Art Figurativ 8 Alb

02
ARSIMI I ARTIT
FIGURATIV
pr klasn e
Shkup, 2010
2
Autor: Dano Ordev
Aleksandar Ordev
Recensent:
Dr. Maja Raunik Kirkov, kryetare
Suta Topkoska, antare
Agim Saiti, antar
Prkthyes:
Metin Muaremi
Redaktim profesional:
Doc. Dr. Ejup Ajdini
Lektor i botimit n shqip:
Abdulla Mehmeti
Botues: Ministria e Arsimit dhe Shkencs e Republiks s Maqedonis
Shtyp: Qendra Grafike shpkpv, Shkup
Tirazhi: 8.880
Me vendim t ministrit t Arsimit dhe Shkencs t Republiks s Maqedonis
nr. 22-2318/1 dat 21.04.2010 lejohet prdorimi i ktij libri.
CIP -
. ,
373.3.016:73 (075.2) = 163.3
,
8 / , . - :
, 2010.
- 109 . : . ; 29
ISBN 978-608-4575-68-9
1. , []
COBISS.MK-ID 84066570
02
3
Nxns i dashur
Deri tani jemi njoftuar me shum njohuri dhe e prvetsuam

gjuhn e artit figurativ, prmes s cils m mir shprehemi si
dhe e njohim artin figurativ.
N kt libr do ta rikujtojm at q e kemi msuar n
klasat e mhershme dhe do t mundohemi t krijojm punime
t reja dhe origjinale.
Shpresojm se nga klasa e IV e deri tani, jeni njohur me
prmbajtje pr gjuhn e artit, pr materialet dhe teknikat e
puns, jeni njohur edhe me veprat dhe emrat e krijuesve
botror dhe maqedonas.
Ashtu si deri tani, analizoji dhe krahasoji prmbajtjet e
veprave, ndrsa t paranjohurat le t shrbejn q tI krijosh
vepra tua, prmes s cilave do t prezantohesh ti dhe ndjenjat
tua.
Shpresojm se edhe kt vit do t knaqeni gjat krijimit
t veprave, si dhe me lndn e arsimit t artit figurativ, ndrsa
arti figurativ do her pr ty do t paraqes knaqsi n jet.
Autort
02 MAQEDONIA
THESAR I ARTIT
4
AUTOPORTRETE
02
T ARTISTVE T NJOHUR T ARTIT FIGURATIV
Foto 5: Albreht Direr:

Autoportret, vaj n plhur
Antoan Vato: Autoportret,
vaj n plhur
Pol Gogen: Autoportret,
vaj n plhur
Salvador Dali: Autoportret,

vaj n plhur
Foto 6: Diego Velaskez:
Autoportret, vaj n plhur
AUTOPORTRETI IM
______________________________
(emri)
______________________________
(mbiemri)
______________________________
(klasa)
______________________________
(shkolla fillore)
(Vizatoje autoportretin tnd n
hapsirn e zbrazt)
Ezhen de la Kroa Autoportret,
vaj n plhur
Ticijan: Autoportret,
vaj n plhur
02 PRMBAJTJA
66
ARSIMI FIGURATIV ................................................. 8
GJUHA E ARTIT FIGURATIV ................................... 10
Vija............................................................................ 12
Ngjyra ....................................................................... 14
Toni ........................................................................... 16
Tekstura .................................................................... 18
Kahja ........................................................................ 20
Madhsia .................................................................. 22
Forma-dendsia ....................................................... 24
Hapsira ................................................................... 26
Kontrasti ................................................................... 28
Ritmi-prsritja ......................................................... 30
Harmonia .................................................................. 32
Baraspesha .............................................................. 34
Gradacioni ................................................................ 36
Proporcioni ............................................................... 38
Uniteti ....................................................................... 40
Kompozicioni ............................................................ 42
Motivi ........................................................................ 44
FUSHAT E ARTIT FIGURATIV ................................. 52

VIZATIMI................................................................... 54
Vija............................................................................ 56
Toni ........................................................................... 57
Hapsira ................................................................... 58
PRMBAJTJA
02
7
PIKTURA ................................................................ 60
Ngjyra ..................................................................... 62
Toni ......................................................................... 63
Kontrasti ................................................................. 64
Uniteti ..................................................................... 65
Kompozicioni .......................................................... 66
FORMA................................................................... 68
Ngjyra ..................................................................... 72
GRAFIKA ................................................................ 74
Toni ......................................................................... 78
Litografia ................................................................. 79
Shkrimi me teknikn sito......................................... 80
DIZAJNI DHE KOMUNIKIMI VIZAEL ..................... 82

VLERSIMI ESTETIK ............................................ 90
GALERIA ................................................................ 96
FJALOR I NOCIONEVE ......................................... 102
TEST1 .................................................................... 105
TEST 2 ................................................................... 107
01
02 ARTI FIGURATIV
ARTI FIGURATIV
88
E dim qe njerzit merren me veprimtari t
ndryshme, me qllim ti lehtsojn dhe zbukurojn ak-
tivitetet ditore, si dhe t mbijetojn.
Artistt, krijojn vepra me t cilat e zbukurojn
kohn ton t lir dhe na bjn t lumtur dhe m hu-
man. Ekzistojn shum lloje t arteve, si jan: muzi-
ka, teatri, baleti, letrsia, fotografimi. Dihet se arti figu-
rativ sht njri ndr ato.
Arti muzikor sht e pandashm nga prditshmria
dhe e plotson do moment t jets son.
Arti teatral paraqet ndjenj t veant pr do nje-
ri, i cili e begaton jetn ton me aktrim, lvizje, ngjarje
dhe t folurit q performohet n sken.
Secili prej nesh, q ka prcjell nj shfaqje bale- FILMI
ti, e din q baleti si art paraqet ndjenje t veant n
bukurin e muziks dhe lvizjet e bukura t lojtarve
n sken.
FOTOGRAFIA
MUZIKA BALETI 0 TEATRI

ARTI FIGURATIV
01
02
ARTI FIGURATIV
9
Arti filmik sht prezent n kohn ton t lir,
prmes televizionit ose kur shkojm n kinema, me
qellim q t argtohemi dhe pushojm.
do njeri dshiron q t lexoj nj libr t bukur,
i cil n do moment sht shoku i yn m i ngusht.
Letrsia si art e pasuron jetn ton dhe mnyrn e
shprehjes, na bn m t pasur dhe m t ndryshm
nga t tjert.
Sot, arti i fotografimit na njofton me bukurit rreth
nesh. Prmes fotografimit njihemi me magjin dhe
specifikn e natyrs, qyteteve, jetn e njerzve, dhe
njkohsisht i prcjell dhe na informon me ndodhit
VIZATIM
n bot.
Arti figurativ sht prodhim i shpirtit kreativ t nje-
riut q nga parahistoria e deri m sot. Krijimet figurati-
ve jan dshmitare pr zhvillimin e civilizimit dhe men-
dimit njerzor.
Veprat e artit figurativ, pr ne paraqesin pasuri
shpirtrore shum t mueshme.
Arti figurativ paraqitet me vepra t cilat realizohen
prmes materialeve t ndryshme, n hapsirn dy di-
mensionale dhe tri dimensionale.
SKULPTUR
FRESK
GRAFIK DIZAJN PIKTUR

02 GJUHA E ARTIT
ELEMENTET E ARTIT FIGURATIV
10
T gjitha artet i kan mjetet e tyre, prmes s cilave shprehen, muzika prmes to-
nit dhe melodis, letrsia prmes fjals, baleti prmes lojs, ndrsa filmi prmes
ngjarjes. Arti figurativ shprehet prmes gjuhs s artit figurativ.
Gjuha e artit figurativ sht pjes e pandashme e elementeve t pikturs dhe pa-
rimeve t saj. Elemente e artit figurativ jan: vija, ngjyra, toni, tekstura, madhsia,
kahja, forma, dendsia dhe hapsira. Parimet e pikturs jan: kontrasti, prsritja-
ritmi, harmonia, baraspesha, gradacioni, proporcioni, uniteti dhe kompozicioni.
VIJA TEKSTURA
Vija bn pjes n elementet e Tekstura sht paraqitje e
pikturs dhe at e njohim si gjurm siprfaqeve t vrazhda apo t
n hapsirn ku vizatojm dhe rrafshta t disa objekteve.
shkruajm. NGJYRA
Ngjyrn e shohim do kund rreth
nesh dhe ajo i ngjyros me ngjyra
t bukura gjrat e ndryshme q
ndodhen rreth nesh.
MADHSIA HAPSIRA
Madhsia sht element, i cili na Hapsira paraqitet n fotografi.
tregon se gjrat rreth nesh jan Si hapsir emrohet e gjith
m t mdha ose m t vogla. ajo prmes s cils lvizim ne,
zogjt, automobilat dhe bimt
rriten lirshm.
TONI
Kur nj ngjyr e njjt paraqitet
FORMA m e errt apo m elt,
paraqet tonin. Ai fitohet shum KAHJA
Formn vese e kemi t njohur.
T gjitha gjrat, pra edhe ne vet, leht me przierjen e ngjyrs Kahja sht drejtimi i t shikuarit
kemi form dhe n baz t saj me t bardh apo me t zez. t ndonj vizatimi, fotografie,
njihemi. skulpture apo grafike.
GJUHA E ARTIT
02
11
RITMI
Prsritjen apo ritmin e takojm
do kund, n muzik tonet kan
KONTRASTI ritm. Dita dhe nata prsriten,
java, muajt dhe vitet gjithashtu,
Kontrasti sht parim i kundr-
etj.
shtis. Kjo do t thot dika t
kundrt, si p.sh. drit-errsir,
e madhe e vogl, ult-lart,
ngroht-ftoht, etj.
HARMONIA
Harmonia nnkupton se si ve-
pra t jet e harmonizuar dhe
e bukur.
KOMPOZICIONI
GRADACIONI Kompozicioni sht parim
Gradacioni mund t jet fjal e themelor i cila na mson se si
re, por prmes tij msojm se si ti rregullojm vijat, ngjyrat dhe
n artin figurativ, n mnyr t tonet n veprn ton.
shkallzuar ndryshojn ngjyrat,
vijat, tonet dhe elementet tjera.
BARASPESHA
UNITETI PROPORCIONI
Baraspesha si parim na tre-
Uniteti si parim e rregullon nj Proporcioni paraqet mnyrn gon se si vepra t jet e matur,
vepr figurative n nj trsi t se si gjrat t vendosen n ndrsa renditja n t e baras-
qet. madhsin e duhur n veprn peshuar.
si trsi.
02 GJUHA E ARTIT
12
VIJ
T RIKUJTOJM
N klasat e kaluara gradualisht u njoftuam me

gjuhn e artit figurativ. N kt klas do t rikujtojm
at q dim, me qllim q prmes puns krijuese m
mir t shprehemi dhe ti shprehim ndjenjat dhe idet
tona dhe t krijojm vepra t suksesshme artistike.
Vijat ndahen n dy lloje, t drejta dhe t lakuara,
ndrsa mund t jen t trasha, t holla, t shkurta dhe
t gjata. Ndarje tjetr mund t jen kontura dhe teks- Vija t drejta dhe t lakuara
tura, ndrsa kemi edhe vija sipas karakterit.
Vija mund t jet shprehje e materialit me t ci-
lin punojm, por ajo mund ta prezantoj edhe auto-
rin. Secili q vizaton i shfaq vijat n mnyra t llojl-
lojshme. Me vija fitohet karakteri i vizatimit q mund
t jet i qet dhe dinamik. Vija n krijimin figurativ e
plotson formn.
Vija konture dhe teksture
Vizatim parahistorik
Vij n natyr
Ordan Petlevski: Vizion i zi,

Vizatim nxnsish Vizatim (vizatim dinamik) Vij n natyr
GJUHA E ARTIT
02
13
Nse n nj krijim artistik prdorim pr shembull,
vetm vija t drejta apo vija t njjta, themi se ato vija
jan harmonike. Vijat e harmonizuara jan ato t cilat
mes vete jan t njjta dhe t kombinuara bashk du-
ken t qeta.
Pr dallim nga vijat harmonike, kemi edhe vijat kont-
raste. Vijat kontraste jan ato t cilat dallohen mes vete,
si jan vijat e lakuara dhe t drejta, t trasha dhe t
holla, t shkurta dhe t gjata.
Leonardo da Vini: Studim,

vizatim
Predrag Uroshevi: Vizatim, Tush (vizatim i harmonizuar)
Vizatim, thngjill
Dimitar Manev: Pa titull, vizatim ( teknik e kombinuar)

T MBAJM MEND:
Vijat mes vete kombinohen n mnyr kontraste dhe t harmoni-
Vizatim kompjuterik zuar. Sipas vijave vizatimet mund t duken t qeta dhe dinamike.
02 GJUHA E ARTIT
14
NGJYRA
T RIKUJTOJM
Tani m dim m shum pr ngjyrat si nj ndr

tet elementet e pikturs t gjuhs s artit figurativ.
Primare sht se ngjyra shihet vetm kur kemi drit.
Ndarja e par e ngjyrave sht se kemi ngjyra
primare (e kuqe, e kaltr, e verdh) dhe ngjyra se-
kondare (e portokallit, e gjelbr, vjollc). Ngjyrat nda- Ngjyra primare dhe sekondare
hen n kromatike dhe akromatike, t ngrohta dhe t
ftohta, t elta dhe t errta. N prditshmri, ta-
kohemi me termin ngjyr lokale. Ngjyr lokale do t
thot se disa sende doher jan t ngjyrosura, apo
i takojm me nj ngjyr t caktuar (qielli, kullosa, li-
moni, portokalli, banane, etj).
Ngjyra kromatike, ylberi
Ngjyra akromatike
Pasuri e ngjyrs n natyr Rrushi, ngjyr lokale

GJUHA E ARTIT
02
15
Me ngjyra e zbukurojm prditshmrin ton, por
ngjyrat ndikojn edhe n psikikn e njeriut. Krijuesit,
prmes ngjyrave i shprehin ndjenjat dhe disponimin e
tyre.
Anri Matis: Grua me kapel,

vaj n plhur (ngjyra t ftohta
dhe t ngrohta)
Dano Ordev: Manastiri Shn Jovan Osogovski, vaj n plhur

(ngjyra t ftohta dhe t ngrohta)
Dredhza, ngjyra lokale
Limoni, ngjyra lokale
Edvard Munk: Vdekja, vaj n plhur (ndikimi psikik i ngjyrs)

T MBAJM MEND:
Ngjyra lokale sht ngjyra me t ciln i takojm disa gjsende
Molla, ngjyra lokale rreth nesh.
02 GJUHA E ARTIT
16
TONI
T RIKUJTOJM
Toni sht sasia e drits n nj ngjyr. Ekzistojn

tone kromatike dhe akromatike.
Tonet akromatike fitohen me przierjen e ngjyrs
s bardh dhe t zez, ndrsa tonet kromatike fito-
hen me przierjen e ngjyrs s bardh apo t zez
me ndonj nga ngjyrat kromatike. Me t bardh i
ndriojm ngjyrat, ndrsa me t zez i errsojm.
Nse kemi m shum tone, t cilat gradualisht
ndriohen apo errsohen, at e quajm shkallzim to-
nik apo shkall tonike.
Tone akromatike
Shkalla tonike
kromatike
Tone kromatike Dragan Najdenovski: Zona, vaj n plhur (ton)

GJUHA E ARTIT
02
17
Natyr e vdekur, tone akromatike
Goce Bozhurski: Fotografi, vaj n plhur (tone kromatike)
Vojteh Prejsit: Kulla n mermer,

vaj n plhur (tone akromatike)
Edgard Dega: Balerinat ushtrojn, vaj n plhur (tone kromatike)
T MBAJM MEND:
Foto 3: Rozhe Bertem: Shkuarja
e dimrit, vaj n plhur (tone Shkallzim i toneve apo shkall toni sht kur kemi m shum
kromatike) tone n nj ngjyr, t cilat gradualisht ndriohen apo errsohen.
02
02 GJUHA E ARTIT
18
TEKSTURA
T RIKUJTOJM
Teksturn e kemi n t gjitha siprfaqet e mate-

rialeve. Ajo paraqitet n t gjitha krijimet e pikturs
dhe n t gjitha sferat e pikturs. Pikturt, skulptort
dhe artistt e grafiks, n veprat e tyre kombinojn
tekstura t llojllojshme, prmes s cilave e begatojn
veprn e pikturs. Tekstur artificiale
Teksturn mund ta kombinojm n mnyra t
ndryshme. Mund t bjm kontrast n siprfaqe t
fort dhe t but, t kombinojm unitet dhe harmo-
ni me tekstur, si dhe kompozim dhe tekstur. Secili
prej nesh duhet t hulumtoj me materiale t llojllojs-
hme q t bj sa m shum tekstura n pikturat e
veta, me t cilat do t fitoj nj piktur m interesan-
te dhe me vler.
Tekstur artificiale
Tekstur e krijuar me kompjuter Tekstur artificiale

GJUHA E ARTIT
02
19
Tekstur e ngjashme, tush, Vinsent van Gog: Portreti

perc Roulin, tush, perc (tekstur)
Radoslav Tadi: N kopsht,
vaj n plhur (tekstur
pikture)
D. Mojovi: Definicion i
toks, vaj n plhur (tekstur
Tekstur natyre pikture)
Tekstur kontrasti, tush, perc
Dano Kalev: Piktur 1877,

vaj n plhur (tekstur
pikture)
T MBAJM MEND:
Me tekstur mund t fitojm
kontrast, harmoni dhe unitet.
Secili autor duhet t hulumtoj
Dime Protugjer: tekstura t ndryshme dhe t
Vepr nxnsi, gjdhendje Kompozicion, vaj n plhur llojllojshme.
(tekstur grafike) (tekstur pikture)
02 GJUHA E ARTIT
KAHJA
20
TEKSTURA
T RIKUJTOJM
Kahja sht element i pikturs si pjes e gjuhs

s artit figurativ edhe ajo sht fuqi vizuale, e cila e
lviz syrin n kahe t caktuar. Sipas kahes s ksaj
fuqie vizuale, dallojm kahe: horizontale, vertikale,
kahe e pjerrt dhe vepra pa kahje.
Pikturt i kompozojn veprat e tyre me kahje t
llojllojshme. Diku kemi edhe kombinim t m shum
kahjeve, me m tepr fuqi, m t shprehur n nj
kahje.
Kahje e pjerrt
Pa kahje Kahje horizontale n natyr
Vizatim me laps
(kahje vertikale)
Etijen Mari: Studim Aleksandar Kalder: Pllak e portokallt, vaj n plhur

homografik, (kahje horizontale) (pa kahje)
GJUHA E ARTIT
02
21
N vizatim, piktur dhe n grafik, artisti mund ti
shpreh t gjitha kahjet. N skulptur dhe n arkitektur
mund t paraqiten t gjitha kahjet, prve vijs s
pjerrt, pasi me at humbet statika e objektit, e cila
sht krijuar n hapsir.
Dimitar Kooski: Cikl

zogjsh, vaj n plhur
(kontrast i kahjes)
Ivan Generali: Druprersit,

vaj n plhur (kahje
horizontale)
Nikola Martinovski: Gjidhnsja, vaj n Foto 4: Vladimir Gjeorgjievski: Kryqzim me

plhur (kahje e pjerrt) muzikant, vaj n plhur (kahje vertikale)
T MBAJM MEND:
N do vepr mbizotrojn nj apo m shum kahje. Shum pak vepra jan pa kahje.
02 GJUHA E ARTIT
KAHJA
22
MADHSIA
T RIKUJTOJM
Madhsia sht element i cila sht pranishm n

t gjitha veprat artistike, nga vizatimi, piktura, skulp-
tura, grafika dhe dizajni. N varsi nga ajo se far
madhsish paraqiten n nj vepr, ajo mund t duket
harmonike ose kontraste.
Madhsia luan rol n dizajnin grafik. N varsi nga
ajo se far funksioni ka ajo q dizajnojm, duhet t
kemi kujdes n madhsin e tekstit n krahasim me
ilustrimin, fotografin dhe vizatimin.
Krijim me madhsi t njjta
Mikelanxhelo, gur Kombinim harmonik i madhsis

(kombinim i madhsis n hapsir)
GJUHA E ARTIT
02
23
Madhsia n disa vepra mund gradualisht t rri-
tet apo zvoglohet. N kt mnyr fitohet gradacioni i
madhsis.
Foto 2: Jou un Vang: Pamje

Kombinim madhsish kontrasti nga Kina jugut (kombinim Edison Para: Konstruksion
harmonik i madhsive) (gradacion i madhsive)
Kisha Notr Dam n Paris (madhsi n arkitektur)

T MBAJM MEND
Madhsit mund t kombinohen n mnyr kontrasti dhe harmonike. Nse madhsia gradualisht
ndryshohet, ather kemi gradacion.
02 GJUHA E ARTIT
KAHJA
24
FORMA
T RIKUJTOJM
E dim q forma sht nj ndr elementet e artit

figurativ dhe gjuhs s pikturs. Forma sht element
i artit figurativ, e cila sht e prhapur n t gjitha fus-
hat e pikturs, n vizatim, n fotografim, grafik dhe di-
zajn. Forma mund t jet e hapur, e thjesht dhe komp-
Form e hapur
likuar, si dhe dy dimensionale apo tri dimensionale.
Forma ndikon te njeriu me pamjen e tij. Disa for-
ma duken t qeta ose t lvizshme, n baz t cilave
i ndajm n statike apo dinamike. Format statike jan
ato t cilat me formn e tyre sugjerojn qetsi.
Forma dinamike jan ato t cilat sipas forms s
tyre sugjerojn paqetsi dhe lvizje. Kryesisht, format
dinamike kan pamje rrethore.
Form e mbyllur
Form e performuar
Form dy dimensionale dhe tre

dimensionale
Form e thjesht
Trnavac: Form artistike, dru Form e performuar

(form e komplikuar) Form dy dimensionale
GJUHA E ARTIT
02
25
Form dinamike
Robert Dellani, Pr nder t Bleriotit, vaj n plhur

(form dinamike)
Form dinamike
Form statike
Krsto Slavkovski: Vuajtje, Vasil Vasilev: Form asociative

dru (form tri dimensionale e vertikale, dru (form e komplikuar tri
komplikuar) dimensionale)
T MBAJM MEND:
Dallojm forma dy dimensionale dhe tri dimensionale, statike
Form statike dhe dinamike, t komplikuara dhe t thjeshta.
02 GJUHA E ARTIT
KAHJA
26
FORMA
T RIKUJTOJM
Hapsira rreth nesh sht hapsir reale, ndrsa

ajo e cili paraqitet n veprat artistike sht iluzion i
hapsirs. Me prdorimin e elementeve t ndryshme
t gjuhs s pikturs mund t shprehet iluzion n
Hapsir reale
hapsir, me ngjyra t elura-mbyllura dhe t ngrohta-
ftohta, me forma t mdha dhe t vogla, me prputhje
dhe me perspektiv.
Hapsira ndahet n hapsir t brendshme dhe t
jashtme, respektivisht e mbyllur dhe e hapur. Hapsira
e brendshme sht e mbyllur nga ajo e jashtme dhe
n t njeriu jeton, punon, mson, fle dhe argtohet
(dhom, banes, ndrtes, teatr, klas, kinema).
Hapsira e jashtme apo e hapur sht ajo n t
Hapsir me prputhje
ciln lirshm lvizin njerzit, kafsht, zogjt, veturat,
aeroplant (rrug, fush, livadh, mal, qiell).
Jozo Hamagui: Pullaze Parisi,

vaj n plhur (hapsir me
prputhje)
Vinsent van Gog: Barka peshkatarsh n plazh, vaj n

plhur (hapsir e hapur) Skic e baness (hapsir e
komplikuar)
GJUHA E ARTIT
02
27
Hapsira mund t jet e thjesht dhe e kompliku-
ar. Hapsira e thjesht sht e prbr vetm nga nj
hapsir, ndrsa e komplikuara nga m shum, t cilat
jan t lidhura mes vete. Hapsir e thjesht sht dho-
ma, korridori, klasa, ndrsa e komplikuar sht shkolla,
ndrtesa, fshati, qyteti dhe banesa.
Borko Lazeski: Bon marshe, Vasilij Kandinski: Disa rrath, vaj n plhur (hapsir e madhe
vaj n plhur dhe e vogl, e elt dhe e mbyllur)
(hapsir e hapur)
Huskovi: Peizazh, Teknik e

kombinuar ( hapsir me ngjyra
t elta dhe t mbyllura)
Vasilij Kandinski: Disa rrath, vaj n plhur (hapsir e madhe

dhe e vogl, e elt dhe e mbyllur)
T MBAJM MEND:
Dallojm hapsir t hapur dhe t mbyllur, t komplikuar dhe t
Hapsir e paraqitur me thjesht. Paraqitja m reale e hapsirs arrihet me perspektiv.
perspektiv
02 GJUHA E ARTIT
PARIMET E ARTIT FIGURATIV
28
KONTRASTI
T RIKUJTOJM
Deri tani i msuam elementet e pikturs. Nga kjo
pjes do t fillojm me parimet e pikturs. Kontras-
ti sht parim figurativ, i cili prdoret n t gjitha ele-
mentet e pikturs: me vij, me ngjyr, tekstur, kahje, Kontrast i vijs
madhsi, form, hapsir.
Vijat n nj vepr mund t jen n kontrast nse i
prdorim t trasha dhe t holla, t shkurta dhe t gja-
ta, t drejta dhe t shtrembta.
Ngjyra mund n shum mnyra t jet kontraste,
si e elt apo mbyllur, e ngroht, e ftoht ose komp-
lementare. Kontrast i vijs
Toni mund t prdoret si i errt dhe m me shum
dallime mes vete.
Kontrasti n veprat artistike dallohet prnga
madhsia, nse prdoren forma t mdha dhe t vog-
la.
N veprat artistike, shpesh dominon vetm nj
kahje, ndrsa n disa vepra prdoret kontrast i kah-
jes. Ajo sht si dy kahje t kundrta me fuqi, intensi-
Kontrast i ngjyrs s ftoht dhe
tet dhe veprim n t njjtn koh. t ngroht
Risto Kalevki: Piktura 88-68, Edo Murtiq: Brazili, vaj n

vaj n plhur (kontrast drite dhe plhur (kontrast i ngjyrs dhe Kontrast i ngjyrs s elt
errsire, si dhe kahje) madhsis) dhe t mbyllur
GJUHA E ARTIT
02
29
Kontrast i vijave t drejta dhe

t shtrembta
Kontrast komplementar Kontrast ndriimi, errsir, ngjyr

dhe madhsi
Kontrast formash
Kontrast formash dhe

madhsish
Endi Vorhold: Mao Ce Tung (kontrast ngjyrash)

Valbona Rexhepi: Gjurm T MBAJM MEND:
nga shekulli i ri, akril Kontrasti mund t shprehet me vij, ngjyr, ton, form, hapsir,
(kontrast formash t mdha tekstur, kahje dhe madhsi.
dhe t vogla)
02 GJUHA E ARTIT
30
RITMI
T RIKUJTOJM
Ritmi sht parim i artit figurativ i cili i rregullon

elementet e pikturs. Secili element mund t prdoret
n ritm t rregullt apo alternativ. Ritmi i rregullt sht
i thjesht, pasi q prsriten elementet e njjta, t ci-
lat gjat prsritjes nuk ndryshojn.
Gjat prdorimit fitohet dinamik n veprn artis-
tike, ndrsa me ritmin e rregullt krijimi duket monoton
dhe i mrzitshm.
Ritm i rregullt
Vepr nxnsish (ritm i rregullt) Ritm i rregullt
Vepr nxnsish (ritm i rregullt

dhe alternativ)
Endi Vorhold: Tri portrete, (form e rregullt) Ritm alternativ

GJUHA E ARTIT
02
31
Vizatim me kompjuter (ritm

alternativ) Ritm i lir
Ritmi n krijimin popullor
Klod Viala: Prsritja pr nder t HB, vaj n plhur (prsritje

e rregullt)
T MBAJM MEND:
Ritmi i rregullt duket i thjesht dhe i qet, ndrsa ritmi alternativ
Vencislav Rihter: Skulptur, duket i gjall dhe dinamik.
alumin (ritm)
02 GJUHA E ARTIT
32
HARMONIA
T RIKUJTOJM
T gjitha parimet e artit figurativ i rregullojn disa

raporte n veprn artistike. Harmonia sht nj ndr
parimet, e cila i sjell elementet n harmoni mes vete, Harmoni me vij
prmes vlerave t ngjashme apo t njjta, ose prmes
prmbajtjes s motivit.
Dallojm harmoni sipas analogjis, harmoni t funk-
sionit dhe harmoni n baz t ides. Harmonia sipas
analogjis sht e kombinuar me elementet e pikturs:
vija, ngjyra, toni, madhsia, forma, kahja dhe tekstura.
Harmonia, sipas ides sht e lidhur me prmbajtjen
e motivit, por e lidhur gjithashtu me ide dhe simbole.
Harmoni me ngjyra
Brixhit Rajlli: Ndriim i hershm,

vaj n plhur (harmoni me form
dhe madhsi)
Ordan Petlevski: Monument, vizatim (harmoni me vij dhe Krijim me kompjuter (harmoni me
tekstur) form dhe ngjyr)
GJUHA E ARTIT
02
33
Harmonia, sipas funksionit sht kur motivi dhe
prmbajtja i bashkon m shum sende, t cilat jan t
lidhura n funksion mes vete.
Ilija Kooski: Shi vere,

(harmoni me form dhe ngjyr)
August Herbin: Kompozicion, vaj n plhur (harmoni sipas forms)
Harmoni sipas funksionit
Harmoni sipas funksionit
Naumovski: Grua n kopsht, vaj n plhur

(harmoni me form dhe madhsi)
T MBAJM MEND
Harmonia arrihet prmes vlerave t prafrta dhe t njjta.
Dallojm harmoni analoge, sipas funksionit dhe ides.
Harmoni sipas ides
02 GJUHA E ARTIT
34
BARASPESHA
T RIKUJTOJM
Baraspesha sht parim i artit figurativ prmes s

cils rregullohet renditja e elementeve n nj trsi.
Baraspesha mund t prdoret n t gjitha elementet e
artit figurativ. Dallojm baraspesh simetrike dhe asi-
metrike. Baraspesh simetrike
Baraspesha simetrike prdoret n krijimet dekorati-
ve, n krijimet popullore, veshje dhe arkitektur.
Baraspesha asimetrike ndrtohet me qllim t
njjt, renditja nga ana e majt t jet e barabart si-
pas vlers s vijs, tonit, ngjyrs, teksturs, madhsis
dhe forms, por t jet e ndryshme n t dyja ant.
Baraspesh simetrike
Tereza Maikalo: Gjurm (baraspesh asimetrike) Mask (baraspesh simetrike)

GJUHA E ARTIT
02
35
Baraspesh simetrike
Miftar Memeti: Pa titull, vaj n Simteri

plhur, (baraspesh asimetrike
Baraspesh asimetrike
Baraspesh asimetrike
Baraspesh simetrike n krijimet popullore maqedonase

Baraspesh simetrike n
krijimet popullore maqedonase T MBAJM MEND:
Ekzistojn dy lloje t baraspeshs, simetrike dhe asimetrike.
02 GJUHA E ARTIT
36
GRADACIONI
T RIKUJTOJM
Nga tet parimet e artit figurativ dhe t gjuhs s
artit figurativ, gradacioni i rregullon gradualisht ndryshi-
met tek elementet e artit figurativ. Vlern e vet, gradu-
alisht t gjitha elementet mund ta ndryshojn, mund t
kalojn nga nj vler n tjetr.
Gradacioni mund t prdoret te t gjitha elementet:
vija, ngjyra, toni, tekstura, kahja, forma, madhsia dhe
hapsira.
Gradacion me ngjyr
Gradacion me tekstur Gradacion me ngjyr
Gradacion me ton
Gradacion me ton Gradacion me madhsi

GJUHA E ARTIT
02
37
Me gradacion t tonit, ngjyrs dhe teksturs mund
t fitohet iluzion tre dimensional.
Ngjyra me gradacion mund t ndryshohet nga njra
n tjetrn, t tret, nga e verdha n t portokallit, t
kuqe, vjollc, kaltr, gjelbr dhe srish t vij deri n t
verdh, si n spektrin e ngjyrave.
Gradacion me ton dhe

madhsi
Gradacion me ton (iluzion i

dendsis)
J. Raiq: Vajza para pasqyrs, vaj n plhur

(gradacion i tonit, iluzion i tre dimensionalitetit)
T MBAJM MEND:
Gradacioni mund t prdoret n t gjitha elementet e artit figurativ.
Gradacion me ngjyr Me gradacion fitojm iluzion dhe dendsi
02 GJUHA E ARTIT
38
PROPORCIONI
T RIKUJTOJM
Proporcioni sht parim i artit figurativ, i cili i rre-
gullon raportet e brendshme t madhsis, me qllim
q trsia artistike n aspektin estetik t jet m e bu-
kur.
Proporcioni synon kah ndrtimi ideal i fotografi- Prmendorja Makedonium,
ve, skulpturave dhe objekteve n arkitektur. Me kt Krushev (proporcion n
problem n histori jan marr shum krijues, ndr to arkitektur)
edhe Leonardo da Vini.
Rregull m e mir pr raporte ideale n lidhje
me artin figurative jan arritur me prerjen e art dhe
elsin e vet, ose formuln se si t arrihet ajo.
Leonardo da Vini, vizatim

(proporcion i koks)
Proporcion i shkronjs Prerje e art
Prerje e art
Proporcion i trupit t njeriut Proporcion i tempullit t kishs

GJUHA E ARTIT
02
39
Partenon, Akropoli, Greqi (proporcion n arkitektur)
Apoloni dhe gjarpri, Greqi

(proporcion n skulptur)
Proporcion n ndrtimin e Partenonit

T MBAJM MEND:
Proporcioni sht raport ideal i madhsis n nj trsi. Prerja e
Proporcion i trupit t njeriut art sht baz pr arritjen e proporcioneve ideale.
02 GJUHA E ARTIT
40
UNITETI
T RIKUJTOJM
Nga tet parimet e artit figurativ, uniteti sht parim q

ka pr qllim ta rregullon trsin n nj vepr pikture. Me
prdorimin e unitetit, vepra artistike nuk sht e ndar ose
e pjesrishme, por ngjan si nj trsi estetike.
Uniteti arrihet prmes prdorimit t vlerave t njjta, Unitet me dominant t ngjyrs
dhe vijs
apo t prafrta dhe n baz t dominants. Prmes
rrugs s dominants, do t thot kur elementet e pikturu-
ara dominojn n krijimin e pikturues, respektivisht sht
m e prfshir. Ajo mund t jet vij, ngjyr, ton, tekstur,
madhsi, kahje ose hapsir.
Prve me dominant t elementeve t pikturs uni-
teti mund t arrihet edhe me rritje apo prforcim. Ajo do t
thot, kur n nj vepr pikture nga forma, tone apo ngjyra
t ndryshme njra sht aq shum e zmadhuar sa q do- Unitet me dominant t forms
minon n tr veprn.
Lubomir Popoviq: Homazh

pr Xhemsin, vaj n plhur
(unitet me dominant t tonit)
Vinsent van Gog: Irisi, vaj n plhur

(unitet me ngjyr dhe form) Unitet n form
GJUHA E ARTIT
02
41
Unitet n form dhe ton Unitet n madhsi dhe form
Hans Hartung: Nr.116, vizatim

(unitet n vij)
Unitet me form dhe ton
Zhorzh Brak, Kitaristi, vaj n plhur (unitet n form dhe ton)

T MBAJM MEND:
Uniteti arrihet duke prdorur vlera t ngjashme apo t njjta, me
Foto 3: Jan Arp: Lule, vaj n dominant, me zmadhim dhe prforcim.
plhur (unitet n form)
02 GJUHA E ARTIT
42
KOMPOZICIONI
T RIKUJTOJM
Kompozicioni sht parim i artit figurativ, i cili e rre-

gullon renditjen e elementeve t artit figurativ n nj kri-
jim figurativ, si nj trsi t plot. Si ndarje e par sht
kompozicioni horizontal, vertikal dhe diagonal.
Kompozicionin mund ta definojm edhe si t hapur,
t mbyllur dhe gjysm t hapur, n varsi nga ajo se si
jan t renditura elementet figurative.
Kur elementet figurative jan t renditura ashtu q
n aspektin vizual jan t hapura vetm n disa an, Albona Skiritute: Tri motrat e
paqes, (kompozicion vertikal)
ather themi se kemi kompozicion gjysm t hapur.
Dushan Otaeviq: Venera, vaj n

plhur (kompozicion vertikal)
D. Pulitka: Vreshta, vaj n plhur (kompozicion horizontal)
Petar Haxhi Boshkov: Skulptur,

Lubica Solakovska: Loj, vaj n plhur (kompozicion i mbyllur) metal (kompozicion vertikal)
GJUHA E ARTIT
02
43
Nse elementet figurative jan t vendosura n
pjes qendrore t vizatimit, fotografis ose grafiks,
kemi kompozicion t mbyllur. Kompozicion t ha-
pur kemi kur elementet figurative jan t rnditura n
t gjith hapsirn e krijimit dhe vizuelisht dalin n t
gjith ant e trsis, majtas, djathtas, lart, posht.
N disa teori t krijimit artistik mund takohen edhe
Kompozicion i hapur rrjetor disa lloje t kompozicioneve si: t lira, rrjetshme, pira-
midore, rrethore, spirale etj.
Version kompozicioni me nj element
Krijim nxnsish (kompozicion

i mbyllur)
Krijim kompjuterik
(kompozicion i hapur)
Kompozicion gjysm i hapur Rozeta (kompozicion i mbyllur rrjetor)

T MBAJM MEND:
Dallojm kompozicion horizontal, vertikal dhe diagonal. Kompozicioni mund t jet i hapur, gjysm
i hapur dhe i mbyllur.
03
02 MOTIVI
ARTI FIGURATIV
44
N kt kapitull do t rikujtohemi pr motivin n PORTRETI
artin figurativ. N t njjtn koh do t njihemi me kri-
N veprat e prezan-
jues t ri dhe vepra nga Maqedonia dhe bota, me t
tuara dallojm paraqit-
ciln do ti pasurojm njohurit tona pr artin figurativ.
je t ndonj personi. Do
Tani m e dim se do vepr artistike sht t dallojm se pikturi, me
kombinim i nj pasurie vijash, ngjyrash, formash, do karakter t paraqitur
dendsive, tonesh dhe vlera t tjera figurative. Nse ka munduar ta paraqes
n nj vepr artistike dallojm nj prmbajtje t cak- edhe karakterin e vet. Kt
tuar nga ajo q na rrethon, themi se ajo vepr sht motiv e quajm portret.
me motiv. Nse vepra sht kombinim nga vetm vle-
ra figurative, themi se sht abstrakte, respektivisht
se nuk ka motiv.
Endi Vorhold: Ingrid Bergman

Angeliko: Shn Katerina,
temper (motiv) Vermer: Dhoma,vaj n plhur (motiv)
Mark Rotko: E bardha dhe e

Eugen Kokot: Kodra t kaltra, gjelbra n t kaltr, vaj n Tome Serafimovski: Portret i
vaj n plhur (abstrakte) plhur (abstrakte) Slavko Janevskit, bronz
MOTIVI
03
02
ARTI FIGURATIV
45
AUTOPORTRETI
Shum krijues, prve
se kan prezantuar figura
t tjera, shpesh e kan pu-
nuar edhe portretin e vet,
respektivisht e kan para-
qitur vetveten.
N artin figurativ kt
e quajm autoportret.
Elizabet le Braun:
Ogist Renoar: Portreti i Klod Autoportret,vaj n plhur
Mones, vaj n plhur
Pol Kle, Autoportret
Pablo Pikaso, Autoportret
Dimitar Manev: Portret, teknik e

kombinuar
Vilijam Tarner: Autoportret, vaj n

plhur
Dante Aligieri : Detaj nga freska Leonardo da Vini, Autoportret,
vizatim
03
02 MOTIVI
ARTI FIGURATIV
46
KARIKATURA FIGURA
Prve vetive pozitive Sot duke shikuar disa
t njeriut, tek disa njerz vepra t artit figurativ nji-
dominojn karakteristikat hemi me pamjen dhe
negative, si jan lakmia, mnyrn se si jan veshur
pandershmria, e keq- njerzit n t kaluarn.
ja, varsia, etj. Disa kri- Kur n nj vepr prezan-
jues kto karakteristika i tohet njeriu me veshjen e
potencojn n veprat e tij, ky motiv quhet figur.
tyre, me ka ky motiv qu-
het karikatur.
Karikatur e zotri Binit
Onore Domie: Intelektuali i

smur, litografi Onore Domie: Konte, bronz Edgar Dega: Balerina e vogl
Leonardo Da Vini. Rafaeli, pjes

Onore Domie: Krispen dhe Skapen, vaj n plhur e fresks
MOTIVI
03
02
ARTI FIGURATIV
47
AKTI
Nse artisti paraqet
trup t njeriut pa veshje,
kjo vepr quhet akt.
Sipas asaj q prezan-
tohet, dallojm akt fem-
rash dhe akt meshkujsh.
Ogist Renoar: N shtitje, vaj n

plhur
Anri Matis: Akt n studio,

vizatim
Angeliko: Shn Katerina, temper

Jan Shtursa: Puberteti, bronz
Albreht Direr: Adami dhe Eva,

vaj n plhur
Pol Gogen: Tahiqanka, vaj n

plhur Ogist Renoar: Vasha, vaj n
plhur
03
02 MOTIVI
ARTI FIGURATIV
48
ZHANRI KAFSH
Nse n veprn figurative Vet titulli na tregon se ky
shohim prmbajtje nga motiv i paraqet kafsht.
jeta e prditshme, nga e Kafsht dallohen me
tashmja apo e kaluara, bukurin e tyre, secila n
themi se motivi paraqet mnyrn e vet. Njerzit,
zhanr. shpesh disa kafsh i
ruajn si kafsh shtpiake,
pr shkak t bukuris s
tyre. Pr kt shkak, disa
krijues jan inspiruar nga
Edgar Dega: Got pelinkovec, pamja e tyre dhe i kan
vaj n plhur paraqitur n veprat e veta.
Fransoa Mile: Mbjellsi,

vaj n plhur
Jan Vermer: Pianistja,vaj n

plhur
Vasko Tashkovski: Skic,

vizatim
Edgar Dega: Familja Beleli,
vaj n plhur
Eduard Mone: Ngrnie mngjesi

n kullos, vaj n plhur
Vinsent van Gog: Dark me Vizatim parahistorik
patate, vaj n plhur nga Lasko
MOTIVI
03
02
ARTI FIGURATIV
49
ENTERIERI
N vizatim, piktur
apo grafik shpesh njohim
prezantim t hapsirs
s brendshme. Hapsira
mund t jet vendi ku je-
tojme, punojm ose
En e kuqe n form lope,
terakot, Teheran argtohemi. Shfaqjen e
hapsirs s brendshme
e quajm enterier.
Tuluz Lotrek: Lojtar i zi n
bar, vizatim
Anri Matis: Enterier, vaj n

Etien Falkonet: Prmendore plhur
e Pjetrit t Madh, bronz
Robert Kampini: Shpallja, vaj
n dru
Relief
Himer etruske, bronz Vinsent van Gog: Kafene nate, vaj n plhur
03
02 MOTIVI
ARTI FIGURATIV
50
PEIZAZHI
Njeriu shpesh shkon
n shtitje n natyr, pr
shkak t bukuris s saj.
Pasuria e natyrs i ka
inspiruar shum krijues, t
cilt n plhurat e tyre e
kan prjetsuar kt bu-
kuri. Shpesh hasim dhe
knaqemi me vepra n t
cilat sht paraqitur pei-
zazh.
Dano Ordev: Peizazh, vaj n plhur
Edvard Hoper: Peizazh me Rembrant: Afr shkputjes, vaj

Pol Sezan: Peizazh, vaj n rrug, vaj n plhur n plhur
plhur
Rubens Korubin: Kopsht, akril
Nikola Martinovski: Peizazh nga

Zapreshiqi, vaj n plhur
MOTIVI
03
02
ARTI FIGURATIV
51
NATYRA E VDEKUR
Nse n prmbajtjen e
veprs njohim lule t llojl-
lojshme, sende apo gjra
q nuk jan t gjalla, the-
mi se ajo vepr ka motiv
natyr e vdekur.
Pablo Pikaso: Bokall dhe en
pr frute, vaj n plhur
Dano Kalev: Natyr e vdekur,

vaj n plhur
Natyr e vdekur
Natyr e vdekur
Pablo Pikaso: Natyr e gjelbr e

vdekur, vaj n plhur
France Slana: Lule, vaj n

plhur Pol Sezan: Pjeshk dhe qershi, vaj n plhur
04
02 FUSHAT E ARTIT FIGURATIV
ARTI FIGURATIV
52
Historia e artit merret me studimin e artit figurativ,
nga parahistoria e deri m sot. Njerzit kan krijuar
vepra t ndryshme nga materiale t ndryshme. Sipas
shkencs, n art kemi pes fusha t cilat dallohen si-
pas specifikave figurative t hulumtimit, edhe at: vi-
zatimi, piktura, skulptura, grafika dhe komunikimi vizu- Vasko Tashkovski: Cirku, tush,
perce
al me dizajnin. T gjitha kto pes fusha i kan karak-
teristikat e veta dhe secila n mnyr t veant sjell
bukuri dhe vler. Arti figurativ sht pasuri e civilizimit
njerzor dhe e shpirtit kreativ.
Vizatim me thngjill
Ibraim Bedi: Zogu i vetmuar
Krryqzimi i Krishtit, ikon, Ohr Triumfi i Titos, relief

FUSHAT E ARTIT FIGURATIV
04
02
ARTI FIGURATIV
53
Burhan Ameti: ndrr e Pol Sezan: Lojtar letrash, vaj

rrejshme, akuatinta n plhur
Ogist Roden: Balzaku, gur
Krijim nxnsi, gdhendje

Jagoda Buiq: Form e Vitrin
ndryshme, tapiceri
Flamuri i Maqedonas
Dizajn stolish
Ilustrim Dizajn sendesh Dizajn veshjesh

05
02 VIZATIMI
54
N periudhn e kaluar, n lndn e arsimit
figurativ,keni ralizuar shum vepra figurative nga fus-
ha t ndryshme dhe me teknika t llojllojshme. Ve m
e dim se vizatimi sht njra nga fushat e arsimit figu-
rativ. Bjm vizatime para se t fillojm t pikturojm, e
vizatojm iden pr grafik, ndrsa me vizatim bjm
edhe skic pr iden se si duhet t duket nj vepr
skulpture, t ciln duam ta modelojm.
Gjat t vizatuarit prdoren materiale dhe tekni-
ka t llojllojshme, me t cilat do t krijojm vizatim.
Prdoren materiale t llojllojshme, pasi prmes vijave
t ndryshme arrihet bukuri specifike.
Leonardo da Vini: Studim me
Gjat ors s arsimit figurative vizatohet me laps, laps
thngjill, shkumsa t ndryshm me ngjyra, pastel,
pastel dylli, tush, lapsa me ngjyr, si dhe me ngjyra
temper dhe akuarele.
Artisti, vet e zgjedh materialin me t cilin e ralizon
vizatimin. Zgjedhja e materialit varet nga dshira, in-
teresi dhe karakteri i autorit. Gjithashtu, edhe nxnsi
mund ta zgjedh materialin pr t cilin sht m i intere-
suar. Vizatimi mund t punohet vetm me prdorimin e
nj materiali, psh: laps, thngjill, tush, lapsa me ngjyra,
pastel, pastel dylli, shkums, ndrsa mund t prdoren
ngjyra akuarele dhe temper. Mund t punohet vizatim
me teknik t kombinuar, respektivisht t vizatohet me
m shum teknika n nj vizatim. Albreht Direr: Zogu, vizatim me
akuarel
Pablo Pikaso: Studim pr Pablo Pikaso: Gruaja me qenin, Vinsent van Gog: Ura, tush i
perden, laps (vizatim linear) tush, perc derdhur
VIZATIMI
05
02
55
Disa krijues, para se ti punojn vizatimet e tyre,
kombinojn ngjitje t kolazhit t letrs. Kur kombino-
het vizatimi me kolazh fitojm t ashtuquajturn viza-
tim me kolazh.
Karakteristik themelore figurative e vizatimit sht
prdorimi i vijs, ndrsa kt vizatim e quajm vizatim
linear. N vizatim prdorim edhe tone t ndryshme, me
ka fitojm edhe vizatim tonik. Nse n vizatim vrejm
ndonj prmbajtje, ai vizatim sht me motiv, ndrsa
nse nuk ka motiv themi s sht abstrakt.
T gjith krijuesit, me veprimtarin e tyre shpesh
Vizatim me laps eksperimentojn me materiale t ndryshme, q sa m
mir ta shprehin iden dhe t bjn krijimin sa m in-
teresant. Gjat t vizatuarit prdorin edhe veprime t
ndryshme, si jan thyerja, perforimi, ndrprerja, apliki-
mi, shtypje t gjurmve t ndryshme, etj. Secili krijues i
yn, si dhe nxnsit, duhet t krijojn ide t reja dhe t
eksperimentojn gjat shprehjes figurative.
Zhorzh Sera: Vizatim, thngjill,

(vizatim tonik)
Pablo Pikaso: Shishe, got dhe

violin, teknik e kombinuar
Vizatim kompjuterik
T MBAJM MEND:
Vizatohet me laps, thngjill,
shkums me ngjyr, pastel,
tush, lapsa me ngjyr. Ka viza-
Tanja Tanevska: Bised, tim kolazh, linear dhe abstrakt.
Tuluz Lotrek: Anglezi, pastelin teknik e kombinuar
05
02 VIZATIMI
56
VIJA
Materialet e ndryshme ln gjurm t ndryshme
gjat t vizatimit, Gjurmt n siprfaqe jan n form
vijash, t cilat kan specifika t veta dhe karakter, n
varsi se me far materiali vizatohet. Vijat mund ti
ndajm si: t buta, forta, ngrohta, vrazhda, mprehta,
Vija sipas karakter
shkurta, gjata, t trasha apo t holla. T gjith kto s
bashku e begatojn vlern figurative t vizatimit dhe
kontribuojn q shikuesi t knaqet me llojllojshmrin
e tyre.
Vizatim me thngjill
Vija t buta
Albreht Direr: Kalorsi, laps
Vizatim me laps
Tome Serafimovski: Nn
Tereza, skic
T MBAJM MEND:
Gjat t vizatuarit shprehemi me
ndihm t vijs.
Vizatim me tush Krijim nxnsi, tush
VIZATIMI
05
02
57
TONI
N vizatim, prve vijs si mjet q m shpesh
prdoret sht toni. Toni arrihet me kombinimin e vija-
ve dhe hapsirave duke treguar siprfaqe t elta dhe
t errta, kalime gradacionesh nga e elta kah m e
errta, apo anasjelltas.
Tonin e arrim me mbrojtje nga drita, me prforcim
ose lvarrje t vizatimit. Tani m, vese u njohm me
De Segonzak: Portret, tush i kt mnyr t gradacionit tonik, ndrsa ato mund ti
derdhur shohim n ilustrimet q jan prezantuar.
Vizatim me laps Vizatim me prforcim
Vizatim lavarr
Sveto Manev: Start 1, laps me ngjyra (mbrotje nga drita e errt dhe e elt)
T MBAJM MEND:
N vizatim prdorim tone t elta dhe t errta. Tonet fitohen
Vizatim lavarr me mbrojtje nga drita, me prforcim dhe lavarrje.
05
02 VIZATIMI
58
HAPSIRA
N klasat e mhershme vese jeni njoftuar me
hapsirn si element i gjuhs figurative. Gjithka q
na rrethon sht hapsir reale. N vizatim dhe vepra
t tjera figurative, krijuesit kan gjetur mnyra se si t
fitojn iluzion t hapsirs me prputhje, me drit dhe
errsir, me forma t mdha dhe t vogla.
Suksesin m t madh dhe prezantimin m i Perspektiv
suksesshm t hapsirs, krijuesit e kan arritur
prmes prdorimit t ashtuquajturs perspektiv linea-
re. Kjo perspektiv shpesh sht prdorur nga krijuesit
n kohn e Renesancs.
N perspektivn lineare ekziston nj vij horizon-
tale, e cila shnon horizontin, t ciln doher kur
shikojm para vetes sht n lartsi t syve, ashtu si
n horizont bashkohen qielli dhe deti, qielli dhe fushat. Perspektiv n natyr
Perspektiva mund t paraqesim me nj, dy ose me m
shum pika t prbashkta, t cilat gjenden n vijn
e horizontit, para nesh, majtas apo djathtas, ashtu si
mund t shohim n ilustrimet e mposhtme.
Perspektiv
Hapsir me ton t elt - t

Perspektiv linear me nj pik errt dhe me prputhje
VIZATIMI
05
02
59
Nse prdorim perspktiv lineare me nj pik t
prbashkt, ajo do t ndodhet pas nesh dhe gjith-
ka q sht paralele me ne, ngadal zvoglohet dhe
bashkngjitet n at pik, pr shembull, kur shikojm
rrug, hekurudh, etj.
N rast se vizatojm perspektiva me dy pika bash-
kimi, ato do t gjinden n t djatht dhe t majt t
piks s takimit, dhe t gjitha pikat tjera t horizontit do
t bashkohen n ato dy pika, si shohim n shembujt
e paraqitur.
Nse mundohemi, edhe ne vet do t shohim
Hapsir me perspektiv shum realisht nj iluzion t hapsirs, respektivisht,
iluzion t afrt dhe t largt, t brendshm dhe t
jashtm.
Perspektiva paraqet shikim t gjrave rreth nesh,
nga afr dhe larg, nga sipr dhe posht. Nse n nj
vepr artistike shprehim dika t ciln e shohim nga
lart, themi se kemi prdorur perspektiv zogu.
Nse paraqesim dika q e shohim nga posht,
themi se ajo sht prezantuar me perspektiv bretko-
Perspektiv se. N art, shpesh takojm vepra me perspektiv line-
are, pasi nga kjo sht lartsia e t shikuarit t njeriut.
Perspektiv lineare
Perspektiv me dy pika takimi

T MBAJM MEND:
Me perspektiv lineare m sakt paraqitet iluzion i hapsirs.
Perspektiva ka horizont si dhe nj, apo dy pika takimi.
Hapsir me plotsim
06
02 PIKTURA
60
N klasat e kaluara, me siguri kemi realizuar shum
vepra pikture, n teknika t llojllojshme nga kjo fush fi-
gurative. Tani m mund t dallojm far sht viza-
tim, piktur, grafik apo skulptur.
N piktur sht me rndsi q artisti dhe t gjith t
tjert ti shprehin ndjenjat dhe emocionet e veta. Duke e
shprehur veten e ndryshojm realitetin pr at q sho-
Palet pr pikturim
him, ndrsa me at bjm edhe vepra origjinale. N kri-
jimet figurative, autori vizaton dhe i ngjyros gjsendet
me forma dhe ngjyra sipas dshirs s vet. Me kt
bhen fotografi magjike me shprehje t ndryshme.
Kt pasuri t llojllojshme mund ta vrejm te autor
t vendeve dhe epokave t ndryshme. Dallimi kryesisht
shihet edhe n artin e popujve t ndryshm dhe rajone-
ve t shumta gjeografike t bots. Sipas mnyrs se si
jan krijuar, t njohura jan veprat e artit evropian, ki-
nez, afrikan, egjiptian, arti i Majve, Inkve, si dhe arti i
civilizimeve t tjera.
Secili nga kto arte ka dallime n mnyrn e pa-
raqitjes s forms, dendsis, ngjyrs, hapsirs dhe
shprehje specifike artistike. E dim q pikturohet me
materiale dhe teknika t ndryshme n siprfaqe t
ndryshme. Sot, krijuesit prve materialeve klasike, pr
pikturim prdorin edhe teknologjit bashkkohore, si
sht kompjuteri, fotoaparati dhe video-kamera.
Vepr pikture nga mjeshtr

kinez
Thurje popullore
Fresk egjiptiane
PIKTURA
06
02
61
N artin figurativ bashkkohor, krijuesit prezanto-
hen edhe me objekt-piktur, me intervenim figurativ n
hapsir, si dhe me hepening figurativ, q sht nj
ndjenj e veant pr vizitorin bashkkohor. Sot, nuk ek-
ziston material prej t cilit nuk mund t bhet piktur.
Ashtu si edhe n vizatim, artistt edhe n piktur, rre-
gullisht hulumtojn dhe eksperimentojn me materiale t
ndryshme jo klasike, si jan: materiale nga mbeturina t
ndryshme, me aplikim, shtypje t sendeve dhe formave
t ndryshme n piktur, me prputhje, si dhe me veprime
t tjera me qllim t krijojn vepra origjinale figurative.
Tomo Shijak: Musandra,
N kt mnyr, autort i prezantojn dhe i realizojn
teknik e kombinuar idet e tyre figurative. Prve asaj q na rrethon dhe na
jep ide pr pikturim, shpesh inspirim pr veprat mund t
jet dgjimi i muziks, nga libri i lexuar, shikimi i ndonj
filmi, apo t inspirohemi nga ndonj vepr tjetr artistike.
Shum artist t njohur jan inspiruar nga veprat e artit
egjiptian, afrikan dhe kinez.
Dimitar Kondovski: Bota e

haruar, teknik e kombinuar
Dushko Stojanovski:
Petar Mazev: Pjes nga mozaiku Tapiceri
T MBAJM MEND:
N piktur, doher duhet t mundohemi t shprehemi n
mnyr origjinale. Dallojm vepra artistike nga Evropa, Kina. Ja-
ponia, Afrika, Egjipti. T njihemi me intervenimin, piktur-objekt,
Kristo: Galeri e paketuar hepening dhe t hulumtojm me material t llojllojsh.
artistike, vizatim
06
02 PIKTURA
62
NGJYRA
N krahasim me elementet tjera figurative, ngjyra
ka rol kryesor n piktur. Ajo sht element themelor,
prmes s cils i shprehim idet tona figurative, emoci-
onet, gjendjen psikologjike dhe shijet estetike.
N historin e krijimtaris artistike, pikturt, shpesh
ngjyrn e kan prdorur q ta shprehin gjendjen e tyre Edvard Munk: Shtpia e kuqe, vaj
emocionale dhe psikologjike t njeriut. Me zgjedhjen n plhur (psikologjia e ngjyrs)
dhe kombinimin e ngjyrave dhe formave kan shpre-
hur shqetsim, rezistenc, urrejtje, paknaqsi, trondit-
je dhe kan krijuar vepra n t cilat kan dominuar at-
mosfera dramatike. Pikturat e tyre jan plot me emo-
cione, n lidhje me ngjarjet, t cilat e kan shqetsuar
njeriun nga jeta e prditshme, si jan: smundjet,
tragjedit, pasojat nga lufta apo katastrofa, sakrificat,
etj. Prmes ngjyrs mund t shprehet tr simbolika e Anri Matis: Enterier, vaj n
plhur (psikologjia e ngjyrs)
jets s brendshme psikologjike t njeriut.
Edvard Munk sht piktor karakteristik q ka arritur
ta paraqes dramn e jets s njeriut prmes pikturs.
Dragan Najdenovski: Zon 563,

vaj n plhur
Vangel Koxhoman: Motiv nga

Prilepi, vaj n plhur
T MBAJM MEND:
Prmes ngjyrs mund ti
shprehim emocionet, gjendjen
psikologjike t njeriut, gzimin
Edvard Munk: Loja e jets, vaj n plhur (simbolika e ngjyrs) dhe pikllimin.
PIKTURA
06
02
63
TONI
Tonin, si element figurativ e takojm n t gjit-
ha krijimet figurative, n vizatim, grafik, piktur, gjit-
hashtu edhe n skulptur, prmes lojs s drits dhe
dendsis.
Ekzistojn kombinime t panumrta t toneve t
elta dhe t errta n nj punim. Kombinimet e caktu-
ara i quajm elsa moli, njjt si n muzik. Nse n
ndonj vepr prdorim kombinime t njjta, respekti-
visht tone harmonike n nj ngjyr, t themi (elt dhe
errt), t cilat mes vete jan t ngjashme, themi se ajo
vepr sht me els toni mol.
Nse n n nj vepr figurative prdorim kombinim
t toneve, kontraste t llojllojshme, themi se kemi fitu-
ar els toni dur.
Zhorzh Brak: Grua, vaj n
plhur, (ton kromatik)
Svetlin Rusev: Zgjedhje e

civilizimit, vaj n plhur, (ton
akromatik)
Rembrant: Or nga anatomia,vaj n plhur (els toni dur)
T MBAJM MEND:
Nse prdorim tone t njjta, at e quajm els toni mol. Nse
Lubomir Popoviq: Homazh pr prdorim tone kontraste, domethn kemi prdorur els toni
ser Xhemsin, vaj n plhur
(els toni mol) -dur.
06
02 PIKTURA
64
KONTRASTI
N t gjitha fushat e artit figurative, por edhe n
piktur, kontrastin e prdorim kur duam dika t
potencojm, t veojm ose ta ndajm formn prej
forms n prmbajtje. Ndarja, respektivisht potencimin
mund ta arrijm me kontraste t ngrohta dhe ngjyra t
ftohta, t elta ose errta, ose me kontrast t veuar Rozha de Suza: Inventar i
komplementar. prditshm, kontrast toni
Pablo Pikaso: Natyr e vdekur, vaj

n plhur (kontrast)
Kenet Kuc: Spektri, vaj n plhur

Dimitar Manev: Piktur 1997, vaj n letr (kontrast i elt-errt) (kontrast i elt-errt)
Emil Fila: Natyr e vdekur, vaj n pkhur (kontrast Andrijana Puleshi: Piktur, vaj n
formash dhe i elt-errt) plhur (kontrast ngjyrash)
T MBAJM MEND:
N piktur prdorim kontraste t ngjyrave t errta-elta, ngjyra t ngrohta-ftohta, si dhe kontrast komplementar.
PIKTURA
06
02
65
UNITETI
N piktur, doher synojm t arrijm unitet. E
dim q uniteti mund t arrihet prmes dominimit t
forms, ngjyrs, madhsis, tonit ose teksturs. N
kt mnyr, n piktur dominon ngjyra, madhsia,
tekstura apo forma e caktuar, me ka fitohet prshtypja
e unitetit n trsi.
Rembrant: Jakobi i bekon
djemt, vaj n plhur
(unitet n ton)
Pjer Sulazh: Pa titull, vaj n

plhur (unitet n ton)
Dimitar Manev: Piktur 2000, Radoslav Tadiq: N kopsht,

teknik e kombinuar (unitet me vaj n plhur (unitet me
ngjyr dhe form) tekstur dhe ton)
Xhekson Polok: Mjegull n livand, vaj n plhur(dominim t

teksturs)
Viktor Vazareli: Pa titull, vaj T MBAJM MEND:
n plhur (me dominim t Uniteti arrihet me dominim t vijs, tonit, ngjyrs, forms,
forms) madhsis dhe teksturs.
06
02 PIKTURA
66
KOMPOZICIONI
Edhe n piktur kompozicioni i bashkon t gjitha ele-
mentet n nj trsi. N do fotografi mund ta dallojm
llojin e kompozicionit, t hapur, t mbyllur, gjysm t
hapur, diagonal apo piramid. Prve mnyrs s
renditjes s elementeve n piktur, mund t takojm
edhe kompozicione t cilat jan karakteristike sipas
prdorimit t ngjyrs. Nse prdorim ngjyra t forta
dhe intensive, mund t themi se fotografia ka karak-
ter koloriti. Me prdorimin e ngjyrave t buta arrijm n
prfundim se fotografia ka shenja lirike. Shpesh, disa Karlo Kara: Shenjtri
artist prdorin kombinim t ngjyrave t elta-hapura, patriotike, kolazh
(kompozicion i hapur)
buta apo t forta, t cilat shprehin dramaticitet t kom-
pozicionit dhe ndikojn n aspektin psikologjik tek shi-
kuesi.
Vasilij Kandinski: N rrethin e

zi, vaj n plhur (kompozicion
i mbyllur)
Francisko Goja: Vrasje, vaj n plhur

(kompozicion dramatik)
Modilani: Gruaja e lakuriq, vaj
n plhur (kompozicion lirik)
PIKTURA
06
02
67
Vepr e mjeshtrit kinez (kompozicion lirik)
Ogist Renoar: N ballkon, vaj

n plhur (kompozicion lirik) Piter Brojgel: Kulla e
Babilonit, vaj n plhur
(kompozicion piramidal)
Tome Mishev: Para pasqyrs,

Gustav Klimt: Mali, vaj n vaj n plhur (kompozicion me
plhur (kompozicion lirik) kolorit)
Edvard Munk: Piskam, vaj n

plhur (kompozicion psikik-
dramatik)
T MBAJM MEND:
Pol Sezan: Pisha dhe gurrz, Prmes prdorimit t ngjyrs, fotografia mund t ket karakter
vaj n plhur
(kompozicion vertikal) koloriti, lirik, dramatik apo karakter psikologjik.
07
02 FORMA
68
Tani m, vese kemi njohuri pr skulpturn si
fush specifike e artit figurativ. T rikujtojm se n
skulptur kemi vepra statike dhe t lvizshme. Stati-
ke jan plastika e plot dhe relief. Vepra t lvizshme
jan ato vepra q koh pas kohe lvizin n hapsir,
mekanike pr shkak t rryms s ajrit.
Materialet m t shpeshta t cilat prdoren pr
punimin e skulpturave jan: argjila, qeramika, meta-
li, guri, bronzi, ndrsa n kohn m t re prdoren
edhe plastika, letra, materiale t ndryshme natyrore
nga mbeturinat, stiropori, etj.
Boro Mitriqeski: Portret i
Skulptori bashkkohor do dit eksperimen- Marko Cepenkovit, bronz
ton dhe hulumton me materialet dhe mnyrat se si
ti kombinoj ato. Prdoren manifestime multimediale
n t cilat kombinohen vepra nga fusha t ndryshme
n nj trsi. Aplikohen dhe teknologji bashkkohore
audio-vizuale (televizor, video, kompjuter).
do vepr skulpture fillon t realizohet sipas nj
ideje t caktuar t autorit. Sipas ksaj ideje, skulpto-
ri punon skica pr pamjen e saj. N varsi prej ides,
krijuesi i zgjedh materialet me t cilat do ta realizoj
veprn e tij.
Tomo Shijak: Musandra,

teknik e kombinuar
Gligor Stefanov: Grup objektesh, teknik e kombinuar Aleksandar Kalder: Saloni i kuq,
poligon, mobil
mobile
FORMA
07
02
69
N kt fush t artit figurativ, prve shfaqjes s
skulpturs n mnyrn klasike, krijuesit sot shprehen
edhe me inovacione dhe projekte t ndryshme. Me in-
tervenim n hapsir, me ngjyra apo me skulptura dhe
objekte, autori e ndryshon hapsirn, me ka e shpreh
iden e tij.
do vepr skulpture, n varsi nga mnyra e
puns sht e konstruktuar me kombinim, tretje, ride-
finim dhe t ashtuquajturin kompozicion i disperzuar.
N sheshe dhe vende publike shpeshher takojm
skulptura, t cilat paraqesin ngjarje historike, ose
ndonj personalitet t njohur, n madhsi natyrore,
ose m t madhe. Kto objekte i quajm prmendore.
Prmes tyre i nderojm kto ngjarje apo figura. Shpesh,
prmendoret jan t bra nga guri ose bronzi i derd-
hur, me ka kohzgjatja e tyre sht e pakufishme.
Dragan Popovski-Dada:
Gajdexhiu, gur
Ismet Ramieviq: Pjes e ekspozits labirint, material natyror

T MBAJM MEND:
Skulptura bashkkohore punohet nga materiale t llojllojshme,
Zharko Baeski: Pa titull, ndrsa kombinohet edhe me arte t tjera.
silikon poliesteri, skulptur
07
02 FORMA
70
Skulpturat, m s shpeshti bhen nga materiale
t cilat jan stabile dhe t qndrueshme ndaj kushte-
ve klimatike. Shpeshher, veprat e tilla bhen nga te-
rakota, guri, druri, bronzi dhe metali, por mund t pu-
nohen edhe nga plastika t ndryshme, letra, stiropori,
si dhe materiale nga mbeturinat e ndryshme.
Mnyra e ndrtimit t nj vepre t skulpturs
sht e llojllojshme, n varsi nga dshira e autorit
dhe zgjedhja e tij. Me argjil modelohet prmes shti-
mit apo largimit, me dru dhe gur prmes thellimit apo
marrjes, me metal dhe bronz pr lshim dhe ndrtim,
prmes kombinimit dhe shtimit t formave, t cilat Petar Haxhi Boshkov: Shkrime
mes vete ngjiten apo saldohen. n form, terakot
Me plastik, letr dhe stiropor, bhet skulptur
prmes ngjitjes, mbshtjelljes, prerjes dhe prformimit.
Dimo Todorovski: Humnera, Ana Svetieva: Lumi, terakot

bronz e ngjyrosur
Dimo Todorovski:
Duhanvjelsit, bronz
FORMA
07
02
71
Me materiale nga mbeturinat ndrtohet asamblazh,
respektivisht skulptur grupore, n t ciln kombinohen
materiale t ndryshme, plotsisht sipas ides s autorit.
N skulptur nuk ka kufizime pr prdorimin e ma-
terialeve. Disa autor shprehen duke kombinuar rrnj,
deg, gur, bim dhe materiale t ndryshme, sipas
zgjedhjes s autorit.
Gjoko Angelkovski: Nna me

fmij, gur
Aleksandar Ivanovski Petre Nikoloski: Objekt XXXIII, instalim

Karadaje: Skulptur II
Prmendore e lufttarve t LN
T RIKUJTOJM
Prve skulpturave klasike, n skulptur kemi edhe intervenim n
Krsto Slavkovski: Vuajtje, dru
hapsir, asamblazh, instalim etj.
07
02 FORMA
72
NGJYRA
Njra ndr elementet e artit figurativ, si pjes e
skulpturs, prve dendsis sht edhe ngjyra.
Shpesh skulptura nuk sht plotsisht e ngjyrosur,
por e mban ngjyrn e materialit nga i cili sht punu-
ar. Skulptort, shpesh vendosin patina q t rruhet vep-
ra, me ka n mnyr minimale ndryshon ngjyra e tyre,
e veprave t skulpturs me patina, me kalimin e kohs
dhe nn ndikimin e kushteve atmosferike. Ky ndryshim
me patin sht karakteristike vetm pr veprat q ven-
dosen n hapsir t hapur. Princi Rahotep dhe gruaja e tij
Prve patinimit nga ana e autorit dhe patinimit nn Nofret, gur glqeror i lyer, Egjipt
ndikimin e motit, shum skulptor i ngjyrosin veprat e
tyre. Prdorimi i ngjyrave bhet q nga koha parahisto-
rike, tek disa civilizime t vjetra, si jan, ajo e Egjiptit,
Kins, Greqis, Roms. N skulpturn moderne, ngjyra
prdoret shum shpesh, pr ta plotsuar iden e autorit
dhe mendimin estetik t tij.
Sende nga ari, argjendi dhe

druri, Mesopotami
Monedh e vjetr me patin
Hyjnesha e gjarprit, terakot Artist nga Hopeh: Statuj e

e lyer Statuj kineze, qeramik e lyer Arhatit, qeramik e lyer
FORMA
07
02
73
Jordan Grabuloski: Shenja

hapsinore, imento
Huam Miro: Skulptur

Mobil
Vasil Vasilev: Form asociative

vertikale XXXII, dru
Marieta Sidovska: I am
looking for a man in the
mirror, teknik e kombinuar
Krijim nxnsi nga letra
Vlado Avramev: numr 11, Pablo Pikaso: Portret, teknik e

qeramik kombinuar Origami
T MBAJM MEND
Patina sht ndryshimi i ngjyrs s siprfaqes s skulpturs nn ndikimin e diellit, errs, shiut apo t
ekspozuar n hapsir t jashtme. Me patinim, vepra duket si skulptur nga e kaluara.
08
02 GRAFIKA
74
Nga klasat e mhershme e dim q grafika si pjes
e artit figurativ i ka specifikat e veta, n mnyrn e kri-
jimit t gjrave. T gjitha veprat tjera jan origjinale
ather kur bhen n nj ekzemplar. N grafik shtypen
m shum shenja t njjta, t cilat kan vler t njjt si
origjinali, n qoft se nnshkruhen nga autori.
Veprat grafike shtypen me dor apo me pres pr
shtyp. Ekzistojn disa lloje t shtypit: i thell, i lart, i Makin pr shtyp
rrafsht, i lshuar dhe shtyp i kombinuar, e q varet nga
prpunimi i materialit.
Nse ngjyra e lshuar n pllak, respektivisht, klis-
heja lshohet n hapsirat e siprme, n pjest e larta,
ather kemi shtyp t lart.
N kt shtyp bn pjes edhe shtypja e kartonit,
linogdhendja, drugdhendja si dhe gjipsgdhendja Nse
ngjyra shtypet n pjesn e brendshme t klishes,
ather kemi shtyp t thell, ku bjn pjes edhe
gdhendja e bakrit, akuatinta dhe gjylpra e that. Mjet pr gdhendje t metalit,
Kur matrica e pllaks sht e rrafsht, ndrsa me- klishe
kanikisht edhe kimikisht nuk sht e thell, kemi shtyp
ku bn pjes litografia.
Alfred Hrdmika: Kompozicion,

gdhendje n bakr
Ladislav Cvetkovski: Grafik

Ilija Koovski: Bukuroshja dhe prbindshi, drugdhendje n kompjuterike
ngjyr
GRAFIKA
08
02
75
Shtypi me teknikn sito bn pjes n shtypin e
lshuar, pr shkak t hapsirs s rrafsht, t but t
matrics lshon ngjyr gjat shtypjes n grafik.
E mbajm mend, se n klasn e pest u njohm
me procesin dhe procedurn e shtypjes s letrs gra-
fike, si dhe me at se si nnshkruhet nga autorit. Me
Monotip siguri keni br krijime artistike nga fusha figurati-
ve e grafiks. Krijuesit, me punn e tyre, prve pro-
cedurave klasike pr shtypje, shpesh hulumtojn dhe
eksperimentojn me materiale t tjera, si dhe prdorin
teknologji bashkkohore, si sht kompjuteri.
N klishe, respektivisht n klishe pr shtypje, artistt
shpesh ngjisin materiale t llojllojshme, me tekstura
interesante. Duke vendosur ngjyr n kto materiale
para shtypit, prfitohen gjurm grafike interesante, t
cilat do t fitoheshin me thellim. Secili prej nesh mund
t mundohet, gjithashtu edhe ju me ndihmn e arsimta-
rit, kreativitetin tuaj mund ta shprehni me eksperimen-
te t reja.
Petar Haxhi Boshkov: Grafik

I, litografi
Vepr nxnsish, monotip

T MBAJM MEND:
Dallojm shtyp t thell, t lart, rrafsht, t lshuar dhe t kombi-
nuar. Q t prfitohet tekstur e shumllojshme, n klishe mund t
Vepr nxnsish, lino gdhendje shtypet edhe me ngjitje n hapsira t tjera t ndryshme.
08
02 GRAFIKA
76
Sot, shum artist t grafiks e prdorin kompjuterin
si mjet pr prpunimin e grafiks bashkkohore. Duke
prdorur programe kompjuterike mund t prpunohen
shum lloje grafike, t cilat jn shtypur dhe nnshkruar
nga autori dhe paraqesin vepra origjinale.
Gjat prpunimit t grafiks me kompjuter, artis-
ti mund t realizoj pakufi versione n nj grafik, n
nj ide duke i ndryshuar ngjyrat, tonet dhe kombinimin
e formave.
Hans Balding:
Kalorsi i magjepsur, gdhendje n bakr
Burhan Ameti: Spirit, grafik digjitale Pablo Pikaso: Profil femre, gjilpr e that
GRAFIKA
08
02
77
Nse duam letrn grafike ta vendosim n shtpin
ton, apo ta ekspozojm n galeri, duhet paraprakisht
ta pajisim, respektivisht ta vendosim n korniz. Grafika
doher vendoset nn qelq, i cili mund t jet i thjesht
apo qelq antireflektues.
Mnyr tjetr e ekspozimit t veprave grafike sht
Dragutin Avramovski Gute: lino q flett t vendosen midis dy qelqeve dhe t ekspozo-
gdhendje hen n galeri. N kt mnyr, letrat grafike hiqen leht
dhe pastaj ruhen n fascikla.
Alen Kushkureviq: Hulahopa, Fehim Huskoviq: Takim n Frider Nake: Grafik

gjilpr e that vetmi, shtyp me teknik sito kompjuterike
Vepr nxnsi, shtyp kartoni Pablo Pikaso: Portret, drugdhendje me ngjyr

T MBAJM MEND
Kompjuteri sht mjet m bashkkohor pr punimin e grafiks kompjuterike.
08
02 GRAFIKA
78
TONI
N grafik, vlera m e shpesht shprehet prmes
vijave, tonit dhe teksturs.
Toni arrihet me gradacion t ndriimit nga e errta
Lloje rastri n grafik
kah m e elta ose me rastr.
Rastri arrihet me prdorimin e vijave t llojllojs-
hme, me kombinim paralel dhe t kryqzuar, m shpesh
ose m rrall, me ka arrihet efekt i siprfaqeve m t
errta dhe m t elta.
Rastr
Lloje vijash
Lloje rastri
T MBAJM MEND:
Me prdorimin e rastrit
fitojm tone t llojllojshme n
Rembrant, Shkrim n bakr (i errt dhe i elt) grafik.
GRAFIKA
08
02
79
LITOGRAFIA
Litografia sht teknik e grafiks n shtyp t
rrafsht. Emri rrjedh nga fjala greke lithos-gur dhe grap-
ho shkruaj.
Guri q shrben si klishe duhet t jet i rrafsht, viza-
tohet me shkums special, tush litografik, ose n mnyr
T punuarit me gur litorafik t kombinuar. Me rndsi sht q shkumsi dhe tushi
t jen t yndyrshm dhe t lshojn gjurm yndyre n
gur. Pastaj, mbi gur lshohet acid, i cili e grryen gurin
n ato vende ku nuk ka yndyr. Vendoset gom arabike,
me ka vizatimi forcohet. Shtypet duke vendosur ngjyr
litografike, e cila mbetet n vendet e yndyrshme ku m
par sht vizatuar n gur me shkums ose me tush.
Litografia shtypet me pres t veant litografike.
Me shkums fitohet shkall e gjer e valerive (toneve)
nga gri e zbeht deri te ngjyr e zez e plot, me ka vi-
zatimi fiton plasticitet t shprehur.
Litografia mund tt jet e bardh apo e zez, por
edhe me shum ngjyra. Nse bhet grafik me m
shum ngjyra, pr seciln ngjyr prdoret procedur e
Francisko Goja, litografi gurit t veant, ndrsa t gjith shtypen n nj flet.
Tuluz Lotrek: Pllakat,

Pablo Pikaso: Huti, litografi litografi
T MBAJM MEND:
Litografia sht shtyp i rrafsht. Klisheja sht pllak e cila
prpunohet kimikisht, n t ciln vendoset ngjyr dhe me pres
litografike shtypet grafik.
Edvard Munk: Mkati, litografi
08
02 GRAFIKA
80
SHTYPI ME TEKNIK SITO
Shtypi me teknikn sito sht teknik e shtypit t
lshuar. Ajo mundson prpunim t nj numri t madh
shnimesh. Vet emri e sqaron kt teknik. Prdoret
nj rrjet e shpesht (sit) dhe klishe e prshtatshme
(shabllon).
Shtypi me teknik sito realizohet n mnyr t ktill: Rakl shtypi
N korniz t drunjt apo metalike vendoset sit nga
mndafshi. N sit vendoset emulzion i fotondjeshm,
n t cilin me procedur t veant paraqiten hapsira
t kalueshme dhe pakalueshme. Shtypet me dor, me
trheqjen e ngjyrave me rakel, n mnyr t barabart
n tr hapsirn e sits, me ka ngjyra npr vrima
kalon n letrn grafike.
Karakteristika t shtypit me teknikn sito jan: ngjyra Mjete pr shtyp
dhe vija e qart, hapsira e madhe, rastr, hapsir
pr prputhje t ngjyrave dhe formave. Kjo teknik
mundson shtypin e formateve t mdha, veanrisht
prdoret n kohn e artit t stilit pop.
Procesi i shtypit
Procesi i shtypit
Stanko Pavleski:
N burimin e krijuesve Petar Mazev:
vizuel,shtyp-site Pa titull, shtyp-sito Grafik, shtyp-sito
GRAFIKA
08
02
81
Dimitar Malidinov:
Pa titull, Shtyp-sito
Risto Kaevski: Pa titull, Vele Tasheski: Nga natyra,

Shtyp-sito Shtyp-sito
Zoran Jakimovski:
Forma HH, Shtyp-sito
Dimitar Kondovski: Hijet, Shtyp- Rodolub Anastasov: Njeriu

sito dhe hapsira, Shtyp-sito
T MBAJM MEND:
Shtypi-m teknikn sito sht teknik e shtypit t lshuar. Ngjyra
Dime Nikolovski: kalon npr hapsirat e lshuara t sits, e cila sht klishe pr
Zon 17, Shtyp-sito shtypje. Ngjyra vendoset me rakl.
09
02 DIZAJNI DHE KOMUNIKIMET VIZUELE
82
Dizajni dhe komunikimet vizuale jan fusha spe-
cifike t artit figurativ t prhapura m s shumti n
bot. do dit ndeshim dhe prdorim prodhime t di-
zajnuara nga dizajnues artistik.
Nse sot shikojm ndonj prodhim t br
pesdhjet ose njqind vjet m pare dhe bjm kra-
hasimin me prodhimet e sotme, ajo mund t jet e
pazakont dhe interesante. Dizajni dhe komunikimet
vizuale zhvillohen dhe bhen m moderne dhe m
bashkkohore. Kur formsohet pamja e ndonj sen-
di pr prdorim t prditshm, i cili prodhohet n in-
dustri, themi se sht dizajn industrial. N punimin e
gjsendeve t vjetra t artizanatit, gjithashtu hasim
Filigran
dizajn.
Tek ne kemi prpunim t sendeve nga ari dhe arg-
jendi, q e hasim tek argjendart dhe bakrgdhendsit,
ndrsa m i njohur sht prpunimi i filigranit.
Dizajnuesit grafik merren me formsimin e ma-
terialeve pr shtyp pr prdorim t prditshm, pr le-
xim, pr informim apo reklamim. N kt bjn pjes
edhe krijimi i pamjes s ambalazheve t ndryshme,
kornizave dhe ilustrimeve pr libra, reklamave, fle-
tushkave, posterve, pllakateve, bilbordve, si dhe
spoteve apo videoklipeve t ndryshme reklamuese.
N dizajnin grafik, krijuesit mundohen tu japin pamje Filigran
trheqse dhe estetike prmes prdorimit t efekteve
figurative dhe dekorimeve t ndryshme.
Prdoren lloje t ndryshme t shkronjave dhe
zbukurimeve. N t kaluarn, n tekstet e ndryshme
pr zbukurime, me iniciale, vinjeta, rozeta dhe logo t
ndryshme.
N dizajnin grafik, m s shumti punohet me Kapse me filigran
prdorimin e fotografis dhe kompjuterit. Nuk ka di-
zajn grafik n t cilin nuk sht i prfshir kompjuteri
si element themelor pr pun.
Kapse me filigran
DIZAJNI DHE KOMUNIKIMET VIZUELE
09
02
83
Kostumograft jan krijues t artit figurativ, t cilt
dizajnojn pamjen e veshjeve, ndrsa dizajnuesit jan
artist t cilt krijojn iden e dezenimit t plhurs s
veshjes. Shikuar historikisht, kostumi doher ka qen
karakteristik pr popuj, periudha dhe profesione t
ndryshme. Kostumi gradualisht ka ndryshuar, nga koht
m t hershme deri m sot, n veshjen bashkkohore.
Pr shfaqjet teatrore dhe filmike dizajnohen kostu-
Filigran me specifike, t cila varet nga koha se kur zhvillohet
ngjarja, si dhe nga karakteri i personaliteteve t cilt
marrin pjes n sken. Kt lloj e quajm kostum ske-
nik.
Filigran
Filigran Filigran
Filigran
T MBAJM MEND:
Dizajnuesit jan artist t cilt i japin form prodhimit dhe pro-
dukteve t ndryshme. Dallojm, dizajn industrial dhe grafik.
Kostumograft dhe dizajnuesit dizajnojn formn dhe desenin
pr veshje.
Vepr e punimit me argjil
09
84
ARTIZANATET E VJETRA
N Maqedoni kemi artizanate, t cilat me duar dhe
me shum shije kan formsuar sende zbukuruese.
Jan t njohur argjendart dhe bakrpunuesit e vjetr,
t cilt edhe sot e ksaj dite krijojn stoli, t cilat quhet
filigran i prpunuar prej bakri dhe argjendi. Makin e vjetr shkrimi
Karroc e vjetr pr fmij 1919
Televizor
Gramafon
T MBAJM MEND:
Argjendart dhe bakrpunuesit jan
mjeshtr t artizanateve t vjetra n
Maqedoni, t cilt kan krijuar sto-
li t arit dhe argjendit. Stolia m e
njohur sht filigrani dhe pjes nga
veshjet popullore.
Filigran i njohur maqedonas
09
02
85
DIZAJNI INDUSTRIAL
Formsimi i sendeve pr prdorim t prditshm
quhet dizajn industrial. Me kalimin e kohs, pamja e re
ka ndryshuar n nj pamje m t bukur dhe m moder-
ne. Shikoni sendet e dizajnuara n t kaluarn, si jan
dukur ather dhe si duken tani.
Ndriues
Karrige
Karrige
Sanitari
Vetura
T MBAJM MEND:
Dizajni industrial i dizajnon sendet t cilat prodhohen pr
prdorim nga njeriu.
Karrige
09
86
KOSTUMOGRAFIA
Si do t duket veshja jon, varet shum nga ajo se
si e dizajnojn artistt t quajtur dizajnues t mods.
Nj fush e veant n dizajnimin e veshjes sht ajo e
dedikuar pr filmin dhe teatrin. Kto dizajnues i quajm
kostumograf. Kostumograft e njohin zhvillimin histo-
rik t kostumit dhe si t till e krijojn pr do shfaqje Kostum historik-Egjipt
teatrore apo film, n varsi nga koha se kur ka ndod-
hur ngjarja.
Kostum historik-Greqi
Kostum historik - Evrop
Kostum historik-Bizant
T MBAJM MEND:
Dizajnuesit e mods jan
artist, t cilt meren me dizaj-
nimin e veshjeve t reja dhe
Kostum historik Franc moderne.
09
02
87
DIZAJNI INDUSTRIAL
Gjithka q dizajnohet dhe mandej shtypet n
shtypshkronj sht dizajn grafik. Kta artist i
quajm dizajner t grafiks. Ata dizajnojn pamjen e
ndonj ambalazhe t ndonj prodhimi pr prdorim t
prditshm, pamjen e gazetave, magazinave, librave,
pllakateve, reklamave dhe ilustrimeve.
Dizajn industrial
Dizajn industrial
Dizajn industrial
Dizajn industrial
Dizajn industrial
Kopertin libri
T MBAJM MEND:
Dizajnuesit grafik jan artist, t cilt e bjn pamjen e gjith asaj
Dizajn industrial q lexojm apo na informon.
09
88
Ilustrim Shenj mbrojtse (Logo)
Pllakat
Ilustrim Shenj mbrojtse (Logo)
Pllakat Shenj mbrojtse (Logo)

lustrim
Ilustrim Pllakat Shenj mbrojtse (Logo)

09
02
89
SHENJA - LOGO
Secili prodhues, i cili dshiron t bhet i njohur, kur
blihet produkti i tij e ka shenjn mbrojtse, t ciln e
quajm logo. Ka shum prodhues t veshjeve, ush-
qimit, automobilave, kozmetiks, etj. ,t cilt i njohim
sipas logos s tyre, si jan: Mekdonalds, najk, mer-
cedes, shenja e Supermenit dhe shum t tjera. Kto
shenja i qujm shenja mbrojtes pasi t tjert nuk kan
t drejt ti prdorin dhe jan t mbrojtura me ligj pr t
drejtat e autorit.
Stema e Republiks s Maqedonis
Shenj mbrojtse (logo)
Shenj mbrojtse (logo) Shenj mbrojtse (logo)
Shenj mbrojtse (logo)

T MBAJM MEND:
Logoja sht shenj vizuale mbrojtse e prodhuesit. Prmes lo-
Shenj mbrojtse (logo) gos njihet, vlersohet dhe blihet prodhimi.
10
02 VLERSIMI ESTETIK
ARTI FIGURATIV
90
Vepr artistike e quajm do vepr t krijuar nga njeriu, e cila ka vler artistike.
Vlerat e veprs artistike vlersohen nga kualiteti q sht shprehur prmes gjuhs
s artit figurativ, respektivisht vijs, ngjyrs, forms, tonit, dendsis, etj.
E dim q estetika sht shkenc pr studimin e s bukurs. Prmes teoris s
estetiks vlersohet nj vepr. Vlersimin estetik e bjm prmes biseds n lidhje
me kualitetin e asaj q shohim, artisti ose ne si jemi shprehur artistikisht, me far
teknikash e kemi realizuar nj vepr artistike, far ndjenjash ajo ngjall tek ne. Pot-
huajse m e rndsishme sht sa ajo vepr sht origjinale dhe me ka dhe sa
dallohet nga veprat tjera.
Me ndihmn e arsimtarit t lnds s arsimit figurativ, nxnsit bjn bised
pr vlersimin estetik t nj vepre konkrete, vizatim, grafik, skulptur ose ndonj
shembull pr komunikim vizual ose dizajn.
Prmes vlersimit estetik mundohemi ti shohim dhe ti theksojm problemet e
artit figurativ dhe karakteristikat e asaj vepre.
VLERSIMI ESTETIK
10
02
VIZATIM
91
SHEMBULLI 1
Ordan Petleski, monument, vizatim
Nse n kt periudh kemi msuar pr harmonin si parim figurativ, si shembull

pr vlersim estetik do t marrim veprn e e Ordan Petlevskit. Duke e shikuar kt
vizatim mundohemi q ti shohim vlerat e tij m karakteristike. Prmes pyetjeve dhe
prgjigjeve konstatojm se:
-Kjo vepr sht vizatim, e punuar me tush dhe perc dhe ka karakteristikat e vi-
zatimit lavar.
-Artisti sht shprehur me prdorimin e vijave t shumllojshme dhe kombinime
t shumta, t pasuruar me tekstur t shumllojshme.
-N vizatim vijat dhe format jan t ngjashme, me ka sht arritur harmoni n
vepr.
- Vrejm se vizatimi sht prezantuar n mnyr t qart dhe precize.
- Duke e analizuar vizatimin ne mund individualisht t gjejm asociacione t cilat
varen nga fantazia jon.
Ordan Petleski, monument, vizatim

10
02 VLERSIMI ESTETIK
PIKTUR
92
SHEMBULLI 2
Vasilij Kandinski, Disa rrath, vaj n plhur
N orn e arsimit figurativ, prve veprave t tjera mund t vendoset edhe vepra
e Vasilij Kandinski, pr shikim dhe vlersim estetik. Duke e shikuar fotografin mun-
dohemi t vrejm se cilat karakteristika i ka kjo vepr.
- Konstatimi i par sht se kjo piktur edhe sipas legjends sht e br me
teknikn e vajit.
- Prshtypje e par sht kontrasti i ngjyrave t elta dhe t errta, si dhe
madhsia e formave. Rrethet e bardha dallohen nga sfondi me ka asocion ndjenj
t afris dhe largsis, respektivisht, japin iluzion t hapsirs. Rratht e vogla, t ci-
lat jan me ngjyr m t elt na duken m larg se t mdhat. Rrethet e ngjyrosu-
ra, n varsi nga ngjyra e tyre, disa duken m afr, ndrsa disa m larg. Iluzion t
hapsirs na japin rratht, t cilt jan t vendosur me prputhje.
- Format e njjta, n
t njjtn koh duken t
harmonizuara n pikturn
si trsi.
- Duke e shikuar pikturn
n trsi, secili prej nesh, si-
pas fantazis s vet, mund
t vij n nj mendim se n
far e asocion kompozicio-
ni si trsi.
Vasilij Kandinski, Disa rrath,

vaj n plhur
VLERSIMI ESTETIK
10
02
GRAFIK
93
SHEMBULLI 3
Pablo Pikaso, Portret, drugdhendje me ngjyra
Duke e shikuar grafikn e Pablo Pikasos do ti vrejm kto vlera:

-Kjo grafik sht e br n drugdhendje, gj q shihet n kufijt e mpreht mi-
dis ngjyrave dhe gjurmve t dalts me t ciln sht punuar klisheja pr shtyp.
-Grafika sht me m shum ngjyra, me ka konstatojm se autori pr seciln
ngjyr ka prgatitur klishe t veant nga druri.
-Format e grafiks jan t qarta dhe t njohura, t ndara nga njra tjetra, dhe i
gjith portreti sht vendosur n nj prapavij t ndritshme, me ka l prshtypje
t madhe tek shikuesi.
-Vijat dhe format du-
ken t lvizshme dhe di-
namike.
-Ngjyrat jan t ngjash-
me dhe harmonike, ndrsa
ngjyra e zez prdoret q
ti potencoj karakteristikat
e personalitetit.
-Duke shikuar veprn,
ne dallojm mnyrn
origjinale se si shprehet
Pablo Pikaso.
Foto 1: Pablo Pikaso, Portret, drugdhendje me ngjyra

10
02 VLERSIMI ESTETIK
SKULPTUR
94
SHEMBULLI 4
Dimo Todorovski, Humnera, bronz
Nse mundohemi ta analizojm skulpturn e artistit Dimo Todorovski, mund t

vrejm se:
-Kjo vepr sht skulptur dhe bn pjes n plastik t plot, pasi q mund ta
shohim nga t gjitha ant. sht e lyer me bronz dhe e patinuar me ngjyr t zez.
-Artisti ka prdorur forma dhe madhsi t ndryshme, me ka konstatojm se
skulptura sht me vllim t komplikuar. Vllimi sht shpesh me forma rrethore,
kshtu q e tr vepra duket harmonike.
-Skulptura sht realiste. Prmes motivit mund ta ndjejm tragjedin dhe vuajtjet
e njerzve, respektivisht at q autori ka dashur ta shpreh prmes ksaj skulpture.
Dimo Todorovski, Humnera, bronz

VLERSIMI ESTETIK
10
02
DIZAJN DHE KOMUNIKIM VIZUAL
95
SHEMBULLI 5
Logo sht shenja mbrojtse e ndonj produkti, ndrsa stema e Republiks s

Maqedonis paraqet simbol t shtetit. Flamuri gjithashtu sht shenj apo simbol
i njohur i ndonj shteti.
Artisti q e ka krijuar stemn e Republiks s Maqedonis, n t ka paraqitur
shum elemente, me t cilat ka dashur q ti paraqes karakteristikat e vendit. Nga
stema mund t konstatojm:
- Maqedonia sht shtet i pasur me male, liqene, fusha dhe drit dielli.
- Maqedonia sht vend pjellor, me karakteristik sht kultivimi i prodhimeve
bujqsore, nga t cilat n sem jan t paraqitura malet, gruri dhe afioni.
- Simbolet e paraqitura n stem jan t thjeshta dhe t stilizuara, gj q sht
karakteristike pr t gjitha stemat e qyteteve dhe shteteve n bot.

10
02 GALERIA
E VEPRAVE NGA ARTI FIGURATIV
96
Kta shembuj t
veprave nga arti
figurativ, do t na
mundsojn q t
bjm vlersim t
pavarur estetik. Vinsent van Gog
VIZATIM Albreht Direr

Dejvid Hokni
Pablo Pikaso
Ordan Petleski
Edgar Dega
Tulluz Lotrek
Hans Hartung
Tanas Lulovski
Piter Brojgel
Rembrant
Raul Difi
Vasko Tashkovski
Andreja Mantenja
Leonardo da Vini Anri Matis Kuang Kai Leonardo da Vini

GALERIA
10
02
97
PIKTUR
Tanja Balaq
Mozaik dyshemeje, Heraklea
Sveto Manev
Risto Kalevski
Mikica Trujkanoviq
Lazar Lienoski
Blagoja Nikolovski
Tomo Shijak Dimitar Kondovski
Petar Mazev
Jovan Shumkovski
Vangel Koxhoman
Dushan Perinko
Vasko Tashkovski
Dimitar Manev Rubens Korubin
Miroslav Masin
Vladimir Gjorgjievski Vangel Naumovski Ana Temkova Nikolla Martinovski

10
02 GALERIA
98
Kristo
Dimitar Pandilov Konstantin Kalaev
Viktor Vazareli
Vinsent van Gog

Ilija Koovski Pol Kle
Vasilij Kandinski
Mjeshtr japonez Pablo Pikaso
Reshat Ameti
Pit Mondrijan
Huan Miro
Tanas Lulovsk
Salvador Dali
Mark Shagal
Anri Matis
Simon Shemov Endi Vorhold Ogist Renoar Fresk egjiptiane

GALERIA
10
02
99
SKULPTUR
Ezhen de la Kroa
Ibrahim Bedi
Tomo Shijak
Petar Haxhi Boshkov

Dimo Todorovski
Stanko Pavleski
Pol Gogen
Stefan Manevski Petre Nikolloski
Edgard Dega
Dragan Popovski-Dada
Gustav Kurbe
Zharko Basheski
Tome Serafimovski
Klod Mone Ismet Ramieviq Gligor Stefanov Jordan Grabulovski

10
02 GALERIA
100
Pablo Pikaso
Marsel Dushamp
Vasil Vasilev
Kin
Aleksandar Kalder
Konstantin Brankusi
Mikelanxhelo
Branko Velikovski
Eduardo Paloci
Dushan Xhamonja
Indi
Henri Mur Umberto Booni Ivan Meshtroviq Rom

GALERIA
10
02
101
Dragutin Avramovski
Franjo Krini
Edvard Munk
Rom Simon Shemov
Endi Vorhold
Rembrant
Burhan Ameti
Riso Kalevski
Krsto Slavkovski
Albreht Direr
Francisko Goja
Dimitar Malidanov
Rom Dime Nikolov Pablo Pikaso Tuluz Lotrek

02
11 FJALOR NOCIONESH
102
A B H
Amator adhurues i artit, i Barelief reliev shum i Histori e artit - shkenc pr pa-
cili ka profesion t vet, por cekt dhe i ult n skulptur. raqitjen dhe zhvillimin e drej-
merret me krijimtari artistike Bienale - ekspozit e cila mba- timeve artistike, vlerave dhe
het do t dytin vit. rndsin e tyre historike.
nga dashuria, e jo profesio-
nalisht. Bust paraqitje e koks dhe
Lj
Ambalazh Dizajnim figura- pjess s siprme t trupit t
Ilustrim piktur3e apo vizatim
njeriut n skulptur.
tiv i materialit, n t cilin ma- i lidhur me veprimin e tekstit t
teriali paketohet dhe shitet D shkruar.
prodhimi. Dekorim zbukurimi i
L
Animalist - artist figurativ, hapsirs, si dhe formave t ve-
Letr grafike Vepr artistike e
i cili posarisht merret me anta t zbukurimit.
shtypur grafikisht.
paraqitjen,respektivisht pik- Dizajn - vizatim i dedikuar, zbu-
Linear - karakteristik e pikturs,
turimin, ose skulpturimin e kurim i prodhimit pr prodhimta-
skulpturs apo ndonj vepre
ri industriale.
kafshve. grafike n t ciln mjet kryesor
Dizajn industrial- Formsim
Antik-emrtim i kultura- sht vija.
artistik i sendeve pr prdorim
ve t vjetra, veanrisht t t prditshm, t cilat prodho- Iluzion - iluzioni n piktur
kulturs romake dhe greke. hen n mnyr industriale. sht paraqitja e hapsirs, to-
Arabesk ornament Dizajnues - artist, specialist nit, perspektivs, etj.
i mnyrs arabe, i cili pr formsim estetik t sende-
prbehet nga elemente t ve ose hapsirave pr prodhim- K
stilizuara gjeometrike dhe tari industriale. Katalog - Publikim n t cilin
jan regjistruar t gjitha veprat
bimore. F e ekspozuara n muze, galeri,
Art abstrakt - drejtim n ar- Faktur - siprfaqja e veprs ekspozit ose veprimtarit e ar-
tin modern i cili e braktis pa- artistike n piktur, me t ciln tistit.
raqitjen e bots reale dhe fitohen disa veti n siprfaqe.
krijon me form. Figurativ karakteristike e Ki - produksion apo artizanat
Art aplikativ - emrtim i ndonj vepre artistike kur n t joartistik. Kii krijohet pr shkak
sendeve t formsuar n mund t dallohet ndonj perso- t dshirs s lir t plqimit, do
nalitet konkret, prmbajtje apo t thot avancim i plqyer prt
mnyr artistike pr dedikim
motiv. artin, ndrsa krijohet si rezultat i
t prdorshm.
mjedisit t pazhvilluar artistik.
Art figurativ - emrtues i G
prbashkt pr arkitekturn, Galeri hapsir e ndrtuar Kolorit ngjyrosje, veori,
pikturn, skulpturn dhe me dedikim pr t ekspozuar shprehje, efekt i veprs artistike
grafikn, vepra t cilat njeriu vepra artistike. i cili arrihet me ngjyra.
i krijon n mnyr kreative. Grafik reproduktive- kop- Krok - vizatim i shpejt dhe i
Atelie - puntori e krijuesit je ose vepra t cilat nuk jan t leht me vija t thjeshta dhe pak
shtypura me dor, por me shtyp detaje
artistik, ose personit pr pro-
ofset industrial.
fesione kreative.
Guash teknik pr vizatim me
ngjyra uji ose me temper t
bardh.
FJALOR NOCIONESH
02
11
103
M S Vizatim - vepr artistike n
Marin - Paraqitje artistike e Signatur - nnshkrim me siprfaqe, ku vija sht mjet
peizazhit detar. dorn e vet artistit n piktur, themelor shprehs.
Miniatur - piktur apo grafik ose skulptur, t ciln e
skulptur e shprehur n format ka punuar ai. ZH
t vogl. Skic - piktur, skulptur apo Zhanr paraqitje e pikturave
Mbshtjells - Formsim ndrtim fillestar, i bartur dhe i nga jeta e prditshme nprmjet
figurativ i kornizs s librit parregulluar. veprs artistike.
apo ndonj materiali tjetr Stilizim - thjeshtsim, brje t
reklamues. formave natyrore n madhsi t
Monografi - libr n t cilin n thjeshta dhe themelore.
mnyr t prpikt paraqitet Skulptur galerike -Skulptur
jeta dhe krijimtaria e ndonj e cila sipas madhsis s saj
artisti. mund t ekspozohet n galeri
Monokromi - vepr skulpture e (madhsi reale ose miniatur).
punuar vetm me nj ngjyr.
Mozaik - vepr artistike e cila Sh
prpunohet me bashkimin e Shtafelaj - mbajtse pikture,
kubeve t qelqit, gurit me ngjyra kmbza n t ciln artisti
t ndryshme etj. vendos pikturn gjat puns.
Shtyp i rrafsht teknik
N grafike pa thellime n bazament
Natyralizm orvatje e artit, (Shtyp-sito, monotipi, litografi).
q dukurit dhe objektet i
paraqesin t vrteta dhe reale. T
Ngjyr lazure - Shprndarje e Tapiceri - emrtim i
tejdukshme e ngjyrs npr t prgjithshm i veprs artistike
ciln mund t shihet bazamenti. t punuar nga materiali i tekstilit.
Terakota - emrtim i
O prgjithshm pr prodhimet
Ornament format gjeometrike e argjils t cilat forcohen me
bimore, bimore ose zoomorfe, pjekje.
me t cilat sht zbukuruar Triptik - vepr artistike e
ndonj siprfaqe, t cilat mund prbr nga tri pjes.
t prsriten.
V
P Valer Fjal adekuate franceze
Palet - siprfaqe n t ciln pr tonin.
piktori i przien ngjyrat para se Vinjet vizatim apo piktur e
t filloj tI vendos n vepr. vogl e cila prdoret si zbukurim
Panoram paraqitje e n do tekst.
hapsirs me horizonte t gjra Vitrin dritare apo hapsir e
dhe t largta. qelqt, e krijuar ose e zbukuruar
Peizazh - piktur n t ciln me pjes qelqi nga ngjyra t
paraqitet natyra. ndryshme.
Profil pamje ansre e fytyrs
s ndonj sendi apo njeriu.
02 TEST
104
Nxns i dashur,
Kur do arrish deri tek kto teste, vese
je i njoftuar me pjesn m t madhe t
prmbajtjeve t librit. Deri sot, me siguri ke
msuar gjra t panjohura, ndrsa pr disa
ke pas njohuri.
Kto teste jan vetm nj kontrollim pr
njohurit tuaja. Disa pjes nga testi jan
me prgjigje rreth pyetjeve t parashtruara,
ndrsa disa zgjidhen me vizatim.
Shpresojm s testet nuk jan t rnda dhe
se me pak mundim do ti zgjidhni.
Testet do ti plotsoni ather kur do t ju
thot arsimtari nga arsimi figurativ, t parin
para gjysmvjetorit t par.
Prgjigjet e do pyetjeje vlersohen me pika,
t cilat do t caktohen nga arsimtari.
Testet jan t krijuara ashtu q ato mund t
shkputen dhe ti jepen arsimtarit pr vlersim.
T urojm zgjidhje t suksesshme t testeve,
nota t mira dhe knaqsi gjat puns!
TEST 1
105
EMRI DHE MBIEMRI _____________________
KLASA _________________________
SHKOLLA __________________________
DATA _____________________
1.Cila nga kto dy skulptura t plqen m shum?
2. Shkruaji elementet e artit figurative: 3. Rrethoji cilat ngjyra jan sekondare.
_____________________________
e kuqja e kaltra
_____________________________ vjollc e gjelbra
e verdh e portokallta
_____________________________
4. Si sht kjo baraspesh? 5. Cila nga kto format sht tredimensionale?
6. SI sht kjo form? 7. Emrto llojin e ngjyrave?

TEST 1
106
8. Si sht ky kontrast? 9. Trego se cilat vija jan harmonike dhe
cilat jan kontraste?
10. Me far sht arritur unitet n kt 11. Me far sht arritur harmoni
vepr? n kt vepr?
12. Si quhet kjo mnyr e t paraqiturit 13. Me far sht arritur iluzion I t
hapsirs? hapsirs?
14. Cila kahje dominon n kt vepr? 15. Si sht ky ritm?

TEST 2
107
EMRI DHE MBIEMRI _____________________________________________________
KLASA ________________________________________________________________
SHKOLLA _____________________________________________________________
DATA ________________________________
1.A shikoni emisione dedikuar artit 2. Trego dy artist q t plqejn?

/artistve?
po ______________________________
jo
3. Prmend vepra nga arti figurativ q t 4. Prmendi disa reklama q t kan ln

plqejn? m shum prshtypje?
-_________________________________ -_________________________________
-_________________________________ -_______________________________
-___________________________ -_______________________________
5. Prmend tre shembuj t dizajnit grafik? 6. Trego dy artist nga Maqedonia.
-_________________________________ -_________________________________
-_________________________________ -_______________________________
-___________________________ -_______________________________
7. N ciln fush t artit figurative bn 8. N ciln fush t artit figurative bn

pjes kjo vepr? pjes kjo vepr?
TEST 2
108 9. N ciln fush t artit figurative bn pjes 10. Si quhet kjo vepr?
kjo vepr?
11. A mund t gjesh autorin e ksaj vepre? 12. Cili motiv sht paraqitur n kt vepr?
13. N ciln fush t artit figurative bn 14. A e dini se kur sht br ky vizatim?
pjes kjo vepr?
15. N ciln fush t artit figurative bn 16. A mund t gjesh se nga cili vend sht kjo
pjes kjo vepr? vepr?
VREJTJE
109
110

Art Figurativ 8 Alb

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Art Figurativ 8 Alb

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

02

Dr. Maja Raunik Kirkov, kryetare

Suta Topkoska, antare

Agim Saiti, antar

Doc. Dr. Ejup Ajdini

Lektor i botimit n shqip:

Botues: Ministria e Arsimit dhe Shkencs e Republiks s Maqedonis

Shtyp: Qendra Grafike shpkpv, Shkup

Me vendim t ministrit t Arsimit dhe Shkencs t Republiks s Maqedonis

nr. 22-2318/1 dat 21.04.2010 lejohet prdorimi i ktij libri.

Deri tani jemi njoftuar me shum njohuri dhe e prvetsuam

Foto 5: Albreht Direr:

Salvador Dali: Autoportret,

FUSHAT E ARTIT FIGURATIV ................................. 52

DIZAJNI DHE KOMUNIKIMI VIZAEL ..................... 82

MUZIKA BALETI 0 TEATRI

GRAFIK DIZAJN PIKTUR

N klasat e kaluara gradualisht u njoftuam me

Ordan Petlevski: Vizion i zi,

Leonardo da Vini: Studim,

Predrag Uroshevi: Vizatim, Tush (vizatim i harmonizuar)

Dimitar Manev: Pa titull, vizatim ( teknik e kombinuar)

Tani m dim m shum pr ngjyrat si nj ndr

Ngjyra kromatike, ylberi

Pasuri e ngjyrs n natyr Rrushi, ngjyr lokale

Anri Matis: Grua me kapel,

Dano Ordev: Manastiri Shn Jovan Osogovski, vaj n plhur

Dredhza, ngjyra lokale

Limoni, ngjyra lokale

Edvard Munk: Vdekja, vaj n plhur (ndikimi psikik i ngjyrs)

Toni sht sasia e drits n nj ngjyr. Ekzistojn

Tone kromatike Dragan Najdenovski: Zona, vaj n plhur (ton)

Natyr e vdekur, tone akromatike

Goce Bozhurski: Fotografi, vaj n plhur (tone kromatike)

Vojteh Prejsit: Kulla n mermer,

Edgard Dega: Balerinat ushtrojn, vaj n plhur (tone kromatike)

Teksturn e kemi n t gjitha siprfaqet e mate-

Tekstur e krijuar me kompjuter Tekstur artificiale

Tekstur e ngjashme, tush, Vinsent van Gog: Portreti

Tekstur kontrasti, tush, perc

Dano Kalev: Piktur 1877,

Kahja sht element i pikturs si pjes e gjuhs

Pa kahje Kahje horizontale n natyr

Etijen Mari: Studim Aleksandar Kalder: Pllak e portokallt, vaj n plhur

Dimitar Kooski: Cikl

Ivan Generali: Druprersit,

Nikola Martinovski: Gjidhnsja, vaj n Foto 4: Vladimir Gjeorgjievski: Kryqzim me

Madhsia sht element i cila sht pranishm n

Krijim me madhsi t njjta

Mikelanxhelo, gur Kombinim harmonik i madhsis

Foto 2: Jou un Vang: Pamje

Kisha Notr Dam n Paris (madhsi n arkitektur)

E dim q forma sht nj ndr elementet e artit

Form dy dimensionale dhe tre

Trnavac: Form artistike, dru Form e performuar

Robert Dellani, Pr nder t Bleriotit, vaj n plhur

Krsto Slavkovski: Vuajtje, Vasil Vasilev: Form asociative

Hapsira rreth nesh sht hapsir reale, ndrsa

Jozo Hamagui: Pullaze Parisi,

Vinsent van Gog: Barka peshkatarsh n plazh, vaj n

Huskovi: Peizazh, Teknik e

Vasilij Kandinski: Disa rrath, vaj n plhur (hapsir e madhe

Risto Kalevki: Piktura 88-68, Edo Murtiq: Brazili, vaj n

Kontrast i vijave t drejta dhe