.

Antipsihotici

Antidepresivi

Psihodisleptici

Psihoze obuhvataju itav niz oboljenja, ali se naziv antipsihotici uobi

uobiajeno
odnosi na lijekove koji se koriste u terapiji shizofrenije, jedne od naj e
eih i
najteih psihijatrijskih bolesti

U farmakolokom smislu, antipsihotici su antagonisti dopaminskih receptora,

iako mnogi lijekovi iz ove grupe djeluju i na druge receptore, posebno na 5-
hidroksitriptaminske (5-HT)

Danas je u upotrebi preko 20 antipsihoti

antipsihotikih lijekova

Razlike izme
izmeu pojedinih preparata su male, sa odre
odreenim brojem izuzetaka

Klasifikacija psihofarmaka

antipsihotici ili neuroleptici koji se koriste u lije

lijeenju psihoza

antidepresivi koriste se u lije

lijeenju depresije
 antimani
antimanini lijekovi koriste se u lije
lijeenju bipolarnih poreme
poremeaja

antianksiozni lijekovi ili anksiolitici koji se koriste za lije lijeenje

anksioznih stanja a koji su u visokim dozama u
uinkoviti i kao hipnotici

Antipsihotici prve generacije

Bazalni niskopotentni

Promazin

Perazin

Tioridazon

Levomepromazin

Ciljani visokopotentni

Haloperidol

Flufenazin

Antipsihotici druge generacije

 Sulpirid

Klozapin

KLASIFIKACIJA ANTIPSIHOTI
ANTIPSIHOTINIH LIJEKOVA

Termin atipi
atipini se naj
naje
ee koristi da ozna
oznai one antipsihotike koji imaju manju
sklonost ka izazivanju motornih neeljenih efekata

Koristi se i kao naziv za antipsihotike iji je farmakoloki profil druga

drugaiji u
odnosu na klasi
klasine

Koristi se i za one antipsihotike koji dovode do poboljanja kako negativnih, tako i

pozitivnih simptoma shizofrenije

U praksi, termin atipi

atipini se uglavnom koristi da bi se razlikovala velika
grupa klasi
klasinih antipsihotika, koji su bili u upotrebi prije 80-ih godina XX
stolje
stoljea, od grupe novijih lijekova

OP
OPENITO O ANTIPSIHOTICIMA

Antipsihotici (neuroleptici) su lijekovi koji se prvenstveno koriste u terapiji

izofrenije i drugih psihoza.

Antipsihoticima se lije
lijee mentalni poreme
poremeaji koji u klini
klinikoj slici ispoljavaju tzv.
psihoti
psihotine znakove: halucinacije,dezorganizovano miljenje i ponaanje.
 Dovode do psihomotorne smirenosti, emocionalne relaksacije i afektivne
indiferentnosti, tj. do neurolepti
neuroleptikog sindroma.

Tipi
Tipini i atipi
atipini antipsihotici

Prvobitno otkriveni lijekovi se ozna

oznaavaju kao klasi
klasini ili tipi
tipini antipsihotici (npr.
hlorpromazin,haloperidol..)

Skorije uvedeni antipsihotici se ozna

oznaavaju kao atipi
atipini antipsihotici (npr.
klozapin, risperidon, olanzapin, ziprasidon...)

Efikasni u tretmanu pozit. i negat. simptoma shizofrenije

Manje ili nikako ne pove

poveavaju vrijednost prolaktina u serumu
 Razlike izme
izmeu tipi
tipinih i atipi
atipinih antipsihotika se zasnivaju na

Receptorskom profilu

Incidenci EPS

Efikasnosti u terapiji rezistentnih oblika izofrenije

Efikasnosti u odnosu na negativne simptome

KLASIFIKACIJA ANTIPSIHOTIKA

Prema klini
klinikom djelovanju

Naglaeno sedativno djelovanje i umjereno antimuskarinsko i ekstrapiramidno

sporedno djelovanje (hlorpromazin, promazin).

Umjereni sedativni efekti,

efekti, naglaeni antimuraminski, manje izraeni
ekstrapiramidni poreme
poremeaji (tioridazin, pipotiazin).
 KLASIFIKACIJA ANTIPSIHOTIKA

Slabo sedativno djelovanje,

djelovanje, mali muskarinski efekti, ali sa veoma naglaenim
ekstrapiramidnim nuspojavama (flufenazin, perfenazin).

Novi serotoninsko-dopaminski antagonisti (SDA) koji djeluju na pozitivne i

negativne simptome shizofrenije i ne izazivaju ekstrapiramidne poreme
poremeaje (klozapin,
risperidon, olanzapin).

KLASIFIKACIJA ANTIPSIHOTIKA

Prema vremenu otkrivanja

Antipsihotici prve generacije (hlorpromazin, promazin, perazin, flufenazin,

haloperidol, tioridazin)

Antipsihotici druge generacije (sulpirid, klozapin)

Antipsihotici tree generacije (risperidon, olanzapin, amisulpirid, kvetiapin,

sertindol, ziprasidon, zotepin, iloperidom)

D1/2-tipovi dopaminskih receptora;EPS-ekstrapiramidna nezeljena svojstva

Sed.-sedacija;Hipo.-hipotenzija;adr.-adrenergicki receptori:,mACh-muskarinski holinergicki
receptori

Atipi
Atipini antipsihotici

FARMAKOLOKI EFEKTI
Farmakoloki efekti antipsihotika posljedica su vezivanja ovih lijekova za razliite receptore u
modanom tkivu kao to su:

-dopaminski (D1,
(D1, D2)
D2)
-serotoninski (S)
-adrenergiki (1)
(1)
-histaminski itd.

Afinitet vezivanja ovih lijekova je razliit.

Zbog djelomine blokade muskarinskih receptora antipsihoticima, pojavljuju se periferni

(retencija mokrae, konstipacija, poremeaji vida) i centralni (konfuzija, halucinacije i tremor)
poremeaji.

Manje potentni antipsihotici (alifatski i piperidinski fenotiazini, te tioksanteni)

prouzrokuju ja
jai antimuskarinski efekat, te uzrokuje manje ekstrapiramidnih nuspojava

KLASI
KLASINI ANTIPSIHOTICI

HLORPROMAZIN

Klasa fenotiazina

Afinitet za receptore: D1, D2, -adr, H1, mACh, 5-HT2

Neeljeni efekti: pove

povean prolaktin (ginekomastija), hipotermija, antiholinergi
antiholinergiki
efekat, hipersenzitivnost,

opstruktivna utica
TIORIDAZIN

Klasa fenotiazina

Afinitet za iste receptore kao i

hlorpromazin

Isti neeljeni efekti kao i kod

hlorpromazina, ali ne izaziva

uticu

HALOPERIDOL

Klasa butirofenona

Nema afinitet za H1- receptore, a za ostale kao hlopromazin i tioridazin ima

Isti neeljeni efekti kao i kod hlorpromazina, ali ne izaziva uticu

 Manje antiholinergi
antiholinergikih neeljenih efekata

FLUPENTIKSOL

Neeljeni efekti: pove

povean

prolaktin (ginekomastija)

i nemir

ATIPI
ATIPINI ANTIPSIHOTICI

KLOZAPIN

Klasa dibenzodiazepina

Afinitet za iste receptore kao i hlorpromazin

Neeljeni efekti: rizik od agranulocitoze, konvulzije, sedacija, salivacija,

pove
poveanje

tjelesne mase, antiholinergi

antiholinergiki efekat
SULPIRID

Klasa benzamida

Djeluje samo na D2- receptore

Neeljeni efekat: pove

povean prolaktin

RISPERIDON

Snaan D4-antagonist

Ima afinitet za sve receptore kao i hlorpromazin, osim za D1

Neeljeni efekti: pove

poveanje tjelesne mase, EPS pri ve
veim dozama, hipotenzija

SERTINDOL
 Nema afinitet za D1 i H1- receptore

Neeljeni efekti: ventrikularne aritmije, pove

poveanje tjelesne mase, nazalna
kongestija

Dugo poluvrijeme eliminacije (oko 3 dana)

KVETIAPIN

Noviji tip

Djeluje preteno na -adrenergi

-adrenergike receptore

Neeljeni efekti: tahikardija, uznemirenost, suho

suhoa usta, pove
poveanje tjelesne
mase

Farmakokinetika

Klini
Klinika primjena

Klini
Klinika efikasnost

Farmakokinetika
 Apsorpcija hlorpromazina, tipi
tipinog predstavnika grupe fenotiazina je varijabilna

Farmakokinetika

Shema pokazuje iroki spektar varijacije max. konc. lijeka u plazmi kod 14
pacijenata, u ovisnosti od doze

Kod 4 pacijenta koji su primili visoku dozu lijeka, 6-8 mg/kg, max. konc. u plazmi
varirala je u rasponu od skoro 90x;

Kod 2 pacijenta zabiljeeni su zna

znaajni NE; od ega je to sanirano kod jednog
bolesnika, dok kod drugog nije postignut klini
kliniki odgovor

Farmakokinetika

Odnos izme
izmeu konc. u plazmi i klini
klinikog efekta antipsihotika je vrlo varijabilan i
doziranje treba da se zasniva na iskustvu to je oteano injenicom da ~40% pacijenata
oboljelih od shizofrenije ne uzima lijekove onako kako je propisano

Olakavaju
Olakavajua okolnost je to je akutna toksi
toksinost antipsihotika slabo izraena

Farmakokinetika

Ve
Veina antipsihotika se moe primijeniti oralno ili i.m. injekcijom,
injekcijom, u jednoj ili dvije
dnevne doze

Depo-preparati aktivni lijek je esterificiran heptanoinskom ili dekanoinskom

kiselinom i otopljen u ulju
 Kad se primijeni kao i.m. injekcija., lijek djeluje tokom 2-4 sedmice

Klini
Klinika primjena

Lije
Lijeenje shizofrenije i akutnih poreme
poremeaja ponaanja,

Terapija kod mnogih bolesti, npr. Psihoti

Psihotina depresija ili manija,

Specifi
Specifino antidepresivno djelovanje (sulpirid),

Kao antiemetici (fenotiazini),

Lije
Lijeenje Huntingtonove horeje (haloperidol)

Klini
Klinika efikasnost

Dugotrajna terapija antipsihoticima obi

obino je efikasna u prevenciji relapsa
napada shizofrenije, to je glavni faktor koji omogu
omoguava oboljelima da vode normalan ivot

Populacija hospitalizovanih pacijenata se zna

znaajno smanjila tokom 50-ih i 60-ih
godina XX st.

Klini
Klinika efikasnost

Antipsihoti
Antipsihotiki lijekovi, pored NE, imaju i 2 glavna nedostatka:

Efikasni su samo kod ~70% oboljelih od shizofrenije; kada se lijekovi posmatraju

pojedina
pojedinano, procenat je nii. Preostalih 30% pacijenata se smatraju rezistentnim na
terapiju

Nisu efikasni u kontroliranju negativnih simptoma shizofrenije (emocionalna

indiferentnost, socijalna izolovanost)

Klini
Klinika efikasnost

Noviji atipi
atipini antipsihoti
antipsihotini lijekovi, npr. Klozapin, donekle prevazilaze ove
nedostatke, pokazuju
pokazujui efikasnot kod shizofrenije rezistentne na terapiju i kod negativnih,
kao i pozitivnih simptoma

Rezultati meta-analize ukazuju da ovi lijekovi, iako smanjuju rizik od motornih

NE, nisu zna
znaajno bolji u smislu efikasnosti i dr. NE

Neeljeni efekti antipsihotika

Alzheimerova bolest

Ekstrapiramidni neeljeni efekti

Akutne distonije (predstavljaju nevoljne pokrete; mii

miini spazmi, protruzija
jezika, tortikolis, parkinsonizam)

Posljedica je blokade nigrostrijatnih dopaminskih receptora

este su u prvih nekoliko sedmica primjene lijeka, esto se povlae, i

reverzibilne su po prestanku terapije
 Incidenca ekstrapiramidnih poreme
poremeaja manja je kod primjene atipi
atipinih
antipsihotika (snana blokada muskarinskih receptora, ve
vea selektivnost za mezolimbi
mezolimbike
puteve)

protruzija jezika tortikolis

Ekstrapiramidni neeljeni efekti

Tardivna diskinezija (dovodi do onesposobljenosti koja je esto ireverzibilna,

pogorava se po prestanku antipsihoti
antipsihotine terapije, rezistentna na lije
lijeenje)

Obuhvata nevoljne pokrete lica i udova

Mehanizmi nastanka tardivne diskinezije mogu biti: postepeno pove

poveanje broja
D2 receptora u strijatumu, i hroni
hronina blokada dopaminskih receptora koja poja
pojaava
osloba
oslobaanje kateholamina i glutamata

Endokrini efekti i ostali neeljeni efekti

Oticanje dojki, bol, laktacija i kod ena i kod mukaraca rezultat su pove ane
koncentracije prolaktina u plazmi zbog blokade D2 receptora antipsihoti nim
lijekovima

Ostali neeljeni efekti (suha usta, poreme

poremeaji vida, hipotenzija, gojaznost itd.)
posljedica su blokade drugih receptora npr. muskarinskih holinergi
holinergikih

utica (blaga, brzo se povla

povlai po prestanku uzimanja lijeka) posljedica je primjene
fenotiazina

Leukopenija je esta kod primjene klozapina

Urtikarija

utica, urtikarija, gojaznost

 UPOTREBA ANTIPSIHOTIKA U TRUDNO
TRUDNOI

Trudno
Trudnoa je razdoblje u kojem posebno treba biti oprezan sa
sa lijekovima
lijekovima

Za trudnicu lijek moe biti dvostruko opasan

U trudno
trudnoi lijek moe ugroziti zdravlje i utjecati na sposobnost da trudno
trudnou
iznese do kraja

Uvijek treba imati na umu mogu

mogunost tetnog
tetnog djelovanja lijeka na plod

Preko posteljice lijek moe dospjeti do jo nero

neroena djeteta i uticati
uticati na tok
tok
njegovog
njegovog razvoja

Lijekovi mogu djelovati tetno na plod u bilo kojem razdoblju trudno

trudnoe

Pri izboru lijeka lije

lijenik se treba odlu
odluiti za lijekove koji su vie puta propisivani
propisivani u
trudno
trudnoi i za koje se pokazalo da su nekodljivi

Vano je znati da se malformacije javljaju u 3% trudno

trudnoa bez obzira da li je
trudnica uzimala lijekove tokom
tokom trudno
trudnoe ili ne
ne
 Zovu se jo i neuroleptici, psiholeptici ili veliki

trankvilizeri, a koriste se za lije

lijeenje psihoza

Zajedno sa anksioliticima
anksioliticima i hipnoticima spadaju u grupu psiholeptika

Cilj primjene antipsihotika je da se ublai psihomotorni nemir, suzbiju halucinacije

i sumanuto miljenje

Antipsihotici spadaju u prljave lij

lijekove
ekove,, jer dj
djeluju na veliki broj razli
razliitih
receptora, to je jedan od razloga zbog koga mehanizam njihovog dj
djelovanja nije do kraja
razjanjen

Za primjenu antipsihotika u trudno

trudnoi ima malo spoznaja i spoznaje se vie
odnose na temelju analiza slu
sluajeva nego na planirano provo
provoenim studijama

Zbog toga se najve

najvea odgovornost ostavlja lije
lijeniku terapeutu, koji svojim
znanjem i iskustvom
iskustvom mora pomo
pomoi bolesniku, pa i u specifi
specifinim situacijama kakva je
trudno
trudno a

FDA je na osnovi utemeljenih podataka dala odree

odreene
ne preporuke razvrstavaju
razvrstavajui postoje
postojee
antipsihotike u sljede
sljede e skupine u odnosu na stepen
stepen rizika na dijete:

1. kontrolirane studije nisu pokazale rizik

2. nema evidentiranog rizika na ljudskoj populaciji

3. rizik se ne moe isklju
iskljuiti, potencijalna prednost mora se uskladiti s potencijalnim rizikom

4. pozitivna evidencija rizika: istraivanja ili

ili postmarketinki podaci koji pokazuju rizik za fetus

5. kontraindicirani u trudno
trudnoi: studije ne ivotinjama ili ljudima, istraivanja,
postmarketinki izvjetaji pokazali su rizik za fetus, koji je ve
vei od eventualne koristi

Ova je klasifikacija lijekova od velike prakti

praktine koristi u svakodnevnoj praksi, iako
ne obuhvat
obuhvata sve postoje
postojee antipsihotike,
antipsihotike, ali daje mogu
mogunost prakti
praktiaru da unutar
postoje
postojeih u trudnica primjenjuje samo one koji su razvrstani u skupine:
skupine:

1,2 (npr. maprotilin, klozapin) i eventualno 3, dok psihofarmake iz skupine 4 (npr.

litijeve soli) i 5 (npr. triazolam, estrazolam) ne treba primjenjivati tokom trudno
trudnoe i laktacije

Mogu se razlikovati sljede

sljedee vrste posljedica uzimanja antipsihotika:
antipsihotika:

1. somatsku teratogenost ili malformacije organa

organa

2. neonatalnu toksi
toksinost uklju
ukljuivo i perinatalne sindrome i simptome i znakove
sustezanja

3. dugotrajne neurobihevioralne i razvojne teratogene u

uinke

Primjena antipsihotika kod trudnica u minimalno djelotvornim dozama pokazala

su da je rizik za dijete minimalan

Preporu
Preporuuje se da je bolje izbjegavati primjenu antipsihotika u prvom
tromjese
tromjeseju, a sredstvom izbora smatra se klozapin (prema klasifikaciji FDA spada u
skupinu 2)

Tokom trudno
trudnoe i laktacije potrebno je detaljno razmotriti ima li terapija ve
vei rizik
za trudnicu i/ili dijete ili korist

Antipsihotike treba primjenjivati u to je mogu

mogue kasnijoj gestacijskoj dobi, to je
mogu
mogue kra
krae i u minimalnoj dozi

Odabir lijekova treba biti individualan ovisno o klini

klinikoj slici i eventualnom
ranijem iskustvu bolesnice i u skladu s klasifikacijom antipsihotika FDA (preferirati prvu i
drugu skupinu)

ANTIDEPRESIVI

Monoamini

5-HT (SEROTONIN) molekula sre

sree

NA (NORADRENALIN) molekula energije

 DA (DOPAMIN) molekula zadovoljstva

Drugi receptori

Alfa 1

Alfa 2

Ach

Depresija je mentalna bolest koja uklju

ukljuuje osje
osjeaje tuge, beznaa ili
bespomo
bespomonosti u trajanju od dvije
dvije sedmice ili vie.

Depresiju esto prati gubitak interesa za ivot, smanjena energija, osje

osjeaj
bezvrijednosti ili nemogu
nemogunost da se obavljaju
obavljaju poslove koji
koji su se prije s lako
lakoom obavljali
zbog nedostatka koncentracije. Neke depresivne osobe uop uop e ne osje
osjeaju tugu nego
apatiju. Sve im postaje sivo i isto. Niti dobre niti loe vijesti ih vie
vie ne uzbuuju.

TCA

- sedacija
- ortostatsku hipotenziju

- antikolinergi
antikolinergiko djelovanje

- suho
suhoa ustiju

- zamu
zamuenje vida

- pogoranje glaukoma

- opstipaciju

- oteano mokrenje

- delirantna stanja

- kardiotoksi
kardiotoksinost

SSRI

- gastrointestinalne nuspojave

- mu
munina

- povra
povraanje

- proljeve

- glavobolju

- nervozu

- agitaciju
 - nesanicu

- seksualne disfunkcije

- suicidalnost !?

Tricikli
Tricikliki i tetracikli
tetracikliki antidepresivi

Imipramin ima umjeren afinitet prema -1-adrenergi

-1-adrenergi
kim receptorima i
muskarinskim receptorima te blagi afinitet za H1-histaminske receptore.

Dezipramin pokazuje blag afinitet prema -1-adrenergi

-1-adrenergi
kim i muskarinskim
receptorima, dok

Amitriptilin ima jak afinitet prema H1-histaminskim i muskarinskim receptorima te

umjeren afinitet ima prema -1-adrenergi
-1-adrenergi
kim receptorima.

Nortriptilin i klomipramin pokazuju umjeren afinitet prema muskarinskim i blag

afinitet prema -1 i histaminskim receptorima.

Amoksapin pokazuje umjeren afinitet prema -1-adrenergi

-1-adrenergi
kim i dopaminskim
D2-receptorima, a
 maprotilin pokazuje umjeren afinitet prema histaminskim H1-receptorima te blag
afinitet prema -1-adrenergi
-1-adrenergi
kim i muskarinskim receptorima.

Selektivni inhibitori ponovne pohrane serotonina (SIPPS)

Fluoksetin i paroksetin uz selektivnu inhibiciju ponovne pohrane serotonina

minimalno inhibiraju ponovnu pohranu noradrenalina, a paroksetin minimalno blokira i
acetilkolinske receptore.

Oba lijeka blokiraju sintetaze dui

duinog oksida (NOS). Sertralin uz selektivnu
inhibiciju ponovne pohrane serotonina, djeluje i u smislu inhibicije ponovne pohrane
dopamina. Tako
Takoer, ima u
uinak na sigma-receptore te inhibira NOS.

Fluvoksamin uz selektivnu inhibiciju ponovne pohrane serotonina djeluje na

sigma-receptore.

Citalopram i escitalopram djeluju kao selektivni inhibitori ponovne pohrane

serotonina.

Inhibitori monoaminooksidaze (IMAO)

Dok su raniji IMAO ireverzibilno i nespecifi

nespecifino inhibirali monoaminooksidazu tipa
A (MAO-A) i tipa B (MAO-B), u novije vrijeme razvijaju se selektivni IMAO koji selektivno
inhibiraju enzim MAO-A odnosno enzim MAO-B.

Uinak IMAO o
oituje se u smanjenju broja -adrenergi
-adrenergikih receptora, -1 i -2-
adrenergi
adrenergikih receptora i serotoninskih (5-HT1 i 5-HT2) receptora.

Ostali antidepresivi
 Reboksetin je selektivni inhibitor ponovne pohrane noradrenalina, a ima slab
afinitet za histaminske, kolinergi
kolinergike, dopaminergi
dopaminergike i 1-adrenergi
1-adrenergi
ke receptore.

Venlafaksin je inhibitor povratnog transporta noradrenalina i serotonina. Ne

pokazuje zna
znaajnijih interakcija s adrenergi
adrenergikim, muskarinskim, histaminskim ili
serotoninskim receptorima.

Trazodon je inhibitor povratnog transporta 5-HT-a i antagonizma na 5-HT2.

Nefazodon je serotoninski antagonist/inhibitor ponovne pohrane; najpotentnije djelovanje
je blokada 5-HT2 postsinapti
postsinaptikih receptora, to uzrokuje dvojni mehanizam djelovanja na
serotoninski sistem.

Mirtazapin je noradrenergi
noradrenergiki i specifi
specifini serotoninski antidepresiv koji pove
poveava
noradrenergi
noradrenergiku i serotoninsku transmisiju blokiranjem sredinjih 2-receptora
2-receptora te blokira
5-HT2 i 5-HT3-receptore.

Bupropion je inhibitor povratnog transporta noradrenalina s djelomi

djelominom
blokadnom aktivno
aktivnou na povratni transport dopamina.

KLINI
KLINIKA DJELOTVORNOST TERAPIJE ANTIDEPRESIVIMA

Djelotvornost antidepresiva ustanovljena je mnogim dobro kontrolisanim klini

klinikim
ispitivanjima;

Veliki broj pacijenata se oporavlja spontano;

 ak kod 30-40% pacijenata stanje se popravlja bez koritenja lijekova (placebo);

Kontrolisana klini
klinika ispitivanja ipak ne pokazuju jasnu sliku djelotvornosti svih
lijekova koji se upotrebljavaju, tome vie doprinose klini
klinika iskustva.

LIJEKOVI ZA STABILIZACIJU RASPOLOENJA

Koriste se za kontrolu naglih promjena raspoloenja karakteristi

karakteristine za mani
manino
depresivne (bipolarne) bolesti;

Naj
Naje
ee u upotrebi: LITIJUM;

U posljednje vrijeme pokazali su se djelotvornim antiepilepti

antiepileptiki lijekovi:

KARBAMAZEPIN;

VALPROAT;

GABAPENTIN.
 Lijekovi za stabilizaciju raspoloenja spre
spreavaju nagle promjene raspoloenja i
na taj na
nain smanjuju i depresivne i mani
manine faze bolesti;

Daju se tokom dugog vremenskog perioda;

Terapijski efekat razvija se tokom 3-4 sedmice;

Kod akutnih napada, efikasni su samo za umanjivanje mani

manine, a ne i
depresivne faze.

LITIJUM

Klini
Klinika primjena litijuma ograni
ograniena je na profilakti
profilaktiku kontrolu mani
manino-
depresivnih bolesti;

Litijum je klini
kliniki djelotvoran u koncentracijama od 0,5-1 mmol/l plazme, iznad
koncentracije od 1,5 mmol/l plazme dolazi do ispoljavanja toksi
toksinih efekata;

Posljedica toga je mala terapijska irina;

Biohemijski efekat litijuma su kompleksni, ali njegova terapijska djelovanja su

uglavnom pripisivana dvama mehanizmima:
- uticaj na stvaranje inozitol trifosfata

- uticaj na stvaranje cAMP-a

Vjeruje se da efekti litijuma na ova dva vana druga glasnika odgovorni za

njegov terapijski efekat, i da njegova elijska selektivnost zavisi od koli
koliine preuzetog
litijuma.

Litijum se daje oralno u obliku karbonata;

Lu
Lui se preko bubrega;

Dugo poluvrijeme eliminacije;

Priblino polovina oralne doze se izlu

izlui nakon 12h, a ostatak, koje preuzima
elija, izlu
izlui se tokom slijede
slijedee 1-2 sedmice;

Pra
Praenje koncentracije litijuma u plazmi je od najve
najveeg zna
znaaja, posebno kod
bubrenih bolesnika;

Djelovanje poja
pojaavaju diuretici.
 Glavni toksi
toksini efekti koji se mogu ispoljiti za vrijeme lije
lijeenja:

- mu
munina, povra
povraanje i dijareja

- drhtavica

- poliurija (e
(e nastaje kao posljedica) rezultat inhibicije djelovanja antidiuretskog hormona

- ozbiljna ote
oteenja bubrenog tubula

- uve
uveanje titne lijezde

- dobijanje na tjelesnoj masi

Akutno predoziranje uzrokuje:

- neuroloke tegobe

- konfuzije i ote
oteenja motorne funkcije

- konvulzija i smrt (ako koncentracija u plazmi dostigne 3-5 mmol/l)

Alternativni lijekovi za stabilizaciju raspoloenja (npr. karbamazepin, valproat,

gabapentin) sti
stiu prednost zbog manje neeljenih efekata i ve
vee sugurnosti

ANTIDEPRESIVI U TRUDNOI

Trudno
Trudnoa se smatra periodom velikog rizika za razvoj depresivne faze, posebice
kod onih ena s prethodno dijagnosticiranom bolesti. Stoga je ponekad neophodno
zapo
zapoeti ii nastaviti s medikamentnom terapijom depresije kroz taj osjetljiv period.

Razmatraju se teratogeni rizici, perinatalne intoksikacije, dugoro

dugorone posljedice na
psihofizi
psihofiziki razvoj djeteta u slu
sluaju ekspozicije slijede
slijedeim antidepresivima: fluoksetinom,
fluvoksaminom, paroksetinom, sertralinom, citalopramom, escitalopramom, mirtazapinom,
venlafaxinom, bupropionom

Trudno
Trudnoa je razdoblje u kojem posebno treba biti oprezan s lijekovima, jer za
trudnicu lijek moe biti dvostruko opasan.

Moe joj ugroziti zdravlje i utjecati na sposobnost da trudno

trudnou iznese do kraja.

Uz to, uvijek treba imati na umu mogu

mogunost tetna u
uinka lijeka na plod, jer preko
posteljice moe dospjeti do jo nero
neroenog djeteta i utjecati na tok njegova razvoja.

Budu
Budui da vie od 50 posto trudno
trudnoa nije planirano, postoji mogu
mogunost izlaganja
tetnom djelovanju lijeka i u razdoblju kad ena jo ne zna da je u drugom stanju. Od 10.
do 15. dana nakon oplodnje, u stadiju intenzivna dijeljenja oplooploene jajne stanice prije
ugnje
ugnjeivanja u maternicu, embrio reagira po na
naelu "sve ili nita", to zna
znai da postoji vrlo
velika mogu
mogunost njegova propadanja. Najopasnije razdoblje za nepovoljan utjecaj
lijekova je prvo tromjese
tromjeseje trudno
trudnoe (od 3. do 10. sedmice), tj. u razdoblju organogeneze,
kad se stvaraju razvojne osnove organa.

Djelovanje lijekova tada moe izmijeniti na

nain oblikovanja, dijeljenja i migracije
neurona, njihovu sposobnost prepoznavanja svojih pravih odredita u mozgu koji raste ili
njihovo povezivanja s drugim neuronima.
 Opasnost uzimanja lijekova ne prestaje ni nakon prva tri mjeseca trudno e, jer
prijete komplikacije i pove
poveanje mogu
mogunosti preranog poroda (
(ak i do est sedmica prije
predvi
predvienog termina).

razvoj ploda mora se pratiti e

eim kontrolama i ultrazvukom.

Antidepresivi u trudno
trudnoi, mogu izazvati ozbiljan problem, pa u pravilu treba izbjegavati
njihovo svako suvino i nekriti
nekritino uzimanje zbog mogu
mogueg, nedovoljno istraenoga,
nepovoljnog utjecaja na plod.

Po
Poetak 60-ih godina prologa stolje
stoljea, kad je trudnicama esto bio propisivan
lijek talidomid za smirenje i sprje
sprjeavanje jutarnje mu
munine.

veliki broj djece rodio se s nerazvijenim ekstremitetima ili ote enjima drugih
organa.

Lijekovi trudnicama se propisuju uz velik oprez i mnogo se paljivije pristupa

pra
praenju nuspojava do kojih mogu dovesti.

klini
kliniki pokusi nisu doputeni na trudnicama.
 Stoga moemo samo naga
nagaati kako lijekovi djeluju na trudnice, ali ne i pouzdano
tvrditi.

Neki izbjegavaju propisivanje bilo kakva lijeka trudnici, drugi se dre principa "da
se lijek moe propisati trudnici ako je korist ve
vea od potencijalnog rizika".

Naprotiv podaci u vezi mogu

moguih posljedica na poslijeporoajnu adaptaciju, i
daljnji razvoj djeteta, a u vezi ekspozicije djeteta antidepresivima bilo t okom trudno
trudnoe ili
dojenja su mogu
mogui. Pojedini prikazi slu
sluajeva su pokazali povezanost izmeu placentarne
ekspozicije SSRI i tetnog utjecaja na poslijeporoajnu adaptaciju.

Teratogeni utjecaj na plod antidepresiva bupropion, mirtazapin i reboksetin su mogu i te

se stoga navedeni lijekovi ne bi trebali upotrebljavati kao prvi izbor u lije
lijeenju depresije u
trudno
trudno i i dojenju.

Svaka nelije
nelijeena depresija majke nosi sa sobom rizik dugoro
dugorono negativnog utjecaja na
emocionalni razvoj djeteta.

Ameri
Amerika Agencija za hranu i lijekove (U.S. Food and Drug Administration, FDA)
objavila je vana saznanja koja se moraju uzeti u obzir pri primjeni antidepresiva u
trudno
trudnoi, a koja su proizila iz dva istraivanja u koja su najve im dijelom bile uklju
ukljuene
trudnice koje su uzimale selektivne inhibitore ponovne pohrane serotonina (engl. Selective
Serotonin Reuptake Inhibitors, SSRI), te u manjem broju druge antidepresive.

Prvo istraivanje

ukazuje na potencijalni rizik relapsa depresije nakon prekida terapije

antidepresivima tokom trudno
trudnoe.

Podaci iz predmetnog istraivanja govore da su trudnice koje su prestale uzimati

antidepresive u trudno
trudnoi imale pet puta ve
vei rizik relapsa depresije od trudnica koje su
nastavile uzimati terapiju.

Drugo istraivanje

ukazuje na dodatni rizik primjene selektivnih inhibitora ponovne pohrane

serotonina u trudno
trudnoi.

Istraivanje je bilo usmjereno na pojavu perzistentne plu

plune hipertenzije kod
novoroen
novoroenadi, ozbiljnog, po ivot opasnog stanja koje se javlja nedugo nakon poroaja.
poroaja.

Djeca ro
roena s perzistentnom plu
plunom hipertenzijom imaju visoki tlak u krvnim
ilama plu
plua to onemogu
onemoguuje dovoljan ulazak kisika u krvotok. Rezultati istraivanja
govore o est puta ve
veoj pojavnosti perzistentne plu
plune hipertenzije u novoro
novoroen
enadi ije
su majke u trudno
trudnoi uzimale SSRI nakon 20. sedmica trudno trudnoe u usporedbi s
novoro
novoroen
enadi ije majke nisu uzimale ove lijekove.

ene koje su trudne ili planiraju trudno

trudnou ne smiju prekinuti s uzimanjem
antidepresiva bez savjetovanja s lije
lijenikom.