You are on page 1of 4

2017515 Laciudadylanuevaciudadana

Inicio|AcercadelaOEI|Cooperacin|Formacin|Publicaciones|Contactar Buscar

Cultura
InicioreaCultura HazclicparahabilitarAdobeFlashPlayer
Documentos


Noticias
Laciudadylanuevaciudadana

JordiBorja
Temas

Culturaydesarrollo Laciudadanaesunstatus,esdecir,unreconocimientosocialyjurdicoporelcualunapersonatienederechosy
deberesporsupertenenciaaunacomunidad,engeneral,debaseterritorialycultural.Los"ciudadanos"soniguales
Polticasculturales entreellos,enlateoranosepuededistinguirentreciudadanosdeprimera,desegunda,etc.Enelmismoterritorio,
Cooperacincultural sometidosalasmismasleyes,todosdebendeseriguales.Laciudadanaaceptaladiferencia,noladesigualdad.
Diversidadcultural Laciudadanaseoriginaenlasciudades,caracterizadasporladensidad,ladiversidad,elautogobierno,lasnormasno
Culturayderechos formalesdeconvivencia,laoberturaalexterior,...Esdecir,laciudadesintercambio,comercioycultura.Noessolamente
humanos "urbs",esdecir,concentracinfsicadepersonasyedificios.Es"civitas",lugardelcivismo,oparticipacinenlos
quehacerespblicos.Es"polis",lugardepoltica,deejerciciodepoder.
Creacinartsticay
literaria Sininstitucionesfuertesyrepresentativasnohayciudadana.Elstatus,losderechosydeberesreclamaninstituciones
Industriasculturalesy pblicasparagarantizarelejerciciooelcumplimientodelosmismos.Laigualdadrequiereaccinpblicapermanente,las
creativas libertadesurbanassoportanmallasexclusionesquegeneranlasdesigualdadeseconmicas,socialesoculturales.La
ciudadanavaestrechamentevinculadaalademocraciarepresentativaparapoderrealizarsuspromesas.
Derechosdeautor
Patrimoniocultural Lademocracialocal,histricamente,contribuyalprogresodelademocraciapolticadelEstadomoderno.Enlossiglos
XVIIIyXIXseproducenlosprocesosdeunificacindeterritoriosquemantenanformasdegobiernoystatusdelos
Culturayeducacin habitantesdiversos.Hayunprocesodeuniversalizacindelaciudadana.Yanoesunstatusatribuidoaloshabitantes
Culturay permanentesyreconocidosdelasciudades,quepuedeserdiferenteenunadelaotra,sinoelstatus"normal"delos
comunicacin habitantes"legales"delEstadoNacin.Laciudadanavinculaalanacionalidad.LasrevolucionesdelsigloXVIII,la
Culturayturismo americanaylafrancesa,sehacenennombredelos"ciudadanos",yla"nacin"eslacomunidaddeciudadanos,librese
iguales,tantoesasquelospartidariosdeldominiobritnicoodelamonarquafrancesanosonconsiderados
Culturayeconoma "ciudadanos"sino"extranjeros".DesdeentonceshastaahoracorrespondealEstadoNacintantoladeterminacindel
Formacinengestin statuspolticojurdicodelciudadanocomoeldesarrollodelaspolticaspblicasydelasinstitucionesparadarle
cultural contenidos(derechosdeasociacinyelecciones,sistemaspblicosdeeducacin,etc.).
Culturayciudad Lademocraciarepresentativaliberalnogarantizaporellamismaelejerciciorealdelaciudadana,niparte,desdeel
inicio,deuncatlogodederechosydeberesvlidosparasiempre.Sedan,histricamente,dosprocesosconstructores
deciudadana:Ampliacindelosderechosformalesdelaspersonas(porejemplo,derechospolticosparatodos,
Recursos igualdadhombremujer,etc.),ydesarrollodeloscontenidosrealesdelosderechosy/odarnuevoscontenidosmediante
polticaspblicas(porejemplo,escuelapblicauniversalysistemasdebecasuotrasformasdeayudaparafacilitarel
Guade accesoalaenseanzanoobligatoriacomolauniversidad,serviciosdeintersgeneraldeaccesouniversalgarantizado,
Administracinpblica comotransportepblicootelfono,etc.)
delacultura
Losprocesosdedesarrollodelaciudadanasonprocesosconflictivos,dedilogosocialydeformalizacinpolticay
Agenda jurdica.Estosprocesossepuedenexpresarendimensionesdiferentes,especialmentetres:
Iberoamericanadela
cultura Entremovimientossocialeseinstituciones,oconotrosactoressociales,comoporejemplo,laluchaporelsufragio
Legislacincultural universalsinlimitacionesdecarctereconmicoocultural,odegnero,losderechosdelostrabajadores(huelga,
negociacincolectiva,asociacin).
Sistemasnacionales
decultura EntreinstitucionesosectoresdelosaparatosdelEstado,comoentreparlamentoygobierno,odeestosconelsistema
Enlacesdeinters judicial,oconcorporacionespolticoprofesionales,oEstadoIglesia,etc.

Entreterritorios,omsexactamenteentreinstitucionesosectoresdelEstadoycolectivossocialesoculturalesvinculados
Proyectos aterritoriosdeterminados(asseincluyennacionalistasytambinciudadesycolectivostnicosmarginados).

Unaprimeraconclusin:laciudadanaesunconceptoevolutivo,dialctico:entrederechosydeberes,entrestatuse
Cartacultural instituciones,entrepolticaspblicaseinteresescorporativosoparticulares.Laciudadanaesunprocesodeconquista
iberoamericana permanentedederechosformalesydeexigenciadepolticaspblicasparahacerlosefectivos.
Capacitacinenel
sectorcultural Elcarcterevolutivodelosderechosciudadanos
Programasdela Ladistincinhabitualentrederechosciviles,derechospolticosyderechossocialesporpartedelateorapoltica,
Conferencia especialmenteapartirdeT.H.Marshall,confrecuenciasepresentaenunaversinsimplificadacomounasucesin
Iberoamericanade temporal.LosderechoscivilescorresponderanalsigloXVIII,lospolticosalsigloXIXylossocialesalsigloXX.Alsiglo
Cultura XXIcorresponderan,posiblemente,losllamadosderechosdecuartageneracin,losvinculadosalasostenibilidad,
Campus medioambienteycalidaddevida.
Euroamericanosde
CooperacinCultural Perolahistoriarealmsbiennosmuestraquelosderechoscitadoshanevolucionadoyprogresadoalolargodeltiempo.
EducacinArtstica Losderechosciviles,porejemplodelasmujeres,delosjvenes,delosanalfabetos,delpersonaldeservicio,etc.Sehan
extendido,ytodavahoyestnpendientesreivindicacionesdeigualdad(inclusoseplanteaquelosnios,desdeel
momentodelnacimiento,deberansertitularesdelosderechosplenos,aunquelosprimerosaoslospadreslos
Formacin subrogasencomo"tutores").Delosderechospolticosnohablemos:elsufragiouniversal,lalegalizacindetodoslos
partidospolticos,lasautonomasterritoriales,eldesarrollodelademocraciaparticipativaydeliberativa,etc.Son
progresosdelsigloXXoquetodavaestnincompletos.Ylosderechossociales,losdeWelfareStatedeltimosiglo,no
Postgradovirtualen sloconfrecuenciasonderechosmsprogramticosquereales(trabajo,vivienda,sanidad,etc.)sinoqueenalgunos
PolticasCulturalesy casosretrocedendebidoalacrisisfinancieradelsectorpblicoyalasprivatizacionesdemuchosservicios.Pornocitar
GestinCultural ahora,loharemosmsadelante,losderechosvinculadosalasnuevasrealidadestecnolgicas,territorialesy
DiplomaVirtualen econmicas,comoelaccesoalas"tics"(tecnologasdeinformacinycomunicacin),lasformasdeparticipacinenel
GestinCultural gobiernodelosnuevosterritoriosurbanosregionalesolaregularizacindelasdecisioneseconmicasyfinancierasde
losgruposempresarialessupranacionales.

Redes Laevolucindelosderechosqueconfiguranlaciudadanahasidoelresultadodeuntripleproceso:socialosociopoltico,
demovilizacindelossectoresdemandadoscultural,delegitimacindelasreivindicacionesydelosvaloresquelas
justificanypolticojurdicooinstitucional,delegalizacinydenuevaspolticaspblicas.
Formacinygestin
culturalIberformat

http://www.oei.es/historico/cultura/LaciudadJBorja2.htm 1/4
2017515 Laciudadylanuevaciudadana
Ciudadesparala Porotraparte,nosepuededesvincularlaconquistadederechos,delosdeberes,comoporejemploelvotoobligatorio,
CulturaInterlocal eldeberdegarantizarlaasistenciadelosniosyjvenesenlaescuela,larelacinentreelsalariociudadanoylastareas
Reddeinvestigacin decarctersocial,etc.
enCultura(ICSI)
Unasegundaconclusin:elcarcterdinmicoohistricodelaciudadana,delosderechosydeberesqueconfiguranel
statusyladialcticaentreelconflictosocioculturalyloscambioslegalesypolticosquellevanaldesarrollodela
Publicaciones ciudadana.

Ciudadanayglobalizacin:loslmitesdelanacionalidad
RevistaPensar
Iberoamrica Laciudadanahaidovinculadaalanacionalidad,esdecir,esunstatusatribuidoporelEstadoalosquetienen"su"
Catlogode nacionalidad.Hoyendahayquereplantearestavinculacin.
PublicacionesCultura
OEI Lasmigracionessoninevitablesyenlospasesdelmbitoeuropeolaspoblacionesdeorigennocomunitariotiendena
estabilizarsedeformapermanente.Seplanteaunacuestindeexclusinpolticolegaldeunapoblacinalacualnosele
reconocenunagranpartedelosderechosqueconfiguranlaciudadanaaunquesetratedepersonasqueresiden
indefinidamenteenelterritorioequeinclusohannacidoenl.Tampocolosciudadanoseuropeosquenotienenla
nacionalidaddelpasdonderesidenestnequiparadosenderechosconlos"nacionales"apesardelasproclamaciones
delaUninEuropea.
MemoriaCulturaOEI LasbasessobrelasquesesustentabaelEstadoNacinsehanmodificado:losconceptosdedefensanacionalyde
economanacionalhanperdidogranpartedesusentidoyportanto,tambinelde"soberananacional".Nohayrazones
seriasparalimitarlosderechosdelosnonacionalesporcuestionesde"intersnacional"odepatriotismo,lainsercinde
lospasesenentidadessupranacionalesesunhechotanpotentecomoirreversible.
Suscripcin
boletines Porotrolado,laglobalizacinconllevalarevalorizacindelasentidadessubestatales,ciudadesyregiones,comombitos
socioeconmicosysobretododeautogobierno(relativo)ydecohesinsocialycultural.Amsglobalizacin,msse
debilitanlosEstados,msoportunidadtienenlasregionesylasciudadesparafortalecerse.Ymsnecesitanlos
ciudadanostenerpoderespolticosprximosymbitossignificativosdeidentificacincultural.Enestecontexto,nodebe
Contacto sorprenderelrenacimientodelasnacionalidadesintegradasenEstados.Hoylosciudadanosyanosepuedenidentificar
solamenteconunsolombitoterritorial,amenosqueselesexcluyaysetenganquerefugiar.Laciudadana,como
conjuntodederechosydeberes,nosepuedelimitaraunsolombitollamadoEstado,aunquesedefinacomoEstado
nacin.

Estacomplejidad,precisamente,podrapermitirmeresolverelmulticulturalismoqueprogresivamenteseinstalaen
nuestrassociedades.Entreelcomunitarismodeexclusinomarginacinylaintegracinquequieredisolverlas
identidadesenuna,sepuedeencontrarenunavaintermediaapartirdeadmitirlaconvivenciadecolectivosdiferentes
sobrelabasedesuigualdadpolticojurdica.

Terceraconclusin:esposiblesepararnacionalidaddeciudadana.Enelmbitoeuropeoserasuficienteestableceruna
"ciudadanaeuropea"queatribuyalosmismosderechosydeberesatodoslosresidentesencualquierpasdelaUnin
Europea,conindependenciadesunacionalidad.

Ciudadanaysociedadfragmentada

Laciudadana,talycomoseconfigurenelsigloXX,sebasabaenunconjuntodepremisasqueactualmentecabe
relativizar,comoson:

Lahomogeneidaddelosgrandesgrupossocialesylaexistenciadeunmodelonicodefamilia.Hoyencambiovemos
comosefragmentanlasclasessocialessurgidasdelarevolucinindustrial,comosemultiplicanlosgruposde
pertenenciadecadaindividuoycomoaumentalanecesidadderesponderademandasindividualizadas,eldebilitamiento
delmodelotradicionaldefamilia,yaladiversidaddelosncleoselementalesdeintegracinsocial.

Laconfianzaenlaeconomaparagarantizartrabajo,remuneracinbsicayexpectativademovilidadsocialascendente,
yenlaeducacinparareducirlasdesigualdadessocialesydarlosmediosbsicosparalaintegracinsocial.Nohayque
insistirenqueestaconfianzahoyseraingenua,pueslaeconomademercadopuededesarrollarsemanteniendoy
aumentandoelparoestructuralylaprecariedadlaboral,ylaeducacinobligatoriayanogarantizanilainsercinenel
mercadodetrabajo,nilaintegracinsociocultural.

Laprogresivadesaparicindelamarginalidadylainsercindelconjuntodelapoblacinenunsistemadegrupos
escalonadosyarticuladosconlasinstituciones,apartirdelafamilia,escuela,barrio,trabajo,organizacionessocialesy
polticas,ciudad,nacionalidad,etc.Todoello,ordenadoparaunaevolucinprevisible,ritosdepasajeyestabilidadrelativa
delaorganizacinsocial.Noeselcasohoy,semultiplicanloscolectivosmarginales,lastribus,lasasociacionesogrupos
informalesparticulares,lascomunidadesvirtuales,etc.Loslazossocialessonmsnumerosos,engruposmsreducidos
ymsdbiles.

Hayqueredefinirlossujetosciudadanos,susdemandas,lasrelacionesconlasinstituciones,laspolticaspblicas
adecuadasparareducirlasexclusiones,etc.Porejemplo,nosepuedetrataralos"sinpapeles",alapoblacin
drogadicta,alosjvenesoniosmarginales,alapoblacindegentemayorsinrolsocial,alosparadosestructurales
permanentes,etc.Conlosmediostradicionalesinclusodelestadodelbienestardesarrollado,esdecir,conescuela,
asistenciasocial,polica,etc.

Cuartaconclusin:losderechosqueconfiguranlaciudadanahoysonmuchomscomplejosqueenelpasadoydeben
adecuarseapoblacionesmuchomsdiversificadaseindividualizadas.

Delosderechossimplesalosderechoscomplejos

Latipologadederechossimplesheredadosporlatradicindemocrtica,tantoliberalcomosocialista,delsigloXVIII
hastaahoraesinsuficienteparadarrespuestaalasdemandasdenuestrapoca.Parafacilitarlacomprensindeloque
entendemosporderechoscomplejos(mejorquedecirdecuartageneracin)lospresentaremosdeformacasustica,sin
pretenderquelossietetiposqueexponemosseanlosnicosolosmsimportantes:

Delderechoalaviviendaalderechoalaciudad.Noessuficientepromoverviviendas"sociales",yaquepuedeseruna
formadefabricarreasdemarginalidad.Hayquehacerlasintegradaseneltejidourbano,accesiblesyvisibles,
comunicadasymonumentalizadas,enconjuntosoreasdiversassocialmente,conactividadesquegenerenocupaciny
servicios.Ysobretodo,conespaciopblicodecalidad.

Delderechoalaeducacinalderechoalaformacincontinuada.Laeducacinconvencionalobligatorianogarantizala
insercinsocialyprofesional.Ytampocolauniversitaria!Hayqueplantearalderechouniversal(esdecir,paratodoslos
quelonecesiten)unaformacincontinuadaque"ocupe"y"genere"ingresosinclusoenlosperodosdecambiode
actividadodelugardetrabajo.

Delderechoalaasistenciasanitariaalderechoalasaludyalaseguridad.Lascausasqueafectanhoyalasaludyal
bienestarsonmltiples:estrs,drogadiccin,accidentesdecirculacin,alimentacin,violenciafamiliar,delincuencia
urbana,etc.Elsistemahospitalarioylareddecentrosasistencialessonimportantes,peroesunarespuestamuy
insuficientesinoseinscribenenunsistemamscomplejodeprevencin,vigilancia,asistenciapersonalizadayrepresin
delasconductasqueafectanalasaludyalaseguridaddelconjuntodelaciudadana.

Delderechoaltrabajoalderechoalsalariociudadano.Esciertoqueelderechoaltrabajoeshoyunderecho
"programtico",quelasautoridadespblicasnopuedengarantizar,einclusolaspolticaspblicassonmenoseficientes
queenelpasadoparacrearopromoverpuestosdetrabajo.Razndemsparaampliarestederechohaciaelconcepto
http://www.oei.es/historico/cultura/LaciudadJBorja2.htm 2/4
2017515 Laciudadylanuevaciudadana
de"salariociudadano",entendidoencualquieradelasacepcionesquesehanpropuestoactualmenteporladoctrina
socialyeconmica:salarioparatodosdesdeelnacimiento,osoloapartirdelamayoradeedad,oaplicableenperodos
denotrabajo,oacambiodetrabajosocial,etc.

Delderechoalmedioambientealderechoalacalidaddevida.Elderechoalmedioambienteconfrecuenciaseentiende
exclusivamentedesdeunaperspectivapreservacionistaydesostenibilidad.Lacalidaddevidavamuchomsall.
Entiendeelmediocomoproteccin,recalificacinyusosocialnosolamentedelmedionatural,tambindelpatrimonio
fsicoycultural.Ylacalidaddevidacomoposibilidaddedesarrollarsesegnlasorientacionespersonalesdecadauno,
puedeincluirderechostandiversoscomolaprivacidad,labelleza,lamovilidad,lalenguaylaculturapropias,elacceso
fcilalaadministracin,etc.

Delderechoaunstatusjurdicoigualitarioalderechoalainsercinsocial,culturalypoltica.Esevidente,ylohemos
tratadoantes,quenohandesaparecidolasexclusioneslegales.Elsolohechodequehayaunaleydeextranjerayaes
unapruebadelaexistenciadeunapoblacindiscriminada,ylaaceptacintcitadepoblacin"sinpapeles"(parafacilitar
susobrexplotacin)unescndalode"capitisdiminutio"legalhaciaunsectorcadavezmsimportantedelapoblacin.
Perounificar,igualarelestatuslegaldetodaslaspoblacionesqueconvivenenunterritorio,esimportantsimo.Perono
suficiente.Hacenfaltapolticasdeaccinpositivaparapromoverlainsercinyelreconocimientosocialdelaspoblaciones
discriminadas,lasdeorigenextranjero,perotambinlasquesufrenalgunasdeficienciasohandicapsfsicosomentales,
losnios,olosancianos,etc.

Delosderechoselectoralesalderechoaunaparticipacinpolticamltiple,deliberativa,diferenciadaterritorialmente,con
diversidaddeprocedimientosymedianteactoreseinstrumentosdiversos.Esunaparadojaquealmismotiempoque
todoelmundoreconoceladevaluacindelosparlamentosyotrasasambleasrepresentativasentantoquelas
institucionesdegobiernoydebajoniveldeprestigiodelospartidospolticos,nuestrasdemocraciasotorguencasiel
monopolio,oentodocasoelrolprincipalsobrecualquierotro,alaparticipacinpolticamedianteeleccionesde
asambleasypartidospolticos.Actualmentehayundesfaseentreunadoctrinaymltiplesprcticassocialesde
democraciaparticipativa,deliberativa,directa,etc.Ylaresistenciadelasinstitucionespolticasydelospartidoscon
representacinenlosrganosdepoderparalegalizarygeneralizarformasdeparticipacinpolticamsricasquelas
estrictamenteelectorales(sobreestacuestinmirardelmismoautor,laponenciasobreParticipacinCiudadanadel
congresodeMunicipiosdeCatalua).

Todoslosderechoscitadosimplican,evidentemente,losdeberescorrespondientesporpartedesustitulares,sinlos
cualeslosderechospierdeneficaciaparaelconjuntodelaciudadana.Elderechoalaciudadsuponeelcivismoyla
toleranciaenelespaciopblico,elderechoalaformacincontinuadasuponeelesfuerzoindividualparaasumirla,el
derechoalacalidaddevidasuponeunconjuntodecomportamientospararespetarelderechodelosdems,etc.

CiudadanayTecnologasdeInformacinyComunicacin

Lallamadasociedadinformacionalmodificalasrelacionesentreinstitucionesyciudadanos,yentrelosciudadanosentre
s.Siantes,comodecaTocqueville,alosdictadoresnolesimportabaquelossbditosnolesquisieran,siempreque
tampocosequisiesenentreellos,hoyparecequeconlasticsalospoderespblicosyeconmicosnolesimportaquelos
ciudadanossecomuniquenentreellos,siemprequeellonolesdmsposibilidadesdeintervenirenlagestindelos
quehacerespblicosoenelcontroldelosagenteseconmicos.

Lademocraciadigitalestodavalejana,omsexactamente,elusodemocrticodelasticsespobre.Hayobstculosde
diferentetipoqueseoponen,comoson:

Ladisminucindesigualdelasticsenelterritorioyporsectoresygruposdeedad.Elanalfabetismoinformacional.

Elcarcterdominantedelaofertaprivadaquecontrolaalavezlainfraestructura,tecnologa,serviciosycontenidos,lo
cualnosucedienelpasadoconotrosmediosdecomunicacin(comoeltelfono)Eselmercadoqueseimpone,locual
estannegativocomolofueraeneducacinomedioambiente.

Ladbiliniciativadelaofertapblicaestatal,quenohagarantizadounascondicionesmnimasdeaccesibilidadyde
formacin,quehaaceptadolaconcepcinprivatizadoradelaUninEuropeaynohapermitidoeldesarrollodela
iniciativalocal(porejemploenelcableado)yquehademostradopocacapacidaddeponerlasnuevasticstantoal
serviciodeunarelacinmsfluidaentreAdministracinyciudadanos,comoparaestimularlasredesciudadanas
virtuales.

Lasexperienciaslocales,especialmenteenCatalunya,sonbastanteinteresantes,tantoenelmbitogeneral(Localret),
comolocal,enalgunoscasosdeiniciativamunicipal(porejemploCalls),enotrosasociativa(porejemplo,Ravalnet)
perodealcancelimitado.Yencambiolasticssonhoyunfactorclavedeintegracinoexclusinsocialypareceurgente
plantearsecualdebedesersucontribucinaldesarrollodelaciudadana.

Nospermitimossolamenteapuntaralgunoscriteriosalrespecto:

Universalidad,esdecir,garantizarelaccesoylaformacindetodalapoblacin(porejemplo,ventadeordenadoresa
precios"polticos"ymonitoresformadoresparabarriosyescuelas)

Gratuidadparadeterminadasfuncionesdeintersgeneral(porejemplovinculadasalaparticipacinciudadana)opara
laprestacindeserviciosbsicos(porejemplo,mediantelaventanillanica).

Dominiopblicodelainfraestructuraycontrolpblicodelatecnologaparagarantizarsuusoparatodoslosusuarios
potenciales.

Polticaspblicasparaorientarserviciosycontenidos(quenodependan,comoahora,delacompetenciaimperfectayde
segmentosdemercadosolvente)

Iniciativaspolticasciudadanasparahacerdeun"gadget"(odeuninstrumentodetrabajo)unelementodesocializacin.

LasTICSsonunagranoportunidadpararelacionarcontenidosuniversalesoglobalesconrefuerzodelasidentidades
localesoparticulares.Eselretomsactualdelaciudadana.

Ciudadanayterritorio

Losterritoriosdenuestravidasocialsonhoymscomplejosydifusosqueenelpasado.Elesquemabarriocotidianidad
yanovaleparamuchagente.Laciudadcomombitodelimitado,diferenciadodelterritoriodelentorno,espaciodel
trabajoydelconsumo,aventuradelibertadofrecidaalnioyaljoven,sehahechoalavezmenosaccesibleyms
dispersa,sinlmitesprecisosEstodavaposiblelaciudadcomoexperienciainicitica?S,seguramenteesposibley
necesaria,peroesnecesarioquesedenalgunascondiciones.

Convienequelaspolticasdelterritoriodelimitenhastaciertopuntolosbarrios,loscentros,losmonumentos,loslmites
delaciudad.Esdifcilasumiroconstruirlapropiaciudadanasivivesenmbitosmuyreducidosenunosaspectosymuy
confusosenotros,omuyespecializadoscasisiempre.Hacenfaltacentralidadesmltiplesyheterogeneidadsocialy
funcionalencadareadelaciudad.Ydistincionesclaras,entreloscentrosylosbarrios,entrelosespaciosdela
cotidianidadylosdelaexcepcionalidad,sonnecesariosespaciosseguros,perotambinalgunosquerepresentenel
riesgo,laoportunidaddelatransgresin.Vivimosenciudadesplurimunicipales,esunaoportunidaddevivirlaciudada
escalasdiferentes,peroqueseancomprensibles.

Lacalidaddelespaciopblicoeshoyunacondicinprincipalparalaadquisicindelaciudadana.Elespaciopblico
cumplefuncionesurbansticas,socioculturalesypolticas.Enelmbitodebarrioesalavezellugardevidasocialyde
http://www.oei.es/historico/cultura/LaciudadJBorja2.htm 3/4
2017515 Laciudadylanuevaciudadana
relacinentreelementosconstruidos,consuspoblacionesyactividades.Enelniveldeciudadcumplefuncionesdedar
conexinycontinuidadalosdiversosterritoriosurbanosydeproporcionarunaimagendeidentidadymonumentalidad.
Elespaciopblico,siesaccesibleypolivalente,sirveapoblacionesdiversasyentiempostambindiversos.Hacefalta
tambinunespaciopblico"refugio",oespaciodetransgresin.Yespaciosdefiestaydegesta,comodiraSalvat
Papasseit,demanifestacin.Elespaciopblicoesellugardelaconvivenciaydelatolerancia,perotambindelconflicto
ydeladiferencia.Tantoomsquelafamiliaylaescuelasonlugaresdeaprendizajedelavidasocial,eldescubrimiento
delosotros,delsentidodelavida.

Elterritorio,laciudad,sontambinelespacioquecontieneeltiempo,ellugardelpatrimonionaturalycultural.El
reconocimientodelpatrimonio,opatrimonios,delpaisaje,delaarquitectura,delahistoria,delasfiestasydelos
movimientossociales,delaspoblacionesyactividadessucesivas,...Formapartedelprocesodeadquisicindela
ciudadana,delaconstruccindelasidentidadespersonalesycolectivas.Conocerydescubrirlaciudadensus
dimensionesmltiplesesconocerseaunomismoyalosdems,esasumirsecomoindividuoycomomiembrode
comunidadesdiversas.Esteesundescubrimientomsreciente,yanosomossolamentedeunbarrio,deunaclase
social,deunareligin.Somosmltiplesencuantoidentidadesypertenencias,podemosentendermejorladiversidadde
nuestrasociedad.

Enelterritorio"local"vivimostambinlaglobalidad.Formamospartedecomunidadesvirtuales,nosrelacionamosconel
mundo.Vivirladialcticalocalglobalesindispensableparanoconvertirnosenunsermarginal,asumiralavezlas
identidadesdeproximidadylasrelacionesvirtualesesdarselosmediosparaejercerlaciudadanayparainterpretarel
mundo,paranoperderse.Yconoceralosdemsatravsdelaproximidadvirtualpuedeserunacontribucindecisiva
paraaceptaryentenderalosdems,vecinosfsicosperonodesconocidosculturales.Laculturaglobaldeberade
desterrarlaxenofobialocal.

Esenelespaciolocalquelosvalores,laslenguas,lasculturasseencuentran,puedenconviviryrelacionarse.La
ciudadanasuponelaigualdad,nolahomogeneidad.Losderechosculturalesdelosciudadanosdebengarantizar,tanto
lapreservacinyeldesarrollodelasidentidadesoriginarias(lenguas,historias,costumbres...)comolasrelacionesentre
ellas.Lasfusiones,nisonimprescindibles,nisonnegativas,sonalavezinevitablesyparciales.

Enresumen,yperdnporlasolemnidad,hoyCiudadyCiudadanason,amiparecer,ungranreto.Siloasumimosy
encontramoslasbuenasrespuestaspodremosdarunnuevosentidolaicoanuestravida.

JordiBorja.Urbanista.
AsesordemltiplesproyectosenEspaayAmricaLatina.

Conferenciapronunciadaenel"FrumEuropa".Barcelona,juniode2001.

Subir

http://www.oei.es/historico/cultura/LaciudadJBorja2.htm 4/4

You might also like