ATOM je najsitnija estica nekog elementa koja pokazuje svojstva tog elementa i moe kemijski

reagirati, to je stabilan neutralan sustav atomske jezgre i elektronskog omotaa.

NUKLID je atom kemijskog elementa za koji je tono poznat ne samo redni ili atomski broj Z, ve i
ukupan broj nukleona (protona i neutrona) u atomskoj jezgri.

ATOMSKA JEZGRA izgraena je od pozitivno nabijenih estica - protona i nenabijenih neutrona.

ELEKTRONSKI OMOTA ine negativno nabijeni elektroni.

PROTON je subatomska estica mase m = 1,673 x 10-27 kg, naboja Q = + 1,6 x 10-19 C. Nabojni broj
protona je 1+.

NEUTRON je neutralna subatomska estica mase m = 1,675 x 10-27 kg.

ELEKTRONI su estice iji je naboj Q = - 1,6 x 10-19 C. Nabojni broj je 1-, a masa zanemarivo mala.

Broj protona u atomskoj jezgri jednak je broju elektrona u elektronskom omotau. Atom je odreen
ATOMSKIM (protonskim, rednim) i MASENIM (nukleonskim) brojem.

ATOMSKI BROJ (Z) jednak je broju protona u atomskoj jezgri, odnosno broj elektrona neutralnog
atoma. Vrsta atoma odreena je atomskim brojem. KEMIJSKI ELEMENT je skup svih atoma s istim
atomskim brojem.

MASENI BROJ (A) jednak je zbroju protona i neutrona u atomskoj jezgri. Broj protona u atomskoj
jezgri odreuje vrstu atoma, a elektroni odreuju kemijska svojstva elementa.

Z = N(p+) = N(e-)
Z atomski broj
N(p+) broj protona
N(e-) broj elektrona

A = N(p+) + N(n)
A maseni broj
N(n) broj neutrona

IZOTOPI su atomi istog elementa koji imaju isti broj protona i elektrona, a razliit broj neutrona (isti
atomski broja, a razliit maseni broj).

Izotopi vodika:

procij (11H) - u jezgri nema neutrone, ve samo jedan proton

deuterij (12H) - jezgra deuterija se sastoji od jednog protona i jednog neutrona

tricij (13H) - u jezgri se nalaze dva neutrona i jedan proton

Izobari su izotopi razliitih elemenata s jednakim masenim brojevima (npr. 54Cr i 54Fe, 112Cd i 112Sn).

Bohrov model atoma

Danski fiziar Niels Bohr dokazao je da raspored elektrona u atomu nije sluajan, ve da se oni mogu
nalaziti oko jezgre samo u tono odreenim kvantiziranim putanjima. Takvo stanje atoma se
naziva stacionarno stanje (u kojem atom ne apsorbira niti ne emitira energiju).

Energetske razine ili ljuske u kojima se mogu nalaziti elektroni u atomu oznaavamo brojevima od 1
do 7 ili slovima K, L, M, N, O, P, Q.

Dovoenjem energije atom prelazi u stanje vie energije (pobueno stanje).

Elektron prelazi iz stanja najmanje energije (najblie jezgri) u stanje vie energije. Apsorbirana je
energija jednaka razlici energije elektrona na vioj i nioj elektronskoj razini. Povratkom u stacionarno
stanje atom emitira energiju jer se vraa s vie energetske razine na niu.

Najvei broj elektrona u odreenoj ljusci je 2n2.

Unutar ljuske elektroni se rasporeuju u orbitale koje oznaavamo slovima s, p, d, f.

Orbitala dio prostora u kojem je najvea vjerojatnost nalaenja dva elektrona suprotnog spina.

U svakoj orbitali mogu se nalaziti po dva elektrona suprotnog spina:

s orbitala popunjena sa 2 elektrona suprotnog spina

Spin elektrona je svojstvo elektrona, a tumai se kao vrtnja elektrona oko vlastite osi.

Elektroni su u pojedinom nivou razvrstani u jednu s - orbitalu, tri p - orbitale, pet d - orbitala i sedam f -
orbitala.

Elektronska konfiguracija nam pokazuje broj elektrona u atomu ili ionu i njihov razmjetaj po
ljuskama i orbitalama.

Struktura i sve zakonitosti u periodnom sustavu ovise o elektronskoj konfiguraciji atoma elemenata.
Svojstva elementa uglavnom ovise o elektronskoj konfiguraciji vanjske ljuske.

Primjer: Elektronska konfiguracija vodika

Orbitale se popunjavaju redom od nie prema vioj energiji.

Istovrsne orbitale se uvijek popunjavaju tako da najvei mogui broj elektrona bude nesparen, jer je
tada energija atoma najmanja (Hundovo pravilo).

Paulijev princip
U jednom atomu ne mogu dva elektrona imati etiri kvantna broja iste vrijednosti.

Kod popunjavanja jedne ljuske po orbitalama (podljuskama) koristi se tzv. Hundovo pravilo: Istovrsne
orbitale uvijek se popunjavaju tako da se prvo popune elektronima istog spina jer je takvo stanje
energetski najpovoljnije.

Redoslijed popunjavanja orbitala (pravilo dijagonala)

Konfiguracija s osam elektrona u vanjskoj ljusci je vrlo stabilna. To je oktetna konfiguracija ili
konfiguracija plemenitog plina.
Vanjsku ljusku nazivamo valentnom ljuskom, a elektrone u njoj valentni elektroni. Oni se mogu
aktivno ukljuiti u kemijsku promjenu.
Redoslijed popunjavanja
orbitala: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p6 5s2 4d10 5p6 6s2 4f14 5d10 6p6 7s 2 5f14 7p6

IZUZETAK
Atomi d elemenata koji bi trebalo da imaju elektronske konfiguracije valentnih nivoa:
na primjer 4s23d4, 5s24d4, 6s25d4 nemaju takvu konfiguraciju ve jedan elektron
"prebacuju iz s u d, da bi d-orbitale bile POLUPOPUNJENE (stabilnije su d5 konfiguracije
od d4)
Njihove konfiguracije su onda 4s13d5, 5s14d5, 6s15d5

Zato 24Cr nema konfiguraciju 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d4 ve
1s22s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d5

Na slian nain i elementi sa 4s2 3d9, 5s2 4d9, 6s2 5d9 prelaze u 4s13d10, 5s1 4d10, 6s15d10

Tako 29Cu nema konfiguraciju 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d9 ve
1s22s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d10

Postoje i druga odstupanja ali to prevazilazi nivo ovog kursa.

DZ

1. Koje od navedenih estica imaju vie elektrona od neutrona:

40
A) Ca2+ b) 23
Na c) 14
N3- d) 27
Al3+ e) 32 2-
S
 To su estice oznaene slovima: ___________________ _____

B) za atom pod b) odredi broj pojedinih subatomskih estica:

_________________________________________________ _____

1. U TABLICU UPII TRAENE PODATKE

Element Simbol A Z N(p+) N(e-) N(n) Br.valentnih elektrona

KISIK 17 8
14
BARIJ 56
K 19
13 6

1. NAPII ELEKTRONSKE KONFIGURACIJE ZA:

a) element atomskog broja 23 ______________________________

b) ion Ca2+ ___________________________

c) element koji u 3 ljusci ima 2 elektrona ________________________

d) ion S2- ____________________________

11. OD NAVEDENIH ELEMENATA ODABERI IZOTOPE:

U nizu: 12 C , 10 B , 16 O , 11 B, 14 N izotopi su_____________

DEFINIRAJ IZOTOPE_________________________________________

13. OD NAVEDENIH ELEMENATA ODABERI IZOBARE:

12
U nizu C, 82 Pb, 10B, 31 P, 82 Bi, 13 C, 11B, 30P izobari su______________

IZOBARI SU ELEMENTI __________ATOMSKE VRSTE,

IZOBARI SU ELEMENTI __________ ATOMSKE MASE.

5. Prikai shematski elektronsku konfiguraciju zadnje energijske razine aluminijeva i sulfidnog iona.

8. a) Elementarni magnezij je smjesa triju stabilnih izotopa 24Mg,25Mg, 26Mg.

Kolika je prosjena relativna atomska masa magnezija ako
je :

Ar(24Mg)= 23,98504
Ar(25Mg)= 24,98584

Ar(26Mg)= 25,98259

x(24Mg) = 78,70

x(25Mg) = 10,13

x(26Mg) = 11,17