Anti-Discrimination Law in Kosovo - Seven Years On

LIGJI KUNDR
DISKRIMINIMIT
N KOSOV:
SHTAT VITE PAS
Programi i t Drejtave t Njeriut

dhe ky publikim jan prkrahur nga
Mbrojtsit e t Drejtave Civile
Prishtin,
Dhjetor 2011
Botues
Nisma e t Rinjve pr t Drejtat e Njeriut Kosov
Redaktore
Raba Gjoshi
Pergatitur nga
Natyra Avdiu
Lektura
Nisma e t Rinjve pr t Drejtat e Njeriut
Dizajni & Shtypi

PrintingPress
Tirazhi
500
Copyright Nisma e t Rinjve pr t Drejtat e Njeriut Kosov

www.ks.yihr.org
Prmbajtja
Parathnie........................................................................................................................................................................................................5
1. Hyrje...............................................................................................................................................................................................................7
2. Prkufizimi i diskriminimit ....................................................................................................................................................................9
a.Diskriminimi i drejtprdrejt............................ .................................................................................... .............................................9

b.Diskriminimi i trthort............................................. ................................................... .....................................................................10
c.Ngacmimi..............................................................................................................................................................................................11
d.Udhzimi pr t diskriminuar............................................................................................................................................................11
e.Viktimizimi............................................................................................................................................................................................12
f. Segregacioni..........................................................................................................................................................................................12
3. Bazat e diskriminimit.............................................................................................................................................................................13
a.Seksi apo gjinia.....................................................................................................................................................................................14

b.Mosha....................................................................................................................................................................................................15
c.Statusi martesor....................................................................................................................................................................................15
d.Gjuha.....................................................................................................................................................................................................16
e.Paaftsia mendore apo fizike..............................................................................................................................................................16
f.Orientimi seksual..................................................................................................................................................................................17
g.Mendimi apo bindja politike..............................................................................................................................................................18
h.Raca, prkatsia etnike apo kombtare............................................................................................................................................18
i.Feja apo besimi......................................................................................................................................................................................20
j.Prkatsia shoqrore, pasuria apo lindja...........................................................................................................................................20
k.fardo statusi tjetr...........................................................................................................................................................................20
4. Fusha e zbatimit t Ligjit......................................................................................................................................................................21
a.Punsimi, kushtet e puns dhe t drejtat e sindikatave..................................................................................................................21

b.Arsimi dhe aftsimi profesional........................................................................................................................................................23
c.Mbrojtja sociale (asistenca sociale, sigurimi social, kujdesi shndetsor)..................................................................................23
d.Qasja n furnizim me mallra dhe shrbime....................................................................................................................................24
e.Pjesmarrja n shtjet publike.........................................................................................................................................................25
f.Trajtimi i drejt para gjykatave dhe organeve tjera t drejtsis.................................................................................................26
g.Fushat e tjera t zbatimit.................................................................................................................................................................26
h.T drejtat tjera....................................................................................................................................................................................27
5. Prjashtimet dhe veprimet pozitive....................................................................................................................................................28
6. Mjetet juridike dhe zbatimi...................................................................................................................................................................29
a.Administrative dhe gjyqsore..............................................................................................................................................................29

b.Subjektiviteti juridik.............................................................................................................................................................................30
c.Barra e provs.......................................................................................................................................................................................30
d. Sanksionet............................................................................................................................................................................................31
e. Promovimi i trajtimit t barabart....................................................................................................................................................32
7. Zbatimi............................................................................................................................................................... .........35
a. Promovimi i Ligjit Kundr Diskriminimit.......................................................................................................................................36

b. Efektiviteti i promovimit t Ligjit Kundr Diskriminimit............................................................................................................40
c. Krkesa pr statistika t rasteve t diskriminimit t bra n organet administrative................................................................40
d. Krkesa pr statistika t rasteve t diskriminimit t bra n gjykata...........................................................................................44
e. Rastet e diskriminimit (administrative)............................................................................................................................................46
f. Rastet e diskriminimit (gjyqsore).....................................................................................................................................................48
g. Rastet e diskriminimit (Institucioni i Avokatit t Popullit t Kosovs).......................................................................................51
h. Diskriminimi n media.......................................................................................................................................................................52
i. Identifikimi i diskriminimit dhe krkesa e kompensimit................................................................................................................52
8. Prfundim....................................................................................................................................................................54
9. Rekomandimet............................................................................................................................................................55
Referencat pr Kosovn n kt parathnie jan qndrime t Kshillit t Evrops dhe jo t Nisms s t Rinjve pr t Drejtat e Njeriut
Ligji Kundr Diskriminimit n Kosov: shtat vite pas
Parathnie
Lufta kundr diskriminimit sht nj nga sfidat m t mdha pr Evropn e sotme. Individve n
tr Evropn akoma iu mohohet trajtimi i drejt dhe i barabart, pr shkak t prkatsis s tyre
etnike, gjinis, orientimit seksual, aftsis fizike, prkatsis shoqrore, moshs, kombsis,
gjuhs, fes, opinionit politik apo ndonj baze tjetr t ngjashme.
Grupe t caktuara n shoqri e gjejn veten viktima t diskriminimit m shpesh se t tjert, dhe
n disa raste diskriminimi mund t jet i rnd dhe sistematik. Grat, akoma fitojn m pak se
kolegt e tyre meshkuj, pr t mos e prmendur se shpesh jan viktima t represionit dhe dhuns
n shtpit e tyre; komunitetet rom, ashkali dhe egjiptian kan shum m pak gjasa t ken
qasje n shkollim themelor dhe shrbime tjera, apo t themelojn marrdhnie pune; minoritetet
etnike t caktuara mbesin n disavantazh t theksuar; lezbikeve, gejve, biseksualve dhe
transgjinorve mund tiu mohohet liria e tubimit, akoma m keq, nganjher rrihen apo izolohen
nga shoqria; personat me aftsi t kufizuara trajtohen ndryshe, nganjher duke u konsideruar si
persona m t ult.
Ekzistojn vshtirsi t konsiderueshme me t cilat sot prballen t gjitha kto grupe n

Kosov1, prkundr ekzistimit t garancive t caktuara juridike dhe mekanizmave pr mbrojtje
institucionale vendore.
Diskriminimi, qoft i perceptuar apo real, ka ndikim negativ n mnyrn se si njerzit e jetojn
jetn e tyre. N rastet e rnda diskriminimi mund t rezultoj me dmtime afatgjate pr individin
dhe madje edhe me humbje t jets.
Standardet e Kshillit t Evrops, pr t cilat autoritetet zotohen vullnetarisht bazohen n tri

shtylla, ato t t drejtave t njeriut, sundimit t s drejts dhe demokracis edhe theksojn rolin
q autoritetet udhheqse, duke prfshir shrbyesit civil dhe publik n t gjitha nivelet kan n
prmbushjen e obligimeve pr t drejtat e njeriut.
Pr t siguruar implementim efektiv t standardeve t mos-diskriminimit n tr Evropn

korniza mbrojtse ligjore duhet, para s gjithash, t jet e fort por mjaft fleksibile pr t
mundsuar mbrojtjen e t gjith atyre q mund t jen viktima t diskriminimit. Parlamentet
duhet t sigurojn q legjislacioni sht n prputhje me dispozitat q gjenden n konventat
prkatse evropiane dhe ndrkombtare, si dhe me jurisprudencn e Gjykats Evropiane t t
Drejtave t Njeriut n baz t nenit 14 t Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut
(KEDNj) dhe Protokollit t saj nr. 12. Qeverit duhet aktivisht t sigurojn q kto detyrime
ligjore t prkthehen n masa t mirfillta t politikave dhe t praktikohen n mnyr q t
respektohen, mbrohen dhe prmbushen t drejtat e njeriut pr t gjith. Policia dhe autoritetet e
ndjekjes kan prgjegjsi pr t siguruar q rastet e raportuara t merren seriozisht, t
dokumentohen dhe t hetohen plotsisht pa vonesa. Juristt kan nj prgjegjsi shum t
rndsishme, q ti sjellin rastet e diskriminimit prpara drejtsis, edhe n fushat t cilat n t
kaluarn mund t jen konsideruar t ndaluara; dhe prfundimisht sistemet gjyqsore duhet t
sigurojn t jen t hapura n mnyr t mirfillt n shqyrtimin e rasteve t tilla, duke iu referuar
jurisprudencs s Gjykats Evropiane t t Drejtave t Njeriut pr udhzime. Ligji ka nevoj jo
vetm t ekzistoj n letr, por edhe t jet i jetsuar, prkats dhe t praktikohet.
1 T gjitha referencat pr Kosov, qoft pr territorin, institucionet apo popullsin, n kt tekst duhet t
kuptohen n prputhje t plot me Rezolutn 1244 t Kshillit t Sigurimit t Kombeve t Bashkuara dhe pa
paragjykuar statusin e Kosovs.
5
Pr t adresuar diskriminimin e rrnjosur, megjithat, krkohet angazhim i vrtet prej liderve

politik dhe t komunitetit. Nevojitet zero-toleranc n nivelin m t lart dhe deklarimet pr
zero-toleranc duhet t dgjohen dhe kuptohen nga popullsia. Heshtja duhet t thyhet, n
mnyr q t sigurohet se mbrojtja e t drejtave t njeriut sht realizuar plotsisht.
E prgzoj Nismn e t Rinjve pr t Drejtat e Njeriut pr prpjekjet e tyre q standardet e

Kshillit t Evrops lidhur me Kundr-Diskriminimin, dhe jurisprudenca e Gjykats Evropiane
t t Drejtave t Njeriut t shrbejn si nj pik referimi pr sistemin juridik vendor. Ky raport jo
vetm q evidenton progresin e arritur n zhvillimin dhe zbatimin e legjislacionit Kundr
Diskriminimit, po gjithashtu duhet t shrbej pr identifikimin e atyre fushave ku duhet br m
shum pr tu siguruar q e drejta sht vendosur n mnyr efektive n gjykatore.
N t gjitha nivelet, parimet e dinjitetit t personit dhe barazia para ligjit duhet t jen t parat.
N thelb, profesionistt ligjor dhe shrbyesit publik e konsiderojn veten si mbrojts t

standardeve t t drejtave t njeriut prmes puns s tyre duke prdorur kornizn
ndrkombtare jo vetm si pik referimi, por edhe si instrument t praktikave m t mira q jan
relevante dhe t zbatueshme n Kosov2.
Andrew Forde
Zvends Shef i Zyrs,
Kshilli i Evrops Prishtin
30 nntor 2011
2 Idem
6
1. Hyrje
Objektivat e ktij raporti jan, s pari, t promovoj dhe informoj lidhur me mbrojtjen q ofron
Ligji Kundr Diskriminimit dhe t kontribuoj me shembuj konkret t rasteve kundr
diskriminimit n arenn ndrkombtare, si dhe n instanca tjera ku jan ngritur shtje n
ngjashme me ato n Kosov3. S dyti, t shqyrtoj zbatimin e Ligjit Kundr Diskriminimit t vitit
2004
Ligji bashkkohor Kundr Diskriminimit n Kosov erdhi pas miratimit t tij nga Kuvendi i
Kosovs4 dhe shpalljes s tij nga Prfaqsuesi Special i Sekretarit t Prgjithshm. Ky ligj hyri n
fuqi m 19 shtator 2004 dhe pa asnj amandamentim vazhdon t jet dokument juridik ligjrisht
i detyrueshm deri m sot.
N mas t madhe sht i bazuar n aktet legjislative t Bashkimit Evropian; kryesisht n

direktivat pr trajtim t barabart lidhur me racn5 dhe trajtim t barabart n punsim dhe
profesion6. Vet ligji identifikon nj qllim t trefisht; s pari t parandaloj dhe luftoj
diskriminimin. S dyti, t promovoj barazin efektive dhe s treti, t vej n veprim parimin e
trajtimit t barabart t qytetarve t Kosovs para ligjit7. Ngjashmrish Ligji identifikon edhe
parime tjera si trajtimi i barabart, prfaqsimi i drejt dhe toleranca ndretnike8.
Ligji Kundr Diskriminimit sht i organizuar n kt form: Kreu I ka t bj me dispozitat e

prgjithshme, Kreu II me procedurat dhe sanksionet, ndrsa Kreu III prshkruan organet pr
promovimin e trajtimit t barabart.
Q nga raporti jon i fundit fusha e Ligjit Kundr Diskriminimit ka psuar ndryshime thelbsore,
kryesisht q burojn nga shpallja e pavarsis s Kosovs dhe t drejtat e deklaruara n
Kushtetutn e Republiks s Kosovs. Mos-diskriminimi sht njohur si nj ndr vlerat
fundamentale n t cilat sht bazuar rendi kushtetues i Kosovs9. Prve ksaj, norma e mos-
diskriminimit sht e pranuar n raport me t drejtat tjera si barazia para ligjit10, dhe ndalimi i
diskriminimit mbi nj gam t gjer t bazave11. sht ofruar mbrojtje e veant kundr
diskriminimit ndaj minoriteteve12; prfshir prgjegjsin e shtetit pr krcnimet apo aktet e
diskriminimit13, masat pozitive lidhur me jetn ekonomike, shoqrore dhe kulturore14, gzimin e
t gjitha t drejtave kushtetuese pr minoritetet pa diskriminim15 dhe t drejtn e kontakteve dhe
pjesmarrjes n aktivitete t organizatave jo-qeveritare16.
3 Objektivat e tilla synojm ti arrijm prmes puns son por jo detyrimisht n radhn dhe kohn e deklaruar
njkohsisht. Prve ksaj shprehim falnderimin pr t gjith ata q na ndihmuan n hulumtimin ton pr
kt raport dhe fardo gabimi i br eventualisht sht i autorve
4 Ligji Kundr Diskriminimit 2004/3
5 Direktiva e Kshillit t Evrops 2000/43/EC
6 Direktiva e Kshillit t Evrops 2000/78/EC
7 Neni 1, Ligji Kundr Diskriminimit 2004/3
8 Neni 2 Po aty
9 Neni 7 i Kushtetuts s Republiks s Kosovs
10 Neni 24 (1) Po aty
11 Neni 24 (2) i Kushtetuts s Republiks s Kosovs prcakton s askush nuk duhet t diskriminohet n
baz t racs, ngjyrs, pasuris, gjendjes ekonomike dhe sociale, orientimit seksual, lindjes, paaftsis apo
ndonj statusi tjetr personal
12 Neni 57 (2) i Kushtetuts s Republiks s Kosovs
7
Pr m tepr, Kushtetuta garanton zbatueshmrin e drejtprdrejt dhe prparsin17 e tet18

konventave ndrkombtare ku norma e mos-diskriminimit mbrohet, me dy nga kto konventa
bazuar trsisht n mos-diskriminim19. Kushtetuta gjithashtu krkon q t gjitha t drejtat dhe
lirit themelore t njeriut t interpretohen n harmoni m vendimet e Gjykats Evropiane pr t
Drejtat e Njeriut (n tekstin e mtejm GjEDNj)20. Kjo prfshin mos-diskriminimin dhe n
raport me jurisprudencn e Gjykats Evropiane prfshin t gjitha vendimet q lidhen me
ndalimin e diskriminimit t parapar n nenin 14 dhe Protokollin 12.
Ndalimi i diskriminimit gjithashtu sht evident edhe n shum akte t tjera legjislative, shum
prej t cilave prmbajn klauzoln e ndalimit t diskriminimit. Aktualisht jan mbi njzet e pes
ligje t ndryshme21 q prmbajn nj klauzol t till, duke filluar nga Qasja n Dokumente
Publike22, Kujdes Shndetsor23, Arsimim24, Prokurim Publik25 dhe Partneritete Publiko-
Private26.
Megjithat, pavarsisht masave t gjra ligjore t vendosura diskriminimi n Kosov mbetet nj
fakt i gjall dhe i cili pranohet se ekziston n mas t gjer nga qytetart dhe institucionet. sht,
pra, e domosdoshme q t ket m shum vetdije qytetare dhe q t ndrmerren veprime t
prshtatshme n t gjitha sferat e shoqris pr t luftuar diskriminimin. Me nj qllim t till n
mendje ky raport do t hulumtoj forma t ndryshme t diskriminimit n hollsi duke prfshir
prkufizimet ligjore, si mundet t arrihet deri te eliminimi praktik i diskriminimit t till dhe duke
vlersuar veprimet e institucioneve t cilat jan ligjrisht t detyruara t ndrmarrin veprime n
kt fush.
Pasi q ky si kapitull i par prezantoi se si erdhi deri tek nxjerrja e Ligjit Kundr Diskriminimit,
n kapitullin e dyt do t shqyrtohen prkufizimet e diskriminimit, ndrsa kapitulli i tret do t
shikoj mbi bazat e diskriminimit, duke ofruar shembuj specifik. N kapitullin e katrt fusha e
zbatimit t Ligjit do t hulumtohet, n veanti fushat e ndryshme t aplikimit dhe kapitulli i pest
shqyrton prjashtimet dhe veprimet pozitive, q nuk prbjn diskriminim. Mjetet juridike dhe
zbatimi jan komponent i rndsis s veant t cilat ky raport do ti trajtoj n kapitullin e
17 Neni 22 Po aty
18 Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut;
Konventa Evropiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut dhe Protokollet e saj;
Konventa Ndrkombtare pr t Drejtat Civile e Politike dhe Protokollet e saj;
Konventa Korniz e Kshillit t Evrops pr Mbrojtjen e Pakicave Kombtare;
Konventa pr Eliminimin e t gjitha Formave t Diskriminimit Racor;
Konventa pr Eliminimin e t gjitha Formave t Diskriminimit ndaj Gruas;
Konventa pr t Drejtat e Fmijs;
Konventa kundr Torturs dhe Trajtimeve e Ndshkimeve t tjera Mizore, Jonjerzore dhe Poshtruese.
19 Konventa pr Eliminimin e t gjitha Formave t Diskriminimit Racor;
Konventa pr Eliminimin e t gjitha Formave t Diskriminimit ndaj Gruas.

21 Shih shtojcn 1 pr listn e plot
22 Ligji Nr..03/L 215, Neni 1 dhe Neni 3 (1) (4), miratuar m 7/10/2010
23 Ligji pr Shndetsi - Ligji Nr. 2004/ 4 Neni 12 miratuar m 19/02/2004;
Ligji pr t Drejtat dhe Prgjegjsit e Banorve t Kosovs n Sistemin Shndetsor - Ligji Nr. 2004/38
Nenet: 4 (1), 4 (5) dhe 4 (11) miratuar m 08/09/2004
24 Ligji pr Arsimin n Komunat e Republiks s Kosovs Ligji Nr. 03/L-068 Nenet: 3 (b), 3 (j)
dhe 5 (b) - miratuar m 21/05/2008;

Ligji pr Arsimin dhe Aftsimin Profesional Ligji Nr. 02/L-42 - Nenet: 2.3 dhe 27.7 miratuar m
23/02/2006
25 Ligji pr Prokurimin Publik - Ligji Nr. 03/L 241 Nenet: 1 (2), 7, 33 (2), 34 (1), 35 (3), 36 (3), 38
(7), 56 (3), 60 (3), 73 (3), 91 (4), 104 (1 dhe 2 ), 105 (2.11), 125 (9) miratuar m 30/09/2010
26 Ligji pr Partneritetet Publiko-Private dhe Koncesionet n Infrastruktur dhe Procedurat e dhnies s tyre
Ligji Nr. 03/L-090 Nenet: 3, 16 dhe 50 (1.4) miratuar m 25/06/2009
8
gjasht. Prve ksaj zbatimi do t shqyrtohet n aspekte t ndryshme n kapitullin e shtat, para
prfundimit dhe rekomandimeve.
2. Prkufizimi i diskriminimit
Neni 3 i Ligjit Kundr Diskriminimit 2004 prkufizon gjasht forma n t cilat mund t ndodh
diskriminimi n nj form t qart, t cilat mund t kuptohen lehtsisht veanrisht nga
praktikuesit ligjor. Si rrjedhoj nuk do t duhej t ket pengesa n realizimin e t drejtave t
qytetarve n procedurat administrative apo gjyqsore. Megjithat, komponentt q jan t
nevojshm pr seciln form t diskriminimit do t hulumtohen dhe do ti referohemi
jurisprudencs s GjEDNj-s dhe n raste t caktuara asaj t Gjykats Evropiane t Drejtsis
(n tekstin e mtejm GjED) me qllim t nxjerrjes n pah se si kto koncepte zbatohen n
praktik.
a. Diskriminimi i drejtprdrejt
N identifikimin e ankess pr diskriminim t drejtprdrejt elementet n vijim duhet t

ekzistojn:
x i/e trajtuar m pak favorshm

x se dikush tjetr trajtohet, ka qen apo do t ishte trajtuar
x n nj situat krahasuese
x bazuar n nj apo m shum baza27
= diskriminim t drejtprdrejt28
Duke shqyrtuar kt shtje nn Konventn Evropiane pr t Drejtat e Njeriut, Gjykata nuk ka

qen e gatshme t nxjerr dallimet lidhur me format e ndryshme t diskriminimit. N vend t
ksaj, n rastin e saj t par, vendosi q neni 14 sht nj e drejt plotsuese dhe ai mund t
shkelet kur lexohet n ndrthurje m nj t drejt tjetr thelbsore q mbrohet me Konvent.
Prve ksaj, Gjykata sqaroi se n mnyr q nj mas t pranohet si e lejueshme, duhet t ket
nj objektiv dhe justifikim t arsyeshm dhe nse sht proporcional me qllimet e saj29. Duke
pasuar kt vendim GjEDNj ka zhvilluar nj metodologji e cila ka t bj me raste t
diskriminimit nn nenin 14. Ekzistojn katr elemente q duhet pasur parasysh30:
1. Duhet t vrtetohet se ankesa pr diskriminim bie brenda fushs s mbrojtjes me

Konvent natyrn plotsuese t nenit 14. Nse ankesa nuk bie brenda sfers s t
drejts s mbrojtur ather Gjykata nuk do t jet n gjendje t vendos pr at31.
Megjithat, pas miratimit t Protokollit nr. 12 t KEDNj-s, tanim ekziston nj
ndalim i prgjithshm i diskriminimit, n t cilin mund t mbshtetet qytetari32.
27 Neni 2 (a) Ligji Kundr Diskriminimit i vitit 2004

28 Neni 3(a) Ligji Kundr Diskriminimit i vitit 2004
29 Rasti Linguistt Belg, Numrat e aplikacioneve: 1474/62, 1677/62, 1691/62, 1769/63, 1994/63, 2126/64,
23 korrik 1968, GjEDNj, n seksionin 1b para 9-10

30 Interights, Non-Discrimination in International Law: A Handbook for Professionals Botimi 2011, f. 65-7
n dispozicion n http://www.interights.org/handbook/index.html qasur m 23/11/11

31 Shih Botta v Italia, Numri i aplikacionit. 21439/93, 24 shkurt 1998 Gjykata theksoi se nuk mund t
vendos pr nenin 14 pasi q ankesa bie jasht fushs s zbatimit t nenit 8

32 Shih Sejdic dhe Finci kundr Bosnje dhe Hercegovins, Numri i aplikacionit 27996/06 dhe 34836/06,
Dhoma e Madhe e GjEDNj
9
2. Kur ka shkelje t nj t drejte thelbsore, Gjykata zakonisht nuk vazhdon shqyrtimin e

shkeljes ndaras sipas nenit 14, posarisht nse n thelb sht argumenti i njjt. Nj
shkelje e nenit 14 n ndrthurje me nj t drejt thelbsore, nse ka pabarazi t qart,
do t shqyrtohet33.
3. Ankuesi duhet t tregoj dallimin n trajtim duke identifikuar grupin q sht trajtuar
ndryshe dhe t tregoj se si situata e tij/saj sht e krahasueshme me at t grupit.
4. Shteti duhet t tregoj se dallimi n trajtim sht i justifikuar. Krkesat jan q duhet t
ket nj justifikim t arsyeshm dhe objektiv, duhet t ndjek nj qllim legjitim dhe q
masat e ndrmarra t jen n proporcion me at qllim.
b. Diskriminim i trthort
Diskriminimi i trthort shfaqet kur:
x n shikim t par nj dispozit, kriter apo praktik neutrale

x v personat
x n nj apo m shum baza t mbrojtura34
x n nj disavantazh t veant
x n krahasim me personat e tjer
Prve nse kjo dispozit, kriter apo praktik
o justifikohet objektivisht me nj qllim legjitim

o masat pr arritjen e atij qllimi jan t prshtatshme dhe t nevojshme35
= diskriminim t trthort
Sistemi i KEDNj deri s voni nuk e ka pranuar kt form t diskriminimit36 dhe sht arsyetuar
se kjo bhet pr shkak se sht vshtir t matet ndikimi jo proporcional dhe t prmbushet
barra e provs nga ankuesit, e cila ishte e lart37. Megjithat GjEDNj braktisi kt qndrim kur
vendosi se kishte diskriminim mbi bazn e evidencave statistikore38. Gjykata tha se diskriminimi
mund t ndodh jo vetm nga nj mas legjislative, por edhe nga nj situat de facto39. N rastin
D.H. dhe t Tjert kundr Republiks eke40, Dhoma e Madhe theksoi se evidencat statistikore mund
t zhvendosin barrn e provs mbi Qeverin q t sqaroj diskriminimin de facto. Megjithat, m
e rndsishme sht q Gjykata theksoi se nj mas, e cila jo proporcionalisht ka nj efekt
paragjykues t dmshm mbi nj grup mund t prbj diskriminim t trthort, dhe e cila jo
domosdoshmrisht krkon qllim diskriminues41. Nj vendim tjetr historik sht ai i rastit
33 Chassagnou dhe t tjert v Franca, Numrat e aplikacioneve: 25088/94, 28331/95, 28443/95, 29 prill 1999,
GJEDNj
34 Neni 2 (2) Ligji Kundr Diskriminimit i vitit 2004
35 Neni 3 (b) Po aty
36 Abdulaziz, Cabales dhe Balkandali kundr Mbretris s Bashkuar, Numrat e aplikacioneve: 9214/80,
9473/81,
9474/81, 28 maj 1985, GJEDNj
37 Interights, Non-Discrimination in International Law: A Handbook for Professionals Botimi 2011, fq. 73

38 Zarb Adami v Malta, Numri i aplikacionit: 17209/02, 20 qershor 2006, GJEDNj
39 Po aty para.76
40 Numri i aplikacionit 57325/00, 13 nntor 2007, Vendimi i Dhoms s Madhe
41 Po aty para 184
10
Nachova kundr Bullgaris42, ku Gjykata vendosi detyrime procedurale pr hetimin e krimeve me

tone raciste pr t siguruar ndalimin e diskriminimit.
Ndrsa n rastin Bilka Kaufhaus GmbH kundr Karin Weber von Hartz43, ankuesi argumentoi se n
politikat e pensioneve kishte diskriminim t trthort kundr grave, pasi q m shum gra
punonin me orar t shkurtuar. GjED-ja e pranoi kt pretendim pasi q pundhnsi nuk ishte
n gjendje t vrtetoj se masat e prdorura pr arritjen e objektivit korrespondonin me nevojn
reale t biznesit apo q ishin masa objektive dhe t domosdoshme pr arritjen e ktij objektivi.
c. Ngacmimi
Elementet e nevojshme pr ta cilsuar ngacmim si diskriminues, jan:
x sjellja e padshiruar (e natyrs seksuale ose/dhe psikologjike)

x e bazuar n baz t mbrojtur44
x me qllim ose efekt t shkeljes s dinjitetit t nj personi duke krijuar nj mjedis
friksues, armiqsor, degradues, poshtrues apo ofendues
x t prcaktuar nga ai person45
= ngacmim (form e diskriminimit)
Shumica e rasteve t ngacmimit, prfshir ngacmimin seksual shfaqen n vendin e puns dhe ato
mund t konsistojn nga shakat e turpshme, komentet rreth pamjes, kontakti i padshiruar fizik,
krkesa pr favor seksual dhe kritika t pajustifikuara. Ngacmimi i till gjithashtu mund t lidhet
edhe me karakteristikat e nj personi, pra krkesat pr t bazuar nj ankes n nj baz t
mbrojtur, q ndr t tjera mund t jet racore, seksuale apo abuzim lidhur me paaftsin46.
Nuk ka shum raste lidhur me ngacmimin si form e diskriminimit nga organet apo gjykatat
ndrkombtare, megjithat, rasti amerikan i Robinson kundr Jacksonville Shipyards Inc47, shrben si
shembull i mir. N kt rast ankuesja, nj punonjse femr saldatore, q punonte pr nj
kompani kantieresh detar u ankua sepse vazhdimisht prballej me fotografi nudo n vendin e saj
t puns, prfshir edhe kabinn e saj. Prve ksaj, kolegt e saj meshkuj i referoheshin asaj me
voglushe, sheqer dhe e dashur dhe shkruanin grafite t turpshme n vendin e puns drejtuar
asaj. Gjykata vendore e pranoi krkesn e saj dhe theksoi se kjo prbnte nj form t
ngacmimit, form e diskriminimit e bazuar n seks.
d. Udhzimi pr t diskriminuar
Ligji Kundr Diskriminimit parasheh se diskriminimi mund t paraqitet edhe prmes udhzimit
pr t diskriminuar48. Udhzimi i till mund t lidhet me seciln nga bazat e mbrojtura49 dhe
mund t paraqitet prmes udhzimit t drejtprdrejt apo t trthort.
42 Numrat e aplikacioneve: 43577/98 dhe 43579/98, 6 korrik 2005, Vendimi i Dhoms s Madhe
43 Rasti 170/84, [1986] ECR 1607, Gjykata Evropiane e Drejtsis
44 Neni 2 (a) Ligji Kundr Diskriminimit i vitit 2004
45 Neni 3 (c) Po aty
46 Interights, Non-Discrimination in International Law: A Handbook for Professionals Botimi 2011 fq. 81

47 No. 86-927-Civ-J-12, 760 F. Supp. 1486. 1991 US District
48 Neni 3 (d) Ligji Kundr Diskriminimit i vitit 2004
49 Neni 2(a) Po aty
11
Kjo sht edhe nj pjes e Ligjit Kundr Diskriminimit, e cila synon t ofroj mbrojtje
gjithprfshirse, gj t ciln nuk e hasim leht n kontekstin ndrkombtar. Megjithat, se si
funksion kjo n praktik, do ti referohemi nj rasti t shqyrtuar nga Komisioni Austriak pr
Trajtim t Barabart50. Ankuesja ishte nj kameriere me gjysm-orari q ishte udhzuar nga
pronari i restorantit t mos iu shrbej tregtarve t zi t drogs. Prej nj udhzimi t till nuk
ishte e qart se a bhej fjal pr tregtart e zi t drogs apo personat zezak q nuk duhej t
shrbeheshin, dhe kur erdhn tre klient t zi n restorant, ajo refuzoi q ti shrbente. U vendos
q pavarsisht se udhzimi ishte disi i paqart, pronari mund t mbahet prgjegjs pr fardo
diskriminimi pasues.
e. Viktimizimi
Viktimizimi prbn diskriminim ather kur:
x do person q prjeton ndonj trajtim apo pasoj t hidhur

x si reagim ndaj nj ankese apo procedure
x me qllim t vnies n jet t trajtimit t barabart51
x dhe/ose n rastet kur personi i till ofron informacione, dshmi apo ndihm tjetr n
lidhje me ankesn ose procedurat52
= viktimizim (form e diskriminimit)
Nga kjo pjes e ligjit mund t nxjerrim si prfundim se mbrojtja e ofruar sht e aplikueshme
vetm kur ankesa apo procedura t ken filluar. Prandaj, nse ankuesi krkon q t zbatoj t
drejtn e tij, pr shembull pr shkak t ngacmimit n vend t puns, nse pundhnsi hakmerret
pastaj ndaj ksaj ankese me diskriminim t mtejm, ankuesi mundet gjithashtu t bazohet n
viktimizim si nj ankes tjetr pr diskriminim.
GjEDNj gjithashtu duket t ket pranuar nj arsye t till t veprimit. N rastin Fogarty kundr
Mbretris s Bashkuar53, ankuesi parashtroi nj argument t till n kontekstin e punsimit.
Prderisa ankuesi nuk pati sukses pr arsye procedurale, Gjykata duket se e pranon mbrojtjen
kundr viktimizimit si nj zgjerim i t drejtave t garantuara sipas KEDNj-s54.
f. Segregacioni
Segregacioni prbn diskriminim55 kur:
x nj apo disa persona veohen prej t tjerve

x nga personat fizik apo juridik, apo n kombinim t t dyve
x nga sektori privat apo publik, apo nga t dy sektort
50 Shih prmbledhjen e rastit, n

http://infoportal.fra.europa.eu/InfoPortal/caselawFrontEndAccess.do?id=4
qasur m 24/11/11
51 Si sht prkufizuar n Nenin 2 (a) Ligji Kundr Diskriminimit i vitit 2004 prfshin diskriminimin e
drejtprdrejt apo t trthort dhe t gjitha bazat e mbrojtura

52 Neni 3 (3) Ligji Kundr Diskriminimit i vitit 2004
53 Numri i aplikacionit 37112/97, 21 nntor 2001, GjEDNj
54 Interights, Non-Discrimination in International Law: A Handbook for Professionals Botimi 2011, f. 84
n dispozicion http://www.interights.org/handbook/index.html qasur m 24/11/11

55 Diskriminimi nnkuptohet t jet n kuptim t nenit 2 (a) t Ligjit Kundr Diskriminimit duke mbuluar
at t drejtprdrejt dhe t trthort
12
x kur veimi i till sht br n nj apo m shum baza t mbrojtura 56

Prve nse ky veim do t jet:
o i justifikuar objektivisht me nj qllim legjitim

o masat pr arritjen e atij qllimi jan t prshtatshme dhe t nevojshme57
= segregacion (form e diskriminimit)
Prandaj, Ligji Kundr Diskriminimit edhe njher ofron mbrojtje t plot, duke mbuluar
diskriminimin e drejtprdrejt dhe at t trthort, nga veprimet e personave fizik dhe atyre
juridik, nga sektori privat dhe ai publik dhe at n baz t gjashtmbdhjet bazave t mbrojtura.
Megjithat, ekziston mundsia pr t justifikuar masat t cilat do t mund t ken ndikim negativ
n mbrojtjen e ofruar. Me qllim t kundrveprimit ndaj ksaj, sht e rndsishme q
justifikimet e tilla t monitorohen pr s afrmi dhe t kontrollohen n mnyr efektive gjat
procedurave administrative dhe gjyqsore.
Prderisa GjEDNj nuk prshkruan specifikisht segregacionin si form t diskriminimit, ajo sht
marr me raste t tilla kohve t fundit. N D.H. dhe t Tjert kundr Republiks eke 58, Gjykata tha
se e ndan shqetsimin e institucioneve tjera t Kshillit t Evrops t cilat kan shprehur
shqetsime rrethsegregacionit q shkakton sistemi59 dhe gjeti se neni 14 n ndrthurje me
nenin 1 t protokollit 1 ishte shkelur.
N nj rast m t vonshm, t Oru dhe t Tjert kundr Kroacis60, fmijt rom ishin vendosur n
shkolla t rregullta, ndonse n klas t ndara prej fmijve tjer, mbi bazn se nuk e zotronin
gjuhn kroate. Dhoma vendosi se kjo prbnte nj justifikim objektiv dhe t arsyeshm, pra nuk
ishte diskriminues. Pas referimit t rastit n Dhomn e Madhe, megjithat, Gjykata vzhgoi me
kujdes faktet specifike m pr s afrmi dhe gjeti se n kt rast Kroacia nuk kishte marr masa
adekuate pr t siguruar se kjo nuk ishte diskriminuese. Prderisa, ky rast nuk prcakton se
segracioni per se sht i paligjshm, megjithat thekson se duhet t ket mbrojtje, justifikime t
arsyeshme dhe objektive dhe se diskriminimi duhet t prdoret vetm pr aq koh sa sht e
nevojshme.
3. Bazat e diskriminimit
Ligji Kundr Diskriminimit mbulon nj gam impresive prej gjashtmbdhjet bazave t
diskriminimit, prfshir: seksin, gjinin, moshn, gjendjen martesore, gjuhn, paaftsin fizike
apo mendore, orientimin seksual, mendimin apo bindjen politike, prkatsin etnike, kombin,
fen apo besimin, racn, prkatsin shoqrore, pronn apo statuset tjera61. sht gjithashtu e
gjer n at q t gjitha bazat m lart jan t mbrojtura nga diskriminimi i drejtprdrejt apo i
56 Neni 2 (a) Ligji Kundr Diskriminimit 2004/3

57 Neni 3 (f) Ligji Kundr Diskriminimit 2004/3
58 Numri i aplikacionit 57325/00, Vendim i Dhoms 7 shkurt 2006 dhe Vendimi i Dhoms s Madhe 13
nntor
2007, GjEDNj
59 Para.198 Po aty
60 Numri i aplikacionit 15766/03, Vendim i Dhoms 17 korrik 2008, Vendimi i Dhoms s Madhe 06 mars
2010
61 Neni 2 (a) Ligji Kundr Diskriminimit 2004/3
13
trthort62 dhe lidhur me do t drejt t prcaktuar me ligj63, e cila sht identifikuar me t

drejt se e tejkalon mbrojtjen e ofruar me Direktivat e Bashkimit Evropian64. Prandaj, bazat q
mbulohen, me t vrtet jan shum gjithprfshirse pr t siguruar mbrojtje n nj sr

instancash.
a. Seksi ose gjinia
Seksi dhe gjinia jan t identifikuara si baz e par e diskriminimit n nenin 2 t Ligjit Kundr
Diskriminimit, edhe pse pr kto nuk sht dhn asnj prkufizim. Megjithat, nuk do t thot
se ka paqartsi n ligj, pasi q pranohet q t dyja i referohen gjendjes apo kategoris s t qenit
mashkull apo femr65. Pr m tepr, Ligji pr Barazin Gjinore66 ofron prkufizime lidhur me
barazin gjinore n Kreun II.
Diskriminimi n kt baz mund t paraqitet n nj gam t sferave dhe padyshim q ky lloj

diskriminimi ndodh n Kosov dhe q i afekton si meshkujt ashtu edhe femrat. Rastet e
diskriminimit t bazuar n gjini tek grat mund t prfshijn, por nuk kufizohen vetm n: grat
shtatzna q diskriminohen n vendet e tyre t puns67, dhunn bashkshortore t
pakriminalizuar68, viktimat e dhuns familjare q nuk merren seriozisht nga autoritetet69, grat q
nuk kan t drejta t barabarta n pronsi70, shkurorzim apo lidhur me kujdestarin e fmijs.
Ndrsa burrat mund t diskriminohen nse nuk konsiderohen t prshtatshm pr kujdestar
fmijsh apo infermier dhe duke mos pasur t drejta t barabarta lidhur me pushimin e atsis71.
Sidoqoft, pr shkak t nj sr faktorsh, ne n Kosov nuk kemi raste t raportuara pr kt
shtje dhe si rezultat do ti adresohemi jurisprudencs ndrkombtare, n veanti nga GjEDNj
pr t nnvizuar disa nga kto forma t diskriminimit.
62 Po aty
63 Neni 4 (n) Ligji Kundr Diskriminimit 2004/3
64Fabian G, Implementation of the Anti-Discrimination Law in Kosovo: A plan in need of execution 31
janar 2006 n dispozicion http://www.errc.org/cikk.php?cikk=2459 qasur m 21/11/2011

65 Shih prkufizimet e dhna nga Oxford Dictionary: gjini/seks n dispozicion
http://oxforddictionaries.com/definition/gender#DWS-m-en_gb-msdict-00002%E2%80%93053174 dhe
http://oxforddictionaries.com/definition/sex qasur m 21/11/2011
66 Ligji Nr. 2004/2 miratuar m 19/02/2004
67 Rasti C-177/88, Dekker kundr Stichting VJV [1 0] ECR I-3941 GjED deklaroi se vendimi i
pundhnsit q t mos punsoj aplikuesen q ishte shtatzn, edhe pse ajo ishte personi m mir pr pun
shkaktonte diskriminim t drejtprdrejt t bazuar n seks
*kjo nuk sht e zbatueshme drejtprdrejt n Kosov pasi q Kosova nuk sht pjes e Bashkimit
Evropian, por koh pas kohe do tiu referohemi vendimeve t tilla*
68 Shih Raporti i Progresit Made in Kosova, tetor 2011 faqe 34, n dispozicion
http://www.fesprishtina.org/wb/media/Publikations/2011/Made%20in%20Kosovo%202011%20(English)
.pdf qasur m 21/11/2011
69Shih rastet Kontrova kundr Sllovakis, Numri i aplikacionit 7510/04, 31 maj 2007, GjEDNj dhe A kundr
Kroacis, Numri i aplikacionit 55164/08, 14/10/2010, Hajduova kundr Sllovakis, Numri i aplikacionit
2660/03, 30 nntor 2010 n dispozicion http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/search.asp?skin=hudoc-en
70 Shih rastin Avellanal kundr Perus (no. 202/1) para Komitetit pr t Drejtat e Njeriut q administron
Konventn Ndrkombtare pr t Drejtat Civile dhe Politike

71Shih Raporti i Progresit Made in Kosova, tetor 2011 faqe 34, n dispozicion
http://www.fesprishtina.org/wb/media/Publikations/2011/Made%20in%20Kosovo%202011%20(English)
.pdf
qasur m 21/11/2011
14
Lidhur me dhunn n familje GjEDNj ka dhn nj gjykim historik n Opuz kundr Turqis72 n
vitin 2009. Gjykata e pranoi q dhuna n familje i ka prekur kryesisht femrat, dhe se ka pasur nj
pasivitet gjyqsor n prgjithsi diskriminues n Turqi, q krijoi nj klim t favorshme pr
dhun n familje dhe se dhuna e till ishte e bazuar n gjini dhe prbnte form t diskriminimit
kundr grave73. Derisa n Rantsev kundr Qipros dhe Rusis74, edhe pse jo drejtprdrejt kishte t
bnte me ndalimin e diskriminimit, Gjykata u shpreh se t dyja shtetet kishin detyrime pozitive
ndaj viktimave t trafikimit. N Mller dhe Engelhard kundr Namibis75 sht thn se ti krkohet
nj njeriu t ndrroj mbiemrin n at t bashkshortes s tij vetm pas autorizimit, shkel nenin
26 t Konvents Ndrkombtare pr t Drejtat Civile dhe Politike dhe se masa e cila reflektonte
nj tradit t gjat nuk ishte pranuar si justifikim pr dallimin n trajtim.
b. Mosha
Kjo nuk sht e prkufizuar, edhe pse n mas t gjer sht kuptuar si nj karakteristik
objektive. Rastet e diskriminimit t till mund t ndodhin n nj sr kontekstesh dhe
veanrisht n vendin e puns. Para se Ligji Kundr Diskriminimit t hynte n fuqi Institucioni i
Avokatit t Popullit ka kryer nj hulumtim mbi kt shtje. Hulumtimi i tyre gjeti se
institucionet publike duke specifikuar mosh t caktuar n konkurset e tyre, pa ndonj justifikim
ligjor, diskriminonin kundr aplikuesve m t vjetr si jan ata mbi 35 apo 55 vje76.
Pavarsisht se Ligji Kundr Diskriminimit kishte hyr n fuqi, megjithat, diskriminimi i till n
Kosov ka vazhduar dhe Institucioni i Avokatit t Popullit edhe nj her e ka hetuar kt fush.
Hetimi i tyre u fokusua n vendimin e marr nga Senati i Universitetit t Prishtins pr kufizimin
e moshs n rekrutimin e personelit msimdhns pa prvoj akademike nn moshn e 55 vje.
Institucioni i Avokatit t Popullit rekomandoi se nj vendim i till nuk mund t justifikohej
ligjrisht, dhe ishte diskriminues n baz t moshs77.
c. Gjenda martesore
Kjo mund t thuhet se mbulon nj sr statusesh me qllim t prfshirjes s statusit martesor

dhe t marrdhnies, edhe pse Ligji Kundr Diskriminimit nuk e prcakton at. Megjithat, sht
sugjeruar se, mund t prfshij t qenit i/e martuar, i/e vej, i/e shkurorzuar, i/e ndar,
beqar/e, i/e pamartuar, seksin e njjt, seksin e kundrt78. Fusha ku diskriminimi mund t haset,
prap prfshin punsimin, por edhe qasjen n shrbime, si strehimi shoqror apo sigurimet
shoqrore.
Prderisa nuk jemi n dijeni t rasteve t raportua n Kosov n kt sfer, fusha e prshkruar
m lart ku diskriminimi mund t haset ka gjasa t aplikohet n kontekst t Kosovs. Megjithat,
me rndsi t mtutjeshme, sht se diskriminimi n baz t gjendjes martesore nuk sht i
72 Numri i aplikacionit 33401/02 n dispozicion

http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?item=1&portal=hbkm&action=html&highlight=opuz&session
id=82145911&skin=hudoc-en qasur m 21/11/11
73 Po aty para. 200
74 Numri i aplikacionit 25965/04, 7 janar 2010
75 Nr. 1 /2000, para Komitetit pr t Drejtat e Njeriut q administron Konventn Ndrkombtare pr t
Drejtat Civile dhe Politike

76 Ex-Officio 41/04 n dispozicion
http://www.ombudspersonkosovo.org/new/repository/docs/A3050620a.pdf qasur m 21/11/11

77 Ex-Officio 170/2010 n dispozicion http://www.ombudspersonkosovo.org/new/?id=2,0,151,159,a
qasur m 21/11/11
78 Interights, Non-Discrimination in International Law: A Handbook for Professionals Botimi 2011
, f. 212 n dispozicion http://www.interights.org/handbook/index.html qasur m 21/11/11
15
ndaluar shprehimisht n ndonj prej instrumenteve ndrkombtare t rndsis s madhe79, gj

q e bn mbrojtjen e ofruar me Ligjin Kundr Diskriminimit edhe m gjithprfshirse.
d. Gjuha
Kjo baz i referohet t drejts s t gjith qytetarve80 q t mos diskriminohen n baz t gjuhs
s tyre. Diskriminimi duke shkelur kt baz mund t paraqitet n rastet e qasjes n shrbime t
caktuara publike si aplikimi pr sigurim social, shkollim, n paraqitjet para gjykatave apo n
pjesmarrje n shtje publike.
Dshtimi pr t nxjerr legjislacion pr lejimin e prdorimit t gjuhs sht konstatuar t jet

diskriminues81, edhe kur nj legjislacion i till sht nxjerr nse nuk zbatohet mund t rezultoj
me shkelje. Brja e dallimeve n mes atyre q mund t kandidohen n zgjedhje bazuar n njohje
t gjuhs, pa ndonj kriter objektiv, prbn shkelje82. Prderisa sipas GjEDNj-s n Oru dhe t
Tjert kundr Kroacis83, Dhoma e Madhe vendosi se dallimi n baz t gjuhs nuk sht
automatikisht shkelje e nenit 14, nse ekziston nj justifikim i arsyeshm dhe objektiv pr at
dallim. N kt rast t veant, megjithat, duke i veuar fmijt rom n shkolla, nuk kishte
asnj marrdhnie t arsyeshme t proporcionalitetit84, prandaj kishte shkelje.
e. Paaftsia fizike ose mendore
Paaftsia i referohet kufizimeve nga pengesa fizike, mendore apo psikologjike, e cila e pengon
pjesmarrjen e personave t interesuar dhe duhet t jet e dshmuar se do t zgjas pr nj koh
t gjat85. Prderisa ky prkufizim nuk sht i detyrueshm n Kosov, dhe me gjas si i till
sht restriktiv, ai thekson disa nga komponentt q duhet marr parasysh kur shqyrtohet
diskriminimi mbi kt baz.
Rastet mbi kt baz t diskriminimit jan gjithashtu t pakta n Kosov, megjithat, individt e
till jan shum t cenueshm dhe mund t prballen me diskriminim n qasjen n punsim,
shrbime esenciale dhe n realizimin e t drejts s tyre pr jet familjare, liri dhe siguri. Lidhur
me kt t fundit, sht rekomanduar q korniza ligjore n Kosov nuk sht e knaqshme dhe
duhet t plotsohet me Ligj t veant pr Shndet Mendor, n mnyr q t drejtat e njeriut t
mbrohen plotsisht86.
79 Po aty
80 Nuk lidhet vetm me minoritetet edhe pse zbatohet edhe pr ata
81 Diergaardt kundr Namibis Nr. 760/1997 Kshilli pr t Drejtat e Njeriut q e administron KNDCP
vendosi q Namibia duke miratuar ligjin q imponon prdorimin e vetm t gjuhs angleze, jo
proporcionalisht i preku folsit Afrikan dhe shkaktoi diskriminim t trthort.
82 Ignatane kundr Letonis, Nr. 884/1999, Kshilli pr t Drejtat e Njeriut q e administron KNDCP
vendosi q duke i mohuar ankuesit t merr pjes n zgjedhjet lokale pr shkak t mospranimit t zotrimit t
gjuhs s prcaktuar nga rezultati i nj testi rezulton me shkelje t nenit 25 n ndrlidhje me nenin 2
83 Numri i aplikacionit 15766/03, Vendimi i Dhoms s Madhe 06 mars 2010
84 Interights, Non-Discrimination in International Law: A Handbook for Professionals Botimi 2011, fq. 186

85 Para 43-45, Rasti C13/05 Chason Navas v Eurest Colectividades SA, vendim i 11 korrikut 2006, Gjykata
Evropiane e Drejtsis *nuk sht ligjrisht i detyrueshm n Kosov*

86 Qendra Kosovare pr Rehabilitimin e Viktimave t Torturs , Gjendja e t Drejtave t Njeriut n
Institucionet e Shndetit Mendor , janar 2010 shkurt 2011, f. 51, n dispozicion

http://www.krct.org/site/images/documents/reports/monitoring/en/Te%20drejtat%20e%20njeriut%20ne
%20institucionet%20e%20shendetit%20mendor%202011_en.pdf qasur m 21/11/11
16
Jurisprudenca e KEDNJ-s sht n veanti e rndsishme ktu, e cila sht drejtprdrejt e

aplikueshme n Kosov87. Lidhur me lirin dhe sigurin n kontekst me pacientt me aftsi t
kufizuara mendore Gjykata ka theksuar se duhet t ket baz ligjore pr mbajtjen e individve t
till prfshir edhe rregullat prcjellse procedurale dhe se mbajtja e till nuk mund t jet
arbitrare88. Autoritetet gjithashtu kan detyrime t sigurojn q n rastet kur ndalohen personat
me aftsi t kufizuara, trajtimi q ata pranojn nuk prbn trajtim poshtrues89. Ka pasur
gjithashtu edhe sfida ligjore nga personat me aftsi t kufizuara fizike q prballen me pengesa n
qasje n vende t caktuara publike90. Gjykata nuk i cilsoi si diskriminim, pasi q ekzistonin mjete
tjera prmes t cilave individt e till mund t siguronin qasje n shrbime t tilla91. Ndrsa qasja
e Gjykats ka qen e prshkruar si nj rast i lshuar pr t korrigjuar diskriminimin92, sht e
rndsishme t theksohet se duke u mbshtetur n baz t till sht e rndsishme t
dshmohet ndrlidhja e drejtprdrejt n mes t drejts s mbrojtur dhe diskriminimit dhe se si
mjetet tjera nuk jan n dispozicion pr t realizuar t drejtn e till n Kosov.
f. Orientimi seksual
Orientimi seksual i referohet identitetit seksual t personit n raport me gjinin ndaj s cils
trhiqet93, q mund t jet heteroseksual (gjinia e kundrt); homoseksual (gjinia e njjt), dhe
biseksual (cilado gjini), edhe pse Ligji Kundr Diskriminimit nuk e prkufizon kt. Pr m
tepr, ekzistojn individ q veten e identifikojn si transgjinor, q nnkupton se ata nuk u
prshtaten qartazi nocioneve konvencionale t mashkullit apo femrs dhe jan t mbrojtur sipas
ksaj baze.
Stigma sht e shoqruese e individve t cilt e identifikojn veten si homoseksual, biseksual

apo transgjinor n tr botn94, q mund t rezultoj n diskriminim kur individt e till tentojn
t realizojn t drejta t ndryshme civile dhe ekonomike. Kosova nuk bn prjashtim, edhe pse
situata sht m serioze pasi q individt e till madje friksohen pr sigurin e tyre nse
identifikohen.
Mbrojtja ligjore efektive sht evidente sipas sistemit t KEDNj-s, t ciln Kosova sht
ligjrisht e detyruar ta zbatoj dhe Ligji Kundr Diskriminimit luan rol qendror n sigurimin e
mbrojtjes. Gjykata ka konstatuar se n dhnien e prgjegjsis prindrore, nse kjo bhet duke u
bazuar n konsideratat e orientimin seksual (homoseksualitetin) t njrit nga partnert, nuk sht
e pranueshme dhe prbn diskriminim95. Ngjashm, t drejtat e adoptimit nuk mund tiu
kufizohen homoseksualve, nse e vetmja arsye pr nj vendim t till bazohet n orientimin
seksual, gj q srish prbn diskriminim t paligjshm96. N Schalk dhe Kopf kundr Austris97,

88 Gajcsi kundr Hungaris, Numri i aplikacionit 34503/03, 3 tetor 2006, GjEDNj
89 Price kundr Mbretris s Bashkuar, Numri i aplikacionit 33394/96, 10 korrik 2001, GjEDNj
90 Botta kundr Italis, Numri i aplikacionit 21439/93, 24 shkurt 1998, GjEDNj (duke u mbshtetur n
nenin 8, ankuesi sfidoi mosveprimin e Shtetit n sigurimin e qasjes n plazh pr personat me aftsi t
kufizuara, Gjykata vendosi se nuk kishte ndonj lidhje t drejtprdrejt ndrmjet t drejts pr jet private
dhe qasjes s till) Zehnalova dhe Zehnal kundr Republiks Ceke, Numri i aplikacionit 38621/97, 14 maj
2002, GjEDNj (prap duke u mbshtetur n nenin 8, mungesa e qasjes n ndrtes komunale u sfidua, por
arsyetimi Botta u zbatua)
91 Farcas kundr Rumans, Numri i aplikacionit 32596/04, 14 shtator 2010, GjEDNj
92 Interights April 2011, n dispozicion http://www.interights.org/farcas/index.html qasur m 21/11/11
93 Prkufizimet e dhna nga Oxford Dictionary n dispozicion
http://oxforddictionaries.com/definition/sexual+orientation qasur m 21/11/11

94 Interights, Non-Discrimination in International Law: A Handbook for Practitioners Botimi 2011, f. 138,

95 Salguiero Da Silva Mouta kundr Portugalis, Numri i aplikacionit 33290/96, 21 dhjetor 1999, GjEDNj
96 E.B. kundr Francs, Numri i aplikacionit. 43546/02, 22 janar 2008, GjEDNj
17
derisa Gjykata nuk gjeti diskriminim n lidhje me t drejtn pr tu martuar, ajo theksoi se sipas
nenit 8, ifti i gjinis s njjt i pamartuar prbn familje. Diskriminimi n baz t orientimit
seksual gjithashtu sht i ndaluar, Gjykata ka vendosur n nj rast lidhur me trashgimin e
qiras98, qasjes n prfitime sikurse sht mbulimi i siguris si i ofrohet heteroseksualve99 dhe
n ushtrimin e t drejts s liris pr tu tubuar100.
g. Mendimi apo bindja politike
Kjo baz ofron mbrojtje pr ata t cilve iu shkelen/anashkalohen t drejtat, pr shkak t

prkatsis politike, apo pr shkak se ata kan bindje t caktuara. Pr m tepr, sht sugjeruar
q diskriminimi mbi kt baz ofron mbrojtje pr aktivitetet apo demonstrimet e opozits101
kundr parimeve t vendosura politike, sistemit apo sunduesve102.
Diskriminimi mbi kt baz mund t paraqitet n nj sr kontekstesh si n punsim posarisht

n sektorin publik, lidhur me lirin e shprehjes, si dhe n qasjen n shrbime t caktuara sikurse
marrja e tenderve apo kontratave n procesin e prokurimit publik.
N Feldek kundr Sllovakis103, nj artikull i publikuar bnte referenc n t kaluarn fashiste t

nj ministri t Qeveris Sllovake, t cilin gjykatat vendore e shpalln shpifs. GjEDNj-ja,
megjithat, theksoi se kjo ishte shkelje e t drejts pr liri t shprehjes dhe si e till informata
ishte e rndsishme pr debat publik104. Prderisa, ne rastet e kufizimit t punsimit t ish-
npunsve shtetror madje edhe n sektorin privat, Gjykata gjeti se prbn mas
diskriminuese105.
h. Raca, prkatsia etnike dhe kombtare
Raca sht prkufizuar si do dallim, prjashtim, kufizim apo preferenc e bazuar n rac,
ngjyr, prejardhje apo prkatsi kombtare ose etnike q ka pr qllim apo efekt zhvleftsimin
apo dmtimin e njohjes, gzimit apo ushtrimit, mbi baza t barabarta, t t drejtave t njeriut dhe
lirive themelore n fushn politike, ekonomike, shoqrore, kulturore apo ndonj fush tjetr t
jets publike106. Prve ksaj, raca si koncept sht sugjeruar t prfshij nj sr
karakteristikash duke prfshir faktor biologjik, ekonomik, shoqror, kulturor dhe historik107.
Diskriminimi i bazuar n rac manifestohet n mnyra t ndryshme, prfshir gjuhn e urrejtjes,
97 Numri i aplikacionit. 30141/04, 24 korrik 2010, GjEDNj

98 Karner kundr Austris, Numri i aplikacionit 40016/98, 24 korrik 2003, GjEDNj
Kozak kundr Polonis, Numri i aplikacionit 13102/02, 02 mars 2002, GjEDNj
99 P.B. dhe S.J. kundr Austris, Numri i aplikacionit 18984/02, 22 korrik 2010, GjEDNj
100 Baczkowski dhe t Tjert kundr Polonis, Numri i aplikacionit 1543/06, 03 maj 2007, GjEDNj
Alekseyev kundr Rusis, Numrat e aplikacioneve 4916/07, 25924/08 dhe 14599/09, 10 tetor 2010,
GjEDNj
101 Kjo nnkupton aktivitete jo t dhunshme

103 Numri i aplikacionit 29032/95, 12 korrik 2001, GjEDNj
104 Me kt rast gjykata megjithat nuk gjeti diskriminim t bazuar n mendim politik
105 Shih rastet: Rainys dhe Gasparavicius kundr Lituanis, Numrat e aplikacioneve 70665/01 dhe 74345/01,
07 prill 2005, GjEDNj, Sidabras dhe Dziautas kundr Lituanis, Numri i aplikacionit 55480/00 dhe
59330/00, 27 korrik 2004, GjEDNj dhe Zickus kundr Lituanis, Numri i aplikacionit 26652/02, 07 prill
2009 GjEDNj
106 Neni 1 (1) Konventa Ndrkombtare pr Eliminimin e t gjitha Formave t Diskriminimit (KNEFD)
18
dhunn e motivuar racore108 dhe prmes mnyrave m delikate n punsim apo pr shembull n
qasje n shrbime.
Nse nj pretendim pr diskriminim ngritt, pr shembull n kontekst t punsimit por nuk

konsiderohet i rndsishm nga organi gjyqsor prkats, sht konstatuar se kjo prbn
diskriminim racor109. GjED-ja duke aplikuar Direktivn e Racs, n t ciln sht bazuar Ligji
Kundr Diskriminimit ka shkuar m tej. N rastin Centrumvoor gelijkheid van kansen en voor
recismebestrijding v Firma Geryn NV110, Gjykata vendosi se nuk sht e nevojshme t ket viktima
pr t rezultuar me shkelje ose pr t gjetur se jan vendosur politika diskriminuese, aktet
diskriminuese si t tilla mund t prbjn shkelje t Direktivs.
Qasja n shrbime, si p.sh. qasja e kufizuar n kredi bankare bazuar n prkatsi kombtare
gjithashtu sht konstatuar se prbn diskriminim t trthort111 dhe qasja n vende publike
duhet tiu garantohet t gjithve, pra kshtu t eliminohet diskriminimi racor112.
Diskriminimi racor, n rrethana t caktuara mund t kaloj n trajtim poshtrues sipas nenit 3 t
KEDNj113. Lidhur me t drejtn pr jet, Gjykata kur ka hetuar ngjarjet e dhunshme ka
vendosur q motivimet racore duhet t hetohen n mnyr q Shtetet t veprojn n prputhje
me aspektet procedurale t nenit 2114. Prve ksaj, mbrojtja e t drejtave tjera mund t
komprometohet pr shkak t shtjeve racore si n rastet lidhur me t drejtn pr jet private
dhe familjare115 apo t drejtn pr gjykim t drejt116.
Pr m tepr, diskriminimi mund t ndodh edhe prmes segregacionit117 t individve.

Segregacioni n baz t prkatsis etnike, pa nj qllim legjitim dhe m me rndsi, pa ndonj
mbrojtje do t rezultoj n diskriminim racor, q sht i ndaluar118.
Prkatsia kombtare sht sugjeruar se i referohet lidhjes juridike ndrmjet qytetarit dhe Shtetit,
prandaj ka karakter ligjor lidhur me shtetsin119. Diskriminimi mbi kt baz mbulohet me
108 N rastin e Dzemajl, Numri i aplikacionit 161/2000, Komiteti i OKB-s kundr Torturs u pranua q
ekzistimi i motivimit racist mund t jet faktor rndues n veprn e kryer penale
109 Yilmaz-Dogan kundr Holands, Numri i aplikacionit 1/1984, Komiteti pr Eliminimin Diskriminimit
Racor
110 Rasti C-54/07, 07 tetor 2008, Gjykata Evropiane e Drejtsis
111 Habassi kundr Danimarks, Numri i aplikacionit 10/1997, Komiteti pr Eliminimin Diskriminimit Racor
112 Lacko kundr Republiks Sllovake, Numri i aplikacionit 11/1998, Komiteti pr Eliminimin Diskriminimit
Racor ankuesit i sht ndaluar hyrja n nj restorant pr shkak t prkatsis etnike rome
113 shih rastet East African Asians kundr Mbretris s Bashkuar, Numrat e aplikacioneve 4403/07, 14
dhjetor 1973, GjEDNj, Qipro kundr Turqis, Numri i aplikacionit 25781/94, 10 maj 2001, GjEDNj
114 Nachova kundr Bullgaris, Numri i aplikacionit 43577/98 & 43579/98, 6 korrik 2005, Dhoma e Madhe e
GjEDNj
115 Connors kundr Mbretris s Bashkuar, Numri i aplikacionit 66746/01, 27 maj 2004, GjEDNj ku
Gjykata theksoi se mungesa e t drejtave procedurale n kt rast shkeli t drejtat pr jet familjare t
ankuesit sipas nenit 8
116 shih rastet M kundr Francs, Numri i aplikacionit 16831/90, 09 nntor 1990, GjEDNj ku sht thn
se dshtimit pr t hetuar nj vrejtje racist t pretenduar nga nj pjestar i porots shkeli nenin 6 (1)
Sander kundr Mbretris s Bashkuar, Numri i aplikacionit 34126/96, 09 maj 2000, GjEDNj Shkelje e
nenit 6, pasi q dy pjestar t porots bn shaka raciste lidhur me t paditurit aziatik
117 Ndarja e nj grupi njerzish bazuar n kriteret si: seksi, raca, prkatsia etnike etj.
118 Shih rastet D.H dhe t Tjert kundr Republiks eke, Numri i aplikacionit 57325/00, 7 shkurt 2006
Vendimi i Dhoms dhe 13 nntor 2007 Vendimi i Dhoms s Madhe, GjEDNj

Oru dhe t Tjert kundr Kroacis, Numri i aplikacionit 15766/03, 17 korrik 2008 Vendimi i Dhoms,
06 mars 2010 Vendimi i Dhoms s Madhe, GjEDNj
19
Ligjin Kundr Diskriminimit dhe n praktik mund t haset n kontekste t ndryshme. N

Gaygusuz kundr Austris120, sht vendosur q mohimi i qasjes n beneficionet e papunsis pa
ndonj justifikim objektiv apo t arsyeshm dhe q trajtimi i ndryshm i bazuar n prkatsi
kombtare, prbn diskriminim n kundrshtim me nenin 14 t KEDNj-s.
i. Feja dhe besimi
Feja dhe besimi sht nj nga t drejtat m t mbrojtura n t t drejtn ndrkombtare t t

drejtave t njeriut121, t ciln instrumenti ligjor vendor si sht Ligji Kundr Diskriminimit e
mbron gjithashtu. sht vshtir t definohet kjo e drejt, pr shkak t gams s gjer t
besimeve dhe si t till Ligji Kundr Diskriminimit nuk e prkufizon.
Diskriminimi i bazuar n kt baz mund t paraqitet n ndrthurje me nj sr t drejtash tjera

si e drejta pr jet private dhe familjare, shkollim, punsim dhe aktivitete fetare, ndr t tjera.
N Hoffman kundr Austris122, gjykata vendore i dha kujdestarin babait n baz t fes s tij pasi
q ai do t ishte n gjendje q ti mbroj m mir interesat e fmijs. Gjykata gjeti se dallimi n
baz t fes nuk ishte justifikuar nga asnj qllim i Shtetit, prandaj, kjo pa t drejt e privoi
ankuesin nga e drejta pr mosndrhyrje n jetn familjare dhe ishte diskriminuese.
j. Prkatsia shoqrore
Si nj nga bazat q nuk sht prkufizuar nga Ligji Kundr Diskriminimit, gjithashtu sht
vshtir t prkufizohet edhe n ligjin ndrkombtar t t drejtave t njeriut. Komiteti pr t
Drejta Ekonomike, Sociale dhe Kulturore n Komentin e Prgjithshm 20123 e ka prkufizuar si
status shoqror i trashguar i personit n raport me tri kategori, prfshir: pronn, prejardhjen
nga lindja dhe statusin ekonomik dhe shoqror.
Me kategori t tilla n mendje, diskriminimi mund t ndodh n raport me pronsin, ose lidhur
me statusin ekonomik apo shoqror. Pr m tepr, Komiteti ka nnvizuar se t jetuarit n varfri
apo pa streh mund t pengoj t drejtat e personit pr qasje n shkollim, kujdes shndetsor,
qasje n vende publike, q shkakton diskriminim.
k. do status tjetr
Kjo baz sht evolutive, pasi q asnj konvent ndrkombtare nuk ofron baza t reja t
mbrojtjes. Kjo sht mbrojtje e rndsishme pasi q ofron mbrojtje superiore, derisa e drejta
zhvillohet dhe duke mos i kufizuar ankuesit q t sjellin rastet n baza tjera specifike, nse rastet
e tyre nuk prshtaten n mnyr adekuate.
Megjithat, duke marr para sysh q Ligji Kundr Diskriminimit sht shum gjithprfshirs n
lidhje me bazat q i mbulon, n praktik kjo baz nuk mund t prdoret nse nj nga bazat
aplikohet qart n nj rast t caktuar. Pr shkak t natyrs s ksaj baze, do t ishte e
paprshtatshme q t ofrohet nj prkufizim, edhe pse tashm mund t parashikohen disa raste
q mund t sillen prpara.
120 Numri i aplikacionit 17371/90, 16 shtator 1996, GjEDNj

121 Interights, Non-Discrimination in International Law: A Handbook for Professionals Botimi 2011,
f. 168 n dispozicion http://www.interights.org/handbook/index.html qasur m 23/11/11
122 Numri i Aplikacionit 12875/87, 23 qershor 1993
123 N dispozicion http://www2.ohchr.org/english/bodies/cescr/comments.htm qasur m 23/11/11
20
Diskriminimi n baz t besimit filozofik124 mund t sillet prpara sipas ksaj baze. Juridiksionet
tjera tashm kan filluar t trajtojn raste t tilla, si sht konsiderimi nse besimet filozofike n
ndryshimet klimatike t shkaktuara nga faktori njeri duhet t jet baz e ndaluar e
diskriminimit125. N rastet tjera si besim filozofik sht argumentuar t jet besimi n nj teori
komploti rreth sulmeve terroriste t 7 korrikut dhe 11 shtatorit126, por t cilat nuk patn sukses.
Megjithat, besime tjera t tilla q kan pasur sukses t pranohen para gjykats prfshijn besimin
filozofik kundr gjuetis s dhelprave127 dhe n nj qllim m t lart t Kompanis
Transmetuese Britanike128.
4.Fusha e zbatimit t Ligjit

Ligji Kundr Diskriminimit siguron zbatueshmri t gjer duke mbrojtur personat fizik dhe
juridik nga sektori publik dhe privat. Sa iu prket organeve publike, ato mund t mbahen
prgjegjse pr do veprim apo mos-veprim q shkel nj apo m shume t drejta t nj personi
apo personave fizik apo juridik129. Prve ksaj, implementimi i fushs s zbatimit t ligjit sht i
detajuar prmes trembdhjet fushave t specifikuara, ndrsa e katrmbdhjeta thekson se
implementimi i fushs s zbatimit mund t zgjerohet edhe m tej prmes do t drejte tjetr t
prcaktuar m ligjin n fuqi130.
Fushat e zbatueshme jan mjaftueshm t qarta pr tu aplikuar n praktik brenda procedurave

administrative dhe gjyqsore. Megjithat, ky raport do ti hulumtoj me tej dhe n veanti do tiu
referohet akteve tjera legjislative q e prmbajn ndalimin e diskriminimit qoft n lidhje me
fushat tashm t specifikuara brenda Ligjit Kundr Diskriminimit, apo atyre q prbjn do t
drejt tjetr t prcaktuar me ligjin n fuqi.
a. Punsimi, kushtet e puns dhe t drejtat e sindikatave
Punsimi sht i mbuluar specifikisht nga Ligji Kundr Diskriminimit n dy aspekte. S pari
kushtet pr qasje n punsim131 prfshir kriteret e seleksionimit dhe kushtet e rekrutimit132
duhet t jen n prputhje me Ligjin Kundr Diskriminimit. Kjo nnkupton se individi edhe
nse nuk ka kontrat pune, mund t thirret n Ligjin Kundr Diskriminimit, fardo qoft fusha
e veprimit dhe n t gjitha nivelet e hierarkis profesionale133. Ngjashmrisht, promovimi
gjithashtu prfshihet sipas kushteve t njjta, pa marr parasysh veprimtarin dhe n t gjitha
nivelet e hierarkis.
124 Do t ishte ndryshe nga baza e e definuar e fes dhe besimit, q sht sugjeruar q e dyta besimi
gjithmon i referohet besimeve fetare dhe jo politike, shoqrore apo filozofike shih Interights, Non-
Discrimination in International Law: A Handbook for Professionals Botimi 2011, f. 187 n dispozicion
http://www.interights.org/handbook/index.html qasur m 23/11/11
125 Grainger Plc dhe t Tjert kundr Nicholson, UKEAT/0219/09 n dispozicion
http://www.bailii.org/uk/cases/UKEAT/2009/0219_09_0311.html qasur m 23/11/11

126 Farrell kundr South Yorkshire Police Authority [2011], Employment Tribunal, UK, prmbledhje e rastit
n dispozicion http://www.employmentlawwatch.com/tags/farrell-v-south-yorkshire-poli/ qasur m

23/11/11
127 Hashman kundr Milton Park (Dorset) Ltd t/a Orchard Park [2011], Employment Tribunal, UK,
prmbledhje e rastit n dispozicion http://www.fishermeredith.co.uk/archives/5903 qasur m 23/11/11

128 Maistry kundr British Broadcasting Company [2011], Employment Tribunal, UK, prmbledhje e rastit n
dispozicion http://www.williambrose.com/nes/120/66/Maistry-v-BBC-2011 qasur m 23/11/11

129 Neni 4 Ligji Kundr Diskriminimit
130 Neni 14 (n) Po aty
131 Kjo mbulon vet-punsimin dhe profesionin
132 Neni 4 (a) Po aty
133 Po aty
21
S dyti, kushtet e punsimit dhe kushtet e puns duhet t respektojn parimet e mos-
diskriminimit prfshir largimin nga puna dhe pagn134.
Ligji i Puns135 sjell dispozita t tjera lidhur me mos-diskriminimin n kontekst t punsimit. S

pari, zgjeron fushn e zbatimit t mos-diskriminimit n punsim, duke prfshir trajnimin,
termat dhe kushtet e punsimit, shtjet disiplinore dhe ndonj shtje q ngritt n marrdhnie
pune apo q rregullohet m ligjin n fuqi136. S dyti, e bn drejtprdrejt t aplikueshm Ligjin
Kundr Diskriminimit n fardo kontrate137. N lidhje me grupet e cenueshme n punsim, sjell
dispozita t veanta pr personat me aftsi t kufizuara, duke e ndaluar specifikisht
diskriminimin e drejtprdrejt apo t trthort kundr personave me aftsi t kufizuara138 dhe
vendos detyrim t veant pr pundhnsit gjat rekrutimit pr t siguruar mundsi t barabarta
pr meshkujt dhe femrat139. Prve ksaj krkesat reale dhe prcaktuese profesionale nuk
konsiderohen diskriminuese140.
Punsimi n sektorin publik sht trajtuar n veanti; sektorit publik i krkohet t publikoj t
gjitha mundsit e punsimit dhe diskriminimi sht i ndaluar141. Masat ndshkimore t Ligjit t
Puns gjithashtu merren me diskriminimin. Gjoba pr shprfilljen e Ligjit t Puns sillet nga 100
(euro) deri n 10.000 (euro)142, por kjo mund t trefishohet nse ndodh diskriminimi143.
Megjithat, n prkufizimin e diskriminimit144, Ligji i Puns prmban nj numr mosprputhjesh.

S pari, diskriminimi i bazuar n seks sht i mbuluar n versionin anglisht t ligjit, por ai i
bazuar n gjini nuk sht, ndrsa n versionin shqip sht e kundrta, gjinia sht e mbuluar
ndrsa seksi jo. Ngjashmrisht ka referenc n statusin familjar si baz e mbrojtur, edhe pse nuk
sht e qart far mbulon. Por, ka sht m e rndsishme, baza t caktuara jan prjashtuar
trsisht, duke prfshir: paaftsin, orientimin seksual, prkatsin etnike dhe kombtare. Ky
prkufizim gjithashtu i referohet edhe antarsis n sindikata si nj baz e re e mbrojtur nga
diskriminimi n kontekst t punsimit.
Derisa, ky prkufizim jo i plot mund t jet rezultat i hartimit t dobt, sht problematik n
teori dhe praktik. Pr shkak se nuk sht n prputhje me Kushtetutn145 apo ligjet tjera146, pasi
q prjashton baza t caktuara dhe n kt mnyr, persona t caktuar nga mbrojtja kundr
diskriminimit n kontekstin e punsimit.
T drejtat e sindikatave jan nj fush tjetr ku Ligji Kundr Diskriminimit sht i aplikueshm,
duke mbuluar antarsimin, dhe prfshirjen n organizata t puntorve ose organizata
profesionale dhe prfitimet q ofrohen147. Mbrojtja e till sht elaboruar m tutje n Ligjin e
Organizimit t Sindikatave, ku thuhet se diskriminimi mbi bazn e antarsis n sindikata apo
pjesmarrje n aktivitete t tilla sht i ndaluar148. Prve ksaj, diskriminimi kundr
134 Neni 4 (c) Po aty

135 Ligji Nr.03/L 212
136 Neni 5 (1) Ligji i Puns - Ligji Nr. 03/L 212
137 Neni 5 (5) Ligji i Puns - Ligji Nr. 03/L 212
141 Neni 8 (1) dhe (2) Po aty
144 Neni 3 (1.17) Po aty
145 Neni 34 (2) i Kushtetuts s Republiks s Kosovs
146 Neni 2 (a) Ligji Kundr Diskriminimit Ligji Nr. 2004/3
147 Neni4 (d) Po aty
148 Neni 4 (2) Ligji pr Organizimin Sindikal - Ligji Nr. 04/L-011 miratuar m 28/07/2011
22
prfaqsuesve t sindikatave sht i ndaluar149 dhe intervenimi n funksionimin e sindikatave

prkundr ndaless ligjore150 mund t rezultoj me diskriminim151, edhe pse ky i fundit nuk sht
mjaft i qart.
b. Arsimi dhe Aftsimi Profesional
Arsimi sht nj fush tjetr e rndsishme ku Ligji Kundr Diskriminimit aplikohet. Nprmjet
nenit 4 (g), do t thot q normat e mos-diskriminimit aplikohen si n institucionet arsimore n
sektorin publik ashtu edhe n at privat n Republikn e Kosovs, q duhet t sigurohet se nuk
ka diskriminim mbi asnj nga bazat e mbrojtura. Ngjashmrisht, ligji siguron mbrojtje pr
personat n trajnim profesional n t gjitha nivelet, prfshir prvojn n pun praktike152.
Ligji pr Arsimin n Komuna153, elaboron zbatimin e normave t mos-diskriminimit. S pari,

prshkruan se Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis (n tekstin e mtejm MAShT) ka
prgjegjsi t promovoj nj sistem arsimor jo-diskriminues n t cilin e drejta e do personi
respektohet dhe mundsit cilsore pr msim jan n dispozicion pr t gjith154. S dyti,
gjithashtu sht prgjegjsi e MAShT-it t siguroj integrimin e personave me pengesa apo aftsi
t kufizuara n sistemin arsimor155. Ndrsa, sht prgjegjsi e Komunave t sigurojn q
regjistrimi dhe pranimi i nxnsve t bhet n prputhje me Ligjin Kundr Diskriminimit156.
Komunat kan gjithashtu kompetenca t krijojn kushtet pr ofrimin e shrbimeve arsimore n
gjuhn serbe157, edhe pse dispozitat pr arsim n gjuht e minoriteteve tjera nuk specifikohen.
Pr sa i prket trajnimit profesional, Ligji pr Arsimin dhe Aftsimin Profesional158 gjithashtu

tenton t ofroj referenc n normat kundr diskriminimit. Neni 2 (3) thekson se institucionet
publike dhe private duhet t ofrojn arsimim pa diskriminim mbi bazat e gjinis, prkatsis
etnike, paaftsis. Prve ksaj, se nxnsit mund t ankohen lidhur me notat vlersuese mbi
bazn se kan qen t diskriminuar159. S pari, bazat e mbrojtura nuk jan t mjaftueshme, pasi
q nj numr i madh i tyre jan ln jasht, dhe q n kt kontekst mund t jet e rndsis s
veant pasi q nxnsit m t moshuar mund t angazhohen n aftsim profesional dhe mund
t ken angazhime tjera mbi t cilat ata mund t diskriminohen. S dyti, derisa procedura e
ankimit mbi bazn e diskriminimit sht posarisht e rndsishme t prfshihet, koncepti nuk
sht i definuar mir dhe mund t lindin probleme praktike.
c. Mbrojtja sociale (asistenca sociale, sigurimi social, kujdesi shndetsor)
Ligji Kundr Diskriminimit gjithashtu aplikohet n asistencn sociale, sigurimin social dhe
kujdesin shndetsor160. Sa iu prket ktyre fushave t zbatimit sht me rndsi t veant t
prmendet se detyrimet e organeve publike prfshijn do veprim apo mosveprim q shkel nj
apo m shum t drejta t personit apo personave fizik apo juridik.

150 Neni 25 Po aty
151 Neni 25 (4.2) Po aty
152 Neni 4 (b) Ligji Kundr Diskriminimit
153 Ligji Nr. 03/L-068
154 Neni 3 (b), Ligji pr Arsimin n Komuna n Republikn e Kosovs
155 Neni 3 (j) Po aty
156 Neni 5 (b)
157 Neni 12 Po aty
158 Ligji Nr. 02/L-42
159 Neni 27 (7) Ligji pr Arsim dhe Aftsim Profesional
160 Neni 4 (e)
23
Legjislacioni specifik q e mbulon kt fush, megjithat, nuk i inkorporon normat mos-

diskriminuese n mnyr adekuate doknd. Ligji pr Skemn e Asistencs Sociale161 nuk
prmban apo prmend normat mos-diskriminuese askund. Kjo sht pr keqardhje t madhe
pasi q ankuesit e caktuar mund t prballen me diskriminim kur aplikojn pr asistenc sociale
dhe ky ligj i veant nuk merret m kt shtje n mnyr t drejtprdrejt. Prve ksaj, ky
mund t jet nj nga faktort pse nuk kemi shum raste t diskriminimit n gjykata, pasi q rastet
duhet t sillen duke u thirrur drejtprdrejt n Ligjin Kundr Diskriminimit.
Sa i prket kujdesit shndetsor, Kosova aktualisht ka tri ligje n fuqi, t cilat e rregullojn
kujdesin shndetsor dhe inkorporojn normat mos-diskriminuese n forma t ndryshme. Ligji
pr Shndetsi thekson se kujdesi shndetsor do t ofrohet prmes nj numri parimesh si sht
barazia162, q prfshin mos-diskriminimin si prkufizohet me konventa ndrkombtare163.
Prve ksaj gjithprfshirja dhe mos-diskriminimi sht edhe nj parim n ofrimin e kujdesit
shndetsor t barabart pr t gjith pa diskriminim pavarsisht nga gjinia, kombi, raca, ngjyra,
gjuha, feja, preferencat politike, statusi shoqror, statusi pronsor, niveli i aftsis fizike apo
mendore, statusi familjar, apo diferenca n mosh164. Pr m tepr Ministria e Shndetsis
sht e detyruar t zhvilloj politika dhe t zbatoj legjislacionin pr nj sistem shndetsor mos-
diskriminues dhe llogaridhns165.
Ndrsa Ligji mbi t Drejtat dhe Prgjegjsit e Qytetarve n Kujdesin Shndetsor (n tekstin e
mtejm LDPQKSh) thekson se kujdesi shndetsor duhet t jet adekuat dhe vazhdimisht n
dispozicion pr t gjith pa ndonj diskriminim166 dhe listat e pritjes duhet t mbahen pa
diskriminim167. Prve ksaj LDPQKSh liston kto baza mbi t cilat mund t ndodh
diskriminimi pozita shoqrore, pikpamjet politike, prejardhja, prkatsia kombtare, feja, gjinia,
preferencat seksuale, mosha, gjendja martesore, paaftsia fizike apo mendore, kualifikimi apo
fardo baze q nuk lidhet me gjendjen shndetsore168. Ligji mbi t Drejtat e Riprodhimit
gjithashtu referohet n mos-diskriminim, pasi q garanton realizimin e t drejtave riprodhuese pa
ndonj diskriminim169.
Megjithat, ka mosprputhje n mes t dy ligjeve dhe bazat mbi t cilat mund t ndodh
diskriminimi. Pr m tepr, asnj nga kto nuk mbulon t gjitha bazat e mbrojtura me
Kushtetut dhe me Ligjin Kundr Diskriminimit. sht me rndsi t veant se disa nga bazat
t cilat ofrojn mbrojtje pr grupet e margjinalizuara nuk prfshihen n asnjrin ligj, si orientimi
seksual, prkatsia etnike dhe gjuha, q mund t ndikojn n qasjen n kujdes shndetsor nga
kto grupe.
d. Qasja n furnizim me t mira materiale dhe shrbime
Ligji Kundr Diskriminimit specifikisht njeh t drejtn pr qasje n furnizim e t mirave

materiale dhe shrbimeve t cilat jan n dispozicion t opinionit publik170. Prandaj, n qasjen
n t mira materiale apo shrbime nga sektori privat apo publik, diskriminimi mbi cilndo nga
bazat e mbrojtura sht i ndaluar.
161 Ligji Nr. 2003/15

162 Neni 12 (1) Ligji i Shndetsis Ligji Nr. 2004/04
163 Neni 12 (2.a) Po aty
164 Neni 12.5 Po aty
165 Neni 17 (1.a) Po aty
166 Neni 4 (1) Ligji pr t Drejtat dhe Prgjegjsit e Qytetarve n Kujdesin Shndetsor
169 Neni 4 (3) Ligji pr Shndetin Riprodhues Ligji Nr. 02/L-76
170 Neni 4 (i) Ligji Kundr Diskriminimit
24
N sektorin publik pr shembull Ligji pr Prokurim Publik171 krkon q vendimet e t gjith t

prfshirve n prokurim publik duhet t respektojn mos-diskriminimin172. Ligji i dedikon nenin
7 trajtimit t barabart/mos-diskriminimit dhe transparencs. Krkon q operuesit ekonomik
t trajtohen pa diskriminim173, asnj aktivitet i prokurimit nuk duhet t ndrmerretnse
diskriminon174, procedura e prokurimit diskriminues sht e ndaluar175 dhe autoriteti
kontraktues nuk duhet t krijoj apo imponoj dhe duhet t parandaloj diskriminimin
territorial, fizik, material, personal apo organizativ176. Prve ksaj, diskriminimit i referohen
edhe dhjet nene t tjera177.
Derisa lloji i diskriminimit t cilit i referohet neni 7 sht i ndryshm nga ai n Ligjin Kundr
Diskriminimit, sht e rndsishme t njihet q kjo fush e zbatimit krkon disi kritere t
ndryshme. Megjithat, sht shum e rndsishme q ndalimi i diskriminimit sht prfshir dhe
mbetet t shihet se si do t zbatohet n praktik.
e. Pjesmarrja n shtjet publike
Ligji Kundr Diskriminimit krkon q pjesmarrja n shtje publike t ndodh pa ndonj

diskriminim. Identifikon dy fusha t veanta; t drejtn pr t votuar, dhe t drejtn pr tu
kandiduar178.
Sa i prket t drejts pr t votuar Ligji pr Zgjedhjet e Prgjithshme179 gjithashtu thekson se

do qytetar ka t drejt t votoj dhe t drejt pr tu zgjedhur pa diskriminim180. Prve ksaj, e
zgjeron ndalimin e diskriminimit duke krkuar qasje n media pa diskriminim181, q norma e
aplikuar t jet pa diskriminim182 dhe se Komisioni Qendror i Zgjedhjeve t zbatoj politika jo-
diskriminuese pr personelin183. Prve ksaj Ligji pr Zgjedhjet Lokale184 gjithashtu garanton q
do qytetar i Kosovs ka t drejt pr t votuar dhe t drejt pr tu zgjedhur pa ndonj
diskriminim185.
T dy ligjet pr zgjedhje kan specifikuar bazat e njjta mbi t cilat mund t ndodh diskriminimi
dhe prfshijn racn, prkatsin etnike, ngjyrn, gjuhn, gjinin, besimin fetar apo bindjet
politike, shkollimin prkatsin shoqrore apo ndonj kriter tjetr n prputhje me dispozitat e
ktij Ligji186. Megjithat, sht evidente q kto baza nuk jan n prputhje me ato n
Kushtetut apo n Ligjin Kundr Diskriminimit, pasi q baza t caktuara jan prjashtuar si:
seksi, mosha, gjendja martesore, paaftsia fizike, orientimi seksual, prona dhe lindja.
171 Ligji Nr. 04/L-042

172 Neni 1 (2) Ligji pr Prokurimin Publik n Kosov Ligji Nr. 04/L-042
177 Nenet: 33 (2), 34 (1), 36 (3), 38 (7), 56 (2.2), 73 (3), 91 (4), 104 (1 and 2), 105 (2.11) and 125 (2) Po aty
178 Neni 4 (l) Ligji Kundr Diskriminimit
179 Ligji Nr. 03/L-073
180 Neni 2 Ligji pr Zgjedhjet e Prgjithshme - Ligji Nr. 03/L-073
181 Shih prkufizimin pr Qasje t Barabart - Neni 3 Po aty
182 Neni 50 (2) Ligji pr Zgjedhjet e Prgjithshme
183 Neni 66 (5. g) Po aty
184 Ligji Nr. 03/L-072
185 Neni 3 (1) Ligji pr Zgjedhjet Komunale
186 Neni 2 Ligji pr Zgjedhjet e Prgjithshme dhe Neni 3 (1) Ligji pr Zgjedhjet Komunale
25
f. Trajtimi i drejt para gjykatave
Trajtimi i drejt pa diskriminim n procedura administrative dhe gjyqsore sht gjithashtu i

garantuar me Ligjin Kundr Diskriminimit. Neni 4 (j) garanton trajtim t drejt para Gjykatave
dhe t gjitha organeve administruese t drejtsis
Ligji pr Gjykatat specifikisht garanton q gjykatat duhet ti trajtojn t gjith personat n

mnyr t drejt, pa ndonj diskriminim bazuar n rac, ngjyr, gjini, gjuh, fe, opinion politik
apo tjetr, prkatsi kombtare apo shoqrore, lidhje me ndonj komunitet, pron, kushte
ekonomike apo shoqrore, orientim seksual, lindje, paaftsi apo ndonj status tjetr personal187.
Prve ksaj, Ligji pr Prdorimin e Gjuhve garanton q secili person ka t drejt pr barazi
para ligjit dhe mbrojtje t barabart para ligjit. do diskriminim i bazuar mbi bazn e gjuhs
duhet t ndalohet188
Megjithat, Ligji pr Kshillin Gjyqsor t Kosovs189, q prshkruan kompetencat e Kshillit

prfshir menaxhimin e procedurave t rekrutimit t gjyqtarve dhe disiplinimin e tyre190 nuk i
referohet normave mos-diskriminuese. Ngjashmrisht, Ligji pr Kshillin Prokurorial191 i cili
prshkruan rolin e Kshillit n rekrutim dhe shkarkim192 prap nuk i referohet normave mos-
diskriminuese.
g. Fusha tjera t zbatimit
Ligji Kundr Diskriminimit gjithashtu zbatohet n katr fusha tjera. Avantazhet sociale jan nj
nga fushat, t cilat si thot Ligji prfshijn por nuk kufizohen n ndihm humanitare193. Qasja
n vendbanim sht nj e drejt tjetr e garantuar, t ciln Ligji e krkon t garantohet pa
diskriminim. Kjo prfshin t gjitha format e pronsis (si t luajtshme ashtu edhe t
paluajtshme)194.
E drejta pr sigurim social195 dhe qasje n vende publike196 jan gjithashtu t garantuara pa
diskriminim. Sa i prket ktyre t drejtave policia sht e detyruar t marr masat e nevojshme
pr mbrojtjen e personave q mund t jen subjekt i krcnimeve apo akteve t diskriminimit,
armiqsis apo dhuns n llogari t identitetit t tyre kombtar, etnik, kulturor, gjuhsor apo
fetar197. Prve ksaj, oficeri i policis apo pjestari i personelit civil shkakton nj shkelje serioze
disiplinore, nse tenton t shkaktoj, shkakton, ndihmon dik tjetr t nxis veprime diskriminuese
mbi bazn e moshs, gjinis, orientimit seksual, prkatsis apo fes198.
Edhe nj her bazat e mbrojtura nuk jan aq gjithprfshirse sa Kushtetuta apo Ligji Kundr
Diskriminimit prcakton. Pr m tepr, n raport me sigurin personale, nse ka nevoj pr
mbrojtje pr shkak t krcnimeve apo akteve t diskriminimit n baz t orientimit seksual apo
mendimit politik, ather Ligji pr Policin nuk duket se imponon nj detyrim t till.
187 Neni 7 Ligji pr Gjykatat miratuar m 22/07/2010 por ky nen nuk sht n fuqi dhe nuk do t jet deri
m 01/01/2013
188 Neni 3 (2), Ligji pr Prdorimin e Gjuhve Ligji Nr. 02/L-37
189 Ligji Nr. 03/L-223
190 Neni 1 Ligji pr Kshillin Gjyqsor t Kosovs
191 Ligji Nr. 03/L-224
192 Neni 1 (4) Ligji pr Kshillin Prokurorial t Kosovs
193 Neni 4 (f) Ligji Kundr Diskriminimit
194 Neni 4 (h) Po aty
195 Neni 4 (k) Po aty
196 Neni 4 (m) Po aty
197 Neni 11 (4) Ligji pr Policin - Ligji Nr. 03/L-035
198 Neni 46 (k) Po aty
26
h. fardo e drejte tjetr
Neni 4 (n) i Ligjit Kundr Diskriminimit, t vitit 2004, i referohet 'fardo t drejte tjetr, t
parapar me ligjin e zbatueshm, mbi t cilin diskriminimi sht i ndaluar. Ka nj sr t drejtash
ku prfshihet ndalimi i diskriminimit, si pjes integrale, disa prej t cilave do t hulumtohen ktu.
Qasja n dokumente publike sht nj nga t drejtat e tilla, si parasheh Ligji pr Qasje n
Dokumente Publike.199 Neni 1 garanton t drejtn e do personi fizik dhe juridik pr t pasur
qasje, pa diskriminim mbi asnj baz ... n dokumente zyrtare q mbajtura, hartuara ose pranuara
nga institucionet publike. Ndonse bazat e diskriminimit nuk jan prcaktuar, ato q prfshihen
n Ligjin Kundr Diskriminimit dhe Kushtetut jan t zbatueshme n kt rast.
Ligji pr Familjen i Kosovs200 e njeh ndalimin e diskriminimit, duke siguruar se "t gjith
personat gzojn trajtim t barabart t t drejtave dhe detyrimeve t parapara n kt
Ligj201. Prve ksaj, aty prcaktohet se nuk duhet t ket diskriminim t drejtprdrejt apo t
trthort ndaj asnj personi apo personave n baz t gjinis, moshs, gjendjes martesore, gjuhs,
paaftsis fizike apo mendore, orientimit seksual, prkatsis ose bindjeve politike, prejardhjes
etnike, kombsis, religjionit apo besimit, racs, prejardhjes shoqrore, pasuris, lindjes ose
statusi tjetr202.
E drejta pr t praktikuar fen gjithashtu mbrohet; n veanti askush nuk duhet t diskriminohet
ose privilegjohet n fardo mnyre, n baz t besimit fetar, prkatsis ose jo n nj sekt fetar
apo ndjekjen e ceremonive dhe ritualeve fetare203.
N t njjtn koh, t drejtat e barabarta midis burrave dhe grave mbrohen specifikisht me an t
Ligjit pr Barazi Gjinore204. Diskriminimi sht i ndaluar n nj numr t seksioneve q
mbulojn punsimin205, mediat206 dhe jetn shoqrore n Kosov207.
Prve ksaj, e drejta e asocimit mbrohet prmes Ligjit mbi Organizatat Joqeveritare i cili
garanton se asnj personi nuk do t'i krkohet t asocohet pa vullnet, e as ndonj person nuk
mund t diskriminohet n asnj mnyr pr shkak t vendimit pr t'u asocuar apo jo208.
M tej, grupet e margjinalizuara mbrohen specifikisht nga diskriminimi nprmjet legjislacionit

prkats. T drejtat e komuniteteve mbrohen me an t Ligjit pr Mbrojtjen dhe Promovimin e
t Drejtave t Komuniteteve dhe pjestarve t tyre n Kosov.209 Ky ligj ndalon t gjitha format
e diskriminimit210 dhe merret me aspekte t veanta, t tilla si zgjedhja nse ata trajtohen si pjes
e nj komuniteti211, pjesmarrjen n organizata vendore dhe ndrkombtare, dhe aktivitetet e
tyre, pa diskriminim212, media213, mundsi ekonomike dhe sociale214, dhe shndetsi215. Prve
199 Ligji Nr. 03/L 215

200 Ligji Nr. 2004/32
201 Neni 4, Ligji pr Familjen n Kosov
202 Po aty
203 Neni 2 (1), Ligji pr Lirit Fetare n Kosov Ligji Nr. 02/L-31
204 Ligji Nr. 2004/2
205 Pjesa 13, Ligji pr Barazi Gjinore
206 Po aty, Pjesa 15
207 Po aty, Pjesa 19
208 Neni 3 (2), Ligji pr Lirin e Asocimit n Organizata Joqeveritare Ligji Nr. 03/L-134
209 Ligji Nr. 03/L-047
210 Neni 3 (3) ), Ligji pr Mbrojtjen dhe Promovimin e t Drejtave t Njeriut dhe Pjestarve t tyre n
Kosov Ligji Nr. 03/L-047

211 Po aty, neni 1 (5)
27
ksaj, institucionet jan t obliguara q t marrin masa pozitive pr t siguruar barazi t plot dhe
efektive t komuniteteve pr t mos lejuar diskriminim216, dhe t kushtojn vmendje t veant
pr t prmirsuar gjendjen e komuniteteve rom, ashkali dhe egjiptas.217
Nj tjetr grup i margjinalizuar jan njerzit me aftsi t kufizuara, dhe t drejtat e tyre mbrohen
me an t Ligjit pr Aftsit Profesionale, Rehabilitimin dhe Punsimin e Personave me Aftsi t
Kufizuara218. Ky ligj specifikisht ndalon diskriminimin n kontekstin e punsimit219 dhe parasheh
dnime kundr diskriminimit220.
Pr m tepr, institucionet publike duhet t pajtohen me ndalimin e diskriminimit, si Agjencia e

Inteligjencs s Kosovs, e cila nuk duhet t veproj kundr t drejtave dhe interesave t asnj
komuniteti e as t diskriminoj ndonj person mbi fardo baze221. Ngjashm, edhe ndrmarrjet
publike kan detyrime t tilla, pr shembull Shrbimi Postar duhet t siguroj trajtim t
barabart dhe jo-diskriminues t prdoruesve dhe Radio-Televizioni i Kosovs, i cili ka pr
obligim q t mos transmetojn asnj material q diskriminon individ apo grupe222.
5. Prjashtimet dhe veprimi pozitiv

Nj prjashtim nga ndalimi i diskriminimit sht ajo e krkesave reale dhe prcaktuese t
krkesave profesionale, si parashikohet n nenin 5 t Ligjit Kundr Diskriminimit. Kjo do t
thot se nuk sht diskriminuese nse bhen prjashtime n baza t caktuara:
x Pr shkak t natyrs s aktiviteteve prkatse ose kontekstit n t cilin kryhen
x Nse nj karakteristik e till prbn nj krkes reale dhe prcaktuese profesionale
x Nse objektivi sht i ligjshm
x Nse krkesa sht proporcionale
N rastin ColinWolf kundr Landit Frankurt amMain223, GjED vendosi se prcaktimi i moshs pr
punsimin e zjarrfiksve pr pozita mesatare n 30 vje ishte i ligjshm pasi q synimi kishte
qen q t sigurohej kapaciteti operacional dhe funksionimi i plot i shrbimit t zjarr-fikjes.
Prve ksaj, kjo ishte jo-proporcionale pr shkak t kushteve fizike t krkuara dhe kohs t
ciln mund ta kaloj nj individ n at pozit. Ngjashm, GjED pranoi se diskriminimi n baz
t gjinis justifikohej n rastin Sirdar kundr Kshillit Ushtarak224, pasi q, si kuzhinier n Marinn
Mbretrore, ai individ do t duhej t luftonte n linjn e frontit.
Veprimi pozitiv ka t bj me masat q synojn korrigjimin e pabarazive, por duke i prdorur ato
mund t prjashtoj grupe. Prandaj, ky lloj veprimi sht kundr ndalimit t diskriminimit, e
madje edhe nocionit t barazis, gj q mund t shihet si kundrthnse. Megjithat, kur kjo
213 Po aty, neni 6

214 Po aty, neni 9
215 Po aty, neni 10
216 Po aty, neni 1 (2) dhe neni 3 (3)
218 Ligji Nr. 03/L-01
219 Neni 5, Ligjit pr Aftsit Profesionale, Rehabilitimin dhe Punsimin e Personave me Aftsi t Kufizuara
Ligji Nr. 03/L-019

220 Po aty, neni 25 (1.1)
221 Neni 2 (4), Ligji mbi Agjencin Kosovare t Inteligjencs Ligji Nr. 03/L-063
222 Neni 15, Ligji mbi Radio-Televizionin e Kosovs Ligji Nr. 02/L-4
223 Rasti C-229/08, 12 janar 2010, Gjykata Evropiane e Drejtsis, n dispozicion n
http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:62008J0229:EN:HTML, qasur m
28/11/2011
224 Rasti C-273/97, 1999, Gjykata Evropiane e Drejtsis
28
prdoret si mjet pr t korrigjuar t metat, nuk prbn diskriminim dhe shum instrumente
ndrkombtare t t drejtave t njeriut e lejojn prdorimin e saj n rrethana t caktuara225. Neni
6 i Ligjit Kundr Diskriminimit parashikon ndrmarrjen e q nj mase pozitive:
x Me qllim t sigurimit t barazis s plot n praktik
x Si nj mas pr parandalimin apo kompensimin pr disavantazheve
x T lidhura me nj ose m shum arsye226
x Nuk konsiderohet diskriminim, me kusht q t prputhet me standardet
ndrkombtare t t drejtave t njeriut.
GjEDNj nuk ka vendosur n mnyr t qart mbi kt shtje. Megjithat, n rastin Zeman
kundr Austris, Gjykata ka deklaruar se neni 14 nuk ndalon nj shtet antar q t trajtoj grupe t
ndryshme n mnyr t pabarabart pr t korrigjuar pabarazit faktike mes tyre; n fakt, n
rrethana t caktuara, dshtimi n prpjekje pr t korrigjuar pabarazin nprmjet trajtimit t
ndryshm mund t shkaktoj, n vetvete, shkelje t nenit227.
6. Mjetet juridike dhe zbatimi

Pr t siguruar me sukses mbrojtjen nga diskriminimi, Kapitulli II i Ligjit Kundr Diskriminimit,
i titulluar Procedurat dhe sanksionet sht tepr i rndsishm. Pas diskutimeve me nj numr
t palve t interesuara q punojn n kt fush, sht sugjeruar se kjo fush nuk ka qartsi, gj
q pengon zbatimin, dhe si rezultat, mbrojtjen nga diskriminimi.
a. Administrative dhe gjyqsore
Neni 7 i Ligjit Kundr Diskriminimit i cili titullohet procedurat, mbulon mjetet juridike
administrative dhe gjyqsore. S pari, ai prcakton se fardo pretendim pr diskriminim duhet t
vendoset apo gjykohet n pajtim me ligjin n fuqi nga organe administrative dhe gjykata. Shikuar
n dritn e fushveprimit t zbatimit t Ligjit Kundr Diskriminimit228, kjo sht mjaft e qart,
pasi q nj sr ligjesh mund t zbatohen dhe se kto ligje prcaktojn juridiksionin
kompetent n lidhje me nj shtje t caktuar t ngritur n nj krkes.
Kur t jet ngritur nj pretendim i till, qoft nprmjet nj organi administrativ ose nj gjyqi,
organe t tilla administrative dhe gjykata, n prcaktimin e ktij pretendimi, duhet t veprojn
n pajtim me Ligjin Kundr Diskriminimit229.
Nse paraqitsi i krkess sht i paknaqur me rezultatin, ai/ajo mund t sjell nj krkes t
radhs230. Megjithat, Neni 7 (3) nuk sht mjaft i qart, pasi q duket se sugjeron se
krkesa fillestare trajtohet duke zbatuar Ligjin mbi Procedurn Administrative231, dhe krkesa e
radhs bazohet n Kreun e titulluar Dispozitat e veanta, t Ligjit mbi Kontestet
Administrative232.
Kjo, pra, mund t interpretohet se nnkupton se nj padi kundr diskriminimit mund t ngrihet
vetm kundr sektorit publik, dhe nga ana tjetr, do t jet n kundrshtim me qllimin e
225 Neni 1(4) dhe 2 (2) i KNEDR, Neni 4 (1) i KEDKG, Pika 3 e Preambuls s Protokollit nr. 12 t KEDNj
226 Si ato t prmendura n nenin 2 (a) t Ligjit Kundr Diskriminimit t vitit 204
227 Po aty, para. 32
228 Neni 4
229 Neni 7 (2), Ligji Kundr Diskriminimit i vitit 2004
231 Ligji Nr. 02/L-28
232 Ligji Nr. 03/L-20
29
zbatimit t Ligjit Kundr Diskriminimit, i cili thot se ligji zbatohet n sektorin publik dhe at
privat233. M tej, n lidhje me padin e radhs, Ligji mbi Kontestet Administrative nuk duket se
prmban nj kapitull mbi Dispozitat e veanta q do t rregullonte se si duhet ngritur nj
padi. Ekzistenca e boshllqeve dhe dykuptimsive t tilla n ligj sht e paknaqshme dhe mund
t paraqes probleme reale n zbatim.
Paditsi/-t mund t zgjedh/-in t adresojn shkeljet e Ligjit Kundr Diskriminimit me an t

procedurave t ndrmjetsimit ose pajtimit, t cilat jan n dispozicion sipas ligjit n fuqi234. Kjo,
megjithat, nuk e prjashton nj padits q t ngrit padi para organit administrativ apo
gjyqsor235.
b. E drejta pr t ngritur padi
Ligji Kundr Diskriminimit specifikon se nj shoqat, organizat ose person juridik mund t
inicioj apo prkrah veprime juridike n emr t paditsit/-ve dhe me plqimin e tyre236.
Prandaj, vetm nj padits ka t drejt pr t ngritur padi, t ciln ai/ajo mund ta ushtroj
prmes prfaqsimit nga nj shoqat, organizat apo person juridik, ose me prkrahjen e tyre.
c. Barra e provs
Ligji Kundr Diskriminimit krkon q paditsi t konstatoj faktet nga t cilat mund t
supozohet se ka pasur diskriminim t drejtprdrejt apo t trthort. Megjithat, i mbetet t
paditurit q t jap prova se nuk ka pasur shkelje237. Prve ksaj, kjo nuk ndalon zbatimin e
atyre rregullave t provave t cilat jan m t favorshme pr paditsit dhe paditsi mund t
mbroj rastin e tij/saj t diskriminimit me do mjet, prfshir prdorimin e dshmive
statistikore238.
Prandaj, fardo padie e ngritur n baz t Ligjit Kundr Diskriminimit do t thot se barra e
provs nuk qndron t paditsi, por prmbyset dhe i mbetet t paditurit pr t dshmuar se nuk
ka pasur shkelje. Prjashtimi i vetm n kt rast sht se ky ndryshim i barrs s provs nuk
vlen pr procedurat penale dhe ato t kundrvajtjes239.
Nj shembull praktik q tregon se si mund t zhvendoset barra e provs sht i qart nga rasti
Enderby kundr Autoritetit Shndetsor t Frenchayit240. GjED, n kt rast, konstatoi se kishte t
bnte me nj shtje prima facie, ku paga e terapeutve t t folurit ishte dukshm m e ult se ajo
e farmacistve, dhe se t parat ishin kryesisht gra, ndrsa kta t fundit ishin kryesisht meshkuj.
Si rezultat, Gjykata deklaroi se nj informat e till ishte e mjaftueshme pr t zhvendosur barrn
e provs241.
GjEDNj gjithashtu ka miratuar kt qasje n jurisprudencn e saj. N rastin e D.H. dhe t Tjert
kundr Republiks eke242, Gjykata ka deklaruar se n rastet kur nj aplikues t ket treguar nj
233 Neni 4, Ligji Kundr Diskriminimit i vitit 2004

240 Rasti 127/92 [1993] GjEDNj 5535
241 Po aty, para 16
242 Numri i aplikacionit 57325/00, Gjykimi i Dhoms i 7 shkurtit 2006 dhe Gjykimi i Dhoms s Madhe i 13
nntorit 2007
30
dallim n trajtim, i mbetet Qeveris q t tregoj q kjo justifikohet243, dhe prcaktimi i nj rasti
t till prima facie mund t bhet prmes statistikave244.
d. Sanksionet
Ligji Kundr Diskriminimit prcakton se me prcaktimin e nj shkeljeje nga nj gjykat e

juridiksionit kompetent ose nj organ administrativ, mund t shqiptohen sanksione, varsisht nga
natyra dhe lloji i shkeljes si dhe ndikimi i saj n viktimn/-at245.
Nj sanksion i till mund t shqiptohet kundr nj apo disa personave fizik ose juridik q shkel
Ligjin Kundr Diskriminimit246, gj q prfshin kompensimin pr dme pasurore dhe jo-
pasurore247 dhe gjoba pr shkeljen e Ligjit248. M tej, gjykata mund t shqiptoj urdhra shtes249,
dhe fardo sanksionesh t parapara sipas ktij ligji nuk prjashtojn shqiptimin e sanksioneve t
tjera n dispozicion sipas fardo Ligji tjetr250.
Sa i prket kompensimit, Ligji Kundr Diskriminimit prcakton se kjo mund t prfshij kthimin
e t gjitha t drejtave dhe mjeteve t tjera juridike t parapara sipas ligjit n fuqi t cilat organi
kompetent i vlerson si t prshtatshme. Gjobat mund t shqiptohen pr persona fizik ose
juridik, ose fardo kombinimi i tyre dhe gjobave duhet t bazohet n natyrn dhe qllimin e
shkeljes, n prputhje me shkalln e tyre q prcakton ligji pr pes kategori t ndryshme251. Sa u
prket gjobave t tilla t mbledhura nprmjet shqiptimit t tyre sipas nenit 9 (2.b.), ligji krkon
q ato t shkojn n nj fond q do t prdoret pr ofrimin e ndihms juridike falas personave
fizik dhe juridik q pretendojn shkelje t s drejts pr trajtim t barabart252. Prve ksaj,
parat e tilla duhet t administrohen nga nj organ administrativ apo organ juridik, deri n
themelimin e Qendrs pr Trajtim t Barabart253.
Prandaj, Ligji Kundr Diskriminimit ka pr qllim t parandaloj sjellje diskriminuese prmes

shqiptimit t llojeve t ndryshme t sanksioneve, prfshir kompensimin, gjobat dhe sigurimin e
diskrecionit t gjykatave n lidhje me urdhrat shtes. Neni 9 gjithashtu sht i qart veanrisht
n lidhje me kompensimin, pasi q n nj padi diskriminimi Ligji Kundr Diskriminimit duhet t
prdoret n lidhje me ligjet e tjera n fuqi. Kjo pasi q ligjet e tilla n fuqi sigurojn komponentin
kompensues n form t qart. Nj shembull mund t jet nj padi diskriminimi n vendin e
puns, ku duhet t jet jetike q nj padi t ngrihet n lidhje me Ligjin e Puns dhe Ligjin Kundr
Diskriminimit.
Sa i prket administrimit t parave t mbledhura prmes gjobave, pr momentin sht e paqart

se cili organ sht prgjegjs pr kt, dhe Qendra pr Trajtim t Barabart nuk sht themeluar
asnjher. Pr m tepr, paqartsit e identifikuara n nenin 7 jan m t theksuara, pasi q kjo
ngrit implikime n lidhje me sanksionet254 e parapara ndaj personave fizik dhe juridik.
243 Po aty, para 177

244 Para 188 Po aty
247 Po aty, neni 9 (2.a)
248 Po aty, neni 9 (2.b)
251 Shihni Neni 9 (2.b) (i-v), Po aty
254 Kompensimi, gjobat dhe urdhrat, Neni 9 (2.a dhe b) dhe Neni 9 (3), Ligji Kundr Diskriminimit i vitit
2004
31
e. Promovimi i trajtimit t barabart
i. Avokati i Popullit
Avokati i Popullit sht identifikuar n Ligjin Kundr Diskriminimit si organi ekzistues i

autorizuar pr t hetuar ankesat n lidhje me shkeljet e t drejtave, t bazuara n diskriminim255.
Prve ksaj, Ligji mbi Avokatin e Popullit256 prcakton kompetencat kye t Avokatit t
Popullit, prfshir hetimin e ankesave pr shkelje t t drejtave t njeriut257 dhe pr t iniciuar
hetimet sipas detyrs zyrtare (ex officio) 258.
Prgjegjsit e Avokatit t Popullit shtrihen edhe tek kompetencat. Disa nga prgjegjsit e
Avokatit t Popullit jan hetimi i shkeljeve t pretenduara t t drejtave t njeriut259, trheqja e
vmendjes mbi rastet dhe t dhnia e rekomandimeve, n rastet kur institucionet e Republiks s
Kosovs shkelin t drejtat e njeriut260, dhe dhnia e kshillave apo rekomandimeve mbi
pajtueshmrin m mes t ligjeve kombtare dhe standardeve t pranuara ndrkombtarisht t t
drejtave t njeriut261.
Sa i prket diskriminimit n mnyr specifike, prgjegjsia e Avokatit t Popullit sht q t

informoj mbi t drejtat e njeriut dhe t bj prpjekje pr t luftuar t gjitha format e
diskriminimit prmes rritjes s vetdijesimit, veanrisht nprmjet informimit dhe edukimit dhe
prmes mediave262.
Megjithat, Avokatit t Popullit i ndalohet q t ndrhyj n raste ose procedura ligjore q jan
duke u zhvilluar para gjykatave, prve n rastet e vonesave t paarsyeshme ose abuzimit t
dukshm t pushtetit263 ose inicimit t rasteve para Gjykats Kushtetuese264. Prandaj, n dritn e
prgjegjsive t Avokatit t Popullit pr t shqyrtuar pretendimet pr shkelje t t drejtave t
njeriut n prgjithsi, sht e diskutueshme nse dhnia e detyrs specifike pr promovimin e
trajtimit t barabart sht e prshtatshme. M tej, nj nga format m t mira t promovimit
mund t jet prmes inicimit t procedurave strategjike ligjore; sidoqoft, Avokatit t Popullit i
ndalohet ta bj kt .
ii. Qendra pr Trajtim t Barabart
Ligji Kundr Diskriminimit, n Kapitullin II, i referohet Qendrs pr Trajtim t Barabart265.

Ndonse kjo nuk sht pjes e promovimit t trajtimit t barabart n dritn e faktit se ligji
prcakton funksione t veanta pr kt organ, sht e rndsishme ta analizojm ktu.
Kjo Qendr nuk sht themeluar asnjher, dhe arsyeja kryesore pr kt mund t jet se ajo
ishte hequr nga drafti prfundimtar i Ligjit Kundr Diskriminimit266. Heqja e ksaj pike u
255 Po aty, neni 10

256 Ligji Nr. 03/L 19
257 Neni 15 (1), Ligji pr Avokatin e Popullit
258 Po aty, neni 15 (3)
259 Po aty, neni 16 (1.1.1)
260 Po aty, neni 16 (1.1.2)
261 Po aty, neni 16 (2)
262 Po aty, neni 16 (1.1.3)
263 Po aty, neni 15 (6)
264 Po aty, neni 15 (7)
266 Fabian G, Implementation of the Anti-Discrimination Law in Kosovo: A Plan in Need of Execution, 31
janar 2006, Rekomandimi nr. 9, n dispozicion n http://www.errc.org/cikk.php?cikk=2459, qasur m

01/12/2011
32
konsiderua e nevojshme nga nj numr i palve t prfshira n procesin e hartimit, prfshir

Institucionin e Avokatit t Popullit. Avokati i Popullit kishte prmendur shqetsimet se krijimi i
nj organi tjetr t pavarur, i cili do t dyfishonte kompetencat e tij, nuk do t ishte e dobishme
pr promovimin e mbrojtjes s t drejtave t njeriut n Kosov267.
Prkundr ksaj, kjo Qendr akoma prmendet n ligj, dhe n dritn e funksioneve t caktuara
asaj, por nuk sht e qart se kompetencat e saj dyfishojn ato t Avokatit t Popullit, pasi q ato
jan shum t ndryshme. M tej, nuk jan br prpjekje pr ndryshimin e ksaj pjese t ligjit; n
vend t ksaj, vazhdon t ket kritika se Pjesa II e Ligjit Kundr Diskriminimit nuk sht mjaft e
qart dhe kjo kontribuon dukshm n moszbatimin e tij268.
iii. Zyra pr Qeverisje t Mir
N vitin 2006 sht vn n fuqi nj udhzim administrativ me qllim q t prcaktoj rregullat

praktike, lehtsit strukturore dhe fizike pr zbatimin e Ligjit Kundr Diskriminimit dhe
promovimin e trajtimit t barabart269. Megjithat, ajo q realisht bri udhzimi i veant
administrativ sht themelimi i organeve t reja pr promovimin e trajtimit t barabart, t cilat
Ligji Kundr Diskriminimit nuk i prmend fare. Kto organe jan Zyra pr Qeverisje t Mir dhe
Njsit pr t Drejtat e Njeriut n kuadr t Ministrive270.
sht e qart se ktu kemi t bjm me nj problem, pasi q kemi nj udhzim administrativ, i
cili n fakt ndryshon ligjin duke krijuar organe t reja pr promovimin e trajtimit t barabart, n
vend se t specifikoj rregulla praktike, lehtsi strukturore dhe fizike pr organet ekzistuese t
prmendura n ligj, si Qendra pr Trajtim t Barabart. Ndonse Ligji Kundr Diskriminimit i
referohet nj organi administrativ ose gjyqsor pr t administruar parat e mbledhura si pasoj
e gjobave, themelimi i organeve t tilla nuk mund t justifikohet n kt mnyr, pasi q, n fakt,
si do t analizohet, ky nuk sht roli i tyre271.
Funksionet e ktij organi jan specifikuar, dhe prfshijn:

x Promovimin e trajtimit t barabart272
x Koordinimin dhe mbikqyrjen e promovimit t trajtimit t barabart t Njsive t t
Drejtave t Njeriut npr Ministri273
x Mbshtetje n themelimin e Njsive t t Drejtave t Njeriut npr Ministri274
x Themelimin e nj divizioni pr t drejtat e njeriut275
x Prgatitjen, publikimi dhe shumfishimin e materialeve n lidhje me viktimat e
diskriminimit276
o q t mund t adresojn ankesat e tyre277,
o procedurat e puns dhe dorzimit t ankesave organeve prkatse dhe
gjykatave278.
267 Nisma e t Rinjve pr t Drejtat e Njeriut, Raport mbi zbatimin e Ligjit Kundr Diskriminimit Ligji Nr.
2004/32, janar 2007, fq. 127

268 Avokati i Popullit Sami Kurteshi, prgjigje n pyetjet me shkrim t YIHR-s, 17/11/11
269 Neni 1, Udhzimi Administrativ nr. 04/2006
270 Po aty, neni 3
272 Neni 3 (1), Udhzimi Administrativ nr. 04/2006
275 Po aty, neni 5
277 Po aty, neni 6 (1.i)
278 Po aty, neni 6 (1. ii)
33
sht e qart se Zyrs pr Qeverisje t Mir nuk i sht prcaktuar asnj rol n mbledhjen e
parave si rezultat i gjobave t shqiptuara pr shkelje t Ligjit Kundr Diskriminimit, dhe si
rezultat, themelimi i saj shkon prtej dispozitave q prcakton Ligji Kundr Diskriminimit.
iv. Njsit pr t Drejtat e Njeriut npr Ministri
Njsit pr t Drejtat e Njeriut npr ministri jan themeluar prmes Udhzimit Administrativ
08/2005, me objektivin pr t promovuar, prparuar dhe mbrojtur t drejtat t njeriut279.
Prandaj, ato jan themeluar pr t shrbyer n lidhje me t drejtat e njeriut n prgjithsi.
Megjithat, prmes Udhzimit Administrativ 04/2006 ato jan identifikuar specifikisht si organe
pr promovimin e trajtimit t barabart280, megjithse edhe n kt rast Ligji Kundr
Diskriminimit nuk i identifikon kto organe pr nj mandat t till.
Detyrat dhe prgjegjsit e Njsive pr t Drejtat e Njeriut prfshijn281:

x Zhvillimin e politikave dhe udhzimeve n lidhje me pajtueshmrin me t drejtat e
njeriut brenda ministris
x Bashkpunimin me Avokatin e Popullit dhe monitorimin e zbatimit t
rekomandimeve t Avokatit t Popullit
x Vlersimin e zbatimit t t drejtave t njeriut brenda ministris
x Pjesmarrjen n hartimin e ligjeve dhe t akteve nnligjore
x Promovimin e t drejtave t njeriut
x Monitorimin e zbatimit t ligjeve t miratuara nga Kuvendi i Kosovs brenda
ministris
x Bashkpunimin me strukturat n nivel komunal dhe organizatat jo-qeveritare pr t
promovuar, avancuar dhe mbrojtur t drejtat e njeriut
x Pjesmarrjen aktive n punn e grupeve t ndryshme ndrministrore
x Dhnien e kshillave vendimmarrsve n ministri mbi shtje q lidhen me t drejtat e
njeriut
Prve ksaj, funksionalizimi i Njsive pr t Drejtat e Njeriut u zgjerua me Udhzimin

Administrativ 04/2007, veanrisht sa u prket shtjeve t tilla si alokimi i buxhetit282,
pajisjeve283 dhe qasjes n informatat publike.284
v. Njsit pr t Drejtat e Njeriut npr Komuna
Njsit pr t Drejtat e Njeriut n Komuna jan themeluar prmes Udhzimit Administrativ

2007/08, me qllim t promovimit t t drejtave t njeriut n nivelin komunal285. Ato kan nj
sr funksionesh, prfshir286:
x Ndrmarrjen e t gjitha masave t nevojshme q lidhen me mbrojtjen dhe

promovimin e t drejtave t njeriut n nivelin lokal
x Kontrollimin e pajtueshmris me standardet e t drejtave t njeriut, prfshir kundr-
diskriminimin

280 Neni 3 dhe 4, Udhzimi Administrativ nr. 04/2006
283 Po aty, neni 9
284 Po aty, neni 13
286 Po aty, neni 3
34
x Dhnien e kshillave n hartimin dhe monitorimin e zbatimit t politikave,

rregulloreve dhe udhzimeve
x Monitorimin e aktivitetet t komuns dhe dhnien e kshillave mbi shtjet e t
drejtave t njeriut
x Bashkpunimin dhe koordinimin e aktiviteteve me strukturat e nivelit komunal dhe
OJQ-t, n fushn e mbrojtjes dhe promovimit t t drejtave t njeriut
x Shqyrtimin e krkesave nga banort e komunave n lidhje me t drejtat e njeriut dhe ti
informojn ata n lidhje me krkesat e tyre.
Prve ksaj, ato jan t obliguara t prmbushin krkesat e raportimit, si krkohet nga Neni 4 i
Udhzimit Administrativ 2007/08. N lidhje me kt, sht e qart se detyrimi pr ti raportuar
nivelit qendror sht drejtprdrejt i Ministris s Administrimit t Pushtetit Lokal, n vend se
Zyrs pr Qeverisje t Mir. Pr m tepr, Udhzimi Administrativ 2011/04 prcakton hollsi
shtes n lidhje me institucionalizimin e ktyre organeve n nivelin lokal.
Sa u prket ktyre mekanizmave n nivelin lokal, edhe ktu sht e qart se ata kan nj mandat
t prgjithshm lidhur me mbrojtjen e t drejtave t njeriut, t ngjashm me ata n nivelin
qendror. Sa i prket promovimit t trajtimit t barabart specifikisht, ato jan t detyruara t
monitorojn pajtueshmrin me standardet kundr diskriminimit. Megjithat, edhe n kt rast,
Ligji Kundr Diskriminimit nuk mandaton kt organ q t kryej nj funksion t till.
7. Zbatimi
Testamenti i vrtet i do legjislacioni dhe veanrisht brenda fushs s t drejtave t njeriut
sht n fazn e zbatimit dhe t drejtat q ai mbron n praktik, m s dukshmi prmes
proceseve gjyqsore.
Sa i prket Ligjit Kundr Diskriminimit, n vitin 2007 ne gjetm se kishte nj progres t ngadalshm
n zbatim. Nj prej kontribuuesve kryesor ishte mungesa e qartsis n Kreun III lidhur me
organet pr promovimin e trajtimit t barabart ku Avokati i Popullit prmendet si nj organ
ekzistues dhe Qendra pr Trajtim t Barabart, nj organ i ri pr tu themeluar, dhe se nuk ka
pasur prpjekje pr krijimin e tij287. Pastaj Udhzimi Administrativ i miratuar m von krijoi
Zyrn pr Qeverisje t Mir n Njsit pr t Drejtat e Njeriut n nivel Ministror dhe puna e tyre
sht vlersuar me konsensus t prgjithshm q prpjekjet e tyre pr zbatim ishin mbytur pr
shkaqe financiare dhe administrative288. Q nga ajo koh Qeveria ka miratuar edhe nj Udhzim
Administrativ pr themelimin e Njsive pr t Drejtat e Njeriut n nivel Komunal, t cilat jan t
mandatuara pr promovimin e trajtimit t barabart.
Nj legjislacion gjithprfshirs q ofron mbrojtje t gjer kundr t gjitha formave t

diskriminimit sikurse Ligji Kundr Diskriminimi sht shum i nevojshm. Megjithat, t pasurit
e nj mbrojtje t till vetm n letr krijon mitin se ligji i mbron t gjith kundr diskriminimit
dhe n praktike ka tjera arsye pr mungesn e efektivitetit. Nprmjet hulumtimit ton kemi
gjetur se arsyet e tilla prfshijn:
x Ligji nuk sht mjaft i qart pr tu zbatuar (n veanti sa i prket Kreut II dhe III)
x Qytetart nuk besojn se mund t ndihmohen prmes formave administrative t
x kompensimit
287 Nisma e t Rinjve pr t Drejtat e Njeriut, Raport mbi Implementimin e Ligjit Kundr Diskriminimit
Ligji Nr. 2004/32, janar 2007 fq. 126-128

288 Shih faqet 129 142 Po aty
35
x Qytetart nuk besojn n sistemin e drejtsis

x Diskriminimi nuk mund t ndalet
a. Promovimi i Ligjit Kundr Diskriminimit289
Q nga miratimi i Ligjit Kundr Diskriminimit kan ndodhur aktivitete t ndryshme pr

promovimin e tij prfshir fushatat publike pr informimin e opinionit publik lidhur me t
drejtat e tyre sipas ligjit dhe trajnime pr rritjen e kapaciteteve n nivel qendror. Kto metoda t
promovimit do t hulumtohen si kontibues t implementimit t ligjit.
i. Fushatat/debatet:
x N periudhn shkurt qershor 2007 Zyra pr Qeverisje t mir organizoi 6 aktivitete

t ndryshme duke filluar nga debatet, shnimi i ditve ndrkombtare dhe organizimi i
tryeza t rrumbullakta q kishin t bnin me forma t ndryshme t diskriminimit290
x OSBE-ja alokoi 97.000 euro pr nj sondazh t opinionit publik, fushat
shumfazshe mediale dhe ngjarje publike291
x Cikl debatesh lidhur me t drejtat e njeriut t organizuara nga ZQM dhe Qendra pr
t Drejtat e Njeriut n Universitetit t Prishtins292
x ZQM dhe partnert tjer shnuan dit t ndryshme ndrkombtare293
x E drejta pr arsim u promovua nga Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis
prmes aktiviteteve pr student dhe u promovua n t gjitha institucionet arsimore
duke shnuar Ditn Ndrkombtare t t Drejtave t Fmijve294
x Lansimi i fushats publike mbi promovimin e Ligjit Kundr Diskriminimit nga ZQM
prfshir: klipet televizive q mbulojn moshn dhe orientimin seksual, prodhimi i
fletpalosjeve mbi forma tjera t diskriminimit n gjuh t ndryshme dhe mbajtja e
debateve npr Kosov295
x Dita e Vajzave e organizuar si nj aktivitet i prbashkt pr t informuar vajzat rreth
mundsive profesionale rrall t ndjekura nga grat n mes t aktiviteteve tjera t
prbashkta si vizita t fmijve. Kjo ishte organizuar nga Njsia pr t Drejtat e
Njeriut n Ministrin e Forcs s Siguris, Ministrin e Arsimit, Shkencs dhe
Teknologjis dhe Organizats Gjermane pr Bashkpunim Teknik296.
289 Do ti vlersojm materialet e publikuara pr promovimin e ligjit prmes fushatave pr njoftimin e

popullsis s prgjithshme dhe trajnimet e mbajtura pr personelin (zgjedhjen e m t rndsishmve)
290 Zyra pr Qeverisje t Mir , Raport pr Aktivitetet n Fushat e Kundr-Diskriminimit, Kundr
Korrupsionit, Kundr-Trafikimit me Qenie Njerzore dhe t Drejta t Njeriut, janar - qershor 2007, f. 221
291 Fq. 206 Po aty
292 Zyra pr Qeverisje t Mir, Raport pr Aktivitetet n Fushat e t Drejtave t Njeriut, Mundsive t
Barabarta, t Drejtat e Minoriteteve, Kundr Diskriminimi dhe Kundr Korrupsioni , janar-qershor 2008, f.
9
293 Fq.12 Po aty
294 Fq.58-9 Po aty
295 Zyra pr Qeverisje t Mir Raport pr Aktivitetet n Fushat e t Drejtave t Njeriut, Mundsive t
Barabarta, t Drejtat e Minoriteteve, t Drejtat e Fmijs, t Drejtat e Personave me aftsi t Kufizuara

Kundr Diskriminimit dhe Kundr Korrupsionit, qershor - dhjetor 2009, fq. 11-12 ***** kjo sht raportuar
tre her 2007, 2009 dhe 2010
Barabarta, t Drejtat e Minoriteteve, Kundr Diskriminimi dhe Kundr Korrupsioni janar - qershor 2010,
fq. 66-69
36
ii. Trajnime:
x Tetor dhjetor 2005 Instituti Kosovar pr Administrat Publike (IKAP) mbajti nj

trajnim tre-ditor pr barazin gjinore pr zyrtart e nivelit qendror ku u adresua Ligji
Kundr Diskriminimit297
x 2007: ZQM mbajti seminarin ciklet e trajnimit pr promovimin e Ligjit Kundr
Diskriminimit pr zyrtar t ndryshm298
x Nj sr trajnimesh u organizuan nga ZQM dhe Organizata pr Siguri dhe
Bashkpunim n Evrop (n tekstin e mtejm OSBE) dhe organizata tjera pr
ngritjen e kapaciteteve t personelit t punsuar n Njsit pr t Drejtat e Njeriut299
x Seminari nj-ditor i mbajtur nga Njsia pr t Drejtat e Njeriut n Ministrin e
Kulturs, Rinis dhe Sporteve pr promovimin e Ligjit Kundr Diskriminimit dhe
promovimin e Barazis Gjinore dhe Konventn pr Eliminimin e Diskriminimit
Kundr Gruas300
x Puntori e mbajtur n Njsin pr t Drejtat e Njeriut t Ministris s Energjis dhe
Minierave q kishte t bnte me Kundr-Diskriminimin301
x Trajnim nj-ditor nga Ministria e Drejtsis dhe OSBE-ja pr promovimin e t
drejtave t njeriut prfshir Ligjin Kundr Diskriminimit302
x Njsit Kshilluese t OSBE-s ofruan mbshtetje pr funksionalizimin e Njsive pr
t Drejtat e Njeriut duke ofruar personelin e OSBE-s n Zyrat e Njsive pr t
Drejtat e Njeriut303
x Puntori nj-ditore organizuar pr personalin e Ministris s Arsimit, Shkencs dhe
Teknologjis pr promovimin e Ligjit Kundr Diskriminimit dhe trajnim pr t drejtat
e njeriut dhe barazi gjinore pr edukatort304
x Seminar nj-ditor pr bazn ligjore kundr diskriminimit nga Ministria e Bujqsis,
Pylltaris dhe Zhvillimit Rural305
x Trajnim i mbajtur pr ngritjen e vetdijes lidhur me Ligjin Kundr Diskriminimit pr
nj OJQ nga komuniteti turk. Nj trajnim tjetr organizuar pr barazin gjinore dhe
dhunn n familje nga Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapsinor306
x Trajnime pr t drejtat e njeriut prfshir kundr-diskriminimin u organizuan n tr
Kosovn nga Ministria e Administrimit t Pushtetit Lokal me mbshtetje nga OSBE307
297 Zyra pr Qeverisje t Mir Raport Kuartal pr aktivitetet Kundr Diskriminimit, Kundr Korrupsionit,
Kundr Trafikimit me Qenie Njerzore dhe t Drejta t Njeriut, tetor - dhjetor 2005, fq. 77
298 Zyra pr Qeverisje t Mir, Raport Kuartal pr Aktivitetet Kundr Diskriminimit, Kundr Korrupsionit,
Kundr Trafikimit me Qenie Njerzore dhe t Drejta t Njeriut, janar qershor 2007, fq. 222
Kundr Trafikimit me Qenie Njerzore dhe t Drejta t Njeriut, janar qershor 2007, fq. 258-262
Kundr Trafikimit me Qenie Njerzore dhe t Drejta t Njeriut, janar qershor 2007, fq. 295
301 Fq.298 Po aty
302 Fq.306 Po aty
303 Fq.259 Po aty
Barabarta, t Drejtat e Minoriteteve, Kundr Diskriminimit dhe Kundr Korrupsionit, janar - qershor 2008,
f.58-59
305 Fq.75 Po aty
Barabarta, t Drejtat e Minoriteteve, t Drejtat e Fmijs, t Drejtat e Personave me aftsi t Kufizuara

Kundr Diskriminimit dhe Kundr Korrupsionit korrik - dhjetor 2009, fq. 60-61
307 Fq. 72-73 Po aty
37
x Trajnim i mbajtur pr t drejtat e njeriut pr ngritjen e kapaciteteve n Njsin pr t

Drejtat e Njeriut prfshir kundr-diskriminimin nga Ministria e Bujqsis, Pylltaris
dhe Zhvillimit Rural308
x Trajnim i mbajtur n Fush-Kosov pr grat n komunitet dhe shoqri civile pr tiu
ofruar atyre informata thelbsore lidhur me shrbime dhe t drejtat e tyre nga
Ministria e Bujqsis, Pylltaris dhe Zhvillimit Rural309
x Trajnim i mbajtur pr arsimtar pr parandalimin e trafikimit me qenie njerzore nga
Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis dhe OSBE-ja
iii. Aktivitete tjera:
x Pun praktike e ofruar nga Ministria e Rinis Kulturs dhe Sporteve pr t rinj nga
komunitetet rom, ashkali dhe egjiptian310
iv. Hulumtime:
Pr m tepr, Zyra pr Qeverisje t Mir, Zyra e Kryeministrit dhe OSBE porositn nj

hulumtim pr diskriminimin duke u prqendruar n perceptimin publik t diskriminimit dhe n
perceptimin e diskriminimit nga shrbyesit civil.
T gjeturat kryesore t perceptimit t publikut pr diskriminimin prfshinin311:

x 76 % e konsideronin diskriminimin si problem n Kosov
x Diskriminimi n baz t gjinis, paaftsis dhe moshs besohet t jen m t
zakonshmit
x Pavarsisht rasteve t prhapura t diskriminimit, vetm nj numr i vogl e
raportojn
x Kosovart t cilt e konsiderojn veten t mir-informuar, akoma nuk din pr Ligjin
Kundr Diskriminimit
x Respondentt shprehnin justifikim pr mosveprim
Derisa nj numr i njerzve nuk ishin n gjendje t prgjigjeshin n pyetjet lidhur me

diskriminimin u b e qart q popullsia n prgjithsi nuk sht e vetdijshme pr t drejtat e tyre
dhe mekanizmat pr sigurimin e respektimit t t drejtave t tyre.
Si rezultat u nxorn rekomandimet n vijim:
x T ofrohen m shum informata lidhur me diskriminimin dhe trajtimin e barabart n

diskursin e rregullt publik
x T jepen shembuj konkret prej aspekteve t ndryshme t jets, vendit t puns,
familjes, shkolls dhe n publik se si diskriminimi dmton grupe t ndryshme,
posarisht, femrat, minoritetet etnike, gjuhsore dhe fetare, personat me aftsi t
kufizuara dhe t moshuarit
Barabarta, t Drejtat e Minoriteteve, Kundr Diskriminimi dhe Kundr Korrupsioni janar qershor 2010,
fq. 58
309 Po aty
Barabarta, t Drejtat e Minoriteteve, Kundr Diskriminimit dhe Kundr Korrupsionit janar qershor 2010,
fq. 45
311 Hulumtim i porositur nga Zyra pr Qeverisje t Mir, Zyra e Kryeministrit dhe OSBE-ja Perceptimi
Publik pr Diskriminimin n Republikn e Kosovs 2007-2008, Vllimi 1
38
x T promovohet diversiteti dhe t tregohen shembuj pozitiv t tolerancs

x T ngritt ndrveprimi ndrmjet grupeve sociale
x T publikohen mekanizma juridik pr adresimin e diskriminimit, prfshir Ligjin
Kundr Diskriminimit, Institucionin e Avokatit t Popullit dhe qasjen n ndihm
juridike.
x T zhvillohet dhe publikohet nj sistem pr raportim nga institucionet qeveritare q
merren me diskriminim
x T mbahen aktivitete q i fuqizojn njerzit ti mbrojn t drejtat e tyre duke i
prdorur mekanizmat
x T publikohen shembuj t njerzve q kan pranuar kompensim si rezultat i krkesave
t tyre pr trajtim t barabart.
Ndrsa t gjeturat kryesore nga perceptimi i shrbyesve civil pr diskriminimin prfshinin312:
x T kuptuarit e prgjithshm pr diskriminimin lidhet vetm me t drejtat e njeriut

teknikisht vetm aktert qeveritar jan n pozit t shkaktojn shkelje t t drejtave t
njeriut
x Perceptimi pr dy shkaqet kryesore zbulon nevojn e vazhdueshme pr njohuri t reja
(mungesa e njohurive dhe t kuptuarit dhe mungesa e sundimit t s drejts)
x Diskriminimi i prek njerz t ndryshm n mnyra t ndryshme dhe mund t
ndryshoj varsisht nga kushtet mjedisore
x Shumica e shrbyesve civil nuk kan prjetuar diskriminim n vendin e puns dhe as
nuk njohin ndonj koleg q ka prjetuar; por nuk do t ankoheshin edhe nse do t
prjetonin.
x Kur shrbyesit civil jan ankuar nuk ata nuk besojn se ankesa e tyre ka arritur n
shqyrtim t duhur dhe t drejt, nuk jan t knaqur dhe rezultatin ose friksohen nga
hakmarrja
x Shrbyesit civil dukeshin shum m t shqetsuar me mundsin e t qenit viktim e
diskriminimit vet se sa pr obligimet e tyre si akter qeveritar q ti mbrojn t
drejtat e qytetarve nga diskriminimi
Hulumtimi n kt pik prfundoi se njohurit e shrbyesve civil se si t parandalojn dhe

adresojn efektivisht diskriminimin jan jo-adekuate. Kjo pr shkak se 40% jan prgjigjur se nuk
kishin njohuri pr ekzistencn e Ligjit Kundr Diskriminimit, q sugjeron se 40% e shrbyesve
civil nuk din mjaft pr detyrimet e tyre ligjore. Pasi q shrbyesit civil jan nn detyrim ligjor t
parandalojn dhe zvoglojn diskriminimin, ata duhet t din m shum pr gjrat elementare
lidhur me diskriminimin; prshir shrbimin civil t secils ministri q ofron shrbime pr
publikun. Pr m tepr, hulumtimi gjeti se Qeveria sht akteri kryesor q mund ta zhduk
diskriminimin.
N vazhdn e t gjeturave t tilla, u dhan rekomandimet n vijim:
x T inkurajohen aktivitete shtes pr ofrimin e informatave pr shrbyesit civil pr

ekzistimin e Ligjit Kundr Diskriminimit dhe t Kodit t Mirsjelljes pr shrbyesit
civil.
x T aplikohen konceptet kundr diskriminimit brenda administrats s shrbimit civil.
312 Hulumtim i porositur nga Zyra pr Qeverisje t Mir, Zyra e Kryeministrit dhe OSBE-ja Perceptimi i
Shrbyesve Civil n Administratn Publike t Republiks s Kosovs 2007-2008, Vllimi 2
39
b. Efektiviteti i promovimit t Ligjit Kundr Diskriminimit
N vazhdn e aktiviteteve t cekura m lart nuk mund t prfundojm q promovimi i Ligjit

Kundr Diskriminimit ka qen efektiv dhe ka kontribuar pozitivisht n zbatimin e tij. Arsyet
kryesore prfshijn:
x Aktivitetet pr promovimin e Ligjit Kundr Diskriminimit jan shum t kufizuara,

posarisht fushatat dhe nse ka ndodhur ndonj duhet nj koordinim qendror nga
ZQM
x Ekziston nj prqendrim n trajnime. Kjo mund t jet krkuar pr ngritjen e
kapaciteteve dhe sigurimin e vazhdimsis s zhvillimit profesional, por nuk duhet
vazhduar q shumica e aktiviteteve t ktyre organeve t jet ndjekja e trajnimeve
x Ekziston nj prqendrim i aktiviteteve t kryera s bashku me organe tjera si
organizatat ndrkombtare si sht OSBE-ja. Derisa bashkpunimi ka shum aspekte
pozitive, gjithmon duhet t jet e qart q organet qeveritare si sht ZQM dhe
Njsit pr t Drejtat e Njeriut jan nn detyrim ligjor t udhheqin aktivitetet e tilla
dhe nuk mund t mbshteten n t tjert
x N raportimin lidhur me aktivitetet e tyre jo gjithmon ndahen informatat e
rndsishme, por n shumicn e rasteve raportimi i prngjan lists s pjesmarrsve
x Ka vetm disa veprime t przgjedhura pr shembull nj ministri e caktuar
prqendrohet n shtjet e diskriminimit q qytetart mund ti hasin, derisa provojn
t qasen n shrbimet brenda asaj ministrie
x Organet qeveritare duke punuar vetm313 duket se i prjashtojn grupe t caktuara nga
mbrojtja, pr shembull asnj veprim nuk sht organizuar lidhur me orientimin seksual
si baz e mbrojtur. Gjithashtu kjo baz nuk paraqitet n ndonj material t shtypur
x Rekomandimet q doln nga hulumtimi i vitit 2008 lidhur me perceptimin publik apo
t shrbyesve civil nuk jan adresuar n mnyr adekuate dhe problemet e njjta
vazhdojn edhe sot dhe jan penges pr zbatimin e Ligjit Kundr Diskriminimit.
c. Krkesa pr t dhna statistikore lidhur me diskriminimin drguar organeve

administrative314
Njsit pr te Drejtat e Njeriut pranojn ankesa pr shkelje t t drejtave t njeriut nga qytetart
lidhur me punn e Ministris s tyre n nivel qendror apo ato t Komunave n nivel lokal. Pasi
q Ligji Kundr Diskriminimit sht n fuqi q nga viti 2004 krkuam t dim lidhur me numrin
e ankesave t bazuara n Ligjin Kundr Diskriminimit me t cilat jan marr ato dhe rezultatet e
tyre. Pr ti krkuar kto informata ne iu shkruam t gjitha Ministrive dhe Komunave duke e
bazuar krkesn ton n Ligjin pr Qasje n Dokumente Publike315. Ligji pr Qasje n
Dokumente Publike krkon q krkesa t shikohet dhe trajtohet pa vones316 dhe q brenda 7
ditve autoriteti publik sht i detyruar t prgjigjet me shkrim317. Me keqardhje ky detyrim ligjor
nuk sht respektuar nga shumica e institucioneve si do t paraqitet m posht.
313 Kjo prjashton fushatn televizive q sht br s bashku me OSBE-n

314 Rezultatet e prgjigjeve do t diskutohen m von
315 Ligji Nr. 03/L 215
316 Neni 7 (7) Ligji pr Qasje n Dokumente Publike
317 Neni 7(8) Po aty
40
Tabela 1 Ministrit
Krkesa pr Drguar Pranuar nga Veprime Prgjigja e

Ministrin Institucioni pasuese pranuar
Ministria e Kulturs 06.10.2011 07.10.2011 Jo 18.10.2011
Rinis dhe Sporteve
(NjDNj)318
Ministria e Puns dhe 06.10.2011 07.10.2011 Jo Nuk ka
Mirqenies Sociale prgjigje
(NjDNj)
Ministria e Drejtsis 06.10.2011 10.10.2011 Jo319 Nuk ka
(NjDNj) prgjigje
Ministria pr 06.10.2011 10.10.2011 Po320 Nuk ka
Komunitete dhe prgjigje
Kthim (NjDNj)
Ministria e Bujqsis 06.10.2011 11.10.2011 Po 25.10.2011
Pylltaris dhe
Zhvillimit Rural
(NjDNj)
Ministria e Arsimit 06.10.2011 07.10.2011 Jo 18.10.2011
Shkencs dhe
Teknologjis (NjDNj)
Ministria e Financave 06.10.2011 Fletkthimi Po 18.10.2011
(NjDNj) nuk sht
pranuar
Ministria e Forcs s 06.10.2011 11.10.2011 Jo 19.10.2011
Siguris s Kosovs
(NjDNj)
Ministria e 06.10.2011 02.11.2011 Jo Nuk ka
Administrats Publike prgjigje
(NjDNj)
Ministria e 06.10.2011 07.10.2011 Po 25.10.2011321
Shndetsis (NjDNj)
Ministria e Tregtis 06.10.2011 07.10.2011 Po 25.10.20.11
dhe Industris
(NjDNj)
Ministria e Zhvillimit 06.10.2011 07.10.2011 Po322 01.11.2011
Ekonomik ((NjDNj)
Ministria e 06.10.2011 12.10.2011 Po 25.10.2011
Administrimit t
Pushtetit Lokal
(NjDNj)
Ministria e 06.10.2011 07.10.2011 Po 04.11.2011
Infrastrukturs
(NjDNj)
318 Njsia pr t Drejtat e Njeriut

319 Nuk ka email adresa n ueb-faqen e Ministris s Drejtsis
320 Z. Irfan Borovci u kontaktua m 24.10.2011 (emaili i drguar atij dshtoi) por Zana Kotorri (Sekretare e
Prgjithshme) ishte kopjuar pa prgjigje

321 Prgjigje n email, nuk ishin n gjendje t lokalizojn krkesn ton dhe nuk jan prgjigjur m
322 U desh ti kontaktojm m shum se nj her
41
Ministria e Mjedisit 06.10.2011 07.10.2011 Po 26.10.2011

dhe Planifikimit
Hapsinor (NjDNj)
Ministria e Punve t 06.10.2011 07.10.2011 Po 02.11.2011323
Brendshme (NjDNj)
Si tregojn rezultatet sht evidente se:
x Asnj nga Njsit pr t Drejtat e Njeriut n nivel qendror nuk sht prgjigjur brenda
afatit ligjor
x Vetm 3 Njsi pr t Drejta t Njeriut u prgjigjn disa dit m von dhe pa u
kontaktuar, Ministrit n vijim:
o Ministria e Kulturs, Rinis dhe Sporteve
o Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis
o Ministria e Forcs s Siguris s Kosovs
x 9 Njsi pr t Drejtat e Njeriut u prgjigjn pasi q u kontaktuan duke e njoftuar edhe
Sekretarin Permanent, pasi q kan pranuar krkesn me post
x 4 Njsi pr t Drejtat e Njeriut q nuk i kemi kontaktuar vetm kan pranuar krkesn
me shkrimin nuk jan prgjigjur fare:
o Ministria e Puns dhe Mirqenies Sociale
o Ministria e Drejtsis
o Ministria pr Kthim dhe Komunitete
o Ministria e Administrats Publike
Tabela 2 Komunat
Krkesa pr Drguar Pranuar nga Veprime Prgjigja

Komunn Institucioni pasuese pranuar
Dean (NjDNj) 01.11.2011 03.11.2011 Jo Nuk ka

prgjigje
Dragash(NjDNj) 01.11.2011 02.11.2011 Nuk ka
prgjigje
Ferizaj (NjDNj) 01.11.2011 02.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Fush Kosov 01.11.2011 02.11.2011 Jo Nuk ka
(NjDNj) prgjigje
Gjakov (NjDNj) 01.11.2011 Nuk dihet (nuk Jo -
sht pranuar)
Gjilan (NjDNj) 01.11.2011 03.11.2011 Jo 25.11.2011
Gllogoc (NjDNj) 01.11.2011 02.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Graanic 08.11.2011 10.11.2011 Jo Nuk ka
((NjDNj) prgjigje
Han i Elezit 01.11.2011 02.11.2011 Jo Nuk ka
(NjDNj) prgjigje
Istog (NjDNj) 01.11.2011 Nuk dihet (nuk Jo Nuk ka
sht pranuar) prgjigje
Junik (NjDNj) 01.11.2011 02.11.2011 Jo Nuk ka
323 U desh ti kontaktojm m shum se nj her, than se nuk e kan pranuar krkesn
42
prgjigje
Kaanik (NjDNj) 01.11.2011 02.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Kamenic 01.11.2011 02.11.2011 Jo Nuk ka
(NjDNj) prgjigje
Kllokot 08.11.2011 11.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Klin (NjDNj) 01.11.2011 08.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Lipjan (NjDNj) 01.11.2011 02.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Malishev (NjDNj) 01.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Mamush (NjDNj) 01.11.2011 02.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Mitrovic (NjDNj) 01.11.2011 03.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Novobrd (HRU) 08.11.2011 09.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Obiliq (NjDNj) 01.11.2011 02.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Pej (NjDNj) 01.11.2011 08.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Partesh (NjDNj) 08.11.2011 11.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Podujev (NjDNj) 01.11.2011 02.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Prishtin (NjDNj) 01.11.2011 Refuzuan ta Jo -
pranojn
Prizren (NjDNj) 01.11.2011 03.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Rahovec (NjDNj) 01.11.2011 02.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Ranillug (NjDNj) 08.11.2011 09.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Shtime (NjDNj) 01.11.2011 02.11.2011 Jo 10.11.2011
Skenderaj (NjDNj) 01.11.2011 04.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Suharek (NjDNj) 01.11.2011 03.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Viti (NjDNj) 01.11.2011 02.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Vushtrri (NjDNj) 01.11.2011 02.11.2011 Jo
Leposaviq 01.11.2011 Refuzuan ta Jo -
(NjDNj) pranojn
Zubin Potok 08.11.2011 Refuzuan ta Jo -
(NjDNj) pranojn
Zveqan (NjDNj) 08.11.2011 Refuzuan ta Jo -
pranojn
43
Sa i prket Njsive pr t Drejtat e Njeriut n nivel Komunal:
x Drguam krkesa n 36 zyre

x 3 zyre refuzuan ti pranonin
x 3 i kthyen ato si t panjohura
x Vetm dy u prgjigjn Njsia pr t Drejtat e Njeriut n Shtime e cila iu prmbajt
afatit ligjor dhe Njsia pr t Drejtat e Njeriut n Gjilan
d. Krkesa pr t dhna statistikore pr ankesa pr diskriminim t bra n

gjykata324
Tabela 3: Institucionet gjyqsore
Krkesa pr Drguar Pranuar Veprime Prgjigja e

Institucionin Pasuese pranuar
Kshilli 17.08.2011 13.09.2011 Po Prgjigje e
Gjyqsor i pamjaftueshme
Kosovs
Instituti 02.11.2011 11.11.2011 Jo Po
Gjyqsor i
Kosovs
Institucionet e lartprmendura u kontaktuan lidhur me:
x Kshilli Gjyqsor i Kosovs pr statistikat pr ankesat pr diskriminim, por nuk i

ofroi
x Instituti Gjyqsor i Kosovs pr trajnimet e mbajtura lidhur me Ligjin Kundr
Diskriminimit dhe vijueshmrin e trajnimeve t tilla, pr ka kemi pranuar
prgjigje
Tabela 4: Gjykatat
Krkesa pr Drguar Pranuar nga Veprime Prgjigja e

Gjykatn Gjykata pasuese pranuar
Gjykata 02.11.2011 03.11.2011 Jo 10.11.2011
Kushtetuese
Gjykata Supreme 02.11.2011 03.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Prishtina (e 02.11.2011 03.11.2011 Jo Nuk ka
Qarkut) prgjigje
Peja (e Qarkut) 02.11.2011 03.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Prizren (e 02.11.2011 04.11.2011 Jo Nuk ka
Qarkut) prgjigje
Gjilan (e Qarkut) 02.11.2011 12.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Skenderaj 02.11.2011 09.11.2011 Jo Nuk ka
(Komunale) prgjigje
Prishtina 02.11.2011 03.11.2011 Jo Nuk ka
324 Rezultatet nga prgjigjet e tyre do t diskutohen m von
44
(Komunale) prgjigje
Peje (Komunale) 02.11.2011 03.11.2011 Jo 17.11.2011
Prizren 02.11.2011 04.11.2011 Jo 17.11.2011
(Komunale)
Gjilan 02.11.2011 04.11.2011 Jo Nuk ka
(Komunale) prgjigje
Mitrovic 02.11.2011 Jo Nuk ka
(Komunale) prgjigje
Ferizaj 02.11.2011 09.11.2011 Jo Nuk ka
(Komunale) prgjigje
Gjakov 02.11.2011 03.11.2011 Jo 14.11.2011
(Komunale)
Suharek 02.11.2011 03.11.2011 Jo Nuk ka

(Komunale) prgjigje
Podujev 02.11.2011 Jo Nuk ka
(Komunale) prgjigje
Lipjan 02.11.2011 03.11.2011 Jo Nuk ka
(Komunale) prgjigje
Kaanik 02.11.2011 03.11.2011 Jo Nuk ka
(Komunale) prgjigje
Gllogoc 02.11.2011 04.11.2011 Jo Nuk ka
(Komunale) prgjigje
Istog 02.11.2011 08.11.2011 Jo Nuk ka
(Komunale) prgjigje
Klin 02.11.2011 03.11.2011 Jo Nuk ka
(Komunale) prgjigje
Dean 02.11.2011 03.11.2011 Jo Nuk ka
(Komunale) prgjigje
Rahovec 02.11.2011 04.11.2011 Jo 17.11.2011
(Komunale)
Dragash 02.11.2011 03.11.2011 Jo Nuk ka
(Komunale) prgjigje
Malishev 02.11.2011 04.11.2011 Jo 17.11.2011
(Komunale)
Kamenic 02.11.2011 Fletkthimi nuk Jo Nuk ka
(Komunale) sht pranuar prgjigje
Viti (Komunale) 02.11.2011 03.11.2011 Jo Nuk ka
prgjigje
Vushtrri 02.11.2011 03.11.2011 Jo Nuk ka
(Komunale) prgjigje
Rezultatet e krkesave t bra gjykatave:
x Krkesat i jan drguar 28 Gjykatave prfshir Gjykatn Kushtetuese, Gjykatn

Supreme, Gjykatat e Qarkut dhe Gjykatat Komunale
x Gjykata Kushtetuese ishte e vetmja q u prgjigj brenda afatit ligjor
x Vetm 6 Gjykata u prgjigjn prfshir Gjykatn Kushtetuese dhe 5 Gjykata
Komunale
45
e. Rastet e diskriminimit (administrative)
Ligji Kundr Diskriminimit thekson se ndaj do ankese kundr diskriminimit mund t vendoset
nga organet administrative dhe n kt kategori ne kemi identifikuar si organe kompetente
Njsit pr t Drejtat e Njeriut brenda Komunave dhe Njsit pr t Drejtat e Njeriut brenda
Ministrive325.
Sa i prket krkesave t bra nga ne pr statistika t ankesave t tilla prej Njsive pr te Drejtat e
Njeriut n Komuna; nga 36 krkesa, 2 q u prgjigjn ofruan kto informata:
1. Njsia pr t Drejtat e Njeriut n Komunn e Shtimes prej themelimit t saj nuk ka

pranuar asnj ankes lidhur me shkeljen e t drejtave t njeriut326
2. Njsia pr t Drejtat e Njeriut n Komunn e Gjilanit sht shprehur se ka raste t
diskriminimit t qytetarve dhe shrbyesve civil n nivel komunal dhe m tej327
Prve ksaj, Njsia pr t Drejtat e Njeriut n Komunn e Gjilanit sht shprehur se nj form
e shpesht e diskriminimit me t ciln prballen shrbyesit civil lidhet me pagn. Dallimi n
trajtim sht evident pasi q shrbyesit civil kan t njjtn pozit dhe kualifikim, por q
koeficienti i prdorur pr pagat e tyre ndryshon328. Arsyeja pse ndodh kjo nuk sht specifikuar,
edhe pse mund t jet pr shkak t gjinis, bindjes politike apo nepotizmit ndr t tjera.
Koordinatori i Njsis pr te Drejtat e Njeriut n Komunn e Gjilanit gjithashtu sht shprehur

se nuk ka shum raste t raportuara, ndoshta pamundsia jon q tiu ndihmojm atyre ka
ndikim329.
Njsit pr t Drejtat e Njeriut n Ministrit n vijim jan prgjigjur se kurr nuk kan pranuar
asnj ankes:
x Ministria e Shndetsis330
x Ministria e Administrimit t Pushtetit Lokal331
x Ministria e Infrastrukturs332
x Ministria e Financave333
x Ministria e Forcs s Siguris s Kosovs334
325 Organet tjera administrative n fusha specifike ekzistojn, t cilat mund t merren me rastet prfshir
Departamentin e Inspeksionit Arsimor apo Inspeksionin e Puns, edhe pse ne do t prqendrohemi n

Njsit pr t Drejtat e Njeriut
326 Prgjigje me shkrim nga Lulzim Muharremi Koordinator i Njsis pr t Drejtat e Njeriut, Komuna e
Shtimes,
10.11.2011
327 Prgjigje me shkrim nga Fazli Abdullahu Koordinator i Njsis pr t Drejtat e Njeriut, Komuna e
Gjilanit, 25.11.2011
328 Po aty
329 Prgjigje me shkrim nga Fazli Abdullahu Koordinator i Njsis pr t Drejtat e Njeriut, Komuna e
Gjilanit, 25.11.2011
330 Prgjigje me shkrim nga Sanie Kacimari-Arifi Koordinatore e Njsis pr t Drejtat e Njeriut, Ministria
e Shndetsis, 25.10.2011
331 Prgjigje me shkrim nga Venera Kosumi Koordinatore e Njsis pr t Drejtat e Njeriut, Ministria e
Administrimit t Pushtetit Lokal, 25.10.2011

332 Prgjigje me shkrim nga Mirdit Emini Njsia pr t Drejtat e Njeriut, Ministria e Infrastrukturs,
04.11.2011
333 Prgjigje me shkrim nga Muharrem Shahini/Shptim Hajzeraj, Ministria e Financave, 18.10.2011
334 Prgjigje me shkrim nga Halime Morina Njsia pr t Drejtat e Njeriut, Ministria e Forcs s Siguris s
Kosovs, 19.10.2011
46
x Ministria e Tregtis dhe Industris335
Njsit pr t Drejtat e Njeriut n Ministrit n vijim nuk jan prgjigjur por paraprakisht kan
raportuar se kan zgjidhur ankesa t tilla:
x Ministria e Drejtsis ka raportuar pr pranimin e rasteve t diskriminimit n vitin

2008, 2009 dhe 2010, edhe pse nuk i jan prgjigjur krkess son pr hollsit lidhur
me ato raste336
x Ministria e Puns dhe Mirqenies Sociale gjithashtu raportoi pr takim me qytetart
pr diskutimin e nj sr rastesh, por prap nuk i jan prgjigjur krkess son337
Disa Njsi pr t Drejtat e Njeriut u prgjigjn se nuk kan trajtuar ankesa t tilla brenda
Ministrive t tyre:
x Njsia pr t Drejtat e Njeriut n Ministrin e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis na

njoftoi se t gjitha ankesat jan trajtuat nga Komisioni i Ankesave dhe Departamenti i
Inspeksionit Arsimor. Komisioni i Ankesave gjat vitit 2010 ka pranuar 56 ankesa,
derisa gjat vitit 2011 jan pranuar 61. Gjat periudhs s njjt Departamenti i
Inspeksionit Arsimor pranoi 9 ankesa, 2 pr abuzim seksual dhe 7 pr dhun fizike338.
Megjithat nuk sht e qart sa nga rastet e tilla kishin t bnin specifikisht me
diskriminim.
x Njsia pr t Drejtat e Njeriut n Ministrin e Mjedisit dhe Planifikimit Hapsinor
sqaroi se Zyra pr Ankesa trajton shtjet e tilla dhe ata kan pranuar 22 ankesa, 9 jan
zgjidhur derisa t tjerat jan n proces.339
Njsit pr t Drejtat e Njeriut q kan pranuar raste t tilla prfshijn:
x Ministria e Zhvillimit Ekonomik, na njoftuan se 13 nga ankesat e tilla q ata kan

trajtuar, edhe pse shumica e tyre jan vetm nga viti 2007 dhe nuk sht e qart a kan
qen ankesa kundr diskriminimit340
x Ministria e Bujqsis, Pylltaris dhe Zhvillimit rural, na njoftuan se kan trajtuar 3
raste, nj nga viti 2008 dhe 2 nga viti 2010. Prap nuk sht e qart nse ishin ankesa
kundr diskriminimit341
x Ministria e Kulturs, Rinis dhe Sporteve, na njoftuan se nga 11 rastet q i kan
trajtuar gjat periudhs 2007-2010 dhe specifikuan hollsisht do rast342. Prej disa nga
ato sht evidente q ka ankesa kundr diskriminimit si diskriminim gjinor, edhe pse
shumica e ankesave jan nga shrbyesit civil.
335 Prgjigje me shkrim nga Nexhmije Shala Njsia pr t Drejtat e Njeriut, Ministria e Tregtis dhe
Industris, 25.10.2011
336 Shih raportet e Zyrs pr Qeverisje t Mir, Raport pr Aktivitetet n Fushat e t Drejtave t Njeriut,
Mundsive t Barabarta, t Drejtat e Minoriteteve, Kundr Diskriminimit, Kundr Korrupsionit

337 Shih raportin e Zyrs pr Qeverisje t Mir, Raport pr Aktivitetet n Fushat e t Drejtave t Njeriut,
Mundsive t Barabarta, t Drejtat e Minoriteteve, Kundr Diskriminimit, Kundr Korrupsionit 2010

338 Prgjigje me shkrim nga Merita Jonuzi Koordinatore e Njsis pr t Drejtat e Njeriut, Ministria e
Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis, 18.10.2011

339 Prgjigje me shkrim nga Shpresa Sheremti-Smakiqi Koordinatore e Njsis pr t Drejtat e Njeriut,
Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapsinor, 26.10.2011

340 Prgjigje me shkrim nga Diana Krasniqi-Gjonbalaj Ministria e Zhvillimit Ekonomik, 01.11.2011
341 Prgjigje me shkrim nga Emine Kelmendi Ministria e Bujqsis, Pylltaris dhe Zhvillimit Rural,
24.10.2011
342 Prgjigje me shkrim nga Fatmire Sahiti Koordinatore e Njsis pr t Drejtat e Njeriut, Ministria e
Kulturs, Rinis dhe Sporteve, 13.10.2011
47
f. Rastet e Diskriminimit (gjyqsore)
Me qllim t gjetjes s numrit t rasteve t diskriminimit n Kosov, krkuam t dhna

statistikore nga Kshilli Gjyqsor i Kosovs dhe si e prmendm m lart nuk pranuam
prgjigje t mjaftueshme. Pas krkess son s par t drejtuar n gusht 2011, u takuam me
Drejtorin e Departamentit t Statistikave n Kshillin Gjyqsor t Kosovs, i cili krkoi nj takim
t till pr t diskutuar lidhur me statistikat343.
Ky takim zbuloi nj sr shtjesh shum serioze lidhur m zbatimin e Ligjit Kundr

Diskriminimit:
x Drejtori e prmendi q nuk ishte n gjendje ta gjej shkeljen e diskriminimit n Kodin

Penal t Kosovs
x Pasi q Drejtori krkoi n internet pr Ligjin Kundr Diskriminimit dhe zbuloi se ky
ligj sht miratuar gjat misionit t UNMIK-ut, ai tha se ky ligj nuk sht m n fuqi
x Kur e kuptoi se ishte n fuqi, ai tha se kundr-diskriminimi sht term shum i
prgjithshm dhe sht e vshtir t gjinden rastet specifike
Prkundr diskutimit t mtejm m Drejtorin, ai nuk u prgjigj n mnyr adekuate pr t na

dhn statistikat e krkuara, refuzoi krkesn t shpjegoj se nuk kishte t dhna t tilla
statistikore.
Prve ksaj, krkuam statistika dhe raste prej t gjitha gjykatave n Kosov dhe nga 28 krkesa
kemi pranuar 6 prgjigjet n vijim:
x Gjykata Komunale e Rahovecit nuk ka pranuar apo zgjidhur asnj rast penal t
sanksionuar me Ligj Kundr Diskriminimit 2004 Nr. 2004/3344
x Gjykata Komunale e Prizrenit nuk ka pranuar asnj rast lidhur me diskriminim345
x Gjykata Komunale e Malishevs nuk ka pranuar apo zgjidhur asnj rast t bazuar n
Ligjin Kundr Diskriminimit 2004346
x Gjykata Komunale e Gjakovs nuk ka asnj rast t bazuar n Ligjin Kundr
Diskriminimit 2004347
x Gjykata Komunale e Pejs ka pasur dy raste t diskriminimit n vendin e puns348
x Gjykata Kushtetuese bri referenc n raportet vjetore dhe n ueb-faqen e tyre pr
hollsi t mtutjeshme349
343 Takim me z. Besnik Ramosaj, Drejtor i Departamentit t Statistikave, Kshilli Gjyqsor i Kosovs,
15.09.2010 , ora14:15
344 Prgjigje me shkrim nga Muharrem Perboci, Administrator Gjykata Komunale Rahovec, 17.11.2011
345 Prgjigje me shkrim nga Bala (administrator) dhe Besnik Bislimaj (zyrtar) Gjykata Komunale Prizren,
17.11.2011
346 Prgjigje me shkrim nga Agim Bytyci, Administrator Gjykata Komunale Malishev, 17.11.2011
347 Prgjigje me shkrim nga Rudin Elezi, Administrator Gjykata Komunale Gjakov, 14.11.2011
348 Prgjigje me shkrim nga Gjykata Komunale Pej, 17.11.2011
349 Prgjigje me shkrim nga Arbresha Raca-Shala Gjykata Kushtetuese, 10.11.2011
48
Rastet nga Gjykata Komunale e Pejs350
Miradie Gashi kundr Ministris s Bujqsis, Pylltaris dhe Zhvillimit Rural

[7 korrik 2010 Gjykata Supreme]351
Ankuesja shtroi ankes pr mbrojtje kundr veprimeve diskriminuese kundr saj mbi bazn e
gjinis nga Ministria e Bujqsis, Pylltaris dhe Zhvillimit Rural. Pas shterjes s procedurave
administrative, ankuesja duke u mbshtetur n nenin 7 (3) t Ligjit Kundr Diskriminimit bri
nj ankes bazuar n Ligjin pr Konfliktet Administrative.
Gjykata Supreme shpalli se sht kompetenc e gjykats s shkalls s par pr rastet e

konflikteve administrative. Megjithat, n kt rast Gjykata Supreme shpalli se nuk sht
kompetente pr tu marr me kt rast dhe identifikoi Gjykatn Komunale n Pej kompetente
pr kt shtje.
Arsyetimi pr kt vendim q Gjykata Supreme dha thot se neni 70 i Ligjit pr Konflikte

Administrative (RSFJ Nr. 4/77) dhe ligji n fuqi n at koh kur u b ankesa bazuar n
Kushtetutn e Republiks s Kosovs (neni 145.2). Pr m tepr, sht kompetenc e gjykats,
n territorin e t cils ka ndodhur veprimi.
Ky sht nj rast i rndsis s veant pr disa arsye. S pari, ka t bj me nenin 7 (3) t Ligjit
Kundr Diskriminimit dhe konflikteve administrative, i cili nuk sht plotsisht i qart dhe ishte
shum e rndsishme t marrim interpretimin e gjykats n kt pik. S dyti, nuk sht
plotsisht e qart se si Gjykata Supreme mundet ta shpall veten si gjykat e shkalls s par
brenda rasteve t konflikteve administrative pa ndonj kualifikim dhe akoma t alokoj rastin nj
gjykat tjetr. Dhe s fundmi, zbatimi i ligjit sht mjaft shqetsues, pasi q mund t rezultoj me
vendim t gabuar. Kjo pr arsye se Ligji pr Konfliktet Administrative sht miratuar m 16
shtator 2010 dhe ka hyr n fuqi m 4 nntor 2010, por gjykata disa muaj m von zbaton ligjin e
vjetr pr konfliktet administrative nga koha e Republiks Socialiste Federative t Jugosllavis.
Hysen Ademaj dhe t tjert kundr Pale Bardheci - Hidromont N.SH.

[31 maj 2011- Gjykata Komunale Pej]352
Ankuesi Hysen Ademaj dhe t tjert ishin eliminuar nga lista e puntorve t N.SH.
Hidromont. Si rezultat t punsuarit Hysen Ademaj dhe t tjert ishin prjashtuar nga realizimi
i 20% nga shitja e aseteve t kompanis, pa ndonj baz ligjore dhe pa konsultim paraprak me
strukturn menaxhuese t ksaj kompanie. Kjo i shkaktoi ankuesve (t punsuarve) dme t
konsiderueshme.
Ankuesit pretendonin se Pal Bardheci N.SH. Hidromont n Pej ka shkaktuar veprn

penale t diskriminimit t parapar m nenin 182 dhe 183 t Kodit Penal t Kosovs.
Gjykata gjeti se i padituri ka diskriminuar kundr paditsve duke i eliminuar nga lista e
puntorve dhe duke i shkaktuar dme t konsiderueshme. Sipas nenit 182 dhe 183 t Kodit
Penal t Kosovs dhe kjo prbn vepr penale t diskriminimit
Gjykata shqiptoi dnim me kusht pr nj vit me sanksion prej 2000 (euro), nse i padituri
shkakton ndonj vepr penale tjetr. Prve ksaj, Gjykata urdhroi q t punsuarit t futen n
350 Rastet n vijim i jan drguar zyrs son nga Gjykata Komunale Pej pas krkess son pr statistika dhe
rastet q kan t bjn me diskriminimin

351 A.nr. 255/2010
352 P.nr. 295/11
49
listn e N.SH. Hidromont, ashtu q t punsuarit t realizojn 20% nga asetet e shitura t
kompanis.
Ky vendim gjithashtu ngrit nj sr shtjesh, m shqetsuesja konsiderimi i diskriminimit si

vepr penale. N nenin 182 t Kodit Penal t Kosovs shkelja e t drejtave n marrdhnie pune
dhe n nenin 183 shkelja e t drejtave n punsim konsiderohen vepra penale, edhe pse asnjri
nga nenet nuk e prmend diskriminimin.
Edhe nse Kodi Penal i Kosovs do t parashihte q diskriminimi t trajtohej n kt mnyr,

sht e rndsishme q diskriminimi n kt kontest do t duhej t trajtohej nga gjykatat civile
dhe n kt rast pr shkelje t kontrats, apo nse do t kishte baz t mjaftueshme pr
diskriminim n pranimin e aseteve nga shitja e kompanis. Pr m tepr, kur sht marr ky
verdikt nga Gjykata, sht e rndsishme q Gjykata t shqyrtonte nse ky rast do t duhej
shtrohej ndryshe dhe do t duhej t merrej parasysh, nse n kt rast do t aplikoheshin ligje t
ndryshme, kryesisht Ligji Kundr Diskriminimit dhe Ligji i Puns q ishin n fuqi. N
ndryshimet e mtejshme q duhet br n Kodin Penal t Kosovs, sht tepr e rndsishme t
sigurohet se vetm veprat q meritojn sanksione penale t jen t prfshira.
Rastet e Gjykats Kushtetuese
Cemailj Kurtishi kundr Kuvendit Komunal Prizren

[18 mars 2010 Gjykata Kushtetuese]353
Z. Kurtishi u ankua se stema e Komuns s Prizrenit reflekton vetm nj komunitet, at t

shqiptarve q jetojn n Prizren dhe injoron komunitetet tjera jo-shumic. Si rezultat stema nuk
transmeton mesazhin e multi-etnicitetit q sht n zonn e Prizrenit. Prandaj, neni 7 i Statutit t
Komuns, q specifikon elementet e stems, Z. Kurtishi pretendon se shkel nj numr parimesh
Kushtetuese.
Gjykata Kushtetuese, s pari shpalli se rasti sht i pranueshm dhe gjeti se ka pasur shkelje t t
drejtave t komuniteteve jo-shumic n Prizren q t ruhet, mirmbahet dhe promovohet
identiteti i tyre. Gjykata vendosi se neni 7 i Statutit t Komuns nuk sht n prputhshmri me
Kushtetutn e Republiks s Kosovs, veanrisht nenet 3, 7 (1), 58 dhe 59. Prandaj, Gjykata
urdhroi Komunn e Prizrenit t ndryshoj statutin dhe stemn e saj.
Raste tjera para Gjykats Kushtetuese ku referohet ndalimi i diskriminimit prfshijn Rastin KI
06/10 Valon Bislimi dhe Rasti KO 119/10 Institucioni i Avokatit t Popullit t Kosovs. Megjithat,
referenca pr ndalimin e diskriminimit sht br vetm lidhur me rendin Kushtetues n Kosov
t vendosur mbi kt parim, ndr t tjera. Asnjri nga rastet nuk ofron argumente thelbsore
specifikisht lidhur me diskriminimin. Ngjashm, n rastin e lartprmendur t z. Kurtishi , kishte
komponent t fort pr tu argumentuar lidhur me diskriminim mbi bazn q komunitetet jo-
shumic ishin de facto t diskriminuara nga shumica n Komunn e Prizrenit. Prap, argumentet
t tilla thelbsore nuk jan ngritur nga ana e ankuesit dhe si rezultat Gjykata Kushtetuese nuk ka
vendosur n kt shtje t rndsishme.
Arjeta Halimi kundr Komuns s Vitis

[30 shtator 2011 Gjykata Kushtetuese]354
353 KO 01/09
354 KI 36/11
50
Ankuesja krkoi nj vlersim t kushtetutshmris s mos-ekzekutimit t Aktgjykimit t Gjykats

s Qarkut n Gjilan lidhur me statusin e nxnsit t rregullt n Gjimnazin Kuvendi i Lezhs n
Viti. Prve ksaj, ankuesja pretendoi se jan shkelur nenet e Kushtetuts: neni 24, 38 dhe 47.
Ankuesja gjithashtu argumentoi q nenet e Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut jan
shkelur: neni 2 i Protokollit 1, neni 9 n bashkveprim me nenin 14.
Gjykata e shpalli kt rast t papranueshm pasi q ankuesja nuk i kishte shterur t gjitha mjetet
juridike n dispozicion dhe se t gjitha faktet e prezantuara nuk dshmonin shkeljen e t drejtave
kushtetuese. Pastaj Gjykata interpretoi raste nga jurisprudenca e Gjykats Evropiane t t
Drejtave t Njeriut, posarisht rastin e Lejla Sahin355 dhe aplikon parimet dhe rastet gjyqsore
relevante pr rastin aktual, q m hert ishte shpallur i papranueshm, duke prshkruar se nj
shteti sekular i justifikohet t ndaloj shamin n objektet shkollore.
Edhe nj her nga ky rast ngritn shtje fundamentale. S pari, ky sht edhe nj rast ku ka
diskriminim de jure dhe de facto, por prap argumentet thelbsore nuk jan br n kt pik. S
dyti, Gjykata Kushtetuese ka gabuar n qasjen q ka aplikuar n kt rast. Kjo pr shkak se duke
shpallur rastin t papranueshm dhe se ankuesi nuk dshmoi shkeljen, ata megjithat nuk
aplikuan efektivisht jurisprudencn nga GjEDNj pr ligjshmrin e shamis n shkolla publike.
g. Rastet e diskriminimit (Institucioni i Avokatit t Popullit n Kosov)
Q nga miratimi i Ligjit Kundr Diskriminimit, nuk sht e qart sa raste t diskriminimit i ka
proceduar Avokati i Popullit i Kosovs dhe si institucion nuk ka statistika t sakta.356 .
Megjithat, sht evident t q n ueb-faqen e Avokati t Popullit thuhet se Avokati i Popullit

paraprak ka trajtuar raste t tilla, prfshir:
x Ex Officio 42/05 diskriminim i mundshm n alokimin e materialit ndrtimor pr

kategorin 4B pas trmetit n Gjilan357
x Ex Officio 43/05 lidhur me prdorimin e gjuhs boshnjake n Gjykatn Komunale
n Pej358
x Ex Officio 41/04 lidhur me diskriminimin n baz t moshs n konkurset e
punsimit n sektorin publik359
x Barra e provs lidhur me diskriminimin e pretenduar n procesin e privatizimit360
x Ex Officio 48/05 lidhur me shtjen e diskriminimit n baz t gjinis n konkurset
e punsimit n sektorin publik361
Gjithashtu sht e rndsishme t pranohet se asnj nga kto raste nuk sht trajtuar nga Avokati
aktual i Popullit.
355 Numri i aplikacionit 44774/98, 29/06/2004, GjEDNj

356 Krkuam intervist me Avokatin e Popullit n disa raste por kjo nuk u realizua, e vetmja menyr pr tu
prgjigjur n pyetjet tona do t ishte me shkrim dhe ashtu u prgjigj lidhur me statistikat m 21/11/11
357 30/06/06 n dispozicion http://www.ombudspersonkosovo.org/new/repository/docs/A3060630a.pdf
qasur m 04/12/2011
358 30/06/05 n dispozicion http://www.ombudspersonkosovo.org/new/repository/docs/A3060630c.pdf
qasur m 04/12/2011
359 N vitin 2004 n dispozicion
http://www.ombudspersonkosovo.org/new/repository/docs/A3050620a.pdf qasur m 04/12/2011

360 Raporti i VI vjetor i Avokatit t Popullit 2005-2006, f.130-131
361 Raporti i VI vjetor i Avokatit t Popullit 2006-2007, f. 107
51
h. Diskriminimi n media
Mediat kan rol t rndsishm n luftimin e diskriminimit n do shoqri. Megjithat, si metod

pr luftimin e diskriminimit sht si nj shpat me dy teha: pasi q n disa raste mund t shfaq
praktikat diskriminuese, n raste tjerat mund t referohet n shtje q nuk jan diskriminuese
ose prmes raportimit t bhet diskriminim kundr grupeve m t cenueshme.
Diskriminimi n baz t prkatsis politike ka qen n media n kontekste t ndryshme. Gazeta

Zri m 20 nntor 2011 raportoi lidhur me diskriminimin e sponzoruar nga Qeveria n shkolla.
Artikulli duket se i referohet nj praktike q pretendohet se i sht dhn prparsi n investime
pr shkolla t reja n komuna q jan n qeverisje t partis n pushtet. Ngjashmrisht, Koha
Ditore m 13 nntor 2011 raportoi pr ankesa nga shrbyesit civil se kan qen t diskriminuar
n paga. Artikulli i referohet koeficientit t prdorur pr paga n Komunn e Klins i cili nuk
sht i bazuar n shkollim dhe prvoj pune, por n lidhje familjare/nepotizm dhe prkatsi
politike.
Tjera forma t diskriminimit gjithashtu jan raportuar. Pr shembull institucione t ndryshme

publike n shpalljen e tenderve pr prmbushjen e nevojave t ndryshme jan raportuar se kan
diskriminuar n selektimin e kompanive. Pr kt shtje Zri raportoi mbi pretendimet se
Policia ka diskriminuar362sikurse dhe Universiteti i Prizrenit363.
Sa i prket grupeve t margjinalizuara, shembuj t diskriminimit kundr tyre nuk sht e leht t
dallohen. Pr shembull m 16 nntor 2011 sht raportuar se ka munges t arsimtarve pr
nxnsit me nevoja t veanta. Megjithat, kjo nuk sht pranuar si form e diskriminimit nga
autoritetet. Ngjashm, pjestart e komunitetit Lezbike, Gej, Biseksual dhe Transgjinor (n
tekstin e mtejm LGBT) zakonisht nuk raportohen n shtyp pa u diskriminuar.
i. Identifikimi i diskriminimit dhe krkimi i kompensimit
Si pjes e hulumtimit ton ne kemi krkuar pse ankesat pr diskriminim nuk sht leht t
identifikohen dhe zgjidhen as nga organet administrative e as nga ato gjyqsore.
Sa i prket Njsive pr t Drejtat e Njeriut n Ministri, krkuam informata lidhur me at se sa

jurist punojn n seciln zyre dhe kemi pranuar kto informata:
NjDNj n Ministri Numri i juristve

Ministria e Arsimit Shkencs dhe Teknologjis 0
Ministria e Kulturs Rinis dhe Sporteve 2
Ministria e Shndetsis 2
Ministria e Bujqsis, Pylltaris dhe Zhvillimit Rural 1
Ministria e Zhvillimit Ekonomik 1
Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapsinor 2
Ministria e Administrimit t Pushtetit Lokal 3 (n divizionin pr t drejtat e
njeriut, jo n njsin pr t
drejtat e njeriut)
Ministria e Infrastrukturs 2
Ministria e Financave 3
Ministria e Forcs s Siguris s Kosovs 0
Ministria e Tregtis dhe Industris 0
362 18 nntor 2011

363 16 nntor 2011
52
Prmes intervistave tona u b e qart se juristt ishin t pakt n shumicn e zyrave, edhe pse
edhe kur ka numr m t lart t tyre, kualifikimet e tyre zakonisht jan t nivelit bazik. Disa
thoshin se prapavija ligjore nuk sht domosdoshmrish e nevojshme dhe prfundimisht jo
shkalla e magjistraturs n drejtsi pasi q njohurit dhe zbatimi i konventave ndrkombtare
posarisht kur shqyrtohet prputhshmria e ligjeve mund t merret prmes trajnimeve.
Megjithat, Drejtori i Zyrs pr Qeverisje t Mir specifikoi q n veanti n zbatimin e
konventave ndrkombtare sht m rndsi t jet s paku nj jurist n seciln zyre364.
Prve ksaj, ne krkuam t dim sa trajnime ishin organizuar nga Instituti Gjyqsor i Kosovs
pr gjyqtar pr tu njohur me Ligjin Kundr Diskriminimit, dhe rezultatet jan:365
Trajnimi Gjyqtar q kan vijuar Personel tjetr q ka

vijuar
Standardet ndrkombtare kundr 19 0
dhuns n familje, Ligjit Kundr
Diskriminimit dhe shtjet pronsore
22.09.2011
Standardet ndrkombtare kundr 11 2
dhuns n familje, Ligjit Kundr
Diskriminimit dhe shtjet pronsore
23.09.2011
Zbatimi i Ligjit Kundr 11 7
Diskriminimit 18.11.2008
Ligji Kundr Diskriminimit 12 3
30.10.2007
Ligji Kundr Diskriminimit 07-08. 18 8
02.2005
sht e qart se jan organizuar trajnime por numri i pjesmarrsve q do t duhet t trajtojn
kto shtje sht jo-adekuat.
Si pjes e hulumtimit ton n gjithashtu krkuam nse Oda e Avokatve t Kosovs ka

organizuar ndonj trajnim specifik pr Ligjin Kundr Diskriminimin pr avokatt, dhe pr sa
ishim n gjendje t prfundojm, ata nuk kishin organizuar366. Ngjashmrisht kemi intervistuar
nj zyrtar t Komisionit pr Ndihm Juridike lidhur me rastet e diskriminimit dhe nuk ishin n
gjendje t prfundojm se ndonj rast i diskriminimit sht argumentuar specifikisht. Disa raste
q na jan treguar e q kishin t bnin me shtje pronsore, dhun n familje apo kujdestari t
fmijs, asnj prej tyre nuk i referohej Ligjit Kundr Diskriminimit, edhe kur ekzistonte
mundsia367.
Sa i prket krkimit t kompensimit, t gjitha Njsit pr t Drejtat e Njeriut n Ministri, treguan

q prdorin ueb-faqet e tyre pr ti informuar qytetart pr t drejtat e tyre, mnyrat pr krkimin
e kompensimit dhe aktivitetet ku sht e prfshir Njsia pr t Drejtat e Njeriut. Megjithat,
gjat hulumtimit ton ne gjetm se shum nga ueb-faqet nuk prmbanin t gjitha informatat e
nevojshme dhe sigurisht nuk i informonin qytetart lidhur me aktivitetet. Ky sht nj shqetsim
i veant pasi q shumica e ministrive nuk kan pranuar ankesa pr shkelje.
364 Intervist me Z. Habit Hajredini, Drejtor i Zyrs pr Qeverisje t mir, 22.11.11

365 Prgjigje me shkrim nga Lumnije H. Krasniqi, Kshilli Gjyqsor i Kosovs, 10.11.2011
366 Intervist m 16/11/11
367 Intervist me Ardian Ajvazin, Komisioni Kosovar pr Ndihm Juridike
53
Prve ksaj, grupe t margjinalizuara t caktuara nuk prmenden n ndonj literatur apo pun
t Njsive pr t Drejtat e Njeriut. Kjo n veanti sht e vrtet pr komunitetin LGBT dhe
gjat hulumtimit ton ne krkuam se pse kjo ndodhte dhe pranuam kto prgjigje:
x Ata nuk jan prioritet pr ne

x Lidert politik duhet t marrin qndrim pr kt shtje dhe pastaj n ti ndjekim
x Nuk jam i sigurt nse do t ndihem rehat t merrem me ato shtje368
8. Prfundim
Si prfundim, zbatimi i Ligjit Kundr Diskriminimit n Kosov nuk ka shnuar ndonj progres
thelbsor. Derisa Ligji sht gjithprfshirs n prcaktimin e formave t diskriminimit dhe
bazave t mbrojtura, Kreu II dhe III nuk jan mjaft t qart pr t mundsuar zbatimin. Kto
jan shtje q jan diskutuar me vite, dhe akoma nuk jan br prpjekje pr ti adresuar. Sa iu
prket organeve t mandatuara pr promovimin e trajtimit t barabart si sht theksuar deri m
tani kto jan krijuar prmes Udhzimeve Administrative n kundrshtim me at q thot Ligji
Kundr Diskriminimit.
Duke pasur nj legjislacion t till pr disa vite, kjo gjithashtu ka kontribuar n besimin e
fuqishm n mitin se Ligji ekziston, sht gjithprfshirs dhe mbrojtja sht ofruar. Si rezultat
diskriminimi nuk shihet nga shumica e publikut dhe e Qeveris si nj shtje q duhet t
adresohet. Megjithat, vet hulumtimi i Qeveris tregoi q ka munges t vetdijes lidhur me
diskriminimin n shrbimin publik dhe civil dhe akoma nuk jan ndrmarr veprime specifike
pr adresimin e ksaj shtje.
Prve ksaj, grupe t caktuara si komuniteti LGBT prjashtohen trsisht nga mbrojtja pasi q
asnjher nuk prmenden n asnj publikim dhe asnj mas pozitive nuk sht ndrmarr nga
institucionet pr t adresuar diskriminimin kundr tyre.
Pr m tepr, Raporti i Progresit i fundit nga Komisioni Evropian i referohet edhe mungess s
vetdijesimit t opinionit dhe zbatimit t Ligjit Kundr Diskriminimit dhe mungess de facto t
mbrojtjes s ofruar pr grupe t caktuara si komuniteti LGBT369.
N prgjithsi gjithmon duhet mbajtur mend q lufta kundr diskriminimit do t jet jo-efektive
nse ekzistojn Ligje q nuk zbatohen dhe strategjit jan t shkruara ose trajnimet jan mbajtur.
Eliminimi i diskriminimit nuk mund t jet vetm shtje de jure, n do koh ka nevoj t
eliminohet edhe de facto dhe institucionet publike jan ligjrisht prgjegjse t udhheqin n kt
drejtim.
368 Komente t tilla ishin shprehur nga zyrtar t ndryshm n intervistat q ne i bm gjat tetorit dhe
nntorit 2011
369 Raporti i Progresit pr Kosovn i Komisionit Evropian, tetor 2011 , n dispozicion
http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2011/package/ks_rapport_2011_en.pdf qasur m
05/12/2011, f. 18
54
9. Rekomandimet
x Qeveria n rishikimin e ardhshm t ktij Ligji n bashkpunim me shoqrin civile

duhet t shqyrtoj mungesn e zbatimit dhe mungesn e qartsis n Kreun II dhe III
x Qeveria duhet t adresoj rekomandimet q kan ardhur nga hulumtimi i tyre lidhur me
perceptimin pr diskriminimin n publik dhe shrbim civil
x Organet pr promovimin e trajtimit t barabart si ekzistojn aktualisht prmes
Udhzimeve Administrative duhet t rishikohen dhe pr shkak t jo-efektivitetit t tyre
duhet shikuar mundsit tjera
x Nse Njsit pr t Drejtat e Njeriut n nivel qendror dhe lokal dhe Zyra pr
Qeverisje t Mir vazhdojn t jen organe t mandatuara pr kt shtje, ato duhet
t udhheqin n vetdijesimin e opinionit dhe promovimin e Ligjit Kundr
Diskriminimit
x Njsit pr t Drejtat e Njeriut brenda ministrive kan nevoj t drejtojn fushatat e
tyre duke mbuluar llojet e diskriminimit q mund t ndodhin lidhur me shrbimit q
ata i ofrojn qytetarve
x Njsit pr t Drejtat e Njeriut n komuna gjithashtu duhet ti drejtojn fushatat e tyre
posarisht duke i kushtuar kujdes grupeve t margjinalizuara brenda komunave t
tyre
x Pika qendrore e t gjitha fushatave duhet t jet sigurimi q t gjith qytetart i din t
drejtat e tyre dhe mund ti qasen kompensimit sa m leht t jet e mundur
x T gjitha organet duhet t vlersojn ndikimin e fushats s tyre pr shembull nse
qytetart nuk i adresojn ankesat e tyre, ather duhet br dika m shum
x Njsit pr t Drejtat e Njeriut n nivel lokal dhe qendror duhet t sigurojn
bashkpunim m t mir n mnyr q t reduktohet burokracia edhe nse kjo
nnkupton ndrrimin e strukturs ekzistuese t raportimit
x Veprime t veanta duhet t ndrmerren pr adresimin e shtjes se diskriminimi
mund t ndodh vetm n sektorin publik dhe se shrbyesit civil m shum
shqetsohen pr shkeljen e t drejtave t tyre brenda ministrive apo komunave, se sa
pr te drejtat e qytetarve
x Njsit pr t Drejtat e Njeriut n ministri duhet t sigurojn prshtatje m t mir t
legjislacionit me Kushtetutn, Konventat Ndrkombtare dhe ligjet tjera, ashtu q t
mos krijohen pasaktsi n ligjet q miratohen n t ardhmen
x Njsit pr t Drejtat e Njeriut n nivel qendror dhe lokal duhet ti prditsojn
rregullisht ueb-faqet e tyre dhe t raportojn pr aktivitetet e tyre, duke i prmbushur
krkesat e raportimit vetm pr Zyrn pr Qeverisje t Mir nuk sht e mjaftueshme
x Njsit pr t Drejtat e Njeriut n nivel qendror dhe lokal duhet t ken s paku nga 2-
3 jurist q punojn n zyrat e tyre n veanti kur hartohen opinionet juridike pr
pajtueshmrin e projektligjeve me konventat ndrkombtare dhe t merren m
ankesat pr diskriminim nga qytetart. Shrbyesit civil me kualifikime post-diplomike
n mbrojtjen e t drejtave t njeriut duhet t ken prparsi n role t tilla
x Avokati i Popullit duhet t adresoj diskriminimin n mnyr m konsistente,
posarisht prmes hetimeve ex officio
x Trajnimet pr jurist, shrbyes civil dhe gjyqtar duhet t organizohen n veanti n
trajtimin e ankesave pr diskriminim m shpesh dhe me numr m t madh t
pjesmarrsve
x Gjyqtart duhet t jen n dijeni pr legjislacionin e ri dhe ta zbatojn at n mnyr
konsistente
55
x Gjyqtart gjithashtu duhet t trajnohen lidhur me rastet e fundit nga Gjykata

Evropiane e t Drejtave t Njeriut lidhur me diskriminimin dhe ti zbatojn ato n
praktik
x Institucione si Komisioni pr Ndihm Juridike dhe avokatt duhet t trajnohen n
procedimin e rasteve t diskriminimit n mnyrn e duhur
x Kshilli Gjyqsor i Kosovs duhet t mbledh statistika t rasteve t diskriminimit dhe
t raportoj pr kt, edhe kur nuk ka ankesa
x T gjitha institucionet duhet ta konsiderojn diskriminimin e grupeve t
margjinalizuara dhe t organizojn aktivitete q adresojn llojet m t shpeshta t
diskriminimit
x T gjitha institucionet duhet ta konsiderojn trajtimin diskriminues t komunitetit
LGBT, t fillojn vetdijesimin dhe t ndrmarrin veprime pozitive
x T gjith institucionet duhet t sigurojn se i respektojn normat jo-diskriminuese q i
prmban Kushtetuta dhe konventat ndrkombtare pr t drejtat e njeriut n fuqi. N
zbatimin e Ligjit Kundr Diskriminimit jan ligjrisht t detyruar t zbatojn
jurisprudencn e Gjykats Evropiane t t Drejtave t Njeriut
x T gjitha institucionet duhet t bashkpunojn me shoqrin civile n mnyr t
duhur, kontruktivisht dhe t respektojn afatet ligjor kur iu prgjigjen krkesave pr
dokumente publike
56
ZAKON PROTIV
DISKRIMINACIJE
NA KOSOVU
SEDAM GODINA POSLE
Program za ljudska prava i ova

publikacija podrane su od strane
Branitelja Graanskih Prava
Pritina,
Decembar 2011
Izdava
Inicijativa Mladih za Ljudska Prava Kosovo
Urednik
Raba Gjoshi
Izvetaj pripremila
Natyra Avdiu
Lektura
Inicijativa mladih za ljudska prava
Dizajn & tampa

PrintingPress
Primeraka
500
Autorska prava Inicijativa mladih za ljudska prava Kosovo

www.ks.yihr.org
Sadraj
Predgovor.......................................................................................................................................................................69
1. Uvod............................................................................................................................................................................71
2. Definicija diskriminacije.............................................................................................................................................72
a. Neposredna diskriminacija................................................................................................................................................................72
b. Posredna diskriminacija.....................................................................................................................................................................73
c. Uznemiravanje....................................................................................................................................................................................74
d. Uputstvo za diskriminaciju...............................................................................................................................................................75
e. Viktimizacija........................................................................................................................................................................................75
f. Segregacija............................................................................................................................................................................................76
3. Osnova za diskriminaciju............................................................................................................................................77
a. Pol ili rod.............................................................................................................................................................................................77

b. Starost..................................................................................................................................................................................................78
c. Brano stanje.......................................................................................................................................................................................78
d. Jezik......................................................................................................................................................................................................79
e. Psihiki ili fiziki invaliditet...............................................................................................................................................................79
f. Seksualna orientacija...........................................................................................................................................................................80
g. Politika pripadnost ili ubeenje......................................................................................................................................................81
h. Rasa, etnika pripadnost i nacionalnost..........................................................................................................................................81
i. Religija i verovanje...............................................................................................................................................................................82
j. Drutveno poreklo, imovina, roenje..............................................................................................................................................83
k. Bilo koji drugi status..........................................................................................................................................................................83
4. Opseg Zakona.............................................................................................................................................................84
a. Zapoljavanje, uslovi rada i prava sindikata....................................................................................................................................84

b. Obrazovanje i struno usavravanje................................................................................................................................................85
c. Socijalna zatita (socijalna pomoc, socijalna sigurnost, zdravstvena zatita).............................................................................86
d. Pristup prometu dobara i usluga......................................................................................................................................................87
e. Uece u javnim poslovima...............................................................................................................................................................87
f. Pravian tretman pred sudovima......................................................................................................................................................88
g. Druge oblasti primene.......................................................................................................................................................................88
h. 'Bilo koje drugo pravo'......................................................................................................................................................................89
5. Izuzeci i Afirmativne mere .........................................................................................................................................91
6. Pravni lekovi i izvrenje...............................................................................................................................................92
a. Administrativni i sudski.....................................................................................................................................................................92
b. Pravni osnov........................................................................................................................................................................................92
c. Teret dokazivanja................................................................................................................................................................................93
d. Sankcije................................................................................................................................................................................................93
e. Promocija jednakog tretmana...........................................................................................................................................................94
7. Sprovoenje.................................................................................................................................................................98
a.Promocija Zakona protiv diskriminacije..........................................................................................................................................98

b.Efektivnost promocije Zakona protiv diskriminacije...................................................................................................................102
c.Zahtev za statistiku o albama za diskriminaciju podnetim organima uprave..........................................................................102
d.Zahtev za statistiku o albama za diskriminaciju podnetim sudovima......................................................................................105
e.albe za diskriminaciju (administrativne).......................................................................................................................................107
f.albe za diskriminaciju (sudske)......................................................................................................................................................109
g.albe za diskriminaciju (Institucija Ombudsmana na Kosovu)..................................................................................................112
h.Diskriminacija u medijima................................................................................................................................................................112
i.Identifikovanje diskriminacije i traenje obetecenja ....................................................................................................................113
8. Zakljuak....................................................................................................................................................................115
9. Preporuke...................................................................................................................................................................116
Reference o Kosovu u ovom Predgovoru predstavljaju stavove Saveta Evrope a ne one Inicijative mladih za ljudska prava
67
ZAKON PROTIV DISKRIMINACIJE NA KOSOVU SEDAM GODINA POSLE
Predgovor
Borba protiv diskriminacije danas predstavlja jedan od najveih izazova za Evropu. Osobama
irom Evrope se i dalje uskrauje jednakost zbog njihove etnike pripadnosti, pola, seksualne
orientacije, fizikih mogunosti, socijalnog porekla, starosne dobi, nacionalnosti, jezika, religije,
politikog miljenja ili iz drugih slinih razloga.
Odreene grupe u drutvu se ee od drugih nalaze kao rtve diskriminacije, a u nekim

sluajevima diskriminacija moe biti teka i sistematska. ene i dalje zarauju manje od svojih
mukih kolega, da ne pominjemo da su esto rtve represije i nasilja u njihovim domovima;
zajednice Roma, Akalija i Egipcana imaju daleko manje prilike da osiguraju pristup osnovnom
obrazovanju i drugim uslugama, ili da dou do zaposlenja; odreene etnike manjine i dalje imaju
izraeno nepovoljni poloaj; lezbejskim, gej, biseksualnim i transrodnim osobama i dalje moe
biti uskracena sloboda okupljanja i, jo gore, ponekad su napadnute ili odbaene od drutva;
osobe sa invaliditetom se tretiraju razliito, ponekad se posmatraju kao lica sa manjim
vrednostima.
Postoje znaajne tekoce sa kojima se ove grupe suoavaju na Kosovu1 danas, uprkos postojanju
odreenih pravnih garancija i domacih institucionalnih mehanizama zatite.
Diskriminacija, bilo realna ili smatrana, ima negativan uticaj na to kako ljudi ive svoje ivote. U
teim sluajevima diskriminacija moe dovesti do dugorone tete za pojedinca, pa ak i do
gubitka ivota.
Standardi Saveta Evrope, kojima se vlasti dobrovoljno obavezuju, zasnivaju se na tri stuba -
ljudska prava, vladavina prava i demokratija, i naglaavaju ulogu vlasti, ukljuujuci i dravnih
slubenika na svim nivoima, da ispune svoje obaveze prema ljudskim pravima.
Da bi se obezbedilo efikasno sprovoenje standarda nediskriminacije irom Evrope, okvir

pravne zatite mora, pre svega, da bude vrst ali ipak dovoljno fleksibilan kako bi se omogucila
zatita svih koji mogu biti rtve diskriminacije. Parlamenti treba da obezbede da je
zakonodavstvo u skladu sa odredbama sadranim u relevantnim evropskim i meunarodnim
konvencijama, kao i sa praksom Evropskog suda za ljudska prava u skladu sa lanom 14
Evropske konvencije o ljudskim pravima (EKLJP) i njenog Protokola br .12. Vlade bi trebalo da
proaktivno osiguraju da se ove zakonske obaveze prevedu u prave mere politike i prakse u cilju
da potovanja, zatite i ispunjavanja ljudskih prava svih ljudi. Policija i tuilatvo imaju
odgovornost da obezbede da se prijavljeni sluajevi ozbiljno shvate, dokumentuju i u potpunosti
istrae bez odlaganja. Pravnici imaju veoma vanu odgovornost da iznesu sluajeve
diskriminacije, ak i u oblastima koje bi u se prolosti smatrali tabu temom, i na kraju pravosudni
sistem mora da obezbedi istinsku otvorenost da razmatra takve sluajeve, pozivajuci se na praksu
Evropskog suda za ljudska prava kao smernicu. Zakon ne treba da da postoji samo na papiru,
ve i da zaivi, bude relevantan, i sproveden.
Da bi se adresirala duboko ukorenjena diskriminacija, zahteva se stvarna predanost politikih i

lidera zajednice. Postoji potreba za nultu toleranciju na najviem nivou - kao i za izjave nulte
tolerancije koje se moraju uti i razumeti od stanovnitva. Cutanje mora biti prekinuto, kako bi
se u potpunosti obezbedila zatita ljudskih prava.
1Svakopominjanje Kosova , bilo teritorije, institucija ili stanovnitva, u ovom tekstu se podrazumeva u
potpunosti u skladu sa Rezolucijom 1244 Saveta bezbednosti UN i bez prejudiciranja statusa Kosova
69
estitam Inicijativi mladih za ljudska prava zbog njihovih napora da se osigura da standardi
Saveta Evrope u vezi sa anti-diskriminacijom, kao i praksa Evropskog suda za ljudska prava slue
kao prave smernice za lokalni pravni sistem. Ovaj izvetaj ne samo da analizira progres u razvoju
i sprovoenju zakona protiv diskriminacije, ve i treba da slui u cilju identifikacije onih oblasti u
kojima je vie potrebno da se uradi kako bi se osiguralo da se zakon efikasno sprovodi u sudnici.
Na svim nivoima, principi dostojanstva linosti i jednakosti pred zakonom bi trebalo da budu u
prvom planu.
U sutini, pravni strunjaci i javni slubenici treba da se smatraju kao uvari standarda ljudskih
prava kroz svoj rad - koristeci meunarodne okvire ne samo kao referentnu taku, ve i kao
instrumente najbolje prakse, koji su relevantni i primenljivi na Kosovu2.
Andrew Forde
Zamenik efa kancelarije,
Savet Evrope - Pritina
30 Novembar 2011
2 Idem
70
1. Uvod
Ciljevi ovog izvetaja su pod jedan, da promoviu i informiu o zatiti koju osigurava Zakon
protiv diskriminacije i daju konkretne primere sluajeva anti-diskriminacije sa meunarodne
scene, kao i primere gde su se slina pitanja pojavila na Kosovu3. Pod dva, bie razmatrana i
promena Zakona protiv diskriminacije iz 2004.
Do savremenog Zakona protiv diskriminacije na Kosovu je dolo nakon njegovog usvajanja od

strane Skuptine Kosova4 i proglaenja od strane Specijalnog predstavnika Generalnog sekretara.
Zakon je stupio na snagu 19. septembra 2004. i bez ikakve izmene nastavlja da
i dalje bude obavezujuci zakon na Kosovu.
Zakon se u velikoj meri zasniva na zakonskim aktima Evropske Unije; pre

svega na uredbama o ravnopravnom tretmanu u vezi sa rasom5 i ravnopravnom tretmanu u
zapoljavanju i radu6. Sam zakon identifikuje
trostruku svrhu; prvo, da sprei i da se bori protiv diskriminacije. Drugo, da
promovie efikasnu jednakost i trece, da ustanovi naelo jednakog postupanja
prema graanima
Kosova pod vladavinom zakona7. Slino, Zakon identifikuje i druga naela kao
to su ravnopravan tretman, fer zastupanje i meuetnika tolerancija8.
Zakon protiv diskriminacije je organizovan u sledecem formatu: poglavlje i se bavi optim

odredbama, poglavlje II se bavi procedurama i sankcijama, dok poglavlje III oznaava tela za
promovisanje jednakog tretmana. Pored toga, Ustav garantuje direktnu primenu i
prvenstvo9osam10meunarodnih konvencija gde je norma ne-diskriminacije zaticena, i gde se
dve od ovih konvencija potpuno oslanjaju na ne-diskriminaciju11. Ustav, takoe, zahteva da sva
zajemena ljudska prava i osnovne slobode 'tumae dosledno u skladu sa odlukama Evropskog
suda za ljudska prava (u daljem tekstu ESLJP)12. Ovo ukljuuje ne-diskriminaciju i u odnosu na
sudsku praksu Evropskog suda obuhvata sve odluke koje se odnose na zabranu diskriminacije
sadranu u lanu 14 i Protokolu 12.
Zabrana diskriminacije je takoe evidentna u drugim zakonskim aktima, gde veina od njih
sadri klauzulu zabrane. Trenutno postoji vie od dvadeset pet razliitih zakona koji sadre takvu
klauzulu, poevi od pristupa javnim dokumentima13, zdravstva14,obrazovanja15 sve do javne
nabavke16 i javnog i privatnog partnerstva17.
3 Teimo je da postignemo te ciljeve tokom celokupnog rada ali ne u datmo redosledu i nekada naizmenino.
Pored toga, istiemo zahvalnost svima onima koji su nam pomogli tokom istraivanja i sve prisutne greke su
od autora.
4Zakon protiv diskriminacije 2004/3
5 European Council Directive 2000/43/EC
7 lan 1, Zakon protiv diskriminacije 2004/3
8 lan 2 Ibid
9 lan 22 Ibid
10 Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima; Evropska konvencija zazatitu ljudskih prava i osnovnih
sloboda i njeni protokoli ; Meunarodni pakt o graanskim i politikim pravima i njegovi Protokoli;
Okvirna Konvencija Saveta Evrope za zatitu nacionalnih manjina; Konvencija o eliminisanju svih oblika
rasne diskriminacije Konvencija o eliminisanju svih oblika diskriminacije ena; Konvencija o pravima deteta ;
Konvencija protiv muenja i drugih svirepih, nehumanih ili poniavajucih kazni ili postupaka;
11 Konvencija o eliminisanju svih oblika rasne diskriminacije; Konvencija o eliminisanju svih oblika
diskriminacije ena;
12 lan 53 Ustava Republike Kosovo
13Zakon Br.03/L 215, lan 1 i lan 3 (1) (4), usvojen 7/10/2010
71
Meutim, uprkos obimim zakonskim merama koje su na snazi diskriminacija na Kosovu ostaje
iva injenica koja je iroko prihvacena od strane graana i institucija. Imperativ je, dakle,
postojanje vie svesti i pogodnijeg delovanja za borbu protiv diskriminacije u svim sferama
drutva.
Poto smo se u prvom poglavlju upoznali sa nastajanjem Zakona protiv diskriminacije, poglavlje
dva razmatra definiciju diskriminacije, dok poglavlje tri posmatra osnovu diskriminacije, dajuci
konkretne primere. Poglavlje etiri istrauje okvir zakona, posebno razliite oblasti primene, dok
poglavlje pet razmatra izuzetke i pozitivno delovanje, koje ne predstavlja diskriminaciju. Pravni
lekovi i sprovoenje su posebno vane komponente koje ovaj izvetaj istrauje u poglavlju est.
Pored toga, sprovoenje se u razliitim aspektima razmatra u poglavlju sedam, pre zakljuenja i
preporuka.
2. Definicija diskriminacije
lan 3 Zakona protiv diskriminacije iz 2004. definie est razliitih oblika u kojima jasno moe
doci do diskriminacije, koji se mogu lako razumeti posebno od strane pravnika. Kao rezultat, to
ne bi trebalo ometati sprovoenje prava graana u bilo kojem upravnom ili sudskom postupku.
Ipak, komponente potrebne za svaki oblik diskriminacije ce biti istraene i posmatrane I skladu
sa sudskom praksom ESLJP i povremeno sa praksom Evropskog suda pravde (u daljem tekstu
ESP) u cilju daljeg naglaska kako se ovi koncepti primenjuju u praksi.
a. Neposredna diskriminacija
U identifikovanju zahteva neposredne diskriminacije sledeci elementi moraju biti prisutni:
x nepovoljniji tretman
x od drugog ili kako bi drugi bio tretiran
x u slinoj situaciji
x na osnovu jednog ili vie osnova 18
Neposredna diskriminacija 19
Uzimajuci u obzir ovo pitanje prema Evropskoj konvenciji o ljudskim pravima, Sud nije bio
voljan da se izvue razlike u pogledu razliitih oblika diskriminacije. Umesto toga, u svom prvom
sluaju sud je smatrao da dok je lan 14 akcesormno pravo ono moe biti povreeno kada se ita
u vezi sa drugim sutinskim pravom zaticenim u okviru Konvencije. Pored toga, sud je objasnio
14 Zakon o zdravstvu - Zakon Br.2004/ 4 lan 12 usvojen 19/02/2004;

Zakon o pravima i obavezama graana u zdravstvu - Zakon br.2004/38
lans: 4 (1), 4 (5) i 4 (11) usvojen 08/09/2004
15Zakon o obrazovanju u optinama Republike Kosovo - Zakon br. 03/L-068 lan: 3 (b), 3 (j)
i 5 (b) - usvojen 21/05/2008; Zakon o strunom obrazovanju i obuci - Zakon br. 02/L-42 - lan:
2.3 i 27.7 usvojen 23/02/2006
16Zakon o javnoj nabavci - Zakon br.03/L 241 lan: 1 (2), 7, 33 (2), 34 (1), 35 (3), 36 (3), 38
(7), 56 (3), 60 (3), 73 (3), 91 (4), 104 (1 i 2 ), 105 (2.11), 125 (9) usvojen 30/09/2010
17Zakon o javno privatnom partnerstvu i koncesijama u infrastrukturi i procedurama za njihovo
dodeljivanje Zakon br. 03/L-090 lan: 3, 16 i 50 (1.4) usvojen on 25/06/2009

18 lan 2 (a) Zakon protiv diskriminacije 2004.
19 lan 3(a) Zakon protiv diskriminacije 2004.
72
da se u cilju smatranja mere dozvoljenom, mora imati objektivno i razumno opravdanje i da li je

mera srazmerna svoem cilju20. Nakon ove presude ESLJP je razvio metodologiju kada se radi o
sluajevima diskriminacije na osnovu lana 14. Postoje etiri kljuna elementa koje treba imatu
na umu 21:
1. Mora se utvrditi da alba zbog diskriminacije spada u prava zaticena Konvencijom

akcesorna priroda lana 14. Ako alba ne spada u sferu prava zaticenih Konvencojom
onda Sud nece moci da odluuje o tome22. Meutim, posle usvajanja Protokola br. 12
uz EKLJP, sada postoji opta zabrana diskriminacije, na koju se lica direktno mogu
osloniti23.
2. Tamo gde postoji krenje materijalnog prava, Sud obino ne razmatra odvojeno
krenje lana 14, posebno ako se u sutini koristi isti argument. Krenje lana 14 u vezi
sa sutinskim pravom, ako postoji jasna nejednakost, bice razmatrano24.
3. Podnosilac albe mora da pokae razliku u tretmanu identifikujui grupu koja je

drugaije tretirana i pokazujui kako je njegova / njena situacija uporediva sa tom
grupom.
4. Drava moe da pokae da je razlika u tretmanu opravdana. Zahtevi su da ona mora

imati razumno i objektivno opravdanje, mora da tei legitimnom cilju i sredstva koja
se koriste moraju biti proporcionalna tom cilju.
b. Posredna diskriminacija
Posredna diskriminacija postoji kada:
x naizgled neutralna odredba, kriterijum, praksa

x dovodi lica
x na osnovu jednog ili vie zaticenih osnova 25
x u posebno nepovoljan poloaj
x u poreenju sa drugim licima
Osim ako je ta odredba, kriterijum, praksa:
o objektivno opravdana legitimnim ciljem

o sredstva za postizanje tog cilja su primerena i nuna 26
20 Belgian Linguistics Case, Application Nos. 1474/62, 1677/62, 1691/62, 1769/63, 1994/63, 2126/64, 23
July 1968, ECtHR, at section 1b para 9-10
21 Interights, Non-Discrimination in International Law: A Handbook for Professionals 2011 Edition, at p.
65-7 dostupno na http://www.interights.org/Handbook/index.html, poseeno 23/11/11

22 Vidi Botta v Italy, Application No. 21439/93, 24 February 1998 Sud je smatrao da ne moe odluiti o
lanu 14 jer je predstavka van opsega lana 8

23 Vidi Sejdic i Finci v Bosnia i Heregovina, Application No. 27996/06 i 34836/06, Grand Chamber of
ECtHR
24 Chassagnou and others v France, Application Nos. 25088/94, 28331/95, 28443/95, 29 April 1999,
ECtHR
25 lan 2 (2) Zakon protiv diskriminacije 2004.
26 lan 3 (b) Ibid
73
Posredna diskriminacija
Sistem EKLJP do nedavno nije priznavao ovaj oblik diskriminacije 27 i tvrdili su da je to zbog
tekoca da se izmeri neproporcionalan uticaj i teret dokazivanja koji podnosioci zahteva treba da
zadovolje, koji je bio veoma visok 28. Meutim, ESLJP je odstupio od ovog kada je presudio o
postojanju diskriminacije na osnovu statistikih dokaza 29. Sud je rekao da diskriminacija ne
moe proisteci samo iz zakonodavne mere, ve i iz de facto situacije 30. U sluaju DH i ostali
protiv Republike eke31, Veliko vece je istaklo da bi statistiki dokazi mogli prebaciti teret
dokazivanja na Vladu da objasni de facto diskriminaciju. to je jo vanije, Sud istakao da mera
koja nesrazmerno ima predrasudni efekat na jednu grupu moe predstavljati "indirektnu
diskriminaciju" i koja obavezno ne zahteva diskriminirajuu nameru32. Druga vana presuda jeste
Nachova protiv Bugarske33, gde je sud odredio proceduralnu obavezu da se istrae zloini sa
rasistikim prizvucima kako bi se osigurala zabrana diskriminacije.
Dok je u Bilka Kaufhaus GmbH protiv Karin Weber fon Hartz34, podnosilac predstavke tvrdio da
penziona politika indirektno diskriminie ene jer vie ena radi sa nepunim radnim vremenom.
Evropski sud pravde je potvrdio ovu tvrdnju jer poslodavac nije mogao da pokae sredstva koja
je koristio za postizanje cilja koji je korespondirao sa realnim potrebama preduzea, ili da su ta
sredstva bila objektivna i neophodna za postizanje tog cilja.
c. Uznemiravanje
Elementi neophodni da predstavljaju uznemiravanje koje je diskriminatorno su:
x neeljeno ponaanje (seksualne i / ili psiholoke prirode)

x na osnovu zaticenih osnova 35
x sa ciljem ili posledicom krenja dostojanstva lica i stvaranje neprijateljskog,
poniavajuceg, uvredljivog ili okruenja straha
x Prema oceni tog lica 36
Uznemiravanje (oblik diskriminacije)
Vecina sluajeva uznemiravanja, ukljuujuci seksualno uznemiravanje se javljaju na radnom

mestu i mogu se sastojati od neprijatnih ala, komentara o izgledu, neeljenog fizikog kontakta,
potranjom za seksualne usluge i neopravdane kritike. Takvo se uznemiravanje takoe se moe
odnositi na karakteristike osobe, iz ega proizlizazi i zahtev da se tvrdnja zasniva na zaticenim
osnovima, koje mogu biti vreanje na rasnoj, seksualnoj ili osnovi invaliditeta, izmeu ostalih37.
27 Abdulaziz, Cabales i Balkiali v the United Kingdom, Application Nos. 9214/80, 9473/81,
9474/81, 28 May 1985, ECtHR
73 dostupno na http://www.interights.org/Handbook/index.html poseeno 23/11/11

29 Zarb Adami v Malta, Application No. 17209/02, 20 June 2006, ECtHR
30 Ibid para. 76
31 Application No. 57325/00, 13 November 2007, Grand Chamber Judgment
32 Ibid para 184
33 Application Nos. 43577/98 i 43579/98, 6 July 2005, Grand Chamber Judgment
34 Case 170/84, [1986] ECR 1607, European Court of Justice
35 lan 2 (a) Zakon protiv diskriminacije 2004
36 lan 3 (c) Ibid
74
Ne postoji mnogo sluajeva pred meunarodnim telima ili sudovima koji se bave
uznemiravanjem kao oblikom diskriminacije, meutim, ameriki sluaj Robinson protiv Deksonvil
Brodogradilita doo38, slui kao dobar primer. U tom sluaju podnosilac predstavke, ena zavariva,
radeci za preduzee brodogradilite alila se jer je stalno bila suoena sa slikama golotinje na
svom radnom mestu, ukljuujuci i njenu kutiju za alate. Pored toga, njene muke kolege su joj se
obraale kao 'beba', 'ecer' i 'draga' i iarale su radno mesto sa opscenim grafitima usmerenima na
nju. Domaci sud je potvrdio njen zahtev i rekao da je ovo predstavljalo uznemiravanje, oblik
diskriminacije koja je zasnovana na polu.
d. Uputstvo za diskriminaciju
Zakon protiv diskriminacije predvia da do diskriminacije moe doi i kroz uputstvo za

diskriminaciju 39. Takvo uputstvo se moe odnositi na bilo koji od zaticenih osnova 40 i moe se
odvijati kroz posredno ili neposredno uputsvo.
Ovo je jo jedan deo Zakona protiv diskriminacije, koji nastoji da obezbedi sveobuhvatnu zatitu
na koju ne nailazimo lako u meunarodnom kontekstu. Meutim, da bi ilustrovali kako bi to
moglo da deluje u praksi, pozvaemo se na sluaj koji je razmatran ispred Austrijskom
Komisijom za jednak tretman41. Podnosilac predstavke je bila honorarna konobarica kojoj je
reeno od strane vlasnika restorana da se ne slui "crnce dilere droge". Od takvog uputstva je
bilo nejasno da li ona nije trebala da slui crnce dilere droge ili crnce uopteno, iako kada su tri
klijenta crnci doli u restoran, ona je odbila da ih uslui. Smatrano je da je i pored toga to je
uputstvo bilo donekle nejasno, vlasnik moe biti odgovoran za bilo kakvu narednu
diskriminaciju.
e. Viktimizacija
Viktimizacija iznosi diskriminaciju kada:
x osoba trpi neprijateljsko postupanje ili neprijateljske posledice

x kao reakcija na albu ili postupak
x u cilju izvrenja jednakog tretmana 42
x i / ili davanja od strane tog lica informacija, dokaza ili pomoci u vezi sa takvom
albom ili postupkom 43
Viktimizacija (oblik diskriminacije)

Iz ovog dela zakona moemo zakljuiti da je zatita koja se daje primenljiva od trenutka kada je
alba ili postupak pokrenut. Dakle, ako podnosilac zahteva eli da sprovede svoje pravo, na
primer, zbog uznemiravanja na radnom mestu, ako poslodavac na takvu albu odgovori daljnom
diskriminacijom, podnosilac albe se takoe moe osloniti na viktimizaciju, kao drugi oblik
diskriminacije.
Izgleda da i ESLJP prihvata takve razloge za pokretanje postupka. U sluaju Fogarty protiv

39 lan 3 (d) Zakon protiv diskriminacije 2004
40 lan 2(a Ibid
41 Vidi sie sluaja na http://infoportal.fra.europa.eu/InfoPortal/caselawFrontEndAccess.do?id=4
poseeno 24/11/11
42 Kao to je definisano u lanu 2 (a) Zakon protiv diskriminacije 2004 ovo ukljuuje neposrednu i
posrednu diskriminaciju prema svakom zatienom osnovu

43 lan 3 (e) Zakon protiv diskriminacije 2004
75
Ujedinjenog Kraljevstva44, podnosilac predstavke je podigao takav argument u vezi sa kontekstom

zapoljavanja. Iako podnosilac predstavke nije uspeo iz proceduralnih razloga, Sud je izgleda
prihvatio zatitu od viktimizacije, kao proirenje prava zajemenih Evropskom konvencijom45.
f. Segregacija
Segregacija podrazumeva diskriminaciju 46 kada:
x lice ili lica su odvojeni od drugih

x od strane bilo kojeg fizikog ili pravnog lica, ili kombinacije oba
x koji su iz bilo javnog ili privatnog sektora ili oba
x kada se takvo razdvajanje vri na osnovu jednog ili vie zaticenih osnova 47
Osim ako je takvo odvajanje:
o objektivno opravdano legitimnim ciljem

o sredstva za postizanje tog cilja su primerena i neophodna 48
Segregacija (oblik diskriminacije)
Dakle, Zakon protiv diskriminacije ponovo prua sveobuhvatnu zatitu, koja pokriva
neposrednu i posrednu diskriminaciju, akte fizikih i pravnih lica iz javnog i privatnog sektora i
na osnovu svih esnaest zaticenih osnova. Postoji, meutim, prilika da se opravdaju mere koje
mogu negativno uticati na ponuenu zatitu. Da bi se suprotstavilo tome, vano je da se takva
opravdanja paljivo prate i efikasno razmatraju tokom administrativnih i sudskih procesa.
Dok EKLJP specifino ne naznauje segregaciju kao oblik diskriminacije, sud se u poslednje
vreme bavio takvim sluajevima. U DH i ostali protiv Republike eke49, sud je istakao 'da deli
uznemirenost drugih institucija Saveta Evrope, koje su izrazile zabrinutost zbog ... segregacije
prouzrokovane od sistema'50 i naao je da je lan 14 u vezi sa lanom 1 Protokola 1 prekren.
U novijem sluaju u Oru i drugi protiv Hrvatske51, romska deca su bila smetena u redovne kole,
meutim u posebna odeljenja odvojeno od druge dece, na osnovu toga to nisu dobro vladala
hrvatskim jezikom. Vee je smatralo da to iznosi razumno i objektivno opravdanje, tako da nije
bilo diskriminacije. Meutim, nakon upucivanja sluaja Velikom vecu, Sud je blie ispitao
specifine injenice i utvrdio je da u ovom sluaju Hrvatska nije preduzela odgovarajuce mere
zatite kako bi se osiguralo da nije bilo diskriminacije. Iako ovaj sluaj ne utvruje da je
segregacija nezakonita sama po sebi, on ipak naznauje da moraju postojati zatitne mere,
objektivno i razumno opravdanje i da one moraju da se koriste samo onoliko dugo koliko je
potrebno.
44 Application No. 37112/97, 21 November 2001, ECtHR

46 Diskriminacija u okviru lana 2 (a) Zakon protiv diskriminacije neposredna i posredna
47 lan 2 (a) Zakon protiv diskriminacije 2004
48 lan 3 (f) Zakon protiv diskriminacije 2004
49 Application No. 57325/00, Chamber Judgment 7 February 2006 i Grand Chamber Judgment 13
November 2007, ECtHR

50 Para. 198 ibid
51 Application No. 15766/03, Chamber Judgment 17 July 2008, Grand Chamber Judgment 06 March 2010
76
3. Osnova za diskriminaciju
Zakon protiv diskriminacije pokriva impresivnih esnaest osnova za diskriminaciju, ukljuujuci:
pol, rod, starost, brano stanje, jezik, mentalnu ili fiziku nesposobnost, seksualnu orijentaciju,
politiku pripadnost ili ubeenje, etniku pripadnost, nacionalnost, veru ili uverenje, rasu,
drutveno poreklo, imovinski ili bilo koji drugi status52. Zakon je takoe ekstenzivan u smislu da
su svi gore navedeni osnovi pokriveni u odnosu na neposrednu ili posrednu diskriminaciju 53 i u
odnosu na sva prava odreenih zakonom 54, koje je s pravom identifikovano kao prevazilaenje
zatite koju pruaju uredbe Evropske unije 55. Dakle, pokriveni osnovi su zaista veoma
sveobuhvatni i obezbeuju zatitu u irokom opsegu instanci.
a. Pol ili rod
Pol i rod su identifikovani kao jedan od prvih osnova diskriminacije u lanu 2 Zakona protiv
diskriminacije iz 2004, iako njihova definicija nije data. To ne znai, meutim, da postoji
dvosmislenost u zakonu jer je prihvaeno da se oba odnose na stanje ili kategoriju mukaraca ili
ena. Osim toga, Zakon o ravnopravnosti polova, u lanu 2, predvia definicije u pogledu
ravnopravnosti polova.
Diskriminacija po ovom osnovu se moe javiti u niz oblasti, a svakako se odvija na Kosovu,
utiui na mukarce kao i ene. Sluajevi diskriminacije po osnovu pola koja se vri nad enama
mogu da sadre, iako se ne ograniavaju na; trudnice koje se diskriminiu na radnom mestu56,
supruniko silovanje koje nije kriminalizovano57, rtve porodinog nasilja koje se ne shvataju
ozbiljno od strane nadlenih organa 58, ene koje nemaju jednaka vlasnika prava nad zemljom 59,
razvodom ili u vezi sa starateljstvom nad decom. Dok mukarci mogu biti diskriminisani ako se
ne smatraju pogodnim za staratelje dece ili ne mogu dobiti jednaka prava u odnosu na porodiljski
bolovanje za oeve60. Meutim, zbog niza faktora nemamo prijavljene sluajeve po ovom pitanju
na Kosovu, i kao rezultat toga obratiemo se meunarodnom pravosuu posebno ESLJP-u da
istakne neke od ovih oblika diskriminacije.
52lan 2 (a) Zakon protiv diskriminacije 2004.

53Ibid
54lan 4 (n) Zakon protiv diskriminacije 2004.
55Fabian G, Implementation of the Anti discrimination law in Kosovo: A plan in need of execution 31,
January 2006 dostupno na http://www.errc.org/cikk.php?cikk=2459 poseeno 21/11/2011
56Case C-177/88, Dekker v Stichting VJV [1 0] ECR I-3941 ESP je smatrao da odluka poslodavca
da ne zaposli podnosioca koja je u drugom stanju , iako je ona bila najbolja osoba za taj posao
predstavlja direktnu diskriminaciju na osnovu pola *ovo nije direktno sprovodljivo na Kosovu jer Kosovo
nije lan EU ali emo s vremena na vreme spomenuti takve presude*
57 Vidi Progress Report Made in Kosovo, October 2011 at p.34, dostupno na
http://www.fesprishtina.org/wb/media/Publications/2011/Made%20in%20Kosovo%202011%20(English)
.pdf poseeno 21/11/2011
58Vidi Kontrova v Slovakia, Application No. 7510/04, 31 May 2007, ECHR i A v Croatia, Application
No. 55164/08, 14/10/2010, Hajduova v Slovakia, Application No. 2660/03, 30 November 2010
dostupno na http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/search.asp?skin=hudoc-en
59 Vidi Avellanal v Peru (no. 202/1) razmatran od strane Komisije za ljudska prava koja upravlja
Meunarodnim paktom za graanska i politika prava

60Vidi Progress Report Made in Kosovo, October 2011 at p.34, dostupno na
http://www.fesprishtina.org/wb/media/Publications/2011/Made%20in%20Kosovo%202011%20
(English).pdf poseeno 21/11/2011
77
to se tie nasilja u porodici ESLJP je doneo presudu u sluaju Opuz protiv Turske61 u 2009. Sud je
prihvatio da se porodino nasilje uglavnom vri nad enama, da postoji opta i diskriminatorna
pasivnost pravosua u Turskoj, koje je stvorilo klimu pogodnu za nasilje u porodici i da je takvo
nasilje rodno zasnovano i predstavlja oblik diskriminacije nad enama62. Dok je u Rantsev protiv
Kipra i Rusije63, iako se nije direktno bavio zabranom diskriminacije, sud je smatrao da su obe
drave imale pozitivne obaveze prema rtvama trgovine ljudima. U Miler i Engelhard protiv
Namibije64 sud je smatrao da je zahtev da osoba promeni svoje prezime u prezime njegove
supruge samo prema ovlacenju, prekrio lan 26 Meunarodnog pakta o graanskim i
politikim pravima i da mera koja odraava dugu tradiciju nije prihvacena kao opravdanje za
razliku u tretmanu.
b. Starost
Starost nije definisana, iako postoji iroko shvatanje da je to objektivna karakteristika. Primeri
takve diskriminacije se mogu pojaviti u razliitim kontekstima, ali posebno na radnom mestu. Pre
donoenja i stupanja na snagu Zakona protiv diskriminacije institucija ombudsmana na Kosovu
je sprovela istraivanje o ovom pitanju. Istraivanje je otkrilo da su javne institucije odreivanjem
odreenog uzrasta u oglas za posao, bez zakonitog opravdanja, vrile diskriminaciju starijih
kandidata, kao to su oni sa vie od 35 ili 55 godina starosti65.
Uprkos stupanja na snagu Zakona protiv diskriminacije 2004. godine, takva diskriminacija na
Kosovu se i dalje nastavlja i Institucija Ombudsmana je ponovo istraila ovu oblast. Istraga je
fokusirana na odluku Senata Univerziteta u Pritini da se ogranii starost prilikom zapoljavanja
nastavnog osoblja bez akademskog iskustva na ispod 55 godina. Takva odluka, prema preporuci
institucije ombudsmana, ne moe biti zakonski opravdana i bila je diskriminatorna na osnovu
starosti66.
c. Brano stanje
Ovo se moe definisati da pokrije raspon statusa da bi se obuhvatili brani odnos i status, iako
Zakon protiv diskriminacije ne sadri definiciju. Sugerisano je, meutim, da to moe da sadri
stanje 'oenjen, udovac-ica, razveden, odvojen, neoenjen, neudat-a, istog pola, suprotnog
pola67. Oblasti u kojima moe doi do diskriminacije mogu obuhvatiti zaposlenje, ali i pristup
uslugama kao to su socijalno stanovanje i socijalna pomo.
Iako nemamo informacija o prijavljenim sluajevima na Kosovu u ovoj oblasti, gore navedene
oblasti gde moe doi do diskriminacije se mogu primeniti u kontekstu Kosova. Od daljeg
znaaja je, meutim, to da diskriminacija po osnovu branog statusa nije eksplicitno zabranjena u
61Application No. 33401/02 dostupno na

http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?item=1&portal=hbkm&action=html&highlight=opuz&session
id=82145911&skin=hudoc-en poseeno on 21/11/11
62ibid para. 200
63 Application No. 25965/04, 7 January 2010
64 No. 1 /2000, razmatran od strane Komisije za ljudska prava koja upravlja Meunarodnim paktom za
graanska i politika prava

65 Ex-Officio 41/04 dostupno na
http://www.ombudspersonkosovo.org/new/repository/docs/A3050620a.pdf poseeno 21/11/11

66 Ex-Officio 170/2010 dostupno na http://www.ombudspersonkosovo.org/new/?id=2,0,151,159,a
poseeno 21/11/11
78
nijednom od glavnih meunarodnih instrumenata o ljudskim pravima68, to ini zatitu

predvienu u Zakonu protiv diskriminacije mnogo sveobuhvatnijom.
d. Jezik
Ovaj osnov se odnosi na pravo svih graana 69 da ne budu diskriminisani u odnosu na njihov
jezik. Do diskriminacije u suprotnosti sa ovim osnovom moe doi tokom pristupa pojedinim
javnim slubama, kao to su prilikom podnoenja zahteva za socijalnu zatitu, obrazovanje,
pojavljivanjem pred sudom ili uece u javnim poslovima.
Ne usvajanje zakona kojima se dozvoljava upotreba jezika smatrano je diskriminatorskim70, iako

ak i kada se takav zakon usvoji njegovo ne sprovoenje moe da dovede do povrede. Pravljenje
razlike izmeu onih koji mogu da budu birani na osnovu znanja jezika, bez objektivnih
kriterijuma, smatra se povredom71. Prema EKLJP u sluaju Oru i drugi protiv Hrvatske72, Veliko
vece je smatralo da razlika po osnovu jezika nije automatsko krenje lana 14, ako postoji
objektivno i razumno opravdanje za razliku. U ovom konkretnom sluaju, segregacijom romske
dece u kolama, nije bilo 'razumnog odnosa proporcionalnosti 73 i tako je dolo do povrede.
e. Psihiki ili fiziki invaliditet
Invaliditet se odnosi na ogranienje nastalo zbog fizikog, mentalnog ili psiholokog otecenja,
koje oteava uece zainteresovanih lica i verovatno moe trajati due vreme 74. Iako nije
obavezujuci na Kosovu i moda je restriktivan kao definicija, invaliditet istie neke od
komponenti koje treba da imamo u vidu kada se gleda na diskriminaciju po ovom osnovu.
Sluajevi po ovom osnovu diskriminacije takoe su oskudni na Kosovu, meutim, takvi

pojedinci su veoma ranjivi i mogu biti diskriminisani u pristupu zapoljavanju, neophodnim
uslugama i ostvarivanju njihovog prava na porodini ivot ili prava na slobodu i bezbednost. to
se tie drugog preporueno je da se pravni okvir na Kosovu, koji nije na zadovoljavajucem
nivou, dopuni specifinim zakonom za mentalno zdravlje, tako da su ljudska prava
sveobuhvatno zaticena75.
Sudska praksa Evropskog suda je ovde posebno relevantna, koja je direktno primenjiva na
Kosovu 76. U odnosu na slobodu i bezbednost u kontekstu pacijenata sa mentalnim
invaliditetom stanovite Suda je da mora postojati pravni osnov za zadravanje takvih
68 Ibid
69 Ne odnosi se samo na manjine, iako se odnosi i na njih
70 Diergaardt v Namibia, No. 760/1997 Savet za ljudska prava koji upravljanja MPGPP je smatrao da
Namibija ne uvoenjem takvih zakona i primoravanjem ih da koriste samo engleski , nesrazmerno utie na
govornike Afrikaan to je iznosilo posrednu diskriminaciju
71 Ignatane v Latvia, No. 884/1999, Savet za ljudska prava koji upravljanja MPGPP je smatrao da zabrana da
podnosilac uestvuje na izborima jer nije priznat njen nivo znanja jezika kao to je odreeno testom
predstavlja krenje lana 25 u vezi sa lanom 2
72 Application No. 15766/03, Grand Chamber Judgment 06 March 2010
186 dostupno na http://www.interights.org/Handbook/index.html poseeno on 22/11/11

74 Para 43-45, Case C13/05 Chason Navas v Eurest Colectividades SA, judgment of 11 July 2006, European
Court of Justice *nije obavezujue na Kosovu *

75 Kosovo Rehabilitation Centre for Torture Victims, Human Rights Situation in Mental Health
Institutions, January 2010 February 2011, at p. 51, dostupno na

http://www.krct.org/site/images/documents/reports/monitoring/en/Te%20drejtat%20e%20njeriut%20ne
%20institucionet%20e%20shendetit%20mendor%202011_en.pdf poseeno on 21/11/11
76 lan 53 Ustava Republike Kosovo
79
pojedinaca, ukljuujuci praenje proceduralnih pravila i da takve odluke ne mogu biti

proizvoljne77. Vlasti imaju obavezu da obezbede, kada zadravaju lica sa invaliditetom, da
tretman kojima se izlau nije poniavajuci78. Bilo je albi osoba sa fizikim invaliditetom, koje se
suoavaju sa preprekama u pristupu odreenim javnim mestima79. One nisu u smatrane od
strane suda da predstavljaju diskriminaciju, jer postoje druga sredstva putem kojih su ti pojedinci
mogli da pristupe takvim uslugama80. Dok je pristup suda opisan kao "proputena prilika da se
ispravi diskriminacija81, vano je istaci da se u oslanjanju na takav osnove pokae direktna veza
izmeu zaticenih prava i pretrpljene diskriminacije i kako druga sredstva nisu na raspolaganju da
se takvo pravo realizuje na Kosovu.
f. Seksualna orientacija
Seksualna orijentacija se odnosi na 'seksualni identitet osobe u odnosu na pol koji ih privlai82,
koja moe biti heteroseksualna (suprotni pol), homoseksualna (isti pol), i biseksualna (oba pola),
iako Zakon protiv diskriminacije ne definie to. Pored toga, postoje pojedinci koji sebe
identifikuju kao transdenderi, to znai da nisu nedvosmisleno u skladu sa konvencionalnim
pojmom mukog ili enskog roda, i takoe su zaticeni po tom osnovu.
Pojedinci koji se identifikuju kao homoseksualci, biseksualci i transseksualci su stigmatizovani

irom sveta83, koji moe da rezultira diskriminacijom kada takve osobe pokuavaju da realizuju
svoja graanska i ekonomska prava. Kosovo nije izuzetak od ovog, mada je situacija ozbiljnija jer
takvi pojedinci ak i strahuju za svoju bezbednost ukoliko budu identifikovani.
Efikasna pravna zatita je oigledna prema sistemu EKLJP, koja je zakonski obavezujua na
Kosovu i Zakon protiv diskriminacije ima centralnu ulogu u obezbeivanju te zatite. Sud je
zakljuio da u postupku dodele roditeljske odgovornosti, ako se zasniva na razmatranjima
seksualne orijentacije jednog partnera (homoseksualnost), to nije prihvatljivo i predstavlja
diskriminaciju84. Slino tome, prava na usvajanje ne mogu biti ograniena za homoseksualce, ako
je jedini razlog za takvu odluku seksualna orijentacija, to opet iznosi nezakonitu diskriminaciju85.
U Schalk i Kopf protiv Austrije86, iako sud nije naao diskriminaciju u odnosu na pravo da sklope
brak, sud je ustanovio da neudati istopolni par bez dece predstavlja "porodicu" u svrhu lana 8.
Prema stanitu Suda, diskriminacija na osnovu seksualne orijentacije je takoe zabranjena u vezi
sa sukcesijom stanarskih prava87, pristupu pogodnostima kao to su osiguranje koje se nudi
heteroseksualcima88 i u ostvarivanju prava na slobodu okupljanja 89.
77 Gajcsi v Hungary, Application No. 34503/03, 3 October 2006, ECHR

78 Price v United Kingdom, Application No. 33394/96, 10 July 2001, ECHR
79 Botta v Italy, Application No. 21439/93, 24 February 1998, ECHR (oslanjajuci se na lan 8, podnosilac
je izazvao neaktivnost drave u odobravanju pristupa plai osoba sa invaliditetom, Sud je smatrao da nije bilo
direktne veze izmeu njegovog prava na privatni ivot i takvog pristupa)
Zehnalova i Zehnal v Czech Republic, Application No. 38621/97, 14 May 2002, ECHR (ponovo oslanjajui
se na lan 8, nedostatak pristupa zgradama u optini je razmatrana ali je presuda Botta sprovedena)
80 Farcas v Romania, Application No. 32596/04, 14 September 2010, ECHR
81 Interights April 2011, dostupno na http://www.interights.org/farcas/index.html poseeno on 21/11/11
82 Definicija data od strane Oxford Dictionary dostupno na
http://oxforddictionaries.com/definition/sexual+orientation poseeno on 21/11/11

83 Interights, Non-Discrimination in International Law: A Handbook for Practitioners 2011 Edition, at p.
138, dostupno na http://www.interights.org/Handbook/index.html poseeno on 21/11/11

84 Salguiero Da Silva Mouta v Portugal, Application No. 33290/96, 21 December 1999, ECHR
85 E.B v France, Application No. 43546/02, 22 January 2008, ECHR
86 Application No. 30141/04, 24 June 2010, ECHR
87 Karner v Austria, Application No. 40016/98, 24 July 2003, ECHR
Kozak v Poli, Application No. 13102/02, 02 March 2002, ECHR

88 P.B i S.J v Austria, Application No. 18984/02, 22 July 2010, ECHR
80
g. Politika pripadnost ili ubeenje
Ovaj osnov moe da obezbedi zatitu onima ija su prava prekrena / zaobilaena zbog njihove
politike pripadnosti ili zbog toga to imaju odreena uverenja. Osim toga, predloeno je da
diskriminacija po ovom osnovu obezbeuje zatitu za "aktivnosti ili demonstriranje protivljenja90
prema utvrenim politikim naelima, sistemu ili vladarima91.
Diskriminacija po ovom osnovu moe nastati u razliitim kontekstima, kao to su zapoljavanje,

posebno u javnom sektoru, u pogledu slobode izraavanja, kao i pristupu odreenim uslugama
kao to su dodeljivanje javnih nabavka, tendera i ugovora.
U Feldek protiv Slovake92, objavljeni lanak se odnosio na "faistiku prolost" ministra Slovake
vlade, kojeg je nacionalni sud proglasio klevetnikim. ESLJP je meutim smatrao da je ovo
krenje prava na slobodu izraavanja, jer je ta informacija od znaaja za javnu raspravu93. Dok, u
sluajevima ograniavanja zapoljavanja bivih dravnih slubenika u privatnom sektoru, Sud je
naao da je to diskriminatorna mera94.
h. Rasa, etnika pripadnost i nacionalnost
Rasa se definie kao "svako razlikovanje, iskljuivanje, ograniavanje ili davanje prvenstva koje se
zasniva na rasi, boji, precima, nacionalnom ili etnikom poreklu koje ima za cilj ili za rezultat da
narui ili da ugrozi priznavanje, uivanje ili vrenje, u podjednakim uslovima, ljudskih prava i
osnovnih sloboda u politikoj, ekonomskoj, socijalnoj, kulturnoj ili bilo kojoj drugoj oblasti
javnog ivota95. Pored toga, bilo je predloeno kao koncept da "rasa" obuhvata niz karakteristika
ukljuujuci bioloke, ekonomske, drutvene, kulturne i istorijske faktore 96. Diskriminacija na
osnovu rase se manifestuje kroz razliite naine, ukljuujuci govor mrnje, rasno motivisano
nasilje 97 i kroz suptilne naine u okviru zapoljavanja ili pristupa uslugama, na primer.
Ako je tvrdnja rasne diskriminacije podignuta, na primer, u kontekstu zapoljavanja, ali se ne

smatra relevantnom od strane relevantne sudske vlasti, stanovite je da to iznosi rasnu
diskriminaciju 98. ESP je u primeni Direktive o Rasi, na kojoj je zasnovan Zakon protiv
diskriminacije, otiao dalje od toga. U sluaju Centrumvoor gelijkheid kombi Kansen sr voor
recismebestrijding V Firma Gerin NV 99, Sud je smatrao da nije bilo potrebno da postoji rtva u
svrhu postojanja povrede ili da je diskriminatorska politika stavljena u praksu, sami akti
diskriminacije mogu predstavljati krenje Direktive.
89 Baczkowski i Others v Poli, Application No. 1543/06, 03 May 2007, ECHR

Alekseyev v Russia, Application Nos. 4916/07, 25924/08 i 14599/09, 10 October 2010, ECHR
90 Ovo se shatra da obuhvaa nenasilne radnje

92 Application No.29032/95, 12 July 2001, ECHR
93 U ovom sluaju sud nije naao diskriminaciju na osnovu politikog miljenja
94 Vidi sluajeve: Rainys i Gasparaviius v Lithuania, Application No. 70665/01 i 74345/01,07 April
2005, ECHR, Sidabras i Dziautas v Lithuania, Application No. 55480/00 i 59330/00, 27 July
2004, ECHR i ikus v Lithuania, Application No. 26652/02, 07 April 2009 ECHR
95 lan 1 (1) Meunarodne Konvencije o eliminaciji svih oblika rasne diskriminacije (ICERD)

97 U sluaju Dzemajl, No. 161/2000, Komisija UN protiv torture smatrano je da postojanje rasistike
motivacije moe da bude oteavajui faktor u sluaju izvrenja krivinog dela

98 Yilmaz-Dogan v the Netherlands, No.1/1984, Committee on the Elimination of Racial Discrimination
99 Case C-54/07, 07 October 2008, European Court of Justice
81
Pristup uslugama, kao to je ogranien pristup bankarskim kreditima na osnovu nacionalnosti, su

takoe smatrani da predstavljaju posrednu diskriminaciju100 i pristup javnim mestima mora da
bude garantovan za sve, ime se eliminie rasna diskriminacija101.
Rasna diskriminacija, u odreenim okolnostima moe iznositi i poniavajuce postupanje u okviru

lana 3. EKLJP 102. to se tie prava na ivot, Sud je smatrao prilikom istrage nasilnih dogaaja,
da se rasne motivacije moraju ispitati kako bi drave bile u skladu sa proceduralnim aspektom
lana 2103. Pored toga, zatita drugih prava moe biti ugroena zbog rasnog pitanja kao to je u
odnosu na pravo na privatni i porodini ivot 104 ili pravo na pravino suenje 105.
Osim toga, diskriminacija se takoe moe odvijati kroz segregaciju106 pojedinaca. Segregacija na
osnovu etnikog porekla, bez legitimnog cilja i to je jo vanije, bez zatite, dovesti e do rasne
diskriminacije, koja je zabranjena107.
Nacionalnost se odnosi na zakonsku vezu izmeu graanina i drave, tako da ima pravni
karakter u odnosu na dravljanstvo108. Diskriminacija po ovom osnovu je pokrivena Zakonom
protiv diskriminacije i u praksi se moe doiveti u razliitim kontekstima. U Gaigusuz protiv
Austrije109, smatrano je da je pristup za nezaposlene odbijen bez ikakvog razumnog i objektivnog
opravdanja i razliit tretman je bio zasnovan na nacionalnosti, to iznosi diskriminaciju u
suprotnosti sa lanom 14 EKLJP.
i. Religija i verovanje
Religija i verovanje je jedno od najvie zaticenih prava u meunarodnom zakonu ljudskih

prava110, koje nacionalne pravne mere, kao to je Zakon protiv diskriminacije, titi. Definisati
takvo pravo je dosta teko, zbog opsega religija i kao takvoga ga Zakon protiv diskriminacije ne
definie.
Diskriminacija po ovom osnovu se moe doiveti u odnosu na niz drugih prava kao to je pravo
na privatni i porodini ivot, obrazovanje, zapoljavanje i verske aktivnosti, izmeu ostalih.
100 Habassi v Denmark, No.10/1997, Committee on the Elimination of Racial Discrimination

101 Lacko v Slovak Republic, No11/1998, Committee on the Elimination of Racial Discrimination
podnosiocu nije odobren ulazak jer je Romske pripadnosti
102 Vidi sluajeve East African Asians v the United Kingdom, Application Nos. 4403/07, 14 December
1973, ECHR, Cyprus v Turkey, Application No. 25781/94, 10 May 2001, ECHR
103 Nachova v Bulgaria, Application No. 43577/98 & 43579/98, 6 July 2005, Grand Chamber of ECtHR
104 Connors v United Kingdom, Application No. 66746/01, 27 May 2004, ECtHR gde je Sud smatrao da
nedostatak proceduralnih prava kri pravo podnosioca na porodini ivot prema lanu 8
105 Vidi sluajeve M v France, Application No. 16831/90, 09 November 1990, ECtHR gde je smatrano da
je neuspeh u istraivanju navodnog rasistikog ispada od strane porotnika prekrilo lan 6(1)
Sier v United Kingdom, Application No. 34126/96, 09 May 2000, ECtHR lan 6 je prekren jer je dvoje
porotnika zbijalo rasistike ale o Azijskim optuenicima
106 Razdvajanje grupe ljudi na osnovu kriterijuma kao to su pol, rasa, etnika pripadnost, itd.
107 Vidi sluajeve D.H and Others v Czech Republic, Application No. 57325/00, 7 February 2006
Chamber Judgment, 13 November 2007 Grand Chamber Judgment, ECtHR

Oru and Others v Croatia, Application No. 15766/03, 17 July 2008 Chamber Judgment, 06 March
2010 Grand Chamber Judgment, ECtHR

109 Application No. 17371/90, 16 September 1996, ECtHR
82
U sluaju Hofman protiv Austrije111, nacionalni sud je dodelio starateljstvo ocu na osnovu njegove
vere, jer ce on biti u stanju da bolje zatiti interese dece. Sud je utvrdio da razlika na osnovu
religije nije opravdana nijednim dravnim ciljem, i stoga je nepravedano liila podnosioca njenog
prava ne-meanja u porodini ivot i bila je diskriminatorska.
j. Drutveno poreklo
Kao osnov nije definisano u Zakonu protiv diskriminacije, takoe ga je teko ak i definisati u
meunarodnom zakonu o ljudskim pravima. Komitet za ekonomska, socijalna i kulturna prava u
Optem komentaru 20112 definie ga kao da se odnosi na "nasleeni drutveni ststus osobe u
odnosu na tri kategorije, ukljuujuci: imovinu, poreklo od roenja i ekonomski i socijalni status.
Sa takvim kategorijama u vidu, do diskriminacije moe doci u vezi sa imovinom ili u vezi sa
ekonomskim i socijalnim statusom. Osim toga, Komitet je istakao da ivot u siromatvu ili
beskucnitvo mogu da ometaju prava ljudi na pristup obrazovanju, zdravstvu, pristupu javnim
mestima, to predstavlja diskriminaciju.
k. Bilo koji drugi status
Ovaj osnov je evolutivni u tome da nijedna meunarodna konvencija ne predvia nove osnove
zatite. Ovo je znaajno jer ce omoguciti vrhunsku zatitu tokom donoenja zakona, a ne
ograniava podnosioce da podnesu tvrdnje iz drugih navedenih razloga, ako njihov sluaj nije
adekvatno odgovarajui.
Meutim, u svetlu injenice da je Zakon protiv diskriminacije veoma sveobuhvatan u pogledu

osnova koji pokriva, u praksi ovaj osnovu ne bi trebalo koristiti ako se jedan od definisanih
osnova jasno odnosi na konkretan sluaj. Zbog prirode ovog osnova, ne bi bilo prikladno da se
obezbedi definicija, iako se vec mogu predvideti neki sluajevi koji se mogu podneti.
Diskriminacija na osnovu filozofskih uverenja 113 se moe podneti prema tom osnovu. Druge
jurisdikcije su se vec poele baviti takvim sluajevima, kao to su razmatranja da li filozofska
uverenja u vetakim klimatskim promenama trebaju biti zabranjeni osnov diskriminacije 114. U
drugim sluajevima razmatrala su se druga filozofska uverenja, kao to su verovanje u "teoriju
zavere" oko teroristikih napada 7/7 i 9/11115, koji nisu uspeli. Meutim, druga takva verovanja
koja su uspela na sudu su filozofska verovanja u anti-lovu na lisice 116 i u "vii cilj" od Britanske
radio-difuzijske kompanije (BBC)117.
111 Application No. 12875/87, 23 June 1993

112 Dostupno na http://www2.ohchr.org/english/bodies/cescr/comments.htm poseeno on 23/11/11
113 To bi bilo drugaije do definitivnog osnova religije i verovanja, za koje je bilo predloeno da se verovanje
uvek odnosi na verska uverenja a ne na ona politika, drutvena ili filozofska Vidi Interights, Non-
Discrimination in International Law: A Handbook for Professionals 2011 Edition, at p. 187
dostupno na http://www.interights.org/Handbook/index.html poseeno on 23/11/11
114 Grainger Plc i others v Nicholson, UKEAT/0219/09 dostupno na
http://www.bailii.org/uk/cases/UKEAT/2009/0219_09_0311.html poseeno on 23/11/11

115 Farrell v South Yorkshire Police Authority [2011], Employment Tribunal, UK, sie sluaja
dostupno na http://www.employmentZakonwatch.com/tags/farrell-v-south-yorkshire-poli/ poseeno

23/11/11
116 Hashman v Milton Park (Dorset) Ltd t/a Orchard Park [2011], Employment Tribunal, UK, sie sluaja
dostupno na http://www.fishermeredith.co.uk/archives/5903 poseeno 23/11/11

117 Maistry v British Broadcasting Company [2011], Employment Tribunal, UK, sie dostupno na
http://www.williambrose.com/news/120/66/Maistry-v-BBC-2011 poseeno 23/11/11
83
4. Opseg Zakona
Zakon protiv diskriminacije obezbeuje iroku primenljivost pokrivanjem fizikih i pravnih lica
iz javnog i privatnog sektora. to se tie dravnih organa, oni se mogu smatrati odgovornim za
bilo kakvu akciju i nepostupanje koje povreuju pravo ili prava fizikih ili pravnih lica118. Pored
toga, opseg primene Zakona je detaljno predoen kroz trinaest navedenih oblasti, dok etrnaesta
istie da se opseg primene moe dodatno proiriti kroz 'bilo koja druga prava utvrena vaecim
zakonom119.
Vaece oblasti su dovoljno jasne da bi se primenile u praksi u okviru administrativnih i sudskih

procesa. Meutim, ovaj izvetaj ce dalje istraiti neke od ovih, a posebno e se pozivati na
dodatne zakonodavne akte koji sadre zabranu diskriminacije, bilo u odnosu na vec navedene
oblasti u okviru Zakona protiv diskriminacije ili one koji ine "bilo koja druga prava utvrenih
zakonom.
a. Zapoljavanje, uslovi rada i prava sindikata
Zapoljavanje se specifino pokriva Zakonom protiv diskriminacije u dva aspekta. Prvo, uslovi
za pristup zapoljavanju120 ukljuujuci kriterijume izbora i uslove regrutovanja121 bi trebalo da
bude u skladu sa Zakonom protiv diskriminacije. To znai da se pojedinac, ak i bez ugovora o
radu, moe osloniti na Zakon protiv diskriminacije, 'u bilo kojoj grani delatnosti i na svim
nivoima profesionalne hijerarhije122. Slino tome, napredovanje je takoe ukljueno pod istim
uslovima a posebno bez obzira na delatnost i na svim nivoima hijerarhije.
Drugo, uslovi zapoljavanja i uslovi rada treba da potuju naela zabrane diskriminacije,
ukljuujuci otputanje i platu 123.
Zakon o radu124 omogucava dodatne odredbe u vezi sa anti-diskriminacijom u kontekstu

zapoljavanja. Prvo, proiruje obim zabrane diskriminacije u zapoljavanju ukljuujuci obuku,
uslove zapoljavanja, disciplinska pitanja i sva ostala pitanja koje proizilaze iz radnog odnosa ili
kao to je regulisano zakonom koji je na snazi125. Drugo, direktno primenjuje Zakon protiv
diskriminacije na bilo koji ugovor o radu126. to se tie ugroenih grupa u zapoljavanju ini
posebnim odredbe za osobe sa invaliditetom koje konkretno zabranjuju neposrednu ili posrednu
diskriminaciju osoba sa invaliditetom127 i predvia specifine obaveze za poslodavca tokom
regrutovanja radi obezbeivanja jednakih mogucnosti za mukarce i ene128. Pored toga, stvarni i
odluujuci zahtevi se ne smatraju diskriminacijom129.
Zakon se posebno bavi zapoljavanjem u javnom sektoru, javni sektor je obavezan reklamirati
sve mogucnosti zapoljavanja u javnom sektoru i diskriminacija je zabranjena 130. Kaznene mere
118 lan 4 Zakon protiv diskriminacije 2004.

119 lan 14 (n) Ibid
120 Ovo obuhvaa samo-zapoljavanje i profesiju
121 lan 4 (a) Ibid
122 Ibid
123 lan 4 (c) ibid
124 Zakon No.03/L 212
125 lan 5 (1) Zakon o Radu - Zakon Br.03/L 212
126 lan 5 (5) Zakon o Radu - Zakon Br.03/L 212
127 lan 5 (2) ibid
128 lan 5 (4) ibid
129 lan 5 (3) ibid
130 lan 8 (1) i (2) ibid
84
Zakona o radu, takoe se bave diskriminacijom. Kazna za nepotovanje Zakona o radu moe
varirati od 100 (evra) do 10 000 (evra)131, iako se to trostruko uveava ako je dolo do
diskriminacije132.
U definisanju diskriminacije133, meutim, Zakon o radu sadri niz neslaganja. Prvo,

diskriminacija po osnovu pola je pokrivena u verziji na engleskom jeziku zakona, ali rod nije, dok
je u verziji na albanskom obrnuto, rod je pokriven, a pol nije. Slino, postoji pozivanje na status
porodice kao zaticeni osnov, iako nije jasno ta taj osnov pokriva. Jo znaajnije, neki osnovi su
potpuno iskljueni, ukljuujuci: invaliditet, seksualnu orijentaciju, etniko poreklo i nacionalnost.
Ova definicija takoe upucuje na lanstvo u sindikatima kao novi osnov za zatitu od
diskriminacije.
Iako ova nepotpuna definicija diskriminacije moe biti posledica loe izrade, to predstavlja
problem u teoriji i praksi. To je iz razloga jer nije u saglasnosti sa Ustavom 134 ili drugim
zakonima135, jer iskljuuje neke osnove i na zbog toga i neke osobe liava zatite od
diskriminacije u kontekstu zapoljavanja.
Sindikalna prava su jo jedna oblast gde Zakon protiv diskriminacije pokriva lanstvo, uece u
organizaciji radnika ili profesionalnoj organizaciji i koristi koje se daju136. Takva zatita je dalje
razraena u Zakonu za organizovanje sindikata, gde se predvia da je diskriminacija na osnovu
pripadnosti sindikatu ili uestvovanja u takvim aktivnostima zabranjena137. Pored toga,
diskriminacija protiv predstavnika sindikata je takoe zabranjena138 i intervenisanje u
funkcionisanju sindikata uprkos zakonskoj zabrani139 moe da dovede do diskriminacije140, mada
ovo drugo nije dovoljno jasno.
b. Obrazovanje i struno usavravanje
Obrazovanje je jo jedan vana oblast gde Zakon protiv diskriminacije nalazi primenu. Kroz
lan 4 (g), to znai da se norme protiv diskriminacije primenjuju kako na javne tako i privatne
obrazovne institucije u Republici Kosova, koje trebaju da obezbede da ne diskriminiu na bilo
kojem zaticenom osnovu. Slino tome, zakon obezbeuje zatitu za one koji su na strunom
usavravanju na svim nivoima, ukljuujuci i praktino radno iskustvo141.
Zakon o obrazovanju u optinama 142, elaborie o primeni nediskriminatorne norme. Kao prvo,
navodi da Ministarstvo za obrazovanje, nauku i tehnologiju (u daljem tekstu MONT) ima
odgovornost da promovie 'nediskriminativni obrazovni sistem u kome se pravo svakog lica na
obrazovanje potuje, a kvalitetne mogucnosti za uenje su svima na raspolaganju143. Drugo,
takoe je odgovornost MONT da obezbedi integraciju "otecenih i osoba sa invaliditetom u
131 lan 92 (1) ibid

132 lan 92 (3) ibid
133 lan 3 (1.17) ibid
134 lan 34 (2) Ustav Republike Kosovo
135 lan 2 (a) Zakon protiv diskriminacije 2004 Zakon Br. 2004/3
136 lan 4 (d) ibid
137 lan 4 (2) Zakon o organizaciji sindikata - Zakon Br. 04/L-011 usvojen 28/07/2011
138 lan 24 (1) ibid
139 lan 25 ibid
140 lan 25 (4.2) ibid
141 lan 4 (b) Zakon protiv diskriminacije 2004
142 Zakon Br. 03/L-068
143 lan 3 (b), Zakon o obrazovanju u optinama Republike Kosovo
85
obrazovni sistem144. Dok je odgovornost optina kako bi se osiguralo da su upis i prijem

uenika vri u skladu sa Zakonom protiv diskriminacije 145. Optine takoe imaju nadlenost da
stvore uslove za pruanje obrazovnih usluga na srpskom jeziku146, iako odredbe za obrazovanje
na drugim jezicima manjina nisu navedene.
to se tie strunog usavravanja, Zakon o strunom obrazovanju i obuci147 takoe pokuava da

obezbedi reference na anti-diskriminacijske norme. lan 2 (3) predvia da javne ili privatne
institucije treba da obezbede obrazovanje bez diskriminacije po osnovu "pola, etnike
pripadnosti, invaliditeta. Pored toga, da student moe da podnese albu u vezi sa ocenama i na
osnovu toga to su bili diskriminisani148. Prvo, zaticeni osnovi nisu dovoljni jer je veliki broj njih
izostavljen, to u ovom kontekstu moe biti posebno vano jer se stariji studenti mogu ukljuiti u
strune obuke i mogu imati i druge obaveze zbog kojih mogu biti diskriminisani. Drugo, dok je
vano da albeni postupak bude obuhvaen posebno na osnovu diskriminacije, koncept nije
dobro definisan i moe doi do praktinih problema.
c. Socijalna zatita (socijalna pomoc, socijalna sigurnost, zdravstvena zatita)
Zakon protiv diskriminacije se takoe odnosi na socijalnu pomoc, socijalnu sigurnost i

zdravstvenu zatitu 149. U vezi sa ovim oblastima primene, posebno je vano napomenuti da
obaveze javnih organa obuhvataju 'bilo koju akciju ili nepostupanje koji povreuju pravo ili
prava bilo kog fizikog ili pravnog lica.
Posebni zakoni koji pokrivaju ove oblasti, meutim, ne obuhvataju na adekvatan nain
nediskriminacijske odredbe. Zakon o emi socijalne pomoci na Kosovu150 ne sadri niti pominje
bilo gde odredbe protiv diskriminacije. Ovo je veoma alosno jer neki podnosioci zahteva se
mogu suoiti sa diskriminacijom pri konkurisanju za socijalnu pomoc i ovaj poseban zakon se ne
bavi takvim pitanjem direktno. Pored toga, to moe biti jedan od faktora zato nismo imali
mnogo sluajeva diskriminacije pred sudovima, jer bi sluajevi morali biti podneti direktno se
oslanjajuci na Zakon protiv diskriminacije.
to se tie zdravstvene zatite, Kosovo trenutno ima tri zakona na snazi koji reguliu
zdravstvenu zatitu i u nekom obliku sadre odredbe protiv diskriminacije. Zakon o zdravstvu
Kosova navodi da e zdravstvena zatita biti obezbeena kroz niz principa, kao to su
jednakost151, koje obuhvata, anti-diskriminaciju, definisanu po meunarodnim konvencijama152.
Pored toga, obuhvatljivost i ne-diskriminacija su drugi principi u pruanju zdravstvene zatite
jednako za sve i bez diskriminacije "bez obzira na pol, naciju, rasu, boju koe, jezik, veroispovest,
politiku sklonost, drutveni status, imovinski status, nivo fizikih ili mentalnih sposobnosti,
porodini status ili razlike u godinama153. Osim toga, Ministarstvo zdravlja je u obavezi da
"razvija politiku i sprovodi zakonodavstvo za nediskriminatoran i odgovoran sistem zdravstvene
zatite154.
144 lan 3 (j) ibid

145 lan 5 (b)
146 lan 12 ibid
147 Zakon Br. 02/L-42
148 lan 27 (7) Zakon o strunom usavravanju i obuci
149 lan 4 (e)
150 Zakon br. 2003/15
151 lan 12 (1) Zakon o zdravstvu Kosova Zakon Br. 2004/04
152 lan 12 (2.a) ibid
153 lan 12.5 ibid
154 lan 17 (1.a) ibid
86
Dok Zakon o pravima i odgovornostima graana u zdravstvenoj zatiti 155 (u daljem tekstu
ZPOGZZ) predvia da zdravstvena zatite treba da bude "adekvatna i trajno dostupna svima,
bez bilo kakve diskriminacije156 da se lista ekanja treba koristiti bez diskriminacije157.
Pored toga, ZPOGZZ istie sledee osnove "drutveni poloaj, politika ubeenja, poreklo,
nacionalnost, religiju, pol, seksualne preferencije, starost, brani status, fizike ili mentalne
nesposobnosti, kvalifikacije ili bilo koji drugi osnov koji se ne odnosi na njihovo zdravstveno
stanje158. Zakon o reproduktivnim pravima takoe upucuje na nediskriminaciju, jer garantuje
ostvarivanje reproduktivnih prava, bez ikakve diskriminacije159.
Meutim, postoje razlike izmeu prva dva zakona i osnova na kojima do diskriminacije moe
doci. tavie, nijedna od ovih pokrivaju sve zaticene osnove u Ustavu ili Zakonu protiv
diskriminacije iz 2004. Od posebnog znaaja je da su neki osnovi koji mogu ponuditi zatitu
marginalizovanih grupa nisu ukljueni u oba zakona, kao to su seksualna orijentacija, etnika
pripadnost i jezik, a koji mogu imati uticaj na pristup zdravstvenoj zatiti od strane ovih grupa.
d. Pristup prometu dobara i usluga
Zakon protiv diskriminacije posebno prepoznaje 'pristup prometu dobara i usluga koje su
dostupne javnosti160. Dakle, u pristupu dobrima ili uslugama bilo iz privatnog ili javnog sektora,
diskriminacija po bilo kom zaticenom osnovu je zabranjena.
U javnom sektoru, na primer, Zakon o javnim nabavkama161 zahteva da odluke svih onih koji su
ukljueni u javne nabavke, moraju da potuju ne-diskriminaciju162. Zakon posvecuje lan 7
"jednakosti u tretmanu / nediskriminaciju i transparentnost". Ovo zahteva da "ekonomski
operateri budu tretirani bez diskriminacije163, 'nijedna aktivnost nabavke se nece sprovesti ... ako
je disriminatorna164, diskriminatorski postupak nabavke je zabranjen 165 i ugovorni organ nece
osnovati ili nametnuti i spreiti e" teritorijalnu, fiziku, materijalnu, linu ili organizacionu
diskriminaciju166. Pored toga, diskriminacija se napominje u jo deset lanaka167.
Dok se vrstu diskriminacije iz lana 7. razlikuje od one iz Zakona protiv diskriminacije iz 2004,
vano je prepoznati da ova oblast primene zahteva neto drugaiji kriterijum. Ipak, veoma je
vano da je zabrana diskriminacije ukljuena i ostaje da se vidi kako ce se sprovoditi u praksi.
e. Uece u javnim poslovima
Zakon protiv diskriminacije zahteva da se uece u javnim poslovima odri bez ikakve
diskriminacije. On identifikuje dva vana podruja; 'pravo glasa i pravo biti biran168.
155 Zakon Br. 2004/38

156 lan 4 (1) Zakon o pravima i obavezama graana u zdravstvu
157 lan 4 (11) ibid
158 lan 4 (5) ibid
159 lan 4 (3) Zakon o reproduktivnom zdravlju Zakon br. 02/L-76
160 lan 4 (i) Zakon protiv diskriminacije 2004
161 Zakon Br. 04/L-042
162 lan 1 (2) Zakon o javnoj nabavci Republike Kosova Zakon br. 04/L-042
163 lan 7 (1) ibid
164 lan 7 (2) ibid
165 lan 7 (3) ibid
166 lan 7 (4) ibid
167 lans: 33 (2), 34 (1), 36 (3), 38 (7), 56 (2.2), 73 (3), 91 (4), 104 (1 i 2), 105 (2.11) i 125 (2) ibid
168 lan 4 (l) Zakon protiv diskriminacije 2004
87
to se tie prava glasa Zakon o optim izborima 169 takoe predvia da svaki graanin Kosova
ima pravo glasa i pravo da bude biran bez diskriminacije170. Pored toga, to se odnosi i na
zabranu diskriminacije zahtevanjem pristupa medijima bez diskriminacije171, stopa koje se
primenjuje bez diskriminacije172 i Centralnoj izbornoj komisiji za sprovoenje nediskriminatorne
kadrovske politike173. Pored toga, Zakon o lokalnim izborima174 takoe garantuje da "svaki
graanin Kosova ima pravo glasa i pravo da bude biran bez ikakve diskriminacije175.
Oba zakona o izborima navode iste osnove na osnovu kojih se diskriminacija moe odvijati i oni
su "rasa, etnika pripadnost, boja koe, jezik, pol, veroispovest ili politiko uverenje,
obrazovanje, socijalna pripadnost ili bilo koji drugi slian kriterijum u skladu sa odredbama ovog
zakona176. Meutim, evidentno je da ovi osnovi nisu u skladu sa onima u Ustavu ili Zakonu
protiv diskriminacije iz 2004, kao i odreeni osnovi su iskljueni kao to su pol, starost, brani
status, fizika nesposobnost, seksualna orijentacija, imovina i poroaj.
f. Pravian tretman pred sudovima
Pravian tretman bez diskriminacije u administrativnim i sudskim postupcima se takoe

garantuje Zakonom protiv diskriminacije. lan 4 (j) garantuje pravian tretman pred sudovima i
svim drugim pravosudnim organima.
Zakon o sudovima posebno garantuje da ce "sudovi tretirati sva lica na jednak nain, bez ikakve
diskriminacije na osnovu rase, boje, pola, jezika, veroispovesti, politikog ili drugog miljenja,
nacionalnog ili drutvenog porekla, veze sa nekom zajednicom, imovine, ekonomskog ili
socijalnog stanja, seksualnog opredeljenja, roenja, ograniene sposobnosti ili drugog linog
svojstva177. Pored toga, Zakon o upotrebi jezika garantuje da "svako lice ima pravo jednakosti
pred zakonom i jednaku zakonsku zatitu. Bilo kakva diskriminacija po osnovu osnovu jezika je
zabranjena178
Meutim, Zakon o Sudskom savetu Kosova 179, koji opisuje nadlenosti Saveta, ukljuujuci
upravljanje procedurama regrutovanja sudija i njihove discipline180 ne poziva se na odredbe
protiv diskriminacije. Slino tome, Zakon o tuilakom savetu181 koji opisuje ulogu saveta u
regrutovanju i otputanju182 isto tako se ne poziva na odredbe protiv diskriminacije.
g. Druge oblasti primene
Zakon protiv diskriminacije iz 2004 odnosi se i na etiri druge oblasti. Socijalne prednosti su
jedna od ovih oblasti, za koju Zakon kae da "obuhvata, ali ne ograniava se na humanitarnu
pomoc183. Pristup stanovanju je jo jedno od zagarantovanih prava, za koja zakon zahteva da se
169 Zakon Br. 03/L-073

170 lan 2 Zakon o optim izborima - Zakon Br. 03/L-073
171 Vidi definiciju jednak pristup lan 3 ibid
172 lan 50 (2) Zakon o optim izborima
173 lan 66 (5. g) ibid
174 Zakon Br. 03/L-072
175 lan 3 (1) Zakon o optim izborima
176 lan 2 Zakon o optim izborima i lan 3 (1) Zakon o lokalnim izborima
177 lan 7 Zakon o sudovima usvojen 22/07/2010 ali ovaj lan nee biti na snazi do 01/01/2013
178 lan 3 (2), Zakon o upotrebi jezika - Zakon Br. 02/L-37
179 Zakon Br. 03/L-223
180 lan 1 Zakon o Sudskom Savetu Kosova
181 Zakon Br. 03/L-224
182 lan 1 (4) Zakon o Tuilakom Savetu
183 lan 4 (f) Zakon protiv diskriminacije 2004
88
garantuju, bez diskriminacije. Ovo ukljuuje "sve druge oblike svojine (i pokretne i
nepokretne)184.
Pravo na linu sigurnost 185 i pristup javnim mestima186 su takoe zagarantovani bez
diskriminacije. to se tie ovih prava policija ima "obavezu da preduzme neophodne mere da
zatiti lica koja mogu biti izloena pretnjama ili aktima diskriminacije, neprijateljstva ili nasilja
zbog njihovog nacionalnog, etnikog, kulturnog, jezikog ili verskog identiteta187. Pored toga,
policijski slubenik ili civilno osoblje izvrava tei disciplinski prekraj ukoliko on/ona pokua da
izvri, ini, pomae drugom ili podstakne diskriminatorske akcije na osnovu starosti, pola,
seksualne orijentacije, etnike skupina ili religije188.
Jo jednom zaticeni osnovi nisu sveobuhvatni kako Ustav ili Zakon protiv diskriminacije
propisuju. Osim toga, u odnosu na linu bezbednost, ukoliko postoji potreba za zatitom zbog
pretnji ili akata diskriminacije na osnovu seksualne orijentacije ili politike pripadnosti ne izgleda
da Zakon o policiji namee takve dunosti.
h. 'Bilo koje drugo pravo'
lan 4 (n) Zakona protiv diskriminacije iz 2004 poziva se 'na bilo koje drugo pravo predvieno
vaecim zakonom' na osnovu kojeg je diskriminacija zabranjena. Opseg prava postoji kada je
zabrana diskriminacije obuhvaena kao sastavni deo, od kojih ce neka ovde biti istraena.
Pristup javnim dokumentima je jedno od tih prava, koje Zakon o slobodnom pristupu javnim
dokumentima189 propisuje. lan 1. garantuje "pravo svakog fizikog i pravnog lica da imaju
pristup, bez diskriminacije po bilo kom osnovu ... zvaninim dokumentima koji se odravaju,
podiu ili primaju od javnih institucija. Dok osnovi diskriminacije nisu definisani, oni ukljueni u
Zakonu protiv diskriminacije i Ustavu vae u ovom sluaju.
Zakon o porodici Kosova190 priznaje zabranu diskriminacije pod uslovom da sva lica uivaju
ravnomeran tretman prava i obaveze predvienih ovim zakonom191. Pored toga, "ne sme biti
nikakve neposredne ili posredne diskriminacije bilo koje osobe na osnovu pola, starosti, branog
stanja, jezika, mentalne ili fizike nesposobnosti, seksualne orijentacije, politike pripadnosti ili
ubeenja, etnikog porekla, nacionalnosti, religije ili uverenja, rase, drutvenog porekla, imovine,
roenja ili bilo kojeg drugog statusa192.
Pravo na praktikovanje religije takoe je zaticeno, pogotovo niko nece biti diskriminisan ili
privilegovan na bilo koji nain na osnovu verskih uverenja, pripadanja ili ne veroispovesti ili
potovanju verskih ceremonija i rituala193.
Dok su jednaka prava mukaraca i ena posebno zaticena kroz Zakon o ravnopravnosti polova
194,diskriminacija je zabranjena u broju lanova koji pokrivaju zapoljavanje 195, medije196 i
drutveni ivot na Kosovu197.
184 lan 4 (h) ibid

185 lan 4 (k) ibid
186 lan 4 (m) ibid
187 lan 11 (4) Zakon o Policiji - Zakon Nr. 03/L-035
188 lan 46 (k) ibid
189 Zakon Br.03/L 215
190 Zakon Br.2004/32
191 lan 4, Zakon o porodici Kosova
192 Ibid
193 lan 2 (1), Zakon o slobodi veroispovesti na Kosovu - Zakon Br. 02/L-31
89
Pored toga, pravo na udruivanje, zaticeno kroz Zakon o nevladinim organizacijama garantuje
da "nijedno lice nije duno udruiti se bez svoje volje, niti bilo koje lice moe da bude
diskriminisano na bilo koji nain zbog njegove odluke da se udrui ili da se ne udrui198.
Osim toga, marginalizovane grupe su posebno zaticene protiv diskriminacije kroz odgovarajuce
zakonodavstvo. Prava zajednica su zaticena Zakonom o zatiti i promovisanju prava zajednica i
njihovih pripadnika na Kosovu199. Ovaj zakon zabranjuje sve oblike diskriminacije 200 i bavi se
specifinim aspektima kao to je izbor da li se oni tretiraju kao deo zajednice 201, koji uestvuju u
lokalnim i meunarodnim organizacijama i njihovim aktivnostima, bez diskriminacije202,
medija203, ekonomske i socijalne prilike 204 i zdravstvo205. Pored toga, institucije imaju obavezu
da preduzmu pozitivne mere kako bi osigurale punu i efektivnu ravnopravnost zajednica koje ne
iznosi diskriminaciju 206 i daju posebnu panju poboljanju situacije Roma, Akalija i Egipcana207.
Jo jedna marginalizovana grupa su osobe sa invaliditetom i njihova prava su zaticena Zakonom

o strunoj sposobnosti, rehabilitaciji i zapoljavanju osoba sa invaliditetom208. Zakon izriito
zabranjuje diskriminaciju u kontekstu zapoljavanja209 i predvia kazne za diskriminaciju210.
Osim toga, javne institucije moraju potovati zabranu diskriminacije, kao to su Kosovska
obavetajna agencija, koja nee delovati protiv prava i interesa bilo koje zajednice niti ce
diskriminisati bilo koje lice po bilo kom osnovu211. Slino tome, javna preduzeca imaju takve
obaveze, na primer, Pota mora obezbediti jednak i nediskriminatorski tretman korisnika212 i
Radio-televizija Kosova, koja se nalazi pod obavezom da ne emituje nikakav materijal koji
diskriminie pojedince ili grupe213.
194 Zakon Br.2004/2

195 lan 13, Zakon o ravnopravnosti polova
196 lan 15 ibid
197 lan 19 ibid
198 lan 3 (2), Zakon o slobodi udruivanja u ne vladine organizacije - Zakon Br. 03/L-134
199 Zakon Br. 03/L-047
200 lan 3 (3) ), Zakon o zatiti i promociji prava zajednica i njeihovih pripadnika na Kosovu - Zakon Br.
03/L-047
201 lan 1 (5) ibid
202 lan 5 (9) ibid
203 lan 6 ibid
204 lan 9 ibid
205 lan 10 ibid
206 lan 1 (2) i lan 3 (3) ibid
207 lan 9 (2) ibid
208 Zakon Br. 03/L-01
209 lan 5, Zakon o strunoj sposobnosti, rehabilitaciji i zapoljavanju osoba sa invaliditetom Zakon Br.
03/L-019
210 lan 25 (1.1) ibid
211 lan 2 (4), Zakon o Kosovskoj Informativnoj Agenciji - Zakon Br. 03/L-063
212 lan 1, Zakon o potanskim uslugama - Zakon Br. 03/L-17
213 lan 15, Zakon o radiju i televiziji Kosova - Zakon Br. 02/L-4
90
5. Izuzeci i afirmativne mere

Izuzetak od zabrane diskriminacije jeste stvarni i odluujui zahtevi prilikom zapoljavanja kao
to je predvieno u lanu 5 Zakona protiv diskriminacije. To znai da nije diskriminatorsko
iskljuenje na odreenim osnovama, ako:
x zbog prirode odreene profesionalne aktivnosti ili konteksta u okviru kojeg se ona
obavlja
x ta svojstva ine stvarni i determiniui zahtev profesije
x pod uslovom da je cilj legitiman
x a zahtevi proporcionalni cilju
U sluaju ColinVolf protiv Grada Frankurt amMain214, Evropski sud pravde je zakljuio da
postavljanje starosne granice za zapoljavanje vatrogasaca za srednje pozicije na 30 godina bio
legitiman cilj da se obezbedi operativni kapacitet i potpuno funkcionisanje vatrogasne slube.
Pored toga, nije bilo nesrazmernan zbog potrebne fizike kondicije i vremena kojeg pojedinac
moe da provede na toj poziciji. Slino tome, ESP je prihvatio da je diskriminacija na osnovu
pola bila opravdana u sluaju Sirdar protiv Odbora Armije215, jer kao kuvar u Kraljevskoj Mornarici,
taj pojedinac ce morati da se bori na frontu.
Pozitivne akcije se odnose na mere koje imaju za cilj da se isprave nejednakosti, ali na taj nain
mogu iskljuiti grupe. Zbog toga, ova vrsta akcije je protiv zabrane diskriminacije, pa ak i pojam
jednakosti, koji se moe posmatrati kao kontroverzan. Meutim, to se koristi kao sredstvo za
otklanjanje nedostataka, to ne predstavlja diskriminaciju i mnogi meunarodni instrumenti o
ljudskim pravima dozvoljavaju njihovo koricenje u odreenim okolnostima216. lan 6. Zakona o
zabrani diskriminacije predvia da se afirmativna mera preduzima:
x u cilju da se obezbedi potpuna ravnopravnost u praksi

x mera za spreavanje ili kompenzaciju nedostataka
x u vezi sa jednim ili vie osnova 217
x ne smatra se diskriminacijom, pod uslovom da je u skladu sa meunarodnim
standardima ljudskih prava
ESLJP nije izriito doneo odluku o ovom pitanju. Meutim, u sluaju Zeman protiv Austrije218, Sud
je rekao da 'lan 14 ne zabranjuje dravi lanici da grupe tretira drugaije da bi se ispravile
"faktike nejednakosti" meu njima; zaista u odreenim okolnostima neuspeh da se pokua
ispravljanje nejednakosti kroz razliiti tretman moe samo po sebi dovesti do povrede lanka219.
214 Case C-229/08, 12 January 2010, European Court of Justice dostupno na

http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:62008J0229:EN:HTML poseeno
28/11/2011
215 Case C-273/97, 1999, European Court of Justice
216 lan 1(4) i 2 (2) ICERD, lan 4 (1) CEDAW, Recital 3 Preambule Protokola Br. 12 of EKLJP
217 Kao navedeno u lanu 2 (a) Zakona protiv diskriminacije 2004.
218 Application Br. 23960/02, 29 June 2006, ECtHR
219 Para. 32 ibid
91
6. Pravni lekovi i izvrenje

Da bi se uspeno obezbedila zatita od diskriminacije poglavlje II Zakona protiv diskriminacije
pod naslovom "procedure i sankcije" je od velike vanosti. Nakon razgovora sa nizom aktera
koji rade u ovoj oblasti, sugerirano je da ovoj oblasti nedostaje jasnost, to oteava primenu i
posledica zatite od diskriminacije.
a. Administrativni i sudski
lan 7. Zakona protiv diskriminacije ima naziv procedure, koji pokriva administrativne i sudske
pravne lekove. Prvo, naglaava da bilo kakva alba o diskriminaciji odluie se ili presudie se od
strane upravnih organa i nadlenih sudova, shodno sa zakonom na snazi. U svetlu primene
opsega Zakona protiv diskriminacije220, ovo je dovoljno jasno jer niz zakona se mogu primeniti i
to su zakoni koji ce utvrditi stvarnu nadlenost nad odreenim pitanjem pokrenutim albom.
Kada je alba dostavlja kroz upravni organ ili sud, "taj organ uprave i sud" u utvrivanju albe
mora delovati u skladu sa Zakonom protiv diskriminacije221.
Ukoliko podnosilac albe nije zadovoljan ishodom, on/ona moe da podnese dodatnu albu 222.
Meutim, lan 7 (3) nije dovoljno jasan, jer izgleda da sugerie da se poetna alba reava
primenom Zakona o upravnom postupku 223 i da dodatana alba poiva na poglavlju pod
naslovom "Posebne odredbe u Zakonu o upravnim sporovima224.
To se, dakle, moe protumaiti da znai da alba o diskriminaciji moe biti podneta samo protiv
javnog sektora, a zauzvrat bi bila u suprotnosti sa implementacijom opsega Zakona protiv
diskriminacije, koji kae da se zakon primenjuje na javni i privatni sektor 225. Osim toga, u vezi sa
dodatnom albom, Zakon o upravnim sporovima ne izgleda da sadri poglavlje o "Posebnim
odredbama", koji reguliu podnoenje takve albe. Imajuci takve praznine i nejasnoce u zakonu
je veoma nezadovoljavajuce i predstavlja pravi problem u primeni.
Podnosioc/i albe mogu da odlue da adresiraju krenja Zakona protiv diskriminacije putem
posredovanja ili procedure pomirenja koje su na raspolaganju prema vaecem zakonu226. To,
meutim, ne spreava podnosioca da podnese albu pred odgovarajucim upravnim organom ili
sudom227.
b. Pravni osnov
Zakon protiv diskriminacije predvia da udruenje, organizacija ili pravno lice mogu ustanoviti ili
podrati pravne radnje u ime podnosioca/laca albe, a uz njihovu saglasnost228. Dakle, samo
podnosioc ima pravni osnov, koji on / ona moe vriti putem zastupanja od strane udruenja,
organizacija ili pravnog lica ili preko njihove podrke.
220 lan 4
222 lan 7 (3) ibid
223 Zakon Br. 02/L-28
224 Zakon Br. 03/L-20
225 lan 4 Zakon protiv diskriminacije 2004.
226 lan 7 (4) ibid
227 lan 7 (5) ibid
228 lan 7 (6) ibid
92
c. Teret dokazivanja
Zakon protiv diskriminacije zahteva da podnosilac zahteva utvruje injenice od kojih se moe
pretpostaviti da li je dolo do posredne ili neposredne diskriminacije. Meutim, na tuenom je da
dokae da nije dolo do povrede229. Pored toga, "ovo ne spreava uvoenje pravila o dokazima,
koje su povoljnije za tuioca i podnosioc albe moe da ustanovi ili da brani svoj sluaj
diskriminacije bilo kojim sredstvima, ukljuujuci koricenje statistikih dokaza230.
Iz toga, svaka alba podneta u skladu sa Zakonom protiv diskriminacije znai da teret
dokazivanja ne poiva na tuiocu, vec je obrnuto i na tuenom je da dokae da nije dolo do
krenja. Jedini izuzetak je da se obrnut teret dokazivanja ne odnosi na krivini postupak i
prekrajne postupke231.
Praktian primer kako se teret dokazivanja moe prebaciti je evidentan iz sluaja Enderbi protiv
Zdravstvenog organa Frenchai232. ESP je u tom sluaju prima facie utvrdio da su plate logopeda
znatno nie nego farmaceuta i gde su prvi uglavnom ene, a drugi su uglavnom mukarci. Kao
rezultat toga Sud je istakao da je takva informacija bila dovoljna da se prebaci teret
dokazivanja233.
ESLJP je takoe usvojio ovakav pristup u praksi. U sluaju DH i ostali protiv Republike eke234,
Sud je istakao da 'kada je jednom podnosilac pokazao razliku u tretmanu, na Vladi je da pokae
da je to opravdano235 i uspostavljanje takvog prima facie sluaja se moe uraditi kroz
statistiku236.
d. Sankcije
Zakon protiv diskriminacije predvia da kada se povreda utvrdi od strane nadlenog suda ili
upravnog organa, sankcije se mogu izreci u zavisnosti od prirode i obima prekraja i njegovog
uticaja na rtvu/e237.
Takva sankcija moe biti izreena protiv fizikog ili pravnog lica koje kri Zakon protiv
diskriminacije238, koje ukljuuje naknadu za materijalnu i nematerijalnu tetu 239 i kaznu za
krenje zakona240. Osim toga, sud moe da odredi dodatne naloge 241 i bilo koje sankcije u skladu
sa ovim zakonom ne iskljuuje nametanje bilo kojih drugih sankcija raspoloivih prema bilo kom
drugom zakonu. 242
229 lan 8 (1) ibid

230 lan 8 (2) ibid
231 lan 8 (3) Zakon protiv diskriminacije 2004
232 Case 127/92 [1993] ECR 5535
233 Para 16 ibid
234 Application No. 57325/00, Chamber Judgment 7 February 2006 i Grand Chamber Judgment 13
November 2007
235 Para 177 ibid
236 Para 188 ibid
238 lan 9 (2) ibid
239 lan 9 (2.a) ibid
240 lan 9 (2.b) ibid
241 lan 9 (3) ibid
242 lan 9 (6) ibid
93
to se tie nadoknade, Zakon protiv diskriminacije predvia da ona ukljuuje povracaj svih prava
i druge pravne lekove kao to je predvieno vaecim zakonom, za koje nadleni organ smatra da
su odgovarajuci. Novane kazne mogu se izreci fizikim ili pravnim licima, ili njihova
kombinacija, a kazna ce biti, zavisno od prirode i obima prekraja, u skladu sa zakonom koji
utvruje pet razliitih kategorija243. Takve kazne prikupljene izricanjem novanih kazni u skladu
sa lanom 9 (2.b), zakon zahteva da one idu u fond koji ce se koristiti za snabdevanje besplatne
pravne pomoci fizikim i pravnim licima koje se ale na krenje prava na jednak tretman 244.
Pored toga, takav novac bi trebalo da se upravlja od strane upravnog ili pravosudnog organa do
uspostavljanja Centra za jednak tretman245.
Zbog toga, Zakon protiv diskriminacije ima za cilj da odvrati od diskriminatornog ponaanja
nametanjem razliitih vrsta sankcija, ukljuujuci naknade, kazne i pruanje sudovima diskrecije u
vezi sa dodatnim nalozima. U okviru lana 9 takoe je jasno, posebno u pogledu naknade da se
u albama za diskriminaciju Zakon protiv diskriminacije koristi u kombinaciji sa drugim vaecim
zakonima. To je zato to e tako primenjeni zakon obezbediti kompenzatornu komponentu u
jasnim uslovima. Primer moe biti alba za diskriminaciju na radnom mestu, gde bi bilo bitno da
se takva alba podnese u odnosu na Zakon o radu i Zakon protiv diskriminacije.
to se tie administracije materijalnih sredstava prikupljenih kaznama, trenutno nije jasno koji je
organ odgovoran za ovo i Centar za jednak tretman nikada nije ustanovljen. Osim toga,
nedoumice po lanu 7 se ovde pogoravaju jer podiu implikacije u pogledu predvienih
sankcija246 protiv fizikih i pravnih lica.
e. Promocija jednakog tretmana
i. Ombudsman
Ombudsman je identifikovan od strane Zakona protiv diskriminacije kao postojeci nadleni

organ da istrauje albe u vezi krenja prava po osnovu diskriminacije 247. Pored toga, Zakon o
Ombudsmanu 248 precizira kljune nadlenosti Ombudsmana, ukljuujuci istragu albi za krenje
ljudskih prava 249 i pokretanje istrage po slubenoj dunosti250.
Odgovornosti ombudsmana se proiruju u nadlenostima. Neke od odgovornosti Ombudsmana

su da istrae navodna krenja ljudskih prava251, da skrene panju na sluajeve i daje preporuke
kada institucije Republike Kosovo kre ljudska prava252 i dati savet ili preporuku o usklaenosti
izmeu nacionalnih zakona i meunarodno prihvacenih standarda ljudskih prava253.
Konkretno u vezi sa diskriminacijom odgovornost ombudsmana je da informie o ljudskim

pravima i da preduzme napore u borbi protiv svih oblika diskriminacije kroz povecanje svesti,
posebno informisanjem i obrazovanjem i putem medija254.
243 Vidi lan 9 (2.b) (i-v) ibid

244 lan 9 (4) ibid
245 lan 9 (5) ibid
246 Kompenzacija, kazne i nalozi, lan 9 (2.a i b) i lan 9 (3) Zakon protiv diskriminacije 2004.
247 lan 10 ibid
248 Zakon Br.03/L 19
249 lan 15 (1) Zakon o Ombudsmanu
250 lan 15 (3) ibid
251 lan 16 (1.1.1) ibid
252 lan 16 (1.1.2) ibid
253 lan 16 (2) ibid
254 lan 16 (1.1.3) ibid
94
Meutim, Ombudsmanu je zabranjeno da intervenie u 'sluajevima ili zakonskim procedurama

koje se odvijaju pred sudovima, osim u sluajevima nerazumnog kanjenja ili oigledne
zloupotrebe vlasti255 ili kod iniciranja pitanja pred Ustavnim sudom256. Dakle, u svetlu
odgovornosti ombudsmana da razmotri tvrdnje o krenju ljudskih prava uopte, pitanje je da li je
potrebno dodeljivanje specifinih obaveza promovisanja jednakog tretmana. Osim toga, jedan od
najboljih vidova promocije moe se postii kroz pokretanje stratekog pravnog postupka,
meutim, Ombudsmanu je zabranjeno da to uradi.
ii. Centar za jednak tretman
Zakon protiv diskriminacije u Poglavlju II pominje Centar za jednak tretman257. Dok ovo nije
deo promocije jednakog tretmana u svetlu injenice da zakon propisuje specifine funkcije za
ovo telo, vano je da se to ovde razmotri.
Centar nije nikada ustanovljen, a glavni razlog za to moe biti da je eliminisan iz konanog nacrta
Zakona protiv diskriminacije258. Ova eliminacija je smatrana neophodnom od strane razliitih
uesnika u procesu izrade, ukljuujuci Instituciju Ombudsmana. Ombudsman je naveo
zabrinutost da osnivanje drugog nezavisnog tela, koje ce duplicirati njegove nadlenosti, ne bi
bilo korisno promovisanju zatite ljudskih prava na Kosovu259.
Uprkos tome jo uvek se ovaj centar pominje u Zakonu i u svetlu funkcija koje su mu dodeljene,
nije jasno kako su te nadlenosti duplikat nadlenosti Ombudsmana, jer su veoma razliiti. Osim
toga, nije bilo pokuaja da se izmeni taj deo zakona, vec su kritike nastavljene da Deo II Zakona
protiv diskriminacije nije dovoljno jasan, i da je to kljuni razlog ne-sprovoenja260.
iii. Kancelarija za dobro upravljanje
Godine 2006. doneto je administrativno uputstvo sa ciljem da se 'odrede praktina pravila,

strukturalni i fiziki objekti za primenu Zakona protiv diskriminacije i promovisanja jednakog
tretmana261. Meutim, ono to je ovo administrativno uputstvo u stvarnosti uradilo je dodela
novih tela za promociju jednakog tretmana, koje Zakon protiv diskriminacije uopte ne pominje.
Ova tela su Kancelarija za dobro upravljanje (u daljem tekstu KDU) i Jedinice za ljudska prava u
ministarstvima262.
Jasno, postoji problem jer ovde imamo administrativno uputstvo, koje u stvari menja zakon
stvaranjem novih tela za promovisanje jednakog tretmana, umesto da odredi 'praktina pravila,
strukturalne i fizike objekte' za postojece organe iz zakona kao to su Centar za jednak tretman.
Dok Zakon protiv diskriminacije pominje "upravni ili sudski organ" da upravlja novcem
255 lan 15 (6) ibid

256 lan 15 (7) ibid
258 Fabian G, Implementation of the Anti discrimination law in Kosovo: A Plan in Need of Execution, 31
January 2006, Recommendation No. 9 dostupno na http://www.errc.org/cikk.php?cikk=2459 poseeno

01/12/2011
259 Inicijativa mladih za ljudska prava, Izvetaj o sprovoenju Zakona protiv diskriminacije Zakon br.
2004/32, Januar 2007 str. 127

260Ombudsperson Sami Kurteshi odgovara na pismena pitanja IMLJP, 17/11/11
261 lan 1, Administrativno uputstvo Br. 04/2006
262 lan 3 ibid
95
prikupljenim kao rezultat kazni, stvaranje takvih tela ne moe se opravdati na ovaj nain jer u
stvari to nije njihova uloga, kao to ce se istraiti263.
Funkcije ovog tela su navedene da obuhvate:
x Promociju jednakog tretmana 264

x Koordinaciju i nadgledanje promocije jednakog tretmana Jedinica za ljudska prava u
ministarstvima 265
x Podrku osnivanju Jedinica za ljudska prava u ministarstvima 266
x Uspostavljanje divizije za ljudska prava 267
x Priprema, objavljivanje i mnoenje materijala u vezi toga gde rtve diskriminacije 268
o mogu da iznesu svoje albe 269,
o radne procedure i podnoenje albi relevantnim telima i sudovima 270
Oigledno, Kancelarija za dobro upravljanje nema navedenu ulogu u prikupljanju novca, kao
rezultat kazni za krenje zakona protiv diskriminacije i kao rezultat njeno osnivanje prevazilazi
odredbe koje predvia Zakon protiv diskriminacije.
iv. Jedinice za ljudska prava u ministarstvima
Jedinice za ljudska prava u ministarstvima su formirane prema administrativnom uputstvu

8/2005, sa ciljem da promoviu, unaprede i tite ljudska prava271. Prema tome, one su osnovane
da slue u pogledu ljudskih prava uopte. Meutim, prema administrativnom uputstvu 04/2006
one su posebno identifikovane kao telo za promovisanje ravnopravnog tretmana272, mada jo
jednom Zakon protiv diskriminacije ne identifikuje ova tela za takav mandat.
Dunosti i odgovornosti jedinice za ljudska prava obuhvataju 273:
x Razvijanje politika i smernica koje se tiu potovanja ljudskih prava u okviru

ministarstva
x Saradnja sa Ombudsmanom i praenje primene preporuka Ombudsmana
x Procena ostvarivanja ljudskih prava u okviru ministarstva
x Uestvovanje u izradi zakona i podzakonskih akata
x Promovisanje ljudskih prava
x Pracenje, u okviru ministarstva, primene zakona donetih od strane Skuptine Kosova
x Saradnja sa strukturama na optinskom nivou i nevladinim organizacijama da
promoviu, unaprede i tite ljudska prava
x Aktivno uece u radu razliitih meuministarskih grupa
x Savetovanje donosioca odluka u ministarstvu o pitanjima vezanim za ljudska prava

264 lan 3 (1) Administrativno uputstvo 04/2006
266 lan 4 (1) ibid
267 lan 5 ibid
268 lan 6 (1) ibid
269 lan 6 (1.i) ibid
270 lan 6 (1. ii) ibid
272 lans 3 i 4 Administrativno uputstvo 04/2006
273 lan 7 Administrativno uputstvo 8/2005
96
Dodatno funkcionalizacija jedinice za ljudska prava je proirena Administrativnim uputstvom

04/2007, naroito u bavljenju pitanjima kao to su raspodela budeta 274, oprema 275 i pristup
javnim informacijama276.
v. Jedinice za ljudska prava u optinama
Jedinice za ljudska prava u optinama uspostavljeni su kroz Administrativno uputstvo 2007/08,

sa ciljem da se ljudska prava promoviu na optinskom nivou277. One imaju niz funkcija,
ukljuujuci278:
x Preduzeti sve neophodne mere koje se odnose na zatitu i promociju ljudskih prava na
lokalnom nivou
x Pracenje usaglaenosti sa standardima ljudskih prava, ukljuujuci borbu protiv
diskriminacije
x Davanje saveta u izradi i pracenju sprovoenja politike, propisa i uputstava
x Pracenje aktivnosti optine i davanje saveta o pitanjima ljudskih prava
x Saradnja i koordiniranje aktivnosti sa strukturama optinskog nivoa i nevladinim
organizacijama u oblasti zatite i promocije ljudskih prava
x Tretiranje zahteva od strane stanovnika optina u odnosu na ljudska prava i
informisanje o njihovim zahtevima
Pored toga, one su u obavezi da ispune zahteve izvetavanja u skladu sa lanom 4

Administrativnog uputstva 2007/08. S tim u vezi jasno je da je obaveza izvetavanja na
centralnom nivou direktno prema Ministarstvu za lokalnu upravu, a ne Kancelariji za dobro
upravljanje. Osim toga, Administrativno uputstvo 2011/04 prua dodatne detalje u vezi
institucionalizacije ovih tela na lokalnom nivou.
Ponovo je oigledno da ovi mehanizmi na lokalnom nivou imaju opti mandat u vezi sa zatitom
ljudskih prava, slian onima na centralnom nivou. to se tie promocije jednakog tretmana
posebno su pod obavezom da nadgledaju potovanje antidiskriminacionih standarda. Meutim,
jo jednom Zakon protiv diskriminacije ne obavezuje ovaj organ da sprovede takvu funkciju.
274 lan 8, Administrativno uputstvo 04/2007

275 lan 9 ibid
276 lan 13 ibid
277 lan 1 Administrativno uputstvo 2007/08
278 lan 3 ibid
97
7. Sprovoenje
Pravi dokaz bilo kog zakona, a posebno u oblasti ljudskih prava je u fazi sprovoenja i prava
koja se tite u praksi, najvidljivije kroz parnice.
to se tie zakona protiv diskriminacije, u 2007 utvrdili smo da postoji spor napredak u
sprovoenju. Jedan od kljunih razloga bio je nedostatak jasnoce u Poglavlju III u vezi sa
'organima za promociju jednakog tretmana gde se Ombudsman pominje kao postojece telo i
Centar za jednak tretman, kao novo telo koje se traba uspostaviti, iako nije bilo pokuaja da se to
realizuje u stvarnosti279. Onda je kasnije usvojeno administrativno uputstvo stvorilo Kancelariju
za dobro upravljanje i jedinice za ljudska prava na nivou Ministarstva i njihov rad je ocenjen sa
optim konsenzusom da se njihovi napori implementacije gue zbog finansijskih i organizacionih
razloga280.
Od tog vremena vlada je usvojila vie administrativnih uputstava koje uspostavljaju jedinice za
ljudska prava na optinskom nivou, koje imaju mandat da promoviu ravnopravan tretman.
Sveobuhvatan zakonski akt koji daje temeljnu zatitu od svih oblika diskriminacije kao to je
Zakon protiv diskriminacije je zaista veoma vaan. Meutim, imati takvu 'zatitu samo na papiru'
stvara mit da zakon titi sve protiv diskriminacije i da u praksi postoje 'drugi razlozi' zbog
nedostatka efikasnosti. Kroz nae istraivanje ti razlozi ukljuuju:
x Zakon nije dovoljno jasan da se implementira (posebno u vezi sa Poglavljem II i III)

x Graani ne veruju da mogu biti pomognuti kroz administrativne oblike obetecenja
x Graani ne veruju u pravosudni sistem
x Diskriminacija ne moe biti zaustavljena
a. Promocija Zakona protiv diskriminacije281
Poto je Zakon protiv diskriminacije usvojen organizovane su razliite aktivnosti od strane

institucija za njegovu promovisanje, ukljuujuci i javne kampanje za informisanje javnosti o
njihovim pravima u skladu sa zakonom i obuka za podizanje kapaciteta na centralnom nivou
uprave. Ove metode promocije ce biti istraene, kao doprinos sprovoenju zakona.
i. Kampanje / Debate:
x Izmeu februara - juna 2007 Kancelarija za dobro upravljanje organizovala je 6

razliitih aktivnosti, od rasprava, obeleavanje meunarodnog dana i okruglih stolova
koji se bave razliitim oblicima diskriminacije282
x OEBS-a je izdvojio 97, 000 evra za istraivanje javnog mnjenja, viefaznu medijsku
kampanju i javne dogaaje 283
x Ciklus debata u vezi sa ljudskim pravima u organizaciji KDU i Centra za ljudska prava
Univerziteta u Pritini 284
279 Inicijativa mladih za ljudska prava, Izvetaj o sprovoenju Zakona protiv diskriminacije Zakon br.
2004/32, Januar 2007 str 126-128

280 Vidi stranice 129 142 ibid
281 Mi cemo proceniti iz objavljenih materijala promociju Zakona putem kampanja da obaveste generalno
stanovnitvo i obuke sprovedene za osoblje (izbor najznaajnijih)

282 Kancelarija za dobro upravljanje, 'Izvetaj o aktivnostima protiv diskriminacije, borbi protiv korupcije,
borbi protiv trgovine ljudima i ljudskim pravima, januar jun 2007, str. 221
283 P. 206 ibid
98
x KDU i drugi partneri su obeleili razliite meunarodne dane285

x Promocija prava na obrazovanje od strane Ministarstva za obrazovanje, nauku i
tehnologiju kroz aktivnosti za studente i promovisanje u svim obrazovnim
institucijama povodom Meunarodnog dana prava deteta286
x Pokretanje javne kampanje o promociji Zakona protiv diskriminacije od strane KDU,
ukljuujuci: televizijske spotove koji pokrivaju uzrast i seksualne orijentacije, leci o
drugim oblicima diskriminacije u razliitim jezicima proizvedeni i debate odrane
irom Kosova287
x 'Dan Devojaka' organizovan kao zajednika aktivnost za informisanje devojaka o
profesionalnim mogucnostima kojima one retko tee, izmeu ostalih zajednikih
aktivnosti, kao to su Deje posete. Ovo je bila organizovano od strane Jedinice za
ljudska prava pri Ministarstvu bezbednosnih snaga, Ministarstva prosvete, tehnologije i
vetine i Nemake organizacije za tehniku saradnju288.
ii. Obuka:
x oktobar - decembar 2005 - Kosovski Institut za javnu administraciju (KIJA) je odrao

trodnevnu obuku o rodnoj ravnopravnosti za slubenike na centralnom nivou gde je
Zakon protiv diskriminacije adresiran 289
x 2007: KDU odrala je seminar za ciklus obuke za promovisanje Zakona protiv
diskriminacije za razne zvaninike 290
x jedan broj sesija obuke su organizovali KDU i Organizacija za evropsku bezbednost i
saradnju (u daljem tekstu OEBS) i druge organizacije da se podigne kapacitet osoblja
za rad u jedinicama za ljudska prava291
x jednodnevni seminari odrani od strane jedinica za ljudska prava u Ministarstvu
kulture, omladine i sporta za 'promociju Zakona protiv diskriminacije' i 'promociju
Zakona o ravnopravnosti polova i Konvencije CEDAW292
x Radionica odrana u jedinici za ljudska prava u Ministarstvu rudarstva i energetike koja
se bavi anti diskriminacijom 293
x Jednodnevni trening od strane Ministarstva pravde i OEBS-a za promovisanje ljudskih
prava, ukljuujuci i Zakon protiv diskriminacije 294
284 Kancelarija za dobro upravljanje, 'Izvetaj o aktivnostima u oblasti ljudskih prava, jednakih mogucnosti,
prava manjina, zabrani diskriminacije i borbi protiv korupcije, januar jun 2008, str. 9
285 P.12 ibid
286 At p.58-9 ibid
prava manjina, prava deteta, prava osoba sa invaliditetom, protiv diskriminacije i borbi protiv korupcije, jul
decembar 2009, str. 11-12 ***** ovo je izvetavano tri puta u 2007, 2009 i 2010
288 Kancelarija za dobro upravljanje,'Izvetaj o aktivnostima u oblasti ljudskih prava, jednakih mogucnosti,
prava manjina, anti- diskriminacije, dobrog upravljanja i borbi protiv korupcije, januar jun 2010, str.66-69
borbi protiv trgovine ljudima i ljudskim pravima, oktobar decembar 2005, str. 77
borbi protiv trgovine ljudima i ljudskim pravima, januar jun 2007, str.222
borbi protiv trgovine ljudima i ljudskim pravima, januar jun 2007, str. 258-262
borbi protiv trgovine ljudima i ljudskim pravima, januar jun 2007, str. 295
293 P.298 ibid
294 P.306 ibid
99
x Savetodavne jedinice OEBS-a su pruile podrku funkcionalizaciji Jedinice za ljudska

prava kroz pruanje osoblja OEBS-a u Kancelarijama Jedinica ljudskih prava295
x Jednodnevna radionica organizovana za zaposlene u Ministarstvu obrazovanja, nauke i
tehnologije za promociju Zakona protiv diskriminacije i obuka o ljudskim pravima i
ravnopravnosti polova za edukatore296
x Jednodnevni seminar o pravnoj osnovi protiv diskriminacije od strane Ministarstva
poljoprivrede, umarstva i ruralnog razvoja297
x Obuka odran da se podigne svest o Zakonu protiv diskriminacije za NVO turske
zajednice. Jo jedna obuka organizovana o 'rodnoj ravnopravnosti i nasilju u porodici'
od strane Ministarstva ivotne sredine i prostornog planiranja298
x Obuka o ljudskim pravima, ukljuujuci borbu protiv diskriminacije je organizovana
irom Kosova od strane Ministarstva za administraciju lokalne samouprave uz
podrku OEBS299
x Obuka odrana o ljudskim pravima da se podignu kapaciteti u ljudskim pravima,
ukljuujuci jedinice za borbu protiv diskriminacije od strane Ministarstva
poljoprivrede, umarstva i ruralnog razvoja 300
x Obuka odrana u Kosovom Polju za ene u zajednici i civilno drutvo da im se prue
osnovne informacije o uslugama i njihovim pravima od strane Ministarstva
poljoprivrede, umarstva i ruralnog razvoja 301
x Obuka sprovedena za nastavnike o spreavanju trgovine ljudima od strane
Ministarstva za obrazovanje, nauku i tehnologiju i OEBS-a
iii. Ostale aktivnosti:
x Stairanje ponueno od strane Ministarstva omladine, kulture i sporta mladima iz

zajednica Roma, Akalija i Egipcana302
iv. Istraivanja:
Pored toga, Kancelarija za dobro upravljanje, Kancelarija premijera i OEBS su naruili

istraivanje o diskriminaciji koncentriuci se na percepciju javnosti o diskriminaciji i percepciji
dravnih slubenika o diskriminaciji.
Kljuni nalazi javne percepcije diskriminacije su obuhvatili303:
295 P.259 ibid

prava manjina, zabrani diskriminacije i borbi protiv korupcije, januar jun 2008, str.58-59
297P.75 ibid
298Kancelarija za dobro upravljanje, 'Izvetaj o aktivnostima u oblasti ljudskih prava, jednakih mogucnosti,
prava manjina, prava deteta, prava osoba sa invaliditetom, protiv diskriminacije i borbi protiv korupcije, jul
decembar 2009, str.60-61
299 P. 72-73 ibid
prava manjina, anti- diskriminacije, dobrog upravljanja i borbi protiv korupcije, januar jun 2010, str.58
301 ibid
prava manjina, anti- diskriminacije, dobrog upravljanja i borbi protiv korupcije, januar jun 2010, str.
45
303 Istraivanje narueno od strane Kancelarije za dobro upravljanje, Kancelarije premijera i OEBS-a
'Percepcija javnosti o diskriminaciji u Republici Kosovo', 2007-2008, Tom 1
100
x 76% smatra da je diskriminacija problem na Kosovu

x Veruje se da je diskriminacija po osnovu pola, invaliditeta i godina najeca
x Uprkos irokim izvetajima o diskriminaciji, malo osoba prijavljuje diskriminaciju
x Kosovari, koji sebe smatraju dobro obavetenim, jo uvek ne znaju za Zakon protiv
diskriminacije
x Ispitanici su izrazili opravdanje za neaktivnost
Poto jedan broj ljudi nisu bili u stanju da odgovore na pitanja u vezi sa diskriminacijom postalo
je oigledno da opta populacija nije svesna svojih prava i mehanizama kako bi se obezbedilo
potovanje njihovih prava.
Kao rezultat toga date su sledece preporuke:
x Obuhvatanje vie informacija o diskriminaciji i jednakom tretmanu u redovni javni

diskurs
x Davanje konkretnih primera iz razliitih aspekata ivota, radnog mesta, porodice,
kole, i u javnosti kako diskriminacija teti razliitim grupma, posebno enama,
etnikim, jezikim i verskim manjinama, osobama sa invaliditetom i starijim licima
x Promovisanje razliitosti i pokazivanje pozitivnih primera tolerancije
x Povecanje interakcije izmeu drutvenih grupa
x Objavljivanje mehanizama za otklanjanje diskriminacije, ukljuujuci Zakon protiv
diskriminacije, Instituciju Ombudsmana i pristup pravnoj pomoci
x Razviti i objaviti sistem za izvetavanje dravnih institucija koje se bave
diskriminacijom
x Kreiranje aktivnosti koje osnauju ljude da brane svoja prava preko mehanizama
x Objaviti primere ljudi koji uspeno dobijaju pravne lekove kao rezultat pritiska za
njihovo pravo na jednak tretman
Dok kljuni nalazi percepcije dravnih slubenika o diskriminaciji obuhvataju 304:
x Opte razumevanje diskriminacije samo u vezi sa ljudskim pravima - tehniki samo

vladini akteri su u poziciji da kre ljudska prava
Percepcija dva vrhunska uzroka otkriva kontinuiranu potrebu za novim saznanjima
(Nedostatak znanja i razumevanja i nedostatak vladavine prava)
x Diskriminacija razliito utie na razliite vrste ljudi i moe da varira u zavisnosti od
uslova okoline
x Vecina dravnih slubenika nije iskusila diskriminaciju na radnom mestu i ne znaju
nijednog kolegu koji je diskriminisan, ali se ne bi alili ak i ako su bili
x Kada su se dravni slubenici alili oni ne veruju da je njihova alba pravilno
razmotrena, nisu zadovoljni rezultatom ili strahuju od osvete
x Dravni slubenici su izgledali daleko vie zabrinuti mogunou da sami budu rtve
diskriminacije nego svojom obavezom da kao akteri struktura vlasti da zatite javne
graane od diskriminacije
Istraivanje je ovde zakljuilo da je znanje dravnih slubenika o tome kako da efikasno spree i
reavaju probleme diskriminacije neadekvatano. To je zato to je 40% odgovorilo da nisu bili
304Istraivanje narueno od strane Kancelarije za dobro upravljanje, Kancelarije premijera i OEBS-a

Percepcija dravnih slubenika o diskriminaciji u javnoj administraciji u Republici Kosovo, 2007-2008,
Tom 2
101
upoznati sa postojanjem Zakona protiv diskriminacije, to ukazuje da 40% dravnih slubenika

nisu dovoljno upoznati sa svojim zakonskim obavezama. Poto su dravni slubenici pod
zakonskom obavezom da spree i umanje diskriminaciju, oni treba da znaju vie od osnovnih
znanja o diskriminaciji, to ukljuuje javne slube i svako ministarstvo koji pruaju usluge
javnosti. Osim toga, istraivanje je otkrilo da je vlada glavni akter koji moe da iskoreni
diskriminaciju.
U svetlu takvih nalaza date su sledece preporuke:
x Podstaci dodatne aktivnosti za pruanje informacija za dravne slubenike o

postojanju Zakona protiv diskriminacije i Kodeksa ponaanja dravnih slubenika
x Primena koncepta anti-diskriminacije u okviru uprave civilne slube
b. Efektivnost promocije Zakona protiv diskriminacije
U svetlu gore navedenih aktivnosti ne moemo zakljuiti da je promocija Zakon protiv

diskriminacije bila efikasna i da je pozitivno doprinela njegovoj implementaciji. Glavni razlozi su:
x Aktivnosti za promovisanje Zakona protiv diskriminacije su veoma ograniene,

naroito kampanje i ako su one preduzete potrebna im je centralna koordinacija iz
KDU
x Postoji koncentracija na obuke. Ovo je moda potrebno i cilju podizanja kapaciteta i
da se obezbedi nastavak profesionalnog razvoja, ali ne bi trebalo da se proiri na
vecinu aktivnosti ovih tela da predstavlja prisustvo obuci
x Postoji koncentracija na aktivnosti koje se sprovode u saradnji sa drugim organima
kao to su meunarodne organizacije poput OEBS-a. Dok saradnja ima mnogo
pozitivnih aspekata, uvek treba da ostane jasno da se organi vlasti, kao to su KDU i
Jedinice za ljudska prava nalaze pod zakonskom obavezom da vode ove aktivnosti, i
ne mogu se oslanjati na druge
x U izvetavanju o njihovim aktivnostima vane informacije nisu uvek bile podeljene,
ve esto neki od izvetaja podsecaju na listu pohaanja
x Postoji veoma mali broj ciljanih akcija na primer odreeno ministarstvo se koncentrie
na pitanja diskriminacije koji graani mogu iskusiti, dok pokuavaju da pristupe
odreenim slubama u okviru tog ministarstva
x Dravni organi koji samostalno rade305 izgleda da iskljuuju odreene grupe iz zatite,
na primer nikakva akcija nije organizovana u vezi sa seksualnom orijentacijom kao
zaticenim osnovom. Takoe, ovaj osnov se obino ne pojavljuje u bilo kojem od
tampanih materijala
x Preporuke koje su proizale iz istraivanja uraenog 2008 godine u odnosu na
percepcije javne slube nisu na adekvatan nain adresirane i ta ista pitanja i dalje danas
ometaju sprovoenje Zakona protiv diskriminacije
c. Zahtev za statistikim podacima o albama za diskriminaciju podnetim

organima uprave 306
Jedinice za ljudska prava prihvataju albe o krenju ljudskih prava od graana u vezi sa radom
svog Ministarstva na centralnom nivou ili optine na lokalnom nivou. Poto je Zakon protiv
diskriminacije na snazi od 2004 mi smo se raspitali o broju albi na osnovu Zakonu protiv
305 Ovo ne ukljuuje televizijske kampanje raene zajedno sa OEBS-om

306 Rezultat odgovora e se diskutovati u nastavku
102
diskriminacije i njihovom ishodu. U traenju ove informacije pismeno smo se obratili svim
ministarstvima i optinama zasnivajui na zahtev na Zakonu koji garantuje pristup javnim
dokumentima307. Zakon o pristupu javnim dokumentima predvia da se zahtev treba odmah
razmortiti308 i reiti i da je javni organ duan pismeno odgovoriti na zahtev u roku od 7 dana 309.
Sa aljenjem moramo konstatovati da ova zakonska obaveza nije potovana od vecine institucija
kao to ce biti prikazano ispod.
Tabela 1 Ministarstva
Zahtev Ministarstvu Poslat Primljen od Praenje Odgovor

Institucije dostavljen
Ministarstvo Kulture 06.10.2011 07.10.2011 Ne 18.10.2011
Omladine i Sporta
(JLJP)310
Ministarstvo Rada i 06.10.2011 07.10.2011 Ne Bez odgovora
Socijalne Skrbi (JLJP)
Ministarstvo Pravde 06.10.2011 10.10.2011 Ne311 Bez odgovora
(JLJP)
Ministarstvo Zajednica i 06.10.2011 10.10.2011 Da312 Bez odgovora
Povratka (JLJP)
Ministarstvo 06.10.2011 11.10.2011 Da 25.10.2011
Poljoprivrede, umarstva
i Ruralnog Razvoja (JLJP)
Ministarstvo 06.10.2011 07.10.2011 Ne 18.10.2011
Obrazovanja, Nauke i
Tehnologije (JLJP)
Ministarstvo Ekonomije i 06.10.2011 Povratni papir Da 18.10.2011
Finansija (JLJP) nije primljen
Ministarstvo 06.10.2011 11.10.2011 Ne 19.10.2011
bezbednosnih snaga
Kosova (JLJP)
Ministarstvo Javne 06.10.2011 02.11.2011 Ne No Reply
Administracije (JLJP)
Ministarstvo Zdravstva 06.10.2011 07.10.2011 Da 25.10.2011313
(JLJP)
Ministarstvo Trgovine i 06.10.2011 07.10.2011 Da 25.10.20.11
Industrije (JLJP)
Ministarstvo 06.10.2011 07.10.2011 Da314 01.11.2011
Ekonomskog Razvoja
(JLJP)
Ministarstvo 06.10.2011 12.10.2011 Da 25.10.2011
Administracije Lokalne
Samouprave (JLJP)
Ministarstvo za 06.10.2011 07.10.2011 Da 04.11.2011
infrastrukturu (JLJP)
Ministarstvo za Okolinu i 06.10.2011 07.10.2011 Da 26.10.2011
307 Zakon Br.03/L 215

308 lan 7 (7) Zakon o pristupu javnim dokumentima
309 lan 7 (8) ibid
310 Jedinica za ljudska prava
311 Nema email adresa na internet stranici Ministarstva pravde
312 G-din. Irfan Brovic je kontaktiran 24.10.2011 (email nije bio dostavljen) ali Zana Kotorri (Stalni Sekretar)
je isto kopirana u e-mailu bez odgovora

313 Odgovor e-mailom, nisu mogli da lociraju nazahtev i nisu nam vie pisali
314 Trebali smo ih kontaktirati vie od jednog puta
103
Prostorno Planiranje
(JLJP)
Ministarstvo Unutranjih 06.10.2011 07.10.2011 Da 02.11.2011315
Poslova (JLJP)
Kao to rezultati pokazuju oigledno je da:
x Nijedna od jedinica ljudskih prava na centralnom nivou nije odgovorila u zakonski

predvienom roku
x Samo 3 jedinice ljudskih prava su odgovorile nekoliko dana kasnije i bez daljeg
kontaktiranja, od strane sledeih Ministarstava:
o Ministarstvo kulture omladine i sporta
o Ministarstvo obrazovanja, nauke i tehnologije
o Ministarstvo bezbednosnih snaga Kosova
x 9 Jedinica ljudskih prava je odgovorilo poto su bile kontaktirane posle obavetenja
Stalnom Sekretaru, i posle primanja zahteva potom
x 4 Jedinice ljudskih prava koje nismo kontaktirali poto su dobili pismeni zahtev nisu
uopte odgovorile iz sledeih Ministarstava:
o Ministarstvo rada i socijalne zatite
o Ministarstvo pravde
o Ministarstvo zajednica i povratka
o Ministarstvo javne administracije
Tabela 2 Optine
Zahtev Optini Poslat Primljen od Praenje Odgovor

Institucije dostavljen
Deane (JLJP) 01.11.2011 03.11.2011 Ne Bez odgovora

Draga(JLJP) 01.11.2011 02.11.2011 Ne Bez odgovora
Uroevac (JLJP) 01.11.2011 02.11.2011 Bez odgovora
Kosovo Polje 01.11.2011 02.11.2011 Ne Bez odgovora
(JLJP)
akovica (JLJP) 01.11.2011 Nepoznato (nije Ne -
primljeno)
Gnjilane (JLJP) 01.11.2011 03.11.2011 Ne 25.11.2011
Glogovac (JLJP) 01.11.2011 02.11.2011 Ne Bez odgovora
Graanica (JLJP) 08.11.2011 10.11.2011 Ne Bez odgovora
Hani i Elezit 01.11.2011 02.11.2011 Ne Bez odgovora
(JLJP)
Istok (JLJP) 01.11.2011 Povratni papir Ne Bez odgovora
nije primljen
Junik (JLJP) 01.11.2011 02.11.2011 Ne Bez odgovora
Kaanik (JLJP) 01.11.2011 02.11.2011 Ne Bez odgovora
Kamenica (JLJP 01.11.2011 02.11.2011 Ne Bez odgovora
Klokot 08.11.2011 11.11.2011 Ne Bez odgovora
Klina (JLJP) 01.11.2011 08.11.2011 Ne Bez odgovora
Lipljane (JLJP) 01.11.2011 02.11.2011 Ne Bez odgovora
Malievo (JLJP) 01.11.2011 Ne Bez odgovora
Mamua (JLJP 01.11.2011 02.11.2011 Ne Bez odgovora
315 Trebali smo ih kontaktirati vie od jednog puta, rekli su da nisu imali zahtev
104
Mitrovica (JLJP) 01.11.2011 03.11.2011 Ne Bez odgovora

Novoberdo (JLJP) 08.11.2011 09.11.2011 Ne Bez odgovora
Obili (JLJP) 01.11.2011 02.11.2011 Ne Bez odgovora
Pe (JLJP) 01.11.2011 08.11.2011 Ne Bez odgovora
Parte (JLJP) 08.11.2011 11.11.2011 Ne Bez odgovora
Podujevo (JLJP) 01.11.2011 02.11.2011 Ne Bez odgovora
Pritina (JLJP) 01.11.2011 Nepoznato (nije Ne Bez odgovora
primljeno)
Prizren (JLJP) 01.11.2011 03.11.2011 Ne Bez odgovora
Orahovac (JLJP) 01.11.2011 02.11.2011 Ne Bez odgovora
Ranilug (JLJP) 08.11.2011 09.11.2011 Ne Bez odgovora
timlje (JLJP) 01.11.2011 02.11.2011 Ne 10.11.2011
Srbica (JLJP) 01.11.2011 04.11.2011 Ne Bez odgovora
Suva Reka (JLJP) 01.11.2011 03.11.2011 Ne Bez odgovora
Vitina (JLJP) 01.11.2011 02.11.2011 Ne Bez odgovora
Vuitrn (JLJP) 01.11.2011 02.11.2011 Ne
Leposavi -JLJP 01.11.2011 Odbili da prime Ne -
Zubin Potok 08.11.2011 Odbili da prime Ne -
Zvean 08.11.2011 Odbili da prime Ne -
to se tie Jedinica ljudskih prava na optinskom nivou:
x Poslali smo zahtev u 36 kancelarija

x 3 kancelarije su odbile da prime zahtev
x 3 od njih su ih vratile sa naznakom nepoznato
x Samo dve su odgovorile jedinica ljudskih prava u timlju, koja je isto tako ispotovala
zakonski rok i jedinica ljudskih prava u Gnjilanu
d. Zahtev za statistiku o albama za diskriminaciju podnetim sudovima316
Tabela 3: Sudske Institucije
Zahtev Poslat Primljen od Praenje Odgovor

Instituciji Institucije dostavljen
Sudski Savet 17.08.2011 13.09.2011 Da Nepotpun
Kosova odgovor
Kosovski Institut 02.11.2011 11.11.2011 Ne Da
za Pravosue
Gore pomenute institucije su bile kontaktirane o sledeem:
x Sudski savet Kosova za statistike o albama za diskriminaciju na Kosovu ali nam

ih nisu dostavili
x Kosovski institut za pravosue za obuku koja je odrana o Zakonu protiv
diskriminacije i pohaanje tih obuka o emu smo dobili odgovor
316 Rezultat odgovora e se diskutovati u nastavku
105
Tabela 4: Sudovi
Zahtev Sudu Poslat Primljen od Praenje Odgovor

Suda dostavljen
Ustavni sud 02.11.2011 03.11.2011 Ne 10.11.2011
Vrhovni sud 02.11.2011 03.11.2011 Ne Bez odgovora
Pritina (Okruni) 02.11.2011 03.11.2011 Ne Bez odgovora
Pe (Okruni) 02.11.2011 03.11.2011 Ne Bez odgovora
Prizren (Okruni) 02.11.2011 04.11.2011 Ne Bez odgovora
Gnjilane 02.11.2011 12.11.2011 Ne Bez odgovora
(Okruni)
Srbica (Optinski) 02.11.2011 09.11.2011 Ne Bez odgovora
Pritina 02.11.2011 03.11.2011 Ne Bez odgovora
(Optinski)
Pe (Optinski) 02.11.2011 03.11.2011 Ne 17.11.2011
Prizren 02.11.2011 04.11.2011 Ne 17.11.2011
(Optinski)
Gnjilane 02.11.2011 04.11.2011 Ne Bez odgovora
Optinski
Mitrovica 02.11.2011 Ne Bez odgovora
(Optinski)
Uroevac 02.11.2011 09.11.2011 Ne Bez odgovora
(Optinski)
akovica 02.11.2011 03.11.2011 Ne 14.11.2011
(Optinski)
Suva Reka 02.11.2011 03.11.2011 Ne Bez odgovora

(Optinski)
Podujevo 02.11.2011 Ne Bez odgovora
(Optinski)
Lipljane 02.11.2011 03.11.2011 Ne Bez odgovora
(Optinski)
Kaanik 02.11.2011 03.11.2011 Ne Bez odgovora
(Optinski)
Glogovac 02.11.2011 04.11.2011 Ne Bez odgovora
(Optinski)
Istok (Optinski) 02.11.2011 08.11.2011 Ne Bez odgovora
Klina (Optinski) 02.11.2011 03.11.2011 Ne Bez odgovora
Deane 02.11.2011 03.11.2011 Ne Bez odgovora
(Optinski)
Orahovac 02.11.2011 04.11.2011 Ne 17.11.2011
(Optinski)
Draga 02.11.2011 03.11.2011 Ne Bez odgovora
(Optinski)
Malievo 02.11.2011 04.11.2011 Ne 17.11.2011
(Optinski)
Kamenica 02.11.2011 Povratni papir Ne Bez odgovora
(Optinski) nije primljen
Vitina (Optinski) 02.11.2011 03.11.2011 Ne Bez odgovora
Vuitrn 02.11.2011 03.11.2011 Ne Bez odgovora
(Optinski)
Rezultati zahteva dostavljenim sudovima:
106
x Zahtevi su poslati na adrese 28 sudova ukljuujui Ustavni Sud, Vrhovni Sud,

Okrune i optinske sudove
x Ustavni sud je jedini odgovorio u zakonskom roku
x Samo 6 sudova je odgovorilo ukljuujui Ustavni sud i 5 optinskih sudova
e. albe za diskriminaciju (administrativne)
Zakon protiv diskriminacije priznaje da se svaka alba za diskriminaciju moe reavati od strane
organa uprave i u svetlu organa uprave smo vec identifikovali da bi to bile Jedinice za ljudska
prava u okviru optine i Jedinice za ljudska prava u ministarstvima317.
to se tie zahteva koje smo podneli za statistiku o takvim albama od Jedinica za ljudska prava u
optinama; od 36 zahteva, 2 koja su odgovorili dali su nam sledece informacije:
1. Jedinica za ljudska prava u optini timlje od osnivanja nije dobila nijednu albu u vezi
krenja ljudskih prava318
2. Jedinica za ljudska prava u optini Gnjilane izrazila je da postoje sluajevi
diskriminacije graana i dravnih slubenika na nivou optine i ire319
Pored toga, Jedinica za ljudska prava u optini Gnjilane izrazila je da je est oblik diskriminacije
koji dravni slubenici iskuse je u pitanju plata. Razlika u tretmanu je evidentna, jer dravni
slubenici imaju iste pozicije i kvalifikacije, ali se njihov koeficijent za platu razlikuje320. . Razlog
tome nije odreeno, iako to moe biti zbog pola, politike pripadnosti ili nepotizma, izmeu
ostalih.
Koordinator Jedinice za ljudska prava u optini Gnjilane je takoe izrazio da nema mnogo
prijavljenih sluajeva i verovatno naa nesposobnost da im pomognemo ima uticaja321.
Jedinice za ljudska prava u sledecim ministarstvima su odgovorila da nikada nisu dobili nikakve
pritube:
x Ministarstvo zdravlja 322

x Ministarstvo Administracije Lokalne Samouprave 323
x Ministarstvo za infrastrukturu 324
x Ministarstvo za privredu i finansije 325
x Ministarstvo bezbednosnih snaga Kosova 326
317 Drugi organi uprave u pojedinim oblastima postoje i koji bi mogli da bave albama, ukljuujuci obrazovnu
inspekciju ili inspektorat rada, mada cemo se koncentrisati na jedinice za ljudska prava
318 Pismeni odgovor od Lulzim Muharremi Koordinator Jedinice za ljudska prava, Optina timlje,
10.11.2011.
319 Pismeni odgovor od Fazli Abdullahu Koordinator Jedinice za ljudska prava, Optina Gnjilane,
25.11.2011.
320 ibid
321 Pismeni odgovor od Fazli Abdullahu Koordinator Jedinice za ljudska prava, Optina Gnjilane,
25.11.2011.
322 Pismeni odgovor od Sanie Kacimari-Arifi Koordinator Jedinice za ljudska prava, Ministarstvo zdravstva,
25.10.2011.
323 Pismeni odgovor od Venera Kosumi Koordinator Jedinice za ljudska prava, Ministarstvo administracije
lokalne samouprave, 25.10.2011.

324 Pismeni odgovor od Mirdit Emini Jedinica za ljudska prava, Ministarstvo infrastrukture, 04.11.2011.
325 Pismeni odgovor od Muharrem Shahini/Shpetim Hajzeraj, Ministrstvo ekonomije i finansija, 18.10.2011.
326Pismeni odgovor od Halime Morina Jedinica za ljudska prava, Ministarstvo Kosovskih snaga
bezbednosti, 19.10.2011.
107
x Ministarstvo trgovine i industrije 327
Jedinice za ljudska prava u sledecim ministarstvima nisu odgovorili, ali su ranije izvestili da su
reili takve albe:
x Ministarstvo pravde je izvestilo o prijemu sluajeva diskriminacije u 2008, 2009 i 2010,

iako i oni nisu odgovorili na na zahtev za podatke o ovim sluajevima 328
x Ministarstvo rada i socijalne skrbi je takoe izvestilo o sastanku sa graanima da
razgovaraju o nizu sluajeva, ali ponovo nisu odgovorili na na zahtev 329
Neke Jedinice za ljudska prava su odgovorile da se one nisu bavile takvim pritubama u okviru
svojih Ministarstava:
x Jedinica za ljudska prava u Ministarstvu obrazovanja, nauke i tehnologije nas je

obavestila da se svim albama bavi Komisija za albe i Odeljenje inspekcije
obrazovanja. Komisija za albe je u toku 2010 dobila 56 albi, dok je tokom 2011
dobila 61 albu. Tokom istog vremenskog okvira Odeljenje inspekcije obrazovanja je
dobilo 9 sluajeva, 2 seksualnog zlostavljanja i 7 fizikog nasilja330. Meutim, nije jasno
koliko se takvih sluajeva bavi posebno sa diskriminacijom.
x Jedinica za ljudska prava u Ministarstvu ivotne sredine i prostornog planiranja je
objasnila da se takvim pitanjima bavi Kancelarija za albe i oni su primili 22 pritubi,
od kojih su 9 reene dok se ostatak obrauje331
Jedinice za ljudska prava koje su prihvatile takve sluajeve ukljuuju:
x Ministarstvo za ekonomski razvoj nas je obavestilo o 13 takvih albi koje su

razmatrali, iako su vecina od 2007 godine i nije jasno da li su albe za diskriminaciju 332
x Ministarstvo poljoprivrede, umarstva i ruralnog razvoja nas je obavestilo da su se
bavili sa 3 sluaja, jedan iz 2008 i 2 iz 2010. Jo jednom nije jasno da li su albe za
diskriminaciju 333
x Ministarstvo kulture, omladine i sporta nas je obavestilo o 11 albi kojima su se bavili
tokom perioda 2007-2011 i precizirali su detalje za svaku od njih334. Iz nekih je
evidentno da postoji alba za diskriminaciju, kao to su rodna diskriminacija, iako su
vecina dole od dravnih slubenika.
327Pismeni odgovor od Nexhmije Shala Jedinica za ljudska prava, Ministarstvo trgovine i industrije,
25.10.2011.
328 Vidi izvetaje Kancelarije dobrog upravljanja, Izvetaj o aktivnostima u oblasti ljudskih prava, jednakih
mogucnosti, prava manjina, zabrani diskriminacije, borbi protiv korupcije

329 Vidi izvetaje Kancelarije dobrog upravljanja, Izvetaj o aktivnostima u oblasti ljudskih prava, jednakih
mogucnosti, prava manjina, zabrani diskriminacije, borbi protiv korupcije samo 2010
330Pismeni odgovor od Merita Jonuzi Coordinator of the Human Rights Unit, Ministry of Education,
Science i Technology, 18.10.2011.

331 Pismeni odgovor od Shpresa Sheremti-Smakiqi Koordinator Jedinice za ljudska prava, Ministarstvo
ivotne sredine i prostornog planiranja, 26.10.2011.

332 Pismeni odgovor od Diana Krasniqi-Gjonbalaj Ministarstvo ekonomskog razvoja, 01.11.2011.
333 Pismeni odgovor od Emine Kelmendi Ministarstvo poljoprivrede, umarstva i ruralnog razvoja,
24.10.2011.
334 Pismeni odgovor od Fatmire Sahiti Koordinator Jedinice za ljudska prava, Ministarstvo kulture,
omladine i sporta, 13.10.2011.
108
f. albe za diskriminaciju (sudske)
U cilju da se utvrdi broj albi za diskriminaciju na Kosovu, mi smo zahtevali statistike podatke
od Sudskog saveta Kosova i kao to je ranije napomenuli, dobili smo nepotpun odgovor. Nakon
naeg poetnog zahteva iz avgusta 2011, sastali smo se sa direktorom Odeljenja za statistiku u
Sudskom savetu Kosova, koji je zatraio takav sastanak kako bi razgovarali o traenim
statistikama335.
Ovaj sastanak je otkrio veliki broj veoma vanih pitanja u vezi sa primenom Zakona protiv
diskriminacije:
x Direktor je napomenuo da on nije bio u stanju da pronae krivino delo diskriminacije

unutar Krivinog zakona Kosova
x Nakon to je Direktor na internetu pretraio Zakon protiv diskriminacije i otkrio da je
zakon donet u toku misije UNMIK-a, rekao je on vie nije na snazi
x Kada je shvatio da je Zakon ipak na snazi, rekao je da je anti-diskriminacija uopteni
izraz i da je teko naci posebno takve sluajeve
Uprkos daljih razgovora sa Direktorom, on nije reagovao na adekvatan nain da nam prui
traenu statistiku, odbije zahtev ili objasni da statistiki podaci nisu bili dostupni.
Osim toga, mi smo traili statistike i predmete od svih sudova na Kosovu i od 28 zahteva koje
smo uputili dobili smo sledecih 6 odgovora:
x Optinski sud Orahovac nije dobio, niti je reio nijedan krivini predmet koji se
sankcionie prema Zakonu protiv diskriminacije br. 2004/3336
x Optinski sud u Prizrenu nije primio nijedan sluaj u vezi sa diskriminacijom 337
x Optinski sud Malievo nije dobio ili reio nijedan sluaj koji se zasniva na Zakonu
protiv diskriminacije 2004338
x Optinski sud akovica nema sluajeva koji se zasnivaju na Zakonu protiv
diskriminacije 2004339
x Optinski sud Pe je primio dva sluajeva diskriminacije na radnom mestu 340
x Ustavni sud se pozvao na svoje godinje izvetaje i svoju internet stranicu za vie
detalja.341
Sluajevi diskriminacije iz Optinskog suda Pe342
Miradie Gai protiv Ministarstva poljoprivrede, umarstva i ruralnog razvoja

[7. jun 2010 - Vrhovni sud]343
335 Sastanak sa G-din. Besnik Ramosaj, Direktor Odeljenja za Statistiku, Sudski Savet Kosova, 15.09.2010. u
14.15.
336 Pismeni odgovor od Muharrem Perboci, Administrator Optinski sud Orahovac, 17.11.2011.
337 Pismeni odgovor od Nexhibe Bala (administrator) i Besnik Bislimaj (referent) Optinski sud Prizren,
17.11.2011.
338 Pismeni odgovor od Agim Bytyci, Administrator Optinski sud Malievo, 17.11.2011.
339 Pismeni odgovor od Rudin Elezi, Administrator Optinski sud akovica, 14.11.2011.
340 Pismeni odgovor od Optinski sud Pe, 17.11.2011.
341Pismeni odgovor od Arbersha Raca-Shala Ustavni Sud, 10.11.2011.
342 Ti sluajevi su poslati u nau kancelariju od strane Optinskog suda u Pei posle naeg zahteva za
statistiku i sluajeve diskriminacije

343 A.nr. 255/2010
109
Podnosilac predstavke je predala zahtev za zatitu od diskriminatornih radnji protiv nje na

osnovu pola od strane Ministarstva poljoprivrede, umarstva i ruralnog razvoja. Nakon
iscrpljivanja administrativnih procedura, podnosilac predstavke je oslanjajuci se na lan 7 (3)
Zakon protiv diskriminacije podnela daljni zahtev na osnovu Zakona o upravnim sporovima.
Vrhovni sud se proglasio prvostepenim sudom u sluajevima koji ukljuuju upravne sporove.
Meutim, u ovom sluaju Vrhovni sud se proglasio nenadlenim za razmatranje ovog sluaja i
utvrdio je Optinski sud u Pei kao nadleni sud po ovom pitanju.
Obrazloenje ove odluke Vrhovni sud je bazirao na lanu 70 Zakona o upravnim sporovima
(RSFJ broj 4 / 77) i zakona koji je vaio u vreme kada je zahtev predat u skladu sa Ustavom
Republike Kosovo ( lan 145.2). Osim toga, na nadlenom je sudu, na ijoj teritoriji se radnja
odvijala, da odlui o sluaju.
Ovo je posebno znaajan sluaj iz vie razloga. Prvo, on se bavi sa lanom 7 (3) Zakona protiv
diskriminacije i upravnim sporovima, koje nije u potpunosti jasno i dobijanje tumaenja suda po
ovom pitanju bi bilo od vanosti. Drugo, nije u potpunosti jasno kako je Vrhovni sud je u stanju
da se izjasni kao prvostepeni sud u sluajevima upravnih sporova, bez ikakve kvalifikacije, a ipak
dodeli sluaj drugom sudu. Konano, postoji zabrinutost zbog zakona koji se ovde primenjuje i
mogunosti da se donese odluka koja je sutinski pogrena. To je iz razloga jer je Zakon o
upravnim sporovima usvojen od strane Skuptine Kosova 16. septembra 2010, a stupio na snagu
4. novembra 2010, ali je Sud, nekoliko meseci kasnije, primenio stari Zakon o upravnim
sporovima iz Socijalistike Federativne Republike Jugoslavije.
Hysen Ademaj i drugi protiv Pal Bardheci iz "Hidromont" - Drutveno preduzece (DP)
[31 Maj 2011 Optinski sud Pe]344
Podnosioci predstavke Hysen Ademaj i drugi eliminisani su sa liste zaposlenih "Hidromont"

(DP). Kao rezultat toga, zaposleni Hysen Ademaj i drugi su bili iskljueni iz ostvarivanja 20% od
prodate imovine preduzeca, bez ikakvog pravnog osnova i bez prethodne konsultacije sa
upravljakom strukturom ovog preduzeca. Ovo je kandidatima (zaposlenima) prouzrokovalo
znatnu tetu.
Podnosioci predstavke su tvrdili da je Pal Bardheci - "Hidromont" (DP) u Peci izvrio krivino
delo diskriminacije kao to je predvieno lanovima 182 i 183 Krivinog zakona Kosova.
Sud je utvrdio da je okrivljeni uinio diskriminaciju protiv podnosilaca predstavke eliminiui ih

sa liste zaposlenih i nanoseci im znatnu tetu. Prema lanovima 182. i 183. Krivinog zakona
Kosova, to predstavlja krivino delo diskriminacije.
Sud je odredio uslovnu kaznu na godinu dana sa kaznom od 2000 (evra), ako okrivljeni poini
drugo krivino delo u tom periodu. Pored toga, sud je naloio da se zaposleni obuhvate listom
"Hidromont" (DP), tako da zaposleni ostvaruju 20% od prodate imovine preduzeca.
Ova odluka takoe podie niz pitanja, najvie relevantnih da se diskriminacija smatra krivinim
delom. U lanu 182. Krivinog zakonika Kosova krenje prava u oblasti radnih odnosa i lana
183. za krenje prava u zapoljavanju smatraju se krivinim delima, iako nijedno posebno ne
pominje diskriminaciju.
344 P.nr. 295/11
110
ak i ako Krivini zakon Kosova predvia da se diskriminacija tretira na ovaj nain, vano je
uzeti u obzir da bi se diskriminacijom u ovom kontekstu trebalo baviti civilni sudovi, i u ovom
sluaju za krenje ugovora, ili ako postoji dovoljan osnov, diskriminacijom u uslovima primanja
sredstava od prodaje preduzea. Osim toga, kada je sud doneo ovu presudu, sa potovanjem se
tvrdi da li Sud trebalo da razmatra ovaj sluaj na drugom osnovu i prema drugim zakonima, pre
svega, Zakonu protiv diskriminacije 2004. i Zakona o radu, 2010, koji su bili na snazi. Sa daljnim
amandmanima na Krivini zakon Kosova, od velike vanosti je da se osigura da su zakonom
obuhvaena samo ona dela koja zasluuju krivine sankcije.
Sluajevi Ustavnog suda
emailj Kurtii protiv Skuptine optine Prizren

[18 Mart 2010 - Ustavni sud]345
Gospodin Kurtii je tvrdio da amblem Optine Prizren odraava samo jednu zajednicu, odnosno
Albance koji ive u Prizrenu i da ignorie druge nevecinske zajednice. Kao rezultat toga, amblem
ne prenosi poruku o multietninosti koja je prisutna na podruju Prizrena. Stoga, lan 7 Statuta
optine, koji definie elemente amblema, prema tvrdnji gospodina Kurtii, kri jedan broj
ustavnih principa.
Ustavni sud je prvo izjavio sluaj prihvatljivim i ustanovio da je dolo do krenja prava
nevecinskih zajednica u Prizrenu da sauvaju, odre i promoviu svoj identitet. Sud je odluio da
lan 7 Statuta optine nije u skladu sa Ustavom Republike Kosovo, a posebno lanovima 3, 7 (1),
58 i 59. Prema tome, Sud je naloio da optina Prizren izmeni svoj statut i amblem.
Dodatni sluajevi pred Ustavnim sudom gde je bilo pozivanja na zabranu diskriminacije
ukljuuju Sluaj KI 06/10 Valon Bislimi i sluaj KO 119/10 Ombudsman Kosova. Meutim,
pozivanje na zabranu diskriminacije je uinjeno samo u pogledu ustavnog poretka Kosova koji je
uspostavljen na ovom naelu, izmeu ostalih. Nijedan od ovih sluajeva ne podie sutinske
argumente posebno o diskriminaciji. Slino tome, u gore pomenutom sluaju gospodina Kurtii,
postoji jaka komponenta diskriminacije za njegov predmet na osnovu toga to su ne-vecinske
zajednice bile diskriminisane de fakto, protiv vecine u optini Prizren. Ipak, takvi sutinski
argumenti nisu predstavljeni od podnosioca predstavke i kao rezultat toga, sud nije odluio o
ovom veoma vanom pitanju.
Arjeta Halimi protiv Optina Vitina

[30 septembar 2011 - Ustavni sud]346
Podnosilac predstavke je traila ocenu ustavnosti ne-izvrenja presude Okrunog suda u

Gnjilanu u vezi sa statusom redovnog studenta u Gimnaziji 'Kuvendi i Lezhes' u Vitini. Pored
toga, podnosilac predstavke je tvrdila da su povreeni sledeci lanovi Ustava, ukljuujuci:
lanove 24, 38 i 47. Podnosilac predstavke je takoe tvrdila da su prekreni sledeci lanovi
Evropske konvencije o ljudskim pravima: lan 2 Protokola br 1, lan 9. u vezi sa lanom 14.
Sud je proglasio ovaj sluaj neprihvatljivim na osnovu toga jer nije iscrpeo sva raspoloiva
pravna sredstva i injenice da predstavljeni dokazi ne opravdavaju krenje ustavnih prava. Sud je
potom tumaio praksu Evropskog suda za ljudska prava posebno sluaj Lejla Sahin347 i primenio
je principe i relevantnu sudsku praksu na ovaj sluaj, koji je u poetku proglasio neprihvatljivim;
345KO 01/09
346 KI 36/11
347 Application No.44774/98, 29/06/2004, ECtHR
111
naznaujui da je sekularna drava opravdana da zabrani noenje marama u kolskim

prostorijama.
Jo jednom iz ovog sluaja proistiu fundamentalna pitanja. Prvo, ovo je jo jedan sluaj gde je
dolo do de jure i de facto diskriminacije, meutim sutinski argumenti nisu predstavljeni po
ovom pitanju. Drugo, uz duno potovanje, Ustavni sud je sutinski imao pogrean pristup u
ovom sluaju. To je iz razloga jer je prvo izjavio sluaj neprihvatljivim i da podnosilac nije
opravdao krenje, a zatim ipak primenjuje sudsku praksu ESLJP i ustvari donosi odluku o
legalnosti noenja marame u dravnim kolama.
g. albe za diskriminaciju (Institucija Ombudsmana na Kosovu)
Od usvajanja Zakona protiv diskriminacije u 2004. godini, nije jasno koliko je sluajeva
diskriminacije Ombudsman Kosova obradio, jer kao institucija Ombudsman nema precizne
statistike 348 .
Evidentno je, meutim, sa internet stranice Ombudsmana da se ta institucija ranije bavila

ovakvim sluajevima, ukljuujuci:
x po slubenoj dunosti 42/05 - moguca diskriminacija u dodeli graevinskog materijala

u kategoriji 4B nakon zemljotresa u Gnjilanu 349
x po slubenoj dunosti 43/05 - u vezi sa upotrebom bosanskog jezika u Optinskom
sudu u Pei 350
x po slubenoj dunosti 41/04 - u vezi starosne diskriminacije u oglasima u javnom
sektoru 351
x teret dokazivanja u vezi sa navodnom diskriminacijom u procesu privatizacije 352
x po slubenoj dunosti 48/05 - u pogledu pitanja diskriminacije po osnovu pola u
oglasima u javnom sektoru 353
Takoe je vano napomenuti da nijedan od gore navedenih sluajeva nije bio upravljan od strane
aktuelnog ombudsmana.
h. Diskriminacija u medijima
Mediji imaju posebno vanu ulogu u borbi protiv diskriminacije u bilo kom drutvu. Meutim,
kao metod za borbu protiv diskriminacije ono predstavlja ma sa dve otrice, jer u datom
trenutku vreme moe da otkrije diskriminatorne prakse, dok se u drugim prilikama moe
odnositi na pitanja koja nisu diskriminatorska ili preko svojih izvetaja diskriminisati
najugroenije.
Diskriminacija na osnovu politike pripadnosti je u medijima predstavljena u drugaijem

kontekstu. List Zeri je 20. novembra 2011. izvestio o navodnoj diskriminaciji u kolama koja je
348 Zatraili smo nekoliko puta intervju sa ombudsmanom ali to nije realizovano, jedini nain da dobijemo
odgovore na naa pitanja je bilo pismenim putem i on je tako odgovorio o statistici dana 21/11/11
349 30/06/06 dostupno na http://www.ombudspersonkosovo.org/new/repository/docs/A3060630a.pdf
poseeno on 04/12/2011
350 30/06/05 dostupno na http://www.ombudspersonkosovo.org/new/repository/docs/A3060630c.pdf
351 Godine 2004 dostupno na http://www.ombudspersonkosovo.org/new/repository/docs/A3050620a.pdf
352 6-ti Godinji izvetaj Ombudsmana 2005-2006, str.130-131
353 7-mi Godinji izvetaj Ombudsmana 2006-2007, str. 107
112
sponzorisana od Vlade. ini se da se lanak odnosi na praksu gde se navodno prednost daje
investicijama za nove kole u optinama u kojima je na vlasti vladajuca stranka. Slino tome,
Koha Ditore je 13. novembra 2011. izvestila o albama dravnih slubenika koji su
diskriminisani u njihovim zaradama. lanak se odnosi na koeficijent za plate u optini Klina, koji
nije zasnovan na obrazovanju ili radnom iskustvu vec na porodine veze / nepotizam i politiku
pripadnost.
Takoe je izvetavano o drugim oblicima diskriminacije. Na primer, razliite javne institucije u

oglaavanju tendera za ispunjavanje razliitih potreba su prema izvetajima provele
diskriminaciju u biranju kompanija. O ovom pitanju je Zeri izvestio navode da su kosovska
policija354 kao i Univerzitet u Prizrenu355, sproveli diskriminaciju.
to se tie marginalizovanih grupa, primeri diskriminacije protiv njih nisu tako lako
prepoznatljivi. Na primer, 16. novembra 2011. je objavljeno da postoji nedostatak nastavnika za
uenike sa posebnim potrebama. Meutim, to nije prepoznato kao oblik diskriminacije od strane
vlasti. Slino tome, o lanovima zajednice lezbejki, gejeva, biseksualaca i transseksualaca (u
daljem tekstu LGBT), se obino ne izvetava u tampi bez diskriminacije.
i. Identifikovanje diskriminacije i traenje obetecenja
Kao deo naeg istraivanja raspitivali smo se o tome zato se albe za diskriminaciju ne mogu
lako identifikovati i reiti bilo od upravnih tako i od sudskih organa.
to se tie jedinica za ljudska prava u ministarstvima, traili smo podatke o tome koliko pravnika
radi u svakoj kancelariji i dobili smo sledece informacije:
JLJP u Ministarstvu Broj pravnika

Ministarstvo za obrazovanje, nauku i 0
tehnologiju
Ministarstvo kulture, omladine i sporta 2
Ministarstvo zdravlja 2
Ministarstvo poljoprivrede, umarstva i 1
ruralnog razvoja
Ministarstvo za ekonomski razvoj 1
Ministarstvo ivotne sredine i prostornog 2
planiranja
Ministarstvo administracije lokalne 3 (Odeljenja za ljudska prava, a ne jedinica
samouprave za ljudska prava)
Ministarstvo za infrastrukturu 2
Ministarstvo za privredu i finansije 3
Ministarstvo kosovskih bezbednosnih snaga 0
Ministarstvo trgovine i industrije 0
Kroz nae razgovore postalo je oigledno da su pravnici u manjini u vecini kancelarija, iako ak i
tamo gde postoji veci broj njih, njihove kvalifikacije imaju tendenciju da budu na nivou bachelor
(osnovne studije prava). Neki su smatrali da kvalifikacija pravnika nije neophodna, i da zvanje
magistra u oblasti prava nikako nije neophodno, jer poznavanje i primena meunarodnih
konvencija, posebno kada je u pitanju potovanje zakona, se moe steci kroz obuku. Meutim,
354 18. novembar 2011.

355 16. novembar 2011.
113
Direktor Kancelarije za dobro upravljanje je precizirao da, posebno u pogledu saglasnosti sa

meunarodnim konvencijama, vano je da ima svaka kancelarija ima najmanje jednog
pravnika356.
Osim toga, raspitali smo se o tome koliko je sesija obuke organizovano od strane Sudskog saveta
Kosova za sudije da se upoznaju sa Zakonom protiv diskriminacije, i rezultati su sledei 357
Obuka Pohaanje od sudija Pohaanje od drugog osoblja

Meunarodni standardi protiv nasilja u 19 0
porodici, antidiskriminacioni zakon i
imovinska pitanja 22.09. 2011
Meunarodni standardi protiv nasilja u 11 2
porodici, antidiskriminacioni zakon i
imovinska pitanja 23.09.2011
Sprovoenje zakona protiv diskriminacije 11 7
18.11.2008
Zakon protiv diskriminacije 30.10.2007 12 3
Zakon protiv diskriminacije 07- 18 8
08/02/2005
Jasno je da je obuka organizovana, ali broj onih koji je pohaaju a koji ce morati da se bave
takvim pitanjima nije adekvatan.
Kao deo naeg istraivanja takoe smo se raspitali da li je Advokatska Komora Kosova
organizovala specifine obuke o Zakonu protiv diskriminacije za advokate i koliko smo bili u
mogucnosti da saznamo to nije uinjeno358. Slino smo imali intervju sa slubenikom Komisije
za pravnu pomoc u vezi sa sluajevima diskriminacije i nismo bili u mogucnosti da vidimo da je
bilo sluajeva gde se diskriminacija posebno tvrdila. Neki sluajevi koji su nam bili prikazani i
koji su se bavili pitanjima kao to su vlasnitvo nad imovinom, nasilje u porodici ili starateljstvo
nad decom, nijedno od njih se nije pozivlo na Zakon protiv diskriminacije, ak i tamo gde je bilo
takve prilike359.
to se tie traenja obetecenja, sve jedinice za ljudska prava u ministarstvima ukazuju da su

koristili svoje internet stranice da informiu graane o njihovim pravima, nainima da trae
obetecenje i aktivnostima u kojima su jedinice za ljudska prava bile ukljuene. Meutim, tokom
naeg istraivanja nali smo da mnoge od internet stranica ne sadre sve potrebne informacije i
zasigurno nisu obavestile graane o aktivnostima. Ovo je posebno zabrinjavajuce, jer mnoga od
ministarstava ne dobijaju pritube zbog krenja.
Pored toga, odreene marginalizovane grupe nisu pomenute u bilo kojoj od literature ili radu
Jedinice za ljudska prava. Ovo se posebno odnosi na LGBT zajednicu i tokom naeg istraivanja
mi smo se raspitali zato je to tako i dobili smo sledeci odgovor:
x Oni nisu prioritet za nas

x Politiki lideri treba da zauzmu stav po ovom pitanju, i onda emo ih moda pratiti
x Nisam siguran da bih se prijatno osecao da se bavim tim pitanjima360
356 Intervju sa G-din. Habit Hajredini, Direktor Kancelarije dobrog upravljanja, 22.11.11.
357 Pismeni odgovor od Lumnije H. Krasniqi, Kosovski Institut za Pravosue, 10.11.2011.
358 Intervju dana 16/11/11
359 Intervju sa Ardian Ajvazi, Komisija za pravnu pomo Kosova
360 Takvo komentari su dati od strane nekoliko zvaninika u intervjuima odranim u oktobru i novembru
2011.
114
8. Zakljuak
U zakljuku sprovoenje Zakona protiv diskriminacije na Kosovu nije imalo sutinski napredak.
Dok je Zakon sveobuhvatan u definisanju oblika diskriminacije i zaticenih osnova, Poglavlja II i
III nisu dovoljno jasna da omoguce sprovoenje. To su pitanja koja su razmatrana tokom
nekoliko godina, ali jo nema pokuaja da se ona adresiraju. to se tie tela sa mandatom da
promoviu jednak tretman, kao to je vec pomenuto, ona su stvorena kroz administrativna
uputstva i suprotno onome to Zakon protiv diskriminacije predvia.
Imajuci takav zakonski akt ve nekoliko godina je, takoe, doprinelo snanom verovanju da
Zakon postoji, da je sveobuhvatan i da prua zatitu. Kao rezultat diskriminacija se ne vidi od
mnogih u javnosti i vladi kao pitanje koje treba adresirati. Meutim, istraivanje sprovedeno od
vlade pokazuje da postoji nedostatak svesti o diskriminaciji u javnosti i dravnoj slubi i da jo
nema konkretnih radnji da se to rei.
Pored toga, odreene grupe kao to su LGBT su u potpunosti izuzete iz zatite, jer se nikada ne
pominje u bilo kojoj literaturi ili se pozitivne mere preduzimaju od strane institucija koje se bave
diskriminacijom.
Osim toga, najnoviji Izvetaj o napretku Evropske komisije se poziva na nedostatak svesti i
sprovoenje Zakona protiv diskriminacije i nedostatak de facto zatite predviene za odreene
grupe kao to su LGBT361.
Sve u svemu treba uvek imati na umu da ce borba protiv diskriminacije biti neefikasna ako
zakoni postoje a ne sprovode se i strategije se izrauju ili prisustvuje se obukama. Eliminisanje
diskriminacije ne moe da bude samo de jure pitanje, u svakom trenutku mora da bude de facto
eliminisana i javne institucije su pravno odgovorne da imaju vodeu ulogu u tome.
361 Izvetaj o napretku Evropske Komisije za Kosovo, oktobar 2011, dostupno na

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2011/package/ks_rapport_2011_en.pdf
poseeno 05/12/2011, p. 18
115
9. Preporuke
x Vlada u predstojecoj reviziji ovog zakona u saradnji sa civilnim drutvom treba da

razmotri nedostatak sprovoenja i nedostatak jasnoce u Poglavlju II i III
x Vlada treba da se bavi preporukama koje je date u njenom istraivanju o percepciji
diskriminacije u javnosti i u dravnoj upravi
x Organi za unapreenje jednakog tretmana, jer trenutno postoje kroz administrativna
uputstva, treba da budu pregledani i zbog njihove neefikasnosti mogu se traiti druge
mogucnosti
x Ako jedinice za ljudska prava na centralnom i lokalnom nivou i Kancelarija za dobro
upravljanje i dalje budu mandatna tela po ovom pitanju, treba da imaju vodeu ulogu u
podizanju svesti i promociji Zakona protiv diskriminacije
x Jedinice za ljudska prava u ministarstvima moraju da ciljaju svoje kampanje da
pokrivaju vrstu diskriminacije koja se moe dogoditi u odnosu na usluge koje nude
graanima
x Jedinice za ljudska prava u optinama trebalo bi da ciljaju svoje kampanje posebno
obracajuci panju na marginalizovane grupe u okviru optine
x Centralna taka svih kampanja treba da obezbedi da graani znaju svoja prava i mogu
to lake da pristupe obetecenju
x Svi organi treba da se procene uticaj njihove kampanje, na primer ako graani ne
podnose albe onda vie treba da se uradi o tome
x Jedinice za ljudska prava na lokalnom i centralnom nivou treba da obezbede bolju
saradnju u cilju smanjenja birokratije, ak i ako to znai menjanje trenutnog sistema
izvetavanja
x Specifine akcije treba preduzeti za reavanje problema da se diskriminacija moe
samo dogoditi u javnom sektoru i da su dravni slubenici vie zabrinuti o krenju
njihovih prava u okviru ministarstava ili optine, a ne prava graana
x Jedinice za ljudska prava u ministarstvima treba da obezbede bolju usklaenost nacrta
zakona sa Ustavom, meunarodnim konvencijama i drugim zakonima, tako da se
netanosti ne pojave u novim zakonima
x Jedinice za ljudska prava na centralnom i lokalnom nivou treba da redovno auriraju
svoju internet stranicu i izvetavaju o svojim aktivnostima, jer ispunjavanje obaveze
izvetavanja samo prema Kancelariji za dobro upravljanje nije dovoljno
x Jedinice za ljudska prava na centralnom i lokalnom nivou treba da imaju minimum 2-3
pravnika koji rade u njihovim kancelarijama, posebno prilikom izrade pravnih
miljenja o usklaenosti nacrta zakona sa meunarodnim konvencijama i koji se bave
albama graana za diskriminaciju. Dravni slubenici sa magistarskim diplomama u
oblasti zatite ljudskih prava, trebaju imati prioritet u takvim ulogama
x Ombudsman treba da se bavi diskriminacijom vie dosledno, posebno kroz istrage po
slubenoj dunosti
x Obuka za advokate, dravne slubenike i sudije treba da bude organizovana posebno
ee na temu diskriminacije i veci broj njih bi trebalo da prisustvuje
x Sudije moraju da budu svesne najnovijih propisa na snazi i dosledno ih primenjuju
x Sudije treba da budu obuene o najnovijoj praksi Evropskog suda za ljudska prava o
diskriminaciji i primeniti je u praksi
x Institucije, kao to su Komisija za pravnu pomoc i advokati treba da budu obueni za
pravilno predstavljanje albi za diskriminaciju
x Sudski savet Kosova treba da prikupi statistike podatke albi za diskriminacije i
izvetava o tome, ak i kada nema albi
116
x Sve institucije treba da razmotre diskriminaciju marginalizovanih grupa i organizuju

svoje aktivnosti adresirajui najeci oblik diskriminacije
x Sve institucije treba da razmotre diskriminatorni tretman LGBT zajednice i zaponu
kampanje podizanja svesti, kao i preduzmu druge pozitivne radnje
x Sve institucije treba da osiguraju da potuju nediskriminatorske odredbe sadrane u
Ustavu i vaecim meunarodnim konvencijama o ljudskim pravima. U primeni
Zakona protiv diskriminacije, one su u zakonskoj obavezi da primenjuju praksu
Evropskog suda za ljudska prava
x Sve institucije treba da sarauju sa civilnim drutvom ispravno, konstruktivno i da
potuju vremenska ogranienja kada odgovaraju na zahteve za javne dokumente
117
ANTI- DISCRIMINATION
LAW IN KOSOVO:
SEVEN YEARS ON
The Human Rights Program

and this publication is supported by the
Civil Rights Defenders
Prishtina,
December 2011
Publisher
Youth Initiative for Human Rights Kosovo
Editor
Raba Gjoshi
Written by
Natyra Avdiu
Proofreading
Youth Initiative for Human Rights
Design & Print

PrintingPress
Copies
500
Copyright Youth Initiative for Human Rights Kosovo

www.ks.yihr.org
Contents
Foreword.................................................................................................................................... .....................................................................129
1.Introduction.................................................................................................................................................................................................131
2.The definition of Discrimination.........................................................................................................................................................132
a.Direct discrimination..............................................................................................................................................................................132
b.Indirect discrimination.........................................................................................................................................................................133
c.Harassment..............................................................................................................................................................................................134
d.Instruction to discriminate....................................................................................................................................................................135
e.Victimisation............................................................................................................................................................................................135
f.Segregation...............................................................................................................................................................................................136
3.The grounds of discrimination............................................................................................................................................................137
a.Sex or gender...........................................................................................................................................................................................137
b.Age.............................................................................................................................................................................................................138
c.Marital status............................................................................................................................................................................................138
d.Language..................................................................................................................................................................................................139
e.Mental or physical disability...................................................................................................................................................................139
f.Sexual orientation....................................................................................................................................................................................140
g.Political affiliation or conviction...........................................................................................................................................................141
h.Race, ethnic origin and nationality........................................................................................................................................................141
i.Religion or belief......................................................................................................................................................................................143
j.Social origin, property, birth...................................................................................................................................................................143
k.Any other status......................................................................................................................................................................................143
4. The scope of the Law............................................................................................................................................................................144
a.Employment, working conditions and trade union rights................................................................................................................144

b.Education and Vocational Training.....................................................................................................................................................146
c.Social Protection (social assistance, social security, healthcare).......................................................................................................146
d.Access to supply of goods and services.............................................................................................................................................147
e.Participation in public affairs................................................................................................................................................................148
f.Fair treatment before tribunals..............................................................................................................................................................148
g.Other areas of plementation..............................................................................................................................................................149
h.'Any other right.......................................................................................................................................................................................149
5.Exceptions and Positive Action............................................................................................................................................................151
6.Remedies and Enforcement..................................................................................................................................................................152
a.Administrative and judicial....................................................................................................................................................................152

b.Legal standing.........................................................................................................................................................................................153
c.Burden of proof......................................................................................................................................................................................153
d.Sanctions..................................................................................................................................................................................................154
e.Promotion of Equal Treatment...........................................................................................................................................................155
7. Implementation........................................................................................................................................................................................158
a.Promotion of the Anti- Discrimination Law......................................................................................................................................159

b.Effectiveness of promotion of the Anti Discrimination Law.........................................................................................................162
c. Request for statistics of discrimination claims made to administrative bodies.........................................................................163
d.Request for statistics of discrimination claims made in the courts..............................................................................................166
e.Discrimination claims administrative)..............................................................................................................................................168
f.Discrimination claims (judicial)..........................................................................................................................................................170
g .Discrimination claims (Ombudsman Institution Kosovo)..........................................................................................................173
h.Discrimination in the media...............................................................................................................................................................174
i.Identifying discrimination and seeking redress.................................................................................................................................174
8. Conclusion...............................................................................................................................................................................................176
9.Recommendations................................................................................................................................................................................177
The references to Kosovo in this Foreword are the views of the Council of Europe, not of Youth Initiative for Human Rights
Anti-Discrimination Law in Kosovo: seven years on
Foreword
The fight against discrimination is one of the biggest challenges for Europe today. Individuals
throughout Europe are still denied equal and equitable treatment because of their ethnicity,
gender, sexual orientation, physical ability, social origin, age, nationality, language, religion,
political opinion or other similar grounds.
Certain groups in society find themselves more often victims of discrimination than others, and
in some cases it can be severe and systematic. Women, still earn less than their male
counterparts, not to mention often being victims of repression and violence in their own homes;
Roma, Ashkali and Egyptian communities are far less likely to gain access to basic schooling and
other services, or to attain gainful employment; certain ethnic minorities remain at a disctinct
disadvantage; lesbian, gay, bisexual and transgender persons can be denied freedom of assembly
and, worse still, are sometimes beaten or ostracised by society; persons with disabilities are
treated differently, sometimes being looked upon as lesser-persons.
There are considerable difficulties facing all of these groups in Kosovo1 today, despite the
existence of certain legal guarantees and domestic institutional protection mechanisms.
Discrimination, whether it is perceived or real, has a negative impact on how people live their
lives. In severe cases discrimination can result in long-term damage to the individual and even
loss of life.
Council of Europe standards, to which authorities voluntarily commit themselves are based
upon three pillars of Human Rights, Rule of Law and Democracy, and emphasise the role
governing authorities, including civil and public servants at all levels, have to fulfil their human
rights obligations.
In order to ensure the effective implementation of non-discrimination standards throughout

Europe the legal protection framework must, first of all, be solid yet flexible enough to allow for
protection of all who may be victims of discrimination. Parliaments should ensure that legislation
is compliant with the provisions contained in the relevant European and international
conventions as well as with the case-law of the European Court of Human Rights under Article
14 of the European Convention on Human Rights (ECHR) and its Protocol No.12.
Governments should proactively ensure that these legal obligations translate into genuine
measures of policy and practice in order to respect, protect and fulfil the human rights of all
people. Police and prosecuting authorities have the responsibility to ensure reported cases are
taken seriously, documented and fully investigated without delay. Lawyers have a very important
responsibility to bring cases of discrimination forward, even in areas which might in the past
have been considered taboo; and finally judicial systems must ensure a genuine openness to
considering such cases, referring to jurisprudence of the European Court of Human Rights for
guidance. The law needs not only to exist on paper, but also to be live, relevant, and practiced.
To address deeply-rooted discrimination, however, requires real commitment from political and
community leaders. There is a need for zero-tolerance at the highest level - and for declarations
of zero-tolerance these must be heard and understood by the population. The silence must be
broken, in order to ensure human rights protection is fully realised.
1 All reference to Kosovo, whether to the territory, institutions or population, in this text shall be
understood in full compliance with United Nations Security Council Resolution 1244 and without
prejudice to the status of Kosovo.
129
I congratulate the Youth Initiative for Human Rights for their efforts to ensure that Council of
Europe standards in relation to Anti-discrimination, and the jurisprudence of the European
Court of Human Rights serve as a real benchmark for the local legal system. This report not only
takes stock of progress made in the development and implementation of Anti-discrimination
legislation, but should also serve to identify those areas where more needs to be done to ensure
the law is effectively deployed in the courtroom.
At all levels, the principles of dignity of person and equality before the law should be to the fore.
In essence, legal professionals and public servants should consider themselves as guardians of
human rights standards through their work using the international framework not only as a
reference point, but also as instruments of best practice, which are relevant and applicable in
Kosovo2.
Andrew Forde
Deputy Head of Office,
Council of Europe - Pristina
30 November 2011
2 Idem
130
1. Introduction
The objectives of this report are firstly, to promote and inform about the protection the Anti-
Discrimination Law offers and contribute concrete examples of anti-discrimination cases from
the international arena, as well as instances where similar issues have arisen in Kosovo3.
Secondly, the implementation of the Anti-Discrimination Law 2004 will be considered.
The modern day Anti-Discrimination Law of Kosovo came about following its adoption by the
Kosovo Assembly4 and its promulgation by the Special Representative to the Secretary General.
It entered into force on the 19th of September 2004 and without any amendments continues to
be a legally binding statute today. It is largely based on European Union legislative acts; primarily
the equal treatment directives in relation to race5 and equal treatment in employment and
occupation6. The Law itself identifies a three fold purpose; firstly, to prevent and combat
discrimination. Secondly, to promote effective equality and thirdly, to put into effect the
principle of equal treatment of the citizens of Kosovo under the rule of law7. Similarly the Law
identifies further principles such as equal treatment, fair representation and interethnic
tolerance8.
The Anti-Discrimination Law is organised in the following format: chapter I deals with the
general provisions, chapter II with procedures and sanctions, whereas chapter III outlines the
bodies for the promotion of equal treatment.
Furthermore, the Constitution guarantees the direct applicability and priority9 of

eight10international conventions where the non-discrimination norm is protected, with two of
these conventions based wholly on non-discrimination11. The Constitution also requires that all
guaranteed human rights and fundamental freedoms to be interpreted consistently with the
court decisions of the European Court of Human Rights (hereafter ECtHR)12. This includes
non-discrimination and in relation to the jurisprudence of the European Court it includes all
decisions relating to the prohibition of discrimination contained in Article 14 and Protocol 12.
The prohibition of discrimination is also evident in other pieces of legislation, with many
containing a prohibition clause. Currently there are over twenty five different laws containing
3 We aim to achieve such objectives throughout our work but not necessarily in the order stated and
at times concurrently. Additionally, we express thanks to all those who assisted us in our research
for this report and any mistakes present are the authors
4 Anti-Discrimination Law 2004/3
7 Article 1, Anti-Discrimination law 2004/3
8 Article 2 Ibid
9 Article 22 Ibid
10 Universal Declaration of Human Rights;
European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms and its
Protocols;
International Covenant on Civil and Political Rights and its Protocols;
Council of Europe Framework Convention for the Protection of National Minorities;
Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination;
Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women;
Convention on the Rights of the Child;
Convention against Torture and Other Cruel, Inhumane or Degrading Treatment or Punishment;
11Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination;
Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women;

12Article 53 of the Constitution of the Republic of Kosovo
131
such a clause, ranging from Access to Public Documents13, Healthcare14,Education15 to Public

Procurement16 and Public and Private Partnerships17.
However, despite extensive legal measures in place discrimination in Kosovo remains a fact of
life and one which is accepted widely by citizens and institutions. It is, therefore, imperative that
there is more awareness and that suitable action is taken in all spheres of society to fight
discrimination.
As this first chapter has introduced how the Anti-Discrimination Law came into existence, in
chapter two the definition of discrimination will be considered, while chapter three looks at the
grounds of discrimination, giving specific examples. In chapter four the scope of the Law is
explored particularly the various fields of application and chapter five considers exceptions and
positive action, which do not constitute discrimination. Remedies and enforcement are
particularly important components which this report explores in chapter six. Additionally,
implementation is considered in various aspects in chapter seven, prior to conclusion and
recommendations.
2. The definition of discrimination

Article 3 of the Anti-Discrimination Law 2004 defines six different forms in which
discrimination can take place in a clear format, which can be easily understood in particular by
legal practitioners. As a result this should not hinder enforcement of rights of citizens either
within administrative or judicial procedures. Nevertheless, components required for each form
of discrimination will be explored and reference will be made to the jurisprudence of the ECtHR
and at times of the European Court of Justice (hereafter ECJ) in order to further highlight how
these concepts are applied in practice.
a. Direct discrimination
In identifying a direct discrimination claim the following elements must be present:
x treated less favourably

x than another is, has been or would be treated
x In a comparable situation
x Based on one or more grounds18
Direct Discrimination19
13Law No.03/L 215, Article 1 and Article 3 (1) (4), adopted 7/10/2010
14Health Law - Law No.2004/ 4 Article 12 adopted on 19/02/2004;
Law on the Rights and Responsibilities of the Citizens in the Health Care - Law No.2004/38
Articles: 4 (1), 4 (5) and 4 (11) adopted on 08/09/2004
15Law on Education in the Municipalities in the Republic of Kosovo - Law No. 03/L-068 Articles: 3
(b), 3 (j) and 5 (b) - adopted on 21/05/2008; Law on Vocational Education and Training - Law No.
02/L-42 - Articles: 2.3 and 27.7 adopted on 23/02/2006
16Law on Public Procurement - Law No.03/L 241 Articles: 1 (2), 7, 33 (2), 34 (1), 35 (3), 36 (3), 38
(7), 56 (3), 60 (3), 73 (3), 91 (4), 104 (1 and 2 ), 105 (2.11), 125 (9) adopted on 30/09/2010
17Law on Public Private Partnerships and Concessions in Infrastructure and Procedures for their
Award - Law No. 03/L-090 Articles: 3, 16 and 50 (1.4) adopted on 25/06/2009
18 in Article 2 (a) Anti-Discrimination Law 2004

19 Article 3(a) Anti-Discrimination Law 2004
132
Considering this issue under the European Convention on Human Rights, the Court was
reluctant to draw distinctions regarding the different forms of discrimination. Instead in its first
case it held whilst Article 14 is an accessory right, it can be violated when read in conjunction
with another substantive right protected within the Convention. Additionally, the Court
explained that for a measure to be held permissible, it must have an objective and reasonable
justification and whether it is proportionate to its aims20. Following this judgment the ECtHR
has developed a methodology when dealing with discrimination cases under Article 14. There are
four key elements we should be aware of21:
1. It must be established that the complaint of discrimination falls within the rights
protected in the Convention the accessory nature of Article 14. If the claim does not
fall within the sphere of a protected right then the Court will not be able to rule on
it22. However, following the adoption of Protocol No. 12 to the ECHR, there is now a
general prohibition of discrimination, which one can directly rely upon23.
2. Where there is a violation of a substantive right, the Court usually does not go on to
consider separately the violation under Article 14, especially if its essentially the same
argument. A violation of Article 14 in conjunction with a substantive right, if there is
clear inequality, will be dealt with24.
3. The applicant must show the difference in treatment by identifying the group thats
treated differently and show how her/his situation with that group is comparable.
4. The State may show that the difference in treatment is justified. The requirements are
that it must have a reasonable and objective justification, it must pursue a legitimate
aim and the means employed must be proportionate to that aim.
b. Indirect discrimination
Indirect Discrimination occurs when:
x An apparently neutral provision, criterion, practice

x Puts persons
x On the basis of one or more protected ground25
x At a particular disadvantage
x Compared to other persons
Unless that provision, criterion, practice is:
o Objectively justified by a legitimate aim

o Means of achieving that aim are appropriate and necessary26
20 Belgian Linguistics Case, Application Nos. 1474/62, 1677/62, 1691/62, 1769/63, 1994/63, 2126/64,
23 July 1968, ECtHR, at section 1b para 9-10
21 Interights, Non-Discrimination in International Law: A Handbook for Professionals 2011 Edition,
at p. 65-7 available at http://www.interights.org/handbook/index.html accessed on 23/11/11

22 See Botta v Italy, Application No. 21439/93, 24 February 1998 the Court held it could not rule on
Article 14 as the claim fell outside the scope of Article 8

23 see Sejdic and Finci v Bosnia and Heregovina, Application No. 27996/06 and 34836/06, Grand
Chamber of ECtHR
24 Chassagnou and others v France, Application Nos. 25088/94, 28331/95, 28443/95, 29 April 1999,
ECtHR
25 Article 2 (2) Anti-Discrimination Law 2004
133
Indirect Discrimination
The ECHR system until recently did not recognize this form of discrimination27 and its been
claimed this is because of the difficulty to measure the disproportionate impact and the burden
of proof for claimants to satisfy, which was a high one28. However, the ECtHR departed from
this when it ruled that there was discrimination on the basis of statistical evidence29. The Court
said that discrimination may not only result from a legislative measure, but also from a de facto
situation30. In the case of D.H. and Others v the Czech Republic31, the Grand Chamber outlined that
statistical evidence could shift the burden of proof on the Government to explain the de facto
discrimination. More importantly though the Court said a measure, which disproportionately has
a prejudicial effect upon one group may amount to indirect discrimination and which does not
necessarily require discriminatory intent32. A further landmark judgment is that of Nachova v
Bulgaria33, where the court established procedural obligations to investigate crimes with racist
overtones in order to ensure the prohibition of discrimination.
Whereas in Bilka Kaufhaus GmbH v Karin Weber von Hartz34, the applicant argued that the pension
policy indirectly discriminated against women as more women worked part time. The ECJ
upheld this claim as the employer was not able to show the means used to achieve the objective
corresponded to the real need of the business or that they were objective and necessary for
achieving that objective.
c. Harassment
The required elements to constitute harassment which is discriminatory are:
x Unwanted conduct (of a sexual and/or psychological nature)

x Based on protected grounds35
x With the purpose or effect of violating the dignity of a person and creating an
intimidating, hostile, degrading, humiliating or offensive environment
x As determined by that person36
Harassment (a form of discrimination)
Most cases of harassment including sexual harassment arise in the workplace and which may
consist of embarrassing jokes, comments about appearance, unwanted physical contact, demand
for sexual favours and unjustified criticism. Such harassment can also relate to a persons
characteristics, hence the requirement of basing a claim on a protected ground, which can be
racial, sexual or disability-related abuse among others37.
26 Article 3 (b) Ibid

27 Abdulaziz, Cabales and Balkandali v the United Kingdom, Application Nos. 9214/80, 9473/81,
9474/81, 28 May 1985, ECtHR
at p. 73 available at http://www.interights.org/handbook/index.html accessed on 23/11/11

29 Zarb Adami v Malta, Application No. 17209/02, 20 June 2006, ECtHR
30 Ibid para. 76
31 Application No. 57325/00, 13 November 2007, Grand Chamber Judgment
32 Ibid para 184
33 Application Nos. 43577/98 and 43579/98, 6 July 2005, Grand Chamber Judgment
34 Case 170/84, [1986] ECR 1607, European Court of Justice
35 Article 2 (a) Anti-Discrimination Law 2004
36 Article 3 (c) Ibid
134
There are not many cases dealing with harassment as a form of discrimination from international
bodies or courts, however, the American case of Robinson v Jacksonville Shipyards Inc38, serves as a
good example. In that case the applicant, a female welder worker, working for a shipyard
company complained because she was continually confronted by nude pictures in her workplace
including in her tool box. In addition, her male colleagues referred to her as baby, sugar and
dear and wrote obscene graffiti in the workplace directed at her. The domestic court upheld her
claim and said that this constituted harassment, a form of discrimination which was based on
sex.
d. Instruction to discriminate
The Anti-Discrimination Law provides that discrimination can also take place through an
instruction to discriminate39 . Such an instruction can relate to any of the protected grounds40
and it can take place through a direct or indirect instruction.
This is yet another part of the Anti-Discrimination Law, which seeks to provide comprehensive
protection that we do not easily encounter in the international context. However, how this could
work in practice we will make reference to a case considered by the Austrian Equal Treatment
Commission41. The applicant was a part-time waitress who was told by the owner of the
restaurant not to serve black drug dealers. From such an instruction it was unclear whether it
was black drug dealers or black people she wasnt suppose to serve, although when three black
customers came to the restaurant, she refused to serve them. It was held that despite the
instruction being somewhat vague, the owner could be held responsible for any subsequent
discrimination.
e. Victimisation
Victimisation amounts to discrimination when:
x Any person suffers any adverse treatment or adverse consequence

x As a reaction to a complaint or to proceedings
x Aimed at enforcing compliance with equal treatment42
x And/or to the provision by such person of information, evidence or assistance in
connection with such complaint or proceedings43
Victimisation (a form of discrimination)
From this section of the law we can deduce that the protection offered is applicable only once a
complaint or proceedings have begun. Therefore, if an applicant seeks to enforce their right for
instance because of harassment in the workplace, if the employer than retaliates against this
complaint with further discrimination, the applicant can then also rely on victimisation as a
another claim of discrimination.

39 Article 3 (d) Anti-Discrimination Law 2004
40 Article 2(a Ibid
41 See case summary available at
http://infoportal.fra.europa.eu/InfoPortal/caselawFrontEndAccess.do?id=4
accessed on 24/11/11
42 as defined in Article 2 (a) Anti-Discrimination Law 2004 - this includes direct or indirect
discrimination and all the protected grounds

43 Article 3 (e) Anti-Discrimination Law 2004
135
The ECtHR also seems to be accepting such a cause of action. In the case of
Fogarty v United Kingdom44, the applicant submitted such an argument in regards
to the employment context.
Whilst the applicant did not succeed on procedural grounds, the Court appears to accept
protection against victimisation as an extension of the rights guaranteed under the ECHR45.
f. Segregation
Segregation encompasses discrimination46 when:

x A person or persons are separated from others
x By any natural or legal person or persons, or any combination thereof
x Who are from either the public or private sector or both
x When such separation is made on the basis of one or more protected grounds47
Unless such separation shall be:
o Objectively justified by a legitimate aim

o The means of achieving that aim are proportionate and necessary48
Segregation (a form of discrimination)
Therefore, the Anti-Discrimination Law once again provides comprehensive protection,

covering direct and indirect discrimination, the acts of both natural and legal persons from the
public and private sector and on the basis of all sixteen protected grounds. There is, however,
the opportunity to justify measures which could negatively impact on the protection offered. In
order to counteract this, it is important that such justifications are closely monitored and
effectively scrutinised during the administrative and judicial processes.
Whilst the ECHR does not specifically outline segregation as a form of discrimination, it has
dealt with such cases in recent times. In D.H. and Others v the Czech Republic49, the court said it
shares the disquiet of the other Council of Europe institutions who have expressed concerns
aboutthe segregation the system causes50 and found that Article 14 in conjunction with
Article 1 of Protocol 1 was breached .
In the more recent case of Oru and Others v Croatia51, Roma children were placed in regular
schools, although in separate classes from all the other children, on the basis that they were not
competent in the Croatian language. The Chamber held this amounted to a reasonable and
objective justification, thus it was not discriminatory. Following referral to the Grand Chamber,
however, the Court scrutinized the specific facts more closely and found that in this case Croatia
did not take adequate safeguards to ensure that there wasnt discrimination. Whilst this case does
44 Application No. 37112/97, 21 November 2001, ECtHR

46 discrimination understood to be within the meaning of Article 2 (a) Anti-Discrimination Law
covering direct and indirect

47 Article 2 (a) Anti-Discrimination Law 2004
48 Article 3 (f) Anti-Discrimination Law 2004
49 Application No. 57325/00, Chamber Judgment 7 February 2006 and Grand Chamber Judgment 13
November 2007, ECtHR

50 Para. 198 ibid
51 Application No. 15766/03, Chamber Judgment 17 July 2008, Grand Chamber
Judgment 06 March 2010
136
not establish that segregation is unlawful per se, it does outline that there must be safeguards,
objective and reasonable justifications and that it must be used only as long as necessary.
3. The grounds of discrimination

The Anti-Discrimination Law covers an impressive sixteen grounds of discrimination including:
sex, gender, age, marital status, language, mental or physical disability, sexual orientation,
political affiliation or conviction, ethnic origin, nationality, religion or belief, race, social origin,
property or any other status52. It is also expansive in that all of the above grounds are covered in
respect of direct or indirect discrimination53 and in relation to any right set forth by law54, which
has been rightly identified as exceeding the protection provided by the European Union
Directives55. Therefore, the grounds covered are indeed very comprehensive and ensure
protection in a range of instances.
a. Sex or gender
Sex and gender are identified as one of the first grounds of discrimination in Article 2 of the
Anti-Discrimination Law 2004, although no definition is provided. This does not mean,
however, that there is ambiguity in the law as it accepted that both refer to the state or category
of being male or female. Furthermore, the Law on Gender Equality provides definitions in
regards to gender quality in Section 2.
Discrimination on this ground can occur in a range of spheres and undoubtedly it takes place in
Kosovo affecting both men and women. Instances of gender based discrimination practiced
against women can include; though not limited to; pregnant women being discriminated against
in the workplace56, spousal rape not being criminalised57, domestic violence victims not being
taken seriously by the relevant authorities58, women not having equal rights in land ownership59,
divorce or in regards to child custody. Whereas men may be discriminated if not considered
suitable as child minders or nurses and not being able to receive equal rights in relation to
paternity leave60. However, due to a range of factors we do not have reported cases on this issue
in Kosovo and as a result recourse will be made to international jurisprudence in particular from
the ECtHR to highlight some of these forms of discrimination.
52Article 2 (a) Anti-Discrimination Law 2004

53Ibid
54Article 4 (n) Anti-Discrimination Law 2004
55Fabian G, Implementation of the Anti-Discrimination Law in Kosovo: A plan in need of execution
31, January 2006 available at http://www.errc.org/cikk.php?cikk=2459 accessed on 21/11/2011

56Case C-177/88, Dekker v Stichting VJV [1 0] ECR I-3941 ECJ held that the employers decision
not to employ the applicant who was pregnant, even though she was the best person for the job
constituted direct discrimination on the ground of sex *this is not directly applicable in Kosovo due
to Kosovo not being part of the European Union but at times we will refer to such judgments*
57 See Progress Report Made in Kosovo, October 2011 at p.34, available at
http://www.fesprishtina.org/wb/media/Publications/2011/Made%20in%20Kosovo%202011%20(E
nglish).pdf accessed on 21/11/2011
58see cases of Kontrova v Slovakia, Application No. 7510/04, 31 May 2007, ECHR and A v Croatia,
Application
No. 55164/08, 14/10/2010, Hajduova v Slovakia, Application No. 2660/03, 30 November 2010 available
at http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/search.asp?skin=hudoc-en
59 See the case Avellanal v Peru (no. 202/1) heard by the Human Rights Committee administering the
International Covenant on Civil and Political Rights

60See Progress Report Made in Kosovo, October 2011 at p.34, available at
http://www.fesprishtina.org/wb/media/Publications/2011/Made%20in%20Kosovo%202011%20(E
nglish).pdf accessed on 21/11/2011
137
With regard to domestic violence the ECtHR delivered the landmark judgment of Opuz v
Turkey61 in 2009. The court accepted that domestic violence affected mainly women, there was a
general and discriminatory judicial passivity in Turkey, which created a climate conducive to
domestic violence and that such violence was gender-based and constituted a form of
discrimination against women62. Whereas in Rantsev v Cyprus and Russia63, although not directly
dealing with the prohibition of discrimination, the Court held both states had positive
obligations towards victims of trafficking. In Mller and Engelhard v Namibia64 it was held that
requiring a man to change his surname to that of his wife only following authorisation, violated
Article 26 of the International Covenant of Civil and Political Rights and that the measure
reflected a long-standing tradition was not accepted as a justification for the difference in
treatment.
b. Age
This is not defined, although it is widely understood to be an objective characteristic. Instances

of such discrimination can take place in a range of contexts, though in particular in the
workplace. Prior to the Anti-Discrimination Law coming into force the Ombudsperson
Institution in Kosovo conducted research on this issue. Their research found that public
institutions by specifying a particular age in a job advertisement, without a lawful justification,
were discriminating against older applicants such as over 35 or 55 years of age65.
Despite the Anti-Discrimination Law 2004 coming into force however, such discrimination in
Kosovo has continued and the Ombudsperson Institution has once again investigated in this
area. Its investigation focused on the decision taken by the Senate of the University of Pristina to
restrict the age in the recruitment of teaching staff without academic experience below 55 years
old. Such a decision the Ombudsperson Institution recommended could not be lawfully justified
and was discriminatory on the basis of age66.
c. Marital status
This can be defined to cover a range of statuses in order to cover marital and relationship status,
although the Anti-Discrimination Law does not define it. It has been suggested, however, that it
can include being married, widowed, divorced, separated, single, unmarried, same-sex., opposite
sex67. The areas where discrimination may be experienced once again may include employment
but also accessing services such as social housing or social security.
Whilst we are not aware of reported cases in Kosovo in this field, the areas outlined above where
discrimination may be experienced are likely to apply to the context of Kosovo. Of further
significance, however, is that discrimination on the basis of marital status is not explicitly
61Application No. 33401/02 available at

http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?item=1&portal=hbkm&action=html&highlight=opuz&s
essionid=82145911&skin=hudoc-en accessed on 21/11/11
62ibid para. 200
63 Application No. 25965/04, 7 January 2010
64 No. 1 /2000, heard by the Human Rights Council administering the International Covenant on
Civil and Political Rights

65 Ex-Officio 41/04 available at
http://www.ombudspersonkosovo.org/new/repository/docs/A3050620a.pdf
66 Ex-Officio 170/2010 available at http://www.ombudspersonkosovo.org/new/?id=2,0,151,159,a
138
prohibited in any of the major international human rights instruments68, which makes the
protection provided in the Anti-Discrimination Law much more comprehensive.
d. Language
This ground refers to the right of all citizens69 not to be discriminated in respect of their
language. Discrimination in violation of this ground may be experienced when accessing certain
public services such as when applying for social protection, education, if appearing before a
court of law or participation in public affairs.
Failing to introduce legislation to permit the use of languages has been held to be
discriminatory70, although even when such legislation is introduced if not implemented it can
result in a violation. Making distinctions of those who can participate to be elected on the basis
of knowledge of language, without objective criteria, amounts to a violation71. Whereas under
the ECHR in Oru and Others v Croatia72, the Grand Chamber held that a distinction on the basis
of language is not an automatic violation of Article 14, if there is an objective and reasonable
justification for the difference. In this particular case though, by segregating Roma children in
schools, there was no reasonable relationship of proportionality73 and thus there was a
violation.
e. Mental or physical disability
Disability refers to a limitation from physical, mental or psychological impairment, which

hinders the participation of the persons concerned and must be probable that it will last for a
long time74. Whilst this is not binding in Kosovo and perhaps as a definition it is restrictive, it
highlights some of the components we should be considering when looking at discrimination on
this ground.
Cases on this ground of discrimination are also scarce in Kosovo, however, such individuals are
very vulnerable and may be facing discrimination in accessing employment, essential services and
realising their right to family life or freedom of liberty and security. In regards to the latter it has
been recommended that the legal framework in Kosovo is not satisfactory and should be
supplemented with a specific Mental Health Law, so that human rights are comprehensively
protected75.
68 Ibid
69 Does not relate only to minorities, although it applies to them also
70 Diergaardt v Namibia, No. 760/1997 the Human Rights Council administering the ICCPR held
that Namibia by not introducing such a law and forcing them to use only English,
disproportionately affected Afrikaan speakers and amounted to indirect discrimination.
71 Ignatane v Latvia, No. 884/1999, the Human Rights Council administering the ICCPR held that by
denying the applicant to participate in local elections due to not accepting her language proficiency
as determined by a test resulted in violation of Article 25 in conjunction with Article 2
72 Application No. 15766/03, Grand Chamber Judgment 06 March 2010

74 Para 43-45, Case C13/05 Chason Navas v Eurest Colectividades SA, judgment of 11 July 2006,
European Court of Justice *not legally binding in Kosovo*

75 Kosovo Rehabilitation Centre for Torture Victims, Human Rights Situation in Mental Health
Institutions, January 2010 February 2011, at p. 51, available at

http://www.krct.org/site/images/documents/reports/monitoring/en/Te%20drejtat%20e%20njeriut
%20ne%20institucionet%20e%20shendetit%20mendor%202011_en.pdf accessed on 21/11/11
139
The jurisprudence of the ECHR is particularly relevant here, which is directly applicable in
Kosovo76. In regards to liberty and security in the context of patients with a mental disability the
Court has held that there must be legal basis for detaining such individuals including following
procedural rules and that such detention cannot be arbitrary77. Authorities also have obligations
to ensure when detaining persons with disabilities, that the treatment they receive does not
constitute degrading treatment78. There have also been legal challenges from persons with
physical disabilities who face obstacles in accessing certain public places79. These have not been
held by the Court as constituting discrimination, as there are other means through which such
individuals could access such services80. Whilst the Courts approach has been described as a
missed opportunity to redress discrimination81, it is important to point out that relying on such
a ground it is important to show a direct link between the protected right and discrimination
endured and how other means are not readily available to realise such a right in Kosovo.
f. Sexual orientation
Sexual orientation refers to a persons sexual identity in relation to the gender to which they are
attracted82, which can be heterosexual (opposite sex), homosexual (same sex), and bisexual
(either sex), although the Anti-Discrimination Law does not define this. Additionally, there are
individuals who identify themselves as transgendered, meaning they do not unambiguously
conform to the conventional notions of male or female and are also protected under this
ground.
Stigma is attached to individuals who identify themselves as homosexuals, bisexuals and

transgendered all over the world83, which can results in discrimination when such individuals
attempt to exercise various civil and economic rights. Kosovo is not an exception to this,
although the situation is more serious in that such individuals may even fear for their safety if
identified.
Effective legal protection is evident under the ECHR system, which Kosovo is legally obligated
to apply and the Anti-Discrimination Law has a central role to play in ensuring protection. The
Court has held that in awarding parental responsibility, if basing it on considerations of one
partners sexual orientation (homosexuality), this is not acceptable and constituted
discrimination84. Similarly, adoption rights cannot be restricted to homosexuals, if the sole
reason for such a decision is based upon sexual orientation, which again amounts to unlawful
discrimination85. In Schalk and Kopf v Austria86, while the Court did not find discrimination in
76 Article 53 of the Constitution of the Republic of Kosovo

77 Gajcsi v Hungary, Application No. 34503/03, 3 October 2006, ECHR
78 Price v United Kingdom, Application No. 33394/96, 10 July 2001, ECHR
79 Botta v Italy, Application No. 21439/93, 24 February 1998, ECHR (relying on Article 8, the
applicant challenged the States inaction in granting disabled persons access to the beach, the Court
held there was no direct link between his right to private life and such access)
Zehnalova and Zehnal v Czech Republic, Application No. 38621/97, 14 May 2002, ECHR (again
relying on Article 8, lack of access to buildings within municipality challenged but the Botta
reasoning was applied)
80 Farcas v Romania, Application No. 32596/04, 14 September 2010, ECHR
81 Interights April 2011, available at http://www.interights.org/farcas/index.html accessed on
21/11/11
82 Definition provided by Oxford Dictionary available at
http://oxforddictionaries.com/definition/sexual+orientation accessed on 21/11/11

83 Interights, Non-Discrimination in International Law: A Handbook for Practitioners 2011 Edition,
at p. 138, available at http://www.interights.org/handbook/index.html accessed on 21/11/11

84 Salguiero Da Silva Mouta v Portugal, Application No. 33290/96, 21 December 1999, ECHR
85 E.B v France, Application No. 43546/02, 22 January 2008, ECHR
140
relation to the right to marry, it did find that an unmarried same-sex couple without children
constituted a family for the purpose of Article 8. Discrimination on the basis of sexual
orientation is also prohibited the Court has held in relation to succession of tenancy87, access to
benefits such as insurance coverage as offered to heterosexuals88 and in exercising the right to
freedom of assembly89.
g. Political affiliation or conviction
This ground can provide protection to those whose rights are violated/circumvented because of
their political affiliation or because they have certain convictions. Furthermore, it has been
suggested that discrimination on this ground provides protection for activities or demonstrating
opposition90 to the established political principles, system or rulers91.
Discrimination on this ground can take place in a range of contexts such as in employment
particularly in the public sector, regarding freedom of expression, as well as access to certain
services such as being awarded public procurement tenders and contracts.
In Feldek v Slovakia92, a published article made reference to the fascist past of a Slovakian
government minister, which the national courts declared defamatory. The ECtHR, however,
held that this was a violation of the right to freedom of expression as such information was of
importance for public debate93. Whereas, in cases restricting employment of former state
employees even in the private sector, the Court has found this amounts to a discriminatory
measure94.
h. Race, ethnic origin and nationality
Race is defined as any distinction, exclusion, restriction or preference based on race, colour,
descent, or national or ethnic origin which has the purpose or effect of nullifying or impairing
the recognition, enjoyment or exercise, on an equal footing, of human rights and fundamental
freedoms in the political, economic, social, cultural or any other field of public life95.
Additionally, as a concept its been suggested race encompasses a range of characteristics
including biological, economical, social, cultural and historical factors96. Discrimination on the
ground of race is manifested through different ways including hate speech, racially motivated
violence97 and through more subtle ways within employment or accessing services for instance.
86 Application No. 30141/04, 24 June 2010, ECHR

87 Karner v Austria, Application No. 40016/98, 24 July 2003, ECHR
Kozak v Poland, Application No. 13102/02, 02 March 2002, ECHR
88 P.B and S.J v Austria, Application No. 18984/02, 22 July 2010, ECHR
89 Baczkowski and Others v Poland, Application No. 1543/06, 03 May 2007, ECHR
Alekseyev v Russia, Application Nos. 4916/07, 25924/08 and 14599/09, 10 October 2010, ECHR
90 This is understood to relate to non-violent activities

92 Application No.29032/95, 12 July 2001, ECHR
93 On this occasion the court did not, however, find discrimination based on political opinion
94 See cases: Rainys and Gasparaviius v Lithuania, Application No. 70665/01 and 74345/01,07 April
2005, ECHR, Sidabras and Dziautas v Lithuania, Application No. 55480/00 and 59330/00, 27 July
2004, ECHR and ikus v Lithuania, Application No. 26652/02, 07 April 2009 ECHR
95 Article 1 (1) International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination
(ICERD)
151 available at http://www.interights.org/handbook/index.html accessed on 23/11/11

97 In the case of Dzemajl, No. 161/2000, UN Committee against Torture it was recognised that the
141
If an allegation of racial discrimination is raised for instance in the employment context but is
not considered by the relevant judicial body, this has been held amounts to racial
discrimination98. The ECJ in applying the Race Directive, which the Anti-Discrimination Law is
based upon has gone further than this. In the case of Centrumvoor gelijkheid van kansen en voor
recismebestrijding v Firma Geryn NV99, the Court held there didnt need to be a victim to result in a
breach or that the discriminatory policy has been put into practice, discriminatory acts
themselves may constitute a violation of the Directive.
Access to services, such as restricting access to bank loans on the basis of nationality have also
been held to constitute indirect discrimination100 and access to public places must be guaranteed
for all, thus eliminating racial discrimination101.
Racial discrimination, in certain circumstances can also amount to degrading treatment within
Article 3 of the ECHR102. In regards to the right to life the Court has held when investigating
violent events, racial motivations must be investigated in order for States to comply with the
procedural aspect of Article 2103. Additionally, protection of other rights may be compromised
due to a racial issue such as in regards to the right to private and family life104 or the right to a
fair trial105.
Furthermore, discrimination may also take place through segregation106 of individuals.

Segregating on the basis of ethnic origin, without a legitimate aim and more importantly without
safeguards will result in racial discrimination, which is prohibited107.
Nationality it has been suggested refers to the legal bond between a citizen and the State,
therefore it has a legal character in relation to citizenship108. Discrimination on this ground is
covered by the Anti-Discrimination Law and in practice can be experienced within different
contexts. In Gaygusuz v Austria109, it was held access to unemployment benefit was denied
existence of a racist motivation can be an aggravating factor when a criminal offence is committed
98 Yilmaz-Dogan v the Netherlands, No.1/1984, Committee on the Elimination of Racial
Discrimination
99 Case C-54/07, 07 October 2008, European Court of Justice
100 Habassi v Denmark, No.10/1997, Committee on the Elimination of Racial Discrimination
101 Lacko v Slovak Republic, No11/1998, Committee on the Elimination of Racial Discrimination
the applicant was refused entry in a restaurant because of this Roma ethnic origin
102 see the cases of East African Asians v the United Kingdom, Application Nos. 4403/07, 14
December 1973, ECHR, Cyprus v Turkey, Application No. 25781/94, 10 May 2001, ECHR
103 Nachova v Bulgaria, Application No. 43577/98 & 43579/98, 6 July 2005, Grand Chamber of
ECtHR
104 Connors v United Kingdom, Application No. 66746/01, 27 May 2004, ECtHR where the Court
held the lack of procedural rights in this case violated the applicants rights to family life under
Article 8
105 see cases M v France, Application No. 16831/90, 09 November 1990, ECtHR where it was held
the failure to investigate an alleged racist remark by a juror violated Article 6(1)Sander v United
Kingdom, Application No. 34126/96, 09 May 2000, ECtHR Article 6 violated as two jurors
made racist jokes about the Asain defendants
106
separating a group of people based on certain criteria such as sex, race, ethnicity etc
107
See cases of D.H and Others v Czech Republic, Application No. 57325/00, 7 February 2006
Chamber Judgment, 13 November 2007 Grand Chamber Judgment, ECtHR
Oru and Others v Croatia, Application No. 15766/03, 17 July 2008 Chamber Judgment, 06
March 2010 Grand Chamber Judgment, ECtHR
108
Interights, Non-Discrimination in International Law: A Handbook for Professionals 2011
Edition, at p. 168 available at http://www.interights.org/handbook/index.html accessed on
23/11/11
109 Application No. 17371/90, 16 September 1996, ECtHR
142
without any reasonable or objective justification and the differential treatment was based on
nationality, which amounts to discrimination contrary to Article 14 ECHR.
i. Religion and belief
Religion and belief is one of the most protected rights in international human rights law110,
which national legal measures such as the Anti-Discrimination Law also protect. It is difficult to
define such a right though, due to the range of faiths and as such the Anti-Discrimination Law
does not define it.
Discrimination based on this ground can be experienced in relation to a range of other rights
such as the right to private and family life, education, employment and religious activities, among
others.
In Hoffman v Austria111, the national court awarded custody to the father on the basis of his
religion as he would be able to better protect the childrens interests. The Court, found that the
distinction on the basis of religion was not justified by any State aim, therefore, this unjustly
deprived the applicant of her right of non-interference with family life and was discriminatory.
j. Social origin
As a ground this is not defined in the Anti-Discrimination Law, also it is difficult to define even
in international human rights law. The Committee on Economic, Social and Cultural Rights in
General Comment 20112 has defined it as referring to a persons inherited social status in
relation to three categories including: property, descent by birth and economic and social status.
With such categories in mind, discrimination can take place in relation to property ownership or
in regards to economic or social status. Furthermore, the Committee has highlighted that living
in poverty or homelessness can hinder ones rights to access education, healthcare of access to
public places, which constitutes discrimination.
k. Any other status
This ground is evolutionary in that no international convention provides for new grounds of
protection. This is a significant as it will allow superior protection, whilst developing the law and
not restricting applicants to bring cases on the other specified grounds, if their case does not
adequately fit.
However, in light of the fact that the Anti-Discrimination Law is very comprehensive in regards
to the grounds it covers, in practice this ground should not be used if one of the defined
grounds clearly applies to a particular case. Due to the nature of this ground, it would be
inappropriate for a definition to be provided, although already one can envisage some cases that
might be brought forward.
Discrimination on the basis of philosophical belief113 could be brought forward under this
ground. Other jurisdictions have already started dealing with such cases, such as considering
110 Interights, Non-Discrimination in International Law: A Handbook for Professionals 2011

Edition, at p. 168
available at http://www.interights.org/handbook/index.html accessed on 23/11/11
111 Application No. 12875/87, 23 June 1993
112 Available at http://www2.ohchr.org/english/bodies/cescr/comments.htm accessed on 23/11/11
113
This would be different to the definite ground of religion and belief, which its been suggested the
latter belief always relates to religious beliefs and not political, social or philosophical see
143
whether philosophical beliefs in man-made climate change should be a prohibited ground of

discrimination114. In other cases other philosophical beliefs have been argued such as a belief in a
conspiracy theory surrounding the 7/7 and 9/11 terrorist attacks115, which did not succeed.
However, other such beliefs which have succeeded at court include a philosophical belief in anti-
fox hunting116 and in the higher purpose of the British Broadcasting Company117.
4.The scope of the Act

The Anti-Discrimination Law ensures wide applicability by covering natural and legal persons
from the public and private sectors. With regards to public bodies, they can be held liable for any
action or inaction which violates a right or rights of a natural or legal person or persons118.
Additionally, the implementation scope of the Law is detailed through thirteen specified areas,
whilst the fourteenth outlines that the implementation scope can be further expanded through
any other right set forth by applicable law119.
The applicable areas are sufficiently clear in order to be applied in practice within administrative
and judicial processes. However, this report shall explore some of these further and in particular
make reference to additional legislative acts which contain a prohibition of discrimination either
in respect of already specified fields within the Anti-Discrimination Law or those constituting
any other right set forth by law.
a. Employment, working conditions and trade union rights
Employment is specifically covered by the Anti-Discrimination Law in two aspects. Firstly,

conditions for access to employment120 including selection criteria and recruitment
conditions121 should be compliant with Anti-Discrimination Law. This means that an individual
even without having an employment contract, they can rely on the Anti-Discrimination Law,
whatever the branch of activity and at all levels of the professional hierarchy122. Similarly,
promotion is also included under the same conditions particularly whatever the activity and at all
levels of the hierarchy.
Secondly, the employment terms and working conditions should respect anti-discrimination
principles including dismissal and pay123.
Interights, Non- Discrimination in International Law: A Handbook for Professionals 2011

Edition, at p. 187 available at http://www.interights.org/handbook/index.html accessed on
23/11/11
114 Grainger Plc and others v Nicholson, UKEAT/0219/09 available at
http://www.bailii.org/uk/cases/UKEAT/2009/0219_09_0311.html accessed on 23/11/11

115 Farrell v South Yorkshire Police Authority [2011], Employment Tribunal, UK, case summary
available at http://www.employmentlawwatch.com/tags/farrell-v-south-yorkshire-poli/ accessed

on 23/11/11
116 Hashman v Milton Park (Dorset) Ltd t/a Orchard Park [2011], Employment Tribunal, UK, case
summary available at http://www.fishermeredith.co.uk/archives/5903 accessed on 23/11/11

117 Maistry v British Broadcasting Company [2011], Employment Tribunal, UK, summary available at
http://www.williambrose.com/news/120/66/Maistry-v-BBC-2011 accessed on 23/11/11

118 Article 4 Anti-Discrimination Law 2004
119 Article 14 (n) Ibid
120 This covers self-employment and to occupation
121 Article 4 (a) Ibid
122 Ibid
123 Article 4 (c) ibid
144
The Law on Labour124 makes further provisions regarding anti-discrimination in the

employment context. Firstly, it expands the scope of anti-discrimination in employment by
including training, terms and conditions of employment, disciplinary matters and any other
matters arising in the employment relationship or as regulated by the law in force125. Secondly, it
makes directly applicable the Anti-Discrimination Law to any employment contract126. With
regard to vulnerable groups in employment it makes special provisions for the disabled by
specifically prohibiting direct or indirect discrimination against people with disabilities127 and
places a specific duty on the employer during recruitment to ensure equal opportunities for men
and women128. Additionally, real and determining occupational requirements are not considered
discriminatory129.
Employment in the public sector is specifically dealt with; the public sector is required to
advertise all public sector employment opportunities and discrimination is prohibited130. The
punitive measures of the Labour Law also deal with discrimination. A fine for disregarding the
Labour Law can vary from 100 (euro) to 10, 000 (euro)131, although this is tripled if
discrimination has taken place132.
In defining discrimination133, however, the Law of Labour contains a number of discrepancies.

Firstly, discrimination based on sex is covered in the English version of the law but gender is
not, whereas in the Albanian version it is the opposite, gender is covered, sex is not. Similarly
there is reference to family status as a protected ground, although this is not clear what it covers.
More significantly, certain grounds are excluded altogether including: disability, sexual
orientation, ethnic origin and nationality. This definition also makes reference to trade union
membership as a new ground of protection against discrimination.
Whilst, this incomplete definition of discrimination could be a result of poor drafting, it is

problematic in theory and practice. This is because it does not comply with the Constitution134
or other laws135, on the basis that it excludes certain grounds and therefore, certain people from
protection against discrimination in the employment context.
Trade union rights are another area where the Anti-Discrimination Law is applicable covering
membership, involvement in a workers organisation or professional organisation and the
benefits provided136. Such protection is further elaborated in the Law for Organizing Trade
Unions, where it is provided that discrimination on the ground of membership of a trade union
or taking part in such activities is prohibited137. Additionally, discriminating against trade unions
representatives is prohibited138 and intervening in the functioning of a trade union despite the
legal prohibition139 may result in discrimination140, although the latter is not sufficiently clear.
124 Law No.03/L 212

125 Article 5 (1) Law on Labour - Law No.03/L 212
126 Article 5 (5) Law on Labour - Law No.03/L 212
127 Article 5 (2) ibid
130 Article 8 (1) and (2) ibid
133 Article 3 (1.17) ibid
134 Article 34 (2) Constitution of the Republic of Kosovo
135 Article 2 (a) Anti-Discrimination Law 2004 Law No. 2004/3
136 Article 4 (d) ibid
137 Article 4 (2) Law for Organizing Trade Union - Law No. 04/L-011 adopted on 28/07/2011
139 Article 25 ibid
145
b. Education and Vocational Training
Education is another important area where the Anti-Discrimination Law applies. Through
Article 4 (g), this means that anti-discrimination norms apply to both the public and private
educational institutions in the Republic of Kosovo, who must ensure that they do not
discriminate on any of the protected grounds. Similarly, the law ensures protection for those in
vocational training at all levels, including practical work experience141.
The Law on Education in the Municipalities142, elaborates on the application of non-

discriminatory norms. Firstly, it outlines that the Ministry of Education, Science and Technology
(hereafter MEST) has as a responsibility to promote a non-discriminatory educational system in
which each persons right to education is respected and quality learning opportunities are
available to all143. Secondly, it is also the responsibility of MEST to ensure integration of
impaired and disabled persons in the educational system144. Whilst, it is the responsibility of the
Municipalities to ensure that the registration and admission of students is in compliance with
Anti-Discrimination Law145. Municipalities also have the competence to create conditions to
provide educational services in the Serbian language146, although provisions for education in
other minority languages is not specified.
With regard to vocational training, the Law on Vocational Education and Training147 also
attempts to provide references to anti-discrimination norms. Article 2 (3) provides that public or
private institutions should provide education without discrimination on the grounds of gender,
ethnicity, disability. Additionally, that a student can appeal in regards to assessment marks or
grades on the basis that they have been discriminated148. Firstly, the protected grounds are not
sufficient as a large number of them have been left out, which in this context could be
particularly important as older students may engage in vocational training and may have other
commitments upon which they can be discriminated against. Secondly, whilst the appeal process
is important to be included especially on the basis of discrimination, the concept is not well
defined and practical problems may arise.
c. Social Protection (social assistance, social security, healthcare)
The Anti-Discrimination Law also applies to social assistance, social security and healthcare149.
With regard to these areas of application, it is particularly important to mention that obligations
of public bodies include any action or inaction which violates the right or rights of any natural
or legal persons.
Specific legislation covering these areas does not, however, adequately incorporate non-
discrimination norms. The Law on the Social Assistance Scheme in Kosovo150 does not contain
nor mention anti-discrimination norms anywhere. This is very much regrettable as certain
claimants may face discrimination in applying for social assistance and this particular law does

141 Article 4 (b) Anti-Discrimination Law 2004
142 Law No. 03/L-068
143 Article 3 (b), Law on Education in the Municipalities in the Republic of Kosovo
144 Article 3 (j) ibid
145 Article 5 (b)
146 Article 12 ibid
147 Law No. 02/L-42
148 Article 27 (7) Law on Vocational Education and Training
149 Article 4 (e)
150 Law No. 2003/15
146
not deal with such an issue directly. Additionally, this may well be one of the factors why we
have not had many discrimination cases in the courts, as cases would have to be brought by
directly relying on the Anti-Discrimination Law.
With regard to healthcare Kosovo currently has three laws in force, which regulate healthcare
and incorporate anti-discrimination norms in some form. The Kosovo Health Law states that
healthcare will be provided through a number of principles such as equity151, which includes
without discrimination defined by international conventions152. Additionally, inclusiveness and
non-discrimination is another principle in providing equal health care for all and without
discrimination regardless of gender, nation, race, colour, language, religion, political preferences,
social status, the property status, the level of physical or mental abilities, family status, or age
differences153. Furthermore, the Ministry of Health is under an obligation to develop policies
and implement legislation for a non-discriminatory and accountable health care system154.
Whereas the Law on the Rights and Responsibilities of the Citizens in Health Care155 (hereafter
LRRCHC) provides that healthcare should be adequate and continuously accessible to all
without any discrimination156 and waiting lists should be operated without discrimination157.
Additionally, the LRRCHC outlines the following grounds social position, political views, origin,
nationality, religion, gender, sexual preferences, age, marital status, physical or mental disability,
qualification or on any other grounds not related to their state of health158. The Law on
Reproductive Rights also makes reference to non-discrimination as it guarantees realization of
reproductive rights without any discrimination159.
However, there are discrepancies between the first two laws and the grounds upon which
discrimination can take place. Furthermore, neither of these cover all of the protected grounds in
the Constitution or the Anti-Discrimination Law 2004. Of particular importance is that some
grounds which may offer protection to marginalized groups are not included in both laws such
as sexual orientation, ethnicity and language, which can have an impact on access to healthcare
by these groups.
d. Access to supply of goods and services
The Anti-Discrimination Law specifically recognises access to supply of goods and services
which are available to the public160. Therefore, in accessing good or services whether from the
private or public sector, discrimination on any of the protected grounds is prohibited.
In the public sector for instance the Law on Public Procurement161 requires that all those
involved in public procurement, their decisions are required to respect non-discrimination162.
The law dedicates Article 7 to equality of treatment/non-discrimination and transparency. This
requires that economic operators to be treated non-discriminatorily163, no procurement activity
151 Article 12 (1) Kosovo Health Law Law No. 2004/04

152 Article 12 (2.a) ibid
153 Article 12.5 ibid
155 Law No. 2004/38
156 Article 4 (1) Law on the Rights and Responsibilities of the Citizens in Health Care
159 Article 4 (3) Law on Reproductive Health Law No. 02/L-76
160 Article 4 (i) Anti-Discrimination Law 2004
161 Law No. 04/L-042
162 Article 1 (2) Law in Public Procurement in Republic of Kosovo Law No. 04/L-042
147
shall be conductedthat discriminates164, a discriminatory procurement procedure is

prohibited165 and a contracting authority shall not create or impose and shall prevent territorial,
physical, material, personal, or organizational discrimination166. Additionally, discrimination is
referred to in another ten articles167.
Whilst the type of discrimination referred to in Article 7 is different to that in the Discrimination
Law 2004, it is important to recognise that this area of application requires a somewhat different
criterion. Nonetheless, it is very important that the discrimination prohibition has been included
and it remains to be seen how it will be implemented in practice.
e. Participation in public affairs
The Anti-Discrimination Law requires that participation in public affairs to take place without
any discrimination. It identifies two particular areas; the right to vote and the right to be voted
for168.
With regard to voting rights the Law on General Elections169 also stipulates that every citizen of
Kosovo has the right to vote and the right to be elected without discrimination170. Additionally,
it extends to the prohibition of discrimination by requiring media access without
discrimination171, the rate applied to be without discrimination172 and the Central Election
Commission to implement non-discriminatory personnel policies173. Additionally, the Law on
Local Elections174 also guarantees that every citizen of Kosovo has the right to vote and the
right to be elected without any discrimination175.
Both laws on elections have specified the same grounds upon which discrimination may take
place and they include race, ethnicity, color, language, gender, religious belief or political
convictions, education, social affiliation or any other similar criteria pursuant to the provisions of
this Law176. However, it is evident that these grounds do not comply with those in the
Constitution or the Anti-Discrimination Law 2004, as certain grounds are excluded such as sex,
age, marital status, physical disability, sexual orientation, property and birth.
f. Fair treatment before tribunals
Fair treatment without discrimination in the administrative and judicial process is also
guaranteed by the Anti-Discrimination Law. Article 4 (j) guarantees fair treatment before
tribunals and all other organs administering justice.
The Law on Courts specifically guarantees that courts shall treat all persons in an equal manner,
without on any discrimination based on race, colour, gender, language, religion, political or other
opinion, national or social origin, relation to any community, property, economic and social

167 Articles: 33 (2), 34 (1), 36 (3), 38 (7), 56 (2.2), 73 (3), 91 (4), 104 (1 and 2), 105 (2.11) and 125 (2) ibid
168 Article 4 (l) Anti-Discrimination Law 2004
169 Law No. 03/L-073
170 Article 2 Law on General Elections - Law No. 03/L-073
171 see definition on Equitable Access Article 3 ibid
172 Article 50 (2) Law on General Elections
173 Article 66 (5. g) ibid
174 Law No. 03/L-072
175 Article 3 (1) Law on Local Elections
176 Article 2 Law on General Elections and Article 3 (1) Law on Local Elections
148
condition, sexual orientation, birth, disability or other personal status177. Additionally, the Law
on the Use of Languages guarantees that every person has the right of equality before the law
and of equal protection of the law. Any discrimination based on the grounds of language shall be
prohibited178
However, the Law on the Kosovo Judicial Council179, which outlines the competences of the
Council including managing the procedures of recruitment of judges and disciplining them180
does not make any reference to anti-discrimination norms. Similarly, the Law on the
Prosecutorial Council181 which outlines the Councils role in recruitment and dismissals182 once
again does not make any reference to anti-discrimination norms.
g. Other areas of implementation
The Anti-Discrimination Law 2004 also applies to four other areas. Social advantages are one of
these areas, which the Law says includes but not limited to humanitarian assistance183. Access to
housing is another guaranteed right, which the Law requires to be guaranteed without
discrimination. This includes all other forms of property (both movable and immovable)184.
The right to personal security185 and access to public places186 are also guaranteed without
discrimination. With regard to these rights the police are under a duty to take necessary
measures to protect persons who may be subject to threats or acts of discrimination, hostility or
violence on account of their national, ethnic, cultural, linguistic or religious identity187.
Additionally, a police officer or civilian staff member commits a serious disciplinary offence if
s/he attempts to commit, commits, assists another or incites discriminatory actions on the basis
of age, gender, sexual orientation, ethnicity or religion188.
Once again the protected grounds are not inclusive as the Constitution or the Anti-
Discrimination Law stipulate. Furthermore, in relation to personal security if there is a need for
protection because of threats or acts of discrimination on the basis of sexual orientation or
political affiliation then the Law on Police does not seem to impose such a duty.
h. Any other right
Article 4 (n) of the Anti-Discrimination Law 2004 makes reference to any other right set forth
by applicable law upon which discrimination is prohibited. A range of rights exist where the
prohibition of discrimination has been included as an integral part, some of which will be
explored here.
177 Article 7 Law on Courts adopted on 22/07/2010 but this Article is not in force and will not be
until 01/01/2013
178 Article 3 (2), Law on Use of Languages - Law No. 02/L-37
179 Law No. 03/L-223
180 Article 1 Law on Kosovo Judicial Council
181 Law No. 03/L-224
182 Article 1 (4) Law on Prosecutorial Council
183 Article 4 (f) Anti-Discrimination Law 2004
184 Article 4 (h) ibid
185 Article 4 (k) ibid
186 Article 4 (m) ibid
187 Article 11 (4) Law on Police - Law Nr. 03/L-035
188 Article 46 (k) ibid
149
Access to public documents is one of such rights as the Law on Access to Public Documents189
provides. Article 1 guarantees the right of every natural and legal person to have access, without
discrimination on any groundsto official documents maintained, drawn or received by public
institutions. Whilst grounds of discrimination are not defined, those included in the Anti-
Discrimination Law and the Constitution are applicable in this case.
The Family Law of Kosovo190 recognises the prohibition of discrimination by providing that all
persons enjoy equal treatment of rights and obligations set forth in this Law191. Additionally,
that there shall be no direct or indirect discrimination against any person or persons based on
sex, age, marital status, language, mental or physical disability, sexual orientation, political
affiliation or convictions, ethnic origin, nationality, religion or belief, race, social origin, property,
birth or any other status192.
The right to practice religion is also protected; particularly no one shall be discriminated or
privileged in any way on the basis of religious convictions, belonging or not to a religious
denomination or the observance of religious ceremonies or rituals193.
Whilst, equal rights between men and women have been specifically protected through the Law
on Gender Equality194. Discrimination is prohibited in a number of sections covering
employment195, media196 and social life in Kosovo197.
Additionally, the right of association as protected through the Law on Non-Governmental

Organisation guarantees that no person shall be required to associate involuntarily, nor any
Person be discriminated against in any way because of any decision to associate or not to
associate198.
Furthermore, marginalized groups have been specifically protected against discrimination

through respective legislation. The rights of communities are protected through the Law on the
Protection and Promotion of the Rights of the Communities and their Members in Kosovo199.
This law prohibits all forms of discrimination200 and deals with specific aspects such as choosing
whether they are treated as part of a community201, participating in local and international
organisations and their activities without discrimination202, media203, economic and social
opportunities204 and health205. Additionally, institutions are under an obligation to take positive
measures to ensure full and effective equality of communities which does not amount to
189 Law No.03/L 215

190 Law Nr.2004/32
191 Article 4, Family Law in Kosovo
192 Ibid
193 Article 2 (1), Law on Freedom of Religion in Kosovo - Law No. 02/L-31
194 Law No.2004/2
195 Section 13, Law on Gender Equality
196 Section 15 ibid
197 Section 19 ibid
198 Article 3 (2), Law on Freedom of Association in Non-Governmental Organisations - Law No.
03/L-134
199 Law No. 03/L-047
200 Article 3 (3) ), Law on the Protection and Promotion of the Rights of the Communities and their
Members in Kosovo - Law No. 03/L-047

203 Article 6 ibid
204 Article 9 ibid
205 Article 10 ibid
150
discrimination206 and give special consideration to improve the situation of Roma, Ashkali and
Egyptian communities207.
Another marginalized group is people with disabilities and their rights are protected through the
Law on Vocational Ability, Rehabilitation and Employment of People with Disabilities208. The
law specifically prohibits discrimination in the employment context209 and provides penalties for
discrimination210.
Furthermore, public institutions must comply with the prohibition of discrimination such as the
Kosovo Intelligence Agency, which shall not act against rights and interests of any communities
nor will discriminate against any person on any ground211. Similarly, public enterprises have such
obligations for instance the Postal Service must ensure equal and non-discriminatory treatment
of users212 and the Radio Television of Kosovo, which is under an obligation not to broadcast
any material that discriminates against individuals or groups213.
5. Exceptions and Positive Action

An exception to the prohibition of discrimination is that of real and determining occupational
requirement as provided for in Article 5 of the Anti-Discrimination Law. This means that it is
not discriminatory to exclude on certain grounds if:
x Due to the nature of the activities concerned or the context in which they are carried
out
x Such characteristic constitutes a real and determining occupational requirement
x The objective is legitimate
x The requirement is proportionate
In ColinWolf v Stadt Frankurt amMain214, the ECJ held that setting the age for hiring fire fighters
for intermediate positions at 30 was legitimate as the aim was to ensure the operational capacity
and full functioning of the fire service. Additionally, it was not disproportionate because of the
physical fitness required and the amount of time an individual could spend in that position.
Similarly, the ECJ has accepted discriminating on the basis of sex was justified in the case of
Sirdar v Army Board215, because as a chef in the Royal Marines, that individual would have to fight
at the front line.
Positive action relates to measures which aim to redress inequalities but by doing so may exclude
groups. Therefore, this sort of action is against the prohibition of discrimination and even the
notion of equality, which may be viewed as controversial. However, it is used as a tool to remedy
disadvantages, it does not constitute discrimination and many international human rights
206 Article 1 (2) and Article 3 (3) ibid

208 Law No. 03/L-01
209 Article 5, Law on Vocational Ability, Rehabilitation and Employment of People with Disabilities
Law No. 03/L-019

211 Article 2 (4), Law on the Kosovo Intelligence Agency - Law No. 03/L-063
212 Article 1, Law on Postal Services - Law No. 03/L-17
213 Article 15, Law on Radio and Television of Kosovo - Law No. 02/L-4
214 Case C-229/08, 12 January 2010, European Court of Justice available at
http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:62008J0229:EN:HTML
215 Case C-273/97, 1999, European Court of Justice
151
instruments permit its usage in certain circumstances216. Article 6 of the Anti-Discrimination

Law provides that a positive measure is taken:
x With a view to ensure full equality in practice

x A measure to prevent or compensate for disadvantages
x Linked to one or more grounds217
x Not deemed discrimination provided it complies with international human rights
standards
The ECtHR has not explicitly ruled on this issue. However, in the case of Zeman v Austria218, the
Court said Article 14 does not prohibit a member state from treating groups differently in order
to correct factual inequalities between them; indeed in certain circumstances a failure to
attempt to correct inequality through different treatment may in itself give rise to a breach of the
article219.
6. Remedies and Enforcement

In order to successfully ensure protection from discrimination Chapter II of the Anti-
Discrimination Law entitled procedures and sanctions is incredibly important. Following
discussions with a range of stakeholders working in this area, it has been suggested that this area
lacks clarity, which hinders implementation and as a result protection from discrimination.
a. Administrative and judicial
Article 7 of the Anti-Discrimination Law is entitled procedures, covering administrative and

judicial remedies. Firstly, it outlines that any claim of discrimination is to be decided or
adjudicated in accordance with the applicable law by administrative bodies and courts. In light of
the implementation scope of the Anti-Discrimination Law220, this is sufficiently clear as a range
of laws can apply and it is these laws which will establish the competent jurisdiction over a
particular issue raised in a claim.
Once a claim is made whether through an administrative organ or court, such administrative
bodies and courts in determining that claim must act in accordance with the Anti-
Discrimination Law221.
If a claimant is unsatisfied with the outcome, s/he may bring a further claim222. However, Article
7 (3) is not sufficiently clear as it seems to be suggesting that the initial claim is dealt with by
applying the Law on Administrative Procedure223 and the further claim rests on the Chapter
entitled Special Provisions in the Law on Administrative Disputes224.
This, therefore, could be interpreted to imply that a discrimination claim could be brought
against the public sector only, and in turn would be contradicting the implementation scope of
216 Article 1(4) and 2 (2) ICERD, Article 4 (1) CEDAW, Recital 3 of the Preamble to Protocol No. 12
of ECHR
217 As those stated in Article 2 (a) of the Anti-Discrimination Law 2004
218 Application No. 23960/02, 29 June 2006, ECtHR
219 Para. 32 ibid
220 Article 4
223 Law No. 02/L-28
224 Law No. 03/L-20
152
the Anti-Discrimination Law, which says that the law applies to the public and private sectors225
. Furthermore, in regards to the additional claim, the Law on Administrative Disputes does not
seem to contain a Chapter on Special Provisions, governing how such a claim is to be made.
Having such gaps and ambiguity in the law is most unsatisfactory and can present real problems
in implementation.
The claimant/s may choose to address violations of the Anti-Discrimination Law through
mediation or conciliation procedures that are available under the applicable law226. This,
however, does not preclude the claimant from filing a claim with the appropriate administrative
organ or court227.
b. Legal standing
The Anti-Discrimination Law specifies that an association, organisation or legal entities may
institute or support legal actions on behalf of a claimant/s and with their consent228. Therefore,
only a claimant/s has legal standing, which s/he may exercise through representation by an
association, organisation or legal entity or through their support.
c. Burden of proof
The Anti-Discrimination Law requires that a claimant establishes facts form which it might be
presumed that there has been direct or indirect discrimination. However, it is for the respondent
to prove that there has been no breach229. Additionally, this does not prevent the introduction
of rules of evidence, which are more favourable to the plaintiff and the complainant may
establish or defend their case of discrimination by any means, including using statistical
evidence230.
Therefore, any claim made under the Anti-Discrimination Law means that the burden of proof
does not rest on the claimant, rather it is reversed and it is for the respondent to prove that no
breach took place. The only exception being that this reversal of the burden of proof does not
apply to criminal proceedings and minor offences proceedings231.
A practical example of how the burden of proof can be shifted is evident from the case of
Enderby v Frenchay Health Authority232. The ECJ in that case found a prima facie case established
where the pay of speech therapists was significantly lower than that of pharmacists and the
former were predominantly women, whereas the latter were predominantly men. As a result the
Court said such information was sufficient to shift the burden of proof233.
The ECtHR has also adopted this approach in its jurisprudence. In the case of D.H. and Others v
the Czech Republic234, the Court stated once an applicant has shown a difference in treatment, it is
225 Article 4 Anti-Discrimination Law 2004

232 Case 127/92 [1993] ECR 5535
233 Para 16 ibid
234 Application No. 57325/00, Chamber Judgment 7 February 2006 and Grand Chamber Judgment 13
November 2007
153
for the Government to show that it is justified235 and establishing such a prima facie case can be
done through statistics236.
d. Sanctions
The Anti-Discrimination Law provides that once a violation has been determined by a court of
competent jurisdiction or an administrative body, sanctions may be imposed depending on the
nature and scope of the violation and its impact on the victim/s237.
Such sanction can be imposed against a natural or legal person/s violating the Anti-
Discrimination Law238, which includes compensation for pecuniary and non-pecuniary
damages239 and fines for the violation of the Law240. Furthermore, the court may impose
additional orders241 and any sanctions imposed under this Law do not preclude the imposition of
any other sanctions available under any other Law242
With regard to compensation, the Anti-Discrimination Law provides that this may include
restitution of all rights and other remedies as provided by the applicable law, which the
competent body deems appropriate. Fines can be imposed on natural or legal persons, or any
combination thereof and the fine will be based upon the nature and scope of the violation in
accordance with the ranges the law specifies for five different categories243. Such fines collected
through imposition of penalties under Article 9 (2.b), the law requires that they go to a fund to
be used for supplying free legal assistance to natural and legal persons claiming a violation of the
right to equal treatment244. Additionally, such monies should be administered by an
administrative or juridical body pending the establishment of the Centre for Equal Treatment245.
Therefore, the Anti-Discrimination Law aims to deter discriminatory behaviour by imposing

different types of sanctions including compensation, fines and providing courts with discretion
regarding additional orders. Within Article 9 it is also clear especially in regards to compensation
that in a discrimination claim the Anti-Discrimination Law should be used in conjunction with
other applicable laws. This is because it is such applicable laws which will provide the
compensatory component in clear terms. An example could be a discrimination claim in the
workplace, where it would be vital that such a claim is raised in relation to the Law on Labour
and the Anti-Discrimination Law.
With regard to the administration of monies collected through fines, currently it is unclear which
body is responsible for this and the Centre for Equal Treatment has never been created.
Furthermore, the ambiguities identified in Article 7 are exacerbated here because this raises
implications regarding foreseen sanctions246 against natural and legal persons.
235 Para 177 ibid

236 Para 188 ibid
240 Article 9 (2.b) ibid
243 See Article 9 (2.b) (i-v) ibid
246 Compensation, fines and orders, Article 9 (2.a and b) and Article 9 (3) Anti-Discrimination Law
2004
154
e. Promotion of Equal Treatment
i. The Ombudsperson
The Ombudsperson is identified by the Anti-Discrimination Law as an existing authorised body

to investigate complaints concerning violations of rights based on discrimination247. Additionally,
the Law on Ombudsperson248 specifies key competencies of the Ombudsperson including
investigation complaints for human rights violations249 and to initiate investigations ex officio250.
The responsibilities of the Ombudsperson expand on the competencies. Some of the
Ombudsperson responsibilities are to investigate alleged violations of human rights251, to draw
attention to cases and make recommendations when institutions of the Republic of Kosovo
violate human rights252 and give advice or recommendation on compliance between national
laws and internationally accepted standards of human rights253.
Specifically regarding discrimination the Ombudspersons responsibility is to inform about

human rights and to make efforts to combat all forms of discrimination through increasing of
awareness, especially through information and education and through the media254.
However, the Ombudsperson is prohibited from intervening in cases or legal procedures that
are taking place before the courts, except in cases of unreasonable delays or apparent abuse of
power255or initiating matters before the Constitutional Court256. Therefore, in light of the
Ombudspersons responsibilities to consider allegations of human rights violations in general, it
is questionable whether allocating the specific duty of promoting equal treatment is appropriate.
Furthermore, one of the best forms of promotion could be through initiating strategic legal
proceedings; however, the Ombudsperson is prohibited from doing this.
ii. The Centre for Equal Treatment
The Anti-Discrimination Law in Chapter II makes reference to the Centre for Equal
Treatment257. Whilst, this is not part of the promotion of equal treatment in light of the fact that
the law provides specific functions for this body it is important to consider here.
The Centre has never been established and the main reason for this could be that it was
eliminated from the final draft of the Anti-Discrimination Law258. This elimination was
considered necessary from a range of parties involved in the drafting process including the
Ombudsperson Institution. The Ombudsperson cited concerns that establishing another
independent body, which will duplicate its competencies, would not be beneficial to promoting
the protection of human rights in Kosovo259.
247 Article 10 ibid

248 Law No.03/L 19
249 Article 15 (1) Law on Ombudsperson
251 Article 16 (1.1.1) ibid
258 Fabian G, Implementation of the Anti-Discrimination Law in Kosovo: A Plan in Need of
Execution, 31 January 2006, Recommendation No. 9 available at

http://www.errc.org/cikk.php?cikk=2459 accessed on 01/12/2011
259 Youth Initiative for Human Rights, Report on Implementation of the Anti-Discrimination Law
155
Despite this we still have this Centre mentioned in the Law and in light of the functions
assigned; it is not clear how its competencies duplicate those of the Ombudsperson as they are
very different. Furthermore, no attempts have been made to amend this part of the law; instead
criticisms continue that Part II of the Anti-Discrimination Law is not clear enough and this is a
key contributor to its non-implementation260.
iii. The Office for Good Governance
In 2006 an administrative instruction was enacted with the objective to set the practical rules,
structural and physical facilities to apply the Anti-Discrimination Law and promote equal
treatment261. However, what this particular administrative instruction did in reality is create new
bodies for the promotion of equal treatment, which the Anti-Discrimination Law makes no
reference to whatsoever. These bodies are the Office for Good Governance (hereafter OGG)
and the Human Rights Units within Ministries262.
Clearly, there is an issue here as we have an administrative instruction, which in fact amends the
law by creating new bodies for promotion of equal treatment, rather than specifying the
practical rules, structural and physical facilities for existing bodies mentioned in the law such as
the Centre for Equal Treatment. Whilst, the Anti-Discrimination Law makes reference to an
administrative or judicial body to administer monies collected as a result of fines, the creation
of such bodies cannot be justified in this manner as in fact this is not their role as will be
explored263.
The functions of this body are specified to include:
x Promotion of equal treatment264

x Coordination and supervision of promotion of equal treatment of the Human Rights
Units in the Ministries265
x Support the establishment of the Human Rights Units in the Ministries266
x Establish a division for human rights267
x Prepare, publish and multiply materials regarding where victims of discrimination268
o can address their complaints269,

o working procedures and submission of complaints to relevant bodies and
courts270
Evidently, the Office for Good Governance has no specified role in collecting monies as a result
of fines imposed for violating the Anti-Discrimination Law and as a result its establishment goes
beyond the provisions the Anti-Discrimination Law provides.
Law No. 2004/32, January 2007 at p. 127

260Ombudsperson Sami Kurteshi replying to written questions by YIHR, 17/11/11
261 Article 1, Administrative Instruction No. 04/2006
262 Article 3 ibid
264 Article 3 (1) Administrative Instruction 04/2006
267 Article 5 ibid
269 Article 6 (1.i) ibid
270 Article 6 (1. ii) ibid
156
iv. Human Rights Units in the Ministries
Human Rights Units in the ministries were established through Administrative Instruction
8/2005, with the objective to promote, advance and protect human rights271. Therefore, they
were established to serve in regards to human rights in general. However, through
Administrative Instruction 04/2006 they were specifically identified as a body to promote equal
treatment272, although once again the Anti-Discrimination Law does not identify these bodies for
such a mandate.
The duties and responsibilities of the Human Rights Units include273:
x Develop policies and guidelines regarding compliance of human rights within the
ministry
x Cooperate with the Ombudsperson and monitor the implementation of the
Ombudsmans recommendations
x Assess implementation of human rights within the ministry
x Take part in the drafting of laws and by-laws
x Promote human rights
x Monitor the implementation of laws passed by the Kosovo Assembly within the
ministry
x Cooperate with structures at municipal level and non-governmental organisations to
promote, advance and protect human rights
x Take an active part in the work of various inter-ministerial groups
x Advise decision makers in the ministry on issues related to human rights
Additionally the functionalization of the Human Rights Units was expanded upon in
Administrative Instruction 04/2007, particularly dealing with issues such as budget allocation274,
equipment275 and access to public information276.
v. Human Rights Units in the Municipalities
Human Rights Units in the municipalities were established through Administrative Instruction
2007/08, with the objective to promote human rights at the municipal level277. They have a
range of functions including278:
x Take all necessary measures related to protection and promotion of human rights at
local level
x Monitor compliance with human rights standards including anti-discrimination
x To advice in drafting and monitoring of the implementation of policies, regulations
and instructions
x Monitor activities of the municipality and advice on human rights issues

272 Articles 3 and 4 Administrative Instruction 04/2006
273 Article 7 Administrative Instruction 8/2005
274 Article 8, Administrative Instruction 04/2007
275 Article 9 ibid
276 Article 13 ibid
277 Article 1, Administrative Instruction 2007/08
278 Article 3 ibid
157
x To co-operate and coordinate activities with the municipal level structures and NGOs,
in the field of protection and promotion of human rights
x To treat requests by the inhabitants of the municipalities in relation to human rights
and inform them about their requests
Additionally, they are under an obligation to fulfil reporting requirements as required by Article 4
of Administrative Instruction 2007/08. With regard to this it is clear that the obligation to report
at central level is directly to the Ministry of Local Government Administration, rather than to the
Office for Good Governance. Furthermore, Administrative Instruction 2011/04 provides
additional details regarding the institutionalization of these bodies at local level.
These mechanisms at local level once again it is evident have a general mandate regarding human
rights protection, similar to those at central level. With regard to promotion of equal treatment
specifically they are under an obligation to monitor compliance with anti-discrimination
standards. However, once again the Anti-Discrimination Law does not mandate this body to
carry out such a function.
7. Implementation
The real testament of any legislation and particularly within the human rights field is at the
implementation stage and the rights that it protects in practice, most evident through litigation.
With regard to the Anti-Discrimination Law, in 2007 we found that there was slow progress in
implementation. One of the key contributors was the lack of clarity in Chapter III regarding the
bodies for the promotion of equal treatment where the Ombudsperson is mentioned as an
existing body and the Centre of Equal Treatment, a new body to be established, although no
attempts were ever made to create this279. Then the later adopted Administrative Instructions
created the Office for Good Governance and the Human Rights Units at Ministry level and their
work was evaluated with a general consensus that their efforts of implementation were stifled
due to financial and organisational reasons280.
Since that time the government has adopted further Administrative Instructions establishing
Human Rights Units at Municipality level, which are mandated to promoted equal treatment.
A comprehensive piece of legislation providing extensive protection against all forms of

discrimination like the Anti-Discrimination Law is indeed very important. However, having such
protections only on paper creates a myth that the law protects all against discrimination and in
practice there are other reasons for lacking effectiveness. Through our research such reasons
include:
x The law is not clear enough to be implemented (particularly regarding Chapter II

and III)
x Citizens do not believe they can be assisted through administrative forms of redress
x Citizens do not believe in the justice system
x Discrimination cannot be stopped
279 Youth Initiative for Human Rights, Report on Implementation of the Anti-Discrimination Law
Law No. 2004/32, January 2007 at p 126-128
280 See pages 129 142 ibid
158
a. Promotion of the Anti-Discrimination Law281
Since the Anti-Discrimination Law was enacted various activities by institutions have been
organised to promote it; including public campaigns to inform the general public about their
rights under the law and training to raise capacities at central level of the administration. These
methods of promotion will be explored as contributors to implementation of the law.
i. Campaigns/ Debates:
x Between February June 2007 the Office for Good Governance organised 6 different
activities ranging from debates, marking international days and round tables dealing
with different forms of discrimination282
x The OSCE allocated 97, 000 Euros for a public opinion survey, multiphase media
campaign and public events283
x Cycle of debates regarding human rights organised by the OGG and the Centre on
Human Rights in the University of Prishtina284
x The OGG and other partners marked various international days285
x Right to education promoted by Ministry of Education, Science and Technology
through activities for students and promoted to all educational institutions marking
the International Day of Childrens Rights286
x Launch of the public campaign on promotion of the Law against Discrimination by
the OGG including: television clips covering age and sexual orientation, leaflets on
other forms of discrimination in different languages produced and debates held
around Kosovo287
x Girls Day organised as a joint activity to inform girls about professional
opportunities rarely pursued by women among other joint activities such as Childrens
visit. This was organised the Human Rights Unit in the Ministry of Security Forces,
the Ministry of Education, Technology and Skills and the German Organization for
Technical Cooperation288.
281 We will assess from published materials promotion of the law through campaigns to notify the
general populace and training conducted for staff (selection of the most prominent)
282 Office for Good Governance, Report on Activities on Anti-Discrimination, Anti-Corruption,
Anti-Trafficking in Human Beings and Human Rights, January June 2007, at p. 221
283 P. 206 ibid
284 Office for Good Governance, Report on Activities in the Areas of Human Rights, Equal
Opportunities, Minority Rights, Anti-Discrimination and Anti-Corruption, January June 2008,

at p. 9
285 P.12 ibid
286 At p.58-9 ibid
Opportunities, Minority Rights, the Rights of the Child, the Rights of Persons with Disabilities,
Anti-Discrimination and Anti-Corruption, July December 2009, at p. 11-12 ***** this is reported
three times in 2007, 2009 and 2010
Opportunities, Minority Rights, Anti-Discrimination, Good Governance and Anti-Corruption,

January June 2010, at p.66-69
159
ii. Training:
x October December 2005 Kosovo Public Administration (KIPA) held a three day
training on gender equality for officers at central level where the Anti-Discrimination
Law was addressed289
x 2007: the OGG held the seminar the training cycles to promote the Anti-
Discrimination Law for various officials290
x A number of training events were organised by the OGG and the Organisation for
Security Cooperation in Europe (hereafter OSCE) and other organisations to raise the
capacities of staff to work in the Human Rights Units291
x One day seminars held by the Human Rights Unit in the Ministry of Culture, Youth
and Sports on promotion of the Anti-Discrimination Law and promotion of the
Law on Gender Equality and the CEDAW Convention292
x Workshop held at the Human Rights Unit in the Ministry of Energy and Mining
dealing with Anti-Discrimination293
x One day training by the Ministry of Justice and OSCE to promote human rights
including the Anti-Discrimination Law294
x The OSCE Advisory Units provided support on the functionalization of the Human
Rights Units by providing OSCE staff in Human Rights Unit Offices295
x One day workshop organised for the staff of the Ministry of Education, Science and
Technology on promotion of the Anti-Discrimination Law and training on human
rights and gender equality for educators296
x One day seminar on the legal basis against discrimination by the Ministry of
Agriculture, Forestry and Rural Development297
x Training held to raise awareness of the Anti-Discrimination Law for a Turkish
community NGO. Another training even organised on gender equality and domestic
violence by the Ministry of Environment and Spatial Planning298
x Trainings on human rights including anti-discrimination were organised throughout
Kosovo by the Ministry on Administration of Local Government with the support of
the OSCE299
x Training held on human rights to raise capacities in the Human Rights Unit including
anti-discrimination by the Ministry of Agriculture, Forestry and Rural Development300
289 Office for Good Governance Quarterly Activity Report on Anti-Discrimination, Anti-
Corruption, Anti-Trafficking in Human Beings and Human Rights, October December 2005, at
p. 77
Anti-Trafficking in Human Beings and Human Rights, January June 2007, at p.222
Anti-Trafficking in Human Beings and Human Rights, January June 2007, at p. 258-262
Anti-Trafficking in Human Beings and Human Rights, January June 2007, at p. 295
293 P.298 ibid
294 P.306 ibid
295 P.259 ibid
Opportunities, Minority Rights, Anti-Discrimination, Anti-Corruption, January June 2008, at

p.58-59
297 P.75 ibid
Opportunities, Minority Rights, the Rights of the Child, the Rights of Persons with Disabilities,
Anti-Discrimination, Anti-Corruption, July December 2009, at p.60-61
299 P. 72-73 ibid
160
x Training held in Fushe-Kosove for women in the community and civil society to
provide them with essential information regarding services and their rights by the
Ministry of Agriculture, Forestry and Rural Development301
x Training conducted for teachers on preventing human trafficking by the Ministry of
Education, Science and Technology and the OSCE
iii. Other Activities:
x Internships offered by the Ministry of Youth, Culture and Sports to young people
from the Roma, Ashkali and Egyptian communities302
iv. Research:
Furthermore, the Office for Good Governance, the Office of the Prime Minister and the OSCE
commissioned research on discrimination concentrating on public perception of discrimination
and civil servants perception of discrimination.
The key findings of the public perceptions of discrimination included303:
x 76 % considered discrimination to be problem in Kosovo

x Discrimination on the basis of gender, disability and age are believed to be the most
common
x Despite widespread reports of discrimination, few report it
x Kosovars who consider themselves well informed, still do not know about the Anti-
Discrimination Law
x Respondents expressed justification for inaction
Since a number of people were not able to answer questions regarding discrimination it became
apparent that the general population is not aware of their rights and mechanisms to ensure
respect for their right.
As a result the following recommendations were made:
x To bring more information about discrimination and equal treatment into regular
public discourse
x Give concrete examples from different aspects of life, the workplace, the family,
schools, and in public how discrimination damages different groups, particularly,
women, ethnic, language and religious minorities, persons with disability, and the
elderly
x Promote diversity and show positive examples of tolerance
x Increase interaction between social groups
January June 2010, at p.58
301 ibid

January June 2010, at p. 45
303 Research commissioned by the Office for Good Governance, the Office of the Prime Minister and
the OSCE Public Perception of Discrimination in the Republic of Kosovo, 2007-2008, Volume 1
161
x Publicize mechanisms for remedying discrimination, including the Anti-

Discrimination Law, Ombudsperson Institution and access to legal aid
x Develop and publicize a system for reporting government institutions that engage in
discrimination
x Create activities that empower people to defend their rights using the mechanisms
x Publicize examples of people who successfully receive remedies as a result of pressing
for their right to equal treatment
Whereas the key findings of the civil servants perception of discrimination included304:
x General understanding of discrimination only in connection with human rights

technically only government actors are in a position to commit human rights
violations
x Perception of two top causes reveal continued need for new knowledge
(lack of knowledge and understanding and lack of rule of law)
x Discrimination affects different kinds of people differently and can vary according to
the environmental conditions
x Most civil servants have not experienced discrimination in the workplace and do not
know any colleague who have either; but would not complain even if they did
x When civil servants have complained they do not believe their complain has received
proper or fair review, are not satisfied with the result or fear revenge
x Civil servants seemed far more concerned with the potential of being a victim of
discrimination themselves rather than their obligation as government actors to protect
public citizens from discrimination
The research here concluded that civil servants knowledge of about how to effectively prevent
and address discrimination is inadequate. This is because 40% responded that they were not
familiar with the existence of the Anti-Discrimination Law, which suggests that 40 % of civil
servants are not familiar enough with their legal obligations. As civil servants are under a legal
obligation to prevent and reduce discrimination, they need to know more than the basic about
discrimination; this includes the civil service and every ministry providing services to the public.
Furthermore, the research found that the government is a major actor who can stamp out
discrimination.
In light of such findings the following recommendations were made:
x Encourage additional activities for providing information to civil servants on the

existence of the Anti-Discrimination Law and civil servants Code of Conduct
x Apply anti-discrimination concepts within the administration of the civil service
b. Effectiveness of promotion of the Anti-Discrimination Law
In light of the above activities we cannot conclude that the promotion of the Anti-
Discrimination Law has been effective and has positively contributed in its implementation. The
main reasons include:
304 Research commissioned by the Office for Good Governance, the Office of the Prime Minister and
the OSCE Civil Servant Perception of Discrimination in the Public Administration of the
Republic of Kosovo, 2007-2008, Volume 2
162
x Activities to promote the Anti-Discrimination Law are very limited, particularly

campaigns and if any have taken place they require central coordination from the
OGG
x There is a concentration on training. This may have been required to raise capacities
and to ensure continuing professional development but it should not extend to the
majority of activities of these bodies to constitute attendance of training events
x There is a concentration on activities conducted jointly with other bodies such as
international organisations like the OSCE. Whilst cooperation has many positive
aspects, it should always remain clear that the government bodies such as the OGG
and the Human Rights Units are under a legal obligation to lead on these activities and
cannot rely on others
x In reporting upon their activities the important information is not always shared,
rather a lot of the time some of the reports resemble an attendance sheet
x There are very few targeted actions for instance a particular ministry concentrating on
issues of discrimination that citizens may experience, whilst trying to access certain
services within that ministry
x Governmental bodies working alone305 seem to exclude certain groups from
protection, for instance no action has been organised regarding sexual orientation as a
protected ground. Also this ground usually does not appear in any of the printed
materials
x The recommendations that came out of the 2008 research in regards to the public
perceptions or the civil service have not been adequately addressed and those very
issues continue today and are hindering the implementation of the Anti-
Discrimination Law
c. Request for statistics of discrimination claims made to administrative bodies306
The Human Rights Units accept complaints of human rights violations from citizens regarding
the work of their Ministry at central level or the Municipality at local level. As the Anti-
Discrimination Law has been in force since 2004 we enquired regarding the number of
complaints based on the Anti-Discrimination Law that they have dealt with and the outcome of
those. In requesting this information we wrote to all Ministries and Municipalities basing our
request on the law guaranteeing Access to Public Documents307. The Law on Access to Public
Documents requires that an application should be viewed and handled promptly308 and that
within 7 days the public authority is obliged to reply in writing309. With regret this legal
obligation was not respected by the majority of the institutions as will be shown below.
305 This excludes the television campaign that was done together with the OSCE
306 The result from the replies will be discussed later on
307 Law No.03/L 215
308 Article 7 (7) Law on Access to Public Documents
163
Table 1 Ministries
Request to Ministry Sent Received by Follow up Reply

Institution Received
Ministry of Culture 06.10.2011 07.10.2011 No 18.10.2011
Youth and Sports
(HRU)310
Ministry of Labour and 06.10.2011 07.10.2011 No No reply
Social Welfare (HRU)
Ministry of Justice 06.10.2011 10.10.2011 No311 No reply
(HRU)
Ministry of 06.10.2011 10.10.2011 Yes312 No reply
Communities and
Returns (HRU)
Ministry of Agriculture, 06.10.2011 11.10.2011 Yes 25.10.2011
Forestry and Rural
Development (HRU)
Ministry of Education, 06.10.2011 07.10.2011 No 18.10.2011
Science and
Technology (HRU)
Ministry of Economy 06.10.2011 Return aper Yes 18.10.2011
and Finance (HRU) not received
Ministry of Kosovo 06.10.2011 11.10.2011 No 19.10.2011
Security Force (HRU)
Ministry of Public 06.10.2011 02.11.2011 No No Reply
Administration (HRU)
Ministry of Health 06.10.2011 07.10.2011 Yes 25.10.2011313
(HRU)
Ministry of Trade and 06.10.2011 07.10.2011 Yes 25.10.20.11
Industry (HRU)
Ministry of Economic 06.10.2011 07.10.2011 Yes314 01.11.2011
Development (HRU)
Ministry of Local 06.10.2011 12.10.2011 Yes 25.10.2011
Government
Administration (HRU)
Ministry of 06.10.2011 07.10.2011 Yes 04.11.2011
Infrastructure (HRU)
Ministry of 06.10.2011 07.10.2011 Yes 26.10.2011
Environment and
Planning (HRU)
Ministry of Internal 06.10.2011 07.10.2011 Yes 02.11.2011315
Affairs (HRU)
310 Human Rights Unit

311 There are no email addresses on the Ministry of Justice website
312 Mr. Irfan Brovic was contacted on 24.10.2011 (the email to him failed) but Zana Kotorri
(Permanent Secretary) was copied in no reply

313 Reply by email, they were not able to locate our request and did not write ever again
314 Had to contact more than once
315 Had to contact more than once, they said did not have the request
164
As the results show it is evident that:
x None of the Human Rights Units at central level responded within the time limit
required by the law
x Only 3 Human Rights Units responded a few days later and without being contacted,
from the following Ministries:
o Ministry of Culture, Youth and Sports
o Ministry of Education, Science and Technology
o Ministry of Kosovo Security Force
x 9 Human Rights Units responded once they were contacted with the Permanent
Secretary notified, after receiving the request by post
x 4 Human Rights Units that we did not contact once they had received the request in
writing did not respond at all from the following Ministries:
o Ministry of Labour and Social Welfare
o Ministry of Justice
o Ministry of Communities and Returns
o Ministry of Public Administration
Table 2 Municipalities
Request to Sent Received by Follow up Reply

Municipality Institution Received
Decan (HRU) 01.11.2011 03.11.2011 No No reply

Dragash(HRU) 01.11.2011 02.11.2011 No No reply
Ferizaj (HRU) 01.11.2011 02.11.2011 No reply
Fushe Kosove 01.11.2011 02.11.2011 No No reply
(HRU)
Gjakove (HRU) 01.11.2011 Unknown (not No -
ccepted)
Gjilan (HRU) 01.11.2011 03.11.2011 No 25.11.2011
Gllogoc (HRU) 01.11.2011 02.11.2011 No No reply
Gracanic (HRU) 08.11.2011 10.11.2011 No No reply
Hani Elezit 01.11.2011 02.11.2011 No No reply
(HRU)
Istog (HRU) 01.11.2011 Return paper No No reply
not received
Junik (HRU) 01.11.2011 02.11.2011 No No reply
Kacanik (HRU) 01.11.2011 02.11.2011 No No reply
Kamenic (HRU 01.11.2011 02.11.2011 No No reply
Kllokot 08.11.2011 11.11.2011 No No reply
Kline (HRU) 01.11.2011 08.11.2011 No No reply
Lipjan (HRU) 01.11.2011 02.11.2011 No No reply
Malishev (HRU) 01.11.2011 No No reply
Mamushe (HRU 01.11.2011 02.11.2011 No No reply
Mitrovice (HRU) 01.11.2011 03.11.2011 No No reply
Novoberde 08.11.2011 09.11.2011 No No reply
(HRU)
Obiliq (HRU) 01.11.2011 02.11.2011 No No reply
Peje (HRU) 01.11.2011 08.11.2011 No No reply
165
Partes (HRU) 08.11.2011 11.11.2011 No No reply

Podujeve (HRU) 01.11.2011 02.11.2011 No No reply
Prishtine (HRU) 01.11.2011 Unknown (not No -
accepted)
Prizren (HRU) 01.11.2011 03.11.2011 No No reply
Rahovec (HRU) 01.11.2011 02.11.2011 No No reply
Ranilug (HRU) 08.11.2011 09.11.2011 No No reply
Shtime (HRU) 01.11.2011 02.11.2011 No 10.11.2011
Skenderaj (HRU) 01.11.2011 04.11.2011 No No reply
Suhareke (HRU) 01.11.2011 03.11.2011 No No reply
Viti (HRU) 01.11.2011 02.11.2011 No No reply
Vushterri (HRU) 01.11.2011 02.11.2011 No
Leposavic -HRU 01.11.2011 Refused to No -
accept
Zubin Potok 08.11.2011 Refused to No -
accept
Zvecan 08.11.2011 Refused to No -
accept
With regard to the Human Rights Units at Municipal level:
x We sent requests to 36 offices

x 3 offices refused to accept them
x 3 returned them as unknown
x Only two replied the Human Rights Unit in Shtime, which also complied with the
legal time limit and the Human Rights Unit in Gjilan
d. Request for statistics of discrimination claims made in the courts316
Table 3: Judicial Institutions
Request to Sent Received Follow Up Reply

Institution Received
Kosovo Judicial 17.08.2011 13.09.2011 Yes Insufficient
Council Reply
Kosovo Judicial 02.11.2011 11.11.2011 No Yes
Institute
The above mentioned institutions were contacted for the following:
x The Kosovo Judicial Council for statistics for discrimination claims in Kosovo
but did not provide us with these
x The Kosovo Judicial Institute for trainings held regarding the Anti-
Discrimination Law and the attendance of those events for which we received a
reply
316 The results from the replies will be discussed later on
166
Table 4: Courts
Request to Court Sent Received by Follow up Reply received

Court
Constitutional 02.11.2011 03.11.2011 No 10.11.2011
Court
Supreme Court 02.11.2011 03.11.2011 No No reply
Prishtina (District) 02.11.2011 03.11.2011 No No reply
Peja (District) 02.11.2011 03.11.2011 No No reply
Prizren (District) 02.11.2011 04.11.2011 No No reply
Gjilan (District) 02.11.2011 12.11.2011 No No reply
Skenderaj 02.11.2011 09.11.2011 No No reply
(Municipal)
Prishtina 02.11.2011 03.11.2011 No No reply
(Municipal)
Peje (Municipal) 02.11.2011 03.11.2011 No 17.11.2011
Prizren 02.11.2011 04.11.2011 No 17.11.2011
(Municipal)
Gjilan-Municipal 02.11.2011 04.11.2011 No No reply
Mitrovice 02.11.2011 No No reply
(Municipal)
Ferizaj (Municipal) 02.11.2011 09.11.2011 No No reply
Gjakove 02.11.2011 03.11.2011 No 14.11.2011
(Municipal)
Suhareke 02.11.2011 03.11.2011 No No reply

(Municipal)
Podujeve 02.11.2011 No No reply
(Municipal)
Lipjan (Municipal) 02.11.2011 03.11.2011 No No reply
Kacanik 02.11.2011 03.11.2011 No No reply
(Municipal)
Gllogoc 02.11.2011 04.11.2011 No No reply
(Municipal
Istog (Municipal) 02.11.2011 08.11.2011 No No reply
Kline (Municipal) 02.11.2011 03.11.2011 No No reply
Decan (Municipal) 02.11.2011 03.11.2011 No No reply
Rahovec 02.11.2011 04.11.2011 No 17.11.2011
(Municipal)
Dragash 02.11.2011 03.11.2011 No No reply
(Municipal)
Malishev 02.11.2011 04.11.2011 No 17.11.2011
(Municipal)
Kamenic 02.11.2011 Return paper No No reply
(Municipal) not received
Viti (Municipal) 02.11.2011 03.11.2011 No No reply
Vushtrri 02.11.2011 03.11.2011 No No reply
(Municipal)
167
Results of requests dealt by courts:
x Requests were made to 28 Courts including the Constitutional Court, the Supreme
Court, District Courts and Municipal Courts
x The Constitutional Court was the only one that replied within the legal limit
x Only 6 Courts replied including the Constitutional Court and 5 Municipal Courts
e. Discrimination claims (administrative)
The Anti-Discrimination Law recognises that any discrimination claim can be decided by
administrative bodies and in light of the administrative bodies we have already identified this
would be the Human Rights Units within Municipalities and the Human Rights Units within the
Ministries317.
With regard to the requests we made for statistics of such claims from the Human Rights Units
in the Municipalities; out of the 36 requests, 2 that replied provided us with the following
information:
1. The Human Rights Unit in the Municipality of Shtime since its establishment has not
received any complaint concerning violations of human rights318
2. The Human Rights Unit in the Municipality of Gjilan expressed that there are cases of
discrimination of citizens and civil servants at the Municipality level and beyond319
Additionally, the Human Rights Unit in the Municipality of Gjilan expressed that a common
form of discrimination which civil servants experience is in regards to pay. The difference in
treatment is evident because civil servants have the same position and qualification, yet the
coefficient used for their salary differs320. The reason why this takes place is not specified,
although it could be because of gender, political affiliation or nepotism among others.
The Coordinator of the Human Rights Unit in the Municipality of Gjilan also expressed that
there are not many reported cases and probably our inability to help them has an impact321.
The Human Rights Units in the following Ministries responded that they had never received any
complaints:
x Ministry of Health322
x Ministry of Local Government Administration323
x Ministry of Infrastructure324
317 Other administrative bodies in specific fields exist which could deal with claim including the
Education Inspection Department or the Labour inspectorate, although we will concentrate on the
Human Rights Units
318 Written reply by Lulzim Muharremi Coordinator of the Human Rights Unit, Shtime
Municipality, 10.11.2011
319 Written reply by Fazli Abdullahu Coordinator of the Human Rights Unit, Gjilan Municipality,
25.11.2011
320 ibid
321 Written reply by Fazli Abdullahu Coordinator of the Human Rights Unit, Gjilan Municipality,
25.11.2011
322 Written Reply by Sanie Kacimari-Arifi Coordinator of the Human Rights Unit, Ministry of
Health, 25.10.2011
323Written Reply by Venera Kosumi Coordinator of the Human Rights Unit, Ministry of Local
Government Administration, 25.10.2011

324Written reply by Mirdit Emini Human Rights Unit, Ministry of Infrastructure, 04.11.2011
168
x Ministry of Economy and Finance325

x Ministry of Kosovo Security Force326
x Ministry of Trade and Industry327
The Human Rights Units in the following Ministries did not respond but have previously
reported that they have resolved such claims:
x The Ministry of Justice reported on receiving discrimination cases in 2008, 2009 and
2010, although they did not respond to our request for details of these cases328
x The Ministry of Labour and Social Welfare also reported on meeting with citizens to
discuss a range of cases but once again they did not respond to our request329
Some Human Rights Units replied that they did not deal with such complaints within their
Ministry:
x The Human Rights Unit in the Ministry of Education, Science and Technology
notified us that all complaints are dealt with by the Complaints Commission and the
Education Inspection Department. The Complaints Commission during 2010 received
56 complaints, whereas during 2011 they received 61. During the same time frame the
Education Inspection Department received 9 cases, 2 of sexual abuse and 7 of
physical violence330. However, it is not clear how many of such cases dealt specifically
with discrimination.
x The Human Rights Units in the Ministry of Environment and Spatial Planning
explained that the Office for Complaints deals with such issues and they have received
22 complaints, 9 are resolved while the rest are being processed331
Human Rights Units that did accept such cases include:
x Ministry of Economic Development, they notified us of 13 such complaints they have

dealt with, although the majority are from 2007 only and it is not clear whether they
were discrimination claims332
x Ministry of Agriculture, Forestry and Rural Development, they notified us that they
dealt with 3 cases, one from 2008 and 2 from 2010. Once again it is not clear if they
were discrimination claims333
325Written reply by Muharrem Shahini/Shpetim Hajzeraj, Ministry of Economy and Finance,

18.10.2011
326Written reply by Halime Morina Human Rights Unit, Ministry of Kosovo Security Force,
19.10.2011
327Written reply by Nexhmije Shala Human Rights Unit, Ministry of Trade and Industry,
25.10.2011
328See reports by Office for Good Governance, Report on Activities in the Areas of Human Rights,
Equal Opportunities, Minority Rights, Anti-Discrimination, Anti-Corruption

329See report by Office for Good Governance, Report on Activities in the Areas of Human Rights,
Equal Opportunities, Minority Rights, Anti-Discrimination, Anti-Corruption 2010 only

330Written reply by Merita Jonuzi Coordinator of the Human Rights Unit, Ministry of Education,
Science and Technology, 18.10.2011

331Written reply by Shpresa Sheremti-Smakiqi Coordinator of the Human Rights Unit, Ministry of
Environment and Spatial Planning, 26.10.2011

332Written reply by Diana Krasniqi-Gjonbalaj Ministry of Economic Development, 01.11.2011
333Written reply by Emine Kelmendi Ministry of Agriculture, Forestry and Rural Development,
24.10.2011
169
x Ministry of Culture, Youth and Sports, notified us of 11 claims they have dealt with
during the period 2007-2011 and specified details for each claim334. From some of
these it is evident that there are discrimination claims such as gender discrimination,
although the majority are from civil servants.
f. Discrimination claims (judicial)
In order to establish the number of discrimination claims made in Kosovo, we requested

statistical evidence from the Kosovo Judicial Council and as mentioned we received an
insufficient reply. Following our initial request made on the August 2011, we met with the
Director of the Statistical Department at Kosovo Judicial Council, who requested such a meeting
to discuss the requested statistics335.
This meeting revealed a number of very important issues with regard to the implementation of
the Anti-Discrimination Law:
x the Director mentioned that he was not able to find the offence of discrimination
within the Kosovo Criminal Code
x After the Director searched online for the Anti-Discrimination Law and discovered
that it was a law passed during the UNMIK mission, he said this is no longer in force
x When he realised that it was in force, he said anti-discrimination is a very general term
and it is difficult to find cases specifically on this
Despite further discussions with the Director, he did not respond in an adequate manner to
provide us with the statistics requested, refuse the request or explain that such statistics were not
available.
Additionally, we requested statistics and cases from all courts in Kosovo and out of 28 requests
we received the following 6 replies:
x Rahovec Municipal Court has not received, nor has resolved any criminal cases
sanctioned by the Anti-Discrimination Law 2004 No. 2004/3336
x Prizren Municipal Court has not received any cases concerning discrimination337
x Malisheve Municipal Court has not received or solved any cases based on the Anti-
Discrimination Law 2004338
x Gjakova Municipal Court does not have any cases based on the Anti-Discrimination
Law 2004339
x Peje Municipal Court had two discrimination cases in the workplace340
x Constitutional Court made reference to its annual reports and its website for further
details341
334 Written reply by Fatmire Sahiti Coordinator of Human Rights Unit, Ministry of Culture, Youth
and Sports,13.10.2011
335 Meeting with Mr. Besnik Ramosaj, Director of Statistical Department, Kosovo Judicial Council,
15.09.2010 at 2.15pm
336 Written reply by Muharrem Perboci, Administrator Rahovec Municipal Court, 17.11.2011
337 Written reply by Nexhibe Bala (administrator) and Besnik Bislimaj (clerk) Prizren Municipal
Court, 17.11.2011
338 Written reply by Agim Bytyci, Administrator Malisheve Municipal Court, 17.11.2011
339 Written reply by Rudin Elezi, Administrator Gjakova Municipal Court, 14.11.2011
340 Written reply by Peje Municipal Court, 17.11.2011
341 Written reply by Arbersha Raca-Shala Constitutional Court, 10.11.2011
170
Peje Municipal Court Discrimination Cases342
Miradie Gashi v Ministry of Agriculture, Forestry and Rural Development

[7 June 2010 - Supreme Court]343
The applicant made a claim for protection against discriminatory actions against her on the basis
of gender from the Ministry of Agriculture, Forestry and Rural Development. Following
exhaustion of administrative procedures, the applicant relying on Article 7 (3) of the Anti-
Discrimination Law made a further claim based on the Law on Administrative Disputes.
The Supreme Court declared that it was a court of first instance in cases involving administrative
disputes. However, in this case the Supreme Court declared it was incompetent to deal with this
case and identified the Peje Municipality Court with competence in this matter.
The reasoning for this decision the Supreme Court said was Article 70 of the Law on
Administrative Disputes (RSFJ No. 4/77) and the law that is applicable at the time when the
claim was made according to the Constitution of the Republic of Kosovo (Article 145.2).
Furthermore, that it is for the competent court, in the territory of which the act took place to
decide.
This is a particular important case for a number of reasons. Firstly, it deals with Article 7(3) of
the Anti-Discrimination Law and administrative disputes, which is not entirely clear and
obtaining the courts interpretation on this point would have been important. Secondly, it is not
entirely clear how the Supreme Court is able to declare itself as the court of first instance within
cases of administrative disputes without any qualification and yet go on to allocate the case to
another court. Finally, the law being applied here is of some concern and can make the decision
fundamentally flawed. This is because the Law on Administrative Disputes was adopted by the
Kosovo Assembly on the 16th of September 2010 and entered into force on the 4th of November
2010, yet the Court a number of months later is applying the old Law on Administrative
Disputes from the Socialist Federal Republic of Yugoslavia.
Hysen Ademaj et al v Pale Bardheci ofHidromont Socially Owned Enterprise (SOE)

[31 May 2011- Peje Municipality Court]344
The applicants Hysen Ademaj et al were eliminated from the list of employees of Hidromont
(SOE). As a result the employees Hysen Ademaj et al were excluded from realising 20% of the
sold assets of the company, without any legal basis and without prior consultation with the
management structure of this company. This caused the applicants (employees) considerable
damage.
The applicants alleged that Pale Bardheci Hidromont (SOE) in Peje committed the criminal
offence of discrimination as provided by Articles 182 and 183 of the Kosovo Criminal Code.
The Court found that the defendant did discriminate against the applicants by eliminating them
from the list of employees and causing them considerable damage. According to Articles 182
and 183 of the Kosovo Criminal Code this amounts to a criminal offence of discrimination.
342 The following cases were sent to our office from the Peja Municipal Court following our request
for statistics and cases dealing with discrimination
343 A.nr. 255/2010
344 P.nr. 295/11
171
The Court imposed a suspended sentence for one year with sanctions of 2000 (euros), if the
defendant commits another penal offence. Additionally, the Court ordered the employees to be
included in the list of Hidromont (SOE), so that the employees can realise their 20% of the
sold assets of the company.
This decision also raises a number of issues, the most pertinent being discrimination considered
a criminal offence. In Article 182 of the Kosovo Criminal Code violating rights in labour
relations and Article 183 with violating rights in employment are considered criminal offences,
although neither specifically mentions discrimination.
Even if, the Kosovo Criminal Code provides for discrimination to be treated in this way, it is
important to consider that discrimination in this context should be dealt with by the civil courts
and in this case for breach of contract or if there was sufficient basis discriminatory terms in
receiving assets from the sale of the company. Furthermore, when this verdict was given by the
Court, it is respectfully submitted that the Court should have considered whether this case
should have been pleaded differently and have been decided under different laws primarily the
Anti-Discrimination Law 2004 and the Law on Labour 2010, which were in force. With further
amendments to be made to the Kosovo Criminal Code, it is incredibly important to ensure that
only offences which merit criminal sanctions to be included.
Constitutional Court Cases
Cemailj Kurtisi v The Municipal Assembly of Prizren

[18 March 2010 Constitutional Court]345
Mr. Kurtisi claimed that the emblem of the Municipality of Prizren reflects only one community,
that of Albanians living in Prizren and ignores the other non-majority communities. As a result
the emblem does not transmit a message of multi-ethnicity that is the area of Prizren. Therefore,
Article 7 of the Municipality Statute, which specifies the elements of the emblem, Mr Kurtisi
claims violates a number of Constitutional principles.
The Constitutional Court firstly, declared the case admissible and found that there had been a
violation of the rights of the non-majority Communities in Prizren to preserve, maintain and
promote their identity. The Court decided that Article 7 of the Municipality Statute is
incompatible with the Constitution of the Republic of Kosovo, in particular Articles 3, 7 (1), 58
and 59. Therefore, the Court ordered the Municipality of Prizren to amend its statute and
emblem.
Additional cases before the Constitutional Court where there is reference to the discrimination
prohibition include the Case KI 06/10 Valon Bislmi and Case KO 119/10 Ombudsperson of Kosovo.
However, reference to the discrimination prohibition is only made with regard to the
Constitutional order of Kosovo being established on this principle among others. Neither of
these cases makes any substantive arguments specifically on discrimination. Similarly, the above
mentioned case of Mr Kurtisi, there was a strong arguable discrimination component to his case
on the basis that the non-majority communities were being discriminated against de facto, by the
majority within the Municipality of Prizren. Yet such substantive arguments were not raised by
the applicant and as result the Court did not rule on this very important issue.
345 KO 01/09
172
Arjeta Halimi v Municipality of Vitia

[30 September 2011 Constitutional Court]346
The applicant requested an assessment of the constitutionality of the non-execution of District

Court Judgment in Gjilan regarding the status of full time student at Kuvendi I Lezhes
Gymnasium in Vitia. Additionally, the applicant alleged that the following Articles of the
Constitution had been violated including: Articles 24, 38 and 47. The applicant also argued that
the following Articles of the European Convention on Human Rights were violated: Article 2 of
Protocol No. 1, Article 9 in conjunction with Article 14.
The Court declared this case inadmissible on the basis that the application did not exhaust all
available legal remedies and that the facts presented do not justify a violation of constitutional
rights. The Court then interprets jurisprudence of the European Court of Human Rights
particularly the case of Leyla Sahin347 and applies the principles and the relevant case law to the
present case, which earlier it declared inadmissible; outlining that a secular state is justified in
banning headscarfs in school premises.
Once again from this case fundamental issues arise. Firstly, this is yet another case where there is
de jure and de facto discrimination, yet substantive arguments are not made on this point.
Secondly, the Constitutional Court respectfully is fundamentally flawed in the approach it
adopted in this case. This is because having declared the case inadmissible and the applicant not
justifying a violation, they nonetheless apply ECtHR jurisprudence and in effect rule on the
legality of headscarfs in public schools.
g. Discrimination claims (Ombudsperson Institution Kosovo)
Since the adoption of the Anti-Discrimination Law in 2004, it is not clear how many
discrimination cases the Ombudsperson of Kosovo has processed as the Institution does not
have accurate statistics348 .
It is evident however, that on the Ombudsperson website previously the Ombudsperson has
dealt with such cases including:
x Ex Officio 42/05 possible discrimination in the allocation of construction materials

in Category 4B following the Gjilan earthquake349
x Ex Officio 43/05 regarding the use of Bosnian language in the Peja Municipality
Court350
x Ex Officio 41/04 regarding age discrimination in vacancy announcements in public
sector employment351
346 KI 36/11
347 Application No.44774/98, 29/06/2004, ECtHR
348 We requested an interview with the Ombudsperson on a number of occasions but this was not
realised, the Only way he would answer our questions would be in writing and he replied as such
regarding statistics on 21/11/11
349 30/06/06 Available at
http://www.ombudspersonkosovo.org/new/repository/docs/A3060630a.pdf
350 30/06/05 available at http://www.ombudspersonkosovo.org/new/repository/docs/A3060630c.pdf
351 In the year 2004 Available at
http://www.ombudspersonkosovo.org/new/repository/docs/A3050620a.pdf accessed on
04/12/2011
173
x The burden of proof regarding alleged discrimination in the privatisation process352

x Ex Officio 48/05 regarding the matter of gender-based discrimination in vacancy
announcements in the public sector353
It is also important to recognise that none of the above cases have been handled by the current
Ombudsperson.
h. Discrimination in the media
The media have a particularly important role in the fight against discrimination in any society.
However, as a method to fight discrimination it has a double edged sword; as at times it can
expose discriminatory practices, while at other times it may refer to issues that are not
discriminatory or through its reporting discriminate against the most vulnerable.
Discrimination on the basis of political affiliation has been in the media in different context. The
newspaper Zeri reported on the 20th of November 2011 about alleged Government sponsored
discrimination in schools. The article seems to be referring to the practice that allegedly
preference is given to investments for new schools in municipalities that are governed by the
ruling party. Similarly, Koha Ditore on the 13th of November 2011 reported on complaints by
civil servants being discriminated in their wages. The article refers to the coefficient used for
salaries in the Municipality of Kline, which is not based on education or work experience but
rather on family ties/nepotism and political affiliation.
Other forms of discrimination have also been reported on. For example different public
institutions in advertising tenders to fulfil different needs have been reported to have been
discriminating in the companies they select. On this issue Zeri reported allegations that the
Police had discriminated354 as well as the University of Prizren355.
With regard to marginalized groups, instances of discrimination against them are not so easily
recognised. For example on the 16th of November 2011, it was reported that there is a lack of
teachers for pupils with special needs. However, this was not recognised as a form of
discrimination by the authorities. Similarly, members of the Lesbian, Gay, Bi-sexual and
Transsexual (hereafter LGBT) community, do not usually get reported in the press without
discrimination.
i. Identifying discrimination and seeking redress
As part of our research we enquired why discrimination claims are not easily identified and
resolved either by administrative or judicial bodies.
With regard to the Human Rights Units in the Ministries we requested information regarding
how many lawyers were working in each office and received the following information:
HRU in Ministry No. of Lawyers

Ministry of Education, Science and 0
Technology
Ministry of Culture, Youth and Sports 2
Ministry of Health 2
352 Ombudsperson 6th Annual Report 2005-2006, at p.130-131

353 Ombudsperson 7th Annual Report 2006-2007, at p. 107
354 18th November 2011
355 16th November 2011
174
Ministry of Agriculture, Forestry and Rural 1

Development
Ministry of Economic Development 1
Ministry of Environment and Spatial 2
Planning
Ministry of Local Government 3 (the division for human rights, not a
Administration human rights unit)
Ministry of Infrastructure 2
Ministry of Economy and Finance 3
Ministry of Kosovo Security Force 0
Ministry of Trade and Industry 0
Through our interviews it became apparent that lawyers were in the minority in most offices,
although even where there is a higher number of them, their qualification tends to be at bachelor
level. Some felt that a legal background is not necessary and definitely not a master degree in law
because knowledge and application of international conventions especially when considering
compliance of laws can be acquired through training. However, the Director of the Office for
Good Governance specified that especially in regards to compliance with international
conventions it is important to have at least one lawyer in each office356.
Additionally, we enquired how many training events were organised by the Kosovo Judicial
Council for judges to get acquainted with the Anti-Discrimination Law and the results are357
Training Event Attendance by judges Attendance by other staff

International standards against 19 0
domestic violence, anti-
discrimination law and property
issues 22.09. 2011
International standards against 11 2
domestic violence, anti-
discrimination law and property
issues 23.09.2011
Implementation of the Anti- 11 7
Discrimination Law 18.11.2008
The Anti-Discrimination Law 12 3
30.10.2007
The Anti-Discrimination Law 07- 18 8
08/02/2005
Clearly training has been organised but the number of those attending who will have to deal with
such issues is not adequate.
As part of our research we also enquired whether the Chamber of Kosovo Lawyers has
organised any specific training on the Anti-Discrimination Law for lawyers and as far as we were
able to establish they have not358. Similarly we had an interview with an officer of the Legal Aid
Commission regarding discrimination cases and we were not able to see any cases that
discrimination was argued specifically. Some cases that we were shown which dealt with issues
356 Interview with Mr. Habit Hajredini, Director of the Office for Good Governance, 22.11.11
357 Written reply by Lumnije h. Krasniqi, Kosovo Judicial Council, 10.11.2011
358 Interview on 16/11/11
175
such as property ownership, domestic violence or child custody, none of them made any
reference to anti-discrimination law, even where there was such an opportunity359.
With regard to seeking redress, all the Human Rights Units in the Ministries indicated that they
used their websites to inform citizens of their rights, ways to seek redress and the activities that
the Human Rights Units were involved in. However, during our research we found that many of
the websites did not contain all the requisite information and certainly did not inform citizens
about activities. This is particularly of concern as many of the ministries do not receive
complaints for violations.
Additionally, certain marginalized groups are not mentioned in any of the literature or work of
the Human Rights Units. This is particularly true of the LGBT community and during our
research we enquired why this was and received the following responses:
x They are not a priority for us

x The political leaders need to take a stand on this issue and perhaps we will follow
x I am not sure I would feel comfortable dealing with those issues360
8. Conclusion
In conclusion implementation of the Anti-Discrimination Law in Kosovo has not seen any
substantive progress. Whilst the law is comprehensive in defining the forms of discrimination
and the protected grounds, Chapters II and III are not sufficiently clear to enable
implementation. These are issues which have been discussed over a number of years, yet no
attempts have been made to address them. In regards to bodies mandated to promote equal
treatment as has already been mentioned these have been created through Administrative
Instructions and contrary to what the Anti-Discrimination Law says.
Having such a piece of legislation for a number of years has also contributed a strongly believed
myth the Law exists, it is comprehensive and protection is afforded. As a result discrimination is
not viewed by many within the public and the government as an issue that needs addressing.
However, the governments own research indicated that there is a lack of awareness about
discrimination within the public and the civil service and yet no specific action was taken to
address this.
Additionally, certain groups such as LGBT are excluded from protection altogether as they are
never mentioned in any produced literature or positive measures taken by institutions addressing
discrimination.
Furthermore, the latest Progress Report by the European Commission makes reference to the
lack of awareness raising and implementation of the Anti-Discrimination Law and the lack of de
facto protection provided for certain groups such as LGBT361.
Overall it should always be remembered that the fight against discrimination will be ineffective if
Laws exist which are not enforced and strategies are written or training events are attended.
359 Interviews with Ardian Ajvazi, Kosovo Legal Aid Comission

360 Such comments were expressed by various officials in interviews we conducted during October and
November 2011
361 European Commission Progress Report for Kosovo, October 2011, available at
http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2011/package/ks_rapport_2011_en.pdf
accessed on 05/12/2011, p. 18
176
Elimination of discrimination cannot be a de jure issue only, at all times it needs to be eliminated
de facto and public institutions are legally responsible to take a lead on this.
9. Recommendations
x The government in its upcoming review of this law in conjunction with civil society
should consider the lack of implementation and the lack of clarity in Chapter II and
III
x The government should address the recommendations that came out following its
own research regarding perception of discrimination in the public and in the civil
service
x Bodies for the promotion of equal treatment as they exist currently through
Administrative Instructions should be reviewed and due to their ineffectiveness other
possibilities may be sought
x If the Human Rights Units at central and local level and the Office of Good
Governance continue to be the mandated bodies on this issue, they need to lead on
awareness and promotion of Anti-Discrimination Law
x Human Rights Units within the ministries need to target their campaigns covering the
type of discrimination that may take place in regards to the services they offer citizens
x Human Rights Units in the municipalities should also target their campaigns
particularly paying attention to marginalized groups within the municipality
x The central point of all campaigns should be to ensure that citizens know their rights
and can access redress as easily as possible
x All bodies need to evaluate the impact of their campaign for example if citizens are
not addressing complaints then more needs to be done
x Human Rights Units at local and central level should ensure better cooperation in
order to reduce bureaucracy even if this means changing the current set up of
reporting
x Specific action should be taken to address the issue that discrimination can only take
place in the public sector and that civil servants are concerned more about violation of
their rights within the ministries or municipalities, rather than the rights of citizens
x Human Rights Units in the ministries should ensure better compliance of draft
legislation with the Constitutions, International Conventions and other laws, so that
inaccuracies are not produced in new laws
x Human Rights Units at the central and local level need to update their website
regularly and report on their activities, fulfilling reporting requirements only to the
Office of Good Governance is not sufficient
x Human Rights Units at central and local level should have as a minimum 2-3 lawyers
working in their offices especially when drafting legal opinions on compliance of draft
laws with international conventions and dealing with discrimination claims from
citizens. Civil servants with master degrees in human rights protection should be given
priority in such roles
x The Ombudsperson should address discrimination more consistently, especially
through ex officio investigations
x Training for lawyers, civil servants and judges should be organised specifically dealing
with discrimination claims more frequently and a larger number should attend
x Judges need to be aware of the latest legislation in force and consistently apply this
x Judges should also be trained on the latest jurisprudence of the European Court of
Human Rights on discrimination and apply this in practice
177
x Institutions such as the Legal Aid Commission and lawyers should be trained on
litigating discrimination claims properly
x The Kosovo Judicial Council should collect statistics of discrimination claims and
report on this, even when no claims exist
x All institutions should consider discrimination of marginalized groups and organise
their activities addressing the most common type of discrimination
x All institutions need to consider the discriminatory treatment of the LGBT
community and start raising awareness as well as take other positive actions
x All institutions need to ensure they respect the non-discriminatory norm contained in
the Constitution and the applicable international human rights conventions. In
applying anti-discrimination law, they are legally obliged to apply the jurisprudence of
the European Court of Human Rights
x All institutions should cooperate with civil society properly, constructively and respect
time limits when responding to requests for public documents
178
Katalogimi n botim (CIP)
Biblioteka Kombtare dhe Universitare e Kosovs
316.647.82(496.51)(094.4)
Ligji Kundr Diskriminimit n Kosov: shtat

vite pas / Prgatitur nga Natyra Avdiu. - Prishtin :
Nisma e t Rinjve pr t Drejtat e Njeriut, 2011.
[185] f. : ilustr. ; 22 cm.
Titulli dhe teksti paralel n gjuhn shqipe, serbe dhe

angleze. - Parathnie : f. 5-6
1. Avdiu, Natyra
ISBN 978-9951-551-02-1

Anti-Discrimination Law in Kosovo - Seven Years On

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Anti-Discrimination Law in Kosovo - Seven Years On

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

LIGJI KUNDR

Programi i t Drejtave t Njeriut

Dizajni & Shtypi

Copyright Nisma e t Rinjve pr t Drejtat e Njeriut Kosov

2. Prkufizimi i diskriminimit ....................................................................................................................................................................9

a.Diskriminimi i drejtprdrejt............................ .................................................................................... .............................................9

a.Seksi apo gjinia.....................................................................................................................................................................................14

4. Fusha e zbatimit t Ligjit......................................................................................................................................................................21

a.Punsimi, kushtet e puns dhe t drejtat e sindikatave..................................................................................................................21

5. Prjashtimet dhe veprimet pozitive....................................................................................................................................................28

6. Mjetet juridike dhe zbatimi...................................................................................................................................................................29

a.Administrative dhe gjyqsore..............................................................................................................................................................29

a. Promovimi i Ligjit Kundr Diskriminimit.......................................................................................................................................36

Ekzistojn vshtirsi t konsiderueshme me t cilat sot prballen t gjitha kto grupe n

Standardet e Kshillit t Evrops, pr t cilat autoritetet zotohen vullnetarisht bazohen n tri

Pr t siguruar implementim efektiv t standardeve t mos-diskriminimit n tr Evropn

Pr t adresuar diskriminimin e rrnjosur, megjithat, krkohet angazhim i vrtet prej liderve

E prgzoj Nismn e t Rinjve pr t Drejtat e Njeriut pr prpjekjet e tyre q standardet e

N thelb, profesionistt ligjor dhe shrbyesit publik e konsiderojn veten si mbrojts t

N mas t madhe sht i bazuar n aktet legjislative t Bashkimit Evropian; kryesisht n

Ligji Kundr Diskriminimit sht i organizuar n kt form: Kreu I ka t bj me dispozitat e

Pr m tepr, Kushtetuta garanton zbatueshmrin e drejtprdrejt dhe prparsin17 e tet18

Konventa pr Eliminimin e t gjitha Formave t Diskriminimit ndaj Gruas.

dhe 5 (b) - miratuar m 21/05/2008;

Ligji Nr. 03/L-090 Nenet: 3, 16 dhe 50 (1.4) miratuar m 25/06/2009

N identifikimin e ankess pr diskriminim t drejtprdrejt elementet n vijim duhet t

x i/e trajtuar m pak favorshm

Duke shqyrtuar kt shtje nn Konventn Evropiane pr t Drejtat e Njeriut, Gjykata nuk ka

1. Duhet t vrtetohet se ankesa pr diskriminim bie brenda fushs s mbrojtjes me

27 Neni 2 (a) Ligji Kundr Diskriminimit i vitit 2004

23 korrik 1968, GjEDNj, n seksionin 1b para 9-10

n dispozicion n http://www.interights.org/handbook/index.html qasur m 23/11/11

vendos pr nenin 14 pasi q ankesa bie jasht fushs s zbatimit t nenit 8

Dhoma e Madhe e GjEDNj

2. Kur ka shkelje t nj t drejte thelbsore, Gjykata zakonisht nuk vazhdon shqyrtimin e

Diskriminimi i trthort shfaqet kur:

x n shikim t par nj dispozit, kriter apo praktik neutrale

Prve nse kjo dispozit, kriter apo praktik

o justifikohet objektivisht me nj qllim legjitim

n dispozicion n http://www.interights.org/handbook/index.html qasur m 23/11/11

Nachova kundr Bullgaris42, ku Gjykata vendosi detyrime procedurale pr hetimin e krimeve me

Elementet e nevojshme pr ta cilsuar ngacmim si diskriminues, jan:

x sjellja e padshiruar (e natyrs seksuale ose/dhe psikologjike)

= ngacmim (form e diskriminimit)

n dispozicion n http://www.interights.org/handbook/index.html qasur m 24/11/11

Viktimizimi prbn diskriminim ather kur:

x do person q prjeton ndonj trajtim apo pasoj t hidhur

= viktimizim (form e diskriminimit)

Segregacioni prbn diskriminim55 kur:

x nj apo disa persona veohen prej t tjerve

50 Shih prmbledhjen e rastit, n

drejtprdrejt apo t trthort dhe t gjitha bazat e mbrojtura

n dispozicion http://www.interights.org/handbook/index.html qasur m 24/11/11

at t drejtprdrejt dhe t trthort

x kur veimi i till sht br n nj apo m shum baza t mbrojtura 56

o i justifikuar objektivisht me nj qllim legjitim

= segregacion (form e diskriminimit)

56 Neni 2 (a) Ligji Kundr Diskriminimit 2004/3

trthort62 dhe lidhur me do t drejt t prcaktuar me ligj63, e cila sht identifikuar me t

mbulohen, me t vrtet jan shum gjithprfshirse pr t siguruar mbrojtje n nj sr

a. Seksi ose gjinia

Diskriminimi n kt baz mund t paraqitet n nj gam t sferave dhe padyshim q ky lloj

janar 2006 n dispozicion http://www.errc.org/cikk.php?cikk=2459 qasur m 21/11/2011

Konventn Ndrkombtare pr t Drejtat Civile dhe Politike

Evropiane e Drejtsis nuk sht ligjrisht i detyrueshm n Kosov