Systemy jakości w konstrukcjach spawanych

Według serii norm ISO 3834 dotyczących spawalniczych systemów jakości, spawanie jest traktowane
jako proces specjalny ponieważ badania spoin nie potwierdzają w pełni, czy osiągnięto określoną w
wymaganiach jakość wyrobu. Aby wyroby spawane mogły być eksploatowane zgodnie z ich
przeznaczeniem i nie stwarzały poważnych problemów, niezbędne jest zapewnienie nadzoru od fazy
projektowania, poprzez dobór materiałów podstawowych i dodatkowych, proces wytwarzania o
późniejszą kontrolę. Technologie spawania powinny być prawidłowo opracowane i uznane w celu
uniknięcia powstania niezgodności spawalniczych.
System Zapewnienia Jakości prac spawalniczych ma zastosowanie we wszystkich komórkach
organizacyjnych związanych z produkcją spawalniczą i jest realizowany przez każdego pracownika:
 personelu spawalniczego (spawaczy i nadzoru spawalniczego),
 personelu sprawowania kontroli nad produkcją spawalniczą,
 pozostałych pracowników zatrudnionych w działach objętych Systemem.
Normy z serii PN-EN ISO 3834 zostały opracowane w ten sposób aby:
 można je było zastosować niezależnie od rodzaju wykonywanej konstrukcji spawanej,
 określone zostały wymagania dotyczące jakości w spawalnictwie, zarówno w warunkach
warsztatowych jak i montażowych,
 stanowiły wytyczne opisu możliwości wytwórców przy wytwarzaniu konstrukcji spawanych
spełniających określone wymagania,
 mogły stanowić podstawę auditu dostawcy pod względem możliwości stosowania procesu
spawania.
Kryteria wyboru odpowiedniego poziomu jakości działalności spawalniczej:
1. Kryteria podstawowe:
 bezpieczna eksploatacja wyrobu,
 wpływ obciążeń dynamicznych w okresie użytkowania wyrobu.
2. Kryteria pomocnicze:
 odpowiedzialność i bezpieczeństwo pracy wytwarzanych konstrukcji spawanych,
 złożoność wykonania konstrukcji,
 zakres wytwarzanych wyrobów,
 rodzaj stosowanych w produkcji materiałów spawanych,
 występujące problemy metalurgiczne przy spawaniu materiałów,
 możliwość powstania niezgodności spawalniczych.
Dobór wymagań dotyczących jakości w spawalnictwie
1. Podstawowy poziom wymagań jakościowych (PN-EN ISO 3834-4)
Wytwórcy produkujący wyroby spawane mało odpowiedzialne, projektowane przy
uwzględnieniu niskiego współczynnika bezpieczeństwa i poddane umiarkowanym
obciążeniom statycznym.
2. Standardowy poziom wymagań jakościowych (PN-EN ISO 3834-3)
Wytwórcy produkujący wyroby projektowane przy uwzględnieniu normalnego współczynnika
bezpieczeństwa, na które działają obciążenia statyczne i dynamiczne. Zastosowane na
wyroby materiały podstawowe powinny mieć dobre własności spawalnicze, przy których
występuje małe prawdopodobieństwo powstania niezgodności spawalniczych.
3. Pełny poziom wymagań jakościowych (PN-EN ISO 3834-2)
Wytwórcy produkujący wyroby projektowane przy wysokim współczynniku bezpieczeństwa, na
które działają wysokie obciążenia statyczne i dynamiczne.

Wymagania jakościowe dla klas konstrukcji spawanych wg PN-EN 1090

Klasa EXC1 EXC2 EXC3 EXC4
Dokumenty kontroli Atest 2.1 Dla S235 atest 2.2, dla Atest 3.3 Atest 3.1
innych stali atest 3.1
Identyfikowalność Nie wymagana Nie wymagana Wymagana Wymagana
Znakowanie Nie wymagane Wymagane Wymagane Wymagane
Poziom wymagań Podstawowy Standardowy Pełny Pełny
PN-EN ISO 3834-4 PN-EN ISO 3834-3 PN-EN ISO 3834-2 PN-EN ISO 3834-2
Plan spawania Nie wymagany W zależności od Wymagany Wymagany
złożoności konstrukcji
Procedury Nie wymagane WPS WPS WPS
spawalnicze
Spawacze operatorzy Wymagane EN 287 WPQ kwalifikowane WPQ kwalifikowane WPQ kwalifikowane
EN ISO 1418 wg ISO 15610 wg ISO 15610 wg ISO 15610
do ISO 15614 do ISO 15614 do ISO 15614
Nadzór spawalniczy Nie wymagany Wiedza podstawowa Pełna wiedza Pełna wiedza
pub specjalistyczna
 Systemy jakości w konstrukcjach spawanych

Poziom akceptacji Wg EN ISO 5817 Wg EN ISO 5817 Wg EN ISO 5817 Wg EN ISO 5817
poziom D poziom C poziom B poziom B+

Klasy stalowych konstrukcji budowlanych

Klasa konstrukcji Opis
Klasa 3 – Obejmuje konstrukcje obciążone statycznie (nie narażone na zmęczenie), wykonane ze
wymagania stali konstrukcyjnej niestopowej kategorii nie wyższej niż S235, o grubości materiału
podstawowe t≤30 mm, jeśli nie występują w nich szczególne rozwiązania konstrukcyjne i inne warunki
właściwe dla klasy 2 i 1
Klasa 2 – Obejmuje konstrukcje obciążone statycznie lub dynamicznie ( narażone na zmęczenie),
wymagania wykonane ze stali konstrukcyjnej niestopowej lub niskostopowej kategorii nie wyższej niż
podwyższone S355. Do klasy tej zalicza się również konstrukcje, w których występują szczególne
rozwiązanie konstrukcyjno-technologiczne, jak połączenia śrubowe sprężane,
pasowane, połączenia nitowe, połączenia przygotowane do montażowego spawania
głównych elementów nośnych oraz elementy o masie ponad 20t.
Klasa 1 – Obejmuje konstrukcje w klasie 2, których awaria pociągnęłaby za sobą znaczne
wymagania zagrożenie życia ludzi lub duże straty materialne. W szczególności dotyczy to
wysokie konstrukcji, dla których w obliczeniach projektowych przyjęto współczynnik
bezpieczeństwa większy niż 1. Do tej klasy zalicza się również konstrukcje o
specjalnych wymaganiach w zakresie kontroli i odbioru, wykonywanego przez stronę
trzecią oraz konstrukcje, do których stosuje się materiały i procesy technologiczne nie
objęte normą PN-EN ISO 1090

Pracownicy Kontroli Jakości – zakres obowiązków i uprawnień zgodnie z

PN-EN ISO 3834 oraz PN-EN 473
Rodzaj służb nadzoru/
Wykształcenie
komórka organizacyjna/ Wymaganie Uwagi
wg PN-EN 473
stanowisko
Komórka organizacyjna: Kontrola jakości / Dział Kontroli technicznej / Inspektor Spawalniczy / Kontrole Jakości
Komórka kontroli jakości niezależna
IWI-C / IWI-S od pionu produkcji (podległa
Inspektor spawalniczy 0
z uprawnieniami wg PN-EN 473 bezpośrednio Dyrektorowi
Naczelnemu / Prezesowi)
IWI-S / IWI-B
Kontroler spawalniczy + j.w.
z uprawnieniami wg PN-EN 473
W przypadku firmy z kilkoma podległymi zakładami / budowami – w każdym z tych zakładów

Kontrola Jakości – podlega komórce

IWI-S / IWI-B
Kontroler spawalniczy + kontroli jakości zakładu
z uprawnieniami wg PN-EN 473
macierzystego
Oznaczenia: + – konieczność spełnienia wymagania
0 – spełnienie wymagania zalecane (lecz nie jest konieczne)

Wyposażenie do produkcji i badań

Jeżeli zachodzi potrzeba, powinny być dostępne następujące urządzenia:
 spawalnicze źródła energii,
 urządzenia do cięcia i przygotowania brzegów,
 urządzenia do podgrzewania wstępnego i obróbki cieplnej,
 urządzenia mocujące elementy i mechanizujące pracę,
 dźwignice i manipulatory,
 sprzęt ochrony indywidualnej i inne środki bezpieczeństwa,
 suszarki i termosy do elektrod i topników,
 sprzęt do czyszczenia,
 urządzenia do badań niszczących i nieniszczących.
Norma ISO 3834 stawia dodatkowo wymagania nowo instalowanym urządzeniom oraz zasadom
utrzymania ruchu urządzeń (plany remontów).
Nadzór nad wyposażeniem – wszystkie działania mające na celu utrzymanie wyposażenia w stanie,
który zapewnia, że nie zostanie [pogorszony poziom jakości wyrobu, procesu lub usługi.
Wytwórca powinien posiadać procedury nadzoru nad dokumentacją dotyczącą jakości np. instrukcjami
technologicznymi, raportami z badań itp.

Kontrola i badania spawania

Badania i kontrolę należy przeprowadzać w odpowiednim momencie procesu produkcyjnego, aby
zapewnić zgodność z umową. Miejsce i częstotliwość kontroli i/lub badań zależą od umowy i/lub
normy wyrobu, metody spawania i rodzaju wykonywanej konstrukcji. Obejmuje ona:
 Systemy jakości w konstrukcjach spawanych

 kontrolę i badania przed spawaniem,

 kontrolę i badanie podczas spawania,
 kontrole i badania po spawaniu.
Należy wykonać działania żeby określić jednoznaczny status kontroli i badań np. znakując
poszczególne elementy lub nanosząc informację na kartę wyrobu.

Niezgodności i działania korygujące

Należy przewidzieć nadzór nad poszczególnymi elementami tak, aby wykluczyć możliwość
nieumyślnego zastosowania elementów nie spełniających wymagań. Tam gdzie wytwórca dokonuje
napraw i poprawek powinny być dostępne odpowiednie procedury. Po wykonaniu poprawek należy
przeprowadzić wszystkie badania.

Wzorcowanie
Wytwórca powinien być odpowiedzialny za odpowiednie wzorcowanie urządzeń badań, pomiarów i
kontroli. Urządzenia służące do określenia jakości powinny być wzorcowane w określonych odstępach
czasu.

Oznaczanie i identyfikowalność
Jeżeli to konieczne należy opracować i utrzymywać procedury oznaczania wyrobu na podstawie
odrębnych specyfikacji, a pojedyncze wyroby lub jego partie powinny mieć specjalne oznaczenia.

Zapisy dotyczące jakości

Zapisy dotyczące jakości powinny zawierać (zgodnie z umową):
 zapis z przeglądu umowy/projektu,
 świadectwa dotyczące jakości,
 dokumenty z kontroli materiałów dodatkowych,
 protokoły z badań uznania technologii spawania,
 świadectwa egzaminów spawaczy i operatorów,
 świadectwa personelu badań nieniszczących,
 zapisy dotyczące przebiegu obróbki cieplnej,
 procedury i protokoły badań niszczących i nieniszczących,
 protokoły dotyczące wymiarów,
 zapisy dotyczące poprawek i raporty dotyczące innych niezgodności.