ARTI

FIGURATIV
PR KLASN
E

7
ARSIMI FILLOR TETVJEAR
2 Dano ORDEV
ARSIMI FIGURATIV PR KLASN VII
T ARSIMIT FILLOR TETVJEAR

Recensent: Maja Raunik-Kirkov - kryetare

Kasiopea Naumovska - antare
Ilija Koovski antar

Lektor i botimit n maqedonisht: M-r Elizabeta Rallpovska

Dizajni grafik: Prof. Dano ORDEV

Jovan ALEKSOVSKI

Prgatitja kompjuterike: Jovan ALEKSOVSKI

Prkthyes: Fikrije Qerimi

Redaktim profesional: Prof. dr. Aslan Hamiti

Lektor i botimit n shqip M-r Ismail Hamiti

Botues: Ministria e Arsimit dhe Shkencs e Republiks s Maqedonis

Shtyp: Qendra grafike shpkp, Shkup

Tirazhi: 8.550

Me vendim t ministrit t Arsimit dhe Shkencs t Republiks s Maqedonis nr.10-1611/1

t dats 19.06.2009, lejohet prdorimi i ktij libri.

CIP -
. , ,
7 : [
] / . - :
, 2009. - 75 . : . ; 27

ISBN 978-608-4575-10-8

373.3.016:73/76(075.2)=163.3

COBISS.MK-ID 79205642
 3

Nxns i dashur,

Edhe n kt klas do t takohesh me librin e artit

figurativ. N t jan dhn shkurtimisht prmbajtjet t cilat
i ke msuar n klasat e kaluara q t prkujtohesh se ka
keni msuar n periudhn e kaluar. Por, jan dhn edhe
prmbajtje t reja pr materialet dhe teknikat, shprehje
tjera figurative dhe prmbajtje pr krijimtarin dhe emrat e
artistve figurativ t njohur vendas dhe botror.
Nga gjuha figurative do t takoheni me prmbajtje t
reja pr ndarjet e elementeve dhe principeve figurative.
Edhe kt her ju paraqesim shum reproduksione
nga artist figurativ t mdhenj si ilustrim i prmbajtjes
s artit figurativ. Gjat msimit analizoji prmbajtjet e ktij
libri dhe krahasoji me ilustrimet, e n veprat tua figurative
paraqiti ndjenjat tua dhe mundohu q t bsh vepra
figurative origjinale.
Shpresoj se edhe m tutje do t knaqesh me lndn
e artit figurativ e cila do t paraqes knaqsi t veant.

Autori
4
 AUTOPORTRETE
T ARTISTVE T NJOHUR FIGURATIV

Lazar Lienoski: Autoportret, Keti Kolvic: Autoportret,

Vaj n plhur bronz Francisko Goja: Autoportret,
vizatim

Nikola Martinovski: Rembrant: Autoportret,

Autoportret, vaj n plhur Vaj n plhur

AUTOPORTRETI IM
_______________________________
(emri)
_______________________________
(mbiemri)
_______________________________
(klasa)
_______________________________
(shkolla fillore)

(vizato autoportretin personal

Van Gog: n hapsirn e zbrazt) Pablo Pikaso:
Autoportret, vaj n plhur Autoportret, vaj n plhur
 PRMBAJTJA
6
ARTI .................................................................................................8
ARTI FIGURATIV ..............................................................................9
GJUHA FIGURATIVE ......................................................................10
Vija...................................................................................................12
Ngjyra ..............................................................................................13
Toni ..................................................................................................14
Tekstura ...........................................................................................15
Kahja ...............................................................................................16
Madhsia .........................................................................................17
Forma-vllimi ...................................................................................18
Hapsira ..........................................................................................19
Kontrasti ..........................................................................................20
Ritm-prsritje ...............................................................................21
Harmonia .........................................................................................22
Baraspesha .....................................................................................23
Gradacioni .......................................................................................24
Proporcioni ......................................................................................25
Bashksia ........................................................................................26
Kompozicioni ...................................................................................27
Motivi ...............................................................................................28

ARTI FIGURATIV ............................................................................34

VIZATIMI..........................................................................................36
Vija...................................................................................................38
Toni ..................................................................................................38
Hapsira ..........................................................................................39
Lapsi ................................................................................................40
Flomaster.........................................................................................40
Tush .................................................................................................41
Bajc..................................................................................................41
Kompjuter ........................................................................................41
 PRMBAJTJA
PIKTURIMI ......................................................................................42
7
Ngjyra ..............................................................................................43
Toni ..................................................................................................45
Hapsira ..........................................................................................46
Baraspesha .....................................................................................47
Akuarel ............................................................................................48
Temper.............................................................................................48
Gvash ..............................................................................................49

GRAFIKA .........................................................................................50
Vija...................................................................................................52
Tekstura ...........................................................................................52
Toni ..................................................................................................53
Ngjyra ..............................................................................................53
Forma ..............................................................................................54
Monotipija ........................................................................................54
Gravura n bakr.............................................................................55

SKULPTURA ...................................................................................56
Forma ..............................................................................................58
Madhsia .........................................................................................58
Baraspesha .....................................................................................59
Ritmi ................................................................................................60
Vija...................................................................................................60
Ngjyra ..............................................................................................61
Proporcioni ......................................................................................61
Hapsira ..........................................................................................61

DIZAJN DHE KOMUNIKIME VIZUELE ...........................................62

GALERI E ARTISTVE FIGURATIV MAQEDONAS .......................66
FJALOR I SHPREHJEVE ................................................................68
TEST 1 ............................................................................................70
TEST 2 ............................................................................................72
01
ART
ART

LETRSI

Njeriu kreativitetin e vet e

MUZIK
shpreh n m shum sfera
t artit. T gjitha artet kan BALET
mjete t veta me t cilat
shprehen, muzika nprmjet
tonit dhe melodis, letrsia
dhe teatri nprmjet fjals,
baleti nprmjet lojs e filmi
nprmjet ngjarjes, fotografis
dhe fjals.

TEATR

FOTOGRAFIA

FILM FILM VIZATIM

 01
ARTI FIGURATIV
ARTI FIGURATIV

9
Nprmjet artit figurativ njeriu
nga parahistoria e deri m sot
ka shprehur vetveten, ndjenjat e
veta, kohn n t ciln ka jetuar.
Arti figurativ sht gjurm vizuale
e kohs, e cila ka kaluar dhe
dokument i historis son.
Artistt figurativ veprat e veta i
realizojn n materiale t ndryshme.
Sipas mnyrs s punimit t
veprs, arti figurativ ndahet n
vizatim, pikturim, skulptur, grafik
dhe dizajn.

FRESKA

PIKTUR

RELIEV

PIKTUR

GRAFIK SKULPTUR DIZAJN

02
GJUHA FIGURATIVE
ELEMENTE FIGURATIVE

10 T gjitha artet kan mjetet

e veta nprmjet t cilave
paraqiten, muzika nprmjet
tonit dhe melodis, letrsia dhe
teatri nprmjet fjals, baleti
nprmjet lojs, e filmi nprmjet
ngjarjes.
Arti figurativ paraqitet
nprmjet gjuhs figurative.
Gjuha figurative sht e prbr
prej elementeve dhe principeve
figurative. Elemente figurative
jan: vija, ngjyra, toni, tekstura,
madhsia, kahja, forma, vllimi VIJA
dhe hapsira. Principe figurative NGJYRA
jan: kontrasti, ritmi, harmonia,
baraspesha, gradacioni,
proporcioni, bashksia dhe
kompozimi.

TONI

KAHJA

TEKSTURA

MADHSIA FORMA HAPSIRA

 02
GJUHA FIGURATIVE
ELEMENTE FIGURATIVE

11

KONTRAST RITM

BARASPESH GRADACION HARMONI

BASHKSI P ROPORCION KOMPOZIM

02
GJUHA FIGURATIVE
ELEMENTE FIGURATIVE

12 Vija

Vija sht nj nga elementet

e para figurative. Vijat ndahen
n t drejta dhe t lakuara, por
kemi edhe vija t trasha e t
holla, t shkurta dhe t gjata.
Kur vizatojm mund t prdorim
Vija t drejta dhe t lakuara
vija konturale dhe teksturale.
Varsisht nga ajo se me far
Vij konturale dhe teksturale
materiale dhe n far baze
vizatojm, dallojm edhe vija
sipas karakterit. Vijat zakonisht i fitojm duke
shnuar n baz t caktuar, por
mund t fitohen edhe n mnyra
t ndryshme, edhe jo vetm n
letr por edhe n materiale dhe
teknika tjera. Mund ti fitojm me
Vinsent van Gog: Anije, shnim n vizatim, n pikturim, n
tush, pend gravur n grafik dhe skulptur.

Vija t trasha dhe t holla

Vija sipas karakterit t materialit Vasko Tashkovski, T zgjuarit,

tush, pend

Jan Gujon: Relief nga ezma e t

Mjeshtr i panjohur: Rruga e kryqit,
Skica pr objekt arkitektonik virgjrve, Paris
gravur n dru

GJUHA FIGURATIVE
Ngjyra
Nga gjitha ndarjet e dim se
ngjyra ndahet n ngjyra primare
dhe sekondare, kromatike dhe
akromatike, t ftohta dhe t
ngrohta, t ndritshme dhe t
errta, harmonike dhe kontrast.
Rreth i ngjyrosur
Ngjyra primare dhe sekondare
Ngjyra akromatike
Ngjyra t ftohta dhe t ngrohta (10 vite)
02
ELEMENTE FIGURATIVE
Artistt figurativ bjn N piktur artistt 13
kombinime t ndryshme t shpeshher prdorin kombinime
uditshme me ngjyrat. Kur t ngjyrave t ngrohta dhe t
kemi vepr me siprfaqe t
ftohta q t paraqesin dhe
ngjyrosura me ngjyra t forta fitojn iluzion n thellsi.
dhe intensive, themi se kemi
Ngjyrat e ngrohta ln mbres
piktur kolorite. Ndonjher
t afrsis, e ngjyrat e ftohta t
pikturat mund t jen t
ngjyrosura me m pak ngjyra t largsis, me t cilat mund t
cilat jan t ngjashme mes veti fitojm iluzion n hapsir.
dhe e gjith vepra duket m
qet n syt e shikuesit.
Pol Sinjak: Dru ngjyr roze
n Sen Trope, vaj n plhur
Hapsir me ngjyr
Vasilij Kandinski: Disa rrethe, vaj
n plhur (iluzion n hapsir me
madhsi)
Zlatko Prica: Dredhues t
elikut, vaj n plhur Princ Rahotep dhe gruaja e tij
(ngjyra t ftohta dhe t ngrohta) Nofret, en e ngjyrosur, Egjipt
02
GJUHA FIGURATIVE
ELEMENTE FIGURATIVE

14 Nse nj form e pikturojm Kur pikturojm hapsir, t

Toni me tone m t ndritshme hapur, t jashtme n natyr
dhe m t errta, ajo form apo t brendshme n ndonj
Ton dhe valer kan fiton iluzion t vllimit me t
hapsir, me prdorimin e
domethnie t njjt meq valer ciln fitohet ndjenj se sht
toneve m t ndritshme dhe
sht fjal frnge pr ton. tredimensionale. m t errta mundemi t fitojm
Toni sht sasi e
iluzion t thellsis, respektivisht
ndritshmris n nj ngjyr.
larg dhe afr.
Ngjyra n ton ndryshohet nse
shtojm t bardh dhe t zez,
ndryshohet vetm toni n at
mnyr bhet m i ndritshm
dhe m i errt. Ekzistojn tone
kromatike dhe akromatike prej
t cilve bhet shkalla tonale.

Pablo Pikaso: Tre gra n burim,

vaj n plhur (ton)

Rembrant: Shn Lazar, shkrim n bakr

Tone kromatike

Piter Brojgel: Peizazh nga Egjipti,

vaj n plhur (iluzion n hapsir)
Tone akromatike

Toni n natyr (fotografi)

Konstantin Kaev: Letr e vonuar, Zhorzh Sera: Figur, V. Beciq: Natyr e vdekur,
vaj n plhur Vizatim me thngjill vaj n plhur
 02
GJUHA FIGURATIVE
ELEMENTE FIGURATIVE

Tekstura N t gjitha fushat figurative 15

artistt e aplikojn teksturn
Tekstura sht siprfaqja q ti pasurojn veprat e veta
e jashtme t ciln mund ta artistike. Tekstura dukshm
ndjejm me prekje. aplikohet n vizatim, pikturim
Dallojm tekstur natyrale dhe grafik, por edhe skulptort
dhe tekstur artificial sipas me thellsim dhe grafim e
prejardhjes s materialit. pasurojn vllimin e skulpturave
t veta me vlera t reja.
Tekstur e fituar me vij

Tekstur me ngjyr

Piter Brojgel: N gjueti,

Rembrant: Shn Jeronimi nga
shkrim n bakr
trungu, shnim n bakr

Petar Mazev: Figur n hapsir

t kuqe, vaj n plhur

Van Gog: Postieri Josep Roulin,

tush, pend Vizatim i fmijve (tekstur) Autor i panjohur nga Benin
02
GJUHA FIGURATIVE
ELEMENTE FIGURATIVE

16 Kahja Pr dallim nga veprat tek

t cilat sht e shprehur kahje
Kahja sht element figurativ horizontale, kahje vertikale apo e
t cilin e definojm si forc pjerrt, tek disa vepra shikimi i syrit
vizuale e cila e lviz syrin n qndron n brendsin e veprs,
kahje t caktuar. q do t thot se bhet fjal pr
Sipas lvizjes s forcs vizuale vepr figurative pa kahje.
dallojm kahje horizontale, kahje
vertikale dhe kahje t pjerrt n
veprn figurative.

Reshat Ahmeti: Ndodhi vertikale,

vaj n plhur
(kahje vertikale)

Edvard Munk: Pubertet, vaj n

plhur (kontrast i kahjeve)

El Greko: Portret i Shn Andrea,

Mark Shagal: Portret i dyfisht me (kahje e pjerrt)
got ver, vaj n plhur
(kahje e pjerrt)

Filip Profe: Far e keqe,

teknik e kombinuar (pa kahje)

Vajtimi i Krishtit,
Fresk n Shn Pantelejmon, Shkup Rozeta nga katedralja
(kahje horizontale) (pa kahje)
 02
GJUHA FIGURATIVE
ELEMENTE FIGURATIVE

Nse n veprn figurative 17

Madhsia
kombinohen madhsi t cilat jan
Madhsia sht element t ndryshme sipas madhsis,
figurativ i rndsishm i cili sht respektivisht kontraste, ajo
i pranishm n t gjitha fushat vepr do t duket dinamike dhe
figurative, n vizatim, n piktur, jo e qet.
n grafit, n skulptur dhe n
dizajn.
Varsisht nga ajo se far
madhsi do t prdor autori n
veprat e veta n at mnyr ato do
t ken ndikim te shikuesi. Nse
aplikohen madhsi t ngjashme,
vepra do t jet harmonike dhe do
t ndikoj n mnyr qetsuese.

Teo van Dizburg: Kompozim, T, Kauzlariq: Kuadri D, grafik

(madhsi t ngjashme) (madhsi t ngjashme)

Pit Mondrijan: Kompozim n t kaltr,

vaj n plhur
(kontrast me madhsi)

Fernand Lezhe: Grua n t

kaltr, vaj n plhur (kontrast
Viktor Vazareli: Zebegen,
me madhsi t ngjashme)
gvash (madhsi t ngjashme)
02
GJUHA FIGURATIVE
ELEMENTE FIGURATIVE

18 Forma
Forma apo vllimi mund Vllimi ndjehet me shikim
t jen t thjeshta apo t dhe me prekje, ai mund t
ndrlikuara. Forma e thjesht jet kndor, i thelluar, i zbrazt
Forma sht pamja e
sht e prbr nga nj form dhe i mbushur varsisht se si
jashtme e nj forme t paraqitur
(top, qershi, moll, kokrr skulptori e formson materialin.
n veprn figurative. Kemi
rrushi.).
forma dydimensionale dhe
Kur nj form sht e
tredimensionale. Forma mund
prbr nga m shum forma t
t jet e hapur, e mbyllur
thjeshta t lidhura n mes vetes
dhe e perforuar. Forma
n nj trsi themi se ajo form
tredimensionale ka edhe vllim.
sht e ndrlikuar (automobil,
Vllimi sht hapsira t ciln
njeri, ndrtes, biiklet, dru
e z forma tredimensionale
etj).
e cila sht mjet kryesor i t
shprehurit n skulptur e cila
paraqet reliev, plastik t plot
apo mobil.

Marisol: Familje, materiale t

kombinuara

Form e hapur, form e mbyllur

dhe form e perforuar
Kolak, Berjut, asht i elefantit,
relief

Skulptur mobile

Ivan Picelj: Kompozim, vaj n plhur

(form dydimensionale) Henri Mur: Familje, vaj n
plhur (asht i ndrlikuar)
 02
GJUHA FIGURATIVE
ELEMENTE FIGURATIVE

Hapsira Iluzion i hapsirs mund Paraqitja m reale dhe m 19

Hapsira sht element
figurativ.
Kemi hapsir reale e cila na
rrethon, dhe iluzion t hapsirs
t ciln artistt e paraqesin n
veprat e veta figurative. Artistt
e paraqesin hapsirn n
mnyra t ndryshme, me ngjyra
t ndritshme dhe t errta, me
tone, me ngjyra t ngrohta dhe
t ftohta, me forma t mdha
dhe t vogla, dhe me grshetim
t formave njra pas tjetrs.
t fitohet edhe me ndihmn e
perspektivs ajrore. Hapsira
n kt mnyr paraqitet
me prdorimin e ngjyrave t
ndritshme dhe t errta. N
pjesn e prparme t peizazhit
i cili pikturohet prdoren ngjyra
t errta dhe t forta, e pr
pjest e largta, male, fusha
prdoren ngjyra t ndritshme.
bindse e hapsirs n veprat
figurative arrihet me prdorimin
e perspektivs lineare.
Artistt me prdorimin
e perspektivs kan arritur
rezultatet m t mira n
paraqitjen e hapsirs s
brendshme dhe t jashtme.

Perspektiv

Incizim satelitor i Bolonjs

Rafaello: Martesa e Maris, vaj

n plhur (perspektiv) Vizatim i fmijve (perspektiv)

Manastiri Joakim Osogovski

(hapsir e jashtme reale)

Pol Kle: Revolucion i

viadukteve, vaj n plhur Piter Brojgel: Peizazh nga Egjipti, vaj n plhur
(hapsir me grshetim) (iluzion n hapsir)
02
GJUHA FIGURATIVE
PRINCIPE FIGURATIVE
20 Kontrasti
Kontrasti sikur se t gjitha
principet figurative mundet t
aplikohen n t gjitha elementet
figurative si sht: vija, ngjyra,
toni, tekstura, kahja, madhsia,
forma dhe hapsira. T gjitha
elementet mund t kombinohen
n kontrast me vlern e tyre.
Vija n vepr kombinohet
me kontrastin e llojeve t vijave,
t trasha-t holla, t shkurta-t
gjata, t drejta-t lakuara.
Kontrast i vijave
Kontrast i vijave
Vepr e fmijve (kontrast i
ngjyrave t ftohta dhe t ngrohta)
Madhsia e formave n nj
vepr mund t jet shum e
madhe dhe shum e vogl me
t cilat krijohet kontrast.
Ngjyrat e ngrohta dhe t
ftohta, t ndritshme dhe t errta
jan kontraste sipas veorive t
veta dhe shpeshher aplikohen
q t potencohet kundrshtimi i
tyre.
Toni, nga m i errti e deri
te m i ndritshmi mund t
aplikohet n kombinim kontrast
Kontrast me ton
me t ciln ngjallet dinamika e
veprs.
Mile Korubin: Udhtim i
prbashkt, vaj n plhur (kontrast
me ton dhe madhsi)
Huan Miro: Personazhe dhe qen para
diellit, temper n plhur
(kontrast me madhsi dhe ndritshm-errt)
Huan Miro: N rrotn e flakt,
Edo Murtiq: Piktur, vaj n plhur
vaj n plhur
(kontrast me kahje)
(kontrast me madhsi)
 02
GJUHA FIGURATIVE
PRINCIPE FIGURATIVE

Ritmi N veprat figurative Ritmi alternativ po ashtu 21

shpeshher aplikohet ritmi i shpeshher aplikohet pr
Ritmi si princip figurativ lir. Artisti n veprn e vet e dekorim t sendeve n jetn e
e rregullon prsritjen e paraqet ritmin lirshm dhe ai prditshme t njeriut. N kt
elementeve n piktur, sht m shum emocional dhe ritm prsriten dy apo m
skulptur, grafik apo dizajn. psikologjik sesa i njtrajtshm. tepr vlera t ndryshme me t
Ritm kemi kur nj element cilat pasurohet vepra figurative.
me vlera t njjta njtrajtsisht
prsritet. Ky ritm aplikohet
q nga kohrat m t vjetra
e deri m sot pr dekorim
n qeramik, poari, tekstil,
arkitektur etj.

Etien Jules Mari: Studim

kromografik i motoriks
s njeriut, (ritm i vijs)

Ritm alternativ

Zhan Dibife: Panoram nga

Parisi, vaj n plhur (ritm i lir) Ritm alternativ

Ritm i rregullt

Ritm i rregullt
Vinsent van Gog: Nat me yje, vaj n plhur (ritm i lir)
02
GJUHA FIGURATIVE
PRINCIPE FIGURATIVE
22 Harmonia
Harmonia sht princip
figurativ i cili i rregullon
marrdhniet n veprn
figurative. Me aplikimin e ktij
principi n veprn figurative
ndrtohen raporte harmonike
n mes elementeve figurative.
Rregull themelore pr fitimin
e harmonis n nj vepr
figurative sht prdorimi i
vlerave t ngjashme t vijs,
ngjyrs, tonit, forms apo
madhsis. Ky princip quhet
harmoni sipas analogjis.
Harmoni sipas vijs
Harmoni sipas analogjis me tekstura
Harmoni sipas analogjis me ngjyr
Harmoni sipas analogjis sht
prdorimi i vijave t ngjashme t
lakuara, t trasha apo t holla,
ngjyra t ngjashme dhe t afrta
t ngjashme e t afrta t errta
apo t ndritshme, madhsi t
ngjashme t formave apo forma
t ngjashme, kndore dhe t
rrumbullakta.
Prve sipas analogjis kemi
edhe harmoni sipas funksionit dhe
harmoni sipas ides. Q t dy llojet
jan t lidhura me prmbajtjen e
cila paraqitt me motivin, e jo me
elementet figurative.
Jan Arp: Lule, vaj n plhur
(harmoni sipas analogjis me form)
Luka Dela: Robri, detal nga reliefi
(harmoni sipas analogjis me form)
Harmonia sipas funksionit
fitohet kur n vepr do t
paraqesim objekte t cilat
jan t ndrlidhura mes veti,
funksionalisht, si pr shembull:
brush dhe palet, got dhe
shishe me pije, deti dhe barka,
lapsi dhe letra, etj.
Harmoni sipas ides fitohet
kur ne vepr do t paraqesim
prmbajtje t motivit t cilat
shnojn ndonj ide apo
simbol. Pr shembull: paraqitja
e pllumbit dhe degs (simbol i
paqes) etj.
Harmoni sipas funksionit
Harmoni sipas funksionit
Harmoni sipas ides
 02
GJUHA FIGURATIVE
PRINCIPE FIGURATIVE

Baraspesha Baraspesha asimetrike 23

fitohet me ndrtimin e
baraspeshs, por jo me radhitje
Baraspesha sht princip i cili
simetrike respektivisht identike.
i rregullon raportet dhe radhitjen
Me baraspesh asimetrike
e elementeve figurative n vepr
mund t kombinojm n njrn
si nj trsi. Ekzistojn dy lloje
an nj siprfaqe m t madhe,
t baraspeshs: simetrike dhe
e n ann tjetr dy-tre m t
asimetrike.
vogla t cilat s bashku marrin
Baraspesha simetrike n
siprfaqe sikur se e madhja.
mnyr t thjesht me an t
Nse bjm vepr me ton, n
simetris i radhit vijn, ngjyrn, Simetri
njrn gjysm nse kemi form
tonin, teksturn, madhsin
m t vogl me ton m t errt
dhe formn. Tek baraspesha
ajo do t jet n baraspesh me
simetrike ato jan t radhitura
formn m t madhe me ton m
n mnyr identike, n ann e
t ndritshm n pjesn tjetr.
majt dhe t djatht t veprs.
N mnyr asimetrike
ndrtojm baraspesh edhe me
ngjyr, edhe me tekstur, me
vij, me form, n at mnyr
q krkojm baraspesh
vizuale n ann e djatht dhe t
Tempulli Taxh Mahall, Indi majt t veprs.
(simetri)

Vitrazh Makedonium, Krushev

Pablo Pikaso: Natyr e vdekur, vaj
n plhur (baraspesh asimetrike
me form dhe ton)

Simetri

Rozhe van der Vaden: Zbritja nga Vladimir Georgievski: Adam dhe
Henri Matiz: Kauboj, vaj n plhur kryqi, vaj n plhur (baraspesh Eva, vaj n plhur
(baraspesh asimetrike) asimetrike) (baraspesh asimetrike)
02
GJUHA FIGURATIVE
PRINCIPE FIGURATIVE

24 Gradacioni Me gradacion t tonit secils

form dydimensionale mundet ti
Me gradacion shnohet japim iluzion vllimi, respektivisht
mundsia e secilit element t tredimensionalitet. Me prdorimin
kaloj nga nj gjendje n tjetr, e tonit fitohet iluzion n thellsi,
vija gradualisht t ndryshohet afr dhe larg kur duam t paraqitet
nga e drejt n t lakuar, toni hapsira n vepr.
t kaloj nga i ndritshm n t
errt dhe anasjelltas, ngjyra t
kaloj nga nj n tjetr, forma
prej katrorit n rreth, trekndsh
etj.

Piter Brojgel: Kulla e Babilonis,

Vaj n plhur
Dushan Xhamonja: Skulptur, metal (gradacion i hapsirs)
(gradacion me madhsi)
Gradacion me ngjyr

Gradacion me tekstur

Robert Delani: Pr nder t Bleriot Gradacion me madhsi dhe ton

akuarel n plhur (gradacion me
madhsi)

Gradacion me madhsi Gradacion me ton dhe form Gradacion me ton


GJUHA FIGURATIVE
Proporcioni
Proporcioni sht pjes
e principeve figurative me t
cilat rregullohen raportet e
brendshme t prbashkta
t madhsive n nj
vepr figurative apo vepr
arkitektonike.
do her artistt kan anuar
nga e bukura, nga idealja n
paraqitjen e bukuris s njeriut,
t objekteve, t pikturs.
Partenon, akropol, Athin
Katedrala Notr Dam n Pariz
02
PRINCIPE FIGURATIVE
Ktu shihet se ana e vogl 25
BG ndaj t madhes AB ka raport
t njjt sikur se AB ndaj AG.
Gjat historis sht arritur
deri te gjetja e proporcioneve
ideale t trupit t njeriut, n
ndrtimin e tempujve dhe
Leonardo da Vini: Proporcion i proporcionit t radhitjes s
trupit t njeriut elementeve figurative n vepr
figurative.
Gjat historis ka ardhur deri
te gjetja e proporcioneve ideale
t trupit t njeriut, n ndrtimin
e tempujve dhe n proporcionin
e radhitjes s elementeve
figurative n nj vepr figurative.
Proporcionin pr raport m
t mir t madhsive e kan
quajtur prerja e art. Prerja e
art aplikohet n artin figurativ,
n grafik dhe arkitektur.
Petar Halej, vaj n plhur
Njeriu ka arritur q t gjej
proporcione t cilat sipas shumics
s njerzve jan m t bukurat.
Ato raporte t proporcionit shum
piktor, skulptor dhe arkitekt i
aplikojn gjat punimit t veprave
t veta. M s lehti do ta sqarojm
prerjen e art me katror i cili
sht i shnuar me A,B,C,D. At
katror e prejm pr gjysm me
segment vertikal EF. Prej piks
E t segmentit me kompas n t
majt e transferojm lartsin EC
t horizontales s poshtme me
ka fitohet pika G. me kt fitohet
hapsir e plot n t ciln kemi Afrodita Knjijanska, Paraksitel,
prerje t art. Greqi
02
GJUHA FIGURATIVE
PRINCIPE FIGURATIVE

26 Bashksi me prdorim t Bashksi me an t dominimit

Bashksia vlerave t ngjashme apo t njjta arrihet kur n vepr dukshm
kemi kur n vepr shprehemi dominon ndonj nga elementet
Bashksia sht nj nga me vija t ngjashme, tone t figurative, vija, ndonj ngjyr e
principet figurative t cilat e ngjashme, ngjyra t ngjashme, caktuar, ndonj madhsi e caktuar,
rregullojn trsin n veprat madhsi, forma apo kahje t
figurative. Bashksia n kahje apo form e caktuar.
ngjashme.
trsi mund t arrihet n m
shum mnyra, me prdorimin
e vlerave t njjta apo t
ngjashme dhe bashksi me an
t dominimit.

Jan Helion: Kompozim,

vaj n plhur
(bashksi me form)

Vepr e fmijve (bashksi me ton)

Xhuzepe Kapagrosi: Supervizioni
305, (bashksi me form dhe madhsi
dominante)

Bashksi me dominim t forms

Teo van Duzburg: Qendra simulative,

vaj n plhur Bashksi me ngjyr
Bashksi me tekstur (bashksi me form dhe madhsi)
 02
GJUHA FIGURATIVE
PRINCIPE FIGURATIVE

Kompozimi Sipas radhitjes s vijave, 27

ngjyrave, tonit, madhsis,
Kompozimi sht princip teksturs, kahjes dhe formave,
figurativ i cili e rregullon radhitjen dallojm: kompozim horizontal,
e prbashkt t elementeve kompozim vertikal dhe kompozim
figurative n gjith veprn diagonal. Definimi i llojit t
figurative. Nprmjet kompozimit kompozimit sht i ndrlidhur
vepra figurative duket harmonike,
me llojin e kahjes. Shpeshher
pa u shprndar apo t jet e
shpartalluar si trsi. prputhen lloji i kahjes dhe
kompozimit.

Olga Rozanova: Kompozim pa objekt,

vaj n plhur
Shtyp, Asiri, relief (kompozim vertikal) Hunder Vaser: teknik e kombinuar
(kompozim horizontal)

Piter Brojgel: I verbri udhheq t verbrin, vaj n plhur (kompozim i pjerrt)

Miodrag Popoviq-Mia: Urbanizm, vaj n plhur El Greko: Ringjallje, vaj n plhur

(kompozim horizontal) (kompozim vertikal)
03
MOTIV
ARTI FIGURATIV

28 Secila vepr nga arti figurativ

PORTRETI
sht e krijuar me kombinim
t prbashkt t elementeve
Nse n veprn figurative
figurative si jan: vija, ngjyra,
sht paraqitur fytyr njeriu,
toni, kahja, tekstura, hapsira,
themi se motiv i veprs sht
madhsia, forma, vllimi. N t
portreti. Secili artist kur paraqet
jan prezente edhe principet
portret t ndonj personi
figurative t cilat i rregullojn
mundohet q t paraqes
elementet figurative.
shprehjen dhe karakterin
Duke e shikuar veprn
specifik t atij personi, e jo
figurative, n t mund t shohim
vetm pamjen fizike.
ndonj prmbajtje t njohur t
paraqitur si portret, autoportret,
karikatur, figur, akt, skena
nga jeta e prditshme, kafsh, Diego Velaskez: Zonj nga Spanja,
enterier, peizazh ose natyr t vaj n plhur
vdekur.
Paraqitjen e gjrave n
veprat figurative e quajm motiv.
Nse n veprn figurative kemi
vetm kombinim t vijs, ngjyrs,
tonit, teksturs etj., e nuk kemi
motiv, themi se ajo vepr sht
abstrakte, respektivisht pa motiv.

Vasil Vasilev: Ana, dru

Leonardo da Vini: Mona Liza,

vaj n plhur

Edo Murtiq: Piktur, vaj n

plhur (piktur pa motiv)

Francisko Goja: Maja e veshur, vaj Blagoja Nikolovski: Portret i nj plake, K. Mijiq: Portreti i gruas sime,
n plhur vaj n plhur vaj n plhur
 03
MOTIV
ARTI FIGURATIV

AUTOPORTRET KARIKATURA 29

Artistt figurativ shpeshher Disa artist n krijimtarin

paraqesin fytyrn e vet nprmjet e vet e paraqesin psikologjin
vizatimit, pikturs, grafiks apo e njeriut, ann qesharake apo
skulpturs. Vepra e till themi s jonjerzore t njeriut me ka
sht autoportret. Autoportreti potencojn ann negative t
mund t jet vepr figurative e njeriut. N at paraqitje karikohet
pavarur, e ndonjher artistt pamja e personaliteteve dhe
e kan pikturuar autoportretin kt motiv e quajm karikatur.
e vet n skena grupore n t
cilat paraqitet ndonj ndodhi
historike apo biblike. N at
mnyr ne msojm se si sht
Pablo Pikaso: Autoportret
dukur ndonj artist nga koha kur
nuk ka pasur fotografi.

Onore Domie: Konte, bronz

Keti Kolvic: Autoportret,

bronz

Onore Domie: Kt mundemi n mnyr t

qet ta lirojm, litografi

Nikola Martinovski:
Autoportret, vaj n plhur

Albreht Direr: Autoportret,

Onore Domie: Krispen dhe Skapen,
vaj n plhur
vaj n plhur
03
MOTIV
ARTI FIGURATIV

30 FIGURA AKT

Veprat figurative shpeshher Q nga parahistoria e deri m

na paraqesin figura t veshura t sot artisti ka vizatuar, pikturuar
njerzve nga periudha t ndryshme apo nprmjet skulpturs ka
t historis s njerzimit. paraqitur trupin e femrs apo t
Figura si motiv ka domethnie mashkullit pa veshje. Pothuajse
t madhe pr ne pr shkak se ajo nuk ka artist i cili n krijimtarin
sht dokument nprmjet t cilit ne e vet nuk e ka paraqitur bukurin
njoftohemi me mnyrn n t ciln e trupit t njeriut.
njerzit kan qen t veshur n
kohrat e kaluara.

Eduard Mone: Frulash, vaj n

plhur

Avgust nga Primaporte, Rom, mermer

Gaston Lashoz: Grua e cila qndron,

bronz

Amadeo Modiljani: Njeri me llull,

vaj n plhur

Jan van Ajk: Xhovani Arnolfini dhe Rubens: Angelika dhe pustinik, vaj
nusja e tij, vaj n plhur n plhur
 03
MOTIV
ARTI FIGURATIV

ZHANR Ky motiv sht dokument 31

pr kohn n t ciln sht
Shum artist n gjith krijuar vepra.
krijimtarin paraqesin skena
nga jeta e prditshme n
kohn n t ciln kan jetuar.
Nprmjet veprave t tyre,
ne sot njoftohemi me jetn
e njerzve n histori, si jan
veshur, si dhe ku kan jetuar,
far zakone kan pasur, me
cilat vegla jan shrbyer etj.

Diego Velaskez: Ujmbartsi nga

Sevilja, vaj n plhur

Hubert Jan van Ajk: Adam

dhe Eva, piktur n dru
Sharden: Kthimi nga tregu, vaj n
plhur Luis le Nen: Familje
fshatare, vaj n plhur

Dega: Grua e cila kreh flokt, pastel

Piter Brojgel: Dasm fshati, vaj n plhur
03
MOTIV
ARTI FIGURATIV

32 KAFSH ENTERIERI

Disa artist shpeshher n Paraqitja e hapsirs s

krijimtarin e vet kan paraqitur brendshme quhet enterier.
kafsh t caktuara shtpiake Nprmjet vizatimit, pikturs
apo t egra. Paraqitja e kafshve apo grafiks, artisti paraqet
si motiv e quajm animalizm. hapsirn e brendshme t
Pr paraqitjen e kafshve shtpis apo vendeve publike.
artistt kan qen t inspiruar Nprmjet ktij motivi njoftohemi
nga bukuria e ndonj kafshe me pamjen e vendbanimeve dhe
t caktuar apo prej simbolit q vendeve tjera n t cilat kan
paraqet ajo kafsh. jetuar njerzit.

Mjeshtri nga Flamale:

Blagovestie, vaj n plhur

Hokusai: Zogj, drugdhendje me ngjyr Gilgamesh: Zbukurim pr kuti

Gustav Kurbe: Atelie e

piktorit, vaj n plhur

Vinsent van Gog: Dhom n Arl,

Ujkonja, Rom, bronz vaj n plhur
 03
MOTIV
ARTI FIGURATIV

PEIZAZH NATYR E VDEKUR 33

Shum vepra figurative na Kur artisti figurativ n veprn

paraqesin bukurin e natyrs e e vet ka paraqitur sende t
cila quhet peizazh. Nprmjet ndryshme, bim apo kafsh t
peizazhit na jan paraqitur vdekura themi se vepra sht
bukurit e maleve, liqeneve, me motiv t natyrs s vdekur.
pyjeve, lumenjve, fushave, Nprmjet natyrs s vdekur
qyteteve dhe rrugve. artistt duan t na paraqesin
Dano Ordev: Fshat, vaj bukurin e vijs, pasurin e
n plhur ngjyrs dhe siprfaqeve n
veprat figurative.

Piter Brojgel: Peizazh dimri, vaj n

plhur
Panoram, fotografi

Vilhem Klas Heda: Natyr e

vdekur, piktur n dru

Vinsent van Gog: Fush gruri, vaj F. Kovaeviq: Peizazh dimri,

n plhur vaj n plhur

Vinsent van Gog: Lule, vaj n

plhur

Rubens: Peizazh me kshtjell,

piktur n dru
04
FUSHA FIGURATIVE
ARTI FIGURATIV

34 Vizatimi, pikturimi, skulptura, Vizatimi Pikturimi

grafika, dizajni dhe komunikimet
vizuale jan pes fushat Me vizatim fillon secila vepr Pikturimi sht fusha m
figurative nprmjet t figurative. Ideja pr piktur, e theksuar figurative n art.
cilave shprehet arti figurativ. grafik, skulptur, dizajn apo Pikturimi paraqitet nprmjet
Nprmjet t gjith ktyre vizatim i pavarur, fillon me ngjyrs, vijs, teksturs dhe
fushave figurative artisti vizatim i cili m tutje zhvillohet siprfaqeve t ngjyrosura. N
figurativ kreativisht punon n vepr prfundimtare. kt fush ekzistojn materiale
vepra figurative t cilat dallohen Vizatimi shprehet nprmjet t ndryshme dhe teknika pr
mes veti prej prdorimit t shumllojshmris s vijave, pikturim, si dhe baza n t
materialeve dhe teknikave, por teksturs dhe me vlerat tonale. cilat vendoset ngjyra. Nga lloji
edhe nga mnyra e shprehjes Jo rrall vizatimi pasurohet i tekniks, varet edhe karakteri
figurative. edhe me forma t ngjyrosura i veprs s gatshme figurative,
apo me kolazhe. respektivisht pikturs.

VIZATIM

VIZATIM

PIKTUR PIKTUR

VIZATIM

SKULPTUR
PIKTUR

DIZAJN VIZATIM PIKTUR


FUSHA FIGURATIVE
Grafika
Fusha e vetme e artit
figurativ n t ciln vepra
figurative krijohet me an t
shtypit sht grafika.
N kt teknik artisti s
pari veprn e punon n ndonj
baz e cila i shrben si matric
pr shtyp, respektivisht pr
shumzim t grafiks n m
shum ekzemplar.
Varsisht nga procesi i puns
dhe llojit t bazs s prdorur
pr matric, dallojm m tepr
lloje t tekniks s grafiks,
si jan: shtyp i lart, i thell, i
rrafsht dhe i kombinuar.
GRAFIK
GRAFIK
04
ARTI FIGURATIV
Skulptura Dizajn dhe komunikime 35
vizuale
Skulptura sht fush
figurative specifike n t ciln Dizajni sht art figurativ i
prpunohen vepra figurative cili krijon pamjen e objekteve
tredimensionale, respektivisht t cilat njeriu i shfrytzon n
kto vepra kan vllim i cili merr jetn e prditshme. Artistt
pjes t hapsirs. e ksaj fushe, t quajtur
Nprmjet hapave t dizajner, prpunojn pamjen
ndryshm si jan: shtimi, e jashtme t automjeteve,
nxjerrja, ndrtimi, modelimi, lodrave, objekteve, mobilieve,
konstruktimi, aplikimi etj, artisti veshmbathjes, pllakateve,
me materiale t ndryshme krijon billbordeve, paketimet dhe
vepr figurative n skulptur. pamjen e prodhimeve q shiten
dhe shum gjra tjera t cilat
jan t nevojshme n jetn e
prditshme.
SKULPTUR
PLLAKAT
DIZAJN INDUSTRIAL
RELIEF
KOSTUME
MOBIL
05
VIZATIM
FUSHA FIGURATIVE
36 Vizatimi sht nj prej fushave
themelore figurative n art.
Gjat vizatimit, vepra figurative
sht vizatimi nprmjet t cilit
shprehet artisti. T gjith artistt
figurativ bjn vizatime apo
skica t pavarura nprmjet t
cilave shnojn idet e veta pr
pikturat, grafikat, skulpturat apo
dizajnet e ardhshme.
Bizon, vizatim parahistorik
Loj rituale: Shpell n Palermo,
vizatim n shkmb
Skica sht vizatim i Vizatimi sht vepr artistike
shpejt n t ciln me vija origjinale dhe e pavarur. Vizatimi
themelore shnohet ideja se si punohet me materiale t cilat n
duhet t duket vepra figurative baza t caktuara ln gjurm
e ardhshme. t llojit t vijave apo siprfaqe.
Pr nj ide mund t bhen M s shpeshti vizatohet me
edhe m tepr skica nga t laps, thngjill, shkumsa t
cilat do t zgjidhet m e mira. ndryshm, pastel, tush dhe
Sipas skics, artisti punon bajc. Mund t vizatohet edhe
vizatim n t cilin jan t me teknikat akuarel, gvash dhe
definuar m shum detaje temper, apo me kto teknika t
q paraqet realizim t veprs ngjyroset vizatimi i prgatitur.
figurative.
Skic pr vitrazh
Ordan Petleski: Vija t zeza III,
tush, pend
Vizatim me laps
Vizatim fmijsh, 10 vjet, tush

Vizatimi i punuar me teknik
t caktuar mund t kombinohet
me letr kolazhi t ngjyrosur
me t ciln fitohet vizatim i
kolazhuar.
N skulptur po ashtu
vizatimi sht i pranishm
si shprehje tredimensionale
e quajtur vizatim-objekt. Ky
vizatim punohet me materiale t
cilat sugjerojn vija n hapsir.
Amadeo Modiljani: Portret i Pol
Aleksandar, thngjill n letr
Vllai i t vdekurit, relief,
Egjipt
N veprat skulpturale
shpeshher artisti e gdhend
vizatimin si vija dhe hapsira.
Me vijn fitohet tekstura e cila
kombinohet me vllimin dhe
formn.
Vizatimi sikur do vepr
figurative mund t paraqet
ndonj prmbajtje t caktuar,
respektivisht n vizatim mund
t ket motiv si sht: portreti,
natyra e vdekur, peizazhi, figura,
akti etj. Ky vizatim themi se
sht real. Nse n vizatim nuk
mund t shohim motiv themi se
vizatimi sht abstrakt.
R. Difi: Muzikant, tush, pend
Pablo Pikaso: Studio pr perde,
laps.
05
VIZATIM
FUSHA FIGURATIVE
Artistt shpeshher gjat 37
vizatimit t portretit, figurs,
aktit apo dika t ngjashme
shrbehen me vizim. Me
ndihmn e vizimit shum
m leht mund t caktohen
proporcionet e pjesve t
brendshme n nj trsi dhe me
sukses m t madh t vizatohet
portreti, akti apo figura.
Vizatim i fmijve tush
Vizatim i fmijve, tush, pend
05
VIZATIM
FUSHA FIGURATIVE

38 VIJA TONI

Vija sht mjeti themelor i Me vizatim mund t fitohen

shprehjes n vizatim. sht e vlera tonale m t ndritshme
njohur se ekzistojn dy lloje t dhe m t errta. Me vija t
vijave: t drejta dhe t lakuara, vendosura m shpesh apo m
por vijat mund t jen edhe: rrall n siprfaqe mund t
t trasha, t holla, t gjata, t fitojm iluzion t siprfaqeve m
shkurta, konturale dhe teksturale. t errta dhe m t ndritshme.
Bukuria e vizatimit sht Me siprfaqe m t ndritshme
shfrytzimi i kombinimeve t dhe m t errta mund t
ndryshme t vijave. Vizatohet me fitojm iluzion n hapsir.
vija t ngjajshme dhe kontraste,
t shnuara n dendsi dhe
kahje t ndryshme, m shpesh
dhe m rrall. Me vijat mund t Engr Luis Bertin, vizatim me laps
fitohet edhe shrafim. Shrafimi
sht kur vijat vendosen n kahje
t njejt, njra afr tjetrs apo
kryqzohen n kahje t kundrt.

Zhorzh Sera: Vizatues, thngjill

Pablo Pikaso: Piktor me model i
cili thur, gravur bakri Emilio Greko: Volto, tush, pend

Studim pr duar, tush, pend Zhorzh Sera: Figur, vizatim me thngjill

 05
VIZATIM
FUSHA FIGURATIVE

HAPSIRA fitohet me perspektivn lineare. 39

Me perspektivn lineare
Hapsir reale sht nprmjet lidhjes s pikave
hapsira e cila na rrethon. t caktuara fitohet ndjenj pr
Artistt n veprat e veta n njerzit dhe objektet afr dhe
mnyra t ndryshme kan larg.
paraqitur iluzion t hapsirs. N kt mnyr e gjith ajo
Iluzion t hapsirs nprmjet q sht m larg bhet gjithnj
vizatimit mund t fitohet me e m e vogl dhe humbet si Sezan: Mali shn Fitorja, vaj
grshetim t formave. Nse pik n fund t shikimit. n plhur
vendosim forma nj pas nj,
fitohet ndjenj pr afr apo larg.
N kt mnyr bhet edhe
skena pr shfaqje teatrale.
Nse n vepr figurative
vizatojm forma m t mdha
apo m t vogla, fitojm iluzion
t hapsirs. Format m t
vogla, si natyr duken sikur t Vasko Tashkovski: Plazhi i
Perspektiv ajrore, fotografi dinozaurve, vaj n plhur
jen m larg, e format m t
(hapsir e madhe-vogl)
mdha duken sikur t jen m
afr.
Pr shembull: nse vizatojm
dy figura njeriu, njrn t vogl
e tjetrn t madhe, ne kemi
ndjenj se e vogla sht m larg
dhe e madhja m afr. Iluzion i hapsirs me grshetim
E njjta ndodh me t gjitha Piter Brojgel: Kulla e Babilonis, vaj n
plhur (gradacion i hapsirs)
format m t mdha apo m t
vogla. N natyr vendet m t
afrta jan me ngjyr m t errt,
e ato m t largta me ngjyr
m t ndritshme pr shkak t
largsis dhe dendsis s ajrit.
Paraqitja e hapsirs n
kt mnyr quhet perspektiv
ajrore. N artin figurativ, iluzion i
hapsirs me perspektiv ajrore
fitohet me tone apo ngjyra m t
ndritshme apo m t errta.
Paraqitja m e sakt e
hapsirs n nj vepr figurative Vinsent van Gog: Anije, tush, pend
05
VIZATIM
FUSHA FIGURATIVE
40 LAPSI
T prkujtohemi se lapsi
sht mjeti themelor pr
vizatim. Me laps mund t
fitohen vija t ndryshme, e
njkohsisht t fitohen edhe
tone t ndritshme dhe t buta,
t errta dhe t forta. Me laps
mund t hijezojm siprfaqe t
caktuara, me ka fitojm iluzion
t vllimit dhe thellsi.
M s miri sht t punojm
me laps t shnuar me B sepse
ajo sht shenja pr butsin
e lapsit i cili n vete prmban
m tepr grafit. Sa m i madh
q sht numri para shkronjs
B, lapsi sht aq m i but, dhe
shnon vija m t errta, si pr
shembull: B2, B3, B4 etj.
Pr vizatim me laps, baz
m prkatse sht letra
gjysm e vrazhd n t ciln
lapsi shpenzohet dhe l gjurm
figurative.
Mikelanxhelo: Studim pr nj nga
Simbolet n tavan t Kapells s
Sistins, laps
FLOMASTER
Flomasteri shpesh prdoret
pr prdorimt t prditshm, e
edhe pr vizatim. Me flomaster
vizatohet thjesht, nuk
shprndahet ngjyra, dhe leht
dhe shpejt thahet, l gjurm t
pastr dhe t qart.
Pr dallim nga teknikat tjera,
tek flomasteri kemi numr t
kufizuar t ngjyrave. Pr punim
Katerina Kavaseti: Dru, laps me gjasht, dymbdhjet e rrall
ngjyr her m tepr.
Ngjyrat mund t przihen
mekanikisht q t fitohet ngjyr
e re, e n t njjtn koh edhe
vijn t ciln e le flomasteri
sht e njtrajtshme, e fort
dhe e ftoht, pa mundsi pr
shumllojshmri.
Baza pr pun me flomaster
duhet t jet e lmuar, e m s
miri sht t prdorim hamer-
Vepr me laps letr.
Artistt pothuajse nuk
vizatojn me flomaster pr
shkak se kjo sht teknik
e pacaktuar kohsisht,
respektivisht nse vizatimi me
flomaster sht eksponuar
n hapsir, pas nj kohe t
caktuar ngjyra e tij humb.
Engr: Familja Stamati, laps Vepr e fmijve, flomaster
 05
VIZATIM
FUSHA FIGURATIVE

TUSH BAJC
41

Tushi sht mjet t cilin Mjet me t cilin mundemi

shpeshher e prdorim pr t bjm vizatim, i cili sot m
vizatim. Tushi sht material i rrall prdoret sht bajci.
lngshm i cili pr vizatim prdor Bajci sipas t gjitha dukurive
pend me maje t mpreht, sht i ngjashm me tushin, e
dru t mpreht apo brush t karakteristika e tij sht ngjyra
but me maje. Gjat puns me specifike kafe-oker e cila
pend t metalt fitohen vija vizatimit i jep bukuri figurative.
t pastra dhe t qarta, e kur
prdoret brusha vizatohet me Van Gog: Ur me karroc,
tush t holluar apo t pa holluar tush i dredhur
me uj q t mund t fitohen m
tepr vlera tonale.
Baza n t ciln vizatohet
me tush duhet t jet letr e
lmuar, e m miri sht t jet
hamer. Hameri preferohet pr
shkak t vetis s tij q vija t
mbetet e pastr, e qart dhe
precize.
Ekziston vizatim i dredhur.
Dredhimin e prdorim kur
pikturojm n nj vizatim t
punuar me vija q t mundemi
Henri Matiz: Grua me bluz e cila Vepr me bajc t dredhur
ti japim siprfaqe t vizatuara.
ndrron, tush, pend
Dredhimi bhet me tush t cilin
e hollojm me uj dhe n tone t KOMPJUTER
ndryshme e mbulojm vizatimin
e gatshm, por mund t bhet Me ndihmn e kompjuterit,
edhe n teknikat e pikturimit, sot mund t krijojm vizatime t
gvash, akuarel apo temper me ndryshme t cilat jan specifike
t cilat fitojm t ashtuquajtur pr kt teknik.
vizatim t ngjyrosur.

Rembrant: Akt me djalosh, tush,

Vizatim me tush, pend Brush Vizatim kompjuterik
06
PIKTURIM
FUSHA FIGURATIVE
42 Pikturimi sht fush e
gjer dhe e pasur figurative me
shprehje dhe specifikacione t
ndryshme figurative. Pikturimi
paraqitet me ngjyr dhe ton,
me siprfaqe t ngjyrosura,
forma dhe vija, por edhe me
aplikimin e t gjitha elementeve
dhe principeve figurative,
si jan: tekstura, hapsira,
madhsia, proporcioni, ritmi,
harmonia, kontrasti, bashksia,
baraspesha, gradacioni,
kompozimi dhe kahja.
Ikon mesjetare:
Evangjelisti Matej, ikon
Piktura punohet me lloje t Si mjet m i ri me t cilin
ndryshme t ngjyrave t cilat mundemi t bjm vepr
vendosen n baz me ndihmn pikturale sht edhe kompjuteri.
e veglave t ndryshme, m s Me ndihmn e programeve dhe
shumti me brusha dhe shpaklla veglave t caktuara kompjuterike
mundemi t krijojm forma t
pikturimi.
ndryshme, siprfaqe, n t
Baza pr piktur mund t
cilat mundemi t vendosim vija,
jet: letr, plhur, karton,
ngjyr, tone dhe tekstur.
qelq, metal, hapsir muri apo
dru. Varsisht nga ajo se n
far baze pikturohet, zgjidhet
lloji i ngjyrs dhe i mjeteve pr
pikturim. Sipas tekniks s
prdorur pr pikturim, veprat
figurative i quajm si: tapiceri,
mozaik, vitrazh, freska dhe
teknika tjera t pikturimit.
Dime Koco:
Njeri fisnik,
Aksesor pr vizatim Vegla pr pikturim tapiseri
Petar Mazev: Pjes e mozaikut n
Katedrale gotike n artres, prmendoren e lirimit n Veles,
vitrazh
 06
PIKTURIM
FUSHA FIGURATIVE

NGJYRA 43

Krahas elementeve tjera

figurative, ngjyra sht shprehje
themelore n pikturim. T
prkujtohemi se ekzistojn
ngjyra primare dhe sekondare,
kromatike dhe akromatike,
se dallojm ngjyra t ngrohta
dhe t ftohta, t errta dhe t
ndritshme.
Ngjyra primare jan: e
verdha, e kaltra dhe e kuqja,
ndrsa sekondare jan, vjollc,
e gjelbr dhe portokallie.

Ikon Jezus i plotfuqishm,

ikon, Ohr

Albert Gleizes: Simfoni n

vjollc, vaj n plhur

Rreth i ngjyrosur

Rubens Korubin: Natyr e vdekur

solemne, akrilik n plhur
Ngjyra primare dhe sekondare
Detal nga veshje popullore maqedonase

F. Kovaeviq: Peizazh dimri, vaj n

Edgar Dega: Estela Muson, vaj n Bazilika episkopie, Stobi, plhur (harmoni me ngjyra akromatike)
plhur mozaik
06
PIKTURIM
FUSHA FIGURATIVE

44 Ngjyrat primare dhe

sekondare quhen kromatike, e
zeza, e bardha dhe tonet e tyre
t prhitura akromatike.
Ngjyrat t cilat ndaj njeriut
veprojn ngroht jan: e verdha,
verdh-portokall, portokallia dhe
e kuqja, ndrsa ngjyra t ftohta
jan: e gjelbra, gjelbr-kaltra, e
kaltra, kaltr-vjollc dhe vjollc.
Na kujtohet se tek
ngjyrat m i njohur sht Kontrast komplementar
kontrasti komplementar i cili
e zmadhon intensitetin e dy
ngjyrave komplementare. ifte
komplementare jan: e gjelbra
dhe e kuqja, vjollca dhe e verdha,
dhe portokallte dhe e kaltra.

ifte t kontrastit
komplementar

Endri Varhold: Xhems Din

Henri Matiz: Madam Matis,

Vinsent van Gog: Rrug fshati n Avers, vaj n plhur Vaj n plhur
(kontrast komplementar) (ngjyra t ngrohta dhe t ftohta)

TONI
E dim se toni sht
element figurativ i cili cakton
sasin e drits n nj ngjyr,
respektivisht nj ngjyr t njjt
mundet t ket m tepr tone.
Toni fitohet kur nj ngjyre
i shtohet ndritshmri apo
errsir, respektivisht ndriohet
me t bardh dhe errsohet me
ngjyr t zez. Pr shembull,
nse t kuqes i shtojm t
bardh mund t fitojm t kuqe
m t ndritshme, e po q se t
kuqes i shtojm ngjyr t zez
do t fitojm ngjyr t kuqe m
t errt.
Tone kromatike
Tone akromatike
Huskoviq: Peizazh, akrilik
06
PIKTURIM
FUSHA FIGURATIVE
Tone kromatike jan t 45
gjitha tonet q fitohen kur
ngjyra kromatike ndriohet apo
errsohet me ngjyr t bardh
apo t zez. Tone akromatike
jan t gjitha tonet q fitohen
me przierje t prbashkt t
ngjyrs s zez dhe t bardh.
Nse bjm m tepr tone
t cilat ngadal ndryshojn
nga m e ndritshme apo errt,
fitojm shkallzim tonal. Me
shkallzim tonal mundemi t
fitojm shkall tonale kromatike
dhe akromatike. Ton n realitet, hapsir, fotografi
Me prdorimin e tyre
artistt i modelojn format
dydimensionale n piktur me
t ciln fitojn iluzion t vllimit.
Nse n veprn figurative
kombinojm tone m t
ndritshm dhe m t errt
fitojm dinamik n piktur.
Rembrant: Apostol, vaj n
plhur (tone harmonike)
Pablo Pikaso: Jeta, vaj n Dragan Najdenovski: Zon,
plhur vaj n plhur
06
PIKTURIM
FUSHA FIGURATIVE

46 HAPSIRA N rrethinn ton, n natyr, Artistt me prdorimin e

Hapsira sht element
figurativ.
Hapsir reale sht ajo
e cila na rrethon, n t ciln
jetojm, n t ciln lvizim, n
t ciln msojm, flem, n
t ciln fluturojn zogjt dhe
aeroplant, rrjedhin lumenjt,
rriten pyjet dhe lulet. N pikturat
e artistve shohim hapsir, por
ajo nuk sht e vrtet, at e
quajm iluzion i hapsirs.
Artistt fitojn iluzion
t hapsirs n mnyra t
ndryshme, me tone, me ngjyra
t ndritshme dhe t errta, me
forma t mdha dhe t vogla,
me grshetim t formave njra
pas tjetrs dhe me ngjyra t
ngrohta dhe t ftohta.
n mal, n qiell, pyje, ujra, perspektivs kan arritur
mundemi t shohim pasuri t rezultatet m t mira n
toneve t nj ngjyre. Artistt n paraqitjen e hapsirs s
veprat e veta prdorin tone t jashtme dhe t brendshme.
ndryshm m t errta dhe m
t ndritshme q ta paraqesin
iluzionin e hapsirs dhe
vllimit.
Iluzioni i hapsirs fitohet
edhe me madhsi. Format m t
vogla duken m larg nga ato q
jan t pikturuara m t mdha.
Nse nj objekt e vendosim pas
tjetrit, ai objekt do t duket m
larg se i pari.
Paraqitja e hapsirs n Z. Miliq: Lugin, vaj n plhur
veprat figurative arrihet edhe
me prdorimin e perspektivs.

Vizatim i fmijve, hapsir

me perspektiv dhe ton

Kamij Pisaro: Bulevari Mon Marte n mbrmje, vaj n plhur

(iluzion i hapsirs)
Perspektiv
 06
PIKTURIM
FUSHA FIGURATIVE

BARASPESHA 47

Prdorimi i baraspeshs n
pikturim sht qllim i secilit
artist figurativ.
Baraspesh n mnyr m
t thjesht fitohet me aplikimin e
simetris kur ana e djatht dhe
e majt e veprs jan identike.
Baraspesh asimetrike
sht kur arrihet baraspesh
por me dallime n dy gjysmat.
Pr shembull: kur prdorim
hapsir me ton m t ndritshm
n njrn an, e n ann tjetr Jan Arp: Mali njqind engele,
vaj n karton
arrijm baraspesh me ton
m t errt. far do t jen
madhsit e tonit t errt apo t
Dimitar Kondovski: Pa titull, vaj n
ndritshm artisti i cakton sipas baz druri
ndjenjs s tij pr baraspesh.
Secili artist zhvillon shikim
t vet t baraspeshs q rrjedh
nga karakteri i tij, ndjenja dhe
eksperienca n krijimtari.

Rada Popova Malkiq: Pa titull,

Edvard Munk: Valsi i jets, vaj n
tapiceri (simetri)
plhur (asimetri)

Vladimir Georgievski: Zbrthim i

ndritshm, vaj n plhur Pablo Pikaso: Mandolina dhe kitara, vaj n plhur (asimetri)
06
PIKTURIM
FUSHA FIGURATIVE
48 AKUAREL
T prkujtohemi se akuareli
sht teknik e pikturimit n t
ciln ngjyrat hollohen me uj.
Pikturohet n ann e vrazhd
t letrs dhe me kt teknik
mund t fitohen tone t buta
t ngjyrs, t lehta dhe t
tejdukshme dhe nuk mund t
pikturohet mbi ngjyr.
Albreht Direr: Rrug n
Vinzvurg, akuarel
Vladimir Georgievski: Krishti n
sofr, akuarel
Veprat akuarel duken t
freskta dhe leht dhe shum
shpesh autort me kt
teknik pikturojn natyr, male, takohemi n shkoll. E dim
peizazhe, fusha, lumenj, lule
dhe siprfaqe t gjra t ujit.
Hapsira me teknikn e akuarelit
fitohet me vendosjen e toneve
t ndritshme dhe t errta, e po
ashtu edhe me ngjyra t ftohta
dhe t ngrohta pr larg dhe afr.
Vepr e fmijve, akuarel,
(nxns 9 vjear)
Vepr e studentve, akuarel
TEMPERA
Edhe me kt teknik
se tempera sht teknika m e
vjetr me t ciln jan pikturuar
freskat npr kisha dhe
manastire. N kohn e vjetr
artistt vet e kan prgatitur
ngjyrn.
Me temper pikturohet
n ann e vrazhd t letrs,
mundet t fitohen ngjyra t forta
dhe intensive, t fitohen tone
t ndryshm me przierjen e
t bardhs dhe t zezs ose t
gjenden shum ngjyra tjera me
przierje t prbashkt sipas
dshirs.
Me prdorimin e ngjyrave
t forta dhe intensive n vepr
fitohen kompozime t pasura
koloristike.
Me temper kemi mundsi t
pikturojm motive dhe objekte
nga natyra me paraqitjen e
iluzionit t hapsirs.
Miniatur nga Evangjelia
Dobrejshinit, temper

Anxheliko: Shn Katerina,
detal i kompozimit, temper
Vepr me temper
Eleni Xhanioti: Qytete, temper
06
PIKTURIM
FUSHA FIGURATIVE
GVASH 49
Gvashi poashtu sht teknik
n t ciln ngjyra hollohet
me uj. Pikturohet me ngjyra
akuarel dhe temper t bardh
n tub. Me kt kombinim
mundemi t fitojm tone t lehta
dhe senzitive sikur se akuareli,
e kur e prziejm ngjyrn me
tempern e bardh mundemi t
pikturojm mbi ngjyr.
Gvashi sht kombinim me
ndihmn e t cilit mundemi t
shprehemi me mundsit e
akuarelit dhe tempers. Vepr me gvash
Pikturohet n ann e vrazhd
t letrs me brusha t cilat kan
fije t buta me maje. E gjith ajo
q mund t arrijm me akuarelin
dhe tempern mundemi ta
arrijm me teknikn gvash.
Vepr me gvash Vepr me gvash
Vepr me gvash
07
GRAFIKA
FUSHA FIGURATIVE
50 U njoftuam se grafika sht
fush e posame figurative n
t ciln vepra figurative fitohet
vetm me shtyp.
Sipas asaj n ciln
teknik e shtypim grafikn,
mundemi ta ndajm n shtyp
t thell, t lart, r rrafsht,
t deprtueshm dhe t
kombinuar. N koht m t reja,
me paraqitjen e kompjuterit
kemi grafik kompjuterike.
Q t mundemi t merret nj cilindr me t cilin e
shtypim grafik, s pari duhet
Makin e vjetr pr shtyp
Efekte t ndryshme grafike
t shnimit n bakr
t kemi baz, si sht
linoleumi, kartoni, druri, guri,
apo pllaka metali. Pllaka n
t ciln e realizojm iden
dhe me t ciln e shtypim
grafikn quhet matric.
Matrica prpunohet me vegla
t posame me t cilat e
gdhendim apo e thellojm, apo
e prpunojm me mjete kimike
t veanta. Kur klisheja sht
e gatshme pr shtyp. Duhet t
vendosim ngjyrn grafike, letr
speciale n t ciln shtypet
dhe makin e cila me shtypje
e realizon grafikn si vepr
artistike.
Npr shkolla nxnsit
krijojn grafika me mjete m
t thjeshta, me ngjyra temper
F. M. Janzen: Drur t zhveshur, shnim n bakr
Matric pr shtyp nga linoleum
n vend se me ngjyra grafike
dhe pa makin shtypse por
me shtypje t thjesht me dor
apo ndonj mjet cilindrik.
Shtypi i lart sht kur
matrica thellohet, por ngjyra
me cilindr vendoset n pjest
e larta, e pjest e thelluara
mbesin t bardha. Llojet e
tekniks me shtyp t lart jan:
karton-shtyp, drugdhendje dhe
gravur e linoleumit.
Shtyp i thell sht
kur matrica gdhendet dhe
vizatohet, e ngjyra shtypet n
pjest e gdhendura, e prej atje
transferohet n letrn e shtypit.
Teknika t shtypit t thell
jan: gdhendja e bakrit,
shnimi n bakr, gjilpra e
that, akvatina dhe linografia.
Gjurm nga matrica

Shtyp i rrafsht sht kur
matrica pr shtyp punohet me
mjete kimike e jo fizikisht me
gdhendje dhe thellsim. Teknika
t shtypit t rrafsht jan:
monotipia dhe litografia.
Shtyp lshues sht kur
pr matric prdoret plhur
speciale e mndafshit e cila e
lshon ngjyrn gjat shtypit.
Matrica e rrjetit prpunohet n
mnyr kimike. Teknik e njohur
sht sito shtyp.
Shtyp i kombinuar sht
kur nj grafik realizohet me
kombinim t dy apo m tepr
teknikave.
Riard Ejber: Pa titull, monotipi
Daniel Ozmo: Autoportret,
linogdhendje
07
GRAFIKA
FUSHA FIGURATIVE
Sot n bot grafika Shtypja n kt medium
51
kompjuterike z vend mes sht shum e thjesht, bhet
teknikave tjera klasike. me printim dhe nuk ka nevoj
Kompjuteri ka mundsi t pr prpunim t matricave
pakufizuara pr realizim t n mnyr klasike, vegla pr
nj grafike bashkkohore dhe gdhendje dhe gravur, ngjyr
i knaq autort si mjet pr shtypi dhe cilindr, si dhe
krijimtari artistike. Me prdorimin makin grafike, respektivisht
e programeve kompjuterike pr pres pr shtyp.
shprehje t krijimtaris autori
mund t kombinoj dhe t
prdor elementet dhe principet
figurative n nj trsi, t prdor
vija t ndryshme, forma t
ndryshme, ngjyr, ton, tekstur
dhe gjith at q grafikn e bn
vepr artistike.
Gjat prpunimit t ksaj
grafike, autori para vetes
n monitor e sheh pamjen
prfundimtare t grafiks dhe
mund ta shtyp kur t jet i Huskoviq: Takim n biruc burgu
knaqur nga vepra e vet.
Burhan Ameti: Spirit way,
grafik digjitale Tuluz Lotrek: pllakat, 1893
07
GRAFIKA
FUSHA FIGURATIVE

52 VIJA Artisti grafik i kombinon vijat TEKSTURA

Grafika sikur se t gjitha
veprat figurative i prdor t
gjitha elementet dhe principet
figurative t gjuhs figurative,
por si zon specifike vija, ngjyra,
toni, tekstura dhe forma jan
mjetet kryesore pr shprehje
grafike.
Vija n t gjitha llojet e shtypit,
edhe n grafikn kompjuterike,
mbetet element themelor pr
shprehje. Varsisht nga lloji i
tekniks, bukuria dhe pasuria e
vijs edhe vizatimi jan baz t
shprehjes grafike.
e drejta, t lakuara, t trasha dhe
t holla, t gjata dhe t shkurtra
n kombinime t ndryshme.
Me vijn fiton shrafur e cila ka
qen m s teprmi e prdorur thellsim, gdhendje, e m s
nga mjeshtrit e vjetr grafik. Me
vizatim fitohet iluzion i hapsirs
dhe thellsi, si dhe ndarje t
siprfaqeve t caktuara me
tekstur.
Tekstura sht nj nga
mjetet kryesore t shprehjes
gjat prpunimit t grafiks. Me
teprmi me procedur kimike
n shnim n bakr, akvantina,
gjilpra e that dhe litografi,
artisti fiton tekstura t ndryshme
t cilat jan karakteristike pr
grafikn.

Vepr e fmijve, linogdhendje

V. Radovani: Val, litografi

Ilija Koovski: Bukuroshja dhe

bisha, drugdhendje

Drugdhendje, autor i panjohur

Burhan Ahmeti: Rrug e

Ordan Petleski: Konstruksione t vjetra, drugdhendje ngjyrosur, grafik digjitale
 07
GRAFIKA
FUSHA FIGURATIVE

TONI NGJYRA 53

Toni sht mes vlerave t Ngjyra sht shum prezent

para t grafiks n teknika n grafik. N teknikat klasike
t caktuara. Pasuria m numri i ngjyrs varet nga numri i
karakteristike dhe m e madhe, matricave.
si dhe llojllojshmri t toneve Nse duam t shtypim
fitohet me shtypin e thell, m s grafik me dy apo m tepr
shumti n teknikn akvantina n ngjyra duhet t prgatisim m
shnim n bakr ku me procese tepr matrica, pr seciln ngjyr
fizike dhe kimike grafiku mund bhet matric e posame dhe
t fitoj numr t pafund t secila ngjyr shtypet vet, njra
toneve. pas tjetrs.

Portret vajz, litografi

Dano Ordev: Alfa 90/2,

Rembrant: Tre kryqe, shnim n bakr Serigrafi me ngjyr

Rembrant: Vdekja e Maris,

shnim n bakr

Endru Gedes: Portret i nns, Dime Nikollov: Zon XXI, S. Shemov: Fmija tregon me gisht
shnim n bakr vizatim me bakr nga yjet, serigrafi
07
GRAFIKA
FUSHA FIGURATIVE
54 FORMA
Sikur se n t gjitha veprat
figurative, forma sht element
i rndsishm pr vlern e
grafiks. Pa dallim se a bjm
grafik reale me ndonj motiv
apo kompozim abstrakt, forma
luan rol t rndsishm e cila i
bashkon vijn, tonin, teksturn
dhe ngjyrn n nj trsi.
Pablo Pikaso: Buf i madh,
litografi
MONOTIPIA
E dim se monotipia sht
teknik e cila dallohet nga
teknikat tjera grafike sipas asaj
q me t mund t shtypim vetm
nj kopje.
N pllak qelqi, metali apo
plastike vendoset ngjyra, nj
Proces i shtypit me monotipi
apo m tepr, n pllakn me
ngjyr vendoset flet letre dhe
me dor apo me ndonj mjet
tjetr shtypet letra.
Me kt teknik mundemi t
eksperimentojm me nj apo
m tepr ngjyra, t vizatojm, t
gravojm, t shtypim tekstura t
ndryshme natyrale apo artificial
dhe do her t fitojm shtyp
interesant.
Vepr e fmijve, monotipi
Sen Frensis: Pa titull,
monotipi
Edgar Dega: Peizazh, monotipi
Xhejk Bertot: Pa titull,
Hans Balding Grien: Kalors i
monotipi
magjepsur, gdhendje n bakr
 07
GRAFIKA
FUSHA FIGURATIVE

SHNIM N BAKR por pr seciln ngjyr duhet nga 55

nj matric e posame. T gjitha
Shnimi n bakr sht matricat nj nga nj shtypen n
teknik grafike e shtypit t thell. flet letre t njjt.
Shtypi fitohet nga pllak bakri
(zinku) kur mbi at vendoset
vizatimi i dshiruar.
Shnimi n bakr realizohet
n kt mnyr:
- Mbi pllak metali vendoset
llak asfalti dhe presim t thahet.
Pastaj me gjilpr t mpreht
vizatohet ideja dhe gravohet
llaku nga vendi ku duhet t ket
vij.
F.M. Janzen: Pemt e zhveshura
- Pastaj vendoset pllaka n
en me acid (acid sulfuri apo
oksid hekuri)
- Acidi e bren pllakn n Edvard Dega: Autoportret,
shnim n bakr
vendet ku sht i larguar llaku,
respektivisht n vendin e
vizatimit.
- Siprfaqja e pllaks fshihet
leht nga teprica e ngjyrs dhe
kemi kujdes q ngjyra t mbetet
n vijat. Pablo Pikaso: N kafene,
- Shtypet me pres pr shnim n bakr
shtyp t thell: mbi pllak me
ngjyr vendoset letr e lagur e
cila hyn n thellsit e pllaks
dhe e trheq ngjyrn n vete,
respektivisht n letr.
Shnimi n bakr mundson
realizim t vijave t holla, t
ndjeshme, suplite, por edhe t Dime Nikolov: Rajon, shnim
forta dhe precize. n bakr
Siprfaqe me kt teknik
fitohen me ndihmn e teksturs/
gravurs nga vija n kahje t
ndryshme. Mundson edhe
realizim me m shum ngjyra,

Petar Haxhi Boshkov: Grafika X,

litografi Pol Kle: Dy burra, shnim
n bakr
08
SKULPTURA
FUSHA FIGURATIVE
56 Veprat figurative t skulpturs
jan karakteristike nga ajo q
kan form tredimensionale,
respektivisht zn nj pjes
t hapsirs me vllimin e
vet. Skulptura mund t jet e
realizuar si skulptur stabile dhe
mobile. N skulpturn stabile
dallojm plastik t plot dhe
relief, e n at mobile veprn e
emrojm si mobil.
Ogist Roden: Balzak, gips
Skulptur lindore
Plastika e plot sht Pr dallim nga plastika
vepra figurative m prezent n e plot e cila sht statike,
skulptur. Ajo sht vepr e plastika mobile sht vepr
pavarur tredimensionale e cila e cila sht n lvizje. Mobili
qndron n hapsir t caktuar sht skulptur e cila sht
t brendshme apo t jashtme, n lvizje kshtu q shikuesi
n t mbyllur apo t hapur. sht dshmitar i ndryshimit t
Plastikn e plot mundemi skulpturs.
ta shikojm dhe t knaqemi Lvizja e skulpturs varet
me t nga t gjitha ant q nga ideja e artistit, a do t lviz
njkohsisht na mundson me mekanizm apo n mnyr
ndjenj t ndryshme t formave natyrale.
dhe vllimit.
Aleksadnar Kalder: Mobil n qetsi
dhe lvizje
Vepr nga letra
Mobil n hapsir
Aleksandar Kalder: Fleta t kuqe, mobil
Portret i Gudea, gur

Artistt, veprat e veta i
ndrtojn me kombinim t
llojllojshmris t vllimit n nj
trsi. Nse skulptura sht me
vllim i cili duket i mbushur, fort,
plot dhe sikur t jet br nga
nj pjes, themi se sht mas
monolite. Nse skulptura sht
e formuar nga vllimi i cili ka
kombinim t vijave dhe forma t
zgjatura q hyjn n hapsirn
e skulpturs themi se ajo sht
zgjedhje lineare e skulpturs.
Vencislav Rihter: X-1, aluminium
Tome Serafimovski: Kiril
Pejinoviq, bronz
SKULPTURA
Skulptura punohet
materiale t ndryshme si jan:
guri, druri, terakota, qeramika,
metali, gipsi, bronzi por edhe nga
materiale tjera si jan: plastika,
qelqi, letra dhe hedhurinat.
Varsisht nga materiali nga i
cili sht punuar skulptura, ajo
realizohet n m tepr mnyra.
Gjat puns me argjil
skulptori punon me modelim,
respektivisht me shtim dhe
heqje. Kur punon me gur
dhe dru punohet vetm me
heqje, e kur punohet me metal
vepra punohet me gdhendje,
konstruktim, aplikim etj.
Pablo Pikaso: Gitara, letr
08
FUSHA FIGURATIVE
nga N skulptur vepra modelohet, 57
konstruktohet, aplikohen forma
ose radhiten m tepr forma
n nj trsi. Gjat realizimit
t skulpturs prdoren vegla
t ndryshme prej daltave
speciale pr materiale t
ndryshme (dru, gur) deri te
veglat bashkkohore pr ngjitje
dhe makina pr prpunim t
materialeve.
Pikaso: Mace, teknik
e kombinuar
Vepr prej letre
Skulptur mobile
08
SKULPTURA
FUSHA FIGURATIVE

58 FORMA - VLLIMI MADHSIA

Forma, respektivisht vllimi N t shumtn e rasteve

sht element themelor figurativ
i cili e krijon skulpturn. Vepra
krijohet me kombinim t pasur
t vllimit i cili mund t jet i
thjesht dhe i ndrlikuar, kndor
dhe i rrumbullakt, i hapur dhe i
mbyllur, i mbushur dhe i zbrazt,
i theksuar dhe i thelluar, i plot
dhe i perforuar.
Kur vllimi merr hapsir t
caktuar dhe nuk sht i mbushur
me material, ai ka vetm vllim,
por nse forma sht e mbushur
plotsisht me material ather
themi se ka mas. Pr shembull:
topi ka vllim t caktuar por nuk
sht i mbushur me ajr, derisa
guri merr vllim dhe mas t
njjt.
skulptura sht me madhsi
reale, por mund t jet edhe
shum e vogl dhe shum e
madhe. Veprat e vogla i quajm
miniatur, e t mdhat skulptura
monumentale. Posarisht
skulptura q sht me madhsi
jasht natyrale dhe paraqet
ndonj ndodhi t rndsishme
historike apo ndonj person, e
Vasil Vasilev: Portret quajm monument.
asociativ I, dru

Ogist Roden: Puthje, gur

Portret i romakut, Rom, mermer

Dushan Xhamonja: Skulptur Shtatorja e mbretit Gudea,

metalike 83, metal Mesopotami, gur
 08
SKULPTURA
FUSHA FIGURATIVE

BARASPESHA 59

Sikur se n veprat tjera

figurative edhe n skulptur
qllimi sht t arrihet
baraspesh. Baraspesha
edhe ktu arrihet me ndihmn
e simetris dhe asimetris.
Baraspesha simetrike aplikohet
shum pak derisa baraspesha
asimetrike sht m shum
prezent pr shkak se ka vler
Familje, skulptur (asimetri)
m t madhe figurative.

Imperatori Avgust, Rom, bronz

Tome Serafimovski: Shn Kiril dhe

Metodi, bronz

Dime Todorovski: Vrim, bronz Ogist Roden: Tre piktura, bronz (asimetri)
08
SKULPTURA
FUSHA FIGURATIVE
60 RITMI
N seciln skulptur
mundemi t shohim lvizje t
caktuar, respektivisht dinamik
t vllimit.
Artisti n skulptur kryesisht
vendos ritm t lir i cili rrjedh
nga kreativiteti dhe ideja e tij.
Vencislav Rihter: Reliefometr II,
metal (ritm i lir)
Dushan Xhamoa: Skulptura, metal
(ritm i lir me form)
VIJA
Vija si element figurativ
n skulptur kombinohet me
siprfaqen e vllimit apo me
vet iden e skulpturs. Nse
vepra sht e ndrtuar me forma
t holluara, t cilat asocojn n
vija, themi se kemi skulptur m
form t vijave t holluara.
Vija prdoret pr fitim t
teksturs n siprfaqe me t
ciln pasurohet vlera figurative
e veprs.
A. Kalder: Trungu familjar, tel
Vepr e fmijve, tel
Gruner: Karrige, tel
Jan Tingveli: Metamekanika, tel Petar Haxhi Boshkov: Vertikale, bronz

NGJYRA
Ngjyra sht shum shpesh
prezent dhe kombinohet me
vllimin n skulptur. Ngjyra
takohet edhe n skulpturat e
civilizimeve t vjetra dhe sot n
skulpturn moderne.
N skulpturn modern
ngjyra pothuajse ka rndsi t
njjt me formn.
Sarkofag egjiptian, dru
Artist nga Hopeh: Statua e Arhotit,
qeramik e ngjyrosur
SKULPTURA
PROPORCIONI
Proporcioni si princip n t cilin
mes veti kombinohen madhsi
t ndryshme n nj trsi sht hapsir, e zbukuron dhe sht
prezent q nga civilizimet e
hershme e deri m sot. Qllimi i
do skulpture sht q t gjendet
raport ideal i formave me t cilat
do t vjen deri tek bukuria ideale.
Kjo posarisht sht prezent tek
autort t cilt e paraqesin trupin
e njeriut.
Hermes, Praksitel, Greqi
Portret, argjil
08
FUSHA FIGURATIVE
HAPSIRA 61
Skulptura merr hapsir,
vendoset dhe qndron n
pjes e asaj hapsire. Forma
dhe hapsira jan n interaksion
respektivisht veprojn njra ndaj
tjetrs. Shpesh her skulptura
bhet pr hapsir t caktuar
dhe artikulohet me hapsirn si
nj trsi.
Stanko Pavleski: Vij drejt diellit,
inoks
Skulptur n hapsir
 DIZAJN I VIZUELNI
DIZAJN DHE KOMUNIKIME
09

VIZUALE
FUSHA FIGURATIVE

62 Dizajni merret me formsimin

e jashtm t gjith asaj q e
prdorim dhe e blejm pr
nevojat tona t prditshme dhe
at q e shohim me qllim q t
na informoj apo t na udhzoj
pr dika.
N kt fush figurative
punojn artist figurativ t Pllakat
cilt i quajm dizajner. N
komunikimet vizuale i emrojm
si dizajner grafik, e tjert jan
dizajner pr tekstil, mobilie,
ambalazh, qelq, qeramik, e
ata q dizajnojn veshmbathje
i quajm kreator t mods,
e artistt t cilt dizajnojn
kostume pr teatr dhe film i
quajm kostumograf. Veshmbathje pr fmij

Pllakat

Karroc pr fmij

Dizajn i karriges Veshmbathje pr fmij Vegla pr ushqim

DIZAJN
DIZAJN I KOMUNIKIME
DHE VIZUELNI

09
VIZUALE FUSHA FIGURATIVE

Industria prodhon miliona 63

produkte t ndryshme n do
minut pr nevojat e njeriut.
Secili prodhim e trheq blersin
me pamjen e tij estetike, si pr
shembull: automjeti, lodrat,
stolit, aparatet e amvisris,
etj. Kt lloj t formsimit estetik
e quajm dizajn industrial.

Komplet en pr ushqim

Automjet

Vokmen

Kpuc pr futboll Automjet

Parfum

Motoiklet Karrige 6
 DIZAJN I VIZUELNI
DIZAJN DHE KOMUNIKIME
09

VIZUALE
FUSHA FIGURATIVE

64 N komunikimet vizuale si
jan: pllakati, librat, gazetat,
revistat, bilbordet, pamfletet,
reklamat dhe e gjith ajo q
shtypet e punojn dizajnert
grafik.
Simbol i mbrojtur

Pllakat

Mbshtjellse pr CD muzikore

Kopertin e revists
Pllakat filmik
DIZAJN
DIZAJN I KOMUNIKIME
DHE VIZUELNI

09
VIZUALE FUSHA FIGURATIVE

Kostumografia, respektivisht Posarisht kostumografia

dizajni i tekstilit dhe krijimtaria
e mods jan lm t cilat kan
domethnie t madhe pr jetn
e njeriut bashkkohor. Kto tre
lmi i bashkojn funksionet e
veta me qllim q ta veshin
njeriun n mnyr moderne.
Kostum historik
65
sht n funksion t dizajnoj
veshmbathje pr shfaqje
teatrale apo film me t ciln do
ti prezantoj kohn n t ciln
ndodh ngjarja. Kostumograft
duhet t ken njohuri nga historia
dhe far veshmbathje kan
mbajtur njerzit n periudh t
caktuar historike, e njkohsisht
far kan qen veshmbathjet
e njerzve nga profesione
t ndryshme, t njerzve t
rndomt, t pasur, udhheqsit,
klerikt, ushtria, etj.
Ekziston edhe shkenc e
posame e cila e studion historin
e kostumit dhe e cila shfrytzon
informata nga dokumente t Kostum filmik
shkruara dhe nga veprat e vjetra
t artistve figurativ t vjetr
dhe nga fotografit dhe freskat e
murit q jan t njohura n art.

Kostum historik

Kostum teatror

Kostum historik

Kostum Kostum filmik Kostum filmik

10
GALERIA
ARTIST MAQEDONAS

66

Jordan Grabulovski Grabul: Simbole vendore, imento e bardh Tome Serafimovski: Kiril Pejinoviq, bronz

Rodoljub Anastasov: Njeri dhe Stefan Manefski: Ritm Tanas Lulovski Tane:
hapsir CXI, vaj n plhur i lir, matal Autoportret, akrilik n plhur

Vllado Georgievski:
Qingj i shenjt,
vaj n plhur

Adem Kastrati:
Korrje, vaj
n plhur
 10
GALERIA
ARTIST MAQEDONAS

67

Vasko Tashkovski: Plazhi i dinozaurusve, vaj n plhur Dano Ordev: Peizazh, vaj n plhur

Dushan Perinkov: Pyll dhe re, vaj Simon Shemov: nga cikli Gruaja, Gligor emerski: Gretxa e
n plhur punim me dor nga letra mendur, vaj n plhur

Ana Temkova: Shn

Joakim Osogovski,
vaj n plhur

Kostadin Tanev-
Dinka: nga cikli
q paraqet
gjyshja Gina, sito
shtyp me ngjyr
11
FJALOR I SHPREHJEVE
68 A Bienale ekspozit e cila
Amator dashamir i artit i
cili ka profesion tjetr personal,
por merret me krijimtari figurative
nga dashuria e jo profesionalisht.
Animalist artist figurativ
i cili merret me paraqitjen,
respektivisht vizatimin dhe
skulpturimin e kafshve.
Antika emrtim i t gjitha veanta pr stolisje.
kulturave t vjetra, posarisht
asaj romake dhe greke.
Art abstrakt drejtim n
artin modern i cili mnjanon
paraqitjen e bots reale dhe
krijon me forma t lira.
Arabeska - ornament n
stil arab i cili sht i prbr
nga elemente t stilizuara
gjeometrike.
Atelie puntori, hapsir e
artistit figurativ apo e njerzve
me profesione kreative.
Ambalazh dizajnim figurativ
i materialit me t cilin paketohet
dhe shitet prodhimi.
Arti figurativ emrues i
prbashkt pr arkitekturn,
pikturimin, skulpturimin dhe
grafikn, vepra t cilat njeriu n
mnyr kreative i krijon.
Arti i zbatueshm emrtim
i sendeve t formsuara
figurativisht pr prdorim.
B Kopje vizatim i shpejt dhe
Barelief relief i ult dhe i
cekt n skulptur.
mbahet do dy vite.
Bust paraqitje e koks dhe
pjess s eprme t trupit t
njeriut n skulptur.
D
Dekorim stolisje
hapsirs, si dhe forma
Dizajn vizatim dedikuar
pr formsim t prodhimeve pr
prodhimtari industriale.
Dizajner artist, specialist
pr formsim estetik t objekteve
ose siprfaqeve pr prodhimtari
industriale.
Dizajn industrial formsim
figurativ pr prdorim t sht paraqitja e hapsirs,
prditshm t cilat prodhohen n
industri.
F Katalog publikim n t cilin
Faktura siprfaqe e veprs
artistike n pikturim me t ciln
fitohen disa veori t siprfaqes.
Figurativitet karakteristik
e veprs artistike kur n t
mund t shihet fytyr konkrete,
prmbajtje apo motiv.
Flet grafike
figurative grafike e shtypur.
G
Galeri hapsir e ndrtuar
pr ekspozim t veprave
figurative.
Gvash teknik vizatimi me
ngjyra uji dhe temper t bardh.
Grafik reproduktive
kopje apo vepra t cilat nuk jan
t shtypura me dor, por me
shtyp ofset industrial.
e H
t Histori e artit shkenc pr
zhvillimin e drejtimeve artistike,
vlern e tyre dhe domethnien
historike.
I
Ilustrim piktur apo vizatim
lidhur me ngjarje nga teksti i
shkruar.
Iluzion iluzion n piktur
tonit, perspektivs etj.
K
jan t shnuara t gjitha veprat
e muzeut, galeris, ekspozits
apo krijimtaria e artistit.
Ki produksion joartistik.
Ki sht vepr e cila krijohet
nga dshira e lir pr plqim,
do t thot paraqitet si rezultat i
vepr rrethins t pazhvilluar artistike.
Kolorit ngjyrshmri, veori,
shprehje, efekt i veprs figurative
i arritur me ngjyr.
i leht me vija t thjeshta dhe me
pak detaje.

FJALOR I SHPREHJEVE
L zbukuruar ndonj hapsir t
Lineare karakteristik e
veprs pikturale, grafike apo
skulpturale, n t ciln mjet
kryesor i shprehjes sht vija.
M piktori i przien ngjyrat para se ti
Marina paraqitje figurative i
peizazheve detare.
Miniatura piktur apo
skulptur n format t vogl.
Mozaik vepr figurative
e cila punohet me bashkimin e
katrorve t vegjl me ngjyra t
ndryshme nga qelqi, guri, etj.
Monografia libr n t cilin
jan paraqitur jeta dhe vepra e
ndonj artisti.
Monokronia vepr
figurative e punuar vetm m nj
ngjyr.
Mbshtjells formsim
figurativ, dizajnim i kopertins
s librit apo material tjetr
reklamues.
N natyrale n forma t thjeshta.
Natyralizm tentim i artit,
objektet t paraqitn n mnyr
m t vrtet dhe m reale.
Ngjyr lazure vendosje e
ngjyrs s tejdukshme nprmjet
t cils mund t shihet baza.
O
Ornament forma
gjeometrike apo zoomorfe
t stilizuara me t cilat sht
cilat mund t prsritn apo
variojn.
P T
Paleta siprfaqe n t ciln
vendos n vepr.
Panorama paraqitje
natyrs me pamje t gjera dhe t
largta.
Peizazh piktur n t ciln
sht paraqitur natyra.
Profil pamja e fytyrs apo
sendeve t shikuara prej anash.
S Vinjeta vizatim i vogl q
Signatura nnshkrim
personal i artistit n piktur,
grafik apo skulptur t ciln e
ka punuar.
Skica fotografi, skulptur e
shpejt dhe e parregulluar.
Stilizim thjeshtsim,
transformim i formave prej asaj
Skulptur galerike
skulptur e cila sipas madhsis
mundet t ekspozohet n galeri
(madhsi reale dhe miniatur).
Sh
Shtafelaj mbajts pikture
n t ciln artisti vendos pikturn
gjat puns.
11
Shtyp i rrafsht teknik 69
grafike pa thellsim t bazs
(sito shtyp, monotipi).
Tapiceri emrtim i
prgjithshm pr vepra figurative
t punuara nga tekstili.
e Terakota emrtim i
prgjithshm pr prodhime argjili
t cilat jan forcuar me pjekje.
Triptik vepr figurative e
prbr prej tre pjesve.
V
Valer fjal frnge pr ton.
shrben pr zbukurim t ndonj
teksti.
Vitrazh dritare apo hapsir
qelqi e punuar apo stolisur
me pjesza qelqi me ngjyra t
ndryshme.
Vizatim vepr figurative
n siprfaqe, e krijuar me vij si
mjet kryesor i shprehjes.
Zh
Zhanr paraqitje e pikturave
t jets s prditshme nprmjet
veprave figurative.
 TEST 1
70
EMRI DHE MBIEMRI__________________________________________________________

1. Numro cilat jan ngjyrat primare: 2. Numro cilat jan ngjyrat sekondare:
1. ____________________ 1. ___________________
2.____________________ 2.____________________
3.____________________ 3.____________________

3. Numro elementet figurative t gjuhs 4. Numro principet figurative t gjuhs

figurative:
1. ____________________
2.____________________
3.____________________
4.____________________
5.____________________
6.____________________
7.____________________
8.____________________
figurative:
1. ____________________
2.____________________
3.____________________
4.____________________
5.____________________
6.____________________
7.____________________
8.____________________

5. Numro tre teknika t pikturimit: 6. Numro tre teknika t grafiks:

1. ____________________ 1. ____________________
2.____________________ 2.____________________
3.____________________ 3.____________________

7. N ciln fush figurative bn pjes reliefi?_______________________________

8. Vizato tekstur t lmuar dhe t vrazhd n katrort!

 TEST 1
9. Krijo vepr kolazh me ngjyra 10. Krijo vepr kolazh me ngjyra 71
t ftohta! t ngrohta!

11. Vizato shkall tonale kromatike! 12. Vizato shkall tonale akromatike!

13. Paraqit hapsir me 14. Vizato objekte me vij

grshetim! konturale!

16. Numro tre artist figurativ

15. Vizato vepr me simetri! maqedonas!
 TEST 2
72
EMRI DHE MBIEMRI__________________________________________________________

1. Zgjedh cila nga kto dy piktura t plqen m tepr?

K. Ivanoviq: Rrush, vaj n plhur Pablo Pikaso: Ibrik dhe en pr pem, vaj n plhur

2. Transformo kt piktur tonale n koloristike!

3. Krijo ritm alternativ!

4. Paraqit gradacion me madhsi! 5. Plotso ngjyrat komplementare!

 TEST 2
73
6. Paraqit ritm me vija kontraste! 7. Paraqit ritm me form!

8. Vizato natyr t vdekur! 9. Numro tre teknika grafike!

1._____________________________

2._____________________________

3._____________________________

10. Numro nj autor dhe nj vepr t tij

t njohur! 11. Numro tre materiale n skulptur!

autor_________________________ 1._____________________________
2._____________________________
vepra_________________________
3._____________________________

13. Me ton paraqit iluzion t

12. Numro tre teknika n pikturim! vllimit t objekteve!

1._____________________________

2._____________________________

3._____________________________

14. Numro tre artist figurativ botror:

1.__________________________________________________________
2.__________________________________________________________
3.__________________________________________________________
 SHNIME
74
SHNIME
75