupuj
(lub sprzedaj) euro w transakcji kasowej za walut i jednoczenie odsprzedaj
(lub odkupuj) je w transakcji terminowej.

System bankw centralnych korespondentw (ang. correspondent central

banking model CCBM) mechanizm utworzony przez Europejski System

216
Bankw Centralnych (ESBC) w celu umoliwienia kontrahentom uzyskanie kre-
dytu z banku centralnego kraju, w ktrym s ustanowieni zabezpieczonego akty-
wami zdeponowanych w innym kraju. W systemie CCBM, krajowy bank central-
ny peni rol powiernika innych KBC w stosunku do papierw wartociowych
zdeponowanym w krajowym systemie rozrachunku papierw wartociowych.

System patniczy zestaw instrumentw, procedur bankowych i systemw mi-

dzybankowego przekazu rodkw umoliwiajcy obieg pienidza. Systemy pat-
nicze wymagaj uzgodnienia standardw technicznych oraz metod transmisji in-
strukcji patniczych pomidzy uczestnikami, uzgodnienia rodzaju aktyww,
w ktrych odbywa si rozrachunek oraz szeregu wsplnych procedur i zasad ope-
racyjnych obejmujcych m.in. kryteria dostpu i cennika opat.

System rozrachunku papierw wartociowych system, ktry pozwala na utrzy-

mywanie i przekazywanie papierw wartociowych lub innych aktyww finan-
sowych zarwno nieodpatnie, jak i za zapat.

System RTGS (ang. real-time gross settlement system system rozrachunku brut-
to w czasie rzeczywistym) system rozrachunku, w ktrym przetwarzanie i rozra-
chunek zlece jest dokonywany na zasadzie jedno po drugim (bez kompensowania
pozycji) w czasie rzeczywistym (w trybie cigym) (zob. rwnie TARGET).

TARGET (ang. Trans-European Automated Real-time Gross settlement

Express Transfer transeuropejski zautomatyzowany byskawiczny system
rozrachunku brutto w czasie rzeczywistym) system RTGS dla transakcji
w euro. Jest to zdecentralizowany system skadajcy si z 15 krajowych sys-
temw RTGS, mechanizmu patnoci EBC (EPM) i mechanizmu ich wzajem-
nego powizania.

TARGET2 druga generacja systemu TARGET, opracowywana w celu zwik-

szenia integracji finansowej w strefie euro. Gwnymi celami systemu TARGE-
T2 s: (i) wyjcie naprzeciw oczekiwaniom klientw poprzez udostpnienie
ujednoliconych interfejsw; (ii) zagwarantowanie efektywnoci kosztowej po-
przez wprowadzenie jednolitej tabeli opat za podstawowe usugi; (iii) przygoto-
wanie na wyzwania przyszoci, w tym rozszerzenie Unii Europejskiej i Eurosys -
temu. W systemie TARGET2 za rachunki i kontakty z instytucjami kredytowy-
mi odpowiada bd krajowe banki centralne. Oczekuje si, e nowy system za-
cznie funkcjonowa w drugiej poowie obecnej dekady.

Traktat oznacza Traktat ustanawiajcy Wsplnot Europejsk (Traktat WE),

podpisany w Rzymie dnia 25 marca 1957 r. (i std nazywany czsto Traktatem
Rzymskim) i obowizujcy od 1 stycznia 1958 r. Traktat ten ustanowi Europej -
sk Wsplnot Gospodarcz (EWG), ktra nastpnie przeksztacia si we
Wsplnot Europejsk. Nastpio to na mocy Traktatu o Unii Europejskiej (T
Trak-
tat UE), zwanego rwnie Traktatem z Maastricht.

Traktat UE zob. Traktat.

Traktat WE zob. Traktat .

217
Transakcja odwracalna operacja, w ramach ktrej bank centralny kupuje lub
sprzedaje aktywa na mocy umowy z przyrzeczeniem odkupu bd przeprowadza
zabezpieczone operacje kredytowe.

Trybuna Obrachunkowy instytucja Wsplnoty Europejskiej odpowiedzial-

na za kontrol ksigow we Wsplnocie. Jednym z jego obowizkw jest bada-
nie skuteczno zarzdzania EBC .

Trybuna Sprawiedliwoci jedna z instytucji Wsplnoty Europejskiej, z sie-

dzib w Luksemburgu. Do jej zada naley: i) zagwarantowanie poprawnej in-
terpretacji i stosowania traktatw; ii) rozstrzyganie o wanoci i dokonuje wy-
kadni prawa wsplnotowego. Trybuna sprawuje nadzr sdowy nad dziaal-
noci EBC.

Umowa z przyrzeczeniem odkupu umowa sprzeday aktyww oraz ich p-

niejszego odkupu po okrelonej cenie w przyszym terminie lub na danie.
Umowa taka jest podobna do zabezpieczonego kredytu z tak rnic, e sprze-
dajcy nie zachowuje prawa wasnoci do papierw wartociowych bdcych jej
przedmiotem. Umowy z przyrzeczeniem odkupu s zaliczane do agregatu M3,
o ile sprzedajcy jest monetarn instytucj finansow (MIF), a kontrahent re-
zydentem strefy euro innym ni MIF.

Unia Europejska (UE) ustanowiona Traktatem o Unii Europejskiej (Trakta -

tem UE) , zwanym rwnie Traktatem z Maastricht, podpisanym w lutym
1992 r. i obowizujcym od 1 listopada 1993 r. Traktat o Unii Europejskiej
zosta znowelizowany Traktatem Amsterdamskim (podpisanym 2 padzierni-
ka 1997 r. w Amsterdamie i obowizujcym od 1 maja 1999 r.) oraz najnow-
szym Traktatem Nicejskim (podpisanym 26 lutego 2001 r. i obowizujcym
od 1 lutego 2003 r.). Unia Europejska (UE) opiera si na trzech filarach, kt-
re stanowi szereg organizacji i rozwiza o rnym charakterze prawnym. Jej
pierwszym filarem jest Wsplnota Europejska i Europejska Wsplnota Ener-
gii Atomowej (Euratom), ktre posiadaj osobowo prawn i s przedmio-
tem oddzielnych traktatw. Drugi i trzeci filar UE stanowi w zasadzie mi-
dzyrzdowe porozumienia w sprawie wsplnej polityki zagranicznej i bezpie-
czestwa, a take wsppracy policji i wymiaru sprawiedliwoci w sprawach
kryminalnych.

Unia Gospodarcza i Walutowa (UGW) unia realizowana w trzech etapach

zgodnie z procedurami i harmonogramem okrelonymi w Traktacie WE. Etap
pierwszy UGW rozpocz si w lipcu 1990 r. i trwa do 31 grudnia 1993 r. Obej-
mowa przede wszystkim wyeliminowanie wewntrznych barier dla swobodne-
go przepywu kapitau w ramach UE. Etap drugi UGW zacz si w dniu 1 stycz-
nia 1994 r. Na tym etapie utworzono Europejski Instytut Walutowy, wprowadzo-
no zakaz finansowania sektora publicznego przez banki centralne, zakaz uprzy-
wilejowanego dostpu do instytucji finansowych dla sektora publicznego oraz
obowizek unikania nadmiernego deficytu budetowego. Trzeci etap rozpocz
si 1 stycznia 1999 r. przeniesieniem kompetencji monetarnych na EBC oraz
wprowadzeniem euro. Wymiana pienidza na euro w dniu 1 stycznia 2002 r. za-
koczya proces tworzenia UGW.

218
Warto referencyjna dynamiki pienidza w celu oceny sytuacji monetarnej
Rada Prezesw ogosia warto referencyjn dla szerokiego agregatu pienine-
go M3. Warto ta okrela, jaka roczna stopa wzrostu M3 zapewni utrzymanie
stabilnoci cen w rednim okresie. Warto referencyjna jest obliczana w sposb
zapewniajcy realizacj celu utrzymania stabilnoci cen (zgodnie z jej definicj
sformuowan przez Rad Prezesw) na podstawie redniookresowych zaoe
co do trendu wzrostu realnego PKB oraz trendu szybkoci obiegu M3. Znaczne
lub dugotrwae odchylenie dynamiki pienidza od wartoci referencyjnej wiad-
czy w normalnych okolicznociach o istnieniu zagroe dla utrzymania sta-
bilnoci cen w rednim okresie. Polityka pienina nie reaguje jednak automa-
tycznie na odchylenia wzrostu M3 od wartoci referencyjnej.

Wskanik deficytu przedmiot jednego z kryteriw fiskalnych stosowanych

przy stwierdzaniu nadmiernego deficytu, okrelonych w art. 104 ust. 2 Traktatu
WE. Zdefiniowany zosta jako stosunek midzy planowanym lub rzeczywistym
deficytem finansw publicznych a produktem krajowym brutto w biecych ce-
nach rynkowych. Deficyt sektora publicznego zosta zdefiniowany w protokole
nr 20 (w sprawie procedury nadmiernego deficytu) jako poyczki netto sektora
instytucji rzdowych i samorzdowych.

Wskanik dugu przedmiot jednego z kryteriw fiskalnych stosowanych

przy stwierdzaniu nadmiernego deficytu, okrelonych w art. 104 ust. 2 Traktatu WE.
Wskanik ten zosta zdefiniowany jako stosunek dugu publicznego do produktu
krajowego brutto w biecych cenach rynkowych, natomiast dug publiczny we-
dug definicji w protokole nr 20 (w sprawie procedury nadmiernego deficytu) jest
to cakowity dug brutto w wartoci nominalnej, niespacony na koniec roku przez
sektor publiczny i skonsolidowan dla wszystkich sektorw wadzy publicznej.

Wsplne systemy operacyjne systemy utworzone wsplnie przez EBC i krajo-

we banki centralne w celu uatwienia realizacji zdecentralizowanych operacji.
Obejmuj wsplne systemy informatyczne, aplikacje i procedury, zorganizowa-
ne w formie tzw. sieci gwiadzistej z EBC w jej centrum.

Wsplnota Europejska organizacja ponadnarodowa ustanowiona Traktatem

EWG z 1958 r. jako Europejska Wsplnota Gospodarcza. Traktat UE rozszerzy
zadania EWG oraz zmieni jej nazw na Wsplnot Europejsk. Gwne zadania
Wsplnoty Europejskiej to wspieranie harmonijnego, zrwnowaonego i staego
rozwoju dziaalnoci gospodarczej, wysokiego poziomu zatrudnienia i ochrony
socjalnej, rwnoci mczyzn i kobiet, staego i bezinflacyjnego wzrostu gospo-
darczego, wysokiego stopnia konkurencyjnoci i konwergencji dokona gospo-
darczych, wysokiego poziomu ochrony i poprawy jakoci rodowiska naturalne-
go, podwyszania poziomu i jakoci ycia, spjnoci gospodarczej i spoecznej
oraz solidarnoci midzy Pastwami Czonkowskimi. Wsplnota realizuje te za-
dania midzy innymi poprzez utworzenie wsplnego rynku i UGW.

Zabezpieczenie aktywa zastawione (np. przez instytucje kredytowe w bankach

centralnych) jako gwarancja spaty kredytu, a take aktywa sprzedane (np. ban-
kom centralnym przez instytucje kredytowe) w ramach umw z przyrzeczeniem
odkupu.

219
Zarzd jeden z organw decyzyjnych EBC. W skad Zarzdu wchodz prezes
i wiceprezes EBC oraz czterech innych czonkw wyznaczonych drog porozu-
mienia szefw pastw lub rzdw krajw, ktre przyjy euro.

Zharmonizowany wskanik cen konsumpcyjnych (ang. Harmonised Index of

Consumer Prices HICP) indeks cen konsumpcyjnych obliczany na podstawie
ujednoliconej (pomidzy krajami) metodologii statystycznej.

220
BIBLIOGRAFIA
POZYCJE OGLNE

Oficjalne publikacje EBC

EBC (kwiecie 1999): Annual Report 1998.

EBC (kwiecie 2000): Annual Report 1999.

EBC (maj 2001): Annual Report 2000.

EBC (kwiecie 2002): Annual Report 2001.

EBC (kwiecie 2003): Annual Report 2002.

EBC (kwiecie 2004): Annual Report 2003.

EBC (kwiecie 2005): Raport Roczny 2004.

EBC (kwiecie 2006): Raport Roczny 2005.

EBC (marzec 2002): Compendium: collection of legal instruments, czerwiec

1998 grudzie 2001.

EBC (padziernik 2004): Przepisy instytucjonalne: Statut ESCB i EBC,

regulaminy wewntrzne.

EBC (maj 2006): The European Central Bank, the Eurosystem, the European
System of Central Banks (broszura informacyjna).

Inne publikacje

Papadia, F., Santini, C. (2006): La Banque centrale europenne. Pary.

Raymond, R. (2001): Leuro et lunit de lEurope. Pary.

Scheller, H.K. (1999): Das Europische System der Zentralbanken. W:

Glomb/Lauk (red.): Euro Guide. Kolonia.

Scheller, H.K. (2000): Die Europische Zentralbank. Frankfurt nad Menem.

Von der Groeben, H., Thiesing, J., Ehlermann, C.-D. (red.): Kommentar zum
EU/EG-Vertrag (wyd. 5). Baden-Baden, 1997/1999.

Zilioli, C., Selmayr, M. (2001): The Law of the European Central Bank. Oxford-
-Portland Oregon.

221
ROZDZIA 1

Oficjalne publikacje EBC

EBC (maj 2000): Convergence Report 2000.

EBC (padziernik 2004): Convergance Report 2004 (czciowo przetumaczony

na polski).

EBC (maj 2006): Convergance Report 2006 (czciowo przetumaczony na polski).

EBC (listopad 2001): The economic policy framework in EMU. W: Biuletyn

Miesiczny.

EBC (luty 2003): The relationship between monetary policy and fiscal policies in
the euro area. W: Biuletyn Miesiczny.

EBC (sierpie 2004): The European Constitution and the ECB. W: Biuletyn
Miesiczny.

Inne publikacje

Andrews, D. (grudzie 2003): The Committee of Central Bank Governors as

a source of rules. W: Journal of European Public Policy 10:6, str. 956-973.

Baer, G.D. (1994): The Committee of Governors as a forum for European central
bank cooperation. W: Bakker, A. et al. (red.): Monetary Stability through
International Cooperation: Essays in Honor of Andr Szsz. Amsterdam.

Berger, F. (2001): 12 into one: one money for Europe. Frankfurt nad Menem.

Committee for the study of economic and monetary union (Komitet Delorsa)
(1989): Report on economic and monetary union in the European Community.

EIW (kwiecie 1995): Annual Report 1994.

EIW (listopad 1995): The changeover to the single currency.

EIW (luty 1996): Role and functions of the European Monetary Institute.

EIW (kwiecie 1996): Annual Report 1995.

EIW (stycze 1997): The single monetary policy in Stage Three: specification of
the operational framework.

EIW (kwiecie 1997): Annual Report 1996.

EIW (marzec 1998): Convergence Report: Report required by Article 109j of the
Treaty establishing the European Community.

222
EIW (maj 1998): Annual Report 1997.

Komitet Prezesw bankw centralnych pastw czonkowskich Europejskiej

Wsplnoty Gospodarczej (listopad 1990): Introductory Report and Commentary
on the Statute of the European System of Central Banks and the ECB.

Komitet Prezesw bankw centralnych pastw czonkowskich Europejskiej

Wsplnoty Gospodarczej (kwiecie 1992): Annual Report 1990/91.

Komitet Prezesw bankw centralnych pastw czonkowskich Europejskiej

Wsplnoty Gospodarczej (kwiecie 1993): Annual Report 1992.

Komisja Europejska (1995): Green Paper on the Practical Arrangements for the
Introduction of the Single Currency (COM(95) 33 final). Luksemburg, 31 maja.

Scheller, H.K. (2001): The Changeover to the Euro. W: Caesar/Scharrer (red.):

European Economic and Monetary Union: Regional and Global Challenges. Ba-
den-Baden, str. 243-263.

Van den Berg, C.C.A. (2004): The Making of the Statute of the Europoean system
of Central Banks, An Application of Checks and Balances.

ROZDZIA 2

Oficjalne publikacje EBC

EBC (stycze 1999): The Eurosystem and the European System of Central Banks
(ESCB). W: Biuletyn Miesiczny.

EBC (lipiec 1999): The institutional framework of the European System of

Central Banks. W: Biuletyn Miesiczny.

EBC (listopad 1999): Legal instruments of the European Central Bank. W: Biu-
letyn Miesiczny.

EBC (czerwiec 2001): Why price stability?

EBC (maj 2003): The adjustment of voting modalities in the Governing Council.
W: Biuletyn Miesiczny.

Inne publikacje

Arrowsmith, J.A.A. (1996): La non-participation la phase 3: la vie ltage

infrieur de lUEM. W: Revue dconomie financiere nr 36, 1-1996.

Caparello, M. (2003): Internal audit in the central banking community.

W: Courtis, N., Mander, B. (red.): Accounting standards for central banks.
Central Banking Publications, London.

223
Duisenberg, W.F. (2001): The European Central Bank, the Eurosystem and the
European System of Central Banks (przemwienie wygoszone podczas ceremo-
nii inauguracji nowego gmachu Banque centrale du Luxembourg). Luxembourg,
18 maja 2001 r.

Liebscher, K. (maj 1998): Die Rolle einer nationalen Zentralbank im ESZB am

Beispiel der OeNB. W: 26. Volkswirtschaftliche Tagung der Oesterreichischen
Nationalbank.

Merriman, N. (2003): Financial reporting in the Eurosystem. W: Courtis,

N., Mander, B. (red.): Accounting standards for central banks. Central Banking
Publications, London.

Padoa-Schioppa, T. (2000): An institutional glossary of the Eurosystem. Artyku

przedstawiony na konferencji The Constitution of the Eurosystem: the Views of
the EP and the ECB, 8 marca 2000 r.

Palmer, M. (maj 2001): The Banque centrale du Luxembourg in the European

System of Central Banks. Banque centrale du Luxembourg.

Raymond, R. (1996): Les Banques centrales nationales dans le syste me europen

de banques centrals. W: Revue dconomie financiere nr 36, 1-1996.

ROZDZIA 3

Oficjalne publikacje EBC

EBC (stycze 1999): The stability-oriented monetary policy strategy of the

Eurosystem. W: Biuletyn Miesiczny.

EBC (listopad 1999): TARGET and payments in euro. W: Biuletyn Miesiczny.

EBC (stycze 2000): Foreign exchange reserves and operations of the Eurosys-
tem. W: Biuletyn Miesiczny.

EBC (kwiecie 2000): EMU and banking supervision. W: Biuletyn Miesiczny.

EBC (czerwiec 2001): Eurosystem staff macroeconomic projection exercises for

the euro area. W: Biuletyn Miesiczny.

EBC (stycze 2002): Euro banknote preparations: from cash changeover to post-
-launch activities. W: Biuletyn Miesiczny.

EBC (kwiecie 2002): The role of the Eurosystem in payment and clearing
systems. W: Biuletyn Miesiczny.
EBC (maj 2002): The liquidity management of the ECB. W: Biuletyn Miesiczny.

224
EBC (maj 2002): Implications of the euro cash changeover on the development
of banknotes and coins in circulation. W: Biuletyn Miesiczny.

EBC (stycze 2003): The demand for currency in the euro area and the impact of
the euro cash changeover. W: Biuletyn Miesiczny.

EBC (stycze 2003): CLS purpose, concept and implications. W: Biuletyn

Miesiczny.

EBC (czerwiec 2003): The outcome of the ECBs evaluation of its monetary po-
licy strategy. W: Biuletyn Miesiczny.

EBC (sierpie 2003): Changes to the Eurosystems operational framework for

monetary policy. W: Biuletyn Miesiczny.

EBC (maj 2000): Statistical information collected and compiled by the ESCB.

EBC (kwiecie 2002): Evaluation of the 2002 cash changeover.

EBC (luty 2003): EU banking sector stability.

EBC (sierpie 2005): ECB Statistics: a brief overview.

EBC (sierpie 2005): TARGET the current system (broszura informacyjna).

EBC (listopad 2003): TARGET: the Trans-European Automated Real-time Gross

settlement Express Transfer system update 2003 (broszura informacyjna).

EBC (stycze 2004): The monetary policy of the ECB (wyd. 2).

EBC (luty 2005): The implementation of monetary policy in the euro area:
General documentation on Eurosystem monetary policy instruments and
procedures.

EBC (listopad 2004): Developments in the EU framework for financial regulation,

supervision and stability. W: Biuletyn Miesiczny.

EBC (luty 2005): Initial experience with the changes to the Eurosystems
operational framework for monetary policy implementation. W: Biuletyn Mie-
siczny.

EBC (sierpie 2005): TARGET innovation and transformation (broszura

informacyjna).

EBC (kwiecie 2006): Zarzdzanie portfelem w EBC. W: Biuletyn Miesiczny.

225
Inne publikacje

Bull, P. (lipiec 2004): The development of statistics for Economic and Monetary
Union, Frankfurt nad Menem.

Domingo-Solans, E. (2003): The importance of Eurostat for the monetary policy

of the European Central Bank. Przemwienie wygoszone podczas debaty akade-
mickiej z okazji 50-lecia Urzdu Statystycznego Wsplnot Europejskich, Luk-
semburg, 16 maja 2003 r.

Duisenberg, W.F. (2001): The ECBs monetary policy strategy and the
quantitative definition of price stability . Pismo prezesa EBC
do przewodniczcej Komisji ds. Gospodarczych i Monetarnych, Christy
Randzio-Plath, 13 grudnia 2001 r.

Issing, O., Gaspar, V., Angeloni, I. Tristani, O. (2001): Monetary policy in the
euro area: strategy and decision-making at the European Central Bank.
Cambridge University Press, Cambridge.

Issing, O. et al. (red.) (listopad 2003): Background Studies for the ECBs
Evaluation of its Monetary Policy Strategy. Frankfurt nad Menem.

Trichet, J.-C. (2003): The ECBs monetary strategy after the evaluation and
clarification of maj 2003. Przemwienie wygoszone w Center for Financial
Studies, Frankfurt nad Menem, 20 listopada 2003 r.

Trichet, J.-C. (2004): Euro area statistics and their use for ECB policy-making.
Przemwienie wygoszone podczas drugiej konferencji statystycznej EBC,
Frankfurt nad Menem, 22-23 kwietnia 2004 r.

ROZDZIA 4

Oficjalne publikacje EBC

EBC (padziernik 2000): The ECBs relations with institutions and bodies of the
European Community. W: Biuletyn Miesiczny.

EBC (luty 2001): The external communication of the European Central Bank. W:
Biuletyn Miesiczny.

EBC (listopad 2002): The accountability of the ECB. W: Biuletyn Miesiczny.

EBC (listopad 2002): Transparency in the monetary policy of the ECB. W: Biu-
letyn Miesiczny.

226
Inne publikacje

Noyer, C. (1999): Politics and central banks. Przemwienie wygoszone w Eesti

Pank, Tallinn, 3 maja 1999 r.

Zilioli, C., Selmayr, M. (2000): The European Central Bank: An Independent

Specialised Organization of Community Law. W: Common Market Law
Review Vol. 37, wyd. 3, str. 591-644.

ROZDZIA 5

Oficjalne publikacje EBC

EBC (sierpie 1999):The international role of the euro. W: Biuletyn Miesiczny.

EBC (stycze 2001): The ECBs relations with international organisations and
fora. W: Biuletyn Miesiczny.

EBC (maj 2002): International supervisory co-operation. W: Biuletyn Miesiczny.

EBC (grudzie 2002): Review of the international role of the euro.

Inne publikacje

Duisenberg, W.F. (2000): The role of the ECB at the international level. Przem-
wienie wygoszone podczas dorocznego spotkania Institute for International
Finance, Inc. (IIF), Praga, 23 wrzenia 2000 r.

Padoa-Schioppa, T. (1999): The external representation of the euro area. Owiad-

czenie wstpne przed Podkomisj ds. Monetarnych Parlamentu Europejskiego,
Bruksela, 17 marca 1999 r.

Zilioli, C., Selmayr, M. (1999): The External Relations of the Euro Area: Legal
Aspects. W: Common Market Law Review Vol. 36, wyd. 2, str. 273-349.

ROZDZIA 6

Oficjalne publikacje EBC

EBC (2000): ECB labour relationships and the social dialogue with regard to the
ESCB. Komunikat prasowyEBC z dnia 5 padziernika 2000 r.

EBC (2002): Code of Conduct of the European Central Bank in accordance with
Article 11.3 of the Rules of Procedure of the European Central Bank, marzec
2001 (Dz.U. C 76, 8.3.2001, str. 12).

227
EBC (2002): Code of Conduct for the Members of the Governing Council,
16 maja 2002 r. (Dz.U. C 123, 24.5.2002, str. 9).

EBC (sierpie 2003): Misja Europejskiego Banku Centralnego.

Inne publikacje

Ricard, P. (2001): Voyage au centre de la BCE. W: Le Monde, 23 listopada 2001 r.

228
INDEKS
Bank Rozrachunkw Midzynarodo-
wych (BIS) 153, 207
Banknoty euro 105, 106
Centrum Analiz Faszerstw 110
Depozyt w banku centralnym na ko-
niec dnia 90, 207
Dialog makroekonomiczny 33, 140
Dusza operacja refinansujca 90, 207
Dochd pieniny 121, 207
ECU (europejska jednostka walutowa)
19, 207
EONIA 27, 207
ERM II (europejski mechanizm kurso-
wy) 93, 207
EUREPO 27, 207
EURIBOR 27, 208
Euro 23, 26, 28, 30, 208
Euro Banking Association (EBA)
103, 208
Eurogrupa 54, 135, 208
Europejska Wsplnota Gospodarcza
(EWG) 15
Europejski Bank Centralny (EBC)
Archiwa 160
Audyt wewntrzny 159
Decyzje 72
Decyzje wewntrzne 67
Dialog z instytucjami i organami
wsplnotowymi 133
Doradca ds. etyki 159
Dziaalno doradcza 73
Inspektor Ochrony Danych
Osobowych 159
Instrukcje 66
Kadry 161
Klucz kapitaowy 117
Kodeksy postpowania 159
Komitet Budetowy 158
Kontrola rzetelnego zarzdzania
finansami 142
Kontrola sdowa dziaania
i zaniechania dziaa 141
Kontrola wewntrzna 159
ad korporacyjny 157, 212
Mechanizm patnoci 100
Misja 157
Niezaleno 125
Odpowiedzialno 128, 212
Opinie 75
Organy decyzyjne 53
Osobowo prawna 45
Podstawowe stopy procentowe
EBC 55, 86, 214
Przywileje i immunitety 45
Rada Oglna 63, 215
Rada Prezesw 54, 158, 215
Rezerwy walutowe 96
Reim jzykowy 140
Rola w Eurosystemie 53
Rozporzdzenia 71
Siedziba 164
Status instytucjonalny 45
Statystyki 111
Stosunki zewntrzne 145
Strategia polityki pieninej 82
Struktura organizacyjna 161
Umowa w sprawie siedziby 164
Uprawnienia regulacyjne 71
Zalecenia 73
Zarzd 61, 158, 220
Zasady zakupu towarw i usug
160
Zasoby finansowe 117
Europejski Fundusz Wsppracy Wa-
lutowej (EFWW) 18, 208
Europejski Instytut Walutowy (EIW)
22, 23, 208
Europejski Komitet Bankowy 115, 209
Europejski Mechanizm Kursowy
(ERM) 19, 209
Europejski System Bankw Central-
nych (ESBC)
Cele 47
Dialog spoeczny 164
Komitety 67, 211
Struktura 43, 209
Wadze 53, 215
Wsplne systemy operacyjne 66,
209
229
 Zadania 50
Europejski System Walutowy (ESW)
19, 208
Europejski Trybuna Sprawiedliwoci
45, 125, 141, 209
Europejski Urzd ds. Zwalczania Nad-
uy Finansowych (OLAF) 142, 209
Eurostat 112, 138, 210
Eurosystem
Dziaalno 79
Projekcje makroekonomiczne
ekspertw Eurosystemu 86
Relacje finansowe wewntrz
Euro systemu 116
Sprawozdawczo wewntrz
Euro systemu 70
Struktura 43, 210
Termin Eurosystem 44
Wadze 53, 210
Forum Stabilnoci Finansowej 153
G10 152
G20 153
G7 151
Interwencje na rynkach walutowych 93
Jednolity Akt Europejski 19
Komisja Europejska 33, 34, 38, 45, 54,
73, 93, 111, 137, 210
Komitet ds. Statystyki Walutowej, Fi-
nansowej oraz Bilansu Patniczego
(CMFB) 112, 138, 210
Komitet Ekonomiczno-Finansowy
138, 210
Komitet Europejskich Regulatorw
Rynku Papierw Wartociowych
(CESR) 105, 210
Komitet Prezesw 17, 22, 211
Komitet Walutowy 17, 21, 211
Konstytucja Europejska 31, 75, 211
Krajowe banki centralne (KBC) 44,
49, 51, 52, 65, 75, 98, 102, 104, 113,
117, 121
Kredyt w banku centralnym na koniec
dnia 90, 211
230
Kryteria konwergencji 36, 211
Kurs centralny euro 94, 212
Mechanizm wzajemnego powizania
102, 212
Memorandum Marjolina 17
Midzynarodowy Fundusz Walutowy
(MFW) 148, 212
Monetarne instytucje finansowe (MIF)
70, 212
Monety euro 110
Nadzr ostronociowy 114
Niezaleno banku centralnego 38,
125, 212
Strefa euro 35, 216
OECD (Organizacja Wsppracy Go-
spodarczej i Rozwoju) 150, 212
Oglne wytyczne polityki gospodar-
czej (OWPG) 32, 33, 213
Okres utrzymywania rezerwy 91, 213
Operacja dostrajajca 90, 213
Operacja otwartego rynku 91, 213
Operacje banku centralnego na koniec
dnia 90, 213
Pakt Stabilnoci i Wzrostu 25, 34, 213
Parlament Europejski 134, 135, 214
Komisja ds. Gospodarczych i Mo-
netarnych 134
Plan Barrea 17
Plan Wernera 17
Podstawa naliczania rezerwy obowiz-
kowej 91, 214
Podstawowa operacja refinansujca
89, 214
Procedura dotyczca nadmiernego de-
ficytu 33, 214
Proces koloski 33, 138
Proces luksemburski 33, 138
Proces z Cardiff 33, 138
Programy stabilizacyjne 34, 215
Przepisy uzupeniajce 73
Przetarg standardowy 89, 215
Przetarg szybki 90, 215
Rada ECOFIN zob. Rada UE
Rada Europejska 33, 215
Rada Oglna EBC zob. Europejski
Bank Centralny (EBC)
Rada Prezesw EBC zob. Europejski
Bank Centralny (EBC)
Rada UE 33, 39, 40, 45, 54, 74, 93,
132, 215
Rezerwa obowizkowa 91, 216
Rezerwy walutowe 96
Ryzyko rozrachunku 100, 216
Stabilno cen 47, 82, 216
Stabilno finansowa 114
Statut Europejskiego Systemu Bankw
Centralnych i Europejskiego Banku
Centralnego (Statut ESBC) 22, 73,
216
Stopa rezerwy obowizkowej 92, 216
Strategia lizboska 33
Strategia polityki pieninej 82, 216
Swap walutowy 88, 216
System bankw centralnych korespon-
dentw (CCBM) 104, 216
System rozrachunku papierw warto-
ciowych 100, 104, 217
System RTGS (system rozrachunku
brutto w czasie rzeczywistym) 102,
217
System patniczy 100, 217
TARGET (transeuropejski zautomaty-
zowany byskawiczny system rozra-
chunku brutto w czasie rzeczywi-
stym) 101, 217
TARGET2 102, 217
Traktat 21, 28, 75, 217
Traktat UE zob. Traktat
Transakcja odwracalna 88, 218
Trybuna Obrachunkowy 45, 142, 218
Umowa z przyrzeczeniem odkupu
(repo) 218
Unia Europejska (UE) 29, 218
Unia Gospodarcza i Walutowa (UGW)
16, 38, 218
Warto referencyjna dynamiki pie-
nidza 87, 219
Wskanik deficytu budetowego 34, 219
Wskanik dugu publiczenego 34, 219
Wsplnota Europejska (WE) 29, 219
Zabezpieczenie 88, 219
Zarzd EBC zob. Europejski Bank
Centralny (EBC)
Zharmonizowany wskanik cen kon-
sumpcyjnych (HICP) 82, 220
231