Breskva

Sinonim: -; Engleski naziv: Peach; Latinski naziv: Prunus persica L.;

Breskva je jedna od najpopularnijih voćnih vrsta u svijetu koja je porijeklom iz Kine. Najveći
obujam proizvodnje breskve je u Europi gdje su Italija, Grčka, Španija i Francuska najveći
proizvođači.
Breskva u puni rod dolazi u 5. ili 6. godini nakon sadnje, a plod donosi od 12 - 15 godina. U
punom rodu prosječan prinos je 30 - 40 t/ha u dobrim agroekološkim uvjetima.
Agroekološki uvjeti za uzgoj breskve
Vezani članci - Breskva

o Kako spriječiti kovrdžavost lista breskve?

o Kako spriječiti moniliju koštičavog voća?
o Zašto se javlja smolotočenje voćnih stabala?
Temperatura
Kritične temperature za breskvu u toku dubokoga zimskog mirovanja iznose od -20 do -24 °C,
za pupove u otvaranju, otvorene cvjetove i zametnute plodove od 0 do -5 °C. Ako su
temperature u toku januara i februara visoke, biljni sokovi krenu i pupovi se ranije pojave, a
tada i cvatnja bude ranija. Ukoliko naiđe hladniji val s nižim temperaturama, doći će do velikih
šteta na voćkama.
Voda
Breskve se uzgajaju uglavnom u umjerenom pojasu s dva tipa klime: kontinentalna klima s
oborinama u razdoblju maj-oktobar, koje su nedovoljne u odnosu na temperature, i sredozemna
klima s vlažnim zimama i toplim i suhim ljetima. Voda je potrebna tokom kasnog proljeća i
ljeta jer u to vrijeme intenzivno rastu mladice, plodovi i vrijeme je diferencijacije cvjetnih
pupova za sljedeću godinu. Želimo li visoke prirode dobre kakvoće, svakako je potrebno
navodnjavanje nasada.
Tlo
Aktivni (oranični) sloj tla mora biti dubok, rastresit, vodopropustan, s dobrim zračnim, vodnim
i toplinskim režimom. Tla moraju biti lagana, pjeskovita ili pjeskovito-ilovasta. pH iznosi 6,0 -
7,0. Vrlo je važno da tla na kojima se podiže nasad bresaka na podlozi vinogradarske breskve,
nemaju fiziološki aktivnog vapna iznad 5%.
Izbor položaja za podizanje nasada bresaka
Parcele s južnom ili jugozapadnom ekspozicijom (položajem) u proljeće se brže zagrijavaju i
na taj način potiču raniji početak vegetacije, što se može negativno odraziti na prinose u slučaju
čestih proljetnih mrazeva. Na mjestima gdje su proljetni mrazevi česta pojava, izbor sjeverne
strane predstavlja najbolje rješenje. Što se tiče prednosti, plodovi koji se uzgajaju na terenima
usmjerenima prema zapadu dozrijevaju nekoliko dana prije ostalih, što omogućuje postizanje
više cijene na tržištu.
Priprema tla za sadnju breskve
Prvi posao u pripremi tla za sadnju je ravnanje i planiranje terena. Na taj način se omogućuje
otjecanje oborinskih voda zimi i sprječava stagniranje vode u mikrodepresijama, što se
negativno odražava na korijenov sistem. Zatim se provodi rigolanje (oranje 60 - 90 cm dubine).
Brazda mora biti uska 25 - 35 cm, da bi se lakše postigla odgovarajuća dubina. Rigolanje treba
izvesti u ljetnim mjesecima. Nakon rigolanja poravnaju se naori i razori i površina se
tanjuranjem pripremi za sadnju. Poslije toga slijedi markiranje mjesta za sadnju. Uz marker koji
označava mjesto sadnje iskopat će se jama dimenzija 50 x 50 x 50 cm. Na dno jame treba staviti
odgovarajuću količinu NPK mineralnoga gnojiva formulacije za voćarstvo (5-20-30, 7-14-21 i
si.). Kad je sadnica posađena, oko nje se u obliku prstena otvori kanal u koji se stavlja zreli
stajski gnoj. Sadnice prije sadnje obvezno treba pregledati i za sadnju upotrijebiti samo one
koje su dobro razvijene i zdrave.
Izbor podloga breskve
Breskva se cijepi na podlogama više vrsta voćaka: breskve, bajama, hibrida breskve i bajama,
šljive i marelice. Najveća srodnost postoji s podlogom breskve. Izbor podloge koja je manje
srodna s breskvom opravdana je samo onda kada u tlu ima više aktivnog vapna ili je tlo zbijeno,
teško i vlažno i onda kada se breskvi podiže na parceli gdje je prethodno bio nasad breskve na
podlozi vinogradarske breskve. Od vegetativnih podloga, vrlo se dobro pokazala podloga
križanac breskve i badema (GF 667). Pogodna je i podloga Damas 1869 (križanac Prunus
domestica i Prunus spinose).
Izbor uzgojnog oblika breskve
U proizvodnji bresaka primjenjuju se sljedeći uzgojni oblici: kotlasta krošnja (vaza), pravilna i
nepravilna palmeta s kosim granama te u novije vrijeme slobodna i poluslobodna palmeta. U
nasadima gustog sklopa na slabo bujnoj podlozi (Damas, 1869) primjenjuju se uzgojni oblik
vretenasti grm i vitko vreteno.
Preporučuje se poluslobodni uzgojni oblik, bez armature jer tada voćka ranije stupa u rodnost,
veći je urod u prvim godinama, manji troškovi investicijskog ulaganja i troškovi proizvodnje.
Uzgojni oblik poluslobodne palmete ubraja se u plošne uzgojne oblike. Taj uzgojni oblik razvija
skeletne grane u vertikalnoj plohi, što omogućuje uspješniju primjenu mehanizacije za
agrotehniku i pomotehniku (rasipanje gnojiva, zaštitu, rezidbu, berbu i odvoz voća).
Omogućuje da svi dijelovi krošnje budu bolje izloženi sunčevom svjetlu, a time i kvalitetniju
zriobu i bolju obojenost plodova.
Skelet krošnje sastoji se od središnje grane (provodnice) i bočnih koso smještenih skeletnih
grana. Broj etaža (može ih biti 5 - 7) i razmak među njima nije tačno određen. Postizanje kosog
položaja skeletnih grana postiže se rezidbom u zrelo i u zeleno. Kod takvog uzgojnog oblika
jednogodišnje sadnice se ne skraćuju, nego se koriste prijevremene grančice duž središnje osi
sadnice. Time se omogućuje rod već u drugoj godini nakon sadnje. Visina provodnice se nakon
oblikovanja uzgojnog oblika zaustavlja na 3,5 m visine. Sadnica za taj uzgojni oblik mora imati
dobro razvijen korijenov sistem, mora biti jaka, velika i dobro obrasla prijevremenim
grančicama.
Vrijeme i tehnika sadnje breskve
Sadnja se obavlja u rano proljeće ili u jesen. Iskopaju se rupe široke i duboke tek toliko da se
sadnica može postaviti u nju. Korijen se prekrije zemljom koja se dobro utisne, doda se stajski
gnoj (najbolji goveđi ili ovčji), zatim opet sloj zemlje i obilno se zalije. Sadnicu je potrebno
privezati za kolac (potporanj) da bude stabilnija.
Održavanje nasada breskve
Oblikovanje u prvoj godini - Na 50 - 60 cm od zemlje odstrane se sve prijevremene grančice.
Ostale prijevremene grančice duž provodnice ostave se i na njima će u idućoj godini biti roda.
Tokom proljeća i ljeta izolira se vrh provodnice. Pri zelenoj rezidbi odstrane se sve vodopije i
potiče se razvoj skeletnih grana.
Oblikovanje u drugoj godini - Za vrijeme zimske rezidbe izolira se provodnica. Zatim se grane
prve etaže nastoje rezom dovesti u položaj pod uglom od 45° u odnosu prema glavnoj osi, tj.
provodnici. Grane koje rastu u smjeru međuredova, a deblje su od skeletnih grana (koje rastu u
pravcu reda), pa i od provodnice, svakako treba odstraniti. Na udaljenosti 90 - 110 cm od prve
etaže oblikujemo drugi sprat. Tokom ljeta se obvezno provodi zelena rezidba. Odstranjuju se
sve i vodopije i grane koje zasjenjuju budući skelet (oblik) voćke. Takav uzgojni oblik
omogućuje već u drugoj godini nakon sadnje rod od oko 4 kg po stablu.
Oblikovanje u trećoj godini - Prva je etaža oblikovana pa ako se grane dvaju stabala dodiruju,
moraju se skratiti na neku sporednu grančicu. Drugi sprat otvaramo također pod uglom od 45°
 u odnosu prema provodnici. Na udaljenosti 70 - 80 cm od druge etaže oblikujemo treći sprat.
Grančice između spratova koje ne konkuriraju etažama ostavljamo za rod. Tokom ljeta
provodimo zelenu rezidbu. Odstranjujemo sve vodopije i konkurentne grane. Tako oblikovana
krošnja daje oko 13 kg roda po stablu. Sljedeće zime već je potpuno uređen uzgojni oblik
poluslobodne palmete, pa se provodnica mora zaustaviti na 3,5 m visine (jer je preporučeni
razmak sadnje između redova 4,5 m).
U toku uzgoja breskve obavlja se jesenska obrada tla na dubini 25 - 30 cm i naoravanje da se
dobije po sredini reda mali kanal koji će omogućiti brzu odvodnju jesensko-zimskih obilnih
kiša. U proljeće se malo plićom brazdom provodi odoravanje. Tokom ljeta nekoliko puta izvrši
se kultivacija (tanjuračom ili kultivatorom). Prostor između sadnica prve dvije godine obrađuje
se ručno (kopanjem). Poslije će se za suzbijanje korova na tom uskom prostoru između stabala
u redu primijeniti herbicidi.
Gnojidba breskve
Najvažniji hranjivi elementi za prehranu breskve su azot, fosfor i kalij. Tim hranivima tlo mora
biti dobro opskrbljeno, kako bi nasad dao visoku i kvalitetnu proizvodnju.
Azot je važan element i dodaje se u proljeće u dva navrata, kad slijedi intenzivni rast mladica i
plodova. Kasno unošenje azota u tlo nepovoljno bi se odrazilo na razvoj voćke zbog produžene
vegetacije i nepotpunog dozrijevanja mladica koje bi u toku jače zime stradale od mraza.
Fosfor je element koji posebno utječe na diferencijaciju (zametanje) cvjetnih pupova,
zametanje, dozrijevanje i kakvoću plodova. Slabo je pokretan u tlu te se mora unositi u tlo
dublje (deponiranjem) u zoni razvoja korijenova sistema i to u jesen.
Kalij je element koji posebno utječe na razvoj ploda i sjemenki, na zrenje plodova, obojenost i
čvrstoću mesa ploda. Također je slabo pokretan u tlu te se dodaje na isti način i u isto vrijeme
kao i fosfor.
Preporučene orijentacijske količine gnojiva koje se dodaju u tlo:
o Nakon sadnje u proljeće 0,20 kg KAN-a po sadnici i to u dva navrata;
o u proljeće druge godine nakon sadnje 0,30 kg KAN-a po sadnici u dva navrata;
o u jesen druge godine nakon sadnje 0,60 kg po voćki NPK gnojiva voćarske formulacije
(5:20:30, 7:14:21 i si.);
o u proljeće treće godine 0,50 kg KAN-a po voćki, također u dva navrata;
o u jesen treće godine nakon sadnje 1 kg po voćki NPK gnojiva voćarske formulacije.
Nakon toga svake godine se u jesen gnoji sa 700 kg/ha NPK gnojiva i u proljeće 400 kg/ha
KAN-a i to u dva navrata. Prva količina od 200 kg dodaje se prije početka vegetacije, a druga
od 200 kg nakon cvatnje.
Izvor: I. Krpina; Voćarstvo; 2004.
Breskva - Sorte (ukupno: 59, aktivno: 32, neaktivno: 27)
o Adria - sinonimi: Nj 224;
o Beauty lady
o Blake
o Bonanza
o Cardinal
o Collins
o Cresthaven
o Dixired
o Dolores
o Early redhaven
o Elegant lady
o Favorita III
o Fayette
o Fidelia
o Fillete
o Flaminia
o Flavorcrest
o Glohaven
o I. H. Hale - sinonimi: Haleova kasna;
o Iris rosso
o Jerseyland
o Julia
o Lami Dolza 2
o Lami Dolza 3
o Lucie
o Manon
o Maria marta
o Marisol
o Maycrest
o Melodie
o Queen crest
o Red moon
o Redhaven
o Redskin
o Redtop
o Regina
o Rich lady
o Royal gem
o Royal glory
o Royal gold
o Royal jim - sinonimi: Zaigadi;
o Royal majestic - sinonimi: Zaimajal;
o Royal summer - sinonimi: Zaimus;
o Royal time - sinonimi: Zairetop;
o Rubired
o Sensation
o So 2
o Spring lady
o Springcrest
o Springold
o Springtime
o Summerset
o Suncrest
o Symphonie
o Top lady
o Ufo 3
o Velvetsisters D93 2-3
o W2

Kajsija
Sinonim: -; Engleski naziv: Apricot; Latinski naziv: Prunus armeniaca L.;

Kajsija (Prunus armeniaca L. ili Armeniaca vulgaris L.) potiče iz severoistočne Kine, odakle se proširila dalje u

svet. Stabla kajsije dospevaju u rod nakon 3 - 4 godine i na pažljivo odabranim terenima redovno rađaju. Otpornija

je na biljne bolesti i štetočine od većine drugih voćnih vrsta pa joj je zaštita jeftinija.

Plodovi rano sazrevaju (jun, jul) i na tržištu postižu visoku cenu. Bogati su šećerima, organskim kiselinama,

vitaminima i mineralnim materijema. Kajsija se bere od kraja juna do kraja jula. Najčešće je to ručna berba. Sveži

plodovi kajsije cenjeni su kao stono voće, a i kao sirovina za preradu u raznovrsne prerađevine (sokove, džemove,

pekmeze, kompote itd.). Osim toga, plodovi se suše, a i prerađuju u rakiju izvarednog kvaliteta.
Agroekološki uslovi za gajenje kajsije
Vezani članci - Kajsija

o Dogovor postignut - cena maline 160 din/kg

o Astronomske cene voća zbog slabog roda
o Zašto se javlja smolotočina voćnih stabala?
Temperatura

Tokom dubokog zimskog mirovanja, kajsija može izdržati i do -25 °C s manjim oštećenjem, dok u vreme ekološkog

zimskog mirovanja temperature od -18 °C mogu prouzrokovati velike štete. Razdoblje od desetak toplijih dana,

nakon zimskog mirovanja, može izazvati kretanje sokova u voćki. Usledi li naglo zahlađenje nakon toga, dolazi do

smrzavanja ćeliskog soka u provodnim tkivima voćke, što može biti vrlo štetno kao i uzrokovati potpuno smrzavanje

stabla. Kajsija vrlo rano cveta jer joj je za cvetanje dovoljna mala suma aktivnih temperatura (iznad 7 °C). Kajsija

cveta ranije od svih voćaka (osim nekih sorata badema), pa često zbog kasnih prolećnih mrazeva u cvetanju ili

nakon oplodnje izmrznu cvetovi ili tek zametnuti plodovi. Najosetljiviji su mladi plodovi jer sadrže najviše vode.

Kritična temperatura za njih je od 0 °C pa do -2 °C što zavisi od sorte i vremena trajanja hladnoće. Cvetovi podnose
nešto nižu temperaturu od mladih plodova. Temperature od -1,1 °C do -5,5 °C, zavisno od sorata i trajanja hlad-

noće, mogu prouzrokovati izmrzavanje cvetova kajsije. Kvalitetniji plodovi se proizvode u područjima sa srednjom

dnevnom temperaturom u junu od 19 °C, a u julu od 20 °C.

Voda

Za kajsiju se smatra da je prilično otporna prema suši, pa po toj otpornosti dolazi odmah iza badema. Zbog toga je

proširena u aridnom i semiaridnom području (sušnija područja), ali na dubokim zemljištima koja dobro gospodare

vodom. Višak vlage u zemljištu nepovoljno utiče na kajsiju, naročito ako je kalemljena na divlju kajsiju, badem ili

breskvu jer njihov koren teže podnosi dugotrajno vlaženje zemljišta. U junu i julu ima najveće zahteve za vodom.

Najčešće se koristi sistem navodnjavanja »kap po kap« ili sistem mini-rasprskivača.

Zemljište

Za gajenje kajsije pogodna su duboka, dobro drenirana zemljišta koja omogućuju ravnomerno rasprostiranje

korenovog sistema u dubinskom i bočnom smeru. U zavisnosti od podloge, poželjna dubina profila je 80 - 120 cm,

pa i do 150 cm ako je upotrebljena podloga sejanac kajsije ili vinogradarske breskve. U pogledu mehaničkog

sastava, marelici najbolje odgovaraju zemljišta koja sadrže sitan i krupan pesak 60 - 65 %, a praha i gline 35 - 40

%. Za kajsiju su najprikladnija slabo kisela, neutralna do slabo alkalna zemljišta, s najmanje 2 - 3 % humusa, 15 -

20 mg fosfora i više od 20 mg kalijuma na 100 g zemljišta.

Izbor položaja za podizanje zasada
Kajsija je osetljiva na hladne i olujne vetrove, pa joj treba birati zaštićene položaje, a i položaje na kojima je grad

retka pojava ili se uopšte ne pojavljuje. Treba je uzgajati u područjima u kojima nije izražena promena temperatura

(mediteransko područje, područja blizu velikih reka), a u ostalim područjima samo na dobro odabranim lokacijama

koje su zaklonjene od severa.

Priprema zemljišta za sadnju kajsije
Ako su prethodno uzgajane drvenaste kulture, najpre je potrebno iskrčiti i ukloniti sve biljne ostatke s površine i iz

zemljišta. To bi trebalo sprovesti najmanje dve godine pre podizanja voćnjaka kajsije. Zatim se pristupa ravnanju,

a prema potrebi i melioraciji terena. Na kraju, zemljište treba duboko poorati, odnosno rigolovati. Dubina rigolovanja

zavisi o ukupnim svojstvima zemljišta i dubini stvorenog nepropusnog sloja zemljišta, a u većini slučajeva se ona

kreće oko 60 cm. Pri rigolanju treba obvezno sprovesti meliorativno đubrenje ili takozvano đubrenje na rezervu. Tu

se najpre misli na unošenje većih količina mineralnih đubriva, fosfornih i kalijumovih, a po mogućnosti i organskih.

Rigolovanje terena treba sprovoditi tokom letnjih meseci (jul, avgust) kako bi letnje žege i povremene kiše pomogle

usitnjavanju, tj. boljoj strukturi zemljišta.

Izbor podloga kajsije
Prema načinu razmnožavanja svrstavamo ih u generativne (iz semena) i vegetativne podloge (razmnožene

ukorenjenim izdancima, zrele ili zelene reznice). Generativne podloge u nas se više upotrebljavaju, a od njih se

primenjuju sejanci različitih vrsta i sorata kajsije, vinogradarske breskve, badema i šljive. Od vegetativnih podloga

primenjuju se odabrani klonovi raznih vrsta šljiva i hibrida između breskve i badema.
Izbor uzgojnog oblika
 U komercijalnim voćnjacima kajsija se gaji u obliku pravilne vaze, piramidalne krune, u obliku pravilne palmete s

kosim granama, u obliku slobodne palmete i u obliku vretenastoga žbuna. U novije vreme u razvijenim voćarskim

zemljama Evrope (Italija, Francuska, Švajcarska) kajsija se gaji u obliku slobodne palmete. Ta palmeta, slično kao

i pravilna palmeta s kosim granama, sastoji se od produžnice na kojoj je raspoređeno 8 - 10 skeletnih grana prvog

reda koje su koso usmerene u smeru reda pod uglom od 45° do 60° u odnosu prema produžnici. Prve skeletne

grane kajsije razvode se na visinu od 60 cm. Potom se svakih 35 - 50 cm, duž produžnice, razvode primarne grane

slobodno levo i desno u smeru reda. Primarne grane viših etaža moraju biti kraće od primarnih grana nižih etaža.

Time se reguliše ravnoteža između vegetativnog rasta i rodnosti kao i najpovoljnijeg osvetljenja krošnje.
Vreme i tehnika sadnje kajsije
Sadnju kajsije treba obaviti u jesen da bi se omogućilo bolje ukorjenjivanje tokom jeseni, zime i proleća, ili ranije u

proleće, da bi se u većoj meri iskoristila rezerva zimske vlage u zemljištu radi što boljeg ukorenjavanja sadnica

kajsije. Na koren se stavlja sloj rastresite zemlje, koju je potrebno dobro ugaziti, kao i 20 kg stajskog đubriva i 0,5

kg NPK 7:20:30, u sloju iznad korenja. Sva dodana đubriva prekriju sa zemljom, a voćka se zalije s najmanje 30

litara vode. Razmak sadnje iznosi 5 - 8 m između redova i 4 - 7 m u redu.

Održavanje zasada
Zasad kajsije se održava kao i kod svih ostalih voćnih vrsta. U redu je potrebno ukloniti korove primenom herbicida.

Između redova najpovoljnije je zatravnjivanje površine koje je potrebno tokom vegetacije kositi i malčirati 6 - 8

puta.
Đubrenje
Đubrenje je različita, a obavlja se dodavanjem KAN-a 27%, NPK đubrivima u odnosu 5:20:30 s 800 kg/ha i ako

zemljište nije dovoljno rastresito obavezna je aplikacija stajskog đubriva.

Izvor: I. Krpina i suradnici; Voćarstvo; 2004.

Kajsija - Sorte (ukupno: 52, aktivno: 40, neaktivno: 12)
o Alba
o Antonio errani
o Aurora
o Bella d'imola
o Bergeron
o Blenril ryland
o Breda
o Čačansko zlato
o Carmen top
o Cegledi bibor
o Cegledsko zlato
o Early rosa
o Forum sa jalte
o Gencika
o Giada
o Harcot
o Kečkemetska ruža - sinonimi: Kécskei rósza;
o Kereški orijaš
o Korai Piros
o Krupna Rana - sinonimi: Szegedi Mammut, Wahre Grosse, Grosse Frühe;
o Kyotto
o Mandula
o Mađarska Najbolja - sinonimi: Magyarkajszi;
o Mađarska Rana - sinonimi: Mađarska;
o Melitopoljska Rana
o Naget
o New Jersey 19
o NS-4
o NS-6
o Orange Red
o Panonia
o Pellecchiella
o Perla
o Pinkcot
o Piroška
o Pisana
o Portici
o Rakowszky - sinonimi: Rakovszky Apricose, Rakovski;
o Reale D' Imola
o Rocsana
o Rumunjska Kasna
o Šalah
o Samerkantska
o San Castrese
o Stark Early Orange
o Sungiant
o Thyrintos
o Veecot
o Velikopavlovska
o Vitillo
o Westley
o Z-1