1

ISSN 1311-8544

ÁÚËÃÀÐÑÊÀ ÀÊÀÄÅÌÈß ÍÀ ÍÀÓÊÈÒÅ

ÖÅÍÒÐÀËÍÀ ÁÈÁËÈÎÒÅÊÀ
ÑÚÂÅÒ ÇÀ ×ÓÆÄÅÑÒÐÀÍÍÀ ÁÚËÃÀÐÈÑÒÈÊÀ

ÁÚËÃÀÐÈÑÒÈÊÀ
BULGARICA
ÈÍÔÎÐÌÀÖÈÎÍÅÍ ÁÞËÅÒÈÍ

11/2005

ÑÎÔÈß • 2005

ÀÊÀÄÅÌÈ×ÍÎ ÈÇÄÀÒÅËÑÒÂÎ „ÌÀÐÈÍ ÄÐÈÍΓ

2

Íà êîðèöàòà: Åâàíãåëèñò Ìàòåé, ÷åòèðèåâàíãåëèå íà ìîíàõ Íèêîäèì,

ïúðâà ïîëîâèíà íà XV â., Ñîôèÿ, ÍÁÊÌ, ¹ 41.

Ðåäàêòîð: ñò.í.ñ. äôí Àíèñàâà Ëþáåíîâà Ìèëòåíîâà

Ñúñòàâèòåëè: ñò.í.ñ. äôí Àíèñàâà Ëþáåíîâà Ìèëòåíîâà,

ñò.í.ñ. ä-ð Íèêîëà Ðà÷åâ Êàçàíñêè, Åìèëèÿ ßêîâà Âîëåâà

© Öåíòðàëíà áèáëèîòåêà íà ÁÀÍ, 2005

Àäðåñ íà ðåäàêöèÿòà:
Áúëãàðñêà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå
Ñúâåò çà ÷óæäåñòðàííà áúëãàðèñòèêà
óë. „15 íîåìâðè“ 1, Ñîôèÿ 1040, Áþëåòèí „Áúëãàðèñòèêà“
Àíèñàâà Ìèëòåíîâà,
òåë. (+359-2) 989 84 46 / 383, 384, ôàêñ: (+359-2) 986 25 00
E-mail: anmilten@bas.bg; bulgarist2@cl.bas.bg

© Âåëèíà Áîãäàíîâà Ìàâðîäèíîâà, õóäîæíèê, 2005

 3

ISSN 1311-8544

B U L G A R I AN A C A D E M Y OF S C I E N C E S
CENTRAL LIBRARY
COUNCIL FOR BULGARIAN STUDIES ABROAD

BULGARIAN STUDIES
BULGARICA
INFORMATION BULLETIN

11/2005

SOFIA• 2005
MARIN DRINOV ACADEMIC PUBLISHING HOUSE
4

On the cover: The Evangelist Matthew, Four Gospels of Hieromonachus Nicodemus,

First Half of the 15th c., Sofia, NBKM, ¹ 41.

Editor: Assoc. Prof. Anisava Lyubenova Miltenova, PhD

Compiler: Assoc. Prof. Anisava Lyubenova Miltenova, PhD,

Assoc. Prof. Nikola Rachev Kazanski, PhD, Emiliya Yakova Voleva

© Central Library of BAS, 2005

Council for Bulgarian Studies Abroad

Bulgarian Academy of Sciences
Bulgarica, Information Bulletin
Address: 1, 15 Noemvri Str., Sofia 1040
Anisava Miltenova, tel. (+359-2) 989 84 46 /383, 384, fax: (+359-2) 986 25 00
E-mail: anmilten@bas.bg; bulgarist2@cl.bas.bg

© Velina Bogdanova Mavrodinova, cover designer, 2005

 5

ÑÚÄÚÐÆÀÍÈÅ

ÓÂÎÄÍÈ ÄÓÌÈ ......................................................................................................... 9

Ñâåòëèíà Íèêîëîâà – Äâàäåñåò è ïåò ãîäèíè îò ñúçäàâàíåòî íà Êèðèëî-
Ìåòîäèåâñêèÿ íàó÷åí öåíòúð íà Áúëãàðñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå ........... 9

ÁÚËÃÀÐÑKÀ ËÈÒÅÐÀÒÓÐÀ ................................................................................... 19

Êíèãè 2005 ã. .................................................................................................................... 20
Ñúñò. Åìèëèÿ Âîëåâà
Íàó÷íà ïåðèîäèêà 2005 ã. .............................................................................................. 28
Ñúñò. Åìèëèÿ Âîëåâà

ÄÈÑÅÐÒÀÖÈÈ ................................................................................................................ 39
Ñúñò. Íèêîëà Êàçàíñêè

ÍÀÓ×ÍÈ ÔÎÐÓÌÈ .................................................................................................... 41

Ñúñò. Íèêîëà Êàçàíñêè

ÕÎÐÈÇÎÍÒÈ .................................................................................................................. 45
Êðàñèìèð Ñòàí÷åâ – Áúëãàðèñòèêàòà â èòàëèàíñêèòå óíèâåðñèòåòè:
Òðàäèöèè è ñúâðåìåííî ñúñòîÿíèå ..................................................................... 45

ÍÀÓ×ÅÍ ÆÈÂÎÒ .......................................................................................................... 55

Çîÿ Øàíîâà – Äåðæàâèíñêè ÷åòåíèÿ â Ñàíêò Ïåòåðáóðã ...................................... 55
ßâîð Ìèëòåíîâ – Ìåæäóíàðîäíà êîíôåðåíöèÿ „Ïðîáëåìè íà Êèðèëî-
Ìåòîäèåâîòî äåëî è íà áúëãàðñêàòà êóëòóðà ïðåç IÕ–Õ âåê“ ..................... 59
Äèëÿíà Ðàäîñëàâîâà – Ìåæäóíàðîäíà êîíôåðåíöèÿ çà ïðèëîæåíèå
íà èíôîðìàöèîííèòå òåõíîëîãèè â õóìàíèòàðèñòèêàòà ................................. 67
Ñâåòëà Ïåòêîâà – Íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ „Èâàí Øèøìàíîâ – ó÷åíèÿò
è ãðàæäàíèíúò“ ......................................................................................................... 70

ÏÐÎÔÈËÈ ........................................................................................................................ 73
Ìàÿ Èâàíîâà – Äîíêà Ïåòêàíîâà íà 75 ãîäèíè ..................................................... 73
Ðóìÿíà Êîíåâà – Åëåíà Ñþïþð íà 65 ãîäèíè ........................................................ 80
Àíà Êî÷åâà – Õåëìóò Øàëåð íà 65 ãîäèíè .............................................................. 84
Àíèñàâà Ìèëòåíîâà – Ðóìÿíà Çëàòàíîâà íà 60 ãîäèíè ........................................ 89
6

ÎÒÇÈÂÈ ........................................................................................................................... 95
Àíãåë Íèêîëîâ – Åäíà íîâà àïîëîãèÿ íà Ñðåäíîâåêîâèåòî ................................ 95
Ìàðèÿíà Öèáðàíñêà-Êîñòîâà – Áúëãàðñêèòå öàðñêè ãðàìîòè
â íîâà ñâåòëèíà ......................................................................................................... 100
Êåòè Ìèð÷åâà – Àðõèâ íà Êîíñòàíòèí Ãåîðãèåâ Ôîòèíîâ.
Ò. 1. Ãðúöêà êîðåñïîíäåíöèÿ ................................................................................. 104
Èëèÿ Òîäåâ – Ñòåôàí Äîéíîâ. Áúëãàðèòå â Óêðàéíà è Ìîëäîâà
ïðåç Âúçðàæäàíåòî 1751–1878 .............................................................................. 108
Ñëàâêà Êåðåìèä÷èåâà – Íåäêî Ä. Êàáëåøêîâ. Èâàí Âàçîâ.
Áèîãðàôè÷íè áåëåæêè, ñïîìåíè, ÷åñòâàíèÿ ....................................................... 113
Ìàðèÿíà Âèòàíîâà – Íåäà Ïàâëîâà. Òîïîíèìèÿòà íà ×èðïàíñêî .................... 115

ÑÚÎÁÙÅÍÈß ................................................................................................................... 117

Ìèõàèë Ñòàí÷åâ – Öåíòúð çà áúëãàðèñòè÷íè èçñëåäâàíèÿ „Ì. Äðèíîâ“
â ãðàä Õàðêîâ (Óêðàéíà) ........................................................................................ 117
Ãàëèíà Ìàíîëîâà, Åëåíà Âîäèí÷àð – Èçëîæáà „Áúëãàðèòå â Áåñàðàáèÿ“ ..... 118
 7

C O N T E N T S

PREFACE ............................................................................................................................. 9
Svetlina Nikolova – 25 Years from the Foundation of the Cyrillo-Methodian
Research Centre at the Bulgarian Academy of Sciences ....................................... 9

BULGARIAN LITERATURE ........................................................................................ 21

Books 2005 ..................................................................................................................... 22
Comp. by Emilia Voleva
Periodicals 2005 ............................................................................................................. 30
Comp. by Emilia Voleva

THESES ............................................................................................................................. 43
Comp. by Nikola Kazanski

SCIENTIFIC EVENTS .................................................................................................. 44

Comp. by Nikola Kazanski

OUTLOOKS ...................................................................................................................... 47
Krasimir Stanchev – Bulgarian Studies in the Italian Universities:
Traditions and Contemporary State ................................................................................ 47

SCIENTIFIC ACTIVITY ............................................................................................ 57

Zoya Shanova – Derzhavin’s Readings in Sankt-Peterburg ........................................ 57
Yavor Miltenov – International Conference „Problems of Cyrillo-Methodian
Deed and of Bulgarian Culture in IX-X centuries“ ................................................ 59
Dilyana Radoslavova – International Conference on the Application
of Information Technologies in the Humanities ..................................................... 67
Svetla Petkova – Scientific Conference „Ivan Shishmanov – scientist
and citizen“ .................................................................................................................. 70

PROFILES ........................................................................................................... 73
Maya Ivanova – Donka Petkanova at 75 ....................................................................... 73
Rumyana Koneva – Elena Supiur at 65 ......................................................................... 80
Ana Kocheva – Helmut Schaller at 65 .......................................................................... 84
Anisava Miltenova – Rumiana Zlatanova at 60 ........................................................... 89
8

REVIEWS .......................................................................................................................... 95
Angel Nikolov – A New Apology of the Middle Ages ................................................. 95
Maria Tsibranska-Kostova – Bulgarian Czar’s Charters in a New Light .................. 100
Keti Mircheva – Archives of Konstantin Georgiev Fotinov.
T. 1. Greek Correspondence ...................................................................................... 104
Ilia Todev – Stefan Doynov. Bulgarians in Ukraine and Moldova during
the Bulgarian National Revival 1751-1878 .............................................................. 108
Slavka Keremidchieva – Nedko D. Kableshkov. Ivan Vazov. Biographical
Notes, Memories, Celebrations ................................................................................. 113
Mariana Vitanova – Neda Pavlova. Toponomy of Chirpan Region .......................... 115

ANNOUNCEMENTS ........................................................................................................ 117

Mihail Stanchev – Center for Bulgarian Studies „Marin Drinov“
in Kharkov (Ukraine) ................................................................................................. 117
Galina Manolova, Elena Vodinchar – Exhibition „Bulgarians in Bessarabia“ ......... 118
 9

ÓÂÎÄÍÈ ÄÓÌÈ

Äâàäåñåò è ïåò ãîäèíè îò ñúçäàâàíåòî

íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêèÿ íàó÷åí öåíòúð
íà Áúëãàðñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå
 èñòîðèÿòà íà ñúâðåìåííàòà õóìàíèòàðèñòèêà äâàäåñåò è ïåò ãîäèíè íå
ñà ãîëÿì ñðîê, íî íå ñà è ïðåíåáðåæèìî ìàëêà âåëè÷èíà, îñîáåíî êàòî ñå èìàò
ïðåäâèä íåïðåêúñíàòî ïðîìåíÿùèòå ñå óñëîâèÿ çà íàó÷íà ðàáîòà íà íàøèÿ
êîíòèíåíò ïðåç ïîñëåäíèòå äåñåòèëåòèÿ. Åòî çàùî äà ñå íàïðàâè ðàâíîñìåòêà
çà äåéíîñòòà íà åäíà ñàìîñòîÿòåëíà íàó÷íà èíñòèòóöèÿ, ìàëêà ïî ñúñòàâà ñè,
íî èçöÿëî ïîñâåòåíà íà ïðîáëåìàòèêà îò ñúùåñòâåíà âàæíîñò çà öÿëîñòíèÿ
èñòîðè÷åñêè ïúò íà áúëãàðñêèÿ íàðîä è íà áúëãàðñêàòà äúðæàâà, à è çà
êóëòóðíàòà èäåíòè÷íîñò íà öÿëà Þãîèçòî÷íà è Èçòî÷íà Åâðîïà, íå ñàìî íå å
èçëèøíî, íî äîðè å íåîáõîäèìî.
Âñúùíîñò, àêî ïîãëåäíåì ïðåäèñòîðèÿòà íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêèÿ íàó÷åí
öåíòúð, íàìèðàù ñå äíåñ â ïåðèîäà íà íàé-àêòèâíàòà ñè, ïëîäîòâîðíà è ðå-
çóëòàòíà „ìëàäîñò“, ùå âèäèì, ÷å òîé âå÷å íå ìîæå äà èçãëåæäà òîëêîâà ìëàä
è å íàòðóïàë äîñòàòú÷íî îïèò, çíàíèÿ è óìåíèÿ âúâ âñè÷êè íàïðàâëåíèÿ íà
ñâîÿòà äåéíîñò. Çà íà÷àëî ìîæå äà ñå ñìÿòà äàëå÷íàòà 1914 ã., êîãàòî âúâ
âðúçêà ñ ïðåäñòîÿùîòî ÷åñòâàíå íà 1000-ãîäèøíèíàòà îò ñìúðòòà íà Êëè-
ìåíò Îõðèäñêè ÁÀÍ ñúçäàâà ò.íàð. Êëèìåíòîâà êîìèñèÿ, â êîÿòî ñà àíãà-
æèðàíè çàáåëåæèòåëíè ó÷åíè êàòî Éîðäàí Èâàíîâ, Ñòîÿí Ðîìàíñêè, Âàñèë
Çëàòàðñêè. Ðåçóëòàòèòå îò íåéíàòà äåéíîñò ñà âïå÷àòëÿâàùè. È äîñåãà â Àðõèâà
íà ÁÀÍ ñå ñúõðàíÿâàò îãðîìåí áðîé êîïèÿ îò èçâîðîâè ìàòåðèàëè çà
èçñëåäâàíåòî íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâîòî äåëî, äîíåñåíè îò òÿõ îò õðàíèëèùàòà
íà ðàçëè÷íè åâðîïåéñêè ñòðàíè. Òåçè ìàòåðèàëè, íàïðàâåíè ñ òåõíèêà,
èçâúíðåäíî îñòàðÿëà è îòäàâíà èçîñòàâåíà, ïðåòúðïåëè è ùåòèòå îò 90-ãî-
äèøíîòî ñè ñúùåñòâóâàíå, è äî äíåñ íå ñàìî ìîãàò äà ñå èçïîëçâàò, íî â ïî-
âå÷åòî ñëó÷àè ñà åäèíñòâåíàòà âúçìîæíîñò çà ðàáîòà ñ òåçè èçâîðè, îñòàâàùè
äíåñ â ïîâå÷åòî ñëó÷àè íåäîñòúïíè íå ñàìî çà áúëãàðñêèòå ó÷åíè, íî è çà
âñè÷êè ñïåöèàëèñòè ïî êèðèëîìåòîäèåâèñòèêà â ñâåòà. Ñëåä óñïåøíîòî
îðãàíèçèðàíå íà Êëèìåíòîâèòå òúðæåñòâà â òåõíèòå íàó÷íè, ïîïóëÿðèçàòîðñêè
è êîîðäèíèðàùè èçìåðåíèÿ, ïðåç 1935 ã. ÁÀÍ òðàíñôîðìèðà Êëèìåíòîâàòà
10

êîìèñèÿ â Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêà êîìèñèÿ ñúñ ñúùèòå ïî õàðàêòåðà ñè çàäà÷è,

íî ñ ìíîãî ïî-øèðîê îáõâàò íà äåéíîñò. Çà æàëîñò ñëåä 1944 ã. òÿ å ëèêâèäèðàíà
è å âúçñòàíîâåíà åäâà ïðåç 1970 ã. ñ ùàòåí ñúñòàâ îò 2 äóøè è ïðåäñåäàòåë
èçòúêíàòèÿò áúëãàðñêè åçèêîâåä ÷ë.-êîð. Êèðèë Ìèð÷åâ. Ñàìî ñëåä íÿêîëêî
ãîäèíè îáà÷å çàïî÷íàõà îïèòè îòíîâî äà áúäå ëèêâèäèðàíà ÷ðåç âêëþ÷âàíåòî
£ â åäíà ÷èñòî àäìèíèñòðàòèâíà ñòðóêòóðà. Áëàãîäàðåíèå íà óñèëèÿòà íà åäèí
îò íàé-èçòúêíàòèòå áúëãàðñêè èñòîðèöè íà ëèòåðàòóðàòà – àêàä. Ïåòúð
Äèíåêîâ, òîçè îïèò çàâúðøè íåóñïåøíî. Ïðåç 1980 ã. òîé óñïÿ äà îðãàíèçèðà
ñúçäàâàíåòî íà ñïåöèàëíà íàó÷íà, ïîïóëÿðèçàòîðñêà è êîîðäèíàöèîííà
ñòðóêòóðà, ñàìîñòîÿòåëíî þðèäè÷åñêî ëèöå êúì Ïðåçèäèóìà íà ÁÀÍ, êîåòî
áåøå ðåãèñòðèðàíî ïî ñúùåñòâóâàùèÿ òîãàâà ðåä ïîä èìåòî „Êèðèëî-
Ìåòîäèåâñêè íàó÷åí öåíòúð“. Ïðåç 1993 ã., ïðè ïðåñòðóêòóðèðàíåòî íà ÁÀÍ,
ñúñ ñúçäàâàíåòî íà íîâà êîíöåïöèÿ çà ðàáîòà íà Àêàäåìèÿòà, ñëåä àíàëèç íà
íåãîâàòà öÿëîñòíà äåéíîñò Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêèÿò öåíòúð áåøå ðåîðãà-
íèçèðàí. Áåøå çàïàçåíî íåãîâîòî èìå, â ùàòíèÿ ìó ñúñòàâ áÿõà âêëþ÷åíè íàé-
àâòîðèòåòíèòå ó÷åíè êèðèëîìåòîäèåâèñòè îò âñè÷êè ïîêîëåíèÿ, ðàáîòåùè äî
òîçè ìîìåíò â äðóãè èíñòèòóòè íà ÁÀÍ. Òàêà òîé ïîëó÷è íàé-ïîñëå âúçìîæíîñ-
òè äà ðàçãúðíå ïúëíî ñâîÿ ïîòåíöèàë êàêòî â íàó÷íîèçñëåäîâàòåëñêàòà ñè,
òàêà è â ïîïóëÿðèçàòîðñêàòà è êîîðäèíàöèîííàòà ñè äåéíîñò. Òåçè
âúçìîæíîñòè áÿõà ïîòâúðäåíè ïðåç 2004 ã., êîãàòî ñðåä ñòðàòåãè÷åñêèòå öåëè
è ôóíêöèîíàëíèòå ïðèîðèòåòè íà ÁÀÍ çà ïåðèîäà äî 2007 ã. áåøå çàïèñàíî íà
îòäåëåí ðåä Êèðèëî-Ìåòîäèåâîòî íàñëåäñòâî. Òóê å ìÿñòîòî äà èçðàçèì ñâîÿòà
áëàãîäàðíîñò êúì öåëèÿ ðúêîâîäåí åêèï íà ÁÀÍ ïðåç òåçè ãîäèíè íà÷åëî ñ
íåãîâèÿ ïðåäñåäàòåë ïðåç 1993 ã. ïîêîéíèÿ ñåãà àêàä. Éîðäàí Ìàëèíîâñêè è
íàñòîÿùèÿ ïðåäñåäàòåë îò 1996 ã. àêàä. Èâàí Þõíîâñêè, âèñîêîåðóäèðàíè
ó÷åíè, êîèòî ïîêàçàõà èçêëþ÷èòåëíî ñúïðè÷àñòèå êúì âåëèêîòî äåëî íà
ñëàâÿíñêèòå ïúðâîó÷èòåëè, îöåíèõà ïîñòèæåíèÿòà íà ó÷åíèòå îò ÁÀÍ â
íåãîâîòî èçó÷àâàíå è ïî ñúùåñòâî èì îñèãóðèõà ñïîêîéíè óñëîâèÿ çà ðàáîòà.
Ñòðóâà ìè ñå, íÿìà äà å ïðåñèëåíî äà ñå êàæå, ÷å çà èçìèíàëèòå îò òîçè
ìîìåíò äî äíåñ 12 ãîäèíè Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêèÿò íàó÷åí öåíòúð óñïÿ äà ñè
èçãðàäè èìå íà íàé-àâòîðèòåòíàòà â ñâåòà èíñòèòóöèÿ, êîÿòî èìà çà ïðåäìåò
íà äåéíîñò Êèðèëî-Ìåòîäèåâîòî äåëî âúâ âñè÷êèòå ìó èçìåðåíèÿ â õðîíîëî-
ãè÷åñêèòå ðàìêè îò âðåìåòî íà íåãîâàòà ïîÿâà äî íàøè äíè è íà åäíî îò íàé-
ïðåñòèæíèòå çâåíà â îáëàñòòà íà ìåäèåâèñòèêàòà èçîáùî. Äíåñ â íåãîâèÿ ìà-
ëúê ùàòåí ñúñòàâ îò 25 äóøè ðàáîòÿò ó÷åíè îò âñè÷êè ïîêîëåíèÿ êèðèëî-
ìåòîäèåâèñòè – êàêòî ñïåöèàëèñòè ñ ãîëÿì ìåæäóíàðîäåí àâòîðèòåò è ïðè-
çíàíèå îò ïî-âúçðàñòíîòî ïîêîëåíèå, êîèòî ïðîäúëæàâàò äà ïðàâÿò çíà÷èìè
ïðèíîñè, òàêà ó÷åíè îò ñðåäíîòî ïîêîëåíèå, èçêëþ÷èòåëíî àêòèâíè, íàòðó-
ïàëè çíà÷èòåëåí îïèò è äîïðèíàñÿùè èçâúíðåäíî ìíîãî çà ðàçøèðÿâàíåòî íà
ïîçíàíèÿòà çà âàæíè ÿâëåíèÿ â îáëàñòòà íà ñòàðîáúëãàðñêîòî ïèñìåíî
íàñëåäñòâî, à ñúùî è ìëàäè ó÷åíè, êîèòî çàïî÷âàò ñåãà äà èçãðàæäàò ñâîÿ
 11

îáëèê íà èçñëåäîâàòåëè, íî ñúùî èìàò âå÷å ïðèíîñíè ïðîó÷âàíèÿ â îáëàñòòà

íà èçó÷àâàíåòî íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâîòî äåëî.
Òðóäíî, íåâúçìîæíî è íåíóæíî å äà ñå èçáðîÿâàò òóê âñè÷êè ïðèíîñè íà
ó÷åíèòå îò Öåíòúðà. Ùå ñå îãðàíè÷à äà ïðåäñòàâÿ ñúâúðøåíî íàêðàòêî ñàìî
íÿêîè íàé-âàæíè ïîñòèæåíèÿ, êîèòî òðàñèðàò ïúòÿ íà íîâè íàïðàâëåíèÿ â
îáëàñòòà íà êèðèëîìåòîäèåâèñòèêàòà è èçó÷àâàíåòî íà ñðåäíîâåêîâíàòà ñëà-
âÿíñêà ïèñìåíà êóëòóðà èçîáùî è â êîèòî èìàò äÿë ïîâå÷åòî ó÷åíè. Íå áèõ
ìîãëà äà ãè ïîäðåäÿ ïî çíà÷èìîñò, òúé êàòî âñè÷êè èìàò çíà÷èòåëíà òåæåñò â
ñâîÿòà íèøà. Ùå ñè ïîñëóæà ñ õðîíîëîãè÷åñêèÿ ïðèíöèï ïðè òÿõíîòî
ïðåäñòàâÿíå.
Òàêà òðÿáâà äà çàïî÷íà ñúñ çíà÷èòåëíèòå ïðèíîñè â èçó÷àâàíåòî íà êèðèëî-
ìåòîäèåâñêèòå èçâîðè. Ñúòðóäíèöèòå íà Öåíòúðà íàïðàâèõà ìíîãî çà
ðàçøèðÿâàíåòî íà äîêóìåíòàëíàòà áàçà íà êèðèëî-ìåòîäèåâñêèòå ïðîó÷âàíèÿ
êàêòî ùî ñå îòíàñÿ äî ñëàâÿíñêèòå, òàêà è äî ãðúöêèòå è ëàòèíñêèòå èçâîðè.
Áëàãîäàðåíèå íà òÿõ äíåñ ðàçïîëàãàìå ñ ìíîãî ïî-øèðîêà äîêóìåíòàëíà îñíîâà
îò íåèçâåñòíè ïðåïèñè íà ñëàâÿíñêè, ãðúöêè è ëàòèíñêè èçâîðè, à ùî ñå îòíàñÿ
äî ëàòèíñêèòå èçâîðè – è íà íåèçâåñòíè èçâîðè, ïóáëèêóâàíè è êîìåíòèðàíè.
Ïðèçíàíèå íà ïîñòèæåíèÿòà íè â òàçè íàñîêà å ôàêòúò, ÷å ïîñòåïåííî â ðàáîòàòà
ïî òàçè çàäà÷à çàïî÷íàõà äà íè ïîìàãàò ÷óæäåñòðàííè íàó÷íè èíñòèòóöèè êàòî
Èíñòèòóòúò çà ðóñêè åçèê íà Ðóñêàòà ÀÍ â Ìîñêâà è Êðàêîâñêèÿò ôèëèàë íà
Èíñòèòóòà ïî ñëàâèñòèêà íà Ïîëñêàòà ÀÍ, ñ êîèòî ðàçðàáîòèõìå íÿêîëêî
ñúâìåñòíè ïðîåêòà, ñâúðçàíè ñ òåìàòà. Òîâà äàâà äîáðà ïåðñïåêòèâà çà
óñïåøíîòî çàâúðøâàíå íà åäíà îò íàé-âàæíèòå çàäà÷è, êîèòî ñìå ñè ïîñòàâèëè
– ïîäãîòîâêàòà íà êðèòè÷åñêî èçäàíèå íà òåçè èçâîðè âúç îñíîâà íà öÿëîñòíàòà
èì ðúêîïèñíà òðàäèöèÿ, çàäà÷à èçêëþ÷èòåëíî ñëîæíà è òðóäîåìêà, íî îò
îãðîìíà íóæäà çà ñëàâÿíñêàòà ìåäèåâèñòèêà.
Âàæíî çíà÷åíèå íå ñàìî çà êèðèëîìåòîäèåâèñòèêàòà, íî çà ñëàâèñòèêàòà
èçîáùî èìà ïîäãîòîâêàòà íà ïúðâîòî â íåéíàòà èñòîðèÿ èçäàíèå íà ñòàðîáúë-
ãàðñêèÿ ïðåâîä íà Ñòàðèÿ Çàâåò.  ñëó÷àÿ íå áèâà äà çàáðàâÿìå, ÷å òîâà èçäà-
íèå èìà ïðÿêà âðúçêà ñ ðåøàâàíåòî íà âúïðîñà çà ïúëíèÿ Ìåòîäèåâ ïðåâîä íà
Áèáëèÿòà è ïðåäñòàâÿ íàé-ñòàðèÿ ñúõðàíåí äî äíåñ ñëàâÿíñêè òåêñò â åäèí
áúëãàðñêè ðúêîïèñ îò âòîðàòà ïîëîâèíà íà XIV â., êîéòî ñúäúðæà ïúðâèÿ
èçâåñòåí îïèò ñëàâÿíèòå äà ñúáåðàò â åäíî êíèæíî òÿëî êíèãèòå íà Ñòàðèÿ
Çàâåò. Èçäàäåíèòå äî ìîìåíòà äâà òîìà îò òîâà ôóíäàìåíòàëíî èçäàíèå
ïðåäèçâèêàõà íåîáèêíîâåí îòêëèê è ïîëó÷èõà ìíîãîáðîéíè ïîëîæèòåëíè
îòçèâè â åâðîïåéñêèÿ íàó÷åí ïå÷àò. Äîêàçàòåëñòâî çà çíà÷èòåëíèÿ ìåæäóíà-
ðîäåí ïðåñòèæ íà òàçè èíèöèàòèâà èìà ôàêòúò, ÷å ïîñòåïåííî â íåÿ ñå âêëþ-
÷èõà åäíè îò íàé-àâòîðèòåòíèòå ó÷åíè ïàëåîñëàâèñòè îò Ñëàâÿíñêèÿ èíñòèòóò
íà ×åøêàòà ÀÍ â Ïðàãà, ñ êîéòî ðàçðàáîòâàìå âå÷å âòîðè ñúâìåñòåí ïðîåêò â
òàçè îáëàñò. Ïðîáëåìàòèêàòà íà Ñòàðèÿ Çàâåò çàåìà çàáåëåæèìî ìÿñòî â
ñúâìåñòíèòå ïðîåêòè ñ Êàòåäðàòà ïî ðóñêà è ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ íà Åâðåé-
12

ñêèÿ óíèâåðñèòåò â Éåðóñàëèì, ñ êîéòî èçäàäîõìå ñúâìåñòíî ñáîðíèê, ïîñâå-

òåí äî ãîëÿìà ñòåïåí íà òàçè ïðîáëåìàòèêà, êàêòî è â ñúâìåñòíèÿ ïðîåêò,
ðàçðàáîòâàí â ìîìåíòà ñúâìåñòíî ñ Èíñòèòóòà ïî ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ íà
Óíèâåðñèòåòà âúâ Ôðàéáóðã. Íà òðèíàéñåòèÿ ìåæäóíàðîäåí êîíãðåñ íà ñëà-
âèñòèòå â Ëþáëÿíà ïðåç 2003 ã. èìåííî íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêèÿ öåíòúð íà
ÁÀÍ áåøå ïîâåðåíî îðãàíèçèðàíåòî íà ñïåöèàëåí òåìàòè÷åí áëîê, ïîñâåòåí
íà êðèòè÷åñêîòî èçäàíèå íà íàé-ñòàðèÿ ñëàâÿíñêè òåêñò íà áèáëåéñêèòå êíèãè
è íåãîâèòå àëòåðíàòèâè.
Çàáåëåæèòåëíè ñà ïðèíîñèòå íà ó÷åíèòå îò ÊÌÍÖ â èçó÷àâàíåòî íà ñòà-
ðîáúëãàðñêàòà õèìíîãðàôèÿ îò IX–X â. Èìåííî òå îòêðèõà è ïóáëèêóâàõà
ìíîãî íåèçâåñòíè ïðîèçâåäåíèÿ íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâèòå ó÷åíèöè Êîíñòàí-
òèí Ïðåñëàâñêè è Êëèìåíò Îõðèäñêè, ïðåäîñòàâÿéêè íà âñè÷êè ìåäèåâèñòè
áåçöåííè äîêóìåíòàëíè äàííè çà ðàçâèòèåòî íà òîçè îñíîâåí çà ñëàâÿíñêîòî
Ñðåäíîâåêîâèå æàíð è äîêàçâàéêè äîêóìåíòàëíî ñúâìåñòíàòà ðàáîòà íà Êè-
ðèëî-Ìåòîäèåâèòå ó÷åíèöè îò Ïëèñêî-Ïðåñëàâñêèÿ è Îõðèäñêèÿ êíèæîâåí
öåíòúð. Ïîñòèæåíèÿòà íà èçñëåäîâàòåëèòå íà õèìíîãðàôèÿòà ïðèâëè÷àò íåèç-
ìåííî âíèìàíèåòî íà ñâåòîâíàòà ñëàâèñòèêà íà ðàçëè÷íè ìåæäóíàðîäíè
ôîðóìè. Ñëåäñòâèå îò òÿõ å è ñúâìåñòíàòà ðàáîòà íà Öåíòúðà ñ Èíñòèòóòà çà
ðóñêè åçèê â Ìîñêâà âúðõó èçäàâàíåòî è èçñëåäâàíåòî íà åäèí îò íàé-èíòåðåñ-
íèòå ðóñêè ðúêîïèñè îò XII–XIII â., êîéòî ñúäúðæà âàæíè ïðîèçâåäåíèÿ íà
ñòàðîáúëãàðñêàòà õèìíîãðàôèÿ îò åïîõàòà íà Çëàòíèÿ âåê.
Èçêëþ÷èòåëåí îáùåñòâåí îòçâóê ïðåäèçâèêà ðàáîòàòà íà ñúòðóäíèöèòå
íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêèÿ öåíòúð ïî ñúçäàâàíåòî íà öÿëîñòåí êîðïóñ íà ñú-
äúðæàíèåòî íà áúëãàðñêèòå ïî ïðîèçõîä ðúêîïèñè è íà ñðúáñêèòå, ðóñêèòå è
âëàõî-ìîëäîâñêèòå ïðåïèñè íà ïðîèçâåäåíèÿòà íà áúëãàðñêàòà ñðåäíîâåêîâíà
ëèòåðàòóðà ÷ðåç ïîäãîòîâêàòà de visu íà êðàòêè îïèñàíèÿ íà îòäåëíè êîëåêöèè
â ÷óæäåñòðàííè õðàíèëèùà. Ðàáîòàòà ïî îïèñâàíåòî ñ òàçè öåë íà òðèòå
êîëåêöèè, êîÿòî äîñåãà å çàâúðøåíà, áåç èçêëþ÷åíèå áåøå èçâúðøåíà ñ
ôèíàíñèðàíåòî íà ìåæäóíàðîäíè è ÷óæäåñòðàííè èíñòèòóöèè: èçðàáîòâàíåòî
íà Êàòàëîãà íà áúëãàðñêîòo ñðåäíîâåêîâíî êíèæîâíî íàñëåäñòâî â ñáèðêàòà
íà Àëåêñåé Õëóäîâ îò Äúðæàâíèÿ èñòîðè÷åñêè ìóçåé â Ìîñêâà áåøå ôèíàí-
ñèðàíî ïî Ïðîåêòà „Ôîíä çà ðàçâèòèå íà èçêóñòâàòà“ íà Ïðîãðàìàòà ÔÀÐ çà
Áúëãàðèÿ; îïèñàíèåòî íà ñðåäíîâåêîâíèòå ìàòåðèàëè, ñâúðçàíè ñ áúëãàðñêèòå
çåìè, â êîëåêöèÿòà íà Îäåñêàòà äúðæàâíà íàó÷íà áèáëèîòåêà áåøå ôèíàíñèðàíî
îò Ïðîãðàìà „Åâðîïà“ íà Ïðåäñòàâèòåëñòâîòî íà Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ â
Áúëãàðèÿ, îò Àâñòðèéñêèÿ èíñòèòóò çà Èçòî÷íà è Þãîèçòî÷íà Åâðîïà â Ñîôèÿ
è îò Âèåíñêèÿ óíèâåðñèòåò; îïèñàíèåòî íà òåçè ìàòåðèàëè â Áèáëèîòåêàòà íà
Ëèòîâñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå âúâ Âèëíþñ áåøå ôèíàíñèðàíî îò ôîíäàöèÿ
„Îòâîðåíî îáùåñòâî“ â Ñîôèÿ è Âèëíþñ è áåøå èçðàáîòåíî â ñúòðóäíè÷åñòâî
ñ êîëåãèòå îò Êàòåäðàòà ïî ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ íà Âèëíþñêèÿ óíèâåðñèòåò.
Òðÿáâà òóê íåïðåìåííî äà ñå îòáåëåæè è ðàáîòàòà íà ó÷åíèòå çà ìîäåð-
 13

íèçèðàíåòî íà íàó÷íèòå èçñëåäâàíèÿ â íàøàòà îáëàñò. Ïî äâà ñúâìåñòíè

ïðîåêòà ñ Èíñòèòóòà çà êîìïþòúðíà ëèíãâèñòèêà â Ïèçà êúì Íàöèîíàëíèÿ
öåíòúð çà íàó÷íè èçñëåäâàíèÿ íà Èòàëèÿ ñòàðîáúëãàðñêàòà êèðèëèöà áåøå
âêëþ÷åíà â øèðîêîìàùàáíèÿ ïðîåêò íà èòàëèàíñêèòå êîëåãè çà ïúëíîòåêñòî-
âî òúðñåíå, ïî êîéòî òå áÿõà ñúçäàëè ìíîãîôóíêöèîíàëíàòà ïðîãðàìà DBT íà
îñíîâàòà íà ëàòèíñêàòà ïèñìåíîñò. Ó÷àñòíèöèòå â ïðîåêòà îò áúëãàðñêà è
èòàëèàíñêà ñòðàíà óñïÿõà è äà ïðèëîæàò ïðîãðàìàòà âúðõó áúëãàðñêè ñðåä-
íîâåêîâåí ìàòåðèàë, èçðàáîòâàéêè ñïåöèàëåí êîìïàêò äèñê ñúñ ñòàðîáúëãàðñêè
òåêñòîâå íà Ñòàðèÿ çàâåò. Ìîæåì ñàìî äà ñúæàëÿâàìå, ÷å ðåçóëòàòèòå îò òîçè
ïðîåêò íå áÿõà äîñòàòú÷íî ïîïóëÿðèçèðàíè è âúçìîæíîñòèòå çà îáðàáîòêà íà
òåêñòîâåòå ñ ïðîãðàìàòà DBT íå ñå èçïîëçâàò ïúëíîöåííî.
Íå ìîãà äà íå ñïîìåíà ïðèíîñèòå íà ÊÌÍÖ è ïî ñúáèðàíåòî è ïóáëè-
êóâàíåòî íà êèðèëî-ìåòîäèåâñêàòà áèáëèîãðàôèÿ. Òàçè ðàáîòà, èçâúíðåäíî
âàæíà äíåñ çà íàïðåäúêà íà êèðèëîìåòîäèåâèñòèêàòà, êàêòî å èçâåñòíî, å
çàïî÷íàòà ïðåäè áëèçî ñòîëåòèå è íåéíèòå ðåçóëòàòè ñå ïóáëèêóâàò ñèñòåìíî
â Áúëãàðèÿ. Â Öåíòúðà áÿõà ïîäãîòâåíè îáåìíè äîïúëíåíèÿ íà ëèòåðàòóðàòà
äî 1940 ã., êîèòî ïðåäñòàâÿò ïúëíî áúëãàðñêèòå ïóáëèêàöèè. Ïîääúðæà ñå è
ïúëíà êèðèëî-ìåòîäèåâñêà áèáëèîãðàôèÿ íà ñúâðåìåííàòà ëèòåðàòóðà íà
åëåêðîííè íîñèòåëè, êîÿòî ñå ïîäãîòâÿ íå ñàìî çà ïå÷àò, íî è çà âúâåæäàíå â
Internet.
Êîãàòî ñå ãîâîðè çà íàó÷íèòå ïðèíîñè íà ó÷åíèòå îò ÊÌÍÖ, òðÿáâà äà ñå
ïîä÷åðòàå, ÷å áåçñïîðíî òå ñå äúëæàò ìåæäó äðóãèòå ôàêòîðè è íà ñòðåìåæà
êúì ðåøàâàíåòî íà âñÿêà íàó÷íîèçñëåäîâàòåëñêà çàäà÷à äà ñå ïîäõîæäà
êîìïëåêñíî è ïðîáëåìèòå äà ñå ðàçãëåæäàò ìíîãîñòðàííî îò ïîçèöèèòå íà
ðàçëè÷íè íàóêè: òåêñòîëîãèÿ, êîäèêîëîãèÿ è ïàëåîãðàôèÿ, ëèòåðàòóðíà è êóë-
òóðíà èñòîðèÿ, åçèêîçíàíèå, èçêóñòâîçíàíèå, áîãîñëîâèå è äð. Áåç ñúìíåíèå
âèñîêàòà ðåçóëòàòíîñò ïðîèçòè÷à â ãîëÿìà ñòåïåí è îò íîâàòà îðãàíèçàöèÿ íà
ðàáîòàòà â ïîñëåäíîòî äåñåòèëåòèå – ñúñðåäîòî÷àâàíåòî íà ðàáîòàòà ïî
ïðîáëåìèòå îêîëî îòäåëíè ïðîåêòè. Òóê íå ìîæå äà ñå îòìèíå è ðîëÿòà íà
íåïðåêúñíàòî ðàçøèðÿâàùîòî ñå ìåæäóíàðîäíî ñúòðóäíè÷åñòâî íà Öåíòúðà.
Ùå äàì çà ïðèìåð ñàìî íÿêîëêî ôàêòà. 10 îò çàâúðøåíèòå äîñåãà 35 ïðîåêòà
ñà ðåçóëòàò îò ïîäïèñàíè ïðåêè äîãîâîðè ñ íàó÷íè èíñòèòóöèè îò Èòàëèÿ,
Èçðàåë, Ëèòâà, Ïîëøà, Ðóñèÿ, Ñëîâàêèÿ, Óêðàéíà è ìåæäóíàðîäíè èíñòèòóöèè,
à â ïîñëåäíèòå ãîäèíè ïîâå÷å îò ïîëîâèíàòà ïðîåêòè, âúðõó êîèòî ñå ðàáîòè,
ñå ðàçðàáîòâàò â ñúòðóäíè÷åñòâî ñ èíñòèòóòè îò Ãåðìàíèÿ, Èçðàåë, Èòàëèÿ,
Ïîëøà, Ðóñèÿ, Ñëîâàêèÿ è ×åõèÿ.
Òðÿáâà äà ñå èçòúêíå òóê, ÷å èìåííî ðåçóëòàòèòå îò íàøàòà íàó÷íà äåéíîñò
âîäÿò äî çíà÷èòåëíèÿ àâòîðèòåò êàêòî â Áúëãàðèÿ, òàêà è â ÷óæáèíà, íà Öåíòúðà
êàòî èíñòèòóöèÿ è íà îòäåëíèòå ó÷åíè, ðàáîòåùè â íåãî. Ùå ïðèâåäà íÿêîëêî
ñâèäåòåëñòâà â òîâà îòíîøåíèå. Çà ïåðèîäà ñëåä 1992 ã., îòêîãàòî âîäèì òî÷íà
ñòàòèñòèêà, ó÷åíèòå îò Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêèÿ öåíòúð ïóáëèêóâàõà 654 ñâîè
14

òðóäà ñ îáåì 13428 ñòðàíèöè íå ñàìî â Áúëãàðèÿ, íî ñúùî – â 22 ñòðàíè íà

Åâðîïà è Àìåðèêà îñâåí íà áúëãàðñêè, ñúùî – íà àíãëèéñêè, íåìñêè, ðóñêè,
ôðåíñêè è òóðñêè åçèê. Òåõíèòå òðóäîâå áÿõà öèòèðàíè áëèçî 2000 ïúòè â 24
ñòðàíè íà Åâðîïà è Àìåðèêà, çà ÷åòèðèìà îò òÿõ áÿõà ïóáëèêóâàíè áèîãðàôè÷íè
ñòàòèè â 7 áúëãàðñêè è 8 âàæíè ìåæäóíàðîäíè ñïðàâî÷íèêà â Áåëãèÿ,
Âåëèêîáðèòàíèÿ è ÑÀÙ. Òå áÿõà ïîêàíåíè è ó÷àñòâàõà ñ 354 äîêëàäà íà 136
ìåæäóíàðîäíè íàó÷íè ôîðóìà â 21 ñòðàíè íà Åâðîïà è ÑÀÙ è â 55 íàöèîíàëíè
êîíôåðåíöèè è ñèìïîçèóìè. Òå áÿõà ïîêàíåíè è ó÷àñòâàõà øèðîêî â
îáðàçîâàòåëíàòà äåéíîñò â Áúëãàðèÿ è â ÷óæáèíà – èçíåñîõà ïîâå÷å îò 4000
÷àñà ëåêöèè è ïðîâåäîõà áëèçî 4000 ÷àñà óïðàæíåíèÿ ïî íàä 20 ó÷åáíè
äèñöèïëèíè â 7 âèñøè ó÷åáíè çàâåäåíèÿ â Áúëãàðèÿ è ëåêöèè ïî ñïåöèàëíè
ïîêàíè â 10 âèñøè ó÷åáíè çàâåäåíèÿ âúâ Âåëèêîáðèòàíèÿ, Ãåðìàíèÿ, Èòàëèÿ,
Èçðàåë, Ëèòâà, ÑÀÙ è Ôðàíöèÿ. Ïðåç 2004 ã. Öåíòúðúò áåøå îäîáðåí îò
Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ çà ó÷àñòèå â Ïðîãðàìàòà Socrates/Erazmus è âå÷å òå÷å
ñúâìåñòíà ðàáîòà â íåéíèòå ðàìêè ñ óíèâåðñèòåòè â Èòàëèÿ è Ïîëøà.
Çíà÷èòåëíàòà ïî îáåì è ñìÿòàì, íÿìà äà ñãðåøà, àêî êàæà ñ âèñîêî êà-
÷åñòâî, íàó÷íà äåéíîñò íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêèÿ íàó÷åí öåíòúð íà ÁÀÍ è
íåãîâèÿò ìåæäóíàðîäåí àâòîðèòåò ìó äàâàò âúçìîæíîñò äà ðàçãðúùà øèðîêà
èçäàòåëñêà ðàáîòà, êàêòî è äà ñå èçÿâÿâà êàòî öåíÈí îðãàíèçàòîð íà ìåæäó-
íàðîäíè íàó÷íè ôîðóìè â îáëàñòòà íà êèðèëîìåòîäèåâèñòèêàòà è ñòàðîáúë-
ãàðèñòèêàòà èçîáùî, êàòî ïî òîçè íà÷èí òîé èçïúëíÿâà êîîðäèíèðàùèòå ñè
ôóíêöèè â íàöèîíàëåí è â ìåæäóíàðîäåí ïëàí.  íåãîâèòå èçäàíèÿ ïðàêòè÷åñêè
ñúòðóäíè÷àò âñè÷êè èçÿâåíè áúëãàðñêè è ÷óæäåñòðàííè ñïåöèàëèñòè îò âñè÷êè
ïîêîëåíèÿ, êîèòî âçåìàò ó÷àñòèå è â îðãàíèçèðàíèòå â Áúëãàðèÿ îò íåãî íàó÷íè
êîíôåðåíöèè è ñèìïîçèóìè.
 Öåíòúðà ñúùåñòâóâà ñïåöèàëíî èçäàòåëñêî çâåíî, êîåòî èçâúðøâà ïðåä-
ïå÷àòíàòà ïîäãîòîâêà íà âñè÷êè èçäàíèÿ, êîèòî ñå ïóáëèêóâàò íå ñ áþäæåòíè
ñðåäñòâà, à ñúñ ñîáñòâåíè ñðåäñòâà èëè ñà ñïîíñîðèðàíè îò ðàçëè÷íè áúëãàð-
ñêè, ÷óæäåñòðàííè è ìåæäóíàðîäíè èíñòèòóöèè.
Íà ïúðâî ìÿñòî òðÿáâà äà ñå îòáåëåæè ïîðåäèöàòà „Êèðèëî-Ìåòîäèåâ-
ñêè ñòóäèè“, îò êîÿòî äîñåãà ñà èçëåçëè 16 òîìà (4 ìîíîãðàôèè è 12 òîìà
ñáîðíèöè ñúñ 198 ñòóäèè è ñòàòèè) ñ îáù îáåì 5106 ñòðàíèöè (ïúðâè òîì –
1984 ã., ò. 16 – 2004 ã.). Ðåäàêöèÿòà, âêëþ÷âàùà ñàìî ó÷åíè îò Öåíòúðà, ïðèå-
ìà çà ïå÷àò ñòàòèè íà âñè÷êè ìåæäóíàðîäíè è íà âñè÷êè ñëàâÿíñêè åçèöè.
Äîñåãà ñà ïóáëèêóâàíè òðóäîâå íà 143 àâòîðè îò 20 ñòðàíè íà Åâðîïà, Àìå-
ðèêà è Àçèÿ. Èçñëåäâàíèÿòà, ñïåöèàëèçèðàíè ñàìî â ñïåêòúðà íà Êèðèëî-
Ìåòîäèåâñêàòà ïðîáëåìàòèêà, ñà îòïå÷àòàíè îñâåí íà áúëãàðñêè, ñúùî è íà
àíãëèéñêè (âêëþ÷èòåëíî åäíà îò ìîíîãðàôèèòå), íåìñêè, ïîëñêè, ðóñêè,
ñðúáñêè, ôðåíñêè è óêðàèíñêè åçèê.
Îò 1991 ã. ÊÌÍÖ ïîääúðæà èçäàâàíåòî íà åäèíñòâåíîòî ñïåöèàëèçèðàíî
 15

èçäàíèå çà êîìïëåêñíî ðàçðàáîòâàíå íà ïðîáëåìèòå íà áúëãàðñêàòà ñðåäíî-

âåêîâíà êóëòóðà – ñïèñàíèå Palaeobulgarica / Ñòàðîáúëãàðèñòèêà (îñíîâàíî
ïðåç 1977 ã. îò àêàä. Å. Ãåîðãèåâ). Ìàêàð äà å îðãàí íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêèÿ
öåíòúð, ñïèñàíèåòî èìà ìåæäóíàðîäíà ðåäêîëåãèÿ, â êîÿòî ó÷àñòâàò è âèäíè
ó÷åíè îò Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò è îò óíèâåðñèòåòèòå â Êúëúìáúñ (Îõàéî,
ÑÀÙ) è Ñààêáðþêåí (Ãåðìàíèÿ). Ñòàòèèòå ñå ïóáëèêóâàò íà áúëãàðñêè è ðóñ-
êè åçèê ñ ðåçþìåòà íà àíãëèéñêè, à ñúùî – íà àíãëèéñêè, ôðåíñêè è íåìñêè
åçèê ñ ðåçþìåòà íà áúëãàðñêè åçèê. Îò 1991 ã. äîñåãà ïóáëèêóâàíåòî íå å ñïèðàëî
íèêîãà, íèòî ñà èçäàâàíè ñëåòè êíèæêè.  îòïå÷àòàíèòå äî ìîìåíòà 57 êíèæêè
ñ îáù îáåì 7078 ñòðàíèöè ñà ïóáëèêóâàíè ñòàòèè, ðåöåíçèè, ïðåãëåäè è îáçîðè
íà 288 àâòîðè îò 23 ñòðàíè.
Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêèÿò íàó÷åí öåíòúð èçäàâà ñúùî è îòäåëíè êíèãè, â
êîèòî ñà âêëþ÷åíè ìîíîãðàôè÷íè èçñëåäâàíèÿ ñ èçäàíèÿ íà ñðåäíîâåêîâíè
òeêñòîâå, ñòóäèè, ñòàòèè è áèáëèîãðàôèè â îáëàñòòà íà êèðèëîìåòîäèåâèñ-
òèêàòà, êàêòî è íà ñðåäíîâåêîâíàòà áúëãàðñêà êóëòóðà è íåéíèòå ìíîãîïî-
ñî÷íè âðúçêè ñ êóëòóðèòå íà äðóãè íàðîäè. Äîñåãà îò 1991 ã. íàñàì ñà èçäàäåíè
12 òàêèâà êíèãè ñ îáù îáåì 4777 ñòðàíèöè, â êîèòî ñà âêëþ÷åíè èçñëåäâàíèÿ
íà 131 àâòîðè îò 10 ñòðàíè (Áúëãàðèÿ, Ãåðìàíèÿ, Ãúðöèÿ, Èçðàåë, Èòàëèÿ,
Ïîëøà, Ðóñèÿ, ÑÀÙ, Ñúðáèÿ è Óíãàðèÿ), íàïèñàíè íà àíãëèéñêè, áúëãàðñêè,
èòàëèàíñêè, íåìñêè, ïîëñêè, ðóñêè, ñðúáñêè è ôðåíñêè åçèê, êàòî äâå îò òÿõ ñà
ñúâìåñòíè èçäàíèÿ ñ óíèâåðñèòåòè â Èòàëèÿ è Èçðàåë. Òðÿáâà äà ñå ïîñî÷è,
÷å â ïîñëåäíî âðåìå ñå óâåëè÷àâà çíà÷èòåëíî ñòðåìåæúò íà ÷óæäåñòðàííèòå
íè êîëåãè îò Çàïàäíà Åâðîïà äà ïóáëèêóâàò ñâîèòå êíèãè ñ „ìàðêàòà“, àêî
ìîãà äà ñå èçðàçÿ òàêà, íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêèÿ íàó÷åí öåíòúð.
Òàêà çà 25 ãîäèíè Öåíòúðúò å ïóáëèêóâàë îáùî 16 961 ñòðàíèöè íàó÷íè
èçñëåäâàíèÿ, ïðèíàäëåæàùè ïðàêòè÷åñêè íà ó÷åíè îò öÿë ñâÿò.
Âñè÷êè èçäàíèÿ íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêèÿ öåíòúð ñå ïîëçâàò ñ øèðîêà
ïîïóëÿðíîñò ñðåä ñïåöèàëèñòèòå â ìíîãî ñòðàíè íà ñâåòà. Ùå îòáåëåæà ñàìî
ôàêòà, ÷å íàïðèìåð ñïèñàíèå Palaeobulgarica ñå ðàçïðîñòðàíÿâà ðåäîâíî â 29
ñòðàíè â Åâðîïà, Àìåðèêà è Àçèÿ êàêòî â íàé-ãîëåìèòå íàó÷íè áèáëèîòåêè,
òàêà è ñðåä ÷àñòíè ëèöà. Ñòàáèëíàòà äèñòðèáóòîðñêà ìðåæà íà Öåíòúðà â
÷óæáèíà (ãëàâíî â Ãåðìàíèÿ è Âåëèêîáðèòàíèÿ), êàêòî è ñïîíñîðèðàùèòå íè
èíñòèòóöèè îò ÷óæáèíà (ñðåä òÿõ ùå îáúðíà âíèìàíèå íà íàé-àêòèâíàòà îò
òÿõ – Õîëàíäñêàòà íàó÷íà ôîíäàöèÿ), èìàò çíà÷èòåëíè çàñëóãè, çà äà ìîæåì
ðåäîâíî è áúðçî äà ïóáëèêóâàìå íàé-íîâèòå ðåçóëòàòè îò íàó÷íèòå èçñëåäâàíèÿ
íà ñïåöèàëèñòèòå îò Áúëãàðèÿ è ÷óæáèíà è äà ãè íàïðàâèì äîñòúïíè çà øèðîêè
êðúãîâå ó÷åíè.
×ðåç ñâîèòå èçäàíèÿ Öåíòúðúò èìà âúçìîæíîñò âèíàãè äà ðàçïîëàãà ñ
àêòóàëíàòà èíôîðìàöèÿ çà ïîñòèæåíèÿòà â îáëàñòòà íà êèðèëîìåòîäèåâèñ-
òèêàòà â ñâåòà è çà òåõíèòå íîñèòåëè – êàêòî èçòúêíàòè ó÷åíè, òàêà è ìëàäè
16

íà÷èíàåùè òàëàíòëèâè ñïåöèàëèñòè. Âñè÷êè òå ñå ïðèâëè÷àò çà ó÷àñòèå â îðãà-

íèçèðàíèòå îò Öåíòúðà ìåæäóíàðîäíè íàó÷íè ôîðóìè, ó÷àñòâàò â òÿõ è èìàò
âúçìîæíîñò çà íåïîñðåäñòâåíà îáìÿíà íà ìíåíèÿ è íîâè èäåè. Íà îðãà-
íèçèðàíèòå äîñåãà îò 1983 ã. íàñàì 7 ìåæäóíàðîäíè íàó÷íè íàó÷íè ôîðóìà ñà
èçíåñåíè 312 äîêëàäà è ñà âçåëè ó÷àñòèå ó÷åíè îò 27 ñòðàíè. Êúì òÿõ òðÿáâà
äà ïðèáàâèì è ïîñëåäíàòà çàñåãà ìåæäóíàðîäíà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ, íà òåìà
„Ïðîáëåìè íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâîòî äåëî è íà áúëãàðñêàòà êóëòóðà ïðåç IX–
X âåê“, êîÿòî áåøå ïîñâåòåíà íà 1120-ãîäèøíèíàòà îò ñìúðòòà íà ñëàâÿíñêèÿ
ïúðâîó÷èòåë Ìåòîäèé è ñå ïðîâåäå îò 28 ñåïòåìâðè äî 2 îêòîìâðè 2005 ã. â
Ñîôèÿ.  íåÿ âçåõà ó÷àñòèå 92 ó÷åíè ( 46 îò Áúëãàðèÿ è 46 îò ÷óæáèíà) îò 17
ñòðàíè (Àâñòðèÿ, Áåëãèÿ, Áúëãàðèÿ, Âåëèêîáðèòàíèÿ, Ãåðìàíèÿ, Ãúðöèÿ,
Èçðàåë, Èñïàíèÿ, Èòàëèÿ, Ìàêåäîíèÿ, Íîðâåãèÿ, Ïîëøà, Ðóñèÿ, ÑÀÙ,
Ñëîâàêèÿ, Ñúðáèÿ è ×åðíà ãîðà, ×åõèÿ), êîèòî èçíåñîõà 88 äîêëàäà (46 îò
áúëãàðñêè ó÷åíè è 42 – îò ÷óæäåñòðàííè), ñúäúðæàùè íàé-íîâèòå ïðèíîñè â
îáëàñòòà íà êèðèëîìåòîäèåâèñòèêàòà. Òàêà íà ïðàêòèêà Êèðèëî-Ìåòîäèå-
âñêèÿò íàó÷åí öåíòúð ïðîâåæäà ïåðèîäè÷íî ñðåùè íà äåéñòâàùèòå ó÷åíè îò
öåëèÿ ñâÿò è ìîæå äà èíôîðìèðà çà áúëãàðñêèòå ïîñòèæåíèÿ è äà ãè ïîïó-
ëÿðèçèðà, äà ïðàâè äîñòîÿíèå íà áúëãàðñêèòå ó÷åíè è íà áúëãàðñêàòà êóëòóðíà
îáùåñòâåíîñò íîâèòå ïðèíîñè íà ÷óæäåñòðàííèòå íè êîëåãè, êàêòî è äà
êîîðäèíèðà ðàáîòàòà â òîâà îòíîøåíèå.
Îò âñè÷êî èçëîæåíî äîòóê, ñìÿòàì, ÿñíî ñå âèæäà øèðîêèÿò ìåæäóíàðîäåí
àñïåêò â ðàáîòàòà íà ÊÌÍÖ âúâ âñè÷êè îñíîâíè íàïðàâëåíèÿ: èçäèðâàíåòî,
ïðîó÷âàíåòî è èçäàâàíåòî íà âñè÷êè âèäîâå êèðèëî-ìåòîäèåâñêè èçâîðè;
èçñëåäâàíåòî íà îðèãèíàëíîòî è ïðåâîäíîòî òâîð÷åñòâî íà ñëàâÿíñêèòå
ïúðâîó÷èòåëè è íà òåõíèòå ó÷åíèöè è ñëåäîâíèöè ïðåç IX–X â; êîìïëåêñíîòî
ïðîó÷âàíå íà ñòàðîáúëãàðñêèòå êíèæîâíè ïàìåòíèöè îò IX–X â. è òåõíèòå
ïî-êúñíè áúëãàðñêè, ñðúáñêè, ðóñêè è âëàõî-ìîëäîâñêè ïðåïèñè; êîìïëåêñíîòî
èçó÷àâàíå íà êèðèëî-ìåòîäèåâñêèòå òðàäèöèè; ñúáèðàíå è èçäàâàíå íà êèðèëî-
ìåòîäèåâñêàòà áèáëèîãðàôèÿ; ïîïóëÿðèçèðàíå íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâîòî äåëî.
Ñ òîçè ôàêò íèå íå ñàìî ïðîäúëæàâàìå çàïî÷íàòîòî îò äâàìàòà ñúçäàòåëè íà
ñëàâÿíñêàòà ïèñìåíîñò, íî è ìèñëÿ, èìàìå ïðàâîòî äà ñå íàðå÷åì ñëåäîâíèöè
íà âåëèêèòå ïúðâîó÷èòåëè. Åòî çàùî íàêðàÿ íå ìîãà äà óñòîÿ íà èçêóøåíèåòî
äà ñïîìåíà âñè÷êè ñòðàíè, ñ êîèòî íèå ñìå áèëè ïî íÿêàêúâ íà÷èí â äîñåã
áèëî ÷ðåç ñâîèòå ïðîåêòè, áèëî ÷ðåç ñâîèòå èçäàíèÿ èëè ÷ðåç îðãàíèçèðàíèòå
îò íàñ íàó÷íè ôîðóìè: Àâñòðèÿ, Áåëàðóñ, Áåëãèÿ, Âåëèêîáðèòàíèÿ, Ãåðìàíèÿ,
Ãúðöèÿ, Äàíèÿ, Åñòîíèÿ, Èçðàåë, Èíäèÿ, Èñïàíèÿ, Èòàëèÿ, Êàíàäà, Êèòàé,
Ëèòâà, Ìàêåäîíèÿ, Ìîëäîâà, Íîðâåãèÿ, Ïîëøà, Ðóìúíèÿ, Ðóñèÿ, ÑÀÙ,
Ñëîâàêèÿ, Ñëîâåíèÿ, Ñúðáèÿ è ×åðíà ãîðà, Óêðàèíà, Óíãàðèÿ, Ôèíëàíäèÿ,
Ôðàíöèÿ, Õîëàíäèÿ, Õúðâàòèÿ, ×åõèÿ, Øâåéöàðèÿ, Øâåöèÿ, Þæíà Êîðåÿ è
ßïîíèÿ.
 17

Òàêà äíåñ, â íàøåòî ïðàãìàòè÷íî è ñìÿòàíî îáùî âçåòî çà áåçäóõîâíî

âðåìå, äóõúò íà äâàìàòà ñîëóíñêè áðàòÿ ïðîäúëæàâà äà æèâåå óñòîé÷èâî è áåç
ïðåêúñâàíå. Òîâà ñå äúëæè, ðàçáèðà ñå, íà ó÷åíèòå îò öÿë ñâÿò, ñúïðè÷àñòíè
êúì êèðèëî-ìåòîäèåâñêàòà ïðîáëåìàòèêà, îòäàâàùè ñèëèòå è âúçìîæíîñòèòå
ñè íà îñâåòëÿâàíåòî íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâîòî äåëî. Íî çíà÷èòåëåí äÿë çà
ïîääúðæàíåòî íà îãúíÿ íà òîçè äóõ ïðåç ïîñëåäíèòå 25 ãîäèíè èìà è åêèïúò
íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêèÿ íàó÷åí öåíòúð íà Áúëãàðñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå,
ïîñâåòèë âñè÷êèòå ñè óñèëèÿ íà òîçè ôåíîìåí îò èçêëþ÷èòåëíà âàæíîñò çà
èçãðàæäàíåòî íà öÿëîñòíèÿ îáëèê íà åâðîïåéñêàòà öèâèëèçàöèÿ ïðåç
Ñðåäíîâåêîâèåòî è îïðåäåëèë ïúòÿ íà ðàçâèòèåòî íà ïèñìåíàòà êóëòóðà íà
ìíîãî ñëàâÿíñêè íàðîäè äî íàøè äíè.

Ñâåòëèíà Íèêîëîâà
18

Êíèãîðàçïðîñòðàíèòåëñêà ôèðìà „BULGARIAN BOOKS“

ïðåäëàãà áúëãàðñêè íàó÷íè èçäàíèÿ, ðå÷íèöè, åíöèêëîïåäèè, àëáóìè,
õóäîæåñòâåíà ëèòåðàòóðà.
Çà èíôîðìàöèÿ è êîíòàêòè:

The book-dealing company „BULGARIAN BOOKS“ offers

to its clients scientific books, dictionaries, encyclopedias,
albums, fiction from Bulgaria.
For contacts, please use the following address:

BULGARIAN BOOKS
SOFIA 1000
PO Box 1567
fax/tel. (359 2) 952 25 75
e-mail:bulgarian_books@abv.bg
Mrs Teodora Davidova
 19

ÁÚËÃÀÐÑÊÀ
ËÈÒÅÐÀÒÓÐÀ

Ðóáðèêàòà ñúäúðæà ïåðèîäèêà è êíèãè (ìîíîãðàôèè, ñáîðíèöè, ó÷åáíè

ïîìàãàëà, ðå÷íèöè è äð.) çà 2005 ã. Ïî îòíîøåíèå íà íàó÷íàòà ïåðèîäèêà,
êîÿòî òóê å ïðåäñòàâåíà çà ïîðåäåí ïúò, îò ñúäúðæàíèåòî íà âñÿêà êíèæêà ñà
ïîäáðàíè ñòàòèè, ñòóäèè è íàó÷íè ñúîáùåíèÿ íà áúëãàðñêè àâòîðè, êîèòî
èçñëåäâàò áúëãàðèñòè÷íè òåìè è ïðîáëåìè â îáëàñòòà íà õóìàíèòàðíèòå è
îáùåñòâåíè íàóêè (èñòîðèÿ, îáùåñòâîçíàíèå, àðõåîëîãèÿ, êèðèëîìåòîäèåâèñ-
òèêà, åçèê, ëèòåðàòóðà, èçêóñòâîçíàíèå, òðàäèöèîííà è ñúâðåìåííà êóëòóðà
è äð.). Ïîðàäè ñïåöèôèêàòà íà íàñòîÿùèÿ èíôîðìàöèîíåí áþëåòèí íå ñå
âêëþ÷âàò íàó÷íè èçñëåäâàíèÿ îò ÷óæäè àâòîðè, ïðåâîäíè ìàòåðèàëè (îò ÷óæä
íà áúëãàðñêè åçèê), êàêòî è ðåöåíçèè, îáçîðè è äð. Ïðèíöèïíî å îòðàçåíà
íàó÷íàòà ïåðèîäèêà çà 2005 ã.  ñëó÷àé, êîãàòî íÿìà èçëåçëè êíèæêè îò îïðå-
äåëåíî ïåðèîäè÷íî èçäàíèå çà 2005 ã., ñà îòðàçåíè ïîñëåäíèòå ðåãèñòðèðàíè
ãîäèíè. Êíèãèòå ñ ëèïñâàù ISBN è ïåðèîäè÷íèòå èçäàíèÿ ñ ëèïñâàù ISSN
ñà îçíà÷åíè ñúñ çíàêà *.

Îò ðåäàêòîðà
20

ÊÍÈÃÈ 2005
BOOKS
ÎÁÙ ÎÒÄÅË / GENERAL

*ÀÐÕÅÎËÎÃÈ×ÅÑÊÈ îòêðèòèÿ è ðàçêîïêè ïðåç 2004 ã. Ñ., 2005. 333 ñ.

Îòãîâîðåí ðåäàêòîð: Êðàñèìèð Íèêîâ
Ñáîðíèêúò ñúäúðæà ðåçþìåòà îò äîêëàäèòå, ïðåäñòàâåíè íà XLIV íàöèîíàëíà
àðõåîëîãè÷åñêà êîíôåðåíöèÿ, îáîñîáåíè â ñëåäíèòå äÿëîâå: Ïðàèñòîðèÿ, Òðàêèéñêà
àðõåîëîãèÿ, Àíòè÷íà àðõåîëîãèÿ è Ñðåäíîâåêîâíà àðõåîëîãèÿ.

ÀÂÄÅÅÂ, Ñòîÿí. Ìîíåòíàòà ñèñòåìà â ñðåäíîâåêîâíà Áúëãàðèÿ ïðåç ÕIII–XIV âåê.

Ñ., Áåñèêå, 2005. 238 ñ.
ISBN 954-916-351-2.
Ïúðâî îáîáùàâàùî èçñëåäâàíå âúðõó ìîíåòíàòà ñèñòåìà â ñðåäíîâåêîâíà Áúë-
ãàðèÿ ïðåç ÕØ–ÕIVâ.

ÁÚËÃÀÐÈß è Ñúðáèÿ â êîíòåêñòà íà âèçàíòèéñêàòà öèâèëèçàöèÿ. Ñ., ÀÈ Ìàðèí

Äðèíîâ, 2005. 447 ñ. + 16 ñ. öâåòíè è ÷åðíî-áåëè èëþñòðàöèè.
ISBN 954-322-087-5.
Ñúñòàâèòåëè: Âàñèë Ãþçåëåâ, Àíèñàâà Ìèëòåíîâà, Ðàäîñëàâà Ñòàíêîâà
Ñáîðíèêúò ñúäúðæà ñòàòèè íà áúëãàðñêè è ñðúáñêè ó÷åíè â îáëàñòòà íà èñòî-
ðèÿòà, àðõåîëîãèÿòà, èçêóñòâîçíàíèåòî è ëèòåðàòóðîçíàíèåòî, ó÷àñòâàëè â áúë-
ãàðî-ñðúáñêèÿ ñèìïîçèóì, ïðîâåäåí ïðåç ñåïòåìâðè 2003 ã. â Ñîôèÿ.

ÁÚËÃÀÐÑÊÈÒÅ ãðàäîâå ïðåç Âúçðàæäàíåòî. Ñ., ÓÈ Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè –

×. 1. 2004. 1024 ñ. ISBN 954-07-2084-2.
Íàó÷íè ðåäàêòîðè: Ìèí÷î Ñåìîâ è Èâàíêà ßíêîâà
Èñòîðè÷åñêî, ñîöèîëîãè÷åñêî è ïîëèòîëîãè÷åñêî èçñëåäâàíå, ïîäãîòâåíî îò êîëåê-
òèâ íà Óíèâåðñèòåòñêàòà áèáëèîòåêà.

10 ãîäèíè ñïåöèàëíîñò Áàëêàíèñòèêà Ñ., ÓÈ Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè, 2005. 248 ñ.

ISBN 954-07-2179-2.
Ñúñòàâèòåëè: Ïåòÿ Àñåíîâà, Â. Àëåêñîâà, Ð. Áåéëåðè
Ñáîðíèêúò ñúäúðæà äîêëàäè, èçíåñåíè íà Ïåòèòå áàëêàíèñòè÷íè ÷åòåíèÿ,
Ñîôèÿ, 17–19 ìàé 2004 ã.

ÌÀÍÎËÎÂÀ-ÍÈÊÎËÎÂÀ, Íàäÿ. ×óìàâèòå âðåìåíà (1700–1850). Ñ., ÈÔ-94, 2004. 315 ñ.

ISBN 954-90589-9-9.
Ìîíîãðàôèÿòà ïðîñëåäÿâà õðîíîëîãèÿòà è äèíàìèêàòà íà ÷óìíàòà áîëåñò ïî
áúëãàðñêèòå çåìè. Àíàëèçèðàíè ñà ðåëèãèîçíî-äóõîâíèòå íàãëàñè, ðîëÿòà íà
öúðêâàòà è ðàçâèòèåòî íà êóëòà êúì ñâ. Õàðàëàìïèé, êàêòî è íàòðóïâàíåòî
íà ðàöèîíàëíè çíàíèÿ çà áîðáà ñ åïèäåìèèòå.
 21

ͼÑÒÜ ÎÓ×ÅÍÈÊÚ ÍÀÄÚ ÎÓ×ÈÒÅËÅÌÜ ÑÂÎÈÌÚ. Ñáîðíèê â ÷åñò íà ïðîô. Èâàí Äîáðåâ,
÷ëåí-êîðåñïîíäåíò è ó÷èòåë. Ñ., ÓÈ Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè, 2005. 590 ñ.
ISBN 954-07-2222-5.
Ñúñòàâèòåëè: Àííà-Ìàðèÿ Òîòîìàíîâà, Òàòÿíà Ñëàâîâà
Ñáîðíèêúò ñúäúðæà ñòàòèè â îáëàñòòà íà áúëãàðñêèÿ åçèê, òåêñòîëîãèÿòà,
èñòîðèÿòà íà åçèêà, åòèìîëîãèÿòà, ëåêñèêîëîãèÿòà,ñðåäíîâåêîâíàòà èñòîðèÿ
è êóëòóðà è äð.

ÏÀÍÀÈÐÈ, ïàçàðè, òúðæèùà â áúëãàðñêèòå çåìè. Âåëèêî Òúðíîâî, Ôàáåð, 2004. 499 ñ.
ISBN 954-775-309-6.
Íàó÷íè ðåäàêòîðè: Êîíñòàíòèí Êîñåâ, Ñëàâêà Äðàãàíîâà, Ìèëåí Êóìàíîâ, Áåòà
Õàðàëàìïèåâà, Ìàãäàëåíà Æå÷åâà
Ñáîðíèêúò ñúäúðæà äîêëàäè è ñúîáùåíèÿ îò íàöèîíàëíàòà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ,
ïðîâåäåíà ïðåç íîåìâðè 2003 ã. â Òúðãîâèùå.

ÑÅÌÎÂ, Ìèí÷î è Èâàíêà Ðàéêîâà. Ïëàìúöè îò ïåïåëòà. Ñ., ÓÈ Ñâ. Êëèìåíò

Îõðèäñêè, 2004. 405 ñ.
ISBN 954-07-2083-4.
Âñòúïèòåëåí àíàëèç êúì èçñëåäâàíåòî „Áúëãàðñêèòå ãðàäîâå ïðåç Âúçðàæäàíåòî“.

ïðîô. äèí ÑÒÀÍ×Î Âàêëèíîâ è ñðåäíîâåêîâíàòà áúëãàðñêà êóëòóðà. Âåëèêî

Òúðíîâî, ÓÈ Ñâ. ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé, 2005. 472 ñ.
ISBN 954-524-444-5.
Îòã. ðåäàêòîð: Êàçèìèð Ïîïêîíñòàíòèíîâ
Ìàòåðèàëè îò ìåæäóíàðîäíàòà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ, ïîñâåòåíà íà 80-ãîäèø-
íèíàòà îò ðîæäåíèåòî íà âèäíèÿ àðõåîëîã ïðîô. Ñò. Âàêëèíîâ.

ÒÀËÅÂ, Èëèÿ Âàñèëåâ. Áúëãàðñêè „Ïðåäðåíåñàíñ“, ìèòîâå è ðåàëíîñò. Ñ., Èáèñ,

2005. 174 ñ.
ISBN 954-932-105-3.
Áîãàòî èëþñòðèðàíî ïàðàëåëíî èçñëåäâàíå íà Ëîíäîíñêîòî åâàíãåëèå îò ÕIV âåê
è íà âèçàíòèéñêîòî åâàíãåëèå îò ÕI âåê Paris Greec 74 â Ïàðèæêàòà íàöèîíàëíà
áèáëèîòåêà.

ÕÅËÈÎÑ. Ñ., ÀÈ Ìàðèí Äðèíîâ –

Ò. 6. 2005. 287 ñ. ISBN 954322-056-5.
Ïóáëèêóâàíè ñà ðåçóëòàòè îò äúëãîãîäèøíèòå êîìïëåêñíè àðõåîëîãè÷åñêè
ïðîó÷âàíèÿ íà ðåçåðâàòà „Ñáîðÿíîâî“.

ÕÐÈÑÒÎÂ, Õðèñòî. Óáèéòå „Ñêèòíèê“: áúëãàðñêàòà è áðèòàíñêàòà äúðæàâíà

ïîëèòèêà ïî ñëó÷àÿ Ãåîðãè Ìàðêîâ. Ñ., Ñèåëà, 2005. 966 ñ.
ISBN 954-649-800-9.
Æóðíàëèñòè÷åñêî ðàçñëåäâàíå çà óáèéñòâîòî íà áúëãàðñêèÿ ïèñàòåë Ãåîðãè Ìàðêîâ
â Ëîíäîí ïðåç 1978 ã. è çà çàëè÷àâàíåòî íà ñëåäèòå íà ïðåñòúïëåíèåòî ñëåä 1989 ã.,
ïðåäñòàâÿùî ñëó÷èëîòî ñå â íîâà ñâåòëèíà íà áàçàòà íà ñåêðåòíèòå àðõèâè.
22

ßÁËÀÍÑÊÈ, Öàíêî, Èâàí Áîæêîâ è Ñâåòëèí Òàí÷åâ. 10 ãîäèíè Òðàêèéñêè óíè-

âåðñèòåò. 1995–2005. Ñòàðà Çàãîðà, 2Ì, 2005. 143 ñ.
ISBN 954-9411-03-6.
Ïðîñëåäåíà å èñòîðèÿòà íà ñúçäàâàíåòî, ðàçâèòèåòî è ïåðñïåêòèâèòå íà
Òðàêèéñêèÿ óíèâåðñèòåò â Ñòàðà Çàãîðà.

ÈÑÒÎÐÈß / HISTORY

ÁÎÆÈÍÎÂ, Âîéí. Çåìíîòî êúëáî íå ïðåñòàâà äà ñå âúðòè, àêî íèå è äà ñïèì. Ñ.,
ËÈÊ, 2005. 242 ñ.
ISBN 954-607-679-1.
Ðàçêàç çà æèâîòà íà åäèí îò íàé-ÿðêèòå ïîëèòèöè â áúëãàðñêàòà èñòîðèÿ Àíäðåé
Ëÿï÷åâ.

ÁÚËÃÀÐÑÊÈ äúðæàâíèöè 1944–1989. Ñ., ÈÊ Ñêîðïèî âè, 2005. 254 ñ.

ISBN 954-7921-983.
Ñúñòàâèòåëè: Âàëåðè Êîëåâ è äð.
Ïðåäñòàâåíè ñà íàé-èçâåñòíèòå áúëãàðñêè äúðæàâíèöè è ïîëèòèöè, óïðàâëÿâàëè
ñòðàíàòà íè ïðåç ïåðèîäà 1944–1989 ã.

ÄÀÌßÍÎÂ, Èãîð. Íèøêîòî âúñòàíèå ïðåç 1841 ã. è åâðîïåéñêàòà äèïëîìàöèÿ. Ñ.,

Òðóä, 2005. 190 ñ.
ISBN 954-528-528-1.
Êíèãàòà å ïîñâåòåíà íà åäíà îò ïúðâèòå âàæíè êðà÷êè êúì îðãàíèçèðàíîòî
áúëãàðñêî íàöèîíàëíîîñâîáîäèòåëíî äâèæåíèå.

90 ãîäèíè îðãàíèçèðàíè âîåííîèñòîðè÷åñêè èçñëåäâàíèÿ â Áúëãàðèÿ. Ñ., Âîåííî

èçäàòåëñòâî, 2004. 379 ñ.
ISBN 954-509-315-3.
Ñáîðíèê ñ äîêëàäè è íàó÷íè ñúîáùåíèÿ, èçíåñåíè íà ìåæäóíàðîäíàòà íàó÷íà
êîíôåðåíöèÿ, ïðîâåäåíà ïðåç îêòîìâðè 2004 ã. â Ñîôèÿ.

ÄÈÌÈÒÐÎÂ, Èë÷î. Î÷åâèäöè è èçñëåäâà÷è. Ñ., ÓÈ Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè, 2005. 462 ñ.
ISBN 954-07-1636-5.
Î÷åðöè, ïîñâåòåíè íà íÿêîè îò íàé-çíà÷èìèòå áúëãàðñêè ïîëèòèöè, îáùåñò-
âåíèöè è äèïëîìàòè.

ÄÎÉÍÎÂ, Ñòåôàí. Áúëãàðèòå â Óêðàéíà è Ìîëäîâà ïðåç Âúçðàæäàíåòî. 1751–

1878. Ñ., ÀÈ Ìàðèí Äðèíîâ, 2005. 362 ñ.
ISBN 954-322-019-0.
Èçñëåäâàíå çà ìàñîâèòå ïðåñåëåíèÿ íà áúëãàðè â Óêðàéíà è Ìîëäîâà ïðåç XVIII
è XIX âåê, óñòàíîâÿâàíåòî è çàñåëâàíåòî èì ïî òåçè çåìè.
 23

ÄÎÍ×ÅÂÀ-ÏÅÒÊÎÂÀ, Ëþäìèëà. Îäúðöè. Ñ., ÀÈ Ìàðèí Äðèíîâ –

Ò. 2. Íåêðîïîëè îò XI âåê. 2005. 466 ñ. ISBN 954-430-911-Õ.
Ìîíîãðàôèÿòà ïðåäñòàâÿ îáñòîåí àíàëèç íà äâà íåêðîïîëà, âúçíèêíàëè âúðõó
ñðåäíîâåêîâíîòî ñåëèùå â ìåñòíîñòòà Êàëåòî ïðè ñ. Îäúðöè, Äîáðè÷êî. Ñúäúðæà
áîãàò èëþñòðàòèâåí ìàòåðèàë.

ÊÎÑÒÎÂ, Àëåêñàíäúð Òðèôîíîâ. Áúëãàðèÿ è Áåëãèÿ: èêîíîìè÷åñêè, ïîëèòè÷åñêè

è êóëòóðíè âðúçêè (1879–1914). Ñ., Õðèñòî Áîòåâ, 2005. 144 ñ.
ISBN 954-445-897-2.
Êíèãàòà å ïîñâåòåíà íà 125 ãîäèíè îò óñòàíîâÿâàíåòî íà äèïëîìàòè÷åñêè îòíî-
øåíèÿ ìåæäó Áúëãàðèÿ è Áåëãèÿ.

*ÌÈÃÅÂ, Âëàäèìèð. Ïðàæêàòà ïðîëåò ’68 è Áúëãàðèÿ. Ñ., Èçòîê-Çàïàä, 2005. 308 ñ.
Îòðàæåíèåòî, êîåòî èìàò â Áúëãàðèÿ ñúáèòèÿòà â ×åõîñëîâàêèÿ ïðåç 1968 ã.,
è ðàçâèòèåòî íà áúëãàðñêîòî îáùåñòâî â ïåðèîäà 1966–1972 ã.

Îäðèíñêàòà áèòêà îò 1205 ãîäèíà. Ñ., ÓÈ Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè, 2005. 136 ñ.
ISBN 954-07-2143-1.
Ñúñòàâèòåë: Âàñèë Ãþçåëåâ
Ñáîðíèê, ïîñâåòåí íà 800-ãîäèøíèíàòà îò áèòêàòà êðàé Îäðèí ïðåç 1205 ã. Àâòî-
ðèòå, èçòúêíàòè áúëãàðñêè ìåäèåâèñòè, äàâàò ñúâðåìåííàòà ãëåäíà òî÷êà çà
ñúáèòèåòî è çà îòíîøåíèÿòà ìåæäó Áúëãàðñêîòî öàðñòâî è Ëàòèíñêàòà èì-
ïåðèÿ. Ïðèëîæåíè ñà äîêóìåíòàëíè è íàðàòèâíè èçâîðè.

100 ãîäèíè îò Èëèíäåíñêî-Ïðåîáðàæåíñêîòî âúñòàíèå (1903 ã.) Ñ., Ïàðàäèãìà, 2005.

611 ñ.
ISBN 954-326-021-4.
Ñúñòàâèòåë: Àëåêñàíäúð Ãðåáåíàðîâ
Ìàòåðèàëè îò ìåæäóíàðîäíà êîíôåðåíöèÿ, ïîñâåòåíà íà 100-ãîäèøíèíàòà îò
Èëèíäåíñêî-Ïðåîáðàæåíñêîòî âúñòàíèå, ñúñòîÿëà ñå ïðåç 2003 ã. â Ñîôèÿ, ñ ó÷àñ-
òèåòî íà 42 áúëãàðñêè è 16 ÷óæäåñòðàííè ó÷åíè.

ÒÎÄÎÐÀÊÎÂÀ, Ìèëåíà. Áúëãàðèÿ è íåçàâèñèìàòà õúðâàòñêà äúðæàâà 1941–44.

Ñ., Ãëàâíî óïðàâëåíèå íà àðõèâèòå, 2004. 356 ñ.
ISBN 954-980-042-3.
Äèïëîìàòè÷åñêè äîêóìåíòè ñ àêöåíò âúðõó äâóñòðàííèòå îòíîøåíèÿ ìåæäó
Áúëãàðèÿ è Õúðâàòèÿ.

ÒÎÄÎÐÎÂÀ, Îëãà. Æåíèòå îò Öåíòðàëíèòå Áàëêàíè ïðåç îñìàíñêàòà åïîõà (ÕV–

ÕVII âåê). Ñ., ÈÊ Ãóòåíáåðã, 2005. 515 ñ.
ISBN 954-994-385-2.
Ïúðâè îïèò çà öÿëîñòíà èñòîðè÷åñêà ðåêîíñòðóêöèÿ íà æèâîòà íà æåíèòå îò
ðåãèîíà íà Öåíòðàëíèòå Áàëêàíè ïðåç ðàííèòå ñòîëåòèÿ íà îñìàíñêîòî
âëàäè÷åñòâî.
24

ÅÒÍÎÃÐÀÔÈß È ÔÎËÊËÎÐ / ETHNOGRAPHY

AND FOLKLORE

ÀËÅÊÑÈÅÂ, Áîæèäàð. Ôîëêëîðíè ïðîôèëè íà ìþñþëìàíñêè ñâåòöè â Áúëãàðèÿ.

Ñ., ÀÈ Ìàðèí Äðèíîâ, 2005. 191 ñ.
ISBN 954-430-969-1.
Âúç îñíîâà íà àãèîãðàôñêè è èñòîðè÷åñêè ñú÷èíåíèÿ, óñòíè ïðåäàíèÿ è äàííè îò
îáðåäíîñòòà èçñëåäâàíåòî ïðåäñòàâÿ îáðàçèòå íà øåñòèìà îò íàé-ïî÷èòàíèòå
â ìèíàëîòî è äíåñ ìþñþëìàíñêè õåòåðîäîêñíè ñâåòöè.

ÌÈÃËÅÂ, Èâàí. Ñîôèíäåí. Ñ., ÀÈ Ìàðèí Äðèíîâ, 2005. 76 ñ.

ISBN 954-322-085-9.
Ïðåäñòàâåíà å åäíà áîãàòà ïî ñúäúðæàíèå ïîìåíàëíà òðàäèöèÿ, ïðàêòèêóâàíà
îò áúëãàðèòå è îñòàíàëîòî õðèñòèÿíñêî íàñåëåíèå â Äîáðóäæà è Áóäæàê
(Áåñàðàáèÿ).

ÏÐÎÁËÅÌÈ íà áúëãàðñêèÿ ôîëêëîð. Ñ., ÀÈ Ìàðèí Äðèíîâ –

Ò. 10. Ôîëêëîð. Èäåíòè÷íîñò. Ñúâðåìåííîñò. 2005. 547 ñ. ISSN 0861-654 X.
Ðåä. êîëåãèÿ: Ê. Ìèõàéëîâà, Ñâ. Ïåòêîâà, Í. Ðàøêîâà, Ì. Ñàíòîâà, É. Õîëåâè÷
Ñáîðíèêúò ñúðæà äîêëàäè è íàó÷íè ñúîáùåíèÿ îò IX ñèìïîçèóì ïî ïðîáëåìèòå
íà ôîëêëîðà ñ ìåæäóíàðîäíî ó÷àñòèå, ïðîâåäåí ïðåç îêòîìâðè 2002 ã. â Ñîôèÿ.

ÒÎÍ×ÅÂÀ, Âåñåëêà. Ôîëêëîðèñòúò Íèêîëàé Êàóôìàí. Ñ., ÀÈ Ìàðèí Äðèíîâ, 2005. 352 ñ.
ISBN 954-322-005-7.
Ìîíîãðàôèÿòà ïðåäñòàâÿ îñíîâíèòå òåìàòè÷íè ñôåðè, â êîèòî å ðàáîòèë
àêàä. Í. Êàóôìàí, áèáëèîãðàôèÿ íà ïî-âàæíèòå ìó ïóáëèêàöèè è ëèòåðàòóðà
çà íåãî.

ÅÇÈÊÎÇÍÀÍÈÅ / LINGUISTICS

ÁÓÐÎÂ, Ñòîÿí. Ïîçíàíèåòî â åçèêà íà áúëãàðèòå. Âåëèêî Òúðíîâî, Ôàáåð, 2005. 436 ñ.
ISBN 954-775-382-7.
 êíèãàòà ñå èçñëåäâà îòíîøåíèåòî ìåæäó êîíöåïòóàëíàòà è åçèêîâàòà
êàòåãîðèçàöèÿ íà ïðåäìåòèòå êàòî êîãíèòèâåí ïðîöåñ, îòðàçåí â ãðàìàòè÷íèòå
êëàñîâå è êàòåãîðèè íà ñúùåñòâèòåëíèòå èìåíà â ñúâðåìåííèÿ áúëãàðñêè åçèê.

ÃÓÃÓËÀÍÎÂÀ, Èâàíêà. Áúëãàðñêèòå ïðè÷àñòèÿ è äååïðè÷àñòèÿ â ñëàâÿíñêèÿ

êîíòåêñò. Ñ., ÓÈ Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè, 2005. 218 ñ.
ISBN 954-07-2184-9.
Ñúïîñòàâèòåëíî èçñëåäâàíå íà ïðè÷àñòèÿòà è äååïðè÷àñòèÿòà â ñåìàíòè÷íàòà
ñòðóêòóðà íà èçðå÷åíèåòî â áúëãàðñêèÿ, ïîëñêèÿ è ðóñêèÿ åçèê.
 25

ÄÀÑÊÀËÎÂÀ, Àíãåëèíà è Ìàðèÿ Ðàéêîâà. Ãðàìîòè íà áúëãàðñêèòå öàðe. Ñ.,

ÀÈ Ìàðèí Äðèíîâ, 2005.
ISBN 954-322-034-4.
Ñúäúðæà óâîä, òåêñòîâåòå íà ãðàìîòèòå ïî äîñòúïíèòå îò äîñåãàøíèòå èçäà-
íèÿ ñíèìêè, ïúëåí òúëêîâåí ðå÷íèê è áèáëèîãðàôèÿ íà ïóáëèêàöèèòå è òðóäîâå-
òå, â êîèòî ñà èçïîëçâàíè äàííè îò òåçè ïàìåòíèöè.

ÍÈÊÎËÎÂÀ, Èñêðà. Òåêñòîâå â äâèæåíèå: ïðîáëåìè íà ïðåâîäà è àäàïòàöèÿòà. Ñ.,

Ïåòêî Âåíåäèêîâ, 2005. 191 ñ.
ISBN 954-9870-23-5.
Èçñëåäâàíå âúðõó ïðîáëåìèòå íà ïðåâîäà è èíòåðïðåòàöèÿòà â îáëàñòòà íà
äðàìàòóðãèÿòà, ëèòåðàòóðàòà, êóëòóðîçíàíèåòî è äð.

ACTA PALAEOSLAVICA, S., Heron Press –

2. In honorem professoris Angelinae Minèeva. 2005. 232 p.
ISBN 954-580-177-8.
Ed.: M. Dimitrova, P. Petkov, I. Hristova
Ñáîðíèêúò, ïîñâåòåí íà 70- ãîäèøíèíàòà íà ïàëåîñëàâèñòêàòà ïðîô. À. Ìèí÷åâà,
ñúäúðæà ñòàòèè îò áúëãàðñêè è ÷óæäè ó÷åíè â îáëàñòòà íà ìåäèåâèñòèêàòà,
ëèíãâèñòèêàòà, ïàëåîãðàôèÿòà è äð

ËÈÒÅÐÀÒÓÐÎÇÍÀÍÈÅ / THEORY OF LITERATURE

ÁÎßÄÆÈÅÂ, Àíäðåé. Ãðèãîðèé Öàìáëàê. Ñëîâî çà Âðúáíèöà. Ñ., Âðåìå, 2005. 164 ñ.
ISBN 954-8568-17-9.
Ñúäúðæà èçäàíèå íà Âòîðî ñëîâî çà Âðúáíèöà îò Ãðèãîðèé Öàìáëàê, ñíàáäåíî ñ
ôèëîëîãè÷åñêè óâîä, êðèòè÷åñêè àïàðàò, ðå÷íèê-èíäåêñ íà ñëîâîôîðìèòå è îáðà-
òåí ðå÷íèê.

ÃÅÎ Ìèëåâ (1895–1925). Ëåòîïèñ íà íåãîâèÿ æèâîò è òâîð÷åñòâî. Ïëîâäèâ, Ìàêðîñ,

2005. 426 ñ.
ISBN 954-561-165-0.
Ñúñòàâèòåë: Åëåíà Ôóðíàäæèåâà
Êíèãàòà ñúäúðæà áîãàò äîêóìåíòàëåí ìàòåðèàë, ïðåöèçíî èçðàáîòåí ñïðàâî÷åí
àïàðàò è ìíîæåñòâî èëþñòðàöèè.

ÃÎÑÏÎÄÈÍÎÂ, Ãåîðãè. Ïîåçèÿ è ìåäèÿ. Êèíî, ðàäèî è ðåêëàìà ó Âàïöàðîâ è

ïîåòèòå íà 40-òå ãîäèíè íà ÕÕ âåê. Ñ., Ïðîñâåòà, 2005. 328 ñ.
ISBN 954-01-1786-0.
Èíòåðäèñöèïëèíàðíî èçñëåäâàíå, êîåòî ïðåäñòàâÿ ïîåçèÿòà íà Âàïöàðîâ ïðåç
ìåäèàêóëòóðíèÿ êîíòåêñò íà íåãîâîòî ñúâðåìèå.
26

ÊÎÂÀ×ÅÂ, Îãíÿí. Ëèòåðàòóðà è èäåíòè÷íîñò: ïðåîáðàæåíèÿ íà äðóãîñòòà. Ñ.,

ÓÈ Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè, 2005. 255 ñ.
ISBN 954-07-2124-5.
Êíèãàòà ñúäúðæà ñòàòèè çà áúëãàðñêèÿ ñèìâîëèçúì, çà ïîåçèÿòà íà Ä. Äåáå-
ëÿíîâ, Í. Âàïöàðîâ, êðèòè÷åñêè ïðî÷èòè íà „Ñúí çà ùàñòèå“ è „Áàé Ãàíþ“ è
ñðàâíèòåëåí àíàëèç íà „Âåäà Ñëîâåíà“ è „Îñèàí“.

ÌÈÍÅÂÀ, Åâåëèíà. Ïåò õèìíîãðàôñêè òâîðáè çà Ñâ. Ïåòêà Òúðíîâñêà. Ñ., Èçòîê-
Çàïàä, 2005. 139 ñ.
ISBN 954-321-157-4.
Çà ïúðâè ïúò ñå èçäàâàò êðèòè÷íî ïåò íåïóáëèêóâàíè òâîðáè çà ñâ. Ïåòêà
Òúðíîâñêà, êàòî ñå îïðåäåëÿ ìÿñòîòî èì â õèìíîãðàôñêàòà òðàäèöèÿ è ñå
ðàçãëåæäàò íÿêîè âúïðîñè, ñâúðçàíè ñ ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà êóëòà êúì
ñâåòèöàòà.

ÌÎÑÒÎÂÅ. Ñáîðíèê â ÷åñò íà 70-ãîäèøíèíàòà íà Éîðäàí Âàñèëåâ. Ñ., Èçä. öåíòúð

Áîÿí Ïåíåâ è ÐÊ Òèõ-Èâåë, 2005. 205 ñ.
ISBN 954-9310-09-4.
Ñúñòàâèòåë: Ïåíêà Âàòîâà
Ñáîðíèêúò ñúäúðæà ñòàòèè, ÷èéòî îáåêò íà èçñëåäâàíå ñå ïðîñòèðà îò åïîõàòà
íà Âúçðàæäàíåòî äî íàøè äíè, îò ëèòåðàòóðàòà çà äåöà è þíîøè äî ëèòåðà-
òóðàòà çà âúçðàñòíè. Ñúäúðæà è èçáðàíà áèáëèîãðàôèÿ íà òðóäîâåòå íà Éîðäàí
Âàñèëåâ.

ÏÎÏÈËÈÅÂ, Ðîìåî. Äðàìèòå íà Éîðäàí Ðàäè÷êîâ, èëè åäíîâðåìåííîòî íååäíî-

âðåìåííî. Ñ., ÀÈ Ìàðèí Äðèíîâ, 2005. 223 ñ.
ISBN 954-322-089-1.
 êíèãàòà ñå ðàçãëåæäàò äðàìèòå íà Éîðäàí Ðàäè÷êîâ, ïîñòàâåíè â êîíòåêñòà
íà öÿëîñòíîòî ìó ëèòåðàòóðíî òâîð÷åñòâî è âèçèÿ çà ñâåòà, â ñîöèàëíîïîëè-
òè÷åñêèÿ êîíòåêñò íà òÿõíîòî íàïèñâàíå è ðåöåïöèÿòà èì ïðåç ãîäèíèòå.

ÏÐÀÂÄÎÌÈÐÎÂÀ, Äîíêà. Àíòîí Äîí÷åâ. Áèîáèáëèîãðàôèÿ. Ñ., ÓÈ Ñâ. Êëèìåíò

Îõðèäñêè, 2005. 264 ñ.
ISBN 954-07-2236-5.
Ïúðâî öÿëîñòíî èçñëåäâàíå íà õóäîæåñòâåíîòî è ïóáëèöèñòè÷íî òâîð÷åñòâî íà
àêàä. Àíòîí Äîí÷åâ.

ÈÇÊÓÑÒÂÎ / ART

ÁÈÊÑ, Ðîçàëèÿ è äð. Áúëãàðñêè ìóçèêàëåí òåàòúð. 1890–2001. Ñ., ÀÈ Ìàðèí Äðèíîâ,
2005. 406 ñ. +35 ñ. ÷åðíî-áåëè ôîòîãðàôèè.
ISBN 954-322-012-3.
Èçñëåäâàíåòî îáõâàùà äåéíîñòòà íà 11 äúðæàâíè è 50 ÷àñòíè òðóïè çà îïåðà,
áàëåò, îïåðåòà è ìþçèêúë.
 27

ÆÅËßÇÊÎÂ, Êðàñè. Êíèãà çà áúëãàðñêàòà òàìáóðà. Ñ., Êèáåà, 2005. 133 ñ.

ISBN 954-474-387-1.
 êíèãàòà ñå ðàçãëåæäà ïðèñúñòâèåòî íà òàìáóðàòà â áúëãàðñêàòà ìóçèêàëíà
òðàäèöèÿ, êàêòî è ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà òîçè èíñòðóìåíò ïî ñâåòà. Ñúäúðæà
íîòíè ïðèëîæåíèÿ è êîìïàêòäèñê.

ÌÀÂÐÎÄÈÍÎÂÀ, Ëèëÿíà. Èêîíîãðàôèÿ íà äâàíàäåñåòòå ãîëåìè öúðêîâíè ïðàçíèêà

â ñðåäíîâåêîâíàòà ñòåííà æèâîïèñ â Áúëãàðèÿ (IX–XIV â.). Ñ., ÊÌÍÖ, 2005. 156 ñ.
ISBN 954-9787-12-5.
Èçñëåäâàíåòî ïðåäñòàâÿ â îáîáùåí è äîñòúïåí âèä ðàçâèòèåòî íà èêîíîãðàôèÿòà
íà ãîëåìèòå öúðêîâíè ïðàçíèöè â èçòî÷íîõðèñòèÿíñêàòà òðàäèöèÿ ïðåç Ñðåäíî-
âåêîâèåòî.

ÌÀÍÎËÎÂÀ, Ìàãäàëåíà. Áúëãàðñêèÿò îïåðåí ìèò. Ñ., Áúëãàðñêè áåñòñåëúð,

Íàöèîíàëåí ìóçåé íà áúëãàðñêàòà êíèãà, 2005. 168 ñ.
ISBN 954-9308-60-Õ.
Êíèãàòà ñúäúðæà òâîð÷åñêè ïîðòðåòè íà Áîðèñ Õðèñòîâ, Íèêîëàé Ãÿóðîâ,
Íèêîëà Ãþçåëåâ, Ðàéíà Êàáàèâàíñêà, Ãåíà Äèìèòðîâà è Àííà Òîìîâà-Ñèíòîâà.

ÎÂ×ÀÐÎÂ, Íèêîëàé. Îäóõîòâîðåíàòà ãëèíà. Ñ., Áúëãàðñêè áåñòñåëúð, Íàöèîíàëåí

ìóçåé íà áúëãàðñêàòà êíèãà, 2005. 103 ñ.
ISBN 954-9308-80-4.
 êíèãàòà å ïðåäñòàâåíà õóäîæåñòâåíàòà êåðàìèêà, îòêðèòà ïî áúëãàðñêèòå
çåìè.

ÐÅ×ÍÈÖÈ ÍÀ ÁÚËÃÀÐÑÊÈß ÅÇÈÊ / DICTIONARIES

IN BULGARIAN LANGUAGE

ÍÀÍÎÂÀ, Àíè. Ôðàçåîëîãè÷åí ñèíîíèìåí ðå÷íèê íà áúëãàðñêèÿ åçèê. À–ß. Ñ.,

Õåéçúë, 2005. 1390 ñ.
ISBN 954-828-373-5.
Ñúäúðæà 10 000 ôðàçåîëîãè÷íè åäèíèöè ñ òúëêóâàíèÿ è ïðèìåðè çà óïîòðåáà,
êàêòî è 4 000 äóìè – ñèíîíèìè íà ôðàçåîëîãèçìè.
28

ÍÀÓ×ÍÀ ÏÅÐÈÎÄÈÊÀ 2005

PERIODICALS

Àðõèâåí ïðåãëåä. Ãëàâíî óïðàâëåíèå íà àðõèâèòå. Îòã. ðåä. Ëèäèÿ Áóêàðåâà.

ISSN 0204-8132.
2005, ¹ 1–2: Îò÷åò çà äåéíîñòòà íà Ãëàâíî óïðàâëåíèå íà àðõèâèòå
ïðåç 2004 ã., 13–64; Áèë÷åâ, Ò. Åïèñêîï Íåñòîð Ñìîëåíñêè, 95–98; Áèëÿð-
ñêà, Ä. Äîêóìåíòè çà âúçíèêâàíå íà êëîíîâå íà ×åðâåíèÿ êðúñò ïðåç 1885 ã.,
ñúõðàíÿâàíè â Äúðæàâåí àðõèâ – Ñîôèÿ, 99–106; Êîòåâà, À. è Í. Êîòåâ.
Ïðîòèâîðå÷èÿòà íà ñòðàòåãèÿòà ñ äèïëîìàöèÿòà. (Íåèçâåñòíè äàííè çà äåé-
íîñòòà íà ëåãàöèÿòà íà ÑÑÑÐ ïðåç î÷èòå íà Äèðåêöèÿòà íà áúëãàðñêàòà
ïîëèöèÿ è íà ðåôåðåíòóðàòà íà Àáâåðà â Áúëãàðèÿ (1940–1944), 107–116;
Áàë÷åâ, Âë. Ïðèïèñêè, ñâúðçàíè ñ ãàáðîâñêèòå âúçðîæäåíñêè õðàìîâå è
ìàíàñòèðè, 117–120; Âó÷êîâà, Ì. Ïëîâäèâñêèòå ãèìíàçèè â ðóìåëèéñêî
âðåìå, 121–127; Ïîïñòàí÷åâà, È. Åâðåéñêàòà îáùèíà â Áóðãàñ îò Oñâîáîæ-
äåíèåòî äî 1944 ã., 128–131; Àíãåëîâà, È. Äåéíîñòòà íà êóëòóðíî-ïðî-
ñâåòíîòî è áëàãîòâîðèòåëíî äðóæåñòâî „Òðàêèÿ“ â Êúðäæàëè (1920–1934),
132–139; ßí÷åâà, É. Ðàäèêàëè, äåìîêðàòè è ïðîãðåñèâíîëèáåðàëè – çàåäíî
â îáùèíñêîòî óïðàâëåíèå íà Êþñòåíäèë (1908–1912 ã.), 140–145; Àòà-
íàñîâà, Ê. Ïúðâè ñòúïêè íà îïåðíîòî äåëî â Ñòàðà Çàãîðà, 146–150; Êåðå-
çîâà, Ì. Àêöèÿòà çà ïîêðúñòâàíå íà áúëãàðèòå ìîõàìåäàíè â ×åïèíñêîòî
êîðèòî ïðåç 1912–1913 ã., 151–157.
Áàëêàíñêî åçèêîçíàíèå. ÁÀÍ, Èíñòèòóò çà áúëãàðñêè åçèê.
Ãë. ðåä. ÷ë. êîð. ïðîô. Èâàí Äóðèäàíîâ. ISSN 0324-1653.
2001, ¹ 2: Duridanov, I. Zur Deutung des thrakischen Ortsnamens
Êáëïâñýç, 131–134; Todorov, T. At. Deux mots d’emprunt grecs en bulgare:
ñóâð¥ñàì et ñóð¥ñàì, 135–136.
2001, ¹ 3: Mollova, M. La véracité graphique turke du Codex Cumanicus
prouvée par les turkismes en bulgare, 175–222; Stojanov, V. Quelques observa-
tions sur l’étude de Mefküre Mollova „La véracité graphique turke du Codex
Cumanicus prouvée par les turkismes en bulgare“, 223–238.
2002, ¹ 1: Èoleva-Dimitrova, A. Sur l’origine et le sens de l’oikonyme
Òðåêëÿíî, de la région de Kjustendil, 45–46; Raèeva, M. Noch einiges über das
südslaviwische Wort áðàâà ‘Tüschloâ’ und über seinen Balkankontext, 51–54.
2002, ¹ 2: Duridanov, I. Die ältesten Flussnamen in Thrakien und Mösien
und ihre Bedeutung zur Ethnogenese der Thraker und Mösier, 139–146; Raèeva,
M. Ein bislang nicht untersuchtes griechisches Lehnwort in den bulgarischen
 29

Mundarten: òð£öàì ‘reiben, scheuern’, 159–162; Todorov, T. At. Trois mots

d’emprunt grecs en bulgare, 187–190.
2002, ¹ 3: Antonova-Vassileva, L. On some problems in the study of the
South Slavic languages submitted at the Thirteenth International Congress of
Slavists in Ljubljana, August, 2003, 243–258.
Áúëãàðñêà åòíîëoãèÿ. ÁÀÍ, Åòíîãðàôñêè èíñòèòóò ñ ìóçåé.
Ãë. ðåä. ïðîô. Ðàäîñò Èâàíîâà. ISSN 1310-5213.
2005, ¹ 1: Öàíåâà, Å. Êàêâî è êàê ïðàçíóâàò áúëãàðèòå â Àâñòðàëèÿ,
35–47; Éîðäàíîâà, Þ. Ïîëåìè÷íè ïîëåòà (Ì. Àðíàóäîâ – Ä. Ìàðèíîâ),
66–79; Âîäèí÷àð, Å. „Ïðúòúò“ â ñ. ×èéøèé, Óêðàéíà – ïåñåííî-òàíöîâ
êîìïëåêñ îò âåëèêäåíñêàòà îáðåäíîñò íà áåñàðàáñêèòå áúëãàðè, 80–84;
Ãàëàíîâà, Ì. è Ï. Áàíêîâà. Ïðåäèçâèêàòåëñòâàòà íà ïðîìÿíàòà. Áúëãàð-
ñêàòà èñòîðè÷åñêà íàóêà ñëåä 1989 ã., 97–99; Öàíåâà, Å. Åòíîãðàôñêèÿò
èíñòèòóò ñ ìóçåé ïðè ÁÀÍ ïðåç 2004, 100–104.
2005, ¹ 2: Âúë÷èíîâà, Ã. Ñâåòåöúò è òðàêòîâêàòà íà ëóäîñòòà â òðà-
äèöèîííàòà êóëòóðà, 5–17; Òðîåâà-Ãðèãîðîâà, Å. Ïðåäñòàâèòå çà ÷åñòíèÿ
êðúñò â áúëãàðñêè èñòîðè÷åñêè êîíòåêñò, 35–52; Àí÷åâ, À. Ïîñëîâèöèòå è
ïîãîâîðêèòå è ïðîáëåìúò çà ëóäîñòòà, 53–69; Ìèí÷åâà, Å. „Ñëó÷àÿò ßêî-
ðóäà“ – ìåæäó ñàìîèäåíòèôèêàöèÿ è äúðæàâíà ïîëèòèêà, 70–87; Âåíåäè-
êîâà, Ê. è Ì. Ìèë÷åâà. Òþðáåòî êðàé ñåëî Êðàëåâî, Õàñêîâñêà îáëàñò,
101–108; Ìàðêîâà, Ì. è Ì. Ìàåâà. Åäèíàäåñåòà íàöèîíàëíà åòíîãðàôñêà
êîíôåðåíöèÿ „Îáðåäíàòà òðàïåçà“, 118–121; Øàðëàíîâà, Â. Íàó÷íà êîíôå-
ðåíöèÿ „Ïðàâîñëàâíîòî êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêî íàñëåäñòâî â ðàéîí „Íîâè
Èñêúð“, 122–123.
Áúëãàðñêè åçèê. ÁÀÍ, Èíñòèòóò çà áúëãàðñêè åçèê.
Ãë. ðåä. ñò.í.ñ. äôí Âëàäêî Ìóðäàðîâ. ISSN 0005-4283.
2004, ¹ 2–3: Àêàäåìèê Âàëåíòèí Ñòàíêîâ (17.III.1936–8.XII.2003),
5–7; Áèáëèîãðàôèÿ íà àêàäåìèê Âàëåíòèí Ñëàâ÷åâ Ñòàíêîâ, 8–19; Ïðèíî-
ñúò íà àêàä. Âàëåíòèí Ñòàíêîâ â èçñëåäâàíèÿòà âúðõó áúëãàðñêàòà ãðàìà-
òèêà, 20–43; Ïðèíîñúò íà àêàä. Âàëåíòèí Ñòàíêîâ â èçñëåäâàíèÿòà âúðõó
èñòîðèÿòà íà áúëãàðñêèÿ êíèæîâåí åçèê, 44–54; Ïðèíîñúò íà àêàä. Âàëåí-
òèí Ñòàíêîâ â èçñëåäâàíèÿòà â îáëàñòòà íà åçèêîâîòî ñòðîèòåëñòâî, 55–
64; Ðàéíîâ, Â. Ëîãîñúò â åçèêîâàòà è ïñèõîëèíãâèñòè÷íàòà òåîðèÿ, 65–82;
Äèìèòðîâà, Ì. Çàëîã è äèàòåçà â òåêñò, 83–92; Ñòàí÷åâà, Ð. Âúïðîñúò çà
âèäîâàòà ñåìàíòèêà íà ãëàãîëèòå ñ íàñòàâêà -èð-à-ì (èçèð-à-ì) â áúë-
ãàðñêèÿ åçèê, 92–102; Ïàíòåëååâà, Õð. Ïðè÷àñòèÿ èëè ïðèëàãàòåëíè ñà
ôîðìèòå íà -ì/-åì/, 103–107; Èâàíîâà-Ñòàíêîâà, Ì. Çà åäíà óïîòðåáà íà
èçêàçè ñ èìïåðôåêò (ñ îãëåä íà ïðåâîäà), 108–115; Êèðîâà, Ò. Ïðîÿâè íà
àñèìåòðèÿ ïðè èçðàçÿâàíå íà åäíîâðåìåííîñò â áúäåùåòî â ðóñêè è
áúëãàðñêè åçèê, 116–123; Êîñòîâ, Ê. Ìèñëè çà ñòðóêòóðíèòå îãðàíè÷åíèÿ
â óïîòðåáàòà íà ñèíòàêòè÷íîòî ñú÷åòàíèå èìàì + ìèíàëî ñòðàäàòåëíî
ïðè÷àñòèå îò ïðåõîäåí ãëàãîë, 124–129; Ãàðàâàëîâà, È. Çà îðãàíèçàöèÿòà
30

íà ìîðôîëîãè÷åñêàòà êàòåãîðèÿ ‘âîêàòèâ’ è õàðàêòåðà íà ò.íàð. çâàòåëíè

ôîðìè â ñúâðåìåííèÿ áúëãàðñêè êíèæîâåí åçèê, 137–142; ×àðàëîçîâà, Ê.
Ãåíåðè÷íàòà îïðåäåëåíîñò è âúçìîæíîñòèòå çà èçðàçÿâàíåòî £ ñ ïîêàçà-
òåëíèòå ìåñòîèìåíèÿ òîçè, òàçè, òîâà, òåçè, 143–149; Ëàêîâà, Ì. Êîí-
ñòðóèðàíå íà åäíî áúëãàðñêî èçðå÷åíèå âúç îñíîâà íà ñåìàíòèêàòà ìó,
150–169; Äåÿíîâà, Ì. Ñëîæíè èçðå÷åíèÿ ñ ïîä÷èíåíè îáñòîÿòåëñòâåíè â
åçèêà íà Ï. Ð. Ñëàâåéêîâ, 170–181; Òîäîðîâà, Å. Îáðàòíè ÷åñòîòíè ðå÷íèöè
– ñúùíîñò è ïðèëîæåíèå, 182–187; Ïàðàøêåâîâ, Á. Îòíîñíî ëåêñèêîãðàô-
ñêîòî ïðåäñòàâÿíå íà åòèìîëîãè÷íàòà äóáëåòíîñò, 188–196; Öîéíñêà, Ð.
Â. È. Ãðèãîðîâè÷ çà íÿêîè ìîðôîëîãè÷íè îñîáåíîñòè íà áúëãàðñêèÿ åçèê,
197–204; Çàõàðèåâà, É. Íàáëþäåíèÿ âúðõó ïðîöåñà íà óñòàíîâÿâàíå íà
ñëîâîñú÷åòàíèÿòà ñëúíöåòî çàëÿçâà, çàëåçúò íà ñëúíöåòî êàòî êíèæîâíè,
211–220; Òåòîâñêà-Òðîåâà, Ì. Îêîí÷àíèÿ çà 1 ëèöå åäèíñòâåíî ÷èñëî ñå-
ãàøíî âðåìå íà ãëàãîëèòå îò II ñïðåæåíèå îò òèïà áðîÿ, äîÿ, ïîÿ â ëèíãâî-
ãåîãðàôñêè àñïåêò, 221–229; Òîäîðîâ, Ò. Îòíîñíî ïðîèçõîäà íà ãëàãîëíèòå
ôîðìè ïëúïíà, ïëúïâàì, 230–233; Ãåîðãèåâà, Å. Íàáëþäåíèÿ âúðõó
íàòðàïâàùè ñå ïðîöåñè â ñúâðåìåííàòà ïóáëèöèñòè÷íà åçèêîâà è ðå÷åâà
ïðàêòèêà, 234–236; Ïàñêàëåâ, Í. Ó÷òèâîñòòà: íà÷èí íà óïîòðåáà, 237–
241; Êîñòàäèíîâà, Ï. Ñîáñòâåíèòå èìåíà è íÿêîè âúïðîñè íà ñúâðåìåííàòà
êíèæîâíîåçèêîâà íîðìà, 242–251; Ãåîðãèåâ, Á. Êúì âúïðîñà çà òðàíñëè-
òåðàöèÿòà íà áúëãàðñêàòà êèðèëèöà â ÷àòîâåòå, 262–256.
2004, ¹ 4: Ìëàäåíîâà, Î. Íàáëþäåíèÿ âúðõó ëåêñèêàòà íà äàìàñ-
êèíèòå, 15–21; Áîÿäæèåâ, Ò. Çà ìÿñòîòî íà ïîëóäèàëåêòà ñðåä ñîöèàëíèòå
è ôóíêöèîíàëíèòå ïîäñèñòåìè íà åçèêà, 27–31; Ïàðàøêåâîâ, Á. Èç ëåêñèêà-
òà íà ãðàä Ðóñå, 32–40; Âåë÷åâà, Á. Ñòàðîáúëã. âîäîâàæäà ‘âîäîïðîâîä’,
48–49; Äàñêàëîâà, À. Çà åäíà ñòàðà áúëãàðñêà äóìà, 50–52; Ñòåôîâà, Ë.
Íåîáè÷àéíè ãëàãîëíè ïðåôèêñè â Ðàéêîâñêèÿ äàìàñêèí, 53–58; Äåéêîâà,
Õð. Ïðîáëåìè ïðè ïðîèçâîäíèòå â åòèìîëîãè÷íà ñòàòèÿ îò ãíåçäîâè òèï
(âúðõó ìàòåðèàë îò „Áúëãàðñêè åòèìîëîãè÷åí ðå÷íèê“), 74–78; Êîñòîâ, Ê.
Íÿêîëêî ïîÿñíèòåëíè áåëåæêè çà ïðîèçõîäà íà íåìñêèòå çàåìêè ëàíãà ‘âèä
êðàñòàâèöà’ è øëèôåð ‘äúëãà âðúõíà äðåõà’ â áúëãàðñêàòà ïðîôåñèîíàëíà
òåðìèíîëîãèÿ, 79–82; Ìëàäåíîâà, Ä. Êîíòàìèíàöèÿòà â ñâåòëèíàòà íà
àðåàëíàòà ëèíãâèñòèêà, 95–100; Ìóðäàðîâ, Âë. Çà íîâèòå áúëãàðñêè øðèô-
òîâå, 109–110; Áëàãîåâà, Ä. Åäèí ñëó÷àé íà íåïðàâèëíî êàëêèðàíå, ñ. 111.
2005, ¹ 1: Àëåêñèåâ, Á. Ôóíêöèîíàëíà óìåñòíîñò íà ïðåâîäíèòå åêâè-
âàëåíòè íà ìåòàôîðè÷íè òåðìèíè, 20–33; Êîëêîâñêà, Ñ. Íÿêîè àñïåêòè
íà òåðìèíîëîãè÷íàòà ñòàíäàðòèçàöèÿ â ëåêñèêîãðàôñêàòà ïðàêòèêà (ðåà-
ëèçèðàíà â „Ðå÷íèê íà îñíîâíèòå òåðìèíè“, Ò. I), 34–47; Êèðîâà, Ë. Îáîá-
ùàâàíå íà ñåìàíòè÷íèòå è ãðàìàòè÷íè çíà÷åíèÿ ïðè ñëîâîîáðàçóâàíå ñ
÷óæäà äóìà â ñïåöèàëíèÿ åçèê íà êîìïþòúðíèòå òåõíîëîãèè, 48–58;
Ñèäåðîâà, Þ. Ìåæäóåçèêîâà àñèìåòðèÿ íà ïîëèñåìàíòè÷íèòå òåðìèíè â
àíãëèéñêàòà è áúëãàðñêàòà òåðìèíîëîãèÿ ïî åëåêòðîíèêà, 59–65; Ïàíîâà,
Ò. Ïàñèâíèòå ïðè÷àñòèÿ êàòî òåðìèíîåëåìåíòè âúâ âîåííàòà òåðìèíî-
ñèñòåìà, 66–73; Äèìèòðîâà, Ã. Òúëêîâíî-ïðåâîäåí ðå÷íèê îò òåçàóðóñåí
 31

òèï çà ïðåäìåòíàòà îáëàñò „Òóðèçúì“, 74–80; Ïåòêîâà, Å. Âçàèìîòíîøåíèå

ìåæäó îñíîâíè ãåîãðàôñêè òåðìèíè è îáùîóïîòðåáèìè äóìè ñ åäíàêâà
çâóêîâà ôîðìà, 81–91; Àëåêñàíäðîâà, Çäð. Òåðìèíîëîãè÷íè ñëîâîñú-
÷åòàíèÿ, ñúäúðæàùè ñîáñòâåíè èìåíà, 92–99; ßíêîâà, Ä. Îïèñàíèå íà
òåêñòîâèòå ìîäåëè íà ïðàâíàòà íîðìà â àíãëèéñêè â ñúïîñòàâêà ñ áúëãàð-
ñêè, 100–113; Ëèëîâà, Ì. Áúëãàðñêè ñúîòâåòñòâèÿ íà íÿêîëêî êîìïþòúðíè
òåðìèíà, 114–116; Áëàãîåâà, Ä. Çà íÿêîè íåïðàâèëíè èëè íåíóæíè êàëêè â
êîìïþòúðíàòà òåðìèíîëîãèÿ, 117–118; Õðèñòîâà, À. Íàêðàòêî çà äåéíîñòòà
íà ñåêöèÿòà ïî òåðìèíîëîãèÿ è òåðìèíîãðàôèÿ, 129–130; Êúðïà÷åâà, Ì.
Áèáëèîãðàôèÿ íà áúëãàðñêàòà åçèêîâåäñêà ëèòåðàòóðà. 2003 ã. (ïúðâî ïîëó-
ãîäèå), 136–159.
2005, ¹ 2: Òåòîâñêà-Òðîåâà, Ì. Îêîí÷àíèÿ çà 1 ëèöå åäèíñòâåíî ÷èñëî
ñåãàøíî âðåìå íà ãëàãîëèòå îò òèïà êîâà, ïåðà, ïëåòà â áúëãàðñêèòå äèà-
ëåêòè, 5–14; Êàíåâñêà-Íèêîëîâà, Å. Êúì âúïðîñà çà îáóñëîâåíîñòòà íà
òðîéíîòî ÷ëåíóâàíå â ðîäîïñêèòå ãîâîðè, 15–22; Ïúðâàíîâ, Ê. Îñîáåíîñ-
òè íà ïðåôèêñíîòî ãëàãîëíî ñëîâîîáðàçóâàíå â áúëãàðñêèòå ãîâîðè (I),
23–31; Ñåðòîâà, Ç. Ãîâîðúò íà êðèìñêèòå áúëãàðè êàòî ÷àñò îò íàöèîíàë-
íîòî åçèêîâî ïðîñòðàíñòâî, 32–38; Âàñèëåâà, Ë. Íàçâàíèÿ ñúñ çíà÷åíèå ñòó-
äåí âÿòúð â áúëãàðñêèòå ãîâîðè, 39–45; Êî÷åâà-Ëåôåäæèåâà, À. Àðõàè÷íè
ëåêñåìè çà ‘äàíúöè è îáëàãàíèÿ’ ñ íàñòàâêè -èíà//-íèíà â áúëãàðñêèòå
äèàëåêòè, 46–53; Ìèëàíîâ, Âë. Àáñòðàêòíè íàçâàíèÿ çà áåäíîñò â áúë-
ãàðñêèòå äèàëåêòè, 54–69; Êåðåìèä÷èåâà, Ñë. Õîëêà – åäíà íåâêëþ÷åíà â
ðå÷íèöèòå äóìà, 60–64; Êîòåâà, Ì. Âñåêèäíåâíà òðàäèöèîííà õðàíà â
Ðîäîïèòå – åòíîëèíãâèñòè÷íî èçñëåäâàíå ïî ìàòåðèàë îò ãð. Êîñòàíäîâî,
Ïàçàðäæèøêî, 65–76; Àíòîíîâà-Âàñèëåâà, Ë. Àêöåíòíè ïðîòèâîïîñòàâÿíèÿ
ïðè âèäîâèòå äâîéêè ãëàãîëè â áúëãàðñêèòå ãîâîðè (I), 77–83; Ñòåôîâà, Ë.
Ñåãàøíî âðåìå íà ãëàãîëèòå â Ðàéêîâñêèÿ äàìàñêèí, 84–90; Èâàíîâà, Ö.
Ìîðôîíîëîãè÷íè ìîäèôèêàöèè ïðè îáðàçóâàíåòî íà ïðèëàãàòåëíè èìåíà
îò ãåîãðàôñêè íàçâàíèÿ â ñúâðåìåííèÿ áúëãàðñêè êíèæîâåí åçèê, 91–94;
Áàëêàíñêè Ò. Êúì åçèêîâàòà àðõåîëîãèÿ íà Ïàíàãþðèùå è Êàëóãåðîâî,
Ïàçàðäæèøêî, 95–98; Êîíäîâ, Â. Îíîìàñòèêàòà íà ñ. Êîðòåí, Òàðàêëèéñêè
ðàéîí íà Áåñàðàáèÿ, 99–114; Ãàðàâàëîâà, È. Åäíà (íå)îáè÷àéíà çàìÿíà íà
ïðåäëîã â ñ ïðåäëîã íà, 115–116; Ñóìðîâà, Â. Íàðèöàòåëíè èìåíà çà ñúïðó-
ãàòà, 117–118; Ìèõàéëîâà, Ä. Íàöèîíàëíà êîíôåðåíöèÿ ïî ïðîáëåìèòå
íà áúëãàðñêàòà îíîìàñòèêà, 129–130; Êúðïà÷åâà, Ì. Áèáëèîãðàôèÿ íà
áúëãàðñêàòà åçèêîâåäñêà ëèòåðàòóðà. 2003 ã. (âòîðî ïîëóãîäèå), 131–149.
Áúëãàðñêè åçèê è ëèòåðàòóðà. ÌÎÍ, È. ä. ãë. ðåä.÷ë. êîð. ïðîô. Òîäîð
Áîÿäæèåâ. ISSN 0323-9519.
2005, ¹ 1: Ñòàìàòîâ, Ã. Àïîñòîëè èëè àãåíòè, 23–32; Òîíîâà, Ì.
Ìèòîëîãèçàöèÿ íà ãåðîè÷íîòî íà÷àëî â ðîìàíà „Ïîä èãîòî“, 33–44;
Áîðèñîâà, Å. „Çèäàðè“ îò Ïåòêî Þ. Òîäîðîâ – äðàìàòè÷íîòî ðàæäàíå íà
ìîäåðíàòà äóøà, 45–49; Äîíåâ, Âë. Ãëåäíèòå òî÷êè íà ðàçêàçâà÷à â ïî-
âåñòòà „Êðàäåöúò íà ïðàñêîâè“ îò Åìèëèÿí Ñòàíåâ, 50–63.
32

2005, ¹ 2: Äèìèòðîâà, Å. Ìàíèôåñòèòå íà Êèðèë Êðúñòåâ, 18–29;

Ñóãàðåâ, Å. Òúãèòå íà Äèìî Êüîð÷åâ, 29–34; Âà÷åâà, À. Ðàçóì è ìåòàôèçèêà:
ìîäåðíèñòè÷íè ïðåäèçâèêàòåëñòâà, 35–40.
2005, ¹ 3: Ñòðàíäæåâà, À. „Íèé õðîìèì êúì ïðîñâåùåíèåòî“ – âÿðà
è íåäîâåðèå êúì ñèëàòà íà ó÷èëèùåòî, 13–18; Ïåíêîâà, Å. Ðîëÿòà íà åçèêà
çà æèçíåíàòà ñèëà è ñâåæåñò íà ðåâîëþöèîííèòå ïåñíè íà Äîáðè ×èíòóëîâ,
19–26; Èë÷åâñêà, Ì. Òðàíñôîðìàöèÿ íà ïàòðèàðõàëíè ñåìåéíî-âëàñòîâè
îòíîøåíèÿ â êîíòåêñòà íà êðèâîðàçáðàíàòà öèâèëèçàöèÿ, 27–37; Ñèìåîíîâ,
È. Òèòðîëîãè÷íàòà ìåòàôîðà „ãóñëà“ â áúëãàðñêàòà âúçðîæäåíñêà ïîåçèÿ,
38–41; Ìèõàéëîâà, Ì. Àðõåòèïàëåí ìîäåë è êóëòóðíè óíèâåðñàëèè â
ïîâåñòèòå „Ãåðàöèòå“ íà Åëèí Ïåëèí è „Æåòâàðÿò“ íà Éîðäàí Éîâêîâ, 42–
46; Ãåîðãèåâà, Å. Ïðàâîïèñíè è ñåìàíòè÷íè ïðîáëåìè ïðè íÿêîè ñú÷åòàíèÿ,
72–73.
Áúëãàðñêè ôîëêëîð, ÁÀÍ. Èíñòèòóò çà ôîëêëîð. Ãë. ðåä. Ëþáîìèð Ìèêîâ.
ISSN 0323-9861.
2004, ¹ 4: Ïîïîâ, Á. Îáðàçúò è èìåíàòà íà Ìëàäèÿ áîã â áúëãàðñêèÿ
êîëåäåí ïåñåíåí è îáðåäåí öèêúë (Ðåêîíñòðóêöèÿ è àíàëèç íà ìèòà), 7–33;
Ïåòêîâà, Á. Ñòàðîçàâåòíèÿò ðàé – ôîëêëîðíà èíòåðïðåòàöèÿ íà ðàñòè-
òåëíèòå êîäîâå, 34–45; Äåíîâà, Ñâ. Åâðåéñêèòå ôàìèëèè Ëåâè è Êîåí:
âçàèìîäåéñòâèåòî ìåæäó èìå è ñîöèàëåí ñòàòóñ, 54–63; Áîæèëîâà, Ì. Îò
Âàâèëîíñêàòà êóëà äî Äâóëèêèÿ ßíóñ (Îïèò çà àíòðîïîëîãè÷íà òàêñîíîìèÿ
íà áúëãàðñêàòà åçèêîâà êàðòèíà íà ñâåòà), 64–79; Ëåãóðñêà, Ï. è Ì. Êèòà-
íîâà. Òåìàòè÷åí ðå÷íèê íà íàðîäíèÿ êàëåíäàð – òåîðåòè÷íà îñíîâà è ïðèí-
öèïè, 80–102; Èëèåâà, Ë. Ôîëêëîðíèÿò èçðàç „(õ)èíÿ âåðà“, 103–104; Ïåò-
êîâà, Ñâ. Âèöîâå è ðàçêàçè âúâ âñåêèäíåâíèÿ ðàçãîâîð, 105–122; Êèòàíîâà,
Ì. Ìàòåðèàëè çà åòíîëèíãâèñòè÷åí ðå÷íèê, 123–126; Ïàâëîâà, Í. Çà åäíà
òðàêèéñêà äóìà â áúëãàðñêèÿ åçèê, 127–130.
2005, ¹ 1: Ñàíòîâà, Ì. Èäåíòè÷íîñòòà: ïðàâîñëàâíè è ïðîòåñòàíòè.
Ïðèìåðúò íà Áàíñêî, 5–11; Àëåêñèåâ, Á. Áàëêàíñêè óïîòðåáè íà èäåÿòà çà
ïðîãðåñà â äèñêóðñè è ïðåäñòàâè çà „äðóãèòå“, 22–29; Òîí÷åâà, Â. Áúëãà-
ðèòå ìþñþëìàíè – èäåíòè÷íîñò è ìóçèêàëåí ôîëêëîð, 42–48; Âóêîâ, Í.
Èäåíòè÷íîñòòà íà ìúðòâèòå: àñïåêòè íà ìîòèâà çà ðàçïîçíàâàíå íà ðîäñòâå-
íèê â áúëãàðñêèÿ þíàøêè åïîñ, 49–58; Êàðàáåí÷åâà, Ê. Åòíîêóëòóðíà èäåí-
òè÷íîñò íà áàíàòñêèòå áúëãàðè â Ðóìúíèÿ, 74–80;
2005, ¹ 2: Ãåîðãèåâà, À. è Ã. Ãàðîâ. Ïðîåêòúò: íîâ æèâîò çà òðàäè-
öèÿòà èëè íîâ âúçãëåä çà æèâîòà, 7–20; Ãåîðãèåâà, À. Ôîëêëîðíèÿò ðàçêàç
â äèíàìèêàòà íà ñúâðåìåííîñòòà, 21–30; Ëþáåíîâà, Ì. Ôîëêëîðíèòå
àðõèâíè ôîíäîâå êúì ÷èòàëèùàòà, 31–36; Ñåëî Ãúðìåí, 37–38; „Çåìÿòà
èçòåãëÿ òîêà...“ ñ. 39; Âàìïèð è „êàðàêîíäæóðîâà“ ñâàòáà, ñ. 40; Ëåêóâàíèÿ,
41–43; Ñåëî Äúáíèöà, ñ. 44; Ñâåòè Àðõàíãåë Ìèõàèë, 45–46; „Êúùàòà íà
óæàñèòå“, 47–50; Çàêîíèòå íà Äæåâäåò Çèÿ, 51–52; Ñåëî Êîïðèâëåí, ñ. 53;
Íàïðàâà íà äàéðå, 54–61; Ñåëî Ïëåòåíà, ñ. 62; Äðàêóñ â ñåëî Ïëåòåíà 62–
64; Ïðîãîâîðèëà ñëåä ïðåñïèâàíå â Õàäæèäèìîâñêèÿ ìàíàñòèð „Ñâ. Ãåîð-
 33

ãè“, 65–67; Ìàë÷åâ, Ð. Ñâ. Èâàí Ðèëñêè – „ñàìîäèâ ñòàðåö“ (Ïî ôîëêëîðíè
ìàòåðèàëè îò Ìîíòàíñêî), 68–77; Ðàíãî÷åâ, Ê. Ìåíòàëíîñò è ñàêðàëíîñò.
Ñòðóêòóðà íà ñàêðóìà, 78–84; Áèáëèîãðàôèÿ íà íàó÷íèòå òðóäîâå íà
ïðîôåñîð ä-ð Öâåòàíà Ðîìàíñêà, 100–110.
2005, ¹ 3: Ìèöåâà, Ì. Ïàðàìåòðè íà ðîäîâàòà ïàìåò, 7–12; Åë÷èíîâà,
Ì. Ñâåùåíàòà êíèãà âúâ ôîëêëîðíèòå ïðåäñòàâè, 13–22; Áîêîâà, È.
Êóðáàíúò – ðåàêòóàëèçàöèÿ íà ðîäîâàòà ïàìåò („Àâðàìîâàòà æåðòâà“ â
àêöèîíàëåí ïëàí – âúçïðèÿòèÿ è èíòåðïðåòàöèè â ñúâðåìåííîñòòà), 23–
32; Âóêîâ, Í. „Ñòàðîñåäåëöè“ è çàñåëíèöè – ñïåöèôèêà íà ñúõðàíÿâàíåòî
è èçðàçÿâàíåòî íà ðîäîâàòà ïàìåò (Ïî ìàòåðèàëè îò ñåëàòà â Êþñòåíäèë-
ñêî), 40–46; Êóìàíîâ, Ã. Ðîäîâàòà ïàìåò êàòî èçâîð íà èíôîðìàöèÿ çà
êóëòóðíèòå êîìóíèêàöèè â Ñåâåðîçàïàäíèòå Ðîäîïè, 47–50; Ðàøêîâà, Í.
Âëèÿíèå íà ðîäñòâåíèòå âðúçêè ïðè óñâîÿâàíåòî íà ôîëêëîðíîìóçèêàëíèÿ
èíñòðóìåíòàëèçúì, 51–56; Áðàòàíîâà, Ð. Ðîäîâå è ïåâ÷åñêè ñòèëîâå, 57–
62; Ãàðîâ, Ã. „Èíâåðñèÿòà“ â òàíöîâàòà êóëòóðà íà Ãîöåäåë÷åâñêî, 63–66;
Ãðúí÷àðîâà, Åâã. Îò òðàäèöèÿòà äî ñöåíàòà (Òðàíñôîðìàöèè íà ñåëèùíàòà
òàíöîâà êóëòóðà), 67–90;
Áúëãàðñêî ìóçèêîçíàíèå, ÁÀÍ. Èíñòèòóò çà èçêóñòâîçíàíèå.
Ãë. ðåä. Äèìèòúð Õðèñòîâ. ISSN 0204-823Õ.
2005, ¹ 3: Ïåé÷åâà, Ë. Ïåñåí ñèíóð íÿìà (Èçáîðúò íà ÷óæäåíöèòå:
âëàñòíàòà êðàñîòà íà áúëãàðñêèÿ ìóçèêàëåí ôîëêëîð), 88–116; Äèìîâ, Â.
Îðèåíòàëñêè îáðàçè è îðáèòè â çàïèñàíà ìóçèêà îò Áúëãàðèÿ ïðåç ïúðâàòà
ïîëîâèíà íà ÕÕ âåê, 121–135; Íàéäåíîâà, Ã. Ìóçè÷åñêîòî âúâ âòîðàòà
ïîëîâèíà íà èíäèâèäóàëíèÿ æèçíåí öèêúë â åäíà ëîêàëíà òðàäèöèîííà
êóëòóðà: ïðåäàâàíå íà çíàíèåòî, 138–156.
2005, ¹ 4: Ïîïîâà, Ì. Çà îïèñà íà íåïóáëèêóâàíè ìàòåðèàëè íà Âàñèë
Ñòîèí îò Èçòî÷íà Ãîðíà Òðàêèÿ, ñúõðàíÿâàíè â Ìóçèêàëíîôîëêëîðíèÿ
àðõèâ íà Áúëãàðñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå, 5–7; Îïèñ íà íåïóáëèêóâàíè
ìàòåðèàëè íà Âàñèë Ñòîèí îò Èçòî÷íà Ãîðíà Òðàêèÿ, ñúõðàíÿâàíè â Ìóçè-
êàëíîôîëêëîðíèÿ àðõèÿ íà Áúëãàðñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå, 11–83; Íîòíè
ïðèìåðè, 84–89; Òåðåííè áåëåæêè, 90–91; Àçáó÷åí ïîêàçàëåö íà îêîëèèòå
è ñåëèùàòà â òÿõ è èíäåêñ íà íîìåðàòà íà ïåñíèòå â îïèñà, 92–93; Àçáó÷åí
ïîêàçàëåö íà ôóíêöèèòå íà ïåñíèòå è èíäåêñ íà òåõíèòå íîìåðà â îïèñà,
94–100; Àòàíàñîâ, À. Åëåíà Âàñèëåâà Ñòîèí. Áèáëèîãðàôèÿ, 117–144.
Èçâåñòèÿ íà äúðæàâíèòå àðõèâè. Ãëàâíî óïðàâëåíèå íà àðõèâèòå.
Îòã. ðåä. Öî÷î Áèëÿðñêè. ISSN 0323-9780.
2005, ¹ 89: Ïàíòåâ, À. Åäíà íåîñúùåñòâåíà áàëêàíèçàöèÿ, 3–8;
Äîéíîâ, Ä. Íàöèîíàëíîîáåäèíèòåëíàòà è îðãàíèçàöèîííîêîìèòåòñêàòà
ïðèåìñòâåíîñò â äåëîòî íà Ñúåäèíåíèåòî, 1885 ã., 9–23; Òàøåâ, Ò. Åäèí
íåóòðàëèçèðàí ïðîòèâíèê èëè íåî÷àêâàí ñúþçíèê ïðè Ñúåäèíåíèåòî, 24–
30; Òîäîðàêîâà, Ì. Ñúåäèíåíèåòî – ïúò êúì èçãðàæäàíåòî íà åäèííè
íàöèîíàëíè èíñòèòóöèè è áúëãàðñêà äúðæàâíîñò, 13–107; Äåðòëèåâà-Êèñå-
34

ëèíîâñêà, À. Äîêóìåíòè çà Ñúåäèíåíèåòî îò àðõèâà íà Èâàí Àíäîíîâ, 108–

140; Íîéêîâ, Ñò. è Ñ. Æå÷åâà. Ñúåäèíåíèåòî è Ñðúáñêî-áúëãàðñêàòà âîéíà
1885 ã. ïðåç ïîãëåäà íà áàâàðñêàòà äèïëîìàöèÿ, 141–199; Ëå÷åâà, Ì. Áåë-
ãèéñêèÿò äèïëîìàòè÷åñêè ïðåäñòàâèòåë â Ñîôèÿ çà ñúáèòèÿòà â Áúëãàðèÿ
è íà Áàëêàíèòå ïðåç 1885 ã., 200–241; Áóãàð÷åâà, Å. Ñïîìåíèòå íà ãåíåðàë
Íèêîëà Ãåíåâ çà Ñðúáñêî-áúëãàðñêàòà âîéíà è äåéñòâèÿòà íà Òðúíñêèÿ
îòðÿä, 251–285; Ñèìåîíîâà, Ð. Ñúåäèíåíèåòî íà Èçòî÷íà Ðóìåëèÿ è Êíÿ-
æåñòâî Áúëãàðèÿ ïðåç ïîãëåäà íà åäèí ìàêåäîíñêè áúëãàðèí (Èç ñïîìåíèòå
íà Âàñèëèé Äèàìàíäèåâ), 286–298; Ãåîðãèåâà, È. Àãåíöèÿ „Õàâàñ“ ñúîá-
ùàâà (Ñúåäèíåíèåòî è Ñðúáñêî-áúëãàðñêàòà âîéíà îò 1885 ã. â ÷óæäàòà
ïðåñà), 299–352; Ëå÷åâà, Ì. è äð. Îïèñ íà íåïóáëèêóâàíè äîêóìåíòè çà
Ñúåäèíåííèåòî è Ñðúáñêî-áúëãàðñêàòà âîéíà 1885 ã. îò ÷óæäè àðõèâî-
õðàíèëèùà, 353–419; Âàíîâà, Ë. Íåïóáëèêóâàíè è ìàëêî èçâåñòíè ìàòå-
ðèàëè çà Ñúåäèíåíèåòî íà Áúëãàðèÿ è Ñðúáñêî-áúëãàðñêàòà âîéíà, ñúõðà-
íÿâàíè â äúðæàâíèòå àðõèâè, 420–433; Áèëÿðñêè, Ö. Ñïîìåíè, äíåâíèöè,
ïóáëèöèñòèêà è äîêóìåíòè çà Ñúåäèíåíèåòî è Ñðúáñêî-áúëãàðñêàòà âîéíà,
ïóáëèêóâàíè ñëåä 1985 ã., 434–441.
Èñòîðè÷åñêè ïðåãëåä. ÁÀÍ, Èíñòèòóò ïî èñòîðèÿ. Ãë. ðåä. ïðîô. Ãåîðãè
Ìàðêîâ. ISSN 0323-9748.
2005, ¹ 1–2: Çàïðÿíîâà, À., Áë. Íÿãóëîâ è È. Ìàð÷åâà. Èñòîðèîãðà-
ôèÿòà ìåæäó ïðèåìñòâåíîñò è ïðîìÿíà, 3–6; Çà òåêóùàòà èñòîðèÿ íà èñòî-
ðè÷åñêàòà íàóêà â Áúëãàðèÿ, 7–44; Àíêåòíî ïðîó÷âàíå „Èñòîðèöè çà èñòî-
ðèÿòà“, 45–97; Ãðîçäàíîâà, Å. Áúëãàðñêàòà îñìàíèñòèêà íà ãðàíèöàòà ìåæ-
äó äâå ñòîëåòèÿ – ïðèåìñòâåíîñò è îáíîâëåíèå, 98–157; Íèêîâà, Ã. Íàé-
íîâàòà áúëãàðñêà èñòîðèÿ â îãëåäàëîòî íà ðóñêàòà èñòîðèîãðàôèÿ, 180–
206; Äàñêàëîâ, Ð. Ïîãëåä êúì òâîð÷åñêèÿ ïúò íà ïðîô. Íèêîëàé Ãåí÷åâ,
207–223; Òîìëåêîâ, À. Äèîíèñîâîòî ïðîðèöàëèùå â Òðàêèÿ. Ïðîáëåìè
íà èñòîðè÷åñêàòà èíòåðïðåòàöèÿ íà èçâîðèòå è ëîêàëèçàöèÿòà, 224–246;
Âëàäèìèðîâ, Ã. Èñòîðèÿ è êóëòóðà íà Âîëæêà Áúëãàðèÿ – ñïåöèôèêè íà
èçâîðîâàòà áàçà, 247–268.
Èñòîðèÿ. Ãë. ðåä. ïðîô. Ãåîðãè Áàêàëîâ. ISSN 0861-3710.
2004, ¹ 6: Ïîðîæàíîâ, Ê. Ïðèñòàíèùàòà íà Àïîëîíèÿ Ïîíòèêà (ïî
äàííè îò êîòâèòå è ïðîìåíèòå â íèâîòî íà ìîðåòî), 2–7; Ïëåòíüîâ, Â. Çà
êóëòóðíèòå âëèÿíèÿ ìåæäó áúëãàðè è ìàäæàðè äî Õ â., 44–48; Òàáîâ, É.
Èíòåðïîëàöèÿ çà áúëãàðèòå â „Èñòîðèÿòà“ íà Ëúâ Äÿêîí (âúïðîñè è îòãî-
âîðè), 49–55; Ïàåâ, Ê. Íåäîðàçóìåíèÿòà íà áúëãàðñêèÿ èñòîðè÷åñêè êà-
ëåíäàð, 56–58.
2005, ¹ 1: Ïëåòíüîâ, Â. Çà êëàñèôèêàöèÿòà íà ñðåäíîâåêîâíàòà
êåðàìèêà, 33–41; Òîäîðîâ, Þ. Åëåêòðîííè äîêóìåíòè è àðõèâè, 42–56.
2005, ¹ 2–3: Ìîøåâ, À. Áîñïîðñêîòî öàðñòâî è Ñòàðà Âåëèêà Áúëãà-
ðèÿ – âúçìîæíà ïðèåìñòâåíîñò, 1–9; Íàçúðñêà, Æ. Èñòîðèÿòà êàòî ïðî-
ôåñèÿ íà áúëãàðñêèòå æåíè (1879 – 50-òå ãîäèíè íà ÕÕ âåê), 42–64; Àíãå-
 35

ëîâà, Ð. Íàðîäíàòà ïàðòèÿ ïðåç ïðèçìàòà íà Þáèëåéíèÿ ñúáîð îò 1904 ã.,

65–71; Ìàíàñèåâà, È. Òúðãîâñêè îòíîøåíèÿ ìåæäó Óêðàèíñêàòà íàðîäíà
ðåïóáëèêà è Áúëãàðèÿ (1918–1919): âúçìîæíîñòè è ïðîáëåìè, 72–90; Çà-
øåâ, Å. Íàèìåíîâàíèÿ íà ñúäîâå çà òå÷íîñòè è õðàíè â Ñèíàéñêèÿ ïàòåðèê,
91–99; Ïëåòíüîâ, Â. Äåìîãðàôñêèÿò îáëèê íà Âàðíà ïðåç XVI–XVII â.,
106–109; Òîòåâà, Ò. Ó÷àñòèåòî íà åâðåèòå â ñòîïàíñêèÿ æèâîò íà ãðàäîâåòå
â Ñåâåðîçàïàäíà Áúëãàðèÿ ïðåç òðåòàòà ÷åòâúðò íà XIX âåê, 110–116;
2005, ¹ 4: Íèêîëîâ, Ã. Ðîäîâà îðãàíèçàöèÿ íà âëàñòòà â áúëãàðñêîòî
õàíñòâî, 7–12; Áàåâà, È. è Ä. Êàë÷åâà. Ìàðøúò íà æèâèòå 2005. Áúëãàðñêî
ó÷àñòèå â XIV ìåæäóíàðîäåí ïîõîä îò Àóøâèö äî Áèðêåíàó, 37–45; Åí÷åâà,
Ñò. Àëåêñàíäúð Åêçàðõ è Ñòàðà Çàãîðà, 46–51; ×åðèéñêà, Ä. Ðàéíà Êíÿãèíÿ
– æèçíåí ïúò íà ãðàíèöàòà íà äâå ñòîëåòèÿ, 52–55.
Ëèòåðàòóðíà ìèñúë. ÁÀÍ, Èíñòèòóò çà ëèòåðàòóðà. Ãë. ðåä. Ðàäîñâåò
Êîëàðîâ, ISSN 0324-0495.
2004, ¹ 2: Äàìÿíîâà, Ð. „Èâàí Ä. Øèøìàíîâ – ôîðóìúò“, 5–6; Ãîñ-
ïîäèíîâ, Ä. Èâàí Ä. Øèøìàíîâ è äèñöèïëèíàðíàòà ìàòðèöà íà èç-
ñëåäâàíèÿòà íà Áúëãàðñêîòî âúçðàæäàíå, 7–19; Äèì÷åâà, Ð. Ïðèíîñúò íà
ïðîô. Èâàí Ä. Øèøìàíîâ êúì ñîöèîëîãèÿòà íà ëèòåðàòóðàòà, 20–29; Äàíî-
âà, Í. Èâàí Øèøìàíîâ è íàöèîíàëíàòà ìèòîëîãèÿ, 30–37; Áîÿäæèåâà,
Ñò. „Ìúðòâèÿò áðàò“ – àíàëèçè è òúëêóâàíèÿ, 38–51; Ïðîòîõðèñòîâà, Êë.
Èâàí Øèøìàíîâ è çàïàäíîåâðîïåéñêèòå ëèòåðàòóðè – àêàäåìè÷íèÿò
ïðîåêò, 52–62; Ìèíêîâà, Ë. Êàðàâåëîâ–Ïðèæîâ, Øèøìàíîâ–Äðàãîìàíîâ
è íà÷àëîòî íà áúëãàðñêàòà óêðàèíèñòèêà, 63–75; Íåäÿëêîâà, Ä. „Ïîä èãî-
òî“ – èñòîðè÷åñêè ðîìàí, 76–82; Ìàëèíîâà, Ë. Êàðàìôèëà Ñòåôàíîâà –
â ñÿíêàòà íà ìèñòèôèêàöèÿòà, 83–94; Íèêîëîâà, Â. „Äóìàòà îñúçíàâà ñâîÿ
áîæåñòâåí ïðîèçõîä“, 95–116; Éîðäàíîâà, Þ. Ðàæäàíåòî íà áàùàòà, 117–
126; Äàêîâà, Á. „Íåñâîåâðåìåííàòà“ ïðîçà íà ñï. „Õóäîæíèê“, 127–136,
Ñèìîâà, Æ. Ãðàäúò è Çîíàòà – ðåôåðåíöèè íà ôðàçîâàòà ìåòàôîðè÷íîñò
ïðè Àòàíàñ Äàë÷åâ è Ãèéîì Àïîëèíåð, 137–146.
Ìàêåäîíñêè ïðåãëåä / Macedonian Review. Ìàêåäîíñêè íàó÷åí èíñòèòóò.
Ãë. ðåä. ïðîô. Äèìèòúð Ãîöåâ. ISSN 0861-2277.
2005, ¹ 1: Åëäúðîâ, Ñâ. Îïòèìèñòè÷íà òåîðèÿ çà Ìàêåäîíèÿ, 5–18;
Êî÷åâ, È. Èñòîðèÿòà â ñòèõîâå, 19–32; Ëþáåíîâà-Áàêàëîâà, Ì. Èñòîðèî-
ãðàôèÿòà çà „ìàêåäîíñêèÿ åçèê“ 1945–2001 ã., 33–54; Êèòàíîâ, Â. Èâàí
Ãàðâàíîâ è Ìàêåäîíî-îäðèíñêîòî äâèæåíèå 1903–1907 ã., 55–80; Ðàéêîâà,
Ì. Ïðèò÷à Ñàìñîíîâà èëè îòíîâî çà òâîð÷åñòâîòî íà ðàçëîæêèÿ êíèæîâíèê
õàäæè Ìèõàèë Ïîïôèëèïîâ, 81–96; Êðåìåíëèåâ, À. Âîéâîäàòà Ãåîðãè Êðå-
ìåíëèÿòà, 103–112; Àñèîâà, Á. Ïåñåíåí ñïîìåí çà Áàëêàíñêàòà âîéíà, 113–
118;
2005, ¹ 2: Çàãîðîâ, È. Âèðòóàëíàòà Òèòîñëàâèÿ è Áðàíêîâàòà èäåÿ çà
ïàìåòíèê íà Òèòî â Ñêîïèå, 23–28; Ãåðàñèìîâ, É. Äåéíîñòòà íà Ìàêåäîíî-
îäðèíñêîòî äðóæåñòâî íà ãð. Ôåðäèíàíä (äí. Ìîíòàíà), 29–38; Ãåîðãèåâ, Ã.
36

Íåïóáëèêóâàíè äîêóìåíòè çà äåéíîñòòà íà ßíå Ñàíäàíñêè â Äóïíèöà, 39–

48; Ãîöåâ, Ñë. Íèêîëà Ñïàñîâ Ìàëåøåâñêè – âèäåí äååö íà ÂÌÎÐÎ (Ïî
ñëó÷àé 155 ã. îò ðîæäåíèåòî ìó è 60 ã. îò íåãîâàòà ñìúðò), 49–66; Äæîíåâ,
À. Äâå ïèñìà íà Áëàãîé Êîíåâ (Áëàæå Êîíåñêè), 71–76; Âåëåâà, Ôë. Áúë-
ãàðñêàòà ãèìíàçèÿ â Ñîëóí – 125 ãîäèíè ïî-êúñíî, 95–97; Òþëåêîâ, Ä.
Íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ ïî ïîâîä 90 ãîäèíè îò ñìúðòòà íà ßíå Ñàíäàíñêè,
98–100; Ðàäîåâà, Ñí. Ìàêåäîíî-îäðèíñêàòà îðãàíèçàöèÿ â Êíÿæåñòâî Áúë-
ãàðèÿ, Âúðõîâíèÿò êîìèòåò è îñâîáîäèòåëíîòî äâèæåíèå â Ìàêåäîíèÿ è
Îäðèíñêà Òðàêèÿ (1895–1912), 105–142.
Ìèíàëî / Minalo. Ãë. ðåä. Ëþáîìèð Þðóêîâ. ISSN 1310-3415.
2005, ¹ 2: Ïåòêîâà, Ò. Çà ñòåíîïèñèòå ïîä ìîãèëàòà Îñòðóøà, 5–11;
Áîæèíîâ, Â. Àíäðåé Ëÿï÷åâ è ÂÌÐÎ íà Èâàí Ìèõàéëîâ, 24–32; Õàäæèåâ,
È. Æåðòâèòå íà àíãëî-àìåðèêàíñêàòà áîìáàðäèðîâêà íàä ãðàä Äóïíèöà
íà 4 ÿíóàðè 1944 ã., 46–48; Ïàíàéîòîâ, Ò. Òåìèòå íà âñåêèäíåâíèÿ âåñòíèê
„Ìèð“ (áúëãàðñêèÿ „Òàéìñ“) â ãîäèíèòå íà Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà, 49–
60; Ïåòêîâ, Í. Ïðîáëåìúò çà âåðîó÷åíèåòî â öúðêîâíî-äúðæàâíèòå îòíî-
øåíèÿ (9.9.1944 ã.–1948), 61–76.
2005, ¹ 3: Îâ÷àðîâ, Í. Çà èäåíòèôèêàöèÿòà íà ñãðàäè çà ñêðèïòîðèè,
êàíöåëàðèè è àðõèâè â ñòðàíè îò ïðàâîñëàâíèÿ êóëòóðåí êðúã, 5–20;
Êèðèëîâà, À. Ïðèíîñúò íà íÿêîëêî êîìèòåòà çà ôèíàíñèðàíå íà ðåâîëþ-
öèîííàòà îðãàíèçàöèÿ ïðåç 1873–1875 ãîäèíà, 46–56; ßí÷åâ, Â. Ðóñêàòà
êîíöåïöèÿ çà áúëãàðñêàòà àðìèÿ ñëåä Îñâîáîæäåíèåòî, 57–61; Ïåòêîâ, Ï.
Ãåíåðàë Ïàâåë õ/è Õðèñòîâ (Æåëåçíèÿ ãåíåðàë) „Êàíàëèÿòà“, 73–78; Ìàð-
êîâñêè Ä. Çà åäèí îáðàçöîâ åâðîïååö è íåãîâàòà áúëãàðñêà ó÷àñò, 79–83;
Ïåí÷åâ, Âë. ×àñò îò êîëåêòèâíà íàõîäêà ñ ìåäíè ñêèôàòè, óêðèòè êúì
êðàÿ íà öàðóâàíåòî íà Êîíñòàíòèí Àñåí, 84–87; Áàí÷åâ, Á. Ëèâàíèçàöàöèÿ
ñðåùó áàëêàíèçàöèÿ â áúëãàðñêèÿ âúíøíîïîëèòè÷åñêè ðå÷íèê ïðåç 1991 ã.,
88–93.
Ìóçèêàëíè õîðèçîíòè. Ñúþç íà áúëãàðñêèòå ìóçèêàëíè è òàíöîâè äåéöè.
Ãë. ðåä. ä-ð Þë. Êóþìäæèåâ. ISSN 1310-0076.
2005, ¹ 5: Ðÿäêîâà, Áë. Áóðãàñêèÿò áàëåò â Èñòàíáóë, ñ. 5; Áúæåâ, Õð.
Îðãàíèòå â Áúëãàðèÿ, 20–24; Ðóñêîâ, Ð. è Ñâ. Ðàé÷åâ. Ïîãëåä âúðõó âîêàë-
íî-ïîñòàíîâú÷íèòå è åñòåòè÷åñêèòå ïðèíöèïè íà ïðîô. Ãåîðãè Çëàòåâ-
×åðêèí, 36–37; Ìàëèíîâà, Ì.-Á. Ñòåôàí Ìàêåäîíñêè, 38–40.
2005, ¹ 6: ßíåâà, À. Åêñïåðèìåíòèòå â Ñîôèéñêàòà îïåðà, 17–18;
Íàãðàäèòå îò Íàöèîíàëíèÿ êîíêóðñ „Ïàí÷î Âëàäèãåðîâ“, ñ. 19; Íàöèîíàëíà
òâîð÷åñêà ñðåùà çà ìóçèêàëíîñöåíè÷íèòå èçêóñòâà â Áúëãàðèÿ, ñ. 24; Ïà-
ëèåâà, À. Îòíîâî çà „Ïîõâàëíî ñëîâî çà Êîíñòàíòèí Ôèëîñîô, íàðå÷åí
Êèðèë“ íà Êîíñòàíòèí Èëèåâ, 30–34; Êàðàïåòðîâ, Ê. Ïúðâàòà ñîëèñòêà
íà ïúðâàòà èçâúíñòîëè÷íà îïåðà – Íè÷êà Õàäæèìèòåâà-Áàòàëîâà, 42–43.
 37

Ïðîáëåìè íà èçêóñòâîòî / Art Studies Quarterly. ÁÀÍ, Èíñòèòóò çà

èçêóñòâîçíàíèå. Ãë. ðåä. ïðîô. Åëêà Áàêàëîâà. ISSN 0032-9371.
2005, ¹ 2: Ñòåôàíîâ, Â. Íàðîäíèÿò òåàòúð „Èâàí Âàçîâ“ è ïðåäèçâè-
êàòåëñòâàòà íà íîâîòî âðåìå, 3–6; Äå÷åâà, Â. Íàðîäíèÿò òåàòúð – ãëîáàë-
íî-ëîêàëíè ïðîáëåìè, 7–11; Éîðäàíîâ, Í. Çà èìåòî „Íàðîäåí òåàòúð“,
12–14; Ñïàñîâà-Äèêîâà, É. Àêòüîðñêè ïîêîëåíèÿ â Íàðîäíèÿ òåàòúð, 15–
19; Ïîïèëèåâ, Ð. Íàðîäíèÿò òåàòúð – íîðìà è îòêëîíåíèå, 20–24; Áå-
íåâà, Ñâ. Àêòüîðñêàòà òðóïà íà Íàðîäíèÿ òåàòúð – ïîâåäåí÷åñêà êóëòóðà,
25–31; Íèêîëîâà, Ê. Íàðîäíèÿò òåàòúð è âîäåùèòå èäåîëîãåìè â õîäà íà
íåãîâîòî ðàçâèòèå, 32–35; Ñòåôàíîâà, À. Íàðîäíèÿò ðåïåðòîàð íà Íàðîä-
íèÿ òåòúð, 36–54.
Ñòàðîáúëãàðèñòèêà / Palaeobulgarica. ÁÀÍ, Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêè íàó÷åí
öåíòúð. Ãë. ðåä. ñò.í.ñ. Ñâåòëèíà Íèêîëîâà. ISSN 0204-4021.
2005, ¹ 1: Êàðà÷îðîâà, È. Êúì èçó÷àâàíåòî íà áèáëåéñêèòå ïåñíè â
ñëàâÿíñêàòà ðúêîïèñíà òðàäèöèÿ, 25–43; Ìúæëåêîâà, Ì. Ïàðàëåëè ïðè
ïðèòåæàòåëíèòå ïðèëàãàòåëíè èìåíà â ñòàðîáúëãàðñêèòå åâàíãåëñêè
ïðåïèñè, 44–71; Äèìèòðîâà, À. Ñòóäèéñêèÿò ìàíàñòèð â æèòèÿòà íà ñâ. Òåî-
äîð Ñòóäèò, 72–83; Áèëÿðñêè, È. è Å. Áàðàáàø. Ñëàâÿíñêèòå ðúêîïèñè îò
Ñòàâðîïîëåîñ (Áóêóðåù), 84–106.
2005, ¹ 2: Ãàí÷åâà, Í. Èçäàíèÿ íà ñðåäíîâåêîâíè ñëàâÿíñêè ïà-
ìåòíèöè â èíòåðíåò, 3–24; Àòàíàñîâ, À. Ïåâ÷åñêèòå òåêñòîâå â ñúäúðæà-
íèåòî íà Àïîñòîë ¹ 882 îò Íàðîäíàòà áèáëèîòåêà „Ñâ. ñâ. Êèðèë è Ìåòî-
äèé“, 25–41; Âúëåâà, Öâ. Îáðàçúò íà ñâ. Âàðâàð Ïåëàãîíèéñêè â ïðèòâîðà
íà öúðêâàòà â Êðåìèêîâñêèÿ ìàíàñòèð, 49–64; Íèêîëîâ, Ã. Áúëãàðñêà ïðèí-
öåñà â öàðèãðàäñêà òúìíèöà, 65–84.
2005, ¹ 3: Íèêîëîâà, Ñâ. Çà äîêóìåíòàëíàòà îñíîâà íà ôèëîëîãè-
÷åñêàòà ñòàðîáúëãàðèñòèêà è âúçìîæíîñòèòå íà áúëãàðî-àìåðèêàíñêîòî
ñúòðóäíè÷åñòâî, 3–16; Èëèåâà, Ò. Íàáëþäåíèÿ âúðõó ëåêñèêàòà íà Áîãî-
ñëîâèåòî â ïðåâîä íà Éîàí Åêçàðõ, 36–60; Ðàøåâ, Ð. Íÿêîè äîáàâêè è
óòî÷íåíèÿ çà åçè÷åñêèÿ ïåðèîä â Áúëãàðñêèÿ àïîêðèôåí ëåòîïèñ, 61–71;
Æåëåâ, É. Íÿêîëêî íåïóáëèêóâàíè àâòîãðàôà è ïðèïèñêè îò Ðèëñêèÿ
ìàíàñòèð, 98–114.
Bulgarian Historical Review / Revue bulgare d’Histoire. Bulgarian Academy of
Sciences, Institute of History. Editor-in-Chief Virginia Paskaleva.
ISSN 0204-8906.
2005, ¹ 1–2: Michailov, S. Über die Dobrudþa-Inschrift von 943, 3–5;
Cheshmedziev, D. Knyaz Boris-Michael I: the Bulgarians’ Conversion to Christia-
nity, 6–18; Kowatschev, R. Register aus dem Osmanischen Archiv in Istambul für
die Kaza und den Sancak von Küstendil während des 16.Jh., 19–40; Letschev, W.
Österreich-Ungarische Handelsschiffahrt auf der Donau 1916–1917, 41–66;
Mitchéva, C. L’Organisation Révolutionnaire Intérieure Macédonienne (L’ORIM)
38

dans la vie politique bulgare des années 1928–1934), 67–96; Nazãrska, G.

L’Association des Femmes Bulgares à l’Instruction Supérieure (L’AFBIS) (1924–
1950), 120–147; Popova, N. Littérature scientifique historique bulgare en 2004
(suite), 250–264.
Études balkaniques. Institut d’études balkaniques. Ed.-in-Chief Agop Garabedian.
ISSN 0324-1654.
2005, ¹ 1: Kostov, A. Dutch Capital and the Balkan States (in the 19th and
the early 20th century), 37–51; Mihneva, R. et P. Voillery. La famille des Exarque
entre l’exaltation et la réalité dans les Balkans. Ivan Alexandrov Exarque, 73–100;
Zaimova, R. La modernité balkanique de l’historien Lamartine, 101–109.
 39

ÄÈÑÅÐÒÀÖÈÈ

2005
ÅÇÈÊ È ËÈÒÅÐÀÒÓÐÀ

Ïåíêà Åìèëîâà Àíãåëîâà. Òåîðåòè÷íèòå ïðîèçâåäåíèÿ íà Åëèàñ Êàíåòè, èëè

Ïîäñòúïè êúì ìèòîëîãè÷íîòî ìèñëåíå. Ñ., 2005. ÄÍ
Ðàäêà Íèêîëîâà Àòàíàñîâà. Ìèòîëîãèçàöèÿ è äåìèòîëîãèçàöèÿ íà À. Ñ. Ïóø-
êèí â ðóñêàòà ëèòåðàòóðà íà ÕÕ âåê. Ñ., 2005.
Ñòèëÿíà Àòàíàñîâà Áàòàëîâà. Àãèîãðàôñêèòå òâîðáè çà ñâ. Åâñòàòèé Ïëàêèäà
â ëàòèíñêàòà òðàäèöèÿ äî XII â. Ñ., 2005.
Èâàíêà Òîäîðîâà Ãóãóëàíîâà. Íåëè÷íèòå ôîðìè íà ãëàãîëà â áúëãàðñêèÿ â
ñúïîñòàâêà ñ äðóãè ñëàâÿíñêè åçèöè. Ñ., 2005. ÄÍ
Ìàðèÿíêà Áîðèñîâà Æåêîâà. Íàðàòèâíè ìîäåëè â áúëãàðñêàòà òðàäèöèîííà
êóëòóðà. (Ðàçêàçè çà ñåëèùíà èñòîðèÿ). Ñ., 2005.
Ñòîÿí Áîðèñîâ Æåðåâ. Áúëãàðñêîòî êíèæîâíî äðóæåñòâî è âúçðîæäåíñêèòå
òåîðåòè÷íè âúçãëåäè çà íàöèîíàëíèÿ õàðàêòåð íà íîâîáúëãàðñêèÿ êíèæîâåí
åçèê. Ñ., 2005. ÄÍ
Ðàëèöà Ñòåôàíîâà Èâàíîâà. Ìàñêàðàä è ñîòåðèîëîãèÿ íà çëîòî â ðîìàíà íà
Ùåôàí Õàéì ‘Àõàñôåð’. Åñòåòè÷åñêè èçìåðåíèÿ íà ìîòèâà çà âå÷íî ñêèòàùèÿ
åâðåèí â ìîäåðíîñòòà. Ñ., 2005.
Èâàí Ãåîðãèåâ Èëèåâ. Åïèòåòúò â ñòàðîáúëãàðñêàòà êíèæíèíà îò ÕIV–
ÕV âåê. Ñ., 2005.
Áîéêà Êèðèëîâà Èëèåâà. Ðåöåïöèÿ íà èòàëèàíñêàòà ëèòåðàòóðà â Áúëãàðèÿ.
(Áúëãàðñêîòî âúçðàæäàíå è èòàëèàíñêàòà êóëòóðà). Ñ., 2005.
Òåîäîðà Ñòåôàíîâà Êèðÿêîâà. Åçèêîâè è íååçèêîâè îñîáåíîñòè íà òåëå-
âèçèîííàòà ðåêëàìà â áúëãàðñêè è íåìñêè âèäåîêëèïîâå. Ñ., 2005.
Ðåãèíà Àëåêñàíäðîâà Êîé÷åâà. Èðìîñè è ñëîâåñíè ñòðóêòóðè â òðèîäíèòå
êàíîíè íà Êîíñòàíòèí Ïðåñëàâñêè. Ñ., 2005.
40
 41

ÍÀÓ×ÍÈ ÔÎÐÓÌÈ

2005

ÅÇÈÊ È ËÈÒÅÐÀÒÓÐÀ

Àçáóêè Íåò
Ìåæäóíàðîäíà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ
Áúëãàðñêà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå
27–28 îêòîìâðè 2005 ã. – Ñîôèÿ
36 äîêëàäà

Áúëãàðñêèòå “îñòðîâè” íà ëèíâèñòè÷íàòà êàðòà íà Áàëêàíèòå

Ìåæäóíàðîäíà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ
Ôàêóëòåò ïî ñëàâÿíñêè ôèëîëîãèè íà Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò „Ñâ. Êëèìåíò
Îõðèäñêè“
4–6 íîåìâðè 2005 ã. – Ñîôèÿ
60 äîêëàäà

Åìàíóèë Ïîïäèìèòðîâ è áúëãàðñêèÿò ìîäåðíèçúì

Íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ ïî ñëó÷àé 120 ãîäèíè îò ðîæäåíèåòî íà ïîåòà
Èíñòèòóò çà ëèòåðàòóðà ïðè ÁÀÍ
20 îêòîìâðè 2005 ã. – Ñîôèÿ
17 äîêëàäà

Èâàí Øèøìàíîâ – ó÷åíèÿò è ãðàæäàíèíúò

Øèøìàíîâè ÷åòåíèÿ 2
Èíñòèòóò çà ëèòåðàòóðà ïðè ÁÀÍ
27–28 îêòîìâðè 2005 ã. – Ñîôèÿ

Èêîíè÷íîñò â ëèòåðàòóðíàòà êîìóíèêàöèÿ

Ïîëñêî-áúëãàðñêà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ
Èíñòèòóò çà ëèòåðàòóðà ïðè ÁÀÍ
19–20 ñåïòåìâðè 2005 ã. – Ñîôèÿ
8 äîêëàäà
42

Èíòåðäèñöèïëèíàðåí êîëîêâèóì ïî ñòàðîáúëãàðñêà ëèòåðàòóðà è êóëòóðà

Èíñòèòóò çà ëèòåðàòóðà ïðè ÁÀÍ
10–11 íîåìâðè 2005 ã. – Ñîôèÿ
30 äîêëàäà

Ëèòåðàòóðàòà – òîïîñè è ïîñîêè

Ïîñâåòåí íà 200-ãîäèøíèíàòà îò ðîæäåíèåòî íà Õàäæè Íàéäåí Éîâàíîâè÷
Èíñòèòóò çà ëèòåðàòóðà ïðè ÁÀÍ
24–25 íîåìâðè 2005 ã. – Ñîôèÿ

Ëèòåðàòóðîçíàíèåòî ïðåç ÕÕ âåê – äèíàìèêà íà öåííîñòèòå

Èíñòèòóò çà ëèòåðàòóðà ïðè ÁÀÍ
21–22 íîåìâðè 2005 ã. – Ñîôèÿ

Íàó÷íà ñåñèÿ, ïîñâåòåíà íà æèâîòà è òâîð÷åñòâîòî íà Ñàâà Äîáðîïëîäíè

Ïî ñëó÷àé 185 ãîäèíè îò ðîæäåíèåòî ìó è 50 ãîäèíè îò ñúçäàâàíåòî íà Ðåãèîíàëíà
áèáëèîòåêà „Ñàâà Äîáðîïëîäíè“
Ðåãèîíàëíà áèáëèîòåêà „Ñàâà Äîáðîïëîäíè“ – Ñëèâåí
1–2 äåêåìâðè 2005 ã. – Ñëèâåí

Ïðîáëåìè íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâîòî äåëî è íà áúëãàðñêàòà êóëòóðà ïðåç IÕ–Õ âåê

Ìåæäóíàðîäíà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ, ïîñâåòåíà íà 25-ãîäèøíèíàòà îò îñíîâàâàíåòî
íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêèÿ íàó÷åí öåíòúð ïðè ÁÀÍ è â ïàìåò íà 1120-ãîäèøíèíà îò
ñìúðòòà íà ñâ. Ìåòîäèé
Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêè íàó÷åí öåíòúð ïðè ÁÀÍ
28 ñåïòåìâðè–2 îêòîìâðè 2005 ã. – Ñîôèÿ
Ó÷àñòâàò 92 ó÷åíè îò 17 ñòðàíè

„Ñëîâîòî – êëàñè÷åñêî è íîâî“

Íàöèîíàëíà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ, ïîñâåòåíà íà 40-ãîäèøíèíàòà îò ñúçäàâàíåòî íà
ñàìîñòîÿòåëåí Ôàêóëòåò ïî êëàñè÷åñêè è íîâè ôèëîëîãèè
Ôàêóëòåò ïî êëàñè÷åñêè è ñëàâÿíñêè ôèëîëîãèè íà Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò
„Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè“
5–6 äåêåìâðè 2005 ã. – Ñîôèÿ

Þáèëåéíà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ „120 ãîäèíè îò ðîæäåíèåòî íà Íèêîëàé Ëèëèåâ“

Èíñòèòóò çà ëèòåðàòóðà ïðè ÁÀÍ
14 íîåìâðè 2005 ã. – Ñîôèÿ
10 äîêëàäà

Þáèëåéíà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ „125 ãîäèíè îò ðîæäåíèåòî íà Éîðäàí Éîâêîâ“

Íîâ áúëãàðñêè óíèâåðñèòåò
23–24 ñåïòåìâðè 2005 ã. – Ñîôèÿ
 43

Þáèëåéíà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ „110 ãîäèíè îò ðîæäåíèåòî íà Ãåî Ìèëåâ“

Èíñòèòóò çà ëèòåðàòóðà ïðè ÁÀÍ
15 íîåìâðè 2005 ã. – Ñîôèÿ
12 äîêëàäà

Þáèëåéíà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ ïî ïîâîä „100-ãîäèøíèíàòà îò ðîæäåíèåòî íà Èëèÿ

Âîëåí“
Èíñòèòóò çà ëèòåðàòóðà ïðè ÁÀÍ
15–16 äåêåìâðè 2005 ã. – Ñîôèÿ

ÈÑÒÎÐÈß È ÀÐÕÅÎËÎÃÈß
Áúëãàðè è èòàëèàíöè ïðåç âåêîâåòå â áîðáè çà íåçàâèñèìîñò è äúðæàâíîñò
Íàó÷åí ñåìèíàð ïî ñëó÷àé 200 ãîäèíè îò ðîæäåíèåòî íà Äæóçåïå Ìàöèíè (1805–
1872)
Èíñòèòóò ïî èñòîðèÿ ïðè ÁÀÍ è Èòàëèàíñêè êóëòóðåí èíñòèòóò, Ñîôèÿ
6–8 îêòîìâðè 2005 ã. – Ñîôèÿ
18 äîêëàäà

Äèëåìè ïðåä Åâðîïåéñêèÿ ñúþç, Áàëêàíèòå, Áúëãàðèÿ è Ðóñèÿ

Êðúãëà ìàñà
Áúëãàðñêà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå, Èñòîðè÷åñêè ôàêóëòåò íà Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò
„Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè“ è Ðóñêèÿ êóëòóðíî-èíôîðìàöèîíåí öåíòúð â Ñîôèÿ
16 ñåïòåìâðè 2005 ã. – Ñîôèÿ

Èçñëåäâàíèÿ â ïàìåò íà àêàä. Àíàíè ßâàøîâ

Íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ ïî ïîâîä 150 ãîäèíè îò ðîæäåíèåòî ìó
Èñòîðè÷åñêè ìóçåé – Ðàçãðàä
25 îêòîìâðè 2005 ã. – Ðàçãðàä
33 äîêëàäà

130 ãîäèíè îò Ñòàðîçàãîðñêîòî âúñòàíèå

Îáùîáúëãàðñêè êîìèòåò „Âàñèë Ëåâñêè“
4 îêòîìâðè 2005 ã. – Ñòàðà Çàãîðà
5 äîêëàäà

Ñúäáàòà íà ïîáîðíèöèòå ñëåä Îñâîáîæäåíèåòî

Èñòîðè÷åñêè ÷åòåíèÿ „Ñêðàâåíà 2005“
2 þíè 2005 ã. – Ñêðàâåíà
6 äîêëàäà
44

ÅÒÍÎÃÐÀÔÈß È ÔÎËÊËÎÐ
Áðåãúò, ìîðåòî è Åâðîïà. Ìîäåëè íà èíòåðêóëòóðíà êîìóíèêàöèÿ
Ìåæäóíàðîäíà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ
Èíñòèòóò çà ôîëêëîð ïðè ÁÀÍ è îáùèíà Ïîìîðèå
8–1 ñåïòåìâðè 2005 ã. – Ïîìîðèå
Ó÷àñòâàò ó÷åíè îò 8 ñòðàíè è äîêëàäèòå ñà ãðóïèðàíè â ñëåäíèòå ðàáîòíè çàñåäàíèÿ:
„Ïîìîðèå è Åâðîïà“, „Ìîðñêèòå êóëòóðè“, „Æèâîò êðàé ìîðåòî“, „Èíòåðêóëòóðíà
êîìóíèêàöèÿ“, „Ñðåùè ñ äðóãèòå. Òóðèçúì“, „Âÿðâàíèÿ, ñèìâîëè, îáðàçè“ è „Îá-
ùíîñòèòå è ìîðåòî“

Ëîêàëíè êóëòóðè è òðàäèöèè â Áúëãàðèÿ è Èòàëèÿ: èñòîðè÷åñêè ïðî÷èò íà ïðîáëå-

ìàòèêàòà è ïðîáëåìè íà êóëòóðíîòî íàñëåäÿâàíå
Áúëãàðî-èòàëèàíñêè êîëîêâèóì
Èíñòèòóò çà ôîëêëîð ïðè ÁÀÍ, Èíñòèòóò „Ëà Ñàïèåíöà“, Ðèì è Èòàëèàíñêè êóëòóðåí
èíñòèòóò, Ñîôèÿ
15–17 ñåïòåìâðè 2005 ã. – Ñîôèÿ

Ñòåðåîòèïè è ìèòîâå â áúëãàðñêàòà è ïîëñêàòà êóëòóðà â óñëîâèÿòà íà ìóëòèêóëòóðèçúì

Áúëãàðñêî-ïîëñêà íàó÷íà ñåñèÿ
Èíñòèòóò çà ôîëêëîð ïðè ÁÀÍ è Èíñòèòóò çà ñëàâèñòèêà ïðè ÏÀÍ
14 ñåïòåìâðè 2005 ã. – Ñîôèÿ
8 äîêëàäà
 45

ÕÎÐÈÇÎÍÒÈ

Áúëãàðèñòèêàòà â èòàëèàíñêèòå óíèâåðñèòåòè:

Òðàäèöèè è ñúâðåìåííî ñúñòîÿíèå
Òðàäèöèèòå íà óíèâåðñèòåòñêàòà áúëãàðèñòèêà â Èòàëèÿ âîäÿò íà÷àëîòî
ñè îò 20-òå ãîäèíè íà ÕÕ âåê, êîãàòî ñå ôîðìèðà èòàëèàíñêàòà íàó÷íà ñëà-
âèñòèêà1 . Ïúðâåíñòâîòî ïðèíàäëåæè íà Ðèìñêèÿ óíèâåðñèòåò „La Sapienza“,
êúäåòî Åíðèêî Äàìèàíè (1892–1953), ïîëèãëîò è âñåñòðàííî ïîäãîòâåí ñëà-
âèñò, ïî âñåîáùî ïðèçíàíèå – èñòèíñêèÿò îñíîâîïîëîæíèê íà èòàëèàíñêàòà
áúëãàðèñòèêà2 – çàïî÷âà äà âîäè ñèñòåìåí êóðñ ïî áúëãàðñêè åçèê è ëèòåðà-
òóðà: îò ôåâðóàðè 1929 ã. êàòî ñâîáîäåí äîöåíò, à îò þíè 1930 êàòî èçâúíðåäåí
ïðîôåñîð, ïîäïîìàãàí îò ëåêòîð ñ ìàé÷èí åçèê áúëãàðñêè. Ñðåä ïúðâèòå
ñòóäåíòè áúëãàðèñòè â Ðèì å áúäåùèÿò ïðîôåñîð Ëóèäæè Ñàëâèíè (1911–
1957)3 , êîéòî äåáþòèðà ïðåç 1930 ãîäèíà ñ åäíà àíòîëîãèÿ „Áúëãàðñêè íà-
ðîäíè ïåñíè“4 , à ïðåç 1933 ãîäèíà çàùèòàâà ïúðâàòà â Èòàëèÿ äèïëîìíà
ðàáîòà ïî áúëãàðèñòèêà, ïîñâåòåíà íà áúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà îò Îñâîáîæäå-
íèåòî äî Áàëêàíñêàòà âîéíà5 . Ïî-êúñíî äèïëîìàíò íà Äàìèàíè â Ðèì ñ òåìà
âúðõó Ïåí÷î Ñëàâåéêîâ ùå ñòàíå è èçâåñòíèÿò èòàëèàíñêè ïàëåîñëàâèñò è

1
Çà íà÷àëíèÿ ïåðèîä â ðàçâèòèåòî íà èòàëèàíñêàòà áúëãàðèñòèêà âæ. Äåë’Àãàòà Äæ., Íà÷à-
ëîòî íà áúëãàðèñòèêàòà â Èòàëèÿ. – Â: Áúëãàðèñòèêà 2001, 2. Äîêëàäè îò ìåæäóíàðîäíàòà
ðàáîòíà ñðåùà. Ñîôèÿ, 21–22 ñåïòåìâðè 2001 ã. ÁÀÍ, Ñîôèÿ 2001, 108–119; ñðâí. è Jerkov
J. Bulgaristica. – In: La slavistica in Italia. Cinquant’anni di studi (1940–1990), Roma 1994, 429–
453 (è ïî–êîíêðåòíî ñ. 434–435).
2
Çà íåãî êàòî áúëãàðèñò âæ. Dimov G. Enrico Damiani e la Bulgaria. – In: Relazioni storiche e
culturali fra l’Italia e la Bulgaria. Studi presentati al Convegno Italo–Bulgaro in memoria di Enrico
Damiani (Napoli–Positano, 29 maggio–3 giugno 1979), Napoli 1982, 13–21; Lekova T. Enrico Damiani
tra Italia e Bulgaria è Spassowa V. Enrico Damiani e la letteratura bulgara: dialogo tra due nazioni â
ñá. Traduzione e dialogo tra le nazioni. Convegno internazionale dedicato alla memoria di Enrico
Damiani. Napoli 27–30 settembre 2002, Napoli–Kraków 2003, 45–61, 63–69.
3
Çà íåãî êàòî áúëãàðèñò âæ. Di Sora D. Luigi Salvini bulgarista. – In: Luigi Salvini. Studioso ed
interprete di literature e culture d’Europa. A cura di G. Dell’Agata, Pisa 2000, 35–41.
4
Canti popolari bulgari. Roma 1930. Ïðåäãîâîðúò å îò Å. Äàìÿíè.
5
Ïóáëèêóâàíà â ðàçøèðåí è ïðåðàáîòåí âèä: Salvini L. La letteratura bulgara dalla Liberazione
alla prima guerra balcanica (1878–1912), Roma 1936.
46

áúëãàðèñò ïðîô. Ðèêàðäî Ïèêèî, êîéòî çàùèòàâà äèïëîìíàòà ñè ðàáîòà ïðåç

1946 ã.6
Ïðîäúëæàâàéêè äà ïðåïîäàâà â Ðèì, ïðåç 1941 ã. Äàìèàíè ñòàâà òèòóëÿð
íà íîâîîñíîâàíàòà Kàòåäðà ïî áúëãàðñêè åçèê è ëèòåðàòóðà â Èçòî÷íèÿ óíè-
âåðñèòåòñêè èíñòèòóò â Íåàïîë. Òàì îò íà÷àëîòî íà 30-òå ãîäèíè ïðàêòè÷åñêè
çàíÿòèÿ ïî áúëãàðñêè åçèê âîäè Åêàòåðèíà Äàíåâà Êîëîçèìî, êîÿòî ïðîäúë-
æàâà äà ðàáîòè êàòî ëåêòîð äî 1953 ã. Ïðåç 1942 ã. Äàìèàíè èçäàâà äâå êíèãè,
êîèòî çà äúëãî âðåìå èãðàÿò ðîëÿòà íà ó÷åáíè ïîìàãàëà çà ñòóäåíòèòå: „Òåî-
ðåòè÷åí è ïðàêòè÷åñêè êóðñ ïî áúëãàðñêè åçèê“7 è „Î÷åðê ïî èñòîðèÿ íà
áúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà îò âúçíèêâàíåòî £ äî äíåñ“, ïðèäðóæåí îò „Àñïåêòè
íà áúëãàðñêèÿ äóõ îòðàçåíè â ëèòåðàòóðàòà, â èñòîðèÿòà è â êóëòóðàòà“8 .
 äðóãè èòàëèàíñêè óíèâåðñèòåòè äî êðàÿ íà Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà
íÿìà ñïåöèôè÷íè ïðåïîäàâàíèÿ, ïîçâîëÿâàùè èçó÷àâàíåòî íà áúëãàðñêè åçèê
è ëèòåðàòóðà êàòî ïúðâà èëè êàòî âòîðà ñïåöèàëíîñò, íî òåìè, çàñÿãàùè
íàé-âå÷å ñòàðîáúëãàðñêèÿ ïåðèîä, ñå ðàçãëåæäàò â ðàìêèòå íà îáùèòå êóðñîâå
ïî ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ. Îñîáåíî àêòèâåí â òîâà îòíîøåíèå å Àðòóðî Êðîíÿ
(1896–1967)9 , êîéòî îò 1936 ã. ïðåïîäàâà ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ â óíèâåðñè-
òåòèòå â Ïàäóà è Áîëîíÿ, à îò 1940 ã. å òèòóëÿð íà ïúðâàòà â Èòàëèÿ êàòåäðà
ïî ñúðáî-õúðâàòñêè åçèê è ëèòåðàòóðà â Ïàäóà. Ïðåç 1936 ã. Êðîíÿ ïóáëèêóâà
„Î÷åðöè ïî ñòàðîáúëãàðñêà ëèòåðàòóðà“10 , â êîèòî òÿ çà ïðúâ ïúò å ñðàâíè-
òåëíî ïúëíî ïðåäñòàâåíà íà èòàëèàíñêèÿ ÷èòàòåë. Ïðåç 1942 ã. ïîä ðúêîâîä-
ñòâîòî íà Êðîíÿ â Ïàäóà ñå äèïëîìèðà Ëàâèíèÿ Áîðèåðî (1913–1986), êîÿ-
òî ïî-êúñíî ñïåöèàëèçèðà áúëãàðñêè åçèê è ëèòåðàòóðà ïðè ïðîô. Ðîæå
Áåðíàð â Ïàðèæ.
Ñëåä Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà ïðîäúëæàâà ïðåïîäàâàòåëñêàòà è ïðå-
âîäà÷åñêà äåéíîñò íà Å. Äàìèàíè, à ñëåä ñìúðòòà ìó ïðåç 1953 ãîäèíà

6
Âæ. çà íåãî âñòúïèòåëíèÿ î÷åðê íà Ã. Äèìîâ êúì êíèãàòà Ïèêèî Ð. Ïðàâîñëàâíîòî ñëà-
âÿíñòâî è ñòàðîáúëãàðñêàòà êóëòóðíà òðàäèöèÿ. Ñîôèÿ 1993, 5–30 è î÷åðêà â Êèðèëî-
Ìåòîäèåâñêà åíöèêëîïåäèÿ, 3, Ñ., 2003, 144–148.
7
Damiani E. Corso di lingua bulgara. Teorico-pratico. Pubblicazioni del R. Istituto Universitario
Orientale di Napoli. Edizioni Universitarie – Roma 1942, 420 p. Äî èçëèçàíåòî íà òàçè ãðàìàòèêà
ñòóäåíòèòå, ïî ñïîìåí íà Ð. Ïèêèî, ñà ïîëçóâàëè ãðàìàòèêàòà íà Æîðæ Íóðèæàí (èçâåñòåí
äååö íà èòàëî-áúëãàðñêîòî êóëòóðíî ñúòðóäíè÷åñòâî ïî îíîâà âðåìå): Nurigiani G. Grammatica
bulgara ad uso degli italiani. Milano 1929 (II ed.: 1941).
8
Damiani E. Sommario di storia della letteratura bulgara dalle origini ad oggi. Seguito da: Aspetti
dello spirito bulgaro riflessi nella letteratura, nella storia, nella cultura. Biblioteca bulgara a cura di
Enrico Damiani, N. 6, Roma 1942, 111 p.
9
Âæ. çà íåãî Arturo Cronia 1896–1967 nei ricordi di amici e nella sua opera scientifica, Padova
1978.
10
Cronia A. Saggi di letteratura bulgara antica. Inquadramento storico e versioni. Roma 1936,
126 p.
 47

ïðîô. Ë. Ñàëâèíè ïîåìà êàòåäðàòà ïî áúëãàðñêè åçèê è ëèòåðàòóðà â Ðèì,

àñèñòåíò êúì êîÿòî îò 1951 ã. å Ë. Áîðèåðî. Ñëåä ïðåæäåâðåìåííàòà ñìúðò
íà Ñàëâèíè ïðåç 1957 ã. êàòî îñíîâíà ôèãóðà â èòàëèàíñêàòà óíèâåðñèòåòñêà
áúëãàðèñòèêà ïîñòåïåííî ñå îôîðìÿ Ë. Áîðèåðî, êîÿòî ñå õàáèëèòèðà ïðåç
1962 ã. è ïðåïîäàâà ïúðâîíà÷àëíî â Èçòî÷íèÿ èíñòèòóò â Íåàïîë, à ñëåä
òîâà â Ðèì. Ïðåç 1957 ã. òÿ ïóáëèêóâà åäíà èñòîðèÿ íà áúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà
îò ñðåäàòà íà IX äî ñðåäàòà íà XX âåê, ÷èåòî ïðåðàáîòåíî èçäàíèå îò 1969 ã.11
è äî äåí-äíåøåí îñòàâà åäèíñòâåíàòà öÿëîñòíà èñòîðèÿ íà áúëãàðñêàòà ëèòå-
ðàòóðà, äîñòúïíà çà èòàëèàíñêèÿ ÷èòàòåë. Íåéíî äåëî å è èçäàäåíàòà ïðåç
1977 ã. áúëãàðñêà ãðàìàòèêà12 , â êîÿòî ñà îò÷åòåíè âñè÷êè ñëåäâîåííè íîâîñòè
íà áúëãàðñêèòå ãðàìàòèêà è ïðàâîïèñ è êîÿòî îñòàâà åäèíñòâåíà ïî ðîäà ñè
â Èòàëèÿ è äîñåãà.
Ñëåä ñìúðòòà íà ïðîô. Ë. Áîðèåðî Êàòåäðàòà ïî áúëãàðñêè åçèê è ëèòå-
ðàòóðà â Ðèìñêèÿ óíèâåðñèòåò „La Sapienza“ å ïîåòà âðåìåííî îò ïðîô. Ìà-
ðèî Êàïàëäî13 è ïîñëå îò ïðîô. ßíÿ Éåðêîâ, âúçïèòàíèê íà ñúùèÿ óíèâåð-
ñèòåò, êîÿòî å íåèí òèòóëÿð è äîñåãà. Êúì êàòåäðàòà ñå ÷èñëè è åäèí ëåêòîð,
èçïðàùàí îò Áúëãàðèÿ â ðàìêèòå íà êóëòóðíèÿ îáìåí. Â ïîñëåäíèòå äâå äå-
ñåòèëåòèÿ äîñòà ñòóäåíòè ñëàâèñòè îò „La Sapienza“ çàùèòèõà äèïëîìíè
ðàáîòè ïî áúëãàðèñòèêà. Ñ ïîä÷åðòàí èíòåðåñ êúì áúëãàðèñòè÷íàòà ïðîáëå-
ìàòèêà, ïðåäèìíî ñðåäíîâåêîâíà, ñå îòëè÷àâàò è ïðîôåñîðèòå, êîèòî âîäÿò
êóðñà ïî ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ â „La Sapienza“: îò 1961 äî 1969 ã. Ð. Ïèêèî,
ïîñëå Ñàíòå Ãðà÷îòè è ïîíàñòîÿùåì Ì. Êàïàëäî è ß. Éåðêîâ.
 Íåàïîë â ðàííèÿ ñëåäâîåíåí ïåðèîä ïðåïîäàâàíèÿòà ïî áúëãàðñêè åçèê
è ëèòåðàòóðà è ïî ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ ñå âîäÿò îò Å. Äàìèàíè, êîéòî, ìàëêî
ïðåäè ñìúðòòà ñè, çàâåùàâà íà Èçòî÷íèÿ èíñòèòóò áèáëèîòåêàòà ñè,
íàáðîÿâàùà îêîëî 11 000 òîìà, è îñíîâàâà åäèí ôîíä, áëàãîäàðåíèå íà êîéòî
òàçè áèáëèîòåêà ïðîäúëæàâà äà ñå îáîãàòÿâà è äíåñ å åäíà îò íàé-áîãàòèòå
ñëàâèñòè÷íè áèáëèîòåêè â Èòàëèÿ. Ñëåä Äàìèàíè áúëãàðèñòè÷íèòå ïðåïî-
äàâàíèÿ â Íåàïîë ñà ïîåòè îò Äàí Äàíèíî Äè Ñàðà (äî êðàÿ íà 50-òå ãîäèíè),
ïîñëå îò Ë. Áîðèåðî, à ñëåä íåéíîòî îêîí÷àòåëíî óñòàíîâÿâàíå â Ðèì, êàòî
èçâúíðåäåí ïðîôåñîð ïî áúëãàðñêè åçèê è ëèòåðàòóðà â Íåàïîë ðàáîòè
ïðîô. Ãåîðãè Äèìîâ, ÷èèòî ïðèíîñè çà ðàçâèòèåòî íà áúëãàðî-èòàëèàíñêèòå
âðúçêè â îáëàñòòà íà õóìàíèòàðíèòå íàóêè ñà äîáðå èçâåñòíè.  ðåäèöà ñëó÷àè,
êîãàòî â êîíêðåòíà ó÷åáíà ãîäèíà ïðåïîäàâàíåòî îñòàâà áåç õàáèëèòèðàí

11
Borriero L. Storia della letteratura bulgara con un profilo della letteratura paleoslava, Milano
1957 (nuova edizione aggiornata: Sansoni-Accademia, Firenze 1969).
12
Borriero L. Grammatica bulgara, LICOSA, Firenze [1977 – â ñàìîòî èçäàíèå ãîäèíàòà íå å
ïîñî÷åíà].
13
Âæ. çà íåãî Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêà åíöèêëîïåäèÿ, ò. 2, Ñ., 1995, 222–224.
48

òèòóëÿð, Êàòåäðàòà ïî áúëãàðèñòèêà ñå îãëàâÿâà ïî ñúâìåñòèòåëñòâî îò ïðîô.

Íóëî Ìèíèñè, äúëãîãîäèøåí òèòóëÿð íà Êàòåäðàòà ïî ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ,
äèðåêòîð íà Èíñòèòóòà ïî ñëàâèñòèêà è ðåêòîð íà Èçòî÷íèÿ èíñòèòóò. Êàòî
ñòóäåíò Í. Ìèíèñè ñëóøà ëåêöèè ïî áúëãàðñêè åçèê ïðè Å. Äàìèàíè è ïî-
êúñíî â ðàçíîñòðàííàòà ìó íàó÷íîèçñëåäîâàòåëñêà äåéíîñò íå ëèïñâàò è
áúëãàðèñòè÷íè (åçèêîâåäñêè) òåìè.
Ïðåç 1976 ã. â Íåàïîëñêèÿ îðèåíòàëñêè èíñòèòóò ïîñòúïâà êàòî àñèñòåíò
ïî ðóñêà ëèòåðàòóðà Âàðäàðèíà Ñïàñîâà Äàë’Àëüî, íà êîÿòî ñêîðî çàïî÷âàò
äà áúäàò âúçëàãàíè ñåìèíàðè ïî áúëãàðñêà ëèòåðàòóðà. Ñëåä 1984 êàòåäðàòà
ïî áúëãàðèñòèêà å ðúêîâîäåíà ïî ñúâìåñòèòåëñòâî îò ïðîô. Ð. Ïèêèî, êîéòî
ñëåä çàâðúùàíåòî ñè îò ÑÀÙ ðàáîòè â Íåàïîë êàòî òèòóëÿð íà Êàòåäðàòà
ïî ðóñêè åçèê è ëèòåðàòóðà, âîäåéêè è êóðñà ïî öúðêîâíîñëàâÿíñêà ëèòåðà-
òóðà. Â îòäåëíè ãîäèíè êàòåäðàòà å ðúêîâîäåíà è îò ïðîô. Ðîñàíà Ïëàòîíå.
Îò 1991/92 ó÷åáíà ãîäèíà ñ ïðåïîäàâàíèÿòà ïî áúëãàðñêè åçèê è ëèòåðàòóðà
å íàòîâàðåíà Âàðäàðèíà Ñïàñîâà, êîÿòî ãè âîäè è äîñåãà, ïîäïîìàãàíà îò
ëåêòîð14 .
 íà÷àëîòî íà 70-òå ãîäèíè ðåäîâåí êóðñ ïî áúëãàðñêè åçèê è ëèòåðàòóðà
ñå îòêðèâà è â óíèâåðñèòåòà â Áàðè, êúäåòî ñ ïðåïîäàâàíåòî å íàòîâàðåíà
Íèêîëåòà Êîíòå Ìèëòåíîâà. Îòñúñòâèåòî íà ëåêòîð ñ ìàé÷èí åçèê áúëãàðñêè
îãðàíè÷àâà åôåêòà îò òîâà ïðåïîäàâàíå ãëàâíî â îáëàñòòà íà ëèòåðàòóðàòà è
íà òåîðåòè÷íîòî çàïîçíàâàíå ñ áúëãàðñêàòà ãðàìàòèêà; çà ðàçëèêà îò óíè-
âåðñèòåòèòå â Ðèì è Íåàïîë, îò òîçè â Áàðè çàñåãà íå ñà èçëåçëè áúëãàðèñ-
òè÷íè êàäðè, ìàêàð ÷å äèñöèïëèíàòà å ìîãëà äà áúäå èçáèðàíà è êàòî ïúðâà,
è êàòî âòîðà (ïðåäèìíî) ñïåöèàëíîñò. Ïðåç ó÷åáíèòå 2003/04 è 2004/05 êóðñúò
å âúçëîæåí ïî ñúâìåñòèòåëñòâî íà Â. Ñïàñîâà, êîÿòî àêöåíòóâà âúðõó åçèêî-
âîòî ïðåïîäàâàíå, à îò åñåíòà íà 2005 ã. çà íåãîâ òèòóëÿð å íàçíà÷åíà àñî-
öèèðàí ïðîô. Áàðáàðà Ëîìàäæèñòðî.  íîâèòå óñëîâèÿ íà èêîíîìè÷åñêî
ñúòðóäíè÷åñòâî (ïðåç Áàðè ìèíàâà Åâðîïåéñêè òðàíñïîðòåí êîðèäîð ¹ 8)
ñàìèÿò ãðàä è öåëèÿò ðåãèîí Ïóëèÿ ñà ñèëíî çàèíòåðåñîâàíè îò ðàçâèòèåòî
íà ñúòðóäíè÷åñòâîòî ñ áàëêàíñêèòå ñòðàíè è òîâà áè ìîãëî äà ñòèìóëèðà è
èçó÷àâàíåòî íà áúëãàðñêèòå åçèê è ëèòåðàòóðà.
×åòâúðòèÿò èòàëèàíñêè óíèâåðñèòåò, â êîéòî ñå âîäè ðåäîâåí êóðñ ïî
áúëãàðñêè åçèê è ëèòåðåàòóðà, å òîçè â Ïèçà. Ïðåç 1959–1961 ã. ïðîô. Ð. Ïè-
êèî, êîéòî ïî òîâà âðåìå å íà ùàò âúâ Ôëîðåíòèíñêèÿ óíèâåðñèòåò, ÷åòå
ëåêöèè ïî ñðåäíîâåêîâíè ñëàâÿíñêè ëèòåðàòóðè â Ïèçà, êúäåòî íåãîâ ñòóäåíò

14
Äî êðàÿ íà 2004 ãîäèíà ëåêòîðàòúò â Íåàïîë ñå ïîääúðæàøå ïî ëèíèÿ íà êóëòóðíèÿ îáìåí,
íî ïîðàäè ïðîìåíèëèòå ñå ôèíàíñîâè óñëîâèÿ ïîâå÷åòî îáìåííè ëåêòîðàòè áÿõà çàêðèòè îò
ñòðàíà íà ðåêòîðàòà.
 49

å Äæóçåïå Äåë’Àãàòà. Îò ó÷åáíàòà 1964/65 ã. Äåë’Àãàòà å âå÷å ïðåïîäàâàòåë

ïî ñëàâèñòèêà â ñúùèÿ óíèâåðñèòåò, êúäåòî ñå õàáèëèòèðà è ñòàâà òèòóëÿð
íà Êàòåäðàòà ïî ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ, êàòî â ðàçëè÷íè ãîäèíè âîäè îòäåëíè
êóðñîâå ïî ðóñêà, ïî ÷åøêà è ïî áúëãàðñêà ëèòåðàòóðà, à îò åñåíòà íà 2002 ã.
å òèòóëÿð íà ïðåïîäàâàíåòî ïî áúëãàðñêè åçèê è ëèòåðàòóðà15 , êúì êîåòî
èìà è ùàòåí ëåêòîð. Îñâåí â ÷èñòî àêàäåìè÷åí ïëàí, ïðîô. Äåë’Àãàòà ðàçâèâà
àêòèâíà áúëãàðèñòè÷íà äåéíîñò ñ ïî-øèðîê îáùåñòâåí ðåçîíàíñ: ïóáëè÷íè
ëåêöèè, îðãàíèçàöèÿ íà äíè íà áúëãàðñêàòà êóëòóðà, ïðåâîäè. Çà îòáåëÿçâàíå
ñà è ãðèæèòå ìó çà ôîðìèðàíå íà ìëàäè áúëãàðèñòè ÷ðåç äèïëîìíè ðàáîòè
è äîêòîðñêè äèñåðòàöèè, êîèòî ðúêîâîäè. Îò 1987 äî 2002 ãîäèíà ðåäîâíèÿò
äâåãîäèøåí êóðñ ïî áúëãàðñêè åçèê è ëèòåðàòóðà â Ïèçà ñå âîäè îò Äàíèåëà
Äè Ñîðà, êîÿòî, ñëåä 10 ãîäèíè ïðåêàðàíè êàòî ëåêòîð ïî èòàëèàíñêè åçèê
âúâ Âåëèêî Òúðíîâî, Ìîñêâà è Ñîôèÿ, ñòàâà àñèñòåíò â Ïèçà, êúäåòî ïðåïî-
äàâà ðóñêà è áúëãàðñêà ëèòåðàòóðà. Îò 1998/99 ã. òÿ ïðåïîäàâà áúëãàðñêè
åçèê è ëèòåðàòóðà è âúâ Âòîðèÿ ðèìñêè óíèâåðñèòåò „Tor Vergata“, êúäåòî ñå
ïðåìåñòâà îêîí÷àòåëíî îò 2002/03 ã. Ïðåç 1995 ã. Äè Ñîðà îñíîâàâà â Ðèì
èçäàòåëñêàòà êúùà „Âîëàíä“, êîÿòî ïóáëèêóâà ìíîæåñòâî ñëàâÿíñêè àâòîðè,
ñðåä êîèòî Åìèëèàí Ñòàíåâ, Éîðäàí Ðàäè÷êîâ, Èâàí Êóëåêîâ è äð.16

*
Íà íÿêîëêî ìåñòà â òîâà èçëîæåíèå ñòàíà äóìà çà „ðåäîâåí êóðñ“ ïî
áúëãàðñêè åçèê è ëèòåðàòóðà. Ñïîðåä îðãàíèçàöèÿòà íà âèñøåòî îáðàçîâàíèå
â Èòàëèÿ, êîÿòî, íåçàâèñèìî îò íÿêîè ïðîìåíè (îñîáåíî ñëåä ñòóäåíòñêèòå
âúëíåíèÿ îò 1968 ã.), ñúùåñòâóâàøå äî 1999 ã., òîâà îçíà÷àâà ïîñòîÿíåí êóðñ
ïî äàäåíèÿ åçèê è ëèòåðàòóðà, êîéòî ìîæå äà áúäå èçáèðàí îò ñòóäåíòèòå
êàòî îñíîâíà ñïåöèàëíîñò ñ 4-ãîäèøíî èçó÷àâàíå è ñ îòäåëåí ïèñìåí è óñòåí
èçïèò âñÿêà ãîäèíà, êàòî âòîðà ñïåöèàëíîñò ñ 3-ãîäèøíî èçó÷àâàíå è îáù
ãîäèøåí èçïèò ïî åçèê è ëèòåðàòóðà è êàòî òðåòè åçèê è ëèòåðàòóðà ñ 2-ãî-
äèøåí êóðñ. Òîâà áåøå îñíîâíèÿò ìîäåë, ïî êîéòî ñå ïîäãîòâÿõà ñïåöèàëèñòè
ïî åçèê è ëèòåðàòóðà, äîêàòî â ñïåöèàëíîñòèòå ñ èñòîðèêî-ôèëîëîãè÷åñêè
ïðîôèë ìîæåøå äà ñå èçó÷àâàò ïîâå÷å åçèöè è ëèòåðàòóðè ñ ïî-ìàëêà ïðî-
äúëæèòåëíîñò íà êóðñà. Ñòóäåíòèòå, èçáðàëè äàäåí åçèê è ëèòåðàòóðà êàòî

15
Âæ. çà íåãî ïðåäèñëîâèåòî íà Êð. Ñòàí÷åâ êúì êí.: Äåë’Àãàòà Äæ. Ñòóäèè ïî áúëãàðèñòèêà
è ñëàâèñòèêà, Ñîôèÿ 1999, 5–10. Äåë’Àãàòà å ãîëÿì ïî÷èòàòåë íà Éîðäàí Ðàäè÷êîâ è ñàì å
ïðåâåë íÿêîè íåãîâè ïðîèçâåäåíèÿ, à â æèâîòà ãè ñâúðçâàøå ñúðäå÷íî ïðèÿòåëñòâî, èçðàç íà
êîåòî å è ïîñëåñëîâúò íà Ðàäè÷êîâ êúì öèòèðàíàòà êíèãà.
16
Ñàìî îò 2000 ã. äîñåãà „Âîëàíä“ ïóáëèêóâà òðè êíèãè íà Éîðäàí Ðàäè÷êîâ è åäíà íà Èâàí
Êóëåêîâ; ïîäãîòâÿ ñå è ùå èçëåçå ïðåç þíè 2006 ïðåâîäúò íà „Åñòåñòâåí ðîìàí“ íà Ãåîðãè
Ãîñïîäèíîâ (ïðåâîä íà Äàíèåëà Äè Ñîðà è Èðèíà Ñòîèëîâà).
50

ñâîÿ îñíîâíà ñïåöèàëíîñò, ïîëàãàõà è ïîëàãàò ïîíå åäèí çàäúëæèòåëåí èçïèò

ïî ñúîòâåòíàòà ôèëîëîãèÿ, â ñëó÷àÿ ñëàâÿíñêà. Êóðñîâåòå ïî ñëàâÿíñêà ôèëî-
ëîãèÿ â ðàçëè÷íèòå óíèâåðñèòåòè ñà äîñòà ðàçíîîáðàçíè â çàâèñèìîñò îò
íàó÷íèòå èíòåðåñè íà âîäåùèòå ãè ïðîôåñîðè, íî â òÿõ òàêà èëè èíà÷å ñå
äàâàò îñíîâíè ïîçíàíèÿ çà ïðåõîäà îò èíäîåâðîïåéñêè êúì ïðàñëàâÿíñêè è
ñòàðîñëàâÿíñêè/ñòàðîáúëãàðñêè, ãëàâíè õàðàêòåðèñòèêè íà ñëàâÿíñêàòà ñðåä-
íîâåêîâíà åçèêîâà è ëèòåðàòóðíà òðàäèöèÿ, óâîä âúâ ôèëîëîãè÷åñêàòà êðè-
òèêà íà òåêñòà.  ñëó÷àèòå, êîãàòî ñòóäåíòèòå ïî èçáîð çàïèñâàõà è âòîðà
ãîäèíà ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ, îñâåí çàäúëáî÷àâàíå íà ïîçíàíèÿòà â îáëàñòòà
íà èñòîðèÿòà íà åçèêà è òåêñòóàëíàòà êðèòèêà èì ñå ïðåäëàãàøå è êóðñ ïî
ñðàâíèòåëíà ãðàìàòèêà íà ñëàâÿíñêèòå åçèöè è/èëè óâîä â åäèí äðóã ñëàâÿí-
ñêè åçèê, ðàçëè÷åí îò èçó÷àâàíèÿ/èçó÷àâàíèòå îò òÿõ. Èìåííî ïîä òàêàâà
ôîðìà, â ðàìêèòå íà êóðñà ïî ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ, íà íåìàëêî ìåñòà ñå
âîäåõà è ïîíÿêîãà îùå ñå âîäÿò ïîñòîÿííè èëè ñïîðàäè÷íè åäíîãîäèøíè
êóðñîâå ïî áúëãàðñêè åçèê, ïî-ðÿäêî è ïî ëèòåðàòóðà, ìàêàð òå äà íå ìîæåõà
äà áúäàò èçáèðàíè êàòî îñíîâíà ñïåöèàëíîñò â äàäåíèÿ óíèâåðñèòåò. Òàêà
çàïî÷âà ïðåïîäàâàíåòî íà áúëãàðñêè åçèê è ëèòåðàòóðà â Ïèçà, êàêòî âå÷å
ñòàíà äóìà, êúäåòî âå÷å èìà ñïåöèàëíîñò „Áúëãàðñêè åçèê è ëèòåðàòóðà“.
Ïî ïîäîáåí íà÷èí ñà âîäåíè è/èëè ñå âîäÿò êóðñîâå â Ìèëàíî (ïîä ïàòðîíàæà
íà ïðîô. Áðóíî Ìåðèäæè), Ôëîðåíöèÿ (ïðè ïðîô. À. Ðàôî è ñåãà ïðè
ïðîô. Ì. Ãàðäçàíèòè), Ïàäóà (ïðè ïðîô. Ðîçàíà Áåíàêèî), Ïàëåðìî (ïðè
ïðîô. Àëäà Äæàìáåëóêà Êîññîâà), â Òðåòè ðèìñêè óíèâåðñèòåò (îò ïðîô. Êð.
Ñòàí÷åâ).  óíèâåðñèòåòà „Ca’ Foscari“ âúâ Âåíåöèÿ áå âîäåí ïîäîáåí êóðñ
(ïðè ïðîô. Äæàíôðàíêî Äæèðàóäî) ïðåç 90-òå ãîäèíè, à ïîíàñòîÿùåì, ñúñ
ñúçäàâàíåòî íà Öåíòúð çà áàëêàíèñòè÷íè èçñëåäâàíèÿ, å îòêðèò ïîñòîÿíåí
ãîäèøåí êóðñ ïî áúëãàðñêè åçèê (âîäåí îò àñîöèèðàí ïðîô. Èëèàíà Êðúïîâà
×èíêóå) è å çàñèëåíî ïðèñúñòâèåòî íà áúëãàðèñòè÷íàòà ïðîáëåìàòèêà â
ïðåïîäàâàíèÿòà ïî ëèíãâèñòèêà è ñëàâÿíñêà ôèëîëîëãèÿ. Äî òàçè ãîäèíà
àñèñò. Êàìèëà Äàíèë÷åíêî âîäåøå ïîñòîÿíåí åäíîãîäèøåí êóðñ ïî áúëãàðñêè
åçèê â Áîëîíñêèÿ óíèâåðñèòåò.
Îò 2000 ã. â Èòàëèÿ å â õîä ðåôîðìà íà âèñøåòî îáðàçîâàíèå ïî ìîäåë,
ïðèëàãàí è â äðóãè ñòðàíè îò Åâðîïåéñêèÿ ñúþç – èçâåñòíàòà ôîðìóëà
„3 + 2“, ò.å. òðèãîäèøåí îñíîâåí êóðñ, êîéòî çàâúðøâà ñ „ìàëêà“ äèïëîìà
(â äðóãè ñòðàíè íàðè÷àíà áàêàëàâúðñêà ñòåïåí), è äâåãîäèøåí ìàãèñòúðñêè
êóðñ. Ïàðàëåëíî ñ òîâà áÿõà âúâåäåíè êëàñîâå íà äèïëîìèòå è íà ìàãèñòúð-
ñêèòå äèïëîìè, êîèòî ïðåäâèæäàò îïðåäåëåíè çàäúëæèòåëíè ìèíèìóìè è
èçâåñòíè îãðàíè÷åíèÿ ïðè èçáîðà íà äèñöèïëèíèòå – íàïð. çàäúëæèòåëíî
èçó÷àâàíå íà åäèí îò ãîëåìèòå åâðîïåéñêè åçèöè è ñâúðçàíèòå ñ íåãî ëèòå-
ðàòóðè, çàäúëæèòåëåí ìèíèìóì êðåäèòè (äîñòà âèñîê) ïî èñòîðèÿ, ôèëî-
ñîôèÿ, èçêóñòâîâåäñêè äèñöèïëèíè è ïð. Âúâåäåíà áå è êðåäèòíàòà ñèñòåìà,
êàòî âñåêè êðåäèò îòãîâàðÿ íà îïðåäåëåí áðîé ÷àñîâå çàåòîñò íà ñòóäåíòà
 51

(çàâúðøâàíåòî íà ïúðâàòà ñòåïåí íîñè 180 êðåäèòà, íà âòîðàòà – 120). Âñè÷êî

òîâà íàëîæè ñåðèîçíè ïðîìåíè â ó÷åáíèòå ïëàíîâå. Ùî ñå îòíàñÿ äî ñëàâèñ-
òèêàòà, ñòàíà ïî÷òè íåâúçìîæíî, íàïðèìåð, èçó÷àâàíåòî ñàìî íà ñëàâÿíñêè
åçèöè è ëèòåðàòóðè, êàêòî ÷åñòî ïðàâåõà ñòóäåíòèòå ïî ñòàðèòå ó÷åáíè
ïëàíîâå – íàïð. ÷åòèðèãîäèøåí êóðñ ïî ðóñêè, òðèãîäèøåí ïî áúëãàðñêè è
äâåãîäèøåí ïî äðóã ñëàâÿíñêè åçèê, ïëþñ ñúîòâåòíèòå ëèòåðàòóðè è êóðñà
ïî ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ. Ñåãà âúçìîæíèòå êîìáèíàöèè ñà äðóãè: íàé-÷åñòî
äâà îñíîâíè åçèêà, èçó÷àâàíè è òðèòå ãîäèíè â ïúðâàòà ñòåïåí è ïîñëå ñúùèòå
â ìàãèñòúðñêàòà, ñúîòâåòíèòå ëèòåðàòóðè êàòî â çàâèñèìîñò îò êëàñà òå ìîãàò
äà áúäàò èçó÷àâàíè è ñ ïî-ìàëúê áðîé ÷àñîâå è êðåäèòè, ñúîòâåòíàòà ôèëîëî-
ãèÿ èëè àêî åçèöèòå ñà îò ðàçëè÷íè ãðóïè, è äâàòà êóðñà ïî ôèëîëîãèÿ (íàïð.
ãåðìàíñêà è ñëàâÿíñêà), åâåíòóàëíî åäèíèÿò ñàìî åäèí ñåìåñòúð. Ïðåäâèäåí
å è åäèí òðåòè åçèê, èçó÷àâàí ñàìî åäíà ãîäèíà (åâåíòóàëíî îùå åäíà â ìàãèñ-
òúðñêàòà ñòåïåí, íî òàì ìîæå äà ñå èçáåðå è äðóã åäíîãîäèøåí åçèêîâ êóðñ).
Îòäåëíèòå óíèâåðñèòåòè, â êîèòî ñðåä îñíîâíèòå åçèöè ìîæå äà áúäå
èçáèðàí è áúëãàðñêè, ñà êîíêðåòèçèðàëè ïî ðàçëè÷åí íà÷èí ó÷åáíèòå ñè
ïëàíîâå, ïðèáÿãâàéêè ÷åñòî äî çàêîíà çà óíèâåðñèòåòñêàòà àâòîíîìèÿ è äî
âúçìîæíîñòòà âñåêè îòäåëåí óíèâåðñèòåò äà âúâåäå èçâåñòíî êîëè÷åñòâî
êðåäèòè ïî ñâîé èçáîð.
 ðèìñêàòà „Ñàïèåíöà“ ïðåïîäàâàíèÿòà â ïúðâàòà ñòåïåí ïðåäâèæäàò
âúçìîæíîñò çà òðèãîäèøåí èëè äâåãîäèøåí êóðñ ñ 8 êðåäèòà ãîäèøíî ïî
áúëãàðñêè åçèê (ñðåäíàòà íîðìà âúâ âñè÷êè óíèâåðñèòåòè å 7 èëè 8 êðåäèòà
ãîäèøíî íà åçèê) è 4 êðåäèòà ãîäèøíî çà áúëãàðñêà ëèòåðàòóðà; êúì òîâà ñå
ïðèáàâÿ êóðñúò ïî ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ. Ïî ïðèíöèï ñå èçó÷àâàò äâà îñíîâíè
åçèêà, êàòî åäèíèÿò îáèêíîâåíî å íà íàöèÿ îò Åâðîïåéñêèÿ ñúþç, èìà è òðåòè
åäíîãîäèøåí åçèêîâ êóðñ. Ïðîãðàìèòå çà ìàãèñòúðñêàòà ñòåïåí ñåãà äåáþ-
òèðàò è îùå íå ñà îïîâåñòåíè ïóáëè÷íî. Ïðåïîäàâàíèÿòà ïî áúëãàðèñòèêà
ñà àäðåñèðàíè êúì ñòóäåíòèòå è îò äâàòà õóìàíèòàðíè ôàêóëòåòà. Âîäÿò ñå
îò ïðîô. ßíÿ Éåðêîâ è îò ëåêòîð ïî êóëòóðíèÿ îáìåí.
 Èçòî÷íèÿ óíèâåðñèòåò â Íåàïîë17 ðåøåíèåòî å ïî-ðàçëè÷íî. Òàì â
ðàìêèòå íà ïúðâàòà ñòåïåí å ôîðìèðàíà ñïåöèàëíîñò „Ñðàâíèòåëíî åçèêî-
çíàíèå è êóëòóðîçíàíèå“, â êîÿòî å ïðåäâèäåíî èçó÷àâàíåòî íà òðè îñíîâíè
åçèêà: åäèí çàïàäåí, ñ òðèãîäèøåí êóðñ, è äâà èçòî÷íè, åâðîïåéñêè èëè íå
(ïðåäâèä ñïåöèôèêàòà íà óíèâåðñèòåòà), åäèíèÿò ñ òðèãîäèøåí, à äðóãèÿò ñ
äâåãîäèøåí êóðñ. Â ðàìêèòå íà ñïåöèàëíîñòòà å ïðåäâèäåí ñïåöèàëåí ïîòîê
„Åçèöè è êóëòóðè íà Èçòî÷íà Åâðîïà“, â êîéòî äâàòà èçòî÷íîåâðîïåéñêè
åçèêà, ñðåä êîèòî ìîæå äà ñå èçáèðà è áúëãàðñêè, ñå èçó÷àâàò òðè ãîäèíè ñ

17
Îò íÿêîëêî ãîäèíè Èçòî÷íèÿò èíñòèòóò â Íåàïîë áå ïðåèìåíóâàí íà Íåàïîëñêè èçòî÷åí
óíèâåðñèòåò (Università di Napoli „L’Orientale“).
52

ïî 8 êðåäèòà ãîäèøíî, à çàïàäíîåâðîïåéñêèÿò – äâå ãîäèíè. Çà äâåòå èçòî÷-

íîåâðîïåéñêè ëèòåðàòóðè ñà ïðåäâèäåíè ðåñïåêòèâíî 24 è 20 êðåäèòà â ðàì-
êèòå íà òðèòå ãîäèíè. Çà ñòóäåíòèòå ñëàâèñòè å çàäúëæèòåëåí è êóðñúò ïî
ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ. Íàé-õóáàâîòî â ó÷åáíèòå ïëàíîâå íà òàçè ñïåöèàëíîñò
å, ÷å â ìàãèñòúðñêàòà ñòåïåí å ïðåäâèäåí åäíîèìåíåí äâåãîäèøåí êóðñ è íå
ñå íàëàãàò çàãóáè íà êðåäèòè ïðè ïðåìèíàâàíåòî â íåÿ. Òàêà ñòóäåíòúò ñëà-
âèñò, èçáðàë çà åäèí îò îñíîâíèòå ñè åçèöè áúëãàðñêèÿ, ìîæå äà ïðîäúëæè
ñèñòåìíî ôîðìèðàíåòî ñè ïðåç âñè÷êèòå ïåò ãîäèíè.18 Çàíÿòèÿòà ñå âîäÿò
îò Âàðäàðèíà Ñïàñîâà, ïîäïîìàãàíà äî ìèíàëàòà ãîäèíà îò ëåêòîð ïî êóë-
òóðíèÿ îáìåí.
 óíèâåðñèòåòà â Áàðè åôåêòèâíîòî ïðåïîäàâàíå íà áúëãàðñêè åçèê è
ëèòåðàòóðà áå „ñúæèâåíî“ åäâà â ïîñëåäíèòå äâå ãîäèíè; ïî ïðèíöèï èçó÷à-
âàíåòî íà áúëãàðñêè åçèê è ëèòåðàòóðà êàòî îñíîâíè å ïðåäâèäåíî è â ïúðâàòà,
è âúâ âòîðàòà ñòåïåí, èìà çàïèñàíè ñòóäåíòè è ïåðñïåêòèâèòå ñà äîáðè, îñòàâà
äà ñå ðåøè ïðîáëåìúò ñ ëèïñâàùèÿ çàñåãà ëåêòîð ñ ìàé÷èí åçèê áúëãàðñêè
(ïðîáëåìúò, ðàçáèðà ñå, íå å êàäðîâè, à ôèíàíñîâ). Çàíÿòèÿòà âîäè àñîöèèðàí
ïðîô. Áàðáàðà Ëîìàäæèñòðî.
 óíèâåðñèòåòà â Ïèçà áúëãàðñêè åçèê è ëèòåðàòóðà êàòî îñíîâíà ñïå-
öèàëíîñò ìîãàò äà ñå èçáèðàò åäâà îò âëèçàíåòî â ñèëà íà íîâèòå ó÷åáíè
ïëàíîâå è òðÿáâà äà ñå ïîä÷åðòàå çàñëóãàòà íà ïðîô. Äæóçåïå Äåë’Àãàòà çà
òîçè êà÷åñòâåí ñêîê ñïðÿìî ïðåäèøíîòî ïîëîæåíèå. Ïúðâîíà÷àëíî ïðåïî-
äàâàíåòî ïî áúëãàðèñòèêà áå íàñî÷åíî ñàìî êúì ñòóäåíòèòå îò èñòîðèêî-
ôèëîëîãè÷åñêèÿ ôàêóëòåò, íî îò äâå ãîäèíè å ðàçøèðåíî è ïî ïîñîêà íà
ñòóäåíòèòå îò ñàìîñòîÿòåëíèÿ ôàêóëòåò ïî ÷óæäè åçèöè è ëèòåðàòóðè. Ïðî-
ãðàìèòå ïðåäâèæäàò ïîêðèòèå è íà äâåòå ñòåïåíè íà îáó÷åíèåòî, ìàêàð ÷å
ñèëèòå ñà ñêðîìíè – åäèí ïðîôåñîð (Äåë’Àãàòà) è åäèí ëåêòîð íà ùàò
(À. Âëàåâñêà), íî òàêîâà å ïîëîæåíèåòî íà „ìàëêèòå“ åçèöè âúâ âñè÷êè óíè-
âåðñèòåòè. Â ïúðâàòà ñòåïåí ñà ïðåäâèäåíè ïî 7 êðåäèòà ãîäèøíî çà åçèêà è
ïî òîëêîâà çà ëèòåðàòóðàòà; âúâ âòîðàòà ñòåïåí îòíîâî èìà äâà öåëîãîäèøíè
êóðñà ïî åçèêà è äâà ïî ëèòåðàòóðà; çà ñëàâÿíñêàòà ôèëîëîãèÿ ñà ïðåäâèäåíè
10 êðåäèòà (äåëèìè íà 5+5), çàíÿòèÿòà ïî ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ ñå âîäÿò îò
ïðîô. Äåë’Àãàòà è îò àñèñò. Ñèëâèÿ Òîñêàíî.
Îò ñïîìåíàòèòå ïî-ãîðå åäèíè÷íè êóðñîâå ïî áúëãàðñêè åçèê è/èëè
ëèòåðàòóðà, êîèòî íå äàâàò âúçìîæíîñò çà âçèìàíå íà áúëãàðèñòèêàòà êàòî
ñïåöèàëíîñò, íî ñïîìàãàò çà èçãðàæäàíåòî íà ìíîãîïðîôèëíè ñëàâèñòè è

18
Îò íà÷àëîòî íà òàçè ó÷åáíà ãîäèíà â Íåàïîë áå îòêðèòà è íîâà ñïåöèàëíîñò, „Ëèíãâèñòè÷íî
ïîñðåäíè÷åñòâî ñúñ ñòðàíèòå îò Èçòî÷íà Åâðîïà“, â êîÿòî ñúùî ñå èçó÷àâàò òðè åçèêà, îò
êîèòî åäèíèÿò çàäúëæèòåëíî çàïàäåí, íî õîðàðèóìúò íà åçèöèòå å ïî-âèñîê çà ñìåòêà íà òîçè
íà ëèòåðàòóðèòå è íà ôèëîëîãèÿòà.
 53

áàëêàíèñòè, ïðè íîâèòå óñëîâèÿ ñà àêòèâíè òåçè âúâ Âåíåöèÿ (Èëèàíà Êðú-
ïîâà), Ôëîðåíöèÿ (Âèêòîðèÿ Ñàëâèíè) è â Ðèìñêèÿ óíèâåðñèòåò „Òîð Âåð-
ãàòà“ (Äàíèåëà Äè Ñîðà).
Ïðîáëåìèòå íà ñòàðîáúëãàðñêèòå ëèòåðàòóðà è åçèê, êîèòî ïî ïðèíöèï
ñå òðåòèðàò â çàíÿòèÿòà ïî ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ, çàåìàò âàæíî ìÿñòî è ïîíÿ-
êîãà ñà îáåêò íà îòäåëíè ñåìèíàðíè çàíÿòèÿ â êóðñîâåòå íà òåçè ïðîôåñîðè,
÷èèòî íàó÷íè èíòåðåñè ñà ïî-êîíêðåòíî íàñî÷åíè êúì òÿõ, íåçàâèñèìî äàëè
â äàäåíèÿ óíèâåðèòåò èìà ñïåöèôè÷íè ïðåïîäàâàíèÿ ïî áúëãàðèñòèêà, èëè
íå. Â ìîìåíòà òîâà ñà Äæ. Äåë’Àãàòà è Ñ. Òîñêàíî â Ïèçà, Äæ. Öèôåð â
Óäèíå, Åë. Âåëêîâñêà â Ñèåíà, Èâ. Áóþêëèåâ â Òðèåñò, Êð. Ñòàí÷åâ â Òðåòè
ðèìñêè óíèâåðñèòåò, Ì. Êàïàëäî è ß. Éåðêîâ â „Ñàïèåíöà“, Ðèì, Ì. Ãàðäçà-
íèòè âúâ Ôëîðåíöèÿ, Í. Ìàð÷àëèñ â „Òîð Âåðãàòà“, Ðèì, Ð. Áåíàêèî â Ïàäóà.
 Íåàïîëñêèÿ èçòî÷åí óíèâåðñèòåò ïðîäúëæàâà äà ñúùåñòâóâà îòäåëåí êóðñ
ïî öúðêîâíîñëàâÿíñêà ëèòåðàòóðà, âîäåí â áëèçêîòî ìèíàëî îò ïðîô. Ð. Ïè-
êèî, ïîñëå îò àñèñò. Â. Ñïàñîâà, à â ìîìåíòà îò ïðîô. Àë. Âèëêîí è îò
àñîö. ïðîô. Ð. Ìîðàáèòî.
Ïðåç 2004 ãîäèíà ñå íàâúðøèõà 75 ãîäèíè îò íà÷àëîòî íà ðåäîâíèòå
ïðåïîäàâàíèÿ ïî áúëãàðñêè åçèê è ëèòåðàòóðà â Èòàëèÿ. Ïèîíåðñêîòî äåëî
íà Åíðèêî Äàìèàíè, íåçàâèñèìî îò âñè÷êè òðóäíîñòè, èñòîðè÷åñêè ïðå-
âðàòíîñòè è ðåôîðìè, ïðîäúëæàâà äà äàâà äîáðè ðåçóëòàòè â åäíà ñòðàíà, â
êîÿòî, êîëêîòî è äà å ÷óäíî, íåçàâèñèìî îò ãåîãðàôñêàòà áëèçîñò è âåêîâíèòå
êîíòàêòè, Áúëãàðèÿ å ñëàáî ïîçíàòà. Íî íÿìà ñòóäåíò, èçó÷àâàë áúëãàðñêè
åçèê è ëèòåðàòóðà, ïîñåòèë ëåòíèòå ñåìèíàðè â Ñîôèÿ èëè Âåëèêî Òúðíîâî,
äîêîñíàë ñå äî áúëãàðñêàòà êóëòóðà, äî áúëãàðñêèÿ äóõ (êàêòî áè ñå èçðàçèë
Äàìèàíè), êîéòî äà íå å ñòàíàë åíòóñèàñò íà òåìà „Áúëãàðèÿ“ è äà íå äàâà,
ñïîðåä âúçìîæíîñòèòå ñè, ñâîÿ ïðèíîñ çà ïî-íàòàòúøíîòî îïîçíàâàíå íà
Áúëãàðèÿ â Èòàëèÿ. È â òîâà îòíîøåíèå íà óíèâåðñèòåòñêàòà áúëãàðèñòèêà
â Èòàëèÿ å ñúäåíî äà èãðàå âàæíà ðîëÿ è â áúäåùå.

Êðàñèìèð Ñòàí÷åâ (Ðèì)

54

ABOUT THE CENTRAL LIBRARY

OF THE BULGARIAN ACADEMY OF SCIENCES

The Central Library of the Bulgarian Academy of Sciences is a multidisciplinary

scientific library responsible for the creation and the organization of the national
library collection and of the library and information services of the readers and
users with Bulgarian and foreign scientific literature and data bases in the field of
mathematical, physical, chemical, biological sciences, Earth sciences, technical
sciences, humanities and social sciences. The Central Library is a center of the
special bibliography in the research fields covered by the Academy. The Library is
a depository for the publications of the World Bank. It manages a network of 48
special libraries of the permanent research units of the Academy in an integrated
library complex. The Central Library carries out research and development activ-
ity in the field of library and information sciences. It publishes monographs, refer-
ence works, bibliographies, studies and articles. Carries out expert activity in the
field of the library and bibliographic standards and technologies. Collaborates in
national and international projects. The Central Library is a base for education of
students in library and information sciences.
The Central Library is the first scientific library in Bulgaria, founded in 1869
in Braila, Romania, as a book collection of the Bulgarian Learned Society, today
Bulgarian Academy of Sciences. The whole academic library stock in 2004 is
1 888 763 volumes, from which 1 073 533 volumes of book and special kind of
publications, and 815 230 volumes of periodicals. The academic collections con-
tains more than 70 personal libraries and unique collections (old-printed books,
microfilms of Slavonic and Greek manuscripts, Slavic literature). Promotes inter-
national cooperation with more than 1 500 institutions all over the world. Annu-
ally more than 1000 readers are served with over 20 000 library units and access to
foreign data bases. In the Central Library is implemented the automated system
for management of information resources ALEPH 500. An electronic catalogue is
build for up to date and permanent 24-hour service and access to foreign data
bases. The Library is a national coordination center for international standards
MARC 21 and AARC2, and possesses rightful license from the Library of Con-
gress to exchange data with leading libraries in the world.

Address: 1, 15 Noemvri Str., Sofia 1040

tel. (+359-2) 987 89 66, fax (+359-2) 986 25 00
E-mail: library@cl.bas.bg
URL: http://www.cl.bas.bg
 55

ÍÀÓ×ÅÍ ÆÈÂÎÒ

Äåðæàâèíñêè ÷åòåíèÿ â Ñàíêò Ïåòåðáóðã

Íàó÷íèòå êîíôåðåíöèè íà áúëãàðèñòèòå, êîèòî ñå îðãàíèçèðàò åæåãîäíî
â Ñàíêò Ïåòåðáóðã îò 1996 ã., íîñÿò íàçâàíèå „Äåðæàâèíñêè ÷åòåíèÿ“. Àêà-
äåìèê Í. Ñ. Äåðæàâèí (1877–1953), ãëàâà íà Ïåòåðáóðãñêàòà (Ïåòðîãðàäñêàòà,
Ëåíèíãðàäñêàòà) ñëàâèñòè÷íà øêîëà ïðåç ÕÕ â., ïî ñâîèòå íàó÷íè èíòåðåñè
ïðåäè âñè÷êî å áúëãàðèñò.
Í. Ñ. Äåðæàâèí å ðîäåí â ñåëî Ïðåñëàâ (Òàâðè÷åñêà ãóáåðíèÿ), îñíîâàíî
îò áúëãàðñêè ïðåñåëíèöè ïðåç 1862 ã., çàòîâà ïúðâèòå ìó íàó÷íè ïóáëèêàöèè,
êîèòî ñå ïîÿâÿâàò ñëåä 1898 ã. â ðàçëè÷íè íàó÷íè èçäàíèÿ, ñà ïîñâåòåíè íà
êóëòóðàòà è áèòà íà áúëãàðèòå â Ðóñèÿ. Êàòî ðåçóëòàò îò äúëãîãîäèøíèòå
ìó åòíîãðàôñêè èçñëåäâàíèÿ èçëèçà èçâåñòíèÿò òðóä „Áîëãàðñêèå êîëîíèè
â Ðîññèè“ (Ò. 1 – Ñîôèÿ, 1914; Ò. 2 – Ïåòðîãðàä, 1915), çàïàçèë íàó÷íîòî ñè
çíà÷åíèå äî íàøè äíè. Íàñëåäñòâîòî íà Í. Ñ. Äåðæàâèí âêëþ÷âà íàä 500 ïóá-
ëèêàöèè, ìåæäó êîèòî èìà è ôóíäàìåíòàëíè êàòî „Èñòîðèÿ Áîëãàðèè“ (Ò. 1– 4.
Ì.–Ë., 1945–1948), òðóäîâåòå çà Õð. Áîòåâ, Èâ. Âàçîâ, Ï. Õèëåíäàðñêè, Ñ.
Âðà÷àíñêè, À. Êîíñòàíòèíîâ è äð. Äèàïàçîíúò íà íàó÷íèòå ìó èíòåðåñè å
ìíîãî øèðîê.  èçñëåäîâàòåëñêîòî ñè òâîð÷åñòâî Í. Ñ. Äåðæàâèí ñå îáðúùà
êúì ïðîáëåìèòå íà ãåíåçèñà íà ñëàâÿíèòå, íà ñòàðîðóñêàòà êíèæîâíîñò, íà
ðóñêàòà ëèòåðàòóðà è ðóñêèÿ åçèê, ëèòåðàòóðàòà íà äðóãè ñëàâÿíñêè íàðîäè,
ôîëêëîðèñòèêàòà, åòíîãðàôèÿòà.
Ñúùåñòâåí äÿë îò äåéíîñòòà íà àêàä. Í. Ñ. Äåðæàâèí å íåãîâèÿò ïðèíîñ
çà îðãàíèçàöèÿòà íà îáðàçîâàíèåòî è íàóêàòà: ïðåç 1922–1925 ã. òîé å ðåêòîð
íà Óíèâåðñèòåòà, ïðåç 1925–1928 ã. å äåêàí íà Ôàêóëòåòà ïî åçèê è ëèòåðà-
òóðà, ïðåç 1944–1948 ã. å ðúêîâîäèòåë íà Êàòåäðàòà ïî ñëàâÿíñêè ôèëîëîãèè,
ïðåç 1948–1953 ã. âúçãëàâÿâà Êàòåäðàòà ïî ñëàâÿíñêè ëèòåðàòóðè. Èçáðàí å
çà àêàäåìèê ïðåç 1931 ã. è ñúùàòà ãîäèíà îðãàíèçèðà â Ëåíèíãðàä Èíñòèòóò
çà ñëàâÿíîçíàíèå (1931–1934), êúäåòî ñå ïîäãîòâÿò è ñå ïóáëèêóâàò íàó÷íè
òðóäîâå ïî ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ, ïî èñòîðèÿ íà ñëàâÿíñêèòå ëèòåðàòóðè, ïî
åòíîãðàôèÿ è èñòîðèÿ íà ñëàâÿíñêèòå íàðîäè. Íà Í. Ñ. Äåðæàâèí ïðèíàäëåæè
îïðåäåëåíèåòî íà ñëàâèñòèêàòà êàòî „êîìïëåêñ îò äèñöèïëèíè, êîèòî ñå
çàíèìàâàò ñ âñè÷êè ñòðàíè íà ñîöèàëíîòî òâîð÷åñòâî íà ñëàâÿíñêèòå íàðîäè
56

è ñ òÿõíàòà êóëòóðà“ (Íàøè çàäà÷è â îáëàñòè ñëàâÿíîâåäåíèÿ // Òðóäû

èíñòèòóòà ñëàâÿíîâåäåíèÿ ÀÍ ÑÑÑÐ. 1932, 1. ñ. 13). Íàñëåäñòâîòî íà àêàä.
Í. Ñ. Äåðæàâèí å ñúùåñòâåíà ÷àñò îò ïåòåðáóðãñêàòà ñëàâèñòè÷íà øêîëà.
Îðãàíèçàòîðè íà Äåðæàâèíñêèòå ÷åòåíèÿ ñà Êàòåäðàòà ïî ñëàâÿíñêè
ôèëîëîãèè íà Ñàíêòïåòåðáóðãñêèÿ óíèâåðñèòåò, Ñàíêòïåòåðáóðãñêîòî îòäå-
ëåíèå íà Ìåæäóðåïóáëèêàíñêàòà íàó÷íà àñîöèàöèÿ íà áúëãàðèñòèòå, Ñëà-
âÿíñêèÿò ôîíä íà Áèáëèîòåêàòà íà Ðóñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå.
Ïëåíàðíèòå çàñåäàíèÿ è ñåñèèòå, ïîñâåòåíè íà áúëãàðñêîòî åçèêîçíàíèå,
ñå ïðîâåæäàò âúâ Ôèëîëîãè÷åñêèÿ ôàêóëòåò íà Ñàíêòïåòåðáóðãñêèÿ óíèâåð-
ñèòåò. Â Êàòåäðàòà ïî ñëàâÿíñêè ôèëîëîãèè ðàáîòÿò ñïåöèàëèñòè ïî áúëãàð-
ñêè åçèê (Ì. Þ. Êîòîâà – ðúêîâîäèòåë íà êàòåäðàòà, Å. Þ. Èâàíîâà, Ã. Â. Êðè-
ëîâà, Ì. Ï. Ðóñêîâà, Ç. Ê. Øàíîâà, Î. Â. Âàñèëåâà) è ïî áúëãàðñêà ëèòåðàòóðà
(Î. È. Ìèíèí), à îò 1976 ã. â êàòåäðàòà ðàáîòÿò è ëåêòîðè îò Áúëãàðèÿ.
Áúëãàðñêè ëåêòîðè ïðåç òîâà âðåìå áÿõà Èâ. Áóþêëèåâ, Ä. Êåíàíîâ, Ï. Ïååâ,
Õð. Òðåíäàôèëîâ, À. Áó÷êîâ, Âë. ßíåâ, Ã. Ïåòêîâ. Îò 2003 ã. ëåêòîð â Ïåòåð-
áóðã å Ì. Èâàíîâà-Ãèðãèíîâà. Êàòåäðàòà ïî ñëàâÿíñêè ôèëîëîãèè íà Ñàíêò-
ïåòåðáóðãñêèÿ óíèâåðñèòåò å åäèíñòâåíàòà óíèâåðñèòåòñêà êàòåäðà â ñâåòà,
êúäåòî íåïðåêúñíàòî îò 1944 ã. ñå ïîäãîòâÿò ñïåöèàëèñòè (ïî øåñò ñòóäåíòè
âñÿêà ãîäèíà) ïî áúëãàðñêà ôèëîëîãèÿ.
 ×åòåíèÿòà âçåìàò ó÷àñòèå ñúùî òàêà è ñïåöèàëèñòè îò Êàòåäðàòà ïî
èñòîðèÿ íà ñëàâÿíñêèòå è áàëêàíñêèòå ñòðàíè íà Èñòîðè÷åñêèÿ ôàêóëòåò íà
Ñàíêòïåòåðáóðãñêèÿ óíèâåðñèòåò. Äåêàíúò íà Èñòîðè÷åñêèÿ ôàêóëòåò
À. Þ. Äâîðíè÷åíêî å ïðåäñåäàòåë íà Ñàíêòïåòåðáóðãñêîòî îòäåëåíèå íà
Ìåæäóðåïóáëèêàíñêàòà íàó÷íà àñîöèàöèÿ íà áúëãàðèñòèòå, ñúçäàäåíà ïðåç
1991 ã. ïî èíèöèàòèâà íà ó÷åíèòå îò Õàðêîâñêèÿ óíèâåðñèòåò. Ïðåäñåäàòåëè
íà Ñàíêòïåòåðáóðãñêîòî îòäåëåíèå ïðåç òèÿ ãîäèíè áÿõà èçâåñòíèÿò ñïåöèà-
ëèñò ïî áúëãàðñêà ëèòåðàòóðà äîêòîð íà ôèëîëîãè÷åñêèòå íàóêè ïðîô. Â. Ä.
Àíäðååâ (1929–2000), ïðîô. À. È. Äîðîí÷åíêîâ (1930–2001), ïðîô. À. Â. Ãàäëî
(1937–2002). Çàìåñòíèê-ïðåäñåäàòåë íà Ñàíêòïåòåðáóðãñêîòî îòäåëåíèå íà
Ìåæäóðåïóáëèêàíñêàòà íàó÷íà àñîöèàöèÿ íà áúëãàðèñòèòå è ïðåäñòàâèòåë
â Öåíòðàëíîòî óïðàâëåíèå îò íåãîâîòî ñúçäàâàíå å È. Ï. Ñàäîâñêà, ñïåöèà-
ëèñò ïî êèíîèçóñòâîòî íà Áúëãàðèÿ.
Ñòàíàëî å òðàäèöèÿ ñåñèèòå íà Äåðæàâèíñêèòå ÷åòåíèÿ, ïîñâåòåíè íà
èñòîðèÿòà, êóëòóðàòà, ëèòåðàòóðàòà íà Áúëãàðèÿ, äà ñå ïðîâåæäàò â Ñëàâÿí-
ñêàòà ÷èòàëíÿ íà Áèáëèîòåêàòà íà Ðóñêàòà Àêàäåìèÿ íà íàóêèòå (ÐÀÍ). Ñëà-
âÿíñêèÿò ôîíä â Áèáëèîòåêàòà íà ÐÀÍ å áèë ñúçäàäåí ïðåç 1882 ã. è ñúäúð-
æà ïóáëèêàöèè ïî ñîöèàëíà, ïîëèòè÷åñêà è èêîíîìè÷åñêà èñòîðèÿ íà
ñëàâÿíñêèòå íàðîäè, ïî ôèëîñîôèÿ, ïðàâî, ïî èñòîðèÿ íà ðåëèãèÿòà, ïî âîåííî
äåëî, ñòðàíîçíàíèå, ëèòåðàòóðà íà ñëàâÿíñêèòå íàðîäè. Ïðîâåæäàíåòî íà
çàñåäàíèÿòà â Áèáëèîòåêàòà íà ÐÀÍ äàâà âúçìîæíîñò äà ñå ïîäãîòâÿò è äà
ñå ïðåäñòàâÿò íà ó÷àñòíèöèòå â ×åòåíèÿòà èçëîæáè, ïîñâåòåíè íà ïàìåòíè
 57

äàòè íà çíà÷èìè ñúáèòèÿ îò áúëãàðñêàòà èñòîðèÿ, íà þáèëåè íà áúëãàðñêè

ïèñàòåëè è ó÷åíè è òÿõíîòî òâîð÷åñòâî.
Äåðæàâèíñêèòå ÷åòåíèÿ ñå ïðîâåæäàò îò 1996 ã., êîãàòî â Ïåòåðáóðã áåøå
îðãàíèçèðàíà êîíôåðåíöèÿ, ïîñâåòåíà íà íàó÷íîòî íàñëåäñòâî íà àêàä. Í.
Ñ. Äåðæàâèí.  êîíôåðåíöèÿòà âçåõà ó÷àñòèå íàä 50 ñëàâèñòè îò Ïåòåðáóðã,
Ìîñêâà, Õàðêîâ, Ëâîâ, îò äðóãè ãðàäîâå íà ÎÍÄ, êàêòî è îò Áúëãàðèÿ (Ì. Áî-
æèëîâà, Âë. ßíåâ), à ñ ïðèâåòñòâåíî ñëîâî êúì ó÷àñòâàùèòå â êîíôåðåíöèÿòà
ñå îáúðíà ãåíåðàëíèÿò êîíñóë íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ â Ñàíêò Ïåòåðáóðã
Ê. Àëäåâ.
Îò 1996 ã. íàñàì Äåðæàâèíñêèòå ÷åòåíèÿ ñå îðãàíèçèðàò âñÿêà ãîäèíà è
ñå ïðîâåæäàò â ðàìêèòå íà Ìåæäóâóçîâñêèòå (ñåãà Ìåæäóíàðîäíèòå) íàó÷íî-
ìåòîäè÷åñêè êîíôåðåíöèè íà ïðåïîäàâàòåëè è àñïèðàíòè îò Ôèëîëîãè÷åñêèÿ
ôàêóëòåò íà Ñàíêòïåòåðáóðãñêèÿ äúðæàâåí óíèâåðñèòåò. Ïðåç èçòåêëèòå
10 ãîäèíè ñà èçäàäåíè äåñåò ñáîðíèêà ñ ìàòåðèàëèòå îò êîíôåðåíöèèòå. Îðãà-
íèçàòîðèòå íà Äåðæàâèíñêèòå ÷åòåíèÿ, êàòî èçõîæäàò îò Äåðæàâèíîâàòà òðàê-
òîâêà íà ñëàâÿíîçíàíèåòî êàòî êîìïëåêñíà íàóêà, êîÿòî ñå çàíèìàâà ñ åçèöè,
ëèòåðàòóðè, êóëòóðà, èñòîðèÿ, åòíîãðàôèÿ íà ñëàâÿíñêèòå íàðîäè, êàíÿò çà
ó÷àñòèå â êîíôåðåíöèÿòà èçñëåäîâàòåëè, ðàáîòåùè â ðàçëè÷íè îáëàñòè íà
áúëãàðèñòèêàòà.  òåçè çàñåäàíèÿ âçåìàò ó÷àñòèå ôèëîëîçè, èñòîðèöè,
ôèëîñîôè, àðõåîëîçè, åòíîãðàôè, èçêóñòâîâåäè, êóëòóðîëîçè îò Óíèâåðñèòåòà,
îò Åðìèòàæà, îò Ðóñêèÿ åòíîãðàôñêè ìóçåé, îò äðóãè íàó÷íè è êóëòóðíè
îðãàíèçàöèè íà Ñàíêò Ïåòåðáóðã, à ñúùî îò äðóãè ãðàäîâå íà Ðóñèÿ, îò
Óêðàéíà è îò Áúëãàðèÿ. Âñÿêà ãîäèíà èìà äîêëàäè, ïîñâåòåíè íà òâîð÷åñòâîòî
íà Í. Ñ. Äåðæàâèí, ïðîäúëæàâàò ñå èçñëåäâàíèÿòà íà íåãîâèÿ àðõèâ,
ñúõðàíÿâàí â Ñàíêò Ïåòåðáóðã. Òâîð÷åñêîòî íàñëåäñòâî íà Í. Ñ. Äåðæàâèí
îòðàçÿâà èíòåðåñèòå ìó â ðàçëè÷íè îáëàñòè íà ñëàâÿíîçíàíèåòî, êúäåòî òîé
ñå èçÿâÿâà êàòî èñòîðèê, ëèòåðàòóðîâåä, ëèíãâèñò, äèàëåêòîëîã, åòíîãðàô.
Ïðåç 2005 ã. Äåðæàâèíñêèòå ÷åòåíèÿ îòáåëÿçàõà ñâîÿòà äåñåòãîäèøíèíà.
 Áèáëèîòåêàòà íà ÐÀÍ áåøå ïîäãîòâåíà èçëîæáà (Ç. Øàíîâà), ïîñâåòåíà íà
þáèëåÿ; áåøå èçíåñåí äîêëàä çà ìàòåðèàëèòå ïî áúëãàðñêà ëèíãâèñòèêà,
ïóáëèêóâàíè â ñáîðíèöèòå „Äåðæàâèíñêè ÷åòåíèÿ“ (Ã. Â. Êðèëîâà). Íà äåñå-
òèòå Äåðæàâèíñêè ÷åòåíèÿ äîéäå äà ïîçäðàâè ó÷àñòíèöèòå ñ ïðèâåòñòâåíî
ñëîâî ãåíåðàëíèÿò êîíñóë íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ â Ñàíêò Ïåòåðáóðã Öâ. Íî-
÷åâ. Áÿõà ïðî÷åòåíè ñúîáùåíèÿ, ïîñâåòåíè íà äåéíîñòòà íà èçâåñòíè
áúëãàðèñòè – íà Í. Ñ. Äåðæàâèí (Í. Ì. Êàëàøíèêîâà è Î. È. Ìèíèí), íà
Þ. Ñ. Ìàñëîâ (Î. Â. Âàñèëåâà), íà Â. Ä. Àíäðååâ (Í. Ê. Æàêîâà), íà À. È. Äî-
ðîí÷åíêîâ (À. Â. Ìàëèíîâ), íà Å. À. Çàõàðåâè÷ (Å. Þ. Èâàíîâà). Â. Â. Âàñèëèê
ðàçêàçà çà áúëãàðñêèòå ðúêîïèñè, ñúõðàíÿâàíè â Ðóñêàòà íàöèîíàëíà
áèáëèîòåêà, êàíäèäàò ïî èçêóñòâîçíàíèå È. Ï. Ñàäîâñêà çàïîçíà ñëóøàòåëèòå
ñ ïóáëèêàöèèòå, îòðàçÿâàùè êóëòóðíèòå âðúçêè ìåæäó Ðóñèÿ è Áúëãàðèÿ.
Èìàøå ñúîáùåíèÿ, ïîñâåòåíè íà ñòîãîäèøíèíàòà íà Íàðîäíèÿ òåàòúð (Ì. Èâà-
58

íîâà-Ãèðãèíîâà – Áúëãàðèÿ), íà òâîð÷åñòâîòî íà ïèñàòåëÿ Ëþáåí Äèëîâ

(Ë. È. Òàðàñîâà), íà õóäîæíèêà Âë. Äèìèòðîâ-Ìàéñòîðà (Ì. À. Àíèêèí) è äð.
Ñàíêòïåòåðáóðãñêèòå áúëãàðèñòè, ñëåäâàéêè â ñâîÿòà íàó÷íà äåéíîñò
òðàäèöèèòå, çàëîæåíè îò Í. Ñ. Äåðæàâèí, ðàçðàáîòâàò ðàçëè÷íè íàïðàâëåíèÿ
íà ñëàâÿíîçíàíèåòî, à íà Äåðæàâèíñêèòå ÷åòåíèÿ äåìîíñòðèðàò äîñòèæå-
íèÿòà íà Ïåòåðáóðãñêàòà ñëàâèñòè÷íà øêîëà, êúì êîÿòî ïðèíàäëåæè è òâîð-
÷åñòâîòî íà åäèí îò íåéíèòå ñúçäàòåëè – àêàä. Í. Ñ. Äåðæàâèí.

Çîÿ Øàíîâà (Ñàíêò Ïåòåðáóðã)

 59

„Ïðîáëåìè íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâîòî äåëî

è íà áúëãàðñêàòà êóëòóðà ïðåç IÕ–Õ âåê“
Ìåæäóíàðîäíà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ, 28–30 ñåïòåìâðè 2005, Ñîôèÿ

Êîíôåðåíöèÿòà áå îðãàíèçèðàíà îò Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêèÿ íàó÷åí öåíòúð

ïðè ÁÀÍ è áå ïîñâåòåíà íà 1120-ãîäèøíèíàòà îò ñìúðòòà íà ñâ. Ìåòîäèé è
íà 25-ãîäèøíèíàòà îò ñúçäàâàíåòî íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêèÿ öåíòúð. Â
ðàáîòàòà íà íàó÷íèÿ ôîðóì âçåõà ó÷àñòèå íàä 90 ó÷åíè îò Áúëãàðèÿ, Àâñòðèÿ,
Áåëãèÿ, Âåëèêîáðèòàíèÿ, Ãåðìàíèÿ, ×åõèÿ, Èñïàíèÿ, Õîëàíäèÿ, Ãúðöèÿ,
Èçðàåë, Èòàëèÿ, Ìàêåäîíèÿ, Íîðâåãèÿ, Ïîëøà, Ðóñèÿ, Ñëîâàêèÿ, Ñúðáèÿ è
×åðíà ãîðà. Ïðèñúñòâèåòî è ïëîäîòâîðíèòå ïðîó÷âàíèÿ íà ìíîãî îò íàé-
èçòúêíàòèòå ó÷åíè â îáëàñòòà íà ïàëåîñëàâèñòèêàòà ïðåâúðíà êîíôåðåíöèÿòà
â íàé-çàáåëåæèòåëíîòî ìåäèåâèñòè÷íî ñúáèòèå çà 2005 ã.
Íà ïëåíàðíîòî çàñåäàíèå íà êîíôåðåíöèÿòà áÿõà ïðî÷åòåíè ïîçäðàâëåíèÿ
äî ó÷àñòíèöèòå îò ïðåçèäåíòà íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ Ãåîðãè Ïúðâàíîâ, ìè-
íèñòúð-ïðåäñåäàòåëÿ Ñåðãåé Ñòàíèøåâ, Ìèíèñòåðñòâî íà îáðàçîâàíèåòî è
íàóêàòà, ðúêîâîäñòâîòî íà ÁÀÍ, Áîãîñëîâñêèÿ ôàêóëòåò íà Ñîôèéñêèÿ óíè-
âåðñèòåò „Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè“, îò Àêàäåìè÷íîòî èçäàòåëñòâî „Ìàðèí
Äðèíîâ“, îò Èíñòèòóòà çà ëèòåðàòóðà, Èíñòèòóòà çà áúëãàðñêè åçèê,
Èíñòèòóòà ïî òðàêîëîãèÿ íà ÁÀÍ. Ïî ñëó÷àé þáèëåÿ ðúêîâîäñòâîòî íà ÁÀÍ
óäîñòîè Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêèÿ íàó÷åí öåíòúð ñ ïî÷åòåí ïëàêåò „Ìàðèí
Äðèíîâ“ è íåãîâèÿ äèðåêòîð ñò.í.ñ. ä-ð Ñâåòëèíà Íèêîëîâà – ñ ïî÷åòåí çíàê
„Ìàðèí Äðèíîâ“ íà ëåíòà. Çà ïîñòèæåíèÿòà èì â îáëàñòòà íà ìåäèåâèñòèêàòà
è çà ãîëåìèòå çàñëóãè êúì áúëãàðèñòèêàòà áÿõà íàãðàäåíè òðèìà èçòúêíàòè
÷óæäåñòðàííè ñëàâèñòè – ñ ïî÷åòåí çíàê „Ìàðèí Äðèíîâ“ íà ëåíòà ïðîô. Å. Âàéåð
(Ãåðìàíèÿ), ñ ãðàìîòè – ïðîô. Ô. Òîìñúí (Áåëãèÿ) è ïðîô. Å. Áëàõîâà (×åõèÿ).
Âúâ âñòúïèòåëíèÿ ïëåíàðåí äîêëàä „Âñåëåíàòà íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâîòî
äåëî“ Ñâ. Íèêîëîâà ðàçãëåäà èñòîðèÿòà è çíà÷åíèåòî íà äåëîòî íà ñâ. Ìåòî-
äèé, êàêòî è ðîëÿòà íà Áúëãàðèÿ çà çàïàçâàíåòî è ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà ñëà-
âÿíñêàòà ïèñìåíîñò.  òîçè êîíòåêñò áÿõà ïðåäñòàâåíè èñòîðèÿòà, çàäà÷èòå,
èçäàíèÿòà è íàó÷íèòå ïîñòèæåíèÿ íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêèÿ íàó÷åí öåíòúð,
åäèíñòâåíàòà â ñâåòà íàó÷íà èíñòèòóöèÿ, ñïåöèàëèçèðàíà â ïðîó÷âàíåòî â
èñòîðè÷åñêè, ôèëîëîãè÷åñêè è èçêóñòâîâåäñêè ïëàí íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâîòî
íàñëåäñòâî.
Ãîëÿì áðîé äîêëàäè áÿõà ïîñâåòåíè íà çíà÷åíèåòî è ðåöåïöèÿòà íà
äåëîòî íà Êèðèë è Ìåòîäèé. É. Ðóñåê (Ïîëøà) îáîáùè ñúâðåìåííîòî ñúñòîÿ-
íèå íà èçñëåäâàíèÿòà âúðõó êíèæîâíàòà äåéíîñò íà ñâ. Ìåòîäèé è çàùèòè
ìíåíèåòî, ÷å ñëàâÿíñêèÿò ïúðâîó÷èòåë å èçâúðøèë ïúëåí ïðåâîä íà ñòàðî-
60

çàâåòíèÿ êîðïóñ òåêñòîâå. Èâ. Äîáðåâ (Áúëãàðèÿ) äîáàâè äîêàçàòåëñòâåí ìà-

òåðèàë îò ëåêñèêàëåí è êóëòóðîëîãè÷åí õàðàêòåð êúì õèïîòåçàòà çà ïðàáúë-
ãàðñêîòî ïîòåêëî íà Ñîëóíñêèòå áðàòÿ. Ò. Ëàëåâà (Èñïàíèÿ) ðàçãëåäà â èñòî-
ðè÷åñêè ïëàí äåëîòî íà Êèðèë è Ìåòîäèé â êîíòåêñòà íà ñðåäíîâåêîâíà
Åâðîïà. Èñòîðè÷åñêè ðàêóðñ êúì ñúáèòèÿòà îò IX–X â. ïðåäñòàâèõà â äîêëà-
äèòå ñè íåìñêèòå èçñëåäîâàòåëè Ì. Åãåðñ, êîéòî ðàçãëåäà „ Îòíîøåíèÿòà
ìåæäó Áúëãàðèÿ è Âåëèêîìîðàâèÿ â ñâåòëèíàòà íà êèðèëî-ìåòîäèåâñêàòà
ìèñèÿ“, è ×. Áîóëóñ, â ÷èéòî äîêëàä áå èçñëåäâàíî „Ïèñìîòî íà ïàïà Íèêî-
ëàé I äî õàí Áîðèñ â øèðîê èñòîðè÷åñêè êîíòåêñò“. È. Èëèåâ ñïðÿ âíèìàíèåòî
ñè âúðõó ðåöåïöèÿòà íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâîòî äåëî ïðåç XI–XIII â. â
ñú÷èíåíèÿòà íà îõðèäñêèòå àðõèåïèñêîïè íà Áúëãàðñêàòà öúðêâà è ïî-
ñïåöèàëíî íà Òåîôèëàêò Îõðèäñêè è Äèìèòúð Õîìàòèàí. Êð. Ñòàí÷åâ è
À. Âëàåâñêà (Èòàëèÿ) ðàçãëåäàõà ñâèäåòåëñòâà çà ïî÷èòòà êúì äâàìàòà áðàòÿ
â çàïàäíàòà êúñíîñðåäíîâåêîâíà ïèñìåíà è èêîíîãðàôñêà òðàäèöèÿ. Òåìàòà
áå ïðîäúëæåíà â øèðîê èñòîðè÷åñêè è ãåîãðàôñêè äèàïàçîí îò äîêëàäèòå íà
Ê. Íèõîðèòèñ (Ãúðöèÿ) „Èç êèðèëî-ìåòîäèåâñêàòà òðàäèöèÿ â Ãúðöèÿ“, ß.
Ñòðàäîìñêè (Ïîëøà) „Ñâåòèòå áðàòÿ Êèðèë è Ìåòîäèé â êàòîëè÷åñêàòà è
ïðàâîñëàâíàòà ïîëåìè÷íà ëèòåðàòóðà â Ïîëøà ïðåç ÕVI–ÕVIII â.“,
É. Áåíüîâñêè (Ñëîâàêèÿ) „Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêàòà òðàäèöèÿ â Ñëîâàêèÿ“ è
îò áúëãàðñêèòå ó÷åíè Î. Ïúðëè÷åâà („Ëè÷íîñòèòå è äåëîòî íà Êèðèë è Ìåòî-
äèé – ñèìâîë è èíòåðïðåòàöèè â áúëãàðñêàòà âúçðîæäåíñêà êíèæíèíà“) è
Â. Æåëÿçêîâà („Êèðèëî-ìåòîäèåâñêàòà ïðîáëåìàòèêà â áúëãàðñêèÿ åìèãðàíò-
ñêè ïåðèîäè÷åí ïå÷àò â Ñåâåðíà Àìåðèêà ïðåç ïúðâàòà ïîëîâèíà íà ÕÕ â.“).
 íÿêîëêî èçêàçâàíèÿ àêöåíòúò áå ïîñòàâåí âúðõó íàó÷íî-èçñëåäîâàòåëñêèòå
äîñòèæåíèÿ è ìåòîäèêà. Â äîêëàäà íà Â. Ìîñêîâè÷ (Èçðàåë) „Ñëàâèñòèêàòà
â Èçðàåë: ïðîáëåìè è ïåðñïåêòèâè“ áÿõà àíàëèçèðàíè îñíîâíè íàñîêè â òðóäî-
âåòå íà èçðàåëñêèòå ñëàâèñòè, à Í. Ãàí÷åâà (Áúëãàðèÿ) ïðåäñòàâè „Êèðèëî-
ìåòîäèåâñêàòà áèáëèîãðàôèÿ â åëåêòðîíåí âèä: ñòðóêòóðà íà áàçàòà äàííè è
âúçìîæíîñòè çà òúðñåíå“.
Èíòåðåñ ïðåäèçâèêàõà è äîêëàäèòå, ñâúðçàíè ñ èíòåðïðåòàöèÿòà íà íÿêîè
èçâîðè çà äåëîòî íà Êèðèë è Ìåòîäèé. Ñ. Áúðëèåâà (Áúëãàðèÿ) àíàëèçèðà
ëàòèíñêèÿ ðúêîïèñåí ôðàãìåíò îò Êîíñòàíö, ñúäúðæàù þðèäè÷åñêè èçâëå÷å-
íèÿ îò Ïñåâäî-Èçèäîðîâàòà þðèäè÷åñêà ñáèðêà. Ñúçäàâàíåòî ìó ïðåç òðåòàòà
÷åòâúðò íà IÕ â., ëîêàëèçèðàíåòî ìó â ìàíàñòèðè îêîëî Áîäåíñêîòî åçåðî,
êàêòî è íåãîâîòî ñúäúðæàíèå, âîäÿò èçñëåäîâàòåëêàòà äî ïðåäïîëîæåíèåòî,
÷å ôðàãìåíòúò å ñâúðçàí ñ Ìåòîäèåâîòî çàòî÷åíèå. Ä. ×åøìåäæèåâ (Áúëãà-
ðèÿ) ðàçãëåäà ïîÿâàòà â Ïðîñòðàííîòî æèòèå íà Êëèìåíò Îõðèäñêè íà Êèðè-
ëî-Ìåòîäèåâ ó÷åíèê íà èìå Ëàâðåíòèé. Àâòîðúò èçêàçà õèïîòåçàòà, ÷å ìÿñòî-
òî âåðîÿòíî å èíòåðïîëàöèÿ íà Òåîôèëàêò Îõðèäñêè, èçâúðøåíà ïîä âëèÿíèå
íà Ëèòóðãèÿòà íà ñâ. Ïåòúð, â êîÿòî ñëåä ñâ. Êëèìåíò Ðèìñêè ñå ñïîìåíàâà
ñâ. Ëàâðåíòèé Ðèìñêè. Ä. Áîéîâè÷ (Ñúðáèÿ è ×åðíà ãîðà) ñå ñïðÿ âúðõó
 61

„Áîãîâäúõíîâåíîñòòà â èçâîðèòå çà Ñâ. ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé“, êàòî îñîáåíî

âíèìàíèå îáúðíà íà åêñïëèöèðàíåòî íà òàçè òåìà â Æèòèåòî íà ñâ. Êèðèë,
â ñëóæáàòà è ïîõâàëàòà çà íåãî, â Êàíîíà çà Ñâ. ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé.
Êèðèëî-ìåòîäèåâñêàòà ïðîáëåìàòèêà ñúâñåì åñòåñòâåíî îïðåäåëè
íàñî÷âàíåòî íà ìíîãî îò ïðî÷åòåíèòå äîêëàäè êúì òåìàòà çà áèáëåéñêèòå
ïðåâîäè. Ñâ. Íèêîëîâà (Áúëãàðèÿ) ïîñâåòè èçñëåäâàíåòî ñè íà ñòàðîçàâåòíàòà
Êíèãà íà Èèñóñ, ñèí Ñèðàõîâ, ÷èéòî ñëàâÿíñêè ïðåâîä íå å çàñâèäåòåëñòâàí
â öÿëîñò â íàé-ðàííèòå çàïàçåíè ðúêîïèñè è íå å èçñëåäâàí äåòàéëíî. Àâòîð-
êàòà ïðåäñòàâè ëèíãâèñòè÷íè è òåêñòîëîãè÷íè äàííè îò íàé-ñòàðèÿ çàïàçåí
ïðåïèñ (â ðúêîïèñ F. I. 461 îò Ðóñêàòà íàöèîíàëíà áèáëèîòåêà â Ñàíêò Ïåòåð-
áóðã îò âòîðàòà ïîëîâèíà íà XIV â.), êàòî äîïóñíà âúçìîæíîñòòà ïðåâîäúò
äà ïðèíàäëåæè íà ñâ. Ìåòîäèé è ó÷åíèöèòå ìó. Ïî ìàòåðèàë îò ñúùèÿ ðúêî-
ïèñ Â. ×åðìàê (×åõèÿ) ñå ñïðÿ âúðõó ÷ëåíåíèåòî íà òåêñòà íà Êíèãà Ïðèò÷è
Ñîëîìîíîâè è àíàëèçèðà íÿêîè îáùè õàðàêòåðèñòèêè íà ÷åòè-òåêñòà è ïàðå-
ìèéíàòà âåðñèÿ. Ì. Òàóáå (Èçðàåë) ðàçãëåäà íåïðîó÷åí ôðàãìåíò îò ðúêîïèñ
761/VII îò Õèëåíäàðñêèÿ ìàíàñòèð, ÷èéòî òåêñòîëîãè÷åí àíàëèç ñî÷è, ÷å
ñòàâà âúïðîñ çà òåêñò íà Ïðèò÷è Ñîëîìîíîâè 31:10-31, ïðåðàáîòåí ïðåç XVI â.
âúç îñíîâà íà ñðàâíåíèå ñ ãðúöêè ðúêîïèñ. Ò. Ìîñòðîâà (Áúëãàðèÿ) ïðåäñòàâè
ïðîó÷âàíå íà âàðèàíòèòå íà Êíèãàòà íà ïðîðîê Èñàé, ïîìåñòåíè â Ìàêàðèå-
âèòå ÷åòè-ìèíåè ïîä äàòà 9 ìàé. È. Õðèñòîâà (Áúëãàðèÿ) ïðåäñòàâè òåêñòóàë-
íàòà èñòîðèÿ íà Êíèãà Éîâ è íà íåéíèòå ñëàâÿíñêè ïðåâîäè, êàòî ñïåöèàëíî
âíèìàíèå áå îòäåëåíî íà îòíîøåíèåòî èì êúì âèçàíòèéñêàòà ðúêîïèñíà
òðàäèöèÿ. Ìàðãàðåò Äèìèòðîâà (Áúëãàðèÿ) ñúïîñòàâè òðè âåðñèè íà Êíèãà
Ïåñåí íà Ïåñíèòå ñ àêöåíò âúðõó ðúêîïèñ 2/24 îò ñáèðêàòà íà Ðèëñêèÿ ìàíà-
ñòèð (ÕV â.). Áå óñòàíîâåíî, ÷å ïðåâîäúò íà òúëêóâàíèÿòà îêàçâà âëèÿíèå
ïðè ëåêñèêàëíèÿ èçáîð ïðè ïðåäàâàíåòî íà áèáëåéñêèÿ òåêñò. Ê. Ì. Ìàêðî-
áúðò (Âåëèêîáðèòàíèÿ) ïîñâåòè äîêëàäà ñè íà ïðîáëåìà çà èçãðàæäàíåòî íà
„Êðèòåðèè çà ðàçëè÷àâàíå íà çàïàäíîòî (ëàòèíñêî) âëèÿíèå â ïúðâàòà
ðåäàêöèÿ íà Ïñàëòèðà“, à È. Êàðà÷îðîâà (Áúëãàðèÿ) ïðîñëåäè âðúçêàòà íà
ñëàâÿíñêèòå ïñàëòèðíè ïîëèåëåéíè ïðèïåëà ñ âèçàíòèéñêàòà òðàäèöèÿ. Íà
íîâîçàâåòíèòå áèáëåéñêè ïðåâîäè áÿõà ïîñâåòåíè äîêëàäèòå íà Ì. Ãàðäçàíè-
òè è À. À. Àëáåðòè (Èòàëèÿ) „Åâàíãåëèåòî íà Èâàí Àëåêñàíäúð è ðåäàêöèÿòà
íà ïðåâîäà íà Ñâåòîòî ïèñàíèå â êîíòåêñòà íà âçàèìîîòíîøåíèÿòà íà ñëà-
âÿíñêèÿ ïðåâîä íà Åâàíãåëèåòî è ãðúöêàòà ðúêîïèñíà òðàäèöèÿ“, Å. Äîãðà-
ìàäæèåâà „Ñëàâÿíñêèÿò àïðàêîñ ñëåä âúâåæäàíåòî íà Åðóñàëèìñêèÿ óñòàâ“,
Å. Áëàõîâà (×åõèÿ) „Íÿêîëêî íàáëþäåíèÿ âúðõó ëåêñèêàòà íà ñëàâÿíñêèÿ
Àïîñòîë“. Äîêëàäúò íà Å. Øóëö-Ôëþãåë (Ãåðìàíèÿ) áå ïîñâåòåí íà âúïðîñà
çà „Ðîëÿòà íà áèáëåéñêèòå ïðåâîäè íà íàðîäíîñòåí åçèê çà ðàçâèòèåòî íà
íàöèîíàëíàòà êóëòóðà“, à Í. Ðàíäîô (Ãåðìàíèÿ) ïðåäñòàâè „Åäèí íîâîîòêðèò
åêçåìïëÿð íà ñëàâÿíñêàòà Áèáëèÿ íà Ñêîðèíà“, îòïå÷àòàí ïðåç 1519 ã. íà
ñòàðîáåëîðóñêè åçèê.
62

 ðàáîòàòà íà êîíôåðåíöèÿòà áå çàñåãíàòà è òåìàòà çà æèòèÿòà íà ñëà-

âÿíñêèòå ïúðâîó÷èòåëè. É. Ðàéíõàðò (Àâñòðèÿ) èçñëåäâà ñúäúðæàíèåòî è
òåêñòîëîãèÿòà íà ïúðâàòà ãëàâà íà Æèòèåòî íà ñâ. Ìåòîäèé è ïîñî÷è öèòà-
òèòå îò âèçàíòèéñêàòà ïàòðèñòè÷íà ëèòåðàòóðà, ñâèäåòåëñòâàùè, ÷å àâòîðúò
å ïîçíàâàë òåêñòîâå îò Ãðèãîðèé Íàçèàíçèí. Áÿõà ïðåäñòàâåíè äàííè îò
ëåêñèêàëåí è êóëòóðîëîãè÷åí õàðàêòåð, êîèòî îáà÷å ñïîðåä ìíåíèåòî íà
èçñëåäîâàòåëÿ íå ñà äîñòàòú÷íè, çà äà èçêëþ÷àò ðàçëè÷íîòî àâòîðñòâî íà
Ïðîëîãà è îñòàíàëàòà ÷àñò îò Æèòèåòî. À. Äæàìáåëóêà-Êîññîâà (Èòàëèÿ)
èçñëåäâà Ïðîëîãà íà Æèòèåòî íà Ìåòîäèé êàòî òåêñò ñ êàòåõèòè÷íà ôóíêöèÿ.
Æèòèåòî íà Êîíñòàíòèí-Êèðèë áå ïðåäìåò íà äîêëàäèòå íà Â. Âúë÷àíîâ
(Íîðâåãèÿ) „Ïîêðúñòâàíåòî íà ñâåòåöà – òðàäèöèîíåí àãèîãðàôñêè åëåìåíò
â Ïðîñòðàííîòî æèòèå íà Ñâ. Êèðèë“ è íà Ì. Èâàíîâà (Ñîôèÿ) „Ðúêîïèñíàòà
òðàäèöèÿ íà ïðîñòðàííîòî æèòèå íà Êîíñòàíòèí-Êèðèë (ñïîðåä ãë. ÕII–
ÕVIII)“, èçâúðøåíî íà áàçàòà íà 43 ïúëíè ïðåïèñà è íà ïðåïèñèòå-èçâëå÷åíèÿ.
Íà êîíôåðåíöèÿòà áÿõà ïðåäñòàâåíè ïðèíîñíè èçñëåäâàíèÿ âúðõó
ñú÷èíåíèÿ, âúçíèêíàëè ïðåç IÕ–Õ â. Ì. Öèáðàíñêà (Áúëãàðèÿ) èçíåñå ñâîèòå
íàáëþäåíèÿ âúðõó êàòåãîðèÿòà „äóõîâíî ðîäñòâî“ â Àíîíèìíàòà õîìèëèÿ â
Êëîöîâèÿ ñáîðíèê, Çàêîíà çà ñúäåíå íà õîðàòà è Ïðîñòðàííîòî æèòèå íà
ñâ. Ìåòîäèé. À. Äåëèêàðè (Ãúðöèÿ) ïðåäëîæè íîâè ÷åòåíèÿ íà íÿêîè ìåñòà
îò òåêñòà íà Ïðîñòðàííîòî æèòèå íà ñâ. Êëèìåíò. Ôð. Òîìñúí (Áåëãèÿ) àíà-
ëèçèðà Ñèìåîíîâèÿ Èçáîðíèê âúç îñíîâà íà èçâúðøåíîòî êðèòè÷åñêî èçäàíèå
íà ãðúöêèÿ àðõåòèï. Áÿõà ïîñî÷åíè íÿêîè ïðåïèñâà÷åñêè ãðåøêè âúâ âèçàí-
òèéñêàòà òðàäèöèÿ, íåçàñâèäåòåëñòâàíè â ñòàðîáúëãàðñêèÿ ïðåâîä è áå ñúîá-
ùåíî çà ïîäãîòâÿíî èçäàíèå íà çàãóáåíàòà ÷àñò îò ïðåïèñà îò 1073 ã. (21–22
âúïðîñ íà Àíàñòàñèé Ñèíàèò) ïî Êèðèëî-Áåëîçåðñêèÿ ïðåïèñ íà ôëîðèëåãèÿ.
Ã. Áàðàíêîâà (Ðóñèÿ) èçíåñå äàííè çà âçàèìîîòíîøåíèåòî ìåæäó Ñâåòîñëà-
âîâèÿ ïðåïèñ íà Èçáîðíèêà îò 1073 ã. è Ñîôèéñêèÿ îò XV â. À.-Ì. Áðóíè
(Èòàëèÿ) ãîâîðè íà òåìà „Òåêñòîëîãè÷åñêèòå ïðîáëåìè íà ñòàðîáúëãàðñêèÿ
ïðåâîä íà Ñëîâàòà íà Ãðèãîðèé Íàçèàíçèí“. Ïðè ðàçãëåæäàíåòî íà òåêñòî-
ëîãèÿòà áÿõà ïðèâåäåíè èíòåðåñíè ïàëåîãðàôñêè äîêàçàòåëñòâà çà ïðîèçõîäà
íà ñëàâÿíñêèÿ ïðåâîä íà Ñëîâàòà, çà êîéòî ñïîðåä èçñëåäîâàòåëÿ êðèòèêàòà
çà „îãëåäàëåí“ ïðåâîä å íåñúñòîÿòåëíà. Ò. Ïîïîâà (Ðóñèÿ) ðàçãëåäà ôîíå-
òè÷íèòå îñîáåíîñòè íà Ðúêîïèñ ¹ 198 îò Ðóìÿíöåâèÿ ìóçåé, îò ÕII â., ñúäúð-
æàù íàé-ñòàðèÿ ïðåïèñ íà Ëåñòâèöàòà íà Éîàí Ñèíàéñêè, Ì. Ñïàñîâà (Áúë-
ãàðèÿ) ñïðÿ âíèìàíèåòî ñè âúðõó ðóñêàòà ðúêîïèñíà òðàäèöèÿ íà Ó÷èòåëíîòî
åâàíãåëèå èçâúí íàé-ñòàðèÿ ïðåïèñ îò XII â.  äîêëàäà ñè „Ìú÷åíèåòî íà ñâ.
Àïîëèíàðèé Ðàâåíñêè â êîíòåêñòà íà ðàííàòà ñëàâÿíñêà ïðåâîäíà ëè-
òåðàòóðà“ Ë. Òàñåâà è Ì. Éîâ÷åâà (Áúëãàðèÿ) ïðèâåäîõà äàííè, îñïîðâàùè
òåçàòà çà ñëàâÿíñêè ïðåâîä îò ëàòèíñêè èçòî÷íèê. Êë. Èâàíîâà (Áúëãàðèÿ)
ïðåäñòàâè äåòàéëíî èçñëåäâàíå íà ñú÷èíåíèÿ íà Êëèìåíò Îõðèäñêè è Éîàí
Åêçàðõ, âêëþ÷åíè â ñúñòàâà íà þæíîñëàâÿíñêèòå ìèíåéíè ñáîðíèöè, èçãðà-
 63

äåíè íà êàëåíäàðåí ïðèíöèï. Ë. Ñåëñ (Áåëãèÿ) íàïðàâè òåêñòîëîãè÷åñêà ñúïî-

ñòàâêà íà äâàòà ïðåâîäà íà Øåñòîäíåâ – òîçè íà Éîàí Åêçàðõ è èçâúðøåíèÿò
ïðåç XIV â. Äîêëàäèòå íà Á. Äàíèëåíêî (Ðóñèÿ) è íà Öâ. Ðàëåâà (Áúëãàðèÿ)
ôèêñèðàõà èíòåðåñíè äàííè îò èñòîðèÿòà íà òåêñòà íà Áåñåäàòà ïðîòèâ áîãî-
ìèëèòå íà ïðåçâèòåð Êîçìà. Å. Âàéåð (Ãåðìàíèÿ) èçâúðøè îáñòîåí àíàëèç
íà ñëàâÿíñêèÿ ïðåâîä íà îãëàñèòåëíèòå ïîó÷åíèÿ íà Êèðèë Åðóñàëèìñêè â
àðõåîãðàôñêè è òåêñòîëîãè÷åñêè ïëàí. Èçñëåäîâàòåëÿò ïðîñëåäè ðåöåïöèÿòà
íà òåêñòà â ðóñêàòà ðúêîïèñíà òðàäèöèÿ è ñòèãíà äî çàêëþ÷åíèåòî, ÷å ïðîìå-
íèòå â òåêñòà ñà ðåçóëòàò íà ñúçíàòåëíà åçèêîâà ïðåðàáîòêà. À. Ìèëòåíîâà
(Áúëãàðèÿ) ðàçãëåäà íÿêîëêî âúïðîñî-îòâåòíè êàòåõèòè÷íè òåêñòà, ÷èèòî
àðõàè÷íè ëåêñèêàëíè ÷åðòè îòíàñÿò ïðåâîäèòå èì êúì IX–X â. Ó. Ôåäåð
(Õîëàíäèÿ) ïðèâåäå òåêñòîëîãè÷åñêè ñâèäåòåëñòâà çà ïðåâîäà íà Ñêèòñêèÿ
ïàòåðèê, êîéòî å èçâúðøåí îò èòàëî-ãðúöêè, à íå îò êîíñòàíòèíîïîëñêè èçâîð
è íåãîâ àâòîð âåðîÿòíî å ñâ. Ìåòîäèé. Â äîêëàäà íà Å. Çàøåâ (Áúëãàðèÿ) áå
èçâúðøåíà ñúïîñòàâêà íà ñëîâà îò Ëàâðåíòèåâèÿ ñáîðíèê ñúñ Ñèíàéñêèÿ
ïàòåðèê. Àâòîðúò óñòàíîâè, ÷å â Ëàâðåíòèåâèÿ ñáîðíèê å èçâúðøåíà ðåäàêöèÿ,
à íå íîâ ïðåâîä íà àíàëèçèðàíèòå òåêñòîâå. À. Íèêîëîâ (Áúëãàðèÿ) ïîñâåòè
äîêëàäà ñè íà „Äúðæàâíî-ïîëèòè÷åñêà è åòíè÷åñêà òåðìèíîëîãèÿ â äâàòà
ñðåäíîâåêîâíè ñëàâÿíñêè ïðåâîäà íà Òúëêîâíèÿ Àïîêàëèïñèñ“, êàòî àêöåíòúò
áå ïîñòàâåí âúðõó ïðåïðåäàâàíåòî íà ïîëèòîíèìà >Ñùìáßïé. Õð. Òîí÷åâà (Áúë-
ãàðèÿ) èçíåñå äàííè çà ò.íàð. Àòîíñêà ðåäàêöèÿ íà ñòàðîáúëãàðñêèÿ ÷èí çà
Áîãîÿâëåíèå, çàñâèäåòåëñòâàíà â ðúêîïèñè îò ÕV–ÕVII â., ñúõðàíÿâàíè â
Õèëåíäàðñêèÿ ìàíàñòèð. Èíòåðåñíè è ìàëêî èçâåñòíè ôàêòè ñúäúðæàøå
äîêëàäúò íà Ñâ. Âÿëîâà, ïîñâåòåí íà ïðåãëåäà íà õúðâàòñêèòå ãëàãîëè÷åñêè
ðúêîïèñè, ñúõðàíÿâàíè ïîíàñòîÿùåì â êíèãîõðàíèëèùà îò 20 äúðæàâè.
Èçñëåäâàíèÿòà, ïîñâåòåíè íà ñëàâÿíñêèòå àïîêðèôè – íà À. Êóëèê (Èçðàåë)
„Ïðîáëåìè íà åçèêîâîòî èçñëåäâàíå íà ñëàâÿíñêèòå àïîêðèôè“ è íà Ã. Ìèí÷åâ
(Ïîëøà) „Íèêîäèìîâîòî åâàíãåëèå è öèêúëúò çà Ïèëàò – òåêñòîëîãè÷íè
ïðîáëåìè“ – ñå îòêðîèõà ñúñ çàäúëáî÷åíèÿ òåêñòîëîãè÷åñêè è ëèíãâèñòè÷åí
àíàëèç.
Ãîëÿì èíòåðåñ ïðåäèçâèêà äîêëàäúò íà Ê. Ïîïêîíñòàíòèíîâ (Áúëãàðèÿ),
â êîéòî áå ïðåäñòàâåíî ðàç÷èòàíå íà òåêñòà íà äâà íîâîîòêðèòè àìóëåòà îò
Õ â. Åäèíèÿò îò òÿõ å èçïèñàí èçöÿëî íà ãëàãîëèöà è ñúäúðæà ìîëèòâåí
òåêñò, à äðóãèÿò ïðåäñòàâëÿâà ïàëèìïñåñò, ÷èéòî äîëåí òåêñò å êèðèëñêè, à
ãîðíèÿò – ñìåñ îò êèðèëñêî è ãëàãîëè÷åñêî ïèñìî.
Âúâ âðúçêà ñ ïèñìåíèòå ñâèäåòåëñòâà áÿõà è èçñëåäâàíèÿòà ñ êóëòóðî-
ëîãè÷íà íàñî÷åíîñò. ß. Ð. Õàãëàíä (Íîðâåãèÿ) ðàçãëåäà „Îòçâóêúò îò áèòêàòà
ïðè Áåðîå ïðåç 1121 èëè 1123 ã. â ñòàðàòà íîðâåæêà ëèòåðàòóðà“ â êîíòåêñòà
íà êóëòóðíèòå êîíòàêòè ìåæäó Ñêàíäèíàâèåòî è Âèçàíòèÿ, â öåíòúðà íà êîèòî
ñòîè êîëîíèÿòà íà âàðÿãèòå â Êîíñòàíòèíîïîë. Ñ. Ñìÿäîâñêè (Áúëãàðèÿ) ñå
ñïðÿ íà îòíîøåíèåòî êúì óáèéñòâîòî â ñðåäíîâåêîâíîòî îáùåñòâî â íåãîâàòà
64

ïàðàäîêñàëíà äâîéíñòâåíîñò – îò åäíà ñòðàíà, êàòî ìîðàëåí õðèñòèÿíñêè

èìïåðàòèâ, îò äðóãà – êàòî ôàêòè îò èñòîðè÷åñêèòå èçâîðè çà íàñèëñòâåíîòî
îòñòðàíÿâàíå íà ìíîæåñòâî âëàäåòåëè. Å. Êîöåâà (Áúëãàðèÿ) ñïðÿ âíèìàíèåòî
ñè âúðõó êóëòà êúì ñâ. àï. Ïåòúð, êîéòî ñå óñòàíîâÿâà â Áúëãàðèÿ ïðåç Õ â.
âúâ âðúçêà ñ ïîëèòèêàòà íà õðèñòèÿíèçàöèÿ. Àâòîðêàòà äîáàâè íîâ èçâîð çà
ïðîó÷âàíåòî íà êóëòà îò ìåöåñîñëîâà íà ñðúáñêè èçáîðåí Àïîñòîë–
Åâàíãåëèå îò ÕIII â., â êîéòî ñå ñïîìåíàâà îñâåùàâàíå öúðêâà íà àï. Ïåòúð
„â Áóãàðåõ“. Á. Íèêîëîâà (Áúëãàðèÿ) ïîñâåòè èçëîæåíèåòî ñè íà ìàíàñòèð-
ñêèòå ó÷èëèùà ïðåç IX–X â. Àðõåîëîãè÷åñêèòå íàõîäêè îò ñ. Ðàâíà ïîçâîëèõà
íà àâòîðêàòà äà ïðåäïîëîæè, ÷å â òÿõ ñà áèëè ïîäãîòâÿíè ó÷åíèöè â çðÿëà
âúçðàñò; îáó÷åíèåòî å âêëþ÷âàëî íàèçóñòÿâàíå íà áîãîñëóæåáíè òåêñòîâå è
ïðèäîáèâàíå íà êàëèãðàôñêè óìåíèÿ. Å. Ñòàòåâà (Áúëãàðèÿ) àíàëèçèðà íÿ-
êîè àñïåêòè íà êóëòà êúì ñâ. Êèðèë, ñâúðçàíè ñúñ „ñàêðàëíàòà íàòîâàðåíîñò“
íà ïðàáúëãàðñêèÿ êàëåíäàð.  äîêëàäà ñè „Ñâ. Ñåäìî÷èñëåíèöè è ñâ. Éîàí
Åêçàðõ îò Ðèì çà Áúëãàðèÿ è Äàëìàöèÿ“ Òð. Êðúñòàíîâ (Áúëãàðèÿ) ñå àíãà-
æèðà ñúñ ñòàíîâèùåòî, ÷å ïðîòîòèïúò íà Ñèìåîíîâèÿ Èçáîðíèê å äîíåñåí
îò Ðèì, à ïðåâîäúò íà Íîìîêàíîíà å äåëî íà Éîàí Åêçàðõ.
Ðåäèöà ïðîó÷âàíèÿ èìàõà ñòðîãî åçèêîâåäñêà íàñî÷åíîñò. Á. Âåë÷åâà
(Áúëãàðèÿ) ïîñâåòè äîêëàäà ñè íà ãëàãîëèöàòà è ïðîìåíèòå â àáåöåäàðèòå
ïðåç IÕ–ÕII â., êîèòî áÿõà èíòåðïðåòèðàíè êàòî âúçìîæíîñò äà ñå àíàëèçèðà
ôîíåòè÷íàòà ñòîéíîñò íà íÿêîëêî ãðàôåìè.  äîêëàäà íà Ä. Äçèôåð (Èòàëèÿ)
„Íÿêîè íàáëþäåíèÿ çà åçèêà íà êèðèëî-ìåòîäèåâñêèòå èçâîðè“ áÿõà èçâúð-
øåíè íàáëþäåíèÿ âúðõó íÿêîè ëåêñåìè îò êëàñè÷åñêèòå ñòàðîáúëãàðñêè ïà-
ìåòíèöè. À. Ìèí÷åâà (Áúëãàðèÿ) ïîñòàâè âúïðîñà çà ðåëåâàíòíîñòòà íà ñòà-
òèñòè÷åñêèÿ àíàëèç çà êîðåêòíîòî ïðîó÷âàíå íà ñòàðîáúëãàðñêàòà ëåêñèêà.
Èíòåðåñ ïðåäèçâèêà è èçñëåäâàíåòî íà À. Äàâèäîâ (Áúëãàðèÿ), â êîåòî áÿõà
àíàëèçèðàíè ëåêñèêàëíèòå îñîáåíîñòè íà ôåâðóàðñêèÿ ìèíåé ¹ 586 îò ñáèð-
êàòà íà Ìîñêîâñêàòà äóõîâíà àêàäåìèÿ, ñúõðàíÿâàí äíåñ â ÐÃÁ–Ìîñêâà –
ïàìåòíèê, ÷èåòî ïîñëåäíî ïðîó÷âàíå ïðèíàäëåæè íà È. È. Ñðåçíåâñêè îò
äàëå÷íàòà 1874 ã.  äîêëàäà íà Ð. Ñòàíêîâ (Áúëãàðèÿ) áÿõà ðàçãëåäàíè ëåêñå-
ìèòå ãâîðàòû¸, ãîëîò¸¬, äðîìîí¸¸, êîáüí¸êú, ïðàçú è õ©ñà, ñðåùàùè ñå â Õðî-
íèêàòà íà Ãåîðãè Àìàðòîë è áå ôèêñèðàíî ðàçïðîñòðàíåíèåòî èì â þæíî-
ñëàâÿíñêè ïî ïðîèçõîä òåêñòîâå. Ä. Ïååâ (Áúëãàðèÿ) ñïðÿ âíèìàíèåòî ñè
âúðõó íÿêîè ëåêñèêàëíè îñîáåíîñòè íà ñëàâÿíñêèÿ ïðåâîä íà Þäåéñêèòå
âîéíè íà Éîñèô Ôëàâèé, ñðåä êîèòî è èçêëþ÷èòåëíî ðÿäêî ñðåùàùîòî ñå
îáðàçóâàíå íà ÷èñëèòåëíè ñ ïðåäëîã êú (îò òèïà äâàäåñºòú êú ñúò¹, ñòî è
äâàäåñåò), êîåòî áå èíòåðïðåòèðàíî êàòî áàëêàíñêà åçèêîâà ÷åðòà. Â. Äåñïî-
äîâà (Ìàêåäîíèÿ) äåòàéëíî èçñëåäâà „Hapax legomena â Ñèíàéñêèÿ ïàëèìï-
ñåñò“, à â äîêëàäà íà Ò. Èëèåâà (Áúëãàðèÿ) áÿõà èçâúðøåíè íàáëþäåíèÿ
âúðõó ãðåøêèòå, ñâúðçàíè ñ ïàðîíèìèÿ, â òåêñòóàëíàòà èñòîðèÿ íà Éîàí-
Åêçàðõîâèÿ ïðåâîä íà Áîãîñëîâèåòî. Â. Áàðàíîâ (Ðóñèÿ) ñå ñïðÿ âúðõó íÿêîè
 65

ìîðôîëîãè÷íè è ñèíòàêòè÷íè ìàðêåðè, îòðàçÿâàùè âçàèìîîòíîøåíèåòî

ìåæäó ãðàìàòèêà íà òåêñòà è ãðàìàòèêà íà åçèêà. Ì. Äèìèòðîâà-Âúë÷àíîâà
è Â. Âúë÷àíîâ (Íîðâåãèÿ) èçñëåäâàõà îñîáåíîñòèòå íà ñèíòàêòè÷íèòå ìîäåëè
â Ñóïðàñúëñêèÿ ñáîðíèê, È. Ïåòðîâ (Ïîëøà) èçíåñå äàííè çà ñèíòàêñèñà â
ñòàðîáúëãàðñêàòà åïèãðàôèêà â ñðàâíåíèå ñ ðúêîïèñíèòå ïàìåòíèöè îò XI â.,
À. Êàâåöêà (Ïîëøà) êîìåíòèðà âúïðîñà çà èçðàçÿâàíåòî íà êàòåãîðèÿòà îïðå-
äåëåíîñò-íåîïðåäåëåíîñò â íÿêîè îò ïðîèçâåäåíèÿòà íà Éîàí Åêçàðõ.
Ãîëÿì áðîé äîêëàäè áÿõà ïîñâåòåíè íà ñòàðîáúëãàðñêîòî õèìíîãðàôñêî
íàñëåäñòâî. Ã. Ïîïîâ (Áúëãàðèÿ) íàáåëÿçà îñíîâíèòå ïðîáëåìè è çàäà÷è íà
èçñëåäâàíèÿòà âúðõó Êèðèëî-Ìåòîäèåâîòî òâîð÷åñòâî â îáëàñòòà íà õèìíî-
ãðàôèÿòà. Áÿõà çàñåãíàòè âúïðîñè, ñâúðçàíè ñ ïðèíöèïèòå çà èçäàâàíå è èç-
ñëåäâàíå íà ïðåâîäíèòå è îðèãèíàëíè õèìíîãðàôñêè ñú÷èíåíèÿ è ñ ïðîó÷-
âàíåòî íà ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà õèìíîãðàôñêèòå ñáîðíèöè. Å. Âåðåùàãèí
(Ðóñèÿ) ïðåäëîæè ðåêîíñòðóêöèÿ íà òåêñòà íà Êàíîíà çà Ðîæäåñòâî Õðèñòîâî
îò Êîíñòàíòèí Ïðåñëàâñêè. Ñïåöèàëíî âíèìàíèå áå îòäåëåíî íà âúçñòàíî-
âÿâàíåòî íà ñìèñúëà è ðèòìèêàòà íà ïðîèçâåäåíèåòî òàì, êúäåòî ñà íàëèöå
ãðåøêè, íåòî÷íîñòè è ïîïðàâêè, ñâúðçàíè ñ òðàíñìèñèÿòà íà òåêñòà.  äîêëàäà
íà Â. Êðèñêî (Ðóñèÿ) áÿõà èçíåñåíè äàííè çà ñúâïàäåíèÿòà ìåæäó ñëóæáàòà
çà Êîíñòàíòèí-Êèðèë Ôèëîñîô ãðúöêàòà ñëóæáà çà ñâ. Ïàâåë Èçïîâåäíèê,
êîÿòî ìîæå äà ñå ñìÿòà çà ïúðâîèçòî÷íèê íà ñòàðîáúëãàðñêàòà ñëóæáà. Âúç
îñíîâà íà òåçè íàáëþäåíèÿ áå ïðåäëîæåíà ðåêîíñòðóêöèÿ íà íÿêîëêî òðîïàðà
îò êàíîíà çà Êîíñòàíòèí-Êèðèë. Ð. Ñòàíêîâà (Áúëãàðèÿ) ïðåäñòàâè íàáëþ-
äåíèÿ âúðõó ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà ñòàðîáúëãàðñêè õèìíîãðàôñêè ñú÷èíåíèÿ
â ñðúáñêàòà êíèæîâíà òðàäèöèÿ. À. Íàóìîâ (Èòàëèÿ) èçñëåäâà „Ðóñêèòå õèì-
íîãðàôñêè òâîðáè îò ÕIÕ â., ïîñâåòåíè íà Êèðèë è Ìåòîäèé“. Â äîêëàäà íà
Á. Ìèð÷åâà (Áúëãàðèÿ) áå èçêàçàíà õèïîòåçà çà àâòîðñòâîòî íà Ëúâ VI Ôè-
ëîñîô íà âèçàíòèéñêîòî ïåñíîïåíèå „Äîñòîèíî åñòü“. Ñâ. Êóþìäæèåâà (Áúë-
ãàðèÿ) ïðåäëîæè èçñëåäâàíå íà òåìà „Ïðîó÷âàéêè ðàííèòå Îñìîãëàñíèöè:
íîâè äàííè“. Àâòîðêàòà çàùèòè ìíåíèåòî, ÷å ïúðâîíà÷àëíèÿò ñúñòàâ è ñòðóê-
òóðà íà Îêòîèõà âîäè íà÷àëîòî ñè îò âèçàíòèéñêèÿ Òðîïîëîãèé, êîéòî âå-
ðîÿòíî å áèë ïîçíàò íà Êèðèë è Ìåòîäèé è/èëè íà òåõíèòå ó÷åíèöè. Âúðõó
ïðîáëåìè íà ñòàðîáúëãàðñêîòî ìóçèêîçíàíèå áÿõà ñúñðåäîòî÷åíè ïðîó÷-
âàíèÿòà íà áúëãàðñêèòå èçñëåäîâàòåëè Å. Òîí÷åâà („Ñúîòíîøåíèåòî óñòíîñò-
ïèñìåíîñò â õðèñòèÿíñêîòî áîãîñëóæåáíî ïååíå ïðåç ñòàðîáúëãàðñêèÿ ïåðèîä
(IÕ–ÕI â.): Õèïîòåçè“), Ì. Äèìèòðîâà („Èçïîëçâàíåòî íà òèòà-íîòàöèÿòà â
ðàííèòå ñëàâÿíñêè è ãðúöêè ìèíåè“) è À. Ïàëèåâà („Õèìíè çà ñâ. ñâ. Êèðèë
è Ìåòîäèé â åâðîïåéñêîòî ìóçèêàëíî òâîð÷åñòâî“). Èçíåñåíè áÿõà è íÿêîëêî
äîêëàäà ñ èçêóñòâîâåäñêà òåìàòèêà. Ð. Ðóñåâà (Áúëãàðèÿ) ïðåäñòàâè èçñëåäâà-
íå âúðõó èçîáðàæåíèÿòà íà ñâ. Ìåòîäèé â öúðêîâíîòî èçêóñòâî íà Àëáàíèÿ.
Ñïîðåä èçñëåäîâàòåëêàòà ïúðâîñâåùåíè÷åñêàòà ðîëÿ íà Ìåòîäèé å ïîä÷åðòà-
íà îò íà÷èíà íà èçîáðàçÿâàíå – íà ïðåäåí ïëàí ñðåä Ñåäìî÷èñëåíèöèòå,
66

äúðæàù â ðúöå öúðêâà. Ë. Ìàâðîäèíîâà (Áúëãàðèÿ) ïðåäñòàâè èçñëåäâàíå

âúðõó íÿêîè íîâè äàííè çà ñâ. Åâñòàòèé Ïëàêèäà è çà ñâ. Åâñòðàòèé â ñðåäíî-
âåêîâíàòà áúëãàðñêà æèâîïèñ, ðàçêðèòè ñëåä ðåñòàâðàöèÿòà íà Áîÿíñêàòà
öúðêâà, â Ïàòàëåíèöà è â öúðêâàòà „Ñâ. Ãåîðãè“ â Êîëóøà. Ê. Ïàñêàëåâà
(Áúëãàðèÿ) èçñëåäâà ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà ïî÷èòòà êúì ñâ. Ïàíòåëåéìîí â
ñòàðîáúëãàðñêàòà ïèñìåíà è èêîíîãðàôñêà òðàäèöèÿ. Áå ïîä÷åðòàíà ñ ìíîãî-
îáðàçåí àðãóìåíòàòèâåí ìàòåðèàë âðúçêàòà ìåæäó ïî÷èòàíåòî íà ñâ. Ïàíòå-
ëåéìîí ñ êóëòà êúì ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè.
Âúâ âðúçêà ñ 25-ãîäèøíèíàòà íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêèÿ íàó÷åí öåíòúð
è êàòî ñúïúòñòâàùà êîíôåðåíöèÿòà ïðîÿâà, âúâ ôîàéåòî íà Öåíòðàëíàòà
ñãðàäà íà ÁÀÍ îò 27 ñåïòåìâðè äî 14 îêòîìâðè 2005 ã. áå åêñïîíèðàíà èçëîæ-
áà, ÷ðåç êîÿòî áÿõà ïðåäñòàâåíè äåéíîñòòà è èçäàíèÿòà íà Öåíòúðà è áîãàò
ñíèìêîâ ìàòåðèàë îò íàó÷íèòå ôîðóìè ñ ó÷àñòèå íà íåãîâèòå ñúòðóäíèöè.
Ïî âðåìå íà íàó÷íàòà ñðåùà áÿõà ïðåäñòàâåíè è òðè íîâè èçäàíèÿ íà Öåíòúðà
– ñáîðíèêúò „Jews and Slavs. V. 15. Judaeo-Bulgarica, Judaeo-Russica et Palaeo-
slavica“ ïîä ðåäàêöèÿòà íà Â. Ìîñêîâè÷ è Ñâ. Íèêîëîâà, êíèãàòà „Õèëÿäà
ãîäèíè êàòî åäèí äåí. Æèâîòúò íà òåêñòîâåòå â ïðàâîñëàâíîòî ñëàâÿíñòâî“,
ñúäúðæàùà 35 ñòàòèè íà èçòúêíàòèÿ õîëàíäñêè ìåäèåâèñò Óèëÿì Ôåäåð è
ìîíîãðàôèÿòà íà ïðîô. Ë. Ìàâðîäèíîâà „Èêîíîãðàôèÿ íà äâàíàäåñåòòå
ãîëåìè öúðêîâíè ïðàçíèêà â ñðåäíîâåêîâíàòà ñòåííà æèâîïèñ â Áúëãàðèÿ
(IÕ–ÕIV â.)“.

ßâîð Ìèëòåíîâ
 67

Ìåæäóíàðîäíà êîíôåðåíöèÿ çà ïðèëîæåíèå

íà èíôîðìàöèîííèòå òåõíîëîãèè â õóìàíèòàðèñòèêàòà
Îò 24 äî 27 îêòîìâðè 2005 ã. â Ñîôèÿ ñå ñúñòîÿõà ìåæäóíàðîäíà
êîíôåðåíöèÿ è ñåìèíàð „ÀÇÁÓÊÈ ÍÅÒ“, îðãàíèçèðàíè îò Èíñòèòóòà çà áúë-
ãàðñêè åçèê, Èíñòèòóòà çà ëèòåðàòóðà, Èíñòèòóòà çà ìàòåìàòèêà è èíôîð-
ìàòèêà è Öåíòðàëíàòà áèáëèîòåêà íà ÁÀÍ. Òîâà áå ïîðåäíèÿò ïðîâåäåí ó
íàñ ìåæäóíàðîäåí ôîðóì çà ïðèëîæåíèå íà èíôîðìàöèîííèòå òåõíîëîãèè â
õóìàíèòàðèñòèêàòà, êîéòî óòâúðäè ïîçèöèÿòà íà Áúëãàðèÿ êàòî åäèí îò
öåíòðîâåòå çà êîîðäèíèðàíå óñèëèÿòà íà âîäåùè ñïåöèàëèñòè è èíñòèòóöèè
â òàçè íàó÷íî-ïðèëîæíà îáëàñò.  ðàìêèòå íà „ÀÇÁÓÊÈ ÍÅÒ“ ñå ñðåùíàõà
ó÷àñòíèöè îò Áúëãàðèÿ, Âåëèêîáðèòàíèÿ, Ãåðìàíèÿ, Äàíèÿ, Ëèòâà, Ìîëäîâà,
Íîðâåãèÿ, Ðóìúíèÿ, Ðóñèÿ, Ñëîâåíèÿ, ÑÀÙ, Ñúðáèÿ è ×åðíà ãîðà, Óíãàðèÿ
è äð. Êîíôåðåíöèÿòà áåøå ïðîâåäåíà íåïîñðåäñòâåíî ïðåäè ãîäèøíàòà ñðåùà
íà êîíñîðöèóìà çà êîäèðàíå íà òåêñòîâå Text Encoding Initiative (TEI), 28–30
îêòîìâðè, Ñîôèÿ. Òîâà äàäå âúçìîæíîñò çà ðàçøèðÿâàíå êðúãà íà
ó÷àñòíèöèòå è ëåêòîðèòå, êàêòî è çà ðåçóëòàòíè ñðåùè è äèñêóñèè.
Ñåìèíàðíàòà ÷àñò íà ôîðóìà áå ïîñâåòåíà íà ïðîáëåìè íà êîìïþòúðíàòà
ëèíãâèñòèêà è åëåêòðîííîòî ïóáëèêóâàíå. Òÿ âëþ÷âàøå íÿêîëêî áëîêà: NooJ
(ñîôòóåð çà ëèíãâèñòè÷íè êîðïóñè), âîäåí îò Ìàêñ Çèëáåðùàéí (Ôðàíöèÿ);
RelaxNG, ïðåäñòàâåí îò Ñèä Áàóìàí (ÑÀÙ); Êàêâî ìîæå è êàê ðàáîòè
êîíñîðöèóìúò Text Encoding Initiative (TEI) ñ ëåêòîð Äæóëèÿ Ôëàíäúðñ (ÑÀÙ)
è ñåìèíàðà Ñúçäàâàíå è èçïîëçâàíå íà TEI XML,ðúêîâîäåí îò âèäíèòå ñïå-
öèàëèñòè Ëó Áúðíàðä, Ñåáàñòèÿí Ðàö (Âåëèêîáðèòàíèÿ) è Ìàòþ Äðèñêîë
(Äàíèÿ)1 .
Ïðîãðàìàòà íà êîíôåðåíöèÿòà2 ñúäúðæàøå äîêëàäè è ïðåçåíòàöèè íà
òåìè îò îáëàñòòà íà êîìïþòúðíàòà îáðàáîòêà íà ñòàðîñëàâÿíñêè ïàìåòíèöè
è íà ñúâðåìåííè ñëàâÿíñêè åçèöè è òåêñòîâå, îïèñàíèå, àíàëèç è èçäàíèå íà
ñëàâÿíñêè èçâîðè ñ êîìïþòúðíè ñðåäñòâà, êèðèëñêàòà àçáóêà â UNICODE,
ñúçäàâàíå íà äèãèòàëíè áàçè îò äàííè è äð.
Ïðîáëåìè íà ñòàíäàðòèçèðàíîòî åëåêòðîííî îïèñàíèå è ñúçäàâàíåòî
íà áàçà äàííè è åëåêòðîííè êàòàëîçè íà ñðåäíîâåêîâíè ñëàâÿíñêè ðúêîïèñè
áÿõà ðàçãëåäàíè â äîêëàäèòå íà Àíèñàâà Ìèëòåíîâà îò Èíñòèòóòà çà ëèòåðà-
òóðà ïðè ÁÀÍ è Àíäðåé Áîÿäæèåâ îò Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò „Ñâ. Êëèìåíò

1
Ïðîãðàìàòà íà ñåìèíàðà å ïóáëèêóâàíà â: http://www.tei-c.org/Talks/2005/Sofia/
2
Ïðîãðàìàòà íà êîíôåðåíöèÿòà å ïóáëèêóâàíà â: http://www.cl.bas.bg/bsc/en/conf2005/
68

Îõðèäñêè“ (The Repertorium Initiative: Building Up Bridges); Ìàðèÿ Íèøåâà-

Ïàâëîâà è Ïàâåë Ïàâëîâ îò Èíñòèòóòà çà ìàòåìàòèêà è èíôîðìàòèêà ïðè
ÁÀÍ (Knowledge-based search in collections of digitized manuscripts), Âåðà Ïîä-
êîâèðîâà îò Áèáëèîòåêàòà íà Ðóñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå, Ñàíêò Ïåòåð-
áóðã (Watermark digital collection from G.A. Jensh’s paper collection (XV–XIX c.)
è Åëåíà Êàøèðèíà îò Ïåäàãîãè÷åñêèÿ óíèâåðñèòåò â Ñàíêò Ïåòåðáóðã (Distri-
buted information system for complex supporting of manuscripts research).
Êàòî àêòóàëíà ñå î÷åðòà è òåìàòà çà êîìïþòúðíèÿ àíàëèç è åëåêòðîííîòî
ïóáëèêóâàíå íà ñòàðîñëàâÿíñêè òåêñòîâå è ïàìåòíèöè, ðàçãëåäàíà îò Äåéâèä
Áèðíáàóì îò Óíèâåðñèòåòà â Ïèòñáúðã, ÑÀÙ (Macro-level and Micro-level
Structural Analysis of Mixed Content Miscellanies); Âèêòîð Áàðàíîâ îò Óäìóðò-
ñêèÿ äúðæàâåí óíèâåðñèòåò, Ðóñèÿ (The Computer Model of the Slavonic Text:
syntactic units, relationships and properties in the database of the Manuscript
system); Ðàëô Êëåìèíñîí, ïðîôåñîð â Óíèâåðñèòåòà â Ïîðòñìóò, Àíãëèÿ è
Öåíòðàëíîåâðîïåéñêèÿ óíèâåðñèòåò, Áóäàïåùà (Creating electronic critical
editions); ñëîâåíñêèòå ó÷åíè Òîìàø Åðÿâåö îò Èíñòèòóòà „É. Ñòåôàí“ è Ìàòèÿ
Îãðèí îò Èíñòèòóòà çà ñëîâåíñêà ëèòåðàòóðà è ëèòåðàòóðîçíàíèå êúì Íà-
ó÷íîèçñëåäîâàòåëñêèÿ öåòúð íà Ñëîâåíñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå è èçêóñò-
âàòà â Ëþáëÿíà (Monumenta frisingensia — a digital edition of the oldest Slovenian
text), êàêòî è îò Òàòÿíà Òèì÷åíêî îò Óíèâåðñèòåòà âúâ Âèëíî, Ëèòâà (One
problem of the Cyrillic Texts Editing: Exletteral signs).
Îòäåëíà ñåêöèÿ îò êîíôåðåíöèÿòà áå ïîñâåòåíà íà òÿñíî ñâúðçàíàòà ñ
åëåêòðîííîòî ïóáëèêóâàíå íà ñòàðîñëàâÿíñêè òåêñòîâå ñòàíäàðòèçàöèÿ íà
êèðèëñêîòî è íà ãëàãîëè÷åñêîòî ïèñìî â ñèñòåìàòà íà UNICODE, ïî êîÿòî
èçíåñîõà äîêëàäè Ñåáàñòèÿí Êåìïãåí îò Óíèâåðñèòåòà â Áàìáåðã, Ãåðìàíèÿ
(Slavic philology and Unicode 4.1), Äèìèòúð Äîáðåâ îò Èíñòèòóòà ïî ìàòåìàòè-
êà è èíôîðìàòèêà ïðè ÁÀÍ (Use of Transliteration in the Transformation from
Unicode to 8-bit code tables) è Èâàí Äåðæàíñêè îò ñúùèÿ èíñòèòóò (Old Cyrillic
in Unicode). Çîðàí Êîñòè÷ îò Áåëãðàä (Ñúðáèÿ è ×åðíà ãîðà) íàïðàâè ïðåçåí-
òàöèÿ íà ñèñòåìàòà îò øðèôòîâå „Õèëåíäàðñêè óñòàâ“, ñðåä êîèòî ñå îòêðîÿ-
âàøå øðèôòúò „Ìîíàõ“, ñúäúðæàù ãîëÿì áðîé âàðèàíòè íà áóêâåíè íà÷åð-
òàíèÿ îò ñðúáñêèòå ñðåäíîâåêîâíè ðúêîïèñè.
Ðàçíîîáðàçíè ïî òåìàòèêà è ïðîáëåìè áÿõà ïðåäñòàâåíèòå èçñëåäâàíèÿ
îò îáëàñòòà íà êîìïþòúðíàòà ëèíãâèñòèêà è ñúçäàâàíåòî íà on-line åçèêîâè
êîðïóñè. Òå áÿõà ðàçãëåäàíè îò èçâåñòíèÿ ó÷åí Äàí Òóôèø îò Èçñëåäîâà-
òåëñêèÿ èíñòèòóò çà èçêóñòâåí èíòåëåêò êúì Ðóìúíñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå
(Reifying word alignments). Äîêëàäè èçíåñîõà îùå: Ñâåòëà Êîåâà îò Èíñòèòóòà
çà áúëãàðñêè åçèê êúì ÁÀÍ (Inflection Types of Compounds in Multi-fields Dic-
tionaries); Êèðèë Ñèìîâ è Ïåòÿ Îñåíîâà îò Ëàáîðàòîðèÿòà ïî åçèêîâî ìîäå-
ëèðàíå, ÁÀÍ (Encoding of the HPSG-based Bulgarian Treebank in XML Local
Stand-Off Annotation); Ìèëà Äèìèòðîâà-Âúë÷àíîâà, Âàëåíòèí Âúë÷àíîâ è
 69

Öâåòàíà Äèìèòðîâà îò Íîðâåæêèÿ òåõíè÷åñêè óíèâåðñèòåò (Issues of POS-

Tagging of Old Bulgarian Texts) è ãðóïà îò ó÷åíè îò Ñîôèéñêè óíèâåðñèòåò
„Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè“: Éîâêà Òèøåâà è Ìàðèíà Äæîíîâà (Colloquial Bul-
garian on the Web), Àòàíàñ Àòàíàñîâ (Encoding Bulgarian colloquial speech
using TEI specification) è Íèêîëàé Âàçîâ (Electronic linguistic ressources for
Russian).
Ïðîåêòè çà ñúçäàâàíåòî íà äèãèòàëíè áàçè äàííè çà ïðåäñòàâÿíå è çà-
ïàçâàíå íà êóëòóðíî íàñëåäñòâî è ïðîåêòè çà ñúçäàâàíå íà èíòåðàêòèâíà ñðåäà
ñ îáðàçîâàòåëíè öåëè ïðåäñòàâèõà: Âåñíà Øàòåâ, Öâåòàíà Êðúñòåâ è Äóøêî
Âèòàñ îò Óíèâåðñèòåòà â Áåëãðàä (Serbian proverbs in TEI format – the new
edition); Òîìà Òàñîâàö îò Óíèâåðñèòåòà â Ïðèíñòúí, ÑÀÙ (The Transpoetika
Project: A Preliminary Evaluation); Ìèðàíäà Ðåìíåê îò Óíèâåðñèòåòà â
Èëèíîéñ, ÑÀÙ (Digitizing Art Materials from Central Europe: Promoting Inter-
national Interoperability) è Þðèé Ëàáèíöåâ îò Èíñòèòóòà çà ñëàâÿíîçíàíèå
êúì Ðóñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå, Ìîñêâà (New information technologies in
culturological archeographic expeditionary search on East Slavic territories: The
initial stage of creation of text databases).
 ðàìêèòå íà „ÀÇÁÓÊÈ ÍÅÒ“ áå ïðîâåäåíà è êðúãëà ìàñà, íà êîÿòî áÿõà
îáñúäåíè íàó÷íèòå ïðîåêòè, êîîðäèíèðàíè îò Êîìèñèÿòà çà êîìïþòúðíà
îáðàáîòêà è îïèñàíèå íà ñðåäíîâåêîâíè ñëàâÿíñêè ðúêîïèñè è ñòàðîïå÷àòíè
êíèãè êúì Ìåæäóíàðîäíèÿ êîìèòåò íà ñëàâèñòèòå.
Íàó÷íàòà ïðîÿâà áå ïðîâåäåíà ñ ôèíàíñîâàòà ïîêðåïà íà Àãåíöèÿòà çà
ðàçâèòèå íà ñúîáùåíèÿòà è íà èíôîðìàöèîííèòå òåõíîëîãèè êúì Ìèíèñòåð-
ñòâîòî íà òðàíñïîðòà è ñúîáùåíèÿòà, íà ìåæäóïðàâèòåëñòâåíàòà îðãàíè-
çàöèÿ „Öåíòðàëíîåâðîïåéñêàòà èíèöèàòèâà“ (CEI) (êîÿòî ïîäêðåïè ó÷àñòíè-
öèòå îò áàëêàíñêèòå ñòðàíè) è íà Áúëãàðñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå.

Äèëÿíà Ðàäîñëàâîâà
70

Íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ „Èâàí Øèøìàíîâ – ó÷åíèÿò

è ãðàæäàíèíúò“
(27–28 îêòîìâðè 2005, Ñîôèÿ)

Ïðåç 2005 ã. èíòåðäèñöèïëèíàðíèÿò íàó÷åí ïðîåêò „Èâàí Øèøìàíîâ è

ìîäåðíèçàöèÿòà íà áúëãàðñêàòà õóìàíèòàðíà íàóêà“, îñúùåñòâÿâàí â Èíñòè-
òóòà çà ëèòåðàòóðà, ïðîäúëæè óñïåøíî ñâîÿòà øèðîêî çàìèñëåíà ïðîãðàìà.
Çàñëóæàâà äà áúäå ñïåöèàëíî îòáåëÿçàíà ïðîâåäåíàòà êîíôåðåíöèÿ íà òåìà:
„Èâàí Øèøìàíîâ – ó÷åíèÿò è ãðàæäàíèíúò“ (27–28 îêòîìâðè), êîÿòî ïðåä-
ñòàâÿ âòîðè åòàï îò ïîðåäèöàòà „Øèøìàíîâè ÷åòåíèÿ“1 .
Çà ðàçëèêà îò ïúðâàòà êîíôåðåíöèÿ, ÷èåòî òåìàòè÷íî ðàçíîîáðàçèå
îãëåäà îò ìíîãî ñòðàíè çàáåëåæèòåëíîòî íàó÷íî ïðèñúñòâèå íà Èâ. Ä. Øèø-
ìàíîâ â íàøàòà õóìàíèòàðèñòèêà, âòîðàòà íàó÷íà ïðîÿâà ïîêàçà åäèí ïî-
ðàçëè÷åí ïîäõîä êúì èçïúëíåíèåòî íà äúëãîñðî÷íàòà ïðîãðàìà. Îòêðîè ñå
òåíäåíöèÿ êúì ñúñðåäîòî÷àâàíå íà èçñëåäîâàòåëñêèòå óñèëèÿ è çàäúëáî÷àâà-
íåòî èì â îïðåäåëåíè íàïðàâëåíèÿ, ïîñëåäîâàòåëíîòî èç÷åðïâàíå íà êîèòî
äà ðàçêðèâà ìåòîäè÷íî è ïî-ðåëåôíî èçìåðåíèÿòà íà åäíî êîëîñàëíî äåëî.
Îòäåëíî çàñåäàíèå ïîä íàñëîâ „Äîêòîðàíòñêà ñåêöèÿ“ áåøå ïðåäíàçíà÷åíî
çà èçÿâè íà ìëàäè íàó÷íè ðàáîòíèöè.
 ÷àñò îò äîêëàäèòå áÿõà ðàçãëåäàíè êîíòàêòèòå íà Øèøìàíîâ ñ íàøè è
÷óæäè ó÷åíè, ïèñàòåëè, íàðîäîâåäè, ïîëèòèöè – â êîðåñïîíäåíöèÿ, ÷ðåç îá-
ìåí íà íàó÷íè èäåè è ãëåäèùà, â èçñëåäâàíèÿ ïî îáùè òåìè: Ì. Ñìîëÿíèíîâà
(Èíñòèòóò ïî ñëàâÿíîçíàíèå – Ìîñêâà) „Ïðåïèñêàòà íà Èâàí Øèøìàíîâ è
Íèêîëàé Ðóáàêèí (1921–1924)“, Âë. Ìóðäàðîâ (Èíñòèòóò çà áúëãàðñêè åçèê)
„Èâàí Ä. Øèøìàíîâ è Í. Ñ. Òðóáåöêîé“, Â. Áàëåâñêè (Èíñòèòóò çà ëèòåðàòó-
ðà) „Èâàí Øèøìàíîâ è Ìèõàèë Àðíàóäîâ“, Ì. Âàñèëåâà (ÂÒÓ „Ñâ. ñâ. Êèðèë
è Ìåòîäèé“), „Êîðåñïîíäåíöèÿòà ìåæäó Èâ. Ä. Øèøìàíîâ è Ä. Ìàðèíîâ“,
Âë. Ïåí÷åâ (Èíñòèòóò çà ôîëêëîð) „Èâàí Øèøìàíîâ è ÷åøêàòà íàóêà“, Ê.
Òîïàëîâ (ÑÓ „Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè“) „Ïåñåíòà çà ìúðòâèÿ áðàò“ – îáùà
òåìà íà Èâàí Øèøìàíîâ è Íèêîëàîñ Ïîëèòèñ“, Ð. Ñïàñîâ (â. „ÀÇÁÓÊÈ“)
„Ïðèåìñòâåíîñò â êóëòóðíàòà ïîëèòèêà è â êíèæîâíîñòòà – Êîíñòàíòèí
Âåëè÷êîâ è Èâàí Øèøìàíîâ“. Òåçè ðàçðàáîòêè íàâëÿçîõà â àòìîñôåðàòà íà
åäèí èíòåðåñåí ïåðèîä îò ðàçâèòèåòî íà ìîäåðíàòà áúëãàðñêà íàóêà – êðàÿ

1
Íàó÷íèòå ðåçóëòàòè îò ïúðâàòà êîíôåðåíöèÿ (2004) ñà ïóáëèêóâàíè â: Èâàí Ä. Øèøìàíîâ –
ôîðóìúò. Øèøìàíîâè ÷åòåíèÿ. Êíèãà 1. Ðåä. êîëåãèÿ: Ð. Äàìÿíîâà (ãë. ðåä.), Ñ. Áîÿäæèå-
âà, Í. Êàïðàëîâà, Ð. Ïîïîâ, Â. Ìóðäàðîâ. Ñ., Êàðèíà – Ìàðèàíà Òîäîðîâà, 2005.
 71

íà ÕIÕ è íà÷àëîòî íà ÕÕ â. Çàåäíî ñ ïðîôèëà íà íàøèÿ èçòúêíàò ó÷åí, ÷ðåç

íåãîâèÿ êóëòóðåí äèàëîã ñúñ ñúâðåìåííèöèòå ìó ñå î÷åðòàõà èäåè è ëè÷íîñòè,
åìáëåìàòè÷íè çà ñúñòîÿíèåòî íà òîãàâàøíàòà íàóêà è êóëòóðà, çà ïîëèòèêàòà
è îáùåñòâåíèòå íðàâè ó íàñ è â ÷óæáèíà.
Ðåäèöà íàó÷íè ïðîåêòè è êîíöåïöèè íà Øèøìàíîâ ïîðàçÿâàò ñ íîâà-
òîðñêèÿ ñè äóõ, ñ äåìîêðàòè÷íèÿ çàðÿä íà åäèí îòâîðåí óì. Ïðîâîêèðàíè îò
ïðèíîñèòå ìó â îáëàñòòà íà Áúëãàðñêîòî âúçðàæäàíå, íîâîáúëãàðñêàòà ëèòå-
ðàòóðà, äåëîòî íà Ïàèñèé Õèëåíäàðñêè, íÿêîè äîêëàäè îñúùåñòâèõà ñâîÿ
íàó÷åí äèñïóò ñ èçâåñòíè èçñëåäâàíèÿ íà ó÷åíèÿ. Áÿõà èçñëóøàíè íåñòàí-
äàðòíè òåçè è èíòåðïðåòàöèè, êîèòî òúðñÿò ïàðàëåëè âúâ ôèëîñîôèÿòà íà
èäåèòå, â òèïîëîãè÷íîòî ñúïîñòàâÿíå íà åïîõè è ëè÷íîñòè, ðàçñúæäàâàò âúðõó
ìåòîäîëîãè÷åñêîòî èçáèñòðÿíå â ëèòåðàòóðíàòà òåîðèÿ è èñòîðèÿ: Å. Òà÷åâà
(ÞÇÓ „Íåîôèò Ðèëñêè“) „Ïàèñèé è íåãîâèòå åïîõè“, Ïë. Àíòîâ (Èíñòèòóò çà
ëèòåðàòóðà) „1762: Ïàèñèé è Ðóñî“, Âë. Êðæèæ (Ñëàâÿíñêè èíñòèòóò – Ïðàãà)
„Íà÷àëîòî íà íîâîáúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà è Áúëãàðñêîòî âúçðàæäàíå â äåëî-
òî íà Èâàí Øèøìàíîâ“.
Äåéíîñòòà íà ïðîô. Øèøìàíîâ êàòî ëèòåðàòóðåí êðèòèê è èñòîðèê ñúùî
íàìåðè ìÿñòî â íàó÷íèÿ ôîðóì. Îòíàñÿéêè ñå èçêëþ÷èòåëíî ñåðèîçíî êúì
ïðèçâàíèåòî íà ïîåòè è ïèñàòåëè, ó÷åíèÿò îöåíÿâà ïî äîñòîéíñòâî âåëè÷èåòî
íà óíèêàëíèÿ òâîðåö íà êóëòóðíè öåííîñòè. Òîé ñå ïðåêëàíÿ ïðåä ëè÷íèÿ
òàëàíò, à ñúùåâðåìåííî ïîä÷åðòàâà êîëêî âàæíà å îòãîâîðíàòà ìèñèÿ íà
ïèñàòåëÿ êàòî âúçïèòàòåë â îáùåñòâåíîòî ïðîñòðàíñòâî. Ñ ðàçëè÷íè àêöåíòè
çàñåãíàõà òîçè âúïðîñ Á. Ãàí÷åâà (ÏÓ „Ïàèñèé Õèëåíäàðñêè“) „Èâàí Âàçîâ
â ëèòåðàòóðíîèñòîðè÷åñêîòî çðåíèå íà Èâàí Øèøìàíîâ“ è Ï. Ñòîé÷åâà
(ÑÓ „Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè“) „Èäåÿòà çà ïèñàòåëÿ-âúçïèòàòåë â êðèòè÷åñ-
êèòå òåêñòîâå íà Èâàí Ä. Øèøìàíîâ“.
Ñïåöèàëíî âíèìàíèå áåøå îòäåëåíî íà òàçè ñòðàíà îò äåéíîñòòà íà Èâ. Ä.
Øèøìàíîâ, êîÿòî òðàéíî ñâúðçà èìåòî ìó ñ ìåòîäîëîãè÷åñêèòå îïîðè íà
áúëãàðñêîòî íàðîäîçíàíèå – îáîñîáÿâàíå è îïèñâàíå íà íàó÷íà îáëàñò,
óòî÷íÿâàíå íà òåðìèíîëîãèÿ, îáðàçöîâè ðàçðàáîòêè ñ ôóíäàìåíòàëíî
òåîðåòè÷åñêî è ìåòîäîëîãè÷åñêî çíà÷åíèå â èñòîðèÿòà íà åòíîãðàôñêèòå è
ôîëêëîðèñòè÷íè èçñëåäâàíèÿ ó íàñ Ñò. Áîÿäæèåâà (Èíñòèòóò çà ôîëêëîð)
„Ïîíÿòèÿ, äèñöèïëèíè, òðàäèöèè â ïîëåòî íà íàðîäîóêàòà“, Öâ. Ãîðàíîâà
(Öåíòúð ïî íàóêîçíàíèå) „Êîíöåïöèÿòà íà Èâàí Ä. Øèøìàíîâ çà ðàçâèòèåòî
íà áúëãàðñêàòà íàðîäîóêà“).
Þ. Íèêîëîâà (ÏÓ „Ïàèñèé Õèëåíäàðñêè“) ãîâîðè çà „ó÷èëèùíàòà ïîëè-
òèêà“ íà ïðîô. Øèøìàíîâ, Ñò. Êðúñòåâà (Íàöèîíàëåí ëèòåðàòóðåí ìóçåé)
ãî ïðåäñòàâè êàòî àðõèâèñò è ìóçåîëîã, Å. Ãåòîâà (ÏÓ „Ïàèñèé Õèëåíäàðñêè“)
ïîñòðîè ñâîèòå òåçèñè âúðõó åäíî ìîäåðíî âèæäàíå íà Øèøìàíîâ çà ïúòå-
ïèñà, à Ë. Ìèõîâà (Èíñòèòóò çà ëèòåðàòóðà) ðàçãëåäà ìÿñòîòî íà ãåîãðà-
72

ôèÿòà è êóëòóðíàòà èñòîðèÿ â èçñëåäâàíèÿòà íà ó÷åíèÿ. Òåçè ùðèõè îòíîâî

îòêðîèõà ÿðêîòî èçëú÷âàíå íà åäèí ñëîæåí îáðàç – åðóäèò ñ ðàçíîñòðàííè
è äúëáîêè èíòåðåñè â ðàçëè÷íè îáëàñòè, ëè÷íîñò ñèëíî àíãàæèðàíà â êóë-
òóðíèÿ è îáùåñòâåíî-ïîëèòè÷åñêèÿ æèâîò íà ñâîåòî âðåìå.

Ñâåòëà Ïåòêîâà
 73

ÏÐÎÔÈËÈ

Äîíêà Ïåòêàíîâà íà 75 ãîäèíè

Þáèëåèòå âèíàãè íè íàñî÷âàò êúì æèòåé-
ñêèòå ôàêòè, êúì ïðîôåñèîíàëíèòå äîñòèæåíèÿ
íà ëè÷íîñòòà è â ñúùîòî âðåìå íè êàðàò äà îñúç-
íàåì êàê èçìèíàëîòî è ïðåäñòîÿùîòî ñå ïðå-
âðúùàò âúâ ôèëîñîôñêè êàòåãîðèè, êîèòî âúç-
ïèòàâàò ìåíòàëíîñòòà íè. Èëè àêî ðåøèì äà ñè
ïîñëóæèì ñ åäíà ñåíòåíöèÿ îò Äðàãîëîâèÿ ñáîð-
íèê îò XIII â., ìîæåì äà êàæåì: „Âðåìåòî âñè÷êî
ðàçêðèâà, èçíàñÿ íà ñâåòëèíà“.
Äîíêà Ïåòêàíîâà å ðîäåíà íà ãîëåìèÿ Áîãî-
ðîäè÷åí ïðàçíèê 15 àâãóñò ïðåç 1930 ã. â Áóðãàñ.
Çàâúðøâà ãèìíàçèÿ â ðîäíèÿ ñè ãðàä, à îò 1948 ã.
å âå÷å â Ñîôèÿ – ñòóäåíòêà ïî ñïåöèàëíîñòòà
áúëãàðñêà ôèëîëîãèÿ äî 1952 è àñïèðàíòêà ïî ñòàðîáúëãàðñêà ëèòåðàòóðà â
ïåðèîäà 1952–1955 ã. Ðàáîòè ïîä âåùîòî íàó÷íî ðúêîâîäñòâî íà ïðîô. Ïåòúð
Äèíåêîâ è ïðåç 1957 ã. çàùèòàâà äèñåðòàöèÿòà ñè íà òåìà „Äàìàñêèíèòå â
áúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà“. Ïàðàëåëíî ñ òîâà Äîíêà Ïåòêàíîâà ñå óòâúðæäàâà
è â ïðåïîäàâàòåëñêîòî ïîïðèùå: îò 1955 äî 1957 ã. òÿ å õîíîðóâàí àñèñòåíò
ïî áúëãàðñêà ëèòåðàòóðà äî Îñâîáîæäåíèåòî, à îò 1958 ã. ñòàâà ðåäîâåí àñèñ-
òåíò. Ó÷àñòèåòî £ â ïîäãîòîâêàòà íà õðèñòîìàòèÿ çà îáó÷åíèåòî ïî óíè-
âåðñèòåòñêàòà äèñöèïëèíà çàåäíî ñ âå÷å óòâúðäåíè ñëàâèñòè êàòî Ïåòúð Äè-
íåêîâ è Êóéî Êóåâ, ñâèäåòåëñòâà çà íåéíîòî ïðèñúñòâèå â óíèâåðñèòåòñêèÿ
æèâîò íà Kàòåäðàòà ïî áúëãàðñêà ëèòåðàòóðà (Õðèñòîìàòèÿ ïî ñòàðîáúë-
ãàðñêà ëèòåðàòóðà. Ñ., 1961). Â ñúùàòà êàòåäðà ïðåç 1970 ã. Ä. Ïåòêàíîâà å
èçáðàíà çà äîöåíò, à äåñåò ãîäèíè ïî-êúñíî, ïðåç 1980 – è çà ïðîôåñîð. Ãî-
äèíàòà å âàæíà è ñ òîâà, ÷å âúâ âðúçêà ñ ïðåïîäàâàíåòî íà íÿêîëêî ñðîäíè
ìåäèåâèñòè÷íè äèñöèïëèíè ñå ñúçäàâà íîâàòà Kàòåäðà ïî êèðèëîìåòî-
äèåâèñòèêà êúì Ôàêóëòåòà ïî ñëàâÿíñêè ôèëîëîãèÿ íà Ñîôèéñêèÿ óíèâåð-
ñèòåò, à çà íåèí ðúêîâîäèòåë å èçáðàíà Ä. Ïåòêàíîâà. Íà òîçè ïîñò òÿ å äî
1993 ã.
74

Ïðåïîäàâàòåëñêàòà äåéíîñò íà ïðîô. Ïåòêàíîâà îáà÷å å ñâúðçàíà è ñ

äðóãè óíèâåðñèòåòè â ñòðàíàòà è â ÷óæáèíà – ñ Øóìåíñêèÿ óíèâåðñèòåò
„Êîíñòàíòèí Ïðåñëàâñêè“, ñ Ïëîâäèâñêèÿ óíèâåðñèòåò „Ïàèñèé Õèëåíäàð-
ñêè“, îò 1997 ã. è ñ Áóðãàñêèÿ ñâîáîäåí óíèâåðñèòåò, ñ Õóìáîëòîâèÿ óíèâåð-
ñèòåò â Áåðëèí (1965–1968), ñúñ Ñâîáîäíèÿ óíèâåðñèòåò â Áåðëèí (1976–
1979), ñ óíèâåðñèòåòèòå â Êüîëí (1983–1985) è Çàëöáóðã (1987, 1990). Ëåêöèîí-
íàòà £ äåéíîñò å øèðîêîñïåêòúðíà (ïðåïîäàâà êàêòî ñðåäíîâåêîâíà áúëãàð-
ñêà ëèòåðàòóðà, òàêà è äèñöèïëèíèòå âúçðîæäåíñêà ëèòåðàòóðà è ôîëêëîð),
à ïî-òåñíèòå £ ñïåöèàëèçèðàíè êóðñîâå ñúñ ñòóäåíòè, äèïëîìàíòè è äîêòî-
ðàíòè (ñïåöêóðñîâåòå âúðõó âðúçêèòå ìåæäó àïîêðèôíàòà ëèòåðàòóðà è ôîë-
êëîðà, âúðõó Ïðîñòðàííèòå æèòèÿ íà Êèðèë è Ìåòîäèé, âúðõó ñðåäíîâåêîâ-
íàòà ñèìâîëèêà; ìàãèñòúðñêèòå çàíÿòèÿ çà ñðåäíîâåêîâíèòå ëèòåðàòóðíè
æàíðîâå è ëèòåðàòóðíèòå, ïðîñâåòíè è êíèæîâíè öåíòðîâå â ñðåäíîâåêîâíà
Áúëãàðèÿ) ðàçêðèâàò ñïîñîáíîñòòà £ êàêòî äà îáîáùàâà, òàêà è äà íàâëèçà â
äåòàéëèòå. Êàòî âíèìàòåëåí è îïèòåí íàó÷åí ðúêîâîäèòåë ùå ÿ çàïîìíÿò íå
ñàìî íåéíèòå ìíîãîáðîéíè äèïëîìàíòè, íî è äîêòîðàíòèòå £ ïî ôîëêëîð
(Ñâåòëàíà Ñòàâðåâà) è ïî ñòàðà áúëãàðñêà ëèòåðàòóðà (Ìàÿ Éîíîâà, Åìèëèÿ
Ãåðãîâà, Àäåëèíà Àíãóøåâà, Âåíåòà ßíêîâà). Ðåäèöà ÷óæäåñòðàííè ñëàâèñòè
ñúùî ìîãàò äà òâúðäÿò, ÷å ñà ôîðìèðàëè ñâîÿ ïðîôåñèîíàëåí ñâÿò ñ ïîìîùòà
íà ïðîô. Ïåòêàíîâà. Çà íåìñêîãîâîðåùèòå ñòóäåíòè è ëþáîçíàòåëíè ÷èòà-
òåëè ïðåç 1979 ã. ñå ïîÿâÿâà ïúðâàòà àíòîëîãèÿ íà ñòàðàòà áúëãàðñêà ëèòåðà-
òóðà, â ÷èåòî ñúñòàâÿíå âçèìà àêòèâíî ó÷àñòèå ïðîô. Ïåòêàíîâà („Qellen
reinen Wassers...“. Eine Anthologie bulgarischer mittelaltericher Literatur. Berlin
(West).
Öÿëîñòíà âèçèÿ çà ñðåäíîâåêîâíàòà áúëãàðñêà êóëòóðíà è êíèæîâíà ñúáè-
òèéíîñò ïðîô. Ä. Ïåòêàíîâà ïðåäñòàâÿ â ñâîÿòà „Èñòîðèÿ“, êàêòî ÿ íàðè÷à
ñàìàòà òÿ. Ñòàâà âúïðîñ çà óíèâåðñèòåòñêèÿ ó÷åáíèê „Ñòàðîáúëãàðñêà ëèòå-
ðàòóðà“, êîéòî ñå ïîÿâè êàòî äâóòîìíèê â êðàÿ íà 80-òå ãîäèíè è âíåñå óñïî-
êîåíèåòî, ÷å èìà îáîçðèòåëíà ôîðìóëà çà Áúëãàðñêîòî ñðåäíîâåêîâèå. Ïî-
ñëåäâàëèòå èçäàíèÿ îò 1992, 1997, 2001 ã. (ïîñëåäíîòî èçäàíèå íîñè âå÷å è
íîâî çàãëàâèå – „Áúëãàðñêà ñðåäíîâåêîâíà ëèòåðàòóðà“) ïîêàçâàò êàê íàé-
íîâèòå îòêðèòèÿ â îáëàñòòà íà íàóêàòà ìîãàò ñâîåâðåìåííî äà íàìåðÿò ìÿñòî
êàêòî â ëåêöèîííîòî îáãîâàðÿíå, òàêà è â ó÷åáíèêà êàòî êîðïóñ îò óòâúðäåíè
è ïîñòóëàòíè çíàíèÿ.
Òðóäíî å äà ñå ïîñòàâè ñòðîãà ãðàíèöà ìåæäó óíèâåðñèòåòñêàòà (ó÷è-
òåëñêàòà, àêî èçïîëçâàìå äóìàòà â íåéíèÿ õóáàâ ñðåäíîâåêîâåí ñìèñúë)
äåéíîñò íà ïðîô. Ïåòêàíîâà è íàó÷íèòå £ çàíèìàíèÿ. Ðàçáèðà ñå, òå èìàò
ñâîé íåïðèêîñíîâåí ïåðèìåòúð è ìîãàò äà áúäàò ïðîñëåäåíè ñ áèáëèîãðàôñêà
ïðåöèçíîñò ïî èçäàíèÿòà – êíèãè, îòäåëíè ìîíîãðàôèè, ñòàòèè, ðåöåíçèè, à
ñúùî è â ó÷àñòèÿòà è â ìíîãîáðîéíèòå êîíôåðåíöèè â ñòðàíàòà è ÷óæáèíà,
íî íàðåä ñ òîâà îòêðèâàìå åäíà âå÷íî æèâà àêòèâíîñò è ïîçèòèâåí ñòðåìåæ
íàó÷íîòî ïîçíàíèå äà áúäå àäàïòèðàíî çà ïîâå÷å âúçïðèåìàòåëè.  òðóäîâåòå
 75

íà áúëãàðñêàòà èçñëåäîâàòåëêà ôèëîëîãèÿòà ñå ïðåâðúùà â ìîñò ìåæäó ôàê-

òîëîãèÿòà íà ìèíàëîòî (ñðåäíîâåêîâíî, âúçðîæäåíñêî è ôîëêëîðíî) è ñúâðå-
ìåííîòî ñúçíàíèå. Âúâ âðúçêà ñ òîâà ùå ïðåäñòàâèì ìîíîãðàôèèòå íà
ïðîô. Ïåòêàíîâà, êàòî çàïî÷íåì ñ „Äàìàñêèíèòå â áúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà“
(1965), åäèí áåçñïîðíî ïðèíîñåí òðóä, êîéòî ôîðìóëèðà íîâà òåðèòîðèÿ çà
èçñëåäâàíå – äàìàñêèíàðñêàòà ëèòåðàòóðà. Òðúãâàéêè îò ñúçäàâàíåòî íà
ñáîðíèêà „Ñúêðîâèùå“ íà Äàìàñêèí Ñòóäèò, àâòîðêàòà óñòàíîâÿâà àäàï-
òèðàíåòî è ðåöåïöèÿòà èì â Áúëãàðèÿ. Ïîÿâèëèòå ñå â ïå÷àòà ðåöåíçèè ñà
êðàñíîðå÷èâî äîêàçàòåëñòâî çà âúçíèêíàëèÿ èíòåðåñ êàêòî êúì ïðîáëåìàòè-
êàòà, òàêà è êúì êîíêðåòíèÿ òðóä.
Âòîðàòà âàæíà ïî çíà÷åíèå ìîíîãðàôèÿ å „Àïîêðèôíà ëèòåðàòóðà è ôîë-
êëîð“ (1978). Âíèìàíèåòî è òóê å íàñî÷åíî êúì íåäîñòàòú÷íî ïðîó÷åíà ñôåðà:
âúçíèêâàíåòî íà àïîêðèôèòå, âðúçêàòà èì ñ ôîëêëîðà, ìèãðèðàùèòå ïðåç
ðàçëè÷íè íàðîäíîñòíè òåðèòîðèè òåìè è ìîòèâè. Îáåìíèÿò ìàòåðèàë å ïîä-
ëîæåí íà àíàëèç è ñèíòåç, ïðåäëîæåíà å òèïîëîãèçàöèÿ íà àïîêðèôèòå.
Êíèãàòà „Àïîêðèôè“ (1981, 1982) âúçíèêâà êàòî åñòåñòâåí ðåçóëòàò îò äúëãî-
ãîäèøíàòà ðàáîòà íà èçñëåäîâàòåëêàòà âúðõó òîçè òèï ëèòåðàòóðà. Ïðå-
âîäèòå, îáîáùàâàùàòà íà÷àëíà ñòóäèÿ è êîíêðåòíîòî âúâåæäàíå íà îáÿñíè-
òåëíè áåëåæêè â êðàÿ íà òîìà çàäàâàò åäèí óñïåøåí ìîäåë íà ïðåäñòàâÿíå
íà ñðåäíîâåêîâíèòå òåêñòîâå çà øèðîê êðúã ÷èòàòåëè. Íå òðÿáâà äà ñå çàáðàâÿ,
÷å ïîñî÷åíàòà êíèãà ñå ÿâÿâà ïúðâè òîì îò åäíà ìíîãî öåííà ïîðåäèöà –
„Ñòàðà áúëãàðñêà ëèòåðàòóðà“, ÷èÿòî öåë å äà ðàçãúðíå áîãàòñòâîòî íà ñðåä-
íîâåêîâíàòà êíèæîâíà ïðîäóêöèÿ ïî âúçìîæíîñò ÿñíî è â ïúëíîòà.
Èçêëþ÷èòåëåí èíòåðåñ ïðåäèçâèêâà è êíèãàòà „Íàðîäíîòî ÷åòèâî ïðåç
ÕVI–ÕVIII“ (1990). Ïðè ïîäáîðà íà ÷åòèâàòà, èçâëå÷åíè îò êúñíîñðåäíî-
âåêîâíèòå ðúêîïèñè, îòíîâî å ïðèëîæåíà ïîçíàòàòà íè âå÷å ïðåöèçíà ìåòî-
äîëîãè÷íà ñõåìà: óâîä–òåêñò–îáÿñíèòåëíè áåëåæêè.
Ïðåç 1993 ã. ñå ïîÿâÿâà îùå åäíà àíòîëîãè÷íà êíèãà ñ èíòðèãóâàùîòî
çàãëàâèå „Ñòàðîáúëãàðñêà åñõàòîëîãèÿ“ (â ñúàâòîðñòâî ñ À. Ìèëòåíîâà). Òóê
ñà ïðåäñòàâåíè ðàçëè÷íè ïî òèïîâå òåêñòîâå – îòêðîâåíèÿ, ïðîðî÷åñòâà,
ïðîïîâåäè, ÷àñòè îò æèòèéíàòà è ïàòåðè÷íàòà ëèòåðàòóðà, îáåäèíåíè îò ïðè-
ñúñòâèåòî íà åñõàòîëîãè÷íèòå ìîòèâè â òÿõ.  ñúïðîâîæäàùàòà ñòóäèÿ, êàêòî
è â îáÿñíèòåëíèòå áåëåæêè, ïðîáëåìúò çà ñúùåñòâóâàíåòî íà òåìàòà å
ðàçãúðíàò èñòîðè÷åñêè.
 ðåäèöàòà íà êíèãèòå, êîèòî àäàïòèðàò ñðåäíîâåêîâíèòå òåêñòîâå çà
ñúâðåìåííèÿ êóëòóðåí ÷èòàòåë, ñå íàðåæäà è ñáîðíèêúò „Ìíîãîëåòíà
ìúäðîñò“ (â ñúñòàâèòåëñòâî ñ Ì. Éîíîâà, 1995). Êðàòêèòå êðèëàòè èçðå÷åíèÿ
ñà èçâëå÷åíè îò ðúêîïèñíèòå ñðåäíîâåêîâíè è âúçðîæäåíñêè èçòî÷íèöè è ñà
ãðóïèðàíè òåìàòè÷íî. Ïðè ïîäáîðà è êîìåíòàðà âíèìàíèåòî å íàñî÷åíî êúì
âðúçêàòà Àíòè÷íîñò–Ñðåäíîâåêîâèå–íîâî âðåìå.
Èíòåðåñúò êúì òåìàòè÷íîòî, êúì åíöèêëîïåäè÷íîòî ïîçíàíèå, å îðãà-
íè÷åí çà ïðîô. Ïåòêàíîâà è ïîÿâÿâàíåòî íà äâà âàæíè ñïðàâî÷íèêà êàòî
76

„Ñòàðîáúëãàðñêà ëèòåðàòóðà. Åíöèêëîïåäè÷åí ðå÷íèê“ (1992, 2003) è „Ñðåä-

íîâåêîâíà ëèòåðàòóðíà ñèìâîëèêà“ (1994, 2000) áåçñïîðíî ãî äîêàçâà. Ìàêàð
è ñ èçÿâåí àâòîðñêè êîëåêòèâ çà îòäåëíèòå ðå÷íèêîâè ðóáðèêè, íÿìà íèùî
ñòðàííî â òîâà, ÷å â åæåäíåâíîòî ñè ïðîôåñèîíàëíî îáùóâàíå íèå ïðîäúëæà-
âàìå äà ãî íàðè÷àìå „Ðå÷íèêúò íà ïðîô. Ïåòêàíîâà“. Òÿ å äâèãàòåëÿò çà
ñúçäàâàíåòî ìó, êàêòî è çà ïîâòîðíîòî ìó ïðåðàáîòåíî èçäàíèå, àâòîð å íà
ïîâå÷å îò 100 îò ðóáðèêèòå. Òðÿáâà äà ñïîìåíåì è òîâà, ÷å â ïðîäúëæåíèå
íà ïîâå÷å îò äåñåòèëåòèå íà÷èíàåùèòå ôèëîëîçè ôîðìèðàò è îáîãàòÿâàò
òåðìèíîëîãè÷íèÿ ñè àïàðàò ñ ïîìîùòà íà åíöèêëîïåäè÷íèÿ ðå÷íèê. Ïîäîáíè
ñà ôóíêöèèòå è çíà÷åíèåòî íà ïúðâèÿ ïî ðîäà ñè â Áúëãàðèÿ ðå÷íèê „Ñðåäíî-
âåêîâíà ëèòåðàòóðíà ñèìâîëèêà“ (1994). Öåííîòî â íåãî å, ÷å òîé îáîáùàâà
åâðîïåéñêàòà ìåòîäîëîãèÿ ïðè ñúçäàâàíå íà ïîäîáåí ðîä ñïðàâî÷íèöè ñ
îòëè÷íîòî ïîçíàâàíå íà ñðåäíîâåêîâíèòå ëèòåðàòóðíè òåêñòîâå è èçâëè÷à-
íåòî íà êîíêðåòíèòå ïðèìåðè îò òÿõ. Ïðîô. Ïåòêàíîâà èìà ó÷àñòèå ñ îòäåëíè
ðóáðèêè è â îùå äâå åíöèêëîïåäèè: 4-òîìíàòà Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêà
åíöèêëîïåäèÿ (1985–2004) è Enzyklopädie des Märchens (1976, 1980, 1992, 1993).
Ðàçëè÷íè ïî ñâîÿòà ôóíêöèîíàëíîñò ñà ñèíòåçíèòå ìîíîãðàôèè çà Êîí-
ñòàíòèí-Êèðèë Ôèëîñîô („Êîíñòàíòèí-Êèðèë, äåííèöà íà ñëàâÿíñêèÿ ðîä“,
1983) è ×åðíîðèçåö Õðàáúð („×åðíîðèçåö Õðàáúð“, 1994), êîèòî ñúùî ïðåòúð-
ïÿâàò ïîâå÷å îò åäíî èçäàíèå.
Ïðåç ðàçëè÷íèòå ãîäèíè îò ïðîôåñèîíàëíîòî ñè ðàçâèòèå ïðîô. Ïåòêà-
íîâà å ïóáëèêóâàëà è íÿêîëêî ñáîðíèêà ñúñ ñâîè ñòàòèè, êîèòî îòðàçÿâàò
îòäåëíèòå åòàïè â ïðîôåñèîíàëíèÿ £ æèâîò. Òàêèâà ñà: „Âúïðîñè íà ñòàðî-
áúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà“ (1966); „Õèëÿäîëåòíà ëèòåðàòóðà“ (1974); „Ïðèåì-
ñòâåíîñò è ðàçâèòèå“ (1992) è ïîñëåäíàòà ïî âðåìå „Ïî êíèæîâíèÿ äðóì íà
ìèíàëîòî“ (2005).
Ñúâñåì îòäåëíà òåìà ìîæåì äà îáîñîáèì, àêî ðåøèì äà ïðåäñòàâÿìå
ñòóäèèòå è ñòàòèèòå íà ïðîô. Ïåòêàíîâà â áúëãàðñêèÿ è ÷óæäåñòðàííèÿ íàó÷åí
ïå÷àò, íåâêëþ÷åíè â êíèãèòå £. Îñâåí ÷èñòî ìåäèåâèñòè÷íèòå èçñëåäâàíèÿ,
ñïåöèàëíî âíèìàíèå òðÿáâà äà ñå îáúðíå è íà òåçè, ïîñâåòåíè íà âúçðîæäåí-
ñêè ïðîèçâåäåíèÿ è àâòîðè, èëè íà ïðåõîäà ìåæäó ñðåäíîâåêîâíî è „íîâî“.
Òîçè ïðåõîä å îáñúæäàí íå òîëêîâà èäåîëîãè÷åñêè (ïðîô. Ïåòêàíîâà å ïðè-
âúðæåíèê ïî-ñêîðî íà èäåÿòà çà åäíî äúëãî è ïëàâíî Ñðåäíîâåêîâèå, ïîä-
õðàíâàëî äúëãîëåòíî ñôîðìèðàùàòà ñå ìîäåðíîñò), êîëêîòî ïîñðåäñòâîì
„òåõíèêàòà“ íà ñëîâîòâîð÷åñòâî è ïî-ñïåöèàëíî íà æàíðà.
Çà ñâîèòå íàó÷íè è àêàäåìè÷íè ïîñòèæåíèÿ ïðîô. Ïåòêàíîâà å íàãðàæäà-
âàíà íåêîëêîêðàòíî. Ïðåç 1988 ã. å îòëè÷åíà ñ ìåæäóíàðîäíàòà íàãðàäà
„Ãîòôðèä ôîí Õåðäåð“, êîÿòî âñÿêà ãîäèíà ñå ïðèñúæäà íà ñåäåì åâðîïåéñêè
íàó÷íè è êóëòóðíè äåéöè çà çàñëóãèòå èì â çàïàçâàíåòî è óìíîæàâàíåòî íà
åâðîïåéñêîòî êóëòóðíî íàñëåäñòâî. Ñúùî ïðåç 1988 ã. çà íàïèñâàíåòî íà
óíèâåðñèòåòñêèÿ ó÷åáíèê „Ñòàðîáúëãàðñêà ëèòåðàòóðà“ íà ïðîô. Ïåòêàíîâà
å ïðèñúäåíà Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêàòà íàãðàäà íà ÁÀÍ è ÑÓ „Ñâ. Êëèìåíò
 77

Îõðèäñêè“. À ïðåç 2005 ã. ñúâñåì çàñëóæåíî Àêàäåìè÷íèÿò ñúâåò íà Ñîôèé-

ñêèÿ óíèâåðñèòåò ÿ íàãðàäè ñ „ïî÷åòåí çíàê ñúñ ñèíÿ ëåíòà“.
Öåííè íå ïî-ìàëêî îò íàãðàäèòå ñà êîëåãèàëíîòî óâàæåíèå è âíèìàíèå
êúì äåéíîñòòà íà ïðîô. Ïåòêàíîâà. Çà òÿõ íåäâóñìèñëåíî ãîâîðÿò êàêòî
îòäåëíèòå è ìíîãîáðîéíè ðåöåíçèè çà ïèñàíèòå £ òðóäîâå, òàêà è ÷åñòâàíåòî
íà íåéíèòå þáèëåè. Ñáîðíèêúò „Ìåäèåâèñòèêà è êóëòóðíà àíòðîïîëîãèÿ“
(1998) å ïîñâåòåí íà 40-ãîäèøíàòà £ òâîð÷åñêà äåéíîñò. Ïðåç 2000 ã. â ñïèñà-
íèå Palaeobulgarica áå îòïå÷àòàí îáçîðåí òåêñò çà äåéíîñòòà íà èçñëåäîâàòåëÿ
è ïðåïîäàâàòåëÿ Äîíêà Ïåòêàíîâà. Ñúâñåì åñòåñòâåíî å äà îòêðèåì èìåòî £
è â ïðåäñòàâèòåëíàòà Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêà åíöèêëîïåäèÿ, òúé êàòî â ïóá-
ëèêàöèèòå £ êèðèëî-ìåòîäèåâñêàòà ïðîáëåìàòèêà å çàñòúïåíà ìíîãî øèðîêî.
Ïðåç 2004 ã. Kàòåäðàòà ïî êèðèëîìåòîäèåâèñòèêà îðãàíèçèðà êîíôåðåíöèÿ
íà òåìà „Ìàëêàòà Ñâåòà ãîðà“, ïîñâåòåíà íà ïðîô. Ïåòêàíîâà êàòî íåèí îñíî-
âàòåë è ïðúâ ðúêîâîäèòåë. Íåñëó÷àéíî òîâà ñúáèòèå ñå ïðîâåäå â Æåðàâíà,
ãðàäúò, ñ êîéòî ïðîô. Ïåòêàíîâà å ñâúðçàíà æèòåéñêè è åìîöèîíàëíî.
Æèçíåíîñòòà è åíåðãè÷íîñòòà íà ïðîô. Ïåòêàíîâà íàèñòèíà ñà äîáðå
ïîçíàòè íà ñòóäåíòèòå è êîëåãèòå £. Íî òå ñòàâàò äîñòîÿíèå è íà ïî-øèðîêà
àóäèòîðèÿ ÷ðåç ìåäèéíèòå £ èçÿâè. Ïðåç ãîäèíèòå ñà ìíîãîáðîéíè ïóáëè-
êàöèèòå £ â ïðåñàòà, ñâúðçàíè ñ ïîïóëÿðèçèðàíåòî íà êóëòóðíè ñðåäíîâåêîâíè
ñúáèòèÿ è èìåíà. Òóê òðÿáâà äà ñïîìåíåì è ó÷àñòèåòî £ â íÿêîëêî íàó÷íî-
ïîïóëÿðíè ôèëìà êàòî òåçè çà áúëãàðèñòèêàòà â Çàëöáóðã èëè çà ñâ. Êëèìåíò
Îõðèäñêè. À ïðåç èçìèíàëàòà 2004 ã. áå ðåàëèçèðàí äîêóìåíòàëåí ôèëì,
ïîñâåòåí íà ïðîô. Ïåòêàíîâà, îíàñëîâåí „Áîæèÿò äúæä íà áóêâèòå“ (ðåæ. Àíà
Ïåòêîâà). Íå íè ó÷óäâà è íåéíàòà äåéíîñò êàòî èçäàòåë – èçäàòåëñòâî “Âðå-
ìå“ å åìáëåìàòè÷íî è ðàçïîçíàâàåìî ñðåä êóëòóðíèòå áúëãàðñêè ÷èòàòåëè.
Íî èñòèíñêà èçíåíàäà ñå îêàçà ïîñëåäíàòà êíèãà íà èçäàòåëñòâîòî –
àâòîáèîãðàôèÿòà „Ñëîâî çà ñàìàòà ñåáå ñè. Îòêðîâåíèÿ“ (2005). Â íåÿ Äîíêà
Ïåòêàíîâà ðàçêàçâà èñêðåíî è ïî ÷îâåøêè çà ñâîèòå êîðåíè, ðîäèòåëè, áëèçêè,
çà ãðàäîâåòå, â êîèòî å æèâÿëà, çà ñòóäåíòñêèòå ãîäèíè, çà ïðåïîäàâàòåëñêàòà
äåéíîñò, çà ïúòÿ êúì è â íàóêàòà, èçîáùî çà íåùàòà îò æèâîòà, êîèòî ñà âàæíè.
Îò èìåòî íà âñè÷êè, êîèòî ïîçíàâàò è öåíÿò òðóäîâåòå è àêàäåìè÷íàòà
äåéíîñò íà ïðîô. Äîíêà Ïåòêàíîâà, äèàëîãà ñ íåÿ, æèâèÿ £ óñòðåì êúì ïîç-
íàíèåòî, ïîæåëàâàì îò ñúðöå – ×åñòèò þáèëåé!

Èçáðàíà áèáëèîãðàôèÿ
1. Êúì âúïðîñà çà âðúçêèòå íà ôîëêëîðà ñ áîãîìèëñòâîòî. – Â: Èçâåñòèÿ íà Èíñòèòóòà çà
áúëãàðñêà ëèòåðàòóðà, 6, 1958, 81–100.
2. Íåäåëíèêúò íà Ñîôðîíèé Âðà÷àíñêè. Èçâîðè è èäåè. – Â: Èçâåñòèÿ íà Èíñòèòóòà çà
áúëãàðñêà ëèòåðàòóðà, 9, 1960, 199–246.
3. Åäèí íåïîçíàò ñúâðåìåííèê íà Ïàèñèé Õèëåíäàðñêè [Éîñèô Õèëåíäàðñêè] – Åçèê è
ëèòåðàòóðà, 1962, 6, 41–54.
78

4. “Ãîðñêè ïúòíèê“ è íàðîäíàòà ïåñåí. – Ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ, 5, 1963, 53–68.

5. Äàìàñêèíèòå â áúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà. [Ìîíîãðàôèÿ]. Ñ., 1965, 259 ñ.
6. Âúïðîñè íà ñòàðîáúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà. [Ñáîðíèê ñúñ ñòàòèè]. Ñ., 1966, 159 ñ.
7. Èç ãðúöêî-áúëãàðñêèòå êíèæîâíè îòíîøåíèÿ ïðåç ÕVII–ÕVIII â. – Â: Ãîäèøíèê íà
Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò, ÔÑÔ, 62, 1968, 51–151.
8. Ðàçâèòèå íà ïðîñâåòíèòå èäåè â Áúëãàðèÿ ïðåç ÕVIII â. – Â: Èçâåñòèÿ íà Èíñòèòóòà çà
ëèòåðàòóðà, 21, 1972, 23–42.
9. Ïðèò÷àòà â ñðåäíîâåêîâíàòà ëèòåðàòóðà. – Ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ, 13, 1973, 291–298.
10. Õèëÿäîëåòíà ëèòåðàòóðà. [Ñáîðíèê ñúñ ñòàòèè]. Ñ., 1974, 290 ñ.
11. Ðåòîðè÷åñêàòà ïðîçà ïðåç Ñðåäíîâåêîâèåòî. Ðîäîâå, îñîáåíîñòè, îáùà õàðàêòåðèñòèêà. –
Ëèòåðàòóðíà ìèñúë, 1974, 6, 62–75.
12. Ôîëêëîðúò â àïîêðèôíèòå ìîëèòâè. – Áúëãàðñêè ôîëêëîð, 1976, 2, 23–29.
13. Die Apokryphen in der byzantinisch-slavischen Welt. – Enzyklopädie des Märchens. Handwörterbuch
zur historischen und vergleichenden Erzählforschung, Bd. 1, 3, 1976, 662–666.
14. Àïîêðèôíà ëèòåðàòóðà è ôîëêëîð. [Ìîíîãðàôèÿ]. Ñ., 1978, 241 ñ.
15. „Qellen reinen Wassers...“ Eine Anthologie bulgarischer mittelaltericher Literatur. Berlin (West),
1979, 245 S.
16. Folklore und Literatur während des Mittelalters in der byzantinisch-slavischen Welt. – Zeitschrift
für Balkanologie, Bd. 15, 1979, 89–97.
17. Dinekov, Peter Nikolov. – Enzyklopädie des Märchens. Handwörterbuch zur historischen und
vergleichenden Erzählforschung, Bd. 3, 2/3, 1980, 673–674.
18. Ñòàðà áúëãàðñêà ëèòåðàòóðà. Ò. I. Àïîêðèôè. Ñ., 1981, 431 ñ. (2. òèðàæ Ñ., 1982).
19. Áîãîìèëñòâîòî è àïîêðèôíàòà ëèòåðàòóðà. – Palaeobulgarica, 1982, 3, 143–153.
20. Die Bulgarische musikalische Kultur im 9. und 10. Jahrhundrt nach literarischen Quellen. – In: Musica
antique. Bydgoszcz, 1982, 77–92.
21. Êîíñòàíòèí-Êèðèë, äåííèöà íà ñëàâÿíñêèÿ ðîä. Ñ., 1983, 124 ñ. (2. äîïúëíåíî èçä. Ñ., 1994,
143 ñ.)
22. Ïàèñèé Õèëåíäàðñêè è ñðåäíîâåêîâíàòà òðàäèöèÿ. – Palaeobulgarica, 1983, 1, 11–17.
23. Êðàñèâîòî â àïîêðèôèòå. – Â: Ñáîðíèê „Ëèòåðàòóðîçíàíèå è ôîëêëîðèñòèêà.  ÷åñò íà
àêàä. Ïåòúð Äèíåêîâ“. Ñ., 1983, 48–52.
24. ×åðíîðèçåö Õðàáúð. Ñ., 1984, 93 ñ. (2. èçä., Ñ., 1992, 92 ñ.).
25. „Ëàòèíè“ è „íåìöè“ â ñòàðîáúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà è â áúëãàðñêàòà íàðîäíà ïåñåí. –
Áúëãàðñêè ôîëêëîð, 1984, 4, 28–34.
26. Die Genres in der Apokryphenliteratur. – In: Gattung und Narration in den älteren slavischen
Literaturen. Wiesbaden, 1984, 85–95.
27. Êóëòóðíè âðúçêè íà áúëãàðèòå ñúñ Çàïàäíà Åâðîïà ïðåç Ñðåäíîâåêîâèåòî (IÕ–ÕVII â.) –
Ñòàðîáúëãàðñêà ëèòåðàòóðà, 15, 1984, 22–50.
28. Àïîêðèôè. – Â: Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêà åíöèêëîïåâèÿ, Ò. 1, Ñ., 1985, 85–93.
29. Ñòàðîáúëãàðñêà ëèòåðàòóðà. ×. 1. Ñ. 1986, 431 ñ.; ×. 2. Ñ., 1985, 283 ñ. (2 ïðåðàáîòåíî èçä.
Ñ., 1992, 604 ñ.; 3 äîïúëíåíî èçä., Ñ., 1997, 684 ñ; 4 ðàçøèðåíî èçä. (Áúëãàðñêà ñðåäíîâåêîâíà
ëèòåðàòóðà) Â. Òúðíîâî, 2001, 787 ñ.
30. Êúì âúïðîñà çà àâòîðñòâîòî íà Æèòèåòî íà Ìåòîäèé. – Åçèê è ëèòåðàòóðà, 2, 1986, 5–10.
31. ×èñëàòà â Ïðîñòðàííîòî æèòèå íà Êèðèë. – In: Studia slavica medievalia et humanistica. Riccardo
Picchio dicata. Roma, 1986, 563–576.
32. Àïîêðèôíè âúïðîñè è îòãîâîðè. Ñòàðîáúëãàðñêà ëèòåðàòóðà, 21, 1987, 3–25.
33. Die Anschaugen über die Frau in der mittelalterlichen Literatur. – In: Die Stellung der Frau auf dem
Balkan. Berlin, 1987, 189–192.
34. Åäíà íåèçâåñòíà ïðèïèñêà íà Éîñèô Áðàäàòè. – Palaeobulgarica, 1989, 1, 110–111.
35. Íàðîäíîòî ÷åòèâî ïðåç ÕVI–ÕVIII â. (ñúñòàâèòåëñòâî, ïðåâîäè, ïðåäãîâîð è áåëåæêè).
Ñ., 1990, 420 ñ.
 79

36. Çà óñëîâíîñòòà íà ïîíÿòèåòî „âðåìå“ â ñòàðîáúëãàðñêàòà àãèîãðàôèÿ. – Palaeobulgarica,

1991, 1, 13–18.
37. Àïîêðèôíè ìîòèâè â òâîð÷åñòâîòî íà Êëèìåíò Îõðèäñêè. – Â: Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêè ñòó-
äèè, 8., Ñ., 1991, 11–21. [Ñúùîòî ñ ìàëêè ïðîìåíè íà íåìñêè åçèê â ñáîðíèê â ÷åñò íà G. Mayer,
München, 1991, 271–286].
38. Ñðåäíîâåêîâíàòà ëèòåðàòóðà êàòî èçâîð çà áàëêàíñêèÿ ôîëêëîð. – Ñòàðîáúëãàðñêà ëèòå-
ðàòóðà, 25–26, 1991, 85–89.
39. Vorstellungen vom menschlichen Körper in der Apokryphenliteratur. – In: Körper, Essen und Trinken
im Kulturverständnis der Balkanvölker. Berlin, 1991, 249–255.
40. Ñòàðîáúëãàðñêà ëèòåðàòóðà. Åíöèêëîïåäè÷åí ðå÷íèê. Ñ., 1992, 519 ñ. (Ñúñòàâèòåëñòâî,
îáùà ðåäàêöèÿ è àâòîðñòâî íà îêîëî 100 ñòàòèè). [2 ïðåðàáîòåíî è äîïúëíåíî èçä. Â. Òúðíîâî,
2003 (àâòîðñòâî íà ïîðåäèöà íîâè î÷åðöè)].
41. Ïðèåìñòâåíîñò è ðàçâèòèå [Ñòóäèè ïî ñòàðîáúëãàðñêà ëèòåðàòóðà]. Ñ., 1992, 352 ñ.
42. Îòíîâî ïî âúïðîñà àïîêðèôè è ôîëêëîð. 1. Êàèí. 2. Äåòñòâîòî íà Èñóñ. – Åçèê è ëèòåðàòóðà,
1992, 4, 124–138.
43. Kain. – Enzyklopädie des Märchens. Handwörterbuch zur historischen und vergleichenden
Erzählforschung, Bd. 7, 2/3, 1992, 841–845.
44. Kindheitslegenden Jesu. – Enzyklopädie des Märchens. Handwörterbuch zur historischen und
vergleichenden Erzählforschung, Bd. 3, 4/5, 1993, 1355–1361.
45. Ñòàðîáúëãàðñêà åñõàòîëîãèÿ. Àíòîëîãèÿ. Ñ., 1993, 247 ñ. [Ñúâìåñòíî ñ À. Ìèëòåíîâà]
(Ñúñòàâèòåëñòâî, ïðåâîäè, ïðåäãîâîð è áåëåæêè).
46. Ñðåäíîâåêîâíà ëèòåðàòóðíà ñèìâîëèêà. Ñ., 1994, 142 ñ. (2. èçä. 2000, 184 ñ.).
47. Ïëà÷úò è ñúëçèòå â ñðåäíîâåêîâíàòà ëèòåðàòóðà – Palaeobulgarica, 1994, 2, 82–93.
48. Ñõâàùàíèÿ çà èìåòî íà ÷îâåêà âúâ ôîëêëîðà è â ñðåäíîâåêîâíàòà ëèòåðàòóðà. –
Ñòàðîáúëãàðñêà ëèòåðàòóðà, 28–29, 1994, 52–55.
49. Die polemischen Schriften Konstantin-Kyrills. – In: Hungaro-Bulgarica, V, Szeged, 1994, 91–101.
50. Ìíîãîëåòíà ìúäðîñò. Ñåíòåíöèè è ïîóêè, èçâëå÷åíè îò ñðåäíîâåêîâíè êíèæîâíè èçâîðè.
Ñ., 1995, 327 ñ. (Ñúñòàâèòåëñòâî ñúâìåñòíî ñ Ì. Éîíîâà, ïðåäãîâîð è áåëåæêè).
51. Êàòåäðà ïî êèðèëîìåòîäèåâèñòèêà. – Â: Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêà åíöèêëîïåäèÿ. Ò. 2, Ñ., 1995,
ñ. 273.
52. Ëóíàòà â ñðåäíîâåêîâíàòà ëèòåðàòóðà è âúâ ôîëêëîðà. – Ïðåñëàâñêà êíèæîâíà øêîëà.
Ò. 5. Èçñëåäâàíèÿ â ÷åñò íà ïðîô. ä.è.í. Òîòþ Òîòåâ. Ñ., 2001, 153–168.
53. Àïîêðèôíèòå ëå÷åáíè ìîëèòâè. – Palaeobulgarica, 2001, 3, 61–85.
54. Ïîëåìè÷åñêè òðóäîâå íà Êîíñòàíòèí-Êèðèë Ôèëîñîô. – Â: Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêà åíöèêëî-
ïåäèÿ. Ò. 3, Ñ., 2003, 193–197.
55. Êúì âúïðîñà çà âúçäåéñòâèåòî íà Æèòèå íà Ñòåôàí Äå÷àíñêè îò Ãðèãîðèé Öàìáëàê âúðõó
ñðúáñêàòà ëåòîïèñíà êíèæíèíà. – Â: Ñáîðíèê â ÷åñò íà ïðîô. ä.ô.í. Ãåîðãè Äàí÷åâ. Âåëèêî
Òúðíîâî, 2004, 123–128.
56. Ïî êíèæîâíèÿ äðóì íà ìèíàëîòî. [Ñáîðíèê ñúñ ñòàòèè è ñòóäèè]. Ñ., 2005, 284 ñ.
57. Ãðèãîðèé Öàìáëàê è âèçàíòèéñêèòå õðîíèêè. – Â: Íýñòü ó÷åí¸êú íàäú ó÷¸òåëåìü ñâî¸ìú.
Ñáîðíèê â ÷åñò íà ïðîô. äôí Èâàí Äîáðåâ, ÷ëåí-êîðåñïîíäåíò íà ÁÀÍ è ó÷èòåë. (Ñúñòàâèòåëè:
Àííà-Ìàðèÿ Òîòîìàíîâà, Òàíÿ Ñëàâîâà). Ñ., 2005, 55–66.
58. Ñëîâî çà ñàìàòà ñåáå ñè. Îòêðîâåíèÿ. [Àâòîáèîãðàôèÿ]. Ñ., 2005, 160 ñ.

Ìàÿ Èâàíîâà
80

Åëåíà Ñþïþð íà 65 ãîäèíè

Áúëãàðèñòêà ñúñ ñúðöå îòâîðåíî êúì

íàóêàòà è õîðàòà – òîâà å Åëåíà Ñþïþð –
èçâåñòåí ðóìúíñêè è áåç ïðåóâåëè÷åíèå
„áúëãàðñêè“ ó÷åí. Ôèëîëîã ïî îáðàçîâàíèå,
Å. Ñþïþð èçëèçà äàëå÷ èçâúí ðàìêèòå íà
ïîëó÷åíàòà äèïëîìà è ðàçãðúùà òàëàíòà ñè
è â äðóãè îáëàñòè – èñòîðèÿ, ñîöèîëîãèÿ,
êóëòóðîçíàíèå. Àâòîð å è íà íÿêîëêî ðîìàíà
îò ðàçëè÷åí æàíð.
Ðîäåíà å íà 22 ñåïòåìâðè 1940 ã. â ñ. Êà-
ðàêóðò, Èñìàèëñêà îáëàñò â Áåñàðàáèÿ,
äíåøíà Óêðàéíà. Ïðåç 1963 ã. çàâúðøâà Ôà-
êóëòåòà ïî ñëàâÿíñêà è ðóìúíñêà ôèëîëî-
ãèÿ ïðè Áóêóðåùêèÿ óíèâåðñèòåò. Äâå ãîäè-
íè ïî-êúñíî, ñëåä êàòî çàïî÷âà ðàáîòà â
Èíñòèòóòà çà þãîèçòî÷íîåâðîïåéñêè èçñëåä-
âàíèÿ â Áóêóðåù, òÿ íàñî÷âà âíèìàíèåòî ñè êúì áúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà è
êóëòóðà, êàêòî è êúì âçàèìîîòíîøåíèÿòà £ ñ ðóìúíñêàòà êíèæîâíà òðàäèöèÿ.
Òåçè íåéíè èíòåðåñè ñå ìàòåðèàëèçèðàò ïðåç 1974 ã. â ïúðâîòî £ ãîëÿìî
èçñëåäâàíå íà òàçè òåìà: „Ðóìúíî-áúëãàðñêè ëèòåðàòóðíè âçàèìîîòíîøåíèÿ
ïðåç ïåðèîäà 1878–1918“. Åëåíà Ñþïþð ãî çàùèòàâà êàòî äîêòîðñêà äèñåð-
òàöèÿ â Ñîôèÿ ïîä íàó÷íîòî ðúêîâîäñòâî íà ïðîô. Ãåîðãè Äèìîâ. Èçñëåäâà-
íåòî ïðåäñòàâëÿâà íîâ åòàï â êîìïàðàòèâèñòèêàòà, êàòî õâúðëÿ ñâåòëèíà
âúðõó ðåäèöà ìàëêî ïðîó÷åíè è íåïðîó÷åíè ïðîáëåìè. Ïîíàñòîÿùåì Å. Ñþ-
ïþð å ïðîôåñîð è íàó÷åí ñåêðåòàð íà Èíñòèòóòà çà þãîèçòî÷íîåâðîïåéñêè
èçñëåäâàíèÿ íà Ðóìúíñêàòà àêàäåìèÿ.
Óñïîðåäíî ñ ÷èñòî „àêàäåìè÷íàòà“ äåéíîñò èçâåñòíàòà èçñëåäîâàòåëêà
ïðåïîäàâà è â Áóêóðåùêèÿ óíèâåðñèòåò â Êàòåäðàòà ïî èñòîðèÿ. Ëåêöèîííèÿò
£ êóðñ å ñâúðçàí îòíîâî ñ Þãîèçòî÷íà Åâðîïà è ôîðìèðàíåòî íà ïîëèòè÷å-
ñêèòå åëèòè ïðåç ÕIÕ è íà÷àëîòî íà ÕÕ â. – åäèí èçâúíðåäíî àêòóàëåí âú-
ïðîñ â ñúâðåìåííàòà êóëòóðîëîãèÿ.
Âàæíà ÷àñò îò òâîð÷åñêàòà äåéíîñò íà Å. Ñþïþð å íåéíîòî îðèãèíàëíî
ëèòåðàòóðíî òâîð÷åñòâî – òÿ å íå ñàìî èçñëåäîâàòåë, íî è àâòîð íà ìíîæåñò-
âî õóäîæåñòâåíè ïðîèçâåäåíèÿ. Îò 1981 ã. å ÷ëåí íà Ñúþçà íà ðóìúíñêèòå
ïèñàòåëè.
 81

Íàó÷íèòå èíòåðåñè íà ïðîô. Ñþïþð ñå ðàçïðîñòèðàò è â äðóãè ãåîãðàô-

ñêè ïîñîêè, êúäåòî èíòåëèãåíöèÿòà îò Åâðîïåéñêèÿ þãîèçòîê å îñòàâèëà
ñåðèîçíà äèðÿ. Ñëåä íÿêîëêîãîäèøíè óïîðèòè èçñëåäâàíèÿ òÿ ïðåäñòàâè íà
íàó÷íàòà îáùíîñò íÿêîëêî ïóáëèêàöèè çà ôîðìèðàíåòî íà åëèòèòå îò Áàëêà-
íèòå ïî âðåìå íà îáó÷åíèåòî èì â ãåðìàíñêèòå óíèâåðñèòåòè â êðàÿ íà ÕVIII
è ïðåç ÕIÕ â. ðåçóëòàò îò òðóäîåìêî è òúðïåëèâî èçäèðâàíå â àðõèâèòå íà
ðàçëè÷íè óíèâåðñèòåòñêè öåíòðîâå.
Ïðîô. Ñþïþð âëàãà ìíîãî ñèëè â èçãðàæäàíå íà íîâè ìîñòîâå ìåæäó
äâåòå íàó÷íè îáùíîñòè – áúëãàðñêàòà è ðóìúíñêàòà. Îò 1981 ã. òÿ å ñåêðåòàð
íà ðóìúíñêàòà ÷àñò íà Ðóìúíî-áúëãàðñêàòà ñìåñåíà êîìèñèÿ ïî èñòîðèÿ.
Ó÷àñòâà àêòèâíî – îðãàíèçàöèîííî è íàó÷íî – â íåéíàòà ðàáîòà, ïîäãîòâÿ
è øêîëà îò ìëàäè èçñëåäîâàòåëè, èçáðàëè íàóêàòà â ñâîÿ æèçíåíèÿ ïúò è
èìàëè ùàñòëèâàòà ñúäáà äà áúäàò òâîð÷åñêè íàñî÷âàíè èìåííî îò Åëåíà
Ñþïþð.
 íàó÷íîòî ïðîñòðàíñòâî Å. Ñþïþð å ñðåä íàé-åðóäèðàíèòå è çàäúë-
áî÷åíè èçñëåäîâàòåëè íà áúëãàðñêàòà èñòîðèÿ: òÿ ïðîó÷âà ðóìúíî-áúëãàð-
ñêèòå ëèòåðàòóðíè âçàèìîîòíîøåíèÿ, ôîðìèðàíåòî íà íàöèèòå â Þãîèçòî÷íà
Åâðîïà, ñúñòîÿíèåòî íà ðóìúíñêîòî îáùåñòâî ïðåç ÕIÕ â. è îòíîøåíèåòî
ìó êúì ìîäåðíèçèðàíåòî íà áúëãàðñêàòà êóëòóðà, ñúäáàòà íà áàëêàíñêàòà
èíòåëèãåíöèÿ è ïî-ñïåöèàëíî áúëãàðñêàòà åìèãðàíòñêà èíòåëèãåíöèÿ â Ðó-
ìúíèÿ ïðåç ÕIÕ â., áúëãàðñêèòå ó÷èëèùà â Ðóìúíèÿ ïðåç ÕIÕ â. è òÿõíàòà
ðîëÿ è ò.í. Òÿ å àâòîð íà ìíîæåñòâî ïðåâîäè íà ðóìúíñêè åçèê íà áúëãàðñêè
íàó÷íè è õóäîæåñòâåíè ïðîèçâåäåíèÿ. Îñíîâîïîëàãàùî çíà÷åíèå èìà àíà-
ëèòè÷íàòà áèáëèîãðàôèÿ íà ðóìúíñêî-áúëãàðñêèòå îòíîøåíèÿ ïðåç âåêîâåòå,
ñúñòàâåíà îò íåÿ.
Çà èçêëþ÷èòåëíèòå ñè çàñëóãè êúì áúëãàðñêàòà íàóêà, îöåíåíè è èçâúí
ïðåäåëèòå íà íàøàòà ñòðàíà, òÿ å íàãðàäåíà ñ îðäåí „Êèðèë è Ìåòîäèé“ II ñò.
(1977); îò 1999 ã. å ïî÷åòåí äîêòîð íà Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò „Ñâ. Êëèìåíò
Îõðèäñêè“; ïðåç ñúùàòà ãîäèíà ïîëó÷àâà è îðäåí „Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè“.
Óïðàâèòåëíèÿò ñúâåò íà Áúëãàðñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå ïðèñúæäà íà
Å. Ñþïþð íàé-âèñîêàòà íàãðàäà – îðäåí „Ìàðèí Äðèíîâ“ (2000).
Ïëîäîòâîðíàòà òâîð÷åñêà äåéíîñò íà ãîëÿìàòà áúëãàðèñòêà íå ìîæå äà
áúäå îáõâàíàòà â íÿêîëêî ñòðàíèöè. Ìíîãîáðîéíè ñà ó÷àñòèÿòà £ â êîíãðåñè
è íàó÷íè êîíôåðåíöèè. Ñàìî íÿêîè îò òÿõ ãîâîðÿò çà ìàùàáèòå íà äåéíîñòòà,
ðàçãúðíàòà îò íåÿ: ìåæäóíàðîäíà êîíôåðåíöèÿ „150 ã. îò ðîæäåíèåòî íà
Âàñèë Ëåâñêè“ â Ñîôèÿ (1987); ìåæäóíàðîäíà êîíôåðåíöèÿ „Íàöèîíàë-
ðåâîëþöèîíåðè: èäåîëîãèÿ è äâèæåíèå“ âúâ Âèåíà (1988); ìåæäóíàðîäíà
íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ „Èçñëåäâàíèÿ âúðõó èíòåëèãåíöèÿòà“ â Ñîôèÿ (1986);
ïúðâè è âòîðè ìåæäóíàðîäåí êîíãðåñ ïî áúëãàðèñòèêà â Ñîôèÿ (1981, 1986);
ìåæäóíàðîäíà êîíôåðåíöèÿ „Ðèáåíòðîï-Ìîëîòîâ è ïîñëåäèöèòå çà Áåñà-
ðàáèÿ“ (1991); êîíôåðåíöèÿ „Ïðîñâåùåíèå, ôðåíñêàòà ðåâîëþöèÿ è ìîäåð-
82

íèçàöèÿòà â Þãîèçòî÷íà Åâðîïà“ â Èíñáðóê (1993); ìåæäóíàðîäíà íàó÷íà

êîíôåðåíöèÿ „Èíòåëèãåíöèÿòà â Þãîèçòî÷íà Åâðîïà. Èñòîðèÿ, ðîëÿ è ôóíê-
öèè“ â Ìþíõåí (1990); ìåæäóíàðîäíà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ „150 ãîäèíè îò
ðîæäåíèåòî íà Õðèñòî Áîòåâ“ â Ïëîâäèâ (1998) è äð.
Áúëãàðñêàòà êóëòóðà îùå îò Âúçðàæäàíåòî íàñåòíå å äúëáîêî ñâúðçàíà
ñ èñòîðèÿòà è ñúäáàòà íà íàøàòà ñúñåäêà íà ñåâåð îò Äóíàâ. Íÿìà ñòàòèñòèêà,
óñòàíîâèëà êîëêî ïúòè õúøîâåòå ñà ïðåìèíàâàëè Äóíàâ – ñâúðçâàùàòà íè
ðåêà. Íèòî ïúê êîëêî áúëãàðè å ïîñðåùíàëà ëåãåíäàðíàòà ñòðàííîïðèåìíèöà
íà Ñòðàíäæàòà. Òàêà íå ìîãàò äà ñå èçáðîÿò è èäâàíèÿòà íà íà Å. Ñþïþð ñ
íîâè èäåè, ñ íîâè êíèãè è íîâè èçñëåäâàíèÿ â Áúëãàðèÿ. Òàêà íÿìà è áúëãàðèí,
ïîñåòèë Áóêóðåù è îñòàíàë áåç ïîäêðåïàòà – íàó÷íà è ÷îâåøêà – îò ñòðàíà
íà èçòúêíàòàòà áúëãàðèñòêà.
Íåêà ïîæåëàåì íà þáèëÿðêàòà – ïðèìåð çà äóõîâåí ìîñò â îáùóâàíåòî
ìåæäó êóëòóðèòå – îùå äúëãè ãîäèíè òâîð÷åñêî è ëè÷íî çäðàâå, äúëãîëåòèå
è îïòèìèçúì, êîéòî âèíàãè å ñúïúòñòâàë íåñïîêîéíèÿ £ äóõ íà òâîðåö è
ñúçèäàòåë.

Èçáðàíà áèáëèîãðàôèÿ
1. „La chanson du frÈre mort dans la poésie des peoples balkaniques“ et la correspondance de I. D. Schisch-
manoff, B. P. Hasdeu et I. Bianu. – Revue des études sud-est européennes, 6, 1968, ¹ 2, 347–364.
2. Est-il y Kiriak Tsankov l’auteur du reportages de „Telegraful“? – Revue des études sud-est européennes
7, 1969, ¹ 4, 681–695.
3. Les relations littéraires roumano-bulgares pendant la période 1878–1918, 1. – Revue des études sud-
est européennes, 8, 1970, ¹ 3, 495–515; 2. Revue des études sud-est européennes, 10, 1972, ¹ 4, 693–
710.
4. Rapports littéraires roumano-bulgares entre 1878–1918. 2. – Revue des études sud-est européennes,
10, 1972, ¹ 4.
5. Èâàí Ä. Øèøìàíîâ è êóëòóðíèòå âðúçêè ñ Ðóìúíèÿ. – Ëèòåðàòóðíà ìèñúë, 1973, ¹ 3, 476–
489.
6. Åê îòâúä Äóíàâà (Ðóìúíñêè äîêóìåíòè çà Àïðèëñêîòî âúñòàíèå). Ñ., 1976. (ñúàâò. Ì. Ìëà-
äåíîâà).
7. Manifestations consacrées au centenaire de la mort du poéte et révolutionaire bulgare Christo Botev,
organisée À Bucarest. – Revue des études sud-est européennes, 15, 1977, ¹ 2.
8. La formations des intellectuals d’emigration bulgare en Roumanie au XIX-e siÈcle. – Revue des
études sud-est européennes, 16, 1978, ¹ 4.
9. Relaþii Literare Româno-Bulgare în Perioada 1878–1918. Bucureºti, 1980. 197 p.
10. Êíèãè è ñòàòèè çà ðóìúíî-áúëãàðñêèòå âçàèìîîòíîøåíèÿ ïðåç ÕIÕ-òè â. íà ðóìúíñêè
åçèê. – Â: Ðóìúíñêî-áúëãàðñêèòå ëèòåðàòóðíè âçàèìîîòíîøåíèÿ ïðåç ÕIÕ-òè â. Ñ., 1980. 285–
291. (ñúàâò. Ç. Þôó).
11. Òèïîëîãè÷åñêè ÷åðòè íà ðóìúíî-áúëãàðñêèòå âçàèìîîòíîøåíèÿ ïðåç ÕIÕ-òè â.
– Â: Ðóìúíñêî-áúëãàðñêèòå ëèòåðàòóðíè âçàèìîîòíîøåíèÿ ïðåç ÕIÕ-òè â. Ñ., 1980. 23–33.
12. Áúëãàðñêàòà åìèãðàíòñêà èíòåëèãåíöèÿ â Ðóìúíèÿ ïðåç ÕIÕ-òè âåê äî Îñâîáîæäåíèåòî.
– Â: Ëèòåðàòóðíà ìèñúë, 1981, ¹ 1, 39–48.
 83

13. Áúëãàðñêàòà åìèãðàíòñêà èíòåëèãåíöèÿ â Ðóìúíèÿ ïðåç ÕIÕ-òè âåê. Ñ., 1982, 275 ñ.
14. Bulgarian Writters in Emigration in XIX-th Century. – Cahiers roumains d’études littéraires, 1983,
¹ 3.
15. Evoluþia genurilor ºi speciilor în literaturile moderne românã ºi bulgarã. –ªtiinþele sociale ºi politice
din România, 1983, ¹ 2.
16. Áúëãàðñêè ïèñàòåëè åìèãðàíòè ïðåç ÕIÕ-òè âåê. – Â: Ëèòåðàòóðíà èñòîðèÿ, 1985, ¹ 13, 26–
42.
17. Ïîëèòè÷åñêàòà ðîëÿ íà áúëãàðñêàòà èíòåëèãåíöèÿ â Ðóìúíèÿ â áúëãàðñêàòà íàöèîíàëíà
ðåâîëþöèÿ (1856–1878). – Â: 150 ã. îò ðîæäåíèåòî íà Âàñèë Ëåâñêè. Ñ., 1987.
18. Åìèãðèðàíåòî è ïîëèòè÷åñêàòà ôóíêöèÿ íà èíòåëèãåíöèÿòà – Ñîôðîíèé Âðà÷àíñêè. –
Â: 250 ã. îò ðîæäåíèåòî íà Ñîôðîíèé Âðà÷àíñêè. Âðàöà., 1989.
19. Ôîðìèðàíå íà èíòåëèãåíöèÿòà â Þãîèçòî÷íà Åâðîïà ïðåç ÕIÕ-òè âåê. Ðóìúíñêèÿò ìîäåë.
– Â: Èíòåëèãåíöèÿ è êóëòóðåí êàäúð. Ñ., 1992.
20. Cartea ºi ºcoala pentru bulgari. – In: Contribuþia românilor la îmbogãþirea tezaurului cultural în
Balcani. Bucureºti, 1992, 42–48.
21. Soziale und intelektuelle Struktur der bulgarischen Kommites aus Rumänien im 19. Jahrhundert. –
Schriftenreiche des Österreichischen Ost-und Südosteuropa-Institut, Wien, 1993, 20, 68–77.
22. Bucureºtiul, centru cultural, economic ºi politic al miºcãrii de emancipare a bulgarilor în secolul al
XIX-lea . – Citadela, 4, ¹ 1–4, 1999, 102–107.
23. Áúëãàðñêèòå ó÷èëèùà â Ðóìúíèÿ ïðåç ÕIÕ-òè âåê. Äîêóìåíòè 1858–1877. Ñ., 1999, 580 ñ.
24. Ïðîìåíè â åòíîäåìîãðàôñêàòà ñòðóêòóðà íà Áåñàðàáèÿ ïðåç XIX-òè âåê. – Â: Áúëãàðñêè
ôîëêëîð, 2004, ¹ 3.

Ðóìÿíà Êîíåâà
84

Õåëìóò Øàëåð íà 65 ãîäèíè

Ïðåç 2005 ã. ãîëåìèÿò íåìñêè áàëêàíèñò è áúëãàðèñò ïðîô. ä-ð Õåëìóò
Âèëõåëì Øàëåð íàâúðøè 65 ãîäèíè. Öÿëàòà ìó äîñåãàøíà äåéíîñò, êîÿòî
âå÷å íàäõâúðëÿ 40 ãîäèíè, å ñâúðçàíà ñ èçñëåäâàíèÿ âúðõó ïðîáëåìèòå íà
áàëêàíñêîòî åçèêîçíàíèå, ñëàâèñòèêàòà è íåìñêî-áúëãàðñêèòå åçèêîâè
âçàèìîîòíîøåíèÿ.
Ðîäåí å ïðåç 1940 ã. â Áàéðîò, ÔÐÃ. Ñëåäâà â Ìþíõåí ñëàâèñòèêà. Òîãàâà
ñå ñúáóæäà èíòåðåñúò ìó êúì ñëàâÿíñêèòå åçèöè è ïî-ñïåöèàëíî êúì áúë-
ãàðñêèÿ, êîéòî äî ãîëÿìà ñòåïåí ñòàâà íåãîâà ñúäáà, çàùîòî å ñâúðçàí ñ
íàó÷íîòî ìó èçðàñòâàíå. Ïðåç 1965 ã. çàùèòàâà äèñåðòàöèÿ íà òåìà
„Ñëîâîðåäúò â ðóñêè åçèê“ (Die Wortstellung im Russischen), à ïðåç ñëåäâàùàòà
å ñòèïåíäèàíò íà ôîíäàöèÿòà Thyssen (1966–71). Íàïèñâà õàáèëèòàöèîíåí
òðóä íà òåìà: „Ñúñòàâíîòî èìåííî ñêàçóåìî â ðóñêèÿ åçèê“ (Das Praedikats-
nomen im Russischen). Äâå ãîäèíè (1971–72) å àñèñòåíò, ïî-êúñíî ïðåïîäàâà
êàòî ÷àñòåí äîöåíò (1973–77), ñëåä êîåòî ñòàâà èçâúíðåäåí ïðîôåñîð (1978–
82) â Ìþíõåí. Ìåæäóâðåìåííî å ãîñò-ïðîôåñîð â Ðåãåíñáóðã (1976–77), Ñààð-
áðþêåí (1974) è Çàëöáóðã, Àâñòðèÿ (1978–79).
Ïðîáëåìèòå íà áúëãàðñêèÿ åçèê ñ îãëåä íà îñîáåíîòî ìÿñòî, êîåòî òîé
çàåìà â ðàìêèòå íà áàëêàíñêîòî åçèêîâî ñåìåéñòâî, ñå ïðåâðúùàò â öåíòðàëíà
òåìà â çíà÷èòåëíà ÷àñò îò òðóäîâåòå ìó ïðåç òîçè ïåðèîä. Ðàçãëåæäà âúïðîñè
êàòî: ëåêñèêàëíèòå çàåìêè îò òóðñêè è òåõíèÿ ñòàòóò â áúëãàðñêè åçèê (Die
tuerkischen Lehnwoerter in der bulgarischen Sprache. Eine Betrachtung nach
sprachlichen Merkmalen und Bedeutungsgruppen – ZB, 9, 1973; Zur Frage
sprachlicher Eigenschaften aus dem Tuerkischen entlehnter Substantiva im
Bulgarischen – Suedosteuropa unter Halbmond, 1975; Zur Frage der synagmatischen
und phraseologischen Vewendung tuerkischer Lehnwoerter im Bulgarischen – LB,
36, 1993; Aus dem Türkischen entlehnte Adjektiva im Bulgarischen. – Èçñëåäâàíèÿ
âúðõó èñòîðèÿòà è äèàëåêòèòå íà áúëãàðñêèÿ åçèê. Ñáîðíèê â ïàìåò íà
Ê. Ìèð÷åâ. Ñ., 1979), óíèêàëíèÿ ðàçâîé íà áúëãàðñêèÿ åçèê îò ñèíòåòèçúì
êúì àíàëèòèçúì (Ðàçâèòèåòî íà áúëãàðñêèÿ åçèê îò ñèíòåòèçúì êúì àíà-
ëèòèçúì – I Ìåæäóíàðîäåí êîíãðåñ ïî áúëãàðèñòèêà. Ñîôèÿ, 1981; Ueber-
legungen zur Entwicklung des Bulgarischen vom Synthetismus zum Analitismus –
Ars Philologika, 1999; Altkirchenslavisch. Bulgarisch. – Bibliogr. der Bibliographien
zur slav. Sprachwissenschaft, 1982), áàëêàíèçìèòå â áúëãàðñêè è ò.í. ñà ñàìî
÷àñò îò ìíîãîàñïåêòíàòà ïðîáëåìàòèêà, êîÿòî Øàëåð ïðåöèçíî è àðãóìåí-
òèðàíî ðàçðàáîòâà. Òîé çàÿâÿâà ÿñíî è íåäâóñìèñëåíî îòíîøåíèå ïî èçêóñò-
âåíî ñúçäàäåíèÿ â ñëàâèñòèêàòà ñïîðåí âúïðîñ çà áúëãàðñêàòà åòíè÷åñêà
ïðèíàäëåæíîñò íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâèÿ åçèê (Der Begriff „Altbulgarisch“ in
 85

Vergangenheit und Gegenwart – LB, 31, 1988; Neues zur altbulgarische Syntax:
Flexionsskasus und Praepositionalkasus – Slavistische Studien, 1988).
Ñëàâèñòè÷íàòà, áàëêàíèñòè÷íàòà è áúëãàðèñòè÷íà ïðîáëåìàòèêà ïðî-
äúëæàâà äà çàíèìàâà òðàéíî Õ. Øàëåð è êîãàòî ñòàâà ïðåç 1983 ã. ðåäîâåí
ïðîôåñîð ïî áàëêàíñêî è ñëàâÿíñêî åçèêîçíàíèå â Ìàðáóðã. Ïðåç åñåíòà íà
òàçè (2005 ã.) ãîäèíà òîé ïðèêëþ÷è ñ àêòèâíàòà ñè ïðåïîäàâàòåëñêà äåéíîñò.
Ìàðáóðãñêèÿò ïåðèîä îò 22 ãîäèíè áåçóñëîâíî å íàé-ïîëçîòâîðíèÿò â
íàó÷íàòà áèîãðàôèÿ íà èçòúêíàòèÿ èçñëåäîâàòåë. Íåñúìíåíè ñà ïîñòèæåíèÿòà
ìó â îáëàñòòà íà ñëàâÿíñêîòî åçèêîçíàíèå, åçèêîâàòà òèïîëîãèÿ, ñèíòàêñèñà,
áàëêàíèñòèêàòà, êàêòî â ñèíõðîíåí, òàêà è â äèàõðîíåí ïëàí. Òîé ïðåïîäàâà
è ðúêîâîäè äèïëîìàíòè, êîíñóëòèðà êîìïåòåíòíî è ðåöåíçèðà ìíîãîáðîéíè
äèñåðòàöèîííè òðóäîâå, ïîìàãà â íàó÷íî îòíîøåíèå íà Õóìáîëòîâè ñòèïåí-
äèàíòè, ò.å. ñúçäàâà öÿëà øêîëà îò ñâîè ïî-ìëàäè ïîñëåäîâàòåëè â áàëêà-
íèñòèêàòà.
Îñîáåíî öåíåí ïðèíîñ ïðåäñòàâëÿâàò ñòàòèèòå íà Õ. Øàëåð çà æèâîòà è
òâîð÷åñòâîòî íà èçòúêíàòè åçèêîâåäè îò ìèíàëîòî è äíåñ êàòî Àëôîíñ Ìàð-
ãóëèñ, Àâãóñò Øëàéõåð, Ãóñòàâ Âàéãàíä, Àëåêñàíäúð Äîðè÷, Âîëôãàíã Ãåçå-
ìàí è äð.
Öÿëà ïîðåäèöà îò ñòàòèè å ïîñâåòåíà íà áúëãàðî-íåìñêèòå åçèêîâè
êîíòàêòè è íà êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêèòå îòíîøåíèÿ ìåæäó äâåòå ñòðàíè.
Ïðîó÷âàíèÿòà îòðàçÿâàò çàäúëáî÷åíîòî è ïðîñòðàííî ïîçíàíèå íà èñòîðèÿòà
è ñúâðåìåííîñòòà íà òåçè âðúçêè, êîèòî ñàìèÿò òîé êàòî èçñëåäîâàòåë â
ïðîäúëæåíèå íà äåñåòèëåòèÿ ðåâíîñòíî ñúõðàíÿâà, ïîääúðæà è ðàçâèâà. Àêî
ðàçãëåäàìå â ñúâêóïíîñò òâîðáèòå ìó, òå ïðåäñòàâëÿâàò èñòèíñêà åíöèêëî-
ïåäèÿ íà áúëãàðî-ãåðìàíñêîòî ñúòðóäíè÷åñòâî â îáëàñòòà íà íàóêàòà è êóëòó-
ðàòà ïðåç ïîñëåäíèòå äâà âåêà. Òóê òðÿáâà äà îáúðíà è ñïåöèàëíî âíèìàíèå
âúðõó ôàêòà, ÷å îò 1996 ã. èìåííî ïðîô. Øàëåð å ïðåäñåäàòåë íà Íåìñêî-
áúëãàðñêîòî äðóæåñòâî çà íàñúð÷àâàíå íà âðúçêèòå ìåæäó Ãåðìàíèÿ è
Áúëãàðèÿ â Áåðëèí. Òîé å íîñèòåë íà îðäåí „Êèðèë è Ìåòîäèé“ I ñòåïåí.
Ïðîô. Øàëåð ïîñëåäîâàòåëíî è àêòèâíî ó÷àñòâà âúâ âñè÷êè íàé-âàæíè
áúëãàðèñòè÷íè, ñëàâèñòè÷íè è áàëêàíèñòè÷íè ôîðóìè. Òðóäíî å òå äà áúäàò
èçáðîåíè. Ïî-ñúùåñòâåíîòî â ñëó÷àÿ å, ÷å íåãîâèòå äîêëàäè è èçêàçâàíèÿ ñà
íå ñàìî çàäúëáî÷åíè èçñëåäâàíèÿ âúðõó êîíêðåòåí íàó÷åí ïðîáëåì, íî âèíàãè
ñúäúðæàò è ÿñíî äåôèíèðàíàòà ïîçèöèÿ íà àâòîðà – ôàêò, íà êîéòî òîé îñ-
òàâà íåèçìåííî âåðåí. Ïðåãëåä íà òåçè êîíãðåñè, êîíôåðåíöèè è ñåìèíàðè
òîé ïðàâè ðåäîâíî â ëèíãâèñòè÷íèòå èçäàíèÿ â Ãåðìàíèÿ, êàòî ïî òîçè íà÷èí
îñâåäîìÿâà íåìñêàòà åçèêîâåäñêà íàó÷íà îáùåñòâåíîñò çà ïðîáëåìàòèêàòà
íà ãîëåìèòå ôîðóìè.
Ïðåç ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò íàó÷íèÿ ñè æèâîò Øàëåð å ñúðåäàêòîð èëè
ñúñòàâèòåë íà ïîðåäèöè è ñáîðíèöè. (Die Welt der Slaven, Archiv fuer Bulgarische
Philologie, Symbolae, Selecta Slavica, Bulgarische Sammlung, Tyroscript-Edition
86

Hieronymus. Slavische Sprachen und Literaturen, Bulgarische Bibliothek N. F., Scripta

Slavica, Bulgarien Jahrbuch). Ó íàñ òîé å ÷ëåí íà Ðåäàêöèîííèÿ ñúâåò íà
ñï. „Áúëãàðñêè åçèê“ è íà „Áàëêàíñêî åçèêîçíàíèå“. Ïðîô. Øàëåð å ÷ëåí íà
íàó÷íèÿ ñúâåò íà Îáùåñòâîòî çà Þãîèçòî÷íà Åâðîïà â Ìþíõåí, íà Êîìè-
ñèÿòà ïî èñòîðèÿ íà ñëàâèñòèêàòà, íà Êîìèñèÿòà ïî ãðàìàòè÷åí ñòðîåæ íà
ñëàâÿíñêèòå åçèöè, ïðåäñåäàòåë å íà Êîìèñèÿòà ïî áàëêàíñêî åçèêîçíàíèå
êúì Ìåæäóíàðîäíèÿ êîìèòåò íà ñëàâèñòèòå.
Òàçè îãðîìíà áúëãàðèñòè÷íà è ñëàâèñòè÷íà äåéíîñò, ïðîäóêòèâíîñòòà
ìó êàòî êîìïåòåíòåí àíàëèçàòîð è èñêðåíàòà ìó îáè÷ êúì Áúëãàðèÿ åäâà ëè
ùå ñåêíàò è ïðåç ñëåäâàùèòå ãîäèíè. Íåãîâèòå êîëåãè, ñòóäåíòè è ïîñëåäî-
âàòåëè î÷àêâàò îò ïðîô. Õåëìóò Øàëåð îùå ìíîãî íîâè è âàæíè çà áàëêàíî-
ëîãèÿòà, ñëàâèñòèêàòà è áúëãàðèñòèêàòà öåííè òðóäîâå.

Èçáðàíà áèáëèîãðàôèÿ:
1. Die syntaktische Verwendung der Demonstrativpartikeln in den südslavischen Sprachen. – ZB, 7,
1969/70, ¹ 1–2.
2. Besonderheiten der Wortstellung des Bulgarischen im Vergleich mit der des Russischen. – AnSPh, 7,
1973.
3. Die türkischen Lehnwörter in der bulgarischen Sprache. Eine Betrachtung nach sprachlichen Merkmalen
und Bedeutungsgruppen. – ZB, 9, 1973, ¹ 1–2.
4. Zur Frage sprachlicher Eigenschaften aus dem Türkischen entlehnter Substantiva im Bulgarischen. –
In: Südosteuropa unter dem Halbmond. München, 1975.
5. Die Balkansprachen. Eine Einführung in die Balkanphilologie. Heidelberg, 1975.
6. Bulgarisch. – In: Bibliogr. zur Balkanphilologie. Heidelberg, 1977.
7. Deutsche Slavisten in der Bulgarischen Akademie der Wissenschaften: A. Leskien, E. Berneker,
M. Vasmer, K. H. Meyer. – LB, 22, 1979.
8. Aus dem Türkischen entlehnte Adjektiva im Bulgarischen. – Â: Èçñëåä. âúðõó èñòîðèÿòà è
äèàëåêòèòå íà áúëã. åç. Ñá. â ïàìåò íà Ê. Ìèð÷åâ. Ñ., 1979.
9. Alfons Marguljis als Slavist an der Universität München. – SOF, 39, 1980.
10. Der I. Internationale Kongreß für Bulgaristik in Sofia. – SOEM, 21, 1981, ¹ 3.
11. Fragen der Textlinguistik des Bulgarischen aus vergleichender Sicht. – In: 1300 Jahre Bulgarien. 1.
Neuried, 1981.
12. Bibliographie zur Bulgaristik in Deutschland (Ein Überblick). – In: 1300 Jahre Bulgarien. 1. Neuried,
1981; (ñúàâò. K. Haralampieff).
13. Der Begriff „Balkanismus„: Möglichkeiten und Grenzen seiner Anwendung auf die Balkansprachen.
– LB, 24, 1981, ¹ 2.
14. Die Geschichte der Slavistik in Bayern. Neuried, 1981.
15. Das Bulgaristik-Symposium in Ellwangen. – SOEM, 22, 1982, ¹ 2.
16. Altkirchenslavisch. Bulgarisch. – In: Bibliogr. der Bibliographien zur slav. Sprachwissenschaft.
Frankfurt M. –Bern, 1982.
17. Ðàçâèòèåòî íà áúëãàðñêèÿ åçèê îò ñèíòåòèçúì êúì àíàëèòèçúì. – Â: I Ìåæäóíàð. êîíãð.
ïî áúëãàðèñòèêà. Ñîôèÿ, 1981. Äîêë. Èñòîð. ðàçâîé íà áúëã. åç., 1. Ñ., 1983.
18. Das Bulgarische und seine Bedeutung für die Balkanphilologie. – LB, 26, 1983, ¹ 2.
19. Neue Überlegungen zum Begriff des Sprachbundes und seiner Anwendung auf die Balkansprachen.
Ziele und Wege der Balkanlinguistik. Berlin, 1983.
 87

20. Der bulgarische Komparativ – eine baltoslawische Gemeinsamkeit? – LB, 27, 1984, ¹ 1.
21. Das IV. Deutsch-Bulgarische Symposium in Sofia. – SOEM, 24, 1984, ¹ 3.
22. August Schleichers Beitrag zur Bulgaristik. – II. Intern. Bulgaristikkongreß. Sofia, 1986. 21. Beiträge.
Neuried, 1986.
23. Die Geschichte der Bulgaristik in Deutschland und in der Bundesrepublik – ein Überblick. – BHR,
1987, ¹ 3.
24. Deutsch-bulgarische Beziehungen im 19. und 20. Jahrhundert. Bulgaristik-Symposium in Marburg.
– SOEM, 27, 1987, ¹ 2, 3–4.
25. Sprache und Nationalkultur in Südosteuropa: Probleme einer bulgarischen Hochsprache. – SOEM,
27, 1987, ¹ 1.
26. Bulgaristik in Deutschland – ihre Geschichte und gegenwärtige Situation. – SOEM, 27, 1987, ¹ 2.
27. Neues zur altbulgarische Syntax: Flexionskasus und Präpositionalkasus. – In: X. Intern. Slavisten-
kongreß. Sofia, 1988. Slavist. Studien. Köln–Wien, 1988.
28. Gustav Weigands balkanphilologische Veröffentlichungen und ihre wissenschaftliche Wertung. –
LB, 31, 1988, ¹ 3–4.
29. Bulgaristik in Deutschland. Historischer Abriß mit Bibliographien. Neuried, 1988.
30. Der Begriff „Altbulgarisch„ in Vergangenheit und Gegenwart. – LB, 31, 1988, ¹ 3–4.
31. August Leskien und die bulgarische Sprachwissenschaft. – In: Kulturelle Traditionen in Bulgarien.
Göttingen, 1989.
32. Der Beitrag der russischen Sprachwissenschaft zur Erforschung der bulgarischen Sprache Ende des
XIX./Anfang des XX. Jahrhunderts. – LB, 32, 1989, ¹ 1.
33. Die deutsche Bulgaristik und ihre Anfänge: Franz Maurer und Karl Emil Franzos. – In: Bulgaristik-
Symp. Marburg. 1990. München, 1990.
34. Bibliographie zur bulgarischen Sprache. München, 1990.
35. Gustav Weigands ´Bulgarische Grammatik´ aus dem Jahre 1907 und ihre Bewertung aus gegenwärtiger
Sicht der Sprachwissenschaft. – SOEM, 30, 1990, ¹ 2.
36. Veröffentlichungen zur bulgarischen Sprache in den USA. – SOEM, 30, 1990, ¹ 4.
37. William Richard Morfill (1834–1909) – Begründer der Bulgaristik in England. – SOEM, 31, 1991,
¹ 2.
38. Der Beitrag der mittel– und westeuropäischen Sprachwissenschaft zur Erforschung der bulgarischen
Sprache Ende des XIX./Anfang des XX. Jahrhunderts. – LB, 34, 1991, ¹ 1–2.
39. Franz Miklosich und das Bulgarische. – In: Miklošièev Zb. Ljubljana, 1992; 39. Gustav Weigand.
Sein Beitrag zur Balkanphilologie und zur Bulgaristik. München, 1992.
40. Aleksandar Doritsch und sein Beitrag zur Bulgaristik in Deutschland. – LB, 36, 1993, ¹ 1.
41. Zur Frage der syntagmatischen und phraseologischen Verwendung türkischer Lehnwörter im
Bulgarischen. – LB, 36, 1993, ¹ 2.
42. Bulgarien in Deutschland. Katalog zur Buchausstellung der Deutsch-Bulgarischen Gesellschaft zur
Förderung der Beziehungen zwischen Deutschland und Bulgarien vom 08.11.1996 bis zum 08.12.1996
in der Staatsbibliothek zu Berlin. Marburg, 1996.
43. Bulgarien und Deutschland – kulturelle Beziehungen im 19. und 20. Jahrhundert. – BJ, 1997.
44. Bibliographie zum Bulgarien. – Eine Auswahl. – BJ, 1997.
45. Wolfgang Gesemann Doctor honoris causa der Universität Sofia. – BJ, 1997.
46. Bulgarien in Europa. Materialien zur Buchausstellung. Marburg, 1998.
47. Überlegungen zur Entwicklung des Bulgarischen vom Synthetismus zum Analytismus. – In: Ars
Philologika. Frankfurt a.M., etc., 1999.
48. Geschichte der Südosteuropa-Linguistik. – In: Handbuch der Südosteuropa-Linguistik. Wiesbaden,
1999.
49. Die Lehnwortbeziehungen der Sprachen in Suedosteuropa. – In: Handbuch der Südosteuropa-
Linguistik. Wiesbaden, 1999.
88

50. Ferdinand I. von Bulgarien im Coburger Exil 1918–1948. – AgO, 79, 1999.
51. Bulgarien und Grossbritannien: Kulturelle Beziehungen im 19. und 20. Jahr-hundert. – BJ, 1998/
1999, 2000.
52. Bibliographie der Lehrmittel zum Bulgarischen fuer die Zeit des 19. und 20. Jahrhunderts. – BJ,
1998/1999, 2000, c. 123–137.
53. Die Anfaenge der Balkanlinguistik in Deutschland im 18. Und 19. Jahrhundert. Ivan Duridanov zum
80. Geburtstag – ZB 36, 2000, c. 76–91.
54. Deutsch-Bulgarische Gesellschaft zur Foerderung der Beziehungen zwischen Deutschland und
Bulgarien – Bulletinn der Deutschen Slawistik 6, 2000, c. 61–62.
55. Der Beitrag des Griechischen zur Entwicklung der Balkansprachen und seine Bewertung durch die
Sprachwissenschaft – In: Balkanlinguistik: Synchronie und Diachronie. Thessaloniki 2000, c. 11–16.
56. Alois Schmaus (1901–1970). Zum 100. Geburtstag des Slawisten und Balkanologen – ZB, 37,
2001, ¹ 2, c. 189–217.
57. Aktuelle Probleme der Balkanlinguistik und Fragen der Zusammenstellung eines Balkansprachatlases
– Linguistique Balkanique 41, 2001, ¹ 2, c. 162–165.
58. Balkanlinguistik, Suedosteuropa-Linguistik oder Eurolinguistik? – Linguistique Balkanique 42, ¹ 1,
c. 29–35.
59. Die Bedeutung des Sorbischen fuer die gegenwaertige slawistische Sprachwissenschaft – Im Wettstreit
der Werte. Sorbische Sprache, Kultur und Identitaet auf dem Weg ins 21. Jahrhundert. Bautzen/Budysin
2003, c. 411–417.
60. Das Haus Sachsen-Coburg-Gotha und seine Bedeutung fuer Bulgarien in Vergangenheit und
Gegenwart – Bulgarien-Jahrbuch 2001/2001, Muenchen 2003, c. 83–100.
61. Die Rolle der Akademien bei der Entwicklung der slawischen Philologie in Deutschland – In: Histoire
de la Slavistique. Le róle des institutions. Paris 2003. ñ. 56–67.
62. Christo Vasilev zum Gedaechtnis – Bulgarien-Jahrbuch 2000/2001, Muenchen 2003, c.130–131.
63. Bibliographie der historischen Grammatiken des Bulgarischen – Bulgarien-Jahrbuch 2002/2003,
Muenchen 2004, c. 139–152.
64. Besprechung: Wolfgang Geier: Bulgarien zwischen West und Ost vom 7. Bis 20. Jahrhundert.
Sozial – und kulturhistorisch bedeutsame Epochen, Erreignisse und Gestalten. Wiesbaden 2001 –
Bulgarien-Jahrbuch 2002/2003, Muenchen 2004, c. 187–191.
65. Das bulgarische Staatswappen in Vergangenheit und Gegewart – Bulgarien-Jahrbuch 2004/2005,
Muenchen 2005.
66. Wolfgang Geseman zum 80. Geburtstag – Bulletin der deutschen Slavistik 11, 2005, c. 5–6.
67. Besprechung: Violeta Joern: Bulgarien in Berlin. Berlin 2003. – Bulgarien-Jahrbuch 2001/2001,
Muenchen 2003.

Àíà Êî÷åâà
 89

Ðóìÿíà Çëàòàíîâà íà 60 ãîäèíè

 ïàëåîñëàâèñòèêàòà íå ñà ðÿäêîñò ëè÷íî-

ñòèòå ñ îðèãèíàëåí òâîð÷åñêè íàòþðåë, êîèòî
ñå îòêðîÿâàò â õóìàíèòàðíîòî çíàíèå íå ñàìî
êàòî ó÷åíè, íî êàòî ÿðêè èíäèâèäóàëíîñòè. Ðó-
ìÿíà Çëàòàíîâà å çàïîìíÿùà ñå ôèãóðà â ñú-
âðåìåííàòà ñëàâèñòè÷íà îáùíîñò êàêòî ñ âè-
ñîêèòå ñè íàó÷íè ïîñòèæåíèÿ, òàêà è ñ äóõîâ-
íîñòòà è èçÿùåñòâîòî, êîèòî ñå èçëú÷âàò îò
íåéíîòî ïðèñúñòâèå. Íåéíèòå èíòåðåñè íå ñà-
ìî êúì åçèöèòå è ëèòåðàòóðèòå, íî â îáëàñòòà
íà ìóçèêàòà, íà èçîáðàçèòåëíîòî èçêóñòâî è
êúì èíòåðêóëòóðíèÿ äèàëîã ÿ ïðàâÿò ïîïóëÿð-
íà ñðåä øèðîêè êóëòóðíè êðúãîâå â Åâðîïà.
Ðóìÿíà Çëàòàíîâà çàâúðøâà Áúëãàðñêà
ôèëîëîãèÿ â Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò ïðåç
1967 ã., ñëåä êîåòî ïîñòúïâà êàòî àñïèðàíòêà â Èíñòèòóòà çà áúëãàðñêè åçèê
ïðè ÁÀÍ. Çàùèòàâà êàíäèäàòñêà äèñåðòàöèÿ (1973) íà òåìà „Ñòðóêòóðà íà
ñúñòàâíîòî èìåííî ñêàçóåìî“, îòïå÷àòàíà íà íåìñêè åçèê (1976). Èçâåñòíî
âðåìå òÿ ðàáîòè â Èíñòèòóòà çà áúëãàðñêè åçèê (1971–1984), à ïî-êúñíî ñòàâà
äîöåíò â Êàòåäðàòà ïî êèðèëîìåòîäèåâèñòèêà âúâ Ôàêóëòåòà ïî ñëàâÿíñêè
ôèëîëîãèè â ÑÓ (1988). Íÿêîëêî ãîäèíè å ëåêòîð â Óíèâåðñèòåòà â Ñààðáðþ-
êåí, Ãåðìàíèÿ, è å ãîñò-äîöåíò â Óíèâåðñèòåòà â Ðåãåíñáóðã. Îò 1988 ã. å
äîöåíò, à ñåãà – ïðîôåñîð â Óíèâåðñèòåòà â Õàéäåëáåðã, êúäåòî ðàçâèâà
áîãàòà íàó÷íà è êóëòóðíà äåéíîñò. Íàó÷íàòà ñòåïåí „Äîêòîð íà ôèëîëîãè-
÷åñêèòå íàóêè“ £ å ïðèñúäåíà çà èçñëåäâàíåòî £ âúðõó Êíèãàòà íà äâàíàäå-
ñåòòå ïðîðîöè ñ òúëêóâàíèÿ â ñòàðîáúëãàðñêè ïðåâîä (1999). Íàãðàäåíà å ñ
îðäåí „Êèðèë è Ìåòîäèé“ II ñò. (1985); ïîëó÷èëà å íàãðàäà íà ÁÀÍ è Ñîôèé-
ñêèÿ óíèâåðñèòåò çà åçèêîçíàíèå „Àêàä. Âë. Ãåîðãèåâ“ (1987) çà ñúàâòîðñòâî
íà òðóäà „Óâîä â èçó÷àâàíåòî íà þæíîñëàâÿíñêèòå åçèöè“ (1986). Àãåíöèÿòà
çà áúëãàðèòå â ÷óæáèíà £ ïðèñúäè ìåäàë „Èâàí Âàçîâ“ çà áúëãàðèñòè÷íàòà
£ äåéíîñò â ÷óæáèíà (2004). Ñúðåäàêòîðêà è èçäàòåëêà å íà Bulgarien-Jahrbuch.
Schriften der Deutsch-Bulgarische Gesellschaft zur Förderung der Beziehungen
zwischen Deutschland und Bulgarien (îò 1997) è íà ïîïóëÿðíîòî èçäàíèå Bulga-
rische Bibliothek, èçëèçàùî â Ìàðáóðã. Àâòîð å íà íàä 150 íàó÷íè ïóáëèêàöèè,
ìíîæåñòâî åíöèêëîïåäè÷íè ñòàòèè, ðåöåíçèè, îáçîðè è äð.
90

Èíòåðåñèòå £ êúì ïàëåîñëàâèñòèêàòà äàòèðàò îùå îò íà÷àëîòî íà ñåäåì-

äåñåòòå ãîäèíè. Ïîëó÷àâàéêè ñâîÿòà ïîäãîòîâêà ïîä ðúêîâîäñòâîòî íà ïðîô.
Êèðèë Ìèð÷åâ, òÿ ïðîäúëæàâà íàé-äîáðèòå òðàäèöèè íà áúëãàðñêàòà ôèëî-
ëîãèÿ, êîèòî îáîãàòÿâà ñúñ ñúâðåìåííèòå ïîñòèæåíèÿ íà êîäèêîëîãèÿòà è
òåêñòîëîãèÿòà.
Òðóäíî å äà ñå î÷åðòàå íàêðàòêî áîãàòàòà ïðîáëåìàòèêà, âúðõó êîÿòî
ðàáîòè Ðóìÿíà Çëàòàíîâà. Òÿ å àâòîð íà èçñëåäâàíèÿ âúðõó èñòîðèÿòà íà
áúëãàðñêèÿ åçèê â ñèíõðîíåí è äèàõðîíåí àñïåêò, âúðõó èñòîðè÷åñêèÿ ñèíòàê-
ñèñ, ëåêñèêîëîãèÿ è ëåêñèêîãðàôèÿ, áèáëåéñêèòå ïðåâîäè è ïî-ñïåöèàëíî
âúðõó èñòîðèÿòà íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâèÿ ïðåâîä íà Ñòàðèÿ çàâåò. Òÿ ïóáëè-
êóâà ñòàòèè çà èñòîðèÿòà íà ñëàâèñòèêàòà, ïðåâåæäà ñòàðîáúëãàðñêè òåêñòîâå
íà íåìñêè åçèê è íåìñêîåçè÷íà ëèòåðàòóðà íà ñúâðåìåíåí áúëãàðñêè åçèê,
ðåäàêòèðà è ñúñòàâÿ àíòîëîãèè è ò.í. Ñðåä ïðèíîñèòå £ â ñòàðîáúëãàðèñ-
òèêàòà ñå íàðåæäàò ïðîó÷âàíèÿòà âúðõó ñèíòàêñèñà íà ïðîñòîòî èçðå÷åíèå
(1990) è âúðõó êíèæîâíàòà íîðìà íà ñòàðîáúëãàðñêèÿ åçèê ïðåç ÕIV â. (1985,
1986). Ó÷àñòâà â ñúñòàâÿíåòî íà ðå÷íèêà íà ñòàðîáúëãàðñêèÿ åçèê (1, 1999).
Ñ èçñëåäâàíåòî è ïóáëèêóâàíåòî íà Êíèãàòà íà äâàíàäåñåòòå ïðîðîöè (1998)
òÿ ñúçäàâà ìîäåë, îáðàçåö â ïàëåîñëàâèñòèêàòà çà èçñëåäâàíå è èçäàíèå íà
îïðåäåëåíà áèáëåéñêà êíèãà – ñïîðåä èçèñêâàíèÿòà, ñúçäàäåíè â òåîðèÿòà è
ïðàêòèêàòà íà áèáëåéñêàòà òåêñòîëîãèÿ. Òåêñòîëîãè÷åñêàòà ÷àñò íà ìîíî-
ãðàôèÿòà âêëþ÷âà: íåïúëíàòà, áîãîñëóæåáíà ïàðåìèéíà ðåöåíçèÿ íà òåêñòà,
òåêñòîâåòå îò õúðâàòñêèòå áðåâèàðèè è ïúëíèÿ òåêñò íà Êíèãàòà íà äâàíà-
äåñåòòå ïðîðîöè ñ òúëêóâàíèÿ îò Òåîäîðèò Êèðñêè. Íå òðÿáâà äà ñå çàáðàâÿ
è èç÷åðïàòåëíîòî ïàëåîãðàôñêî èçñëåäâàíå íà îñíîâíèÿ ïðåïèñ îò ÕIV â.
(F.I.461 îò Íàöèîíàëíàòà ðóñêà áèáëèîòåêà â Ñàíêò Ïåòåðáóðã). Ìåòîäèêàòà,
ñ êîÿòî å îñúùåñòâåíî èçäàíèåòî, è ñâåäåíèÿòà çà èñòîðèÿòà íà òåêñòà, âêëþ-
÷åíè â êîìåíòàðà (îñîáåíî ïî îòíîøåíèå íà ãðúöêèÿ ïúðâîîáðàç), ïðåäñòà-
âëÿâàò âàæåí ïðèíîñ â ñúâðåìåííàòà òåêñò-êðèòè÷íà ïðàêòèêà. Àíàëèçúò íà
õúðâàòñêèòå ãëàãîëè÷åñêè òåêñòîâå, êîéòî ñå ïðàâè çà ïðúâ ïúò, èìà âàæíî
çíà÷åíèå. Ðåçóëòàòèòå ïðåäñòàâëÿâàò íåñúìíåí ïðèíîñ â èçó÷àâàíåòî íà áúë-
ãàðñêèòå ïðåñëàâñêè ïðåâîäè îò Õ â., à íîâèÿò ìàòåðèàë, âúâåäåí â íàó÷íî
îáðàùåíèå, íåñúìíåíî å îñíîâà çà áúäåùè èçñëåäâàíèÿ. Â êðàÿ íà èçäàíèåòî
÷èòàòåëÿò ìîæå äà èçïîëçâà áîãàò ñïðàâî÷åí àïàðàò: ãðúöêî-áúëãàðñêè
ðå÷íèê-èíäåêñ, ñïèñúê íà åòíîíèìè, ëè÷íè èìåíà è òîïîíèìè, ïîêàçàëåö íà
ñëîâîôîðìèòå (ñ îçíà÷åíèå íà òÿõíàòà ôðåêâåíòíîñò è ìåñòîíàõîæäåíèå),
îáðàòåí ðå÷íèê – èçðàáîòåíè ñ ïîìîùòà íà êîìïþòúðíàòà ïðîãðàìà Tustep.
Ð. Çëàòàíîâà å îòâîðåíà çà ïåðñïåêòèâèòå, êîèòî äàâà ïðèëîæåíèåòî íà èí-
ôîðìàöèîííèòå òåõíîëîãèè âúâ õóìàíèòàðèñòèêàòà. Òÿ îòêëèêâà íà âñÿêà
âúçìîæíîñò çà ïî-åôåêòèâíà ðàáîòà ñ òåêñòîâåòå, çà óëåñíåí äîñòúï äî òÿõ è
ïðåäñòàâÿíåòî èì ïðåä ïî-øèðîêà àóäèòîðèÿ.
 91

Îáõâàòúò íà êíèãèòå, ñòóäèèòå è ñòàòèèòå £ ñå îòëè÷àâà ñ ãîëÿìà ïðå-

öèçíîñò, ñ êîðåêòíîñò íà ïîíÿòèéíèÿ àïàðàò è ñ ÿñíîòà íà íàó÷íàòà ïîçèöèÿ.
Ñèëàòà íà íåéíèòå ñòðîãî ïðîôåñèîíàëíè è ïîïóëÿðíè òåêñòîâå å íå ñàìî â
òÿõíàòà íàó÷íà ñòîéíîñò, íî â òî÷íîñòòà íà èçêàçà è â äúëáî÷èíàòà íà ìèñúë-
òà. Ìàêàð ÷å â ãîëÿìà ÷àñò îò íåéíèòå ïóáëèêàöèè ñå ãîâîðè çà ôàêòè è
ÿâëåíèÿ îò åäíà äàëå÷íà åïîõà, â òÿõ ñå ÷óâñòâà âúëíåíèåòî íà àâòîðêàòà,
êîåòî ñúçäàâà íåïîñðåäñòâåíà âðúçêà ñ ÷èòàòåëÿ è ãî ïðèîáùàâà êúì ñëîæíà-
òà ìàòåðèÿ.
Íåîòäåëèìà ñòðàíà îò òâîð÷åñêàòà ëè÷íîñò íà Ðóìÿíà Çëàòàíîâà å
íåéíàòà ïðåïîäàâàòåëñêà äåéíîñò è íåéíàòà ìèñèÿ êàòî „äóõîâåí ïîñëàíèê“
íà áúëãàðñêàòà êóëòóðà â Ãåðìàíèÿ. Òÿ çàïî÷âà îùå ïðåç 1973–78 ã., êîãàòî
å ëåêòîð ïî áúëãàðñêè è ñòàðîáúëãàðñêè åçèê â Ñààðñêèÿ óíèâåðñèòåò, à ïî-
êúñíî ïðîäúëæàâà êàòî ïðåïîäàâàòåë â Ðåãåíñáóðã (1984) è â Õàéäåëáåðãñêèÿ
óíèâåðñèòåò (1992). Áåñåäâàéêè ñ íåéíè êîëåãè è ñòóäåíòè, èëè êîãàòî ðàç-
ãëåæäàìå ñíèìêèòå, íàïðàâåíè ïî âðåìå íà ïðàçíóâàíåòî íà 24 ìàé â Õàé-
äåëáåðã, âèæäàìå âåëèêîëåïíèòå ðåçóëòàòè îò íåïðåñòàâàùèÿ £ ñòðåìåæ äà
íàìåðè ïúò êúì ìëàäèòå õîðà, äà ñïå÷åëè íîâè è íîâè ïðèÿòåëè íà áúëãàð-
ñêàòà èñòîðèÿ è ïèñìåíîñò. Òóê èñêàì äà ïðèïîìíÿ è îðãàíèçèðàíåòî íà
ëåòíèÿ ñåìèíàð çà ÷óæäåñòðàííè áúëãàðèñòè â Ñîôèÿ, êàêòî è êîëîêâèóìà
ïî ñòàðîáúëãàðèñòèêà, íà êîèòî òÿ áåøå äâèæåùà ñèëà ïðåäè âðåìå. Äâàòà
ôîðóìà ñå çàïîìíèõà êàòî åäíè îò íàé-ïëîäîòâîðíèòå ïðîÿâè íà Ñîôèéñêèÿ
óíèâåðñèòåò çà ñâîåòî âðåìå.
Áåç äà èçíåâåðÿâà íà ñâîåòî ïðèçâàíèå êàòî ó÷åí, Ðóìÿíà Çëàòàíîâà íå-
ïðåêúñíàòî îòêëèêâà íà àêòóàëíè ïðîáëåìè íà áúëãàðèñòèêàòà è ðàòóâà çà
îïàçâàíå íà áúëãàðñêîòî êóëòóðíî íàñëåäñòâî. Òÿ ïîäêðåïÿ ðåäèöà èíèöèà-
òèâè â ïîñëåäíèòå ãîäèíè, êîãàòî áúëãàðèñòè÷íèòå ïðîó÷âàíèÿ èçïèòâàõà
ðåäèöà çàòðóäíåíèÿ ïîðàäè íîâèòå óñëîâèÿ, â êîèòî áÿõà ïîñòàâåíè. Ó÷àñòâà
â Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêàòà åíöèêëîïåäèÿ (1. 1985; 2. 1995; 3. 2003; 4. 2003).
Àâòîð å íà ïî÷òè ñòî ñòàòèè â ñïðàâî÷íèêà „Áúëãàðèñòèêàòà ïðåç ÕÕ âåê“,
êîéòî ñå ïîäãîòâÿ çà ïå÷àò â Ñúâåòà çà ÷óæäåñòðàííà áúëãàðèñòèêà ïðè ÁÀÍ.
Êàòî ÷ëåí íà Íåìñêî-áúëãàðñêîòî äðóæåñòâî è íà äðóãè îáùåñòâåíè îðãàíè-
çàöèè â ÷óæáèíà, òÿ îòñòîÿâà óíèâåðñàëíèòå öåííîñòè, êîèòî èçïîâÿäâà.
 ñòàòèÿòà ñè ïîä çàãëàâèå „Êúì èçâîðèòå íà åâðîïåéñêàòà öèâèëèçàöèÿ“
(2004) Ð. Çëàòàíîâà ïèøå: „Âúâ âðåìå, êîãàòî íàöèîíàëíèòå ãðàíèöè ãóáÿò
çíà÷åíèåòî ñè íà ðàçäåëèòåëíà ëèíèÿ ìåæäó îòäåëíè äúðæàâè è îáëàñòè,
êîãàòî âñå ïî-îñåçàòåëíî ñå ïðèáëèæàâàìå êúì îñúùåñòâÿâàíå íà îíîâà åäè-
íåíèå, êîåòî ùå äîâåäå äî ðàçãðúùàíå íà íîâè ôîðìè íà äóõîâíè è ÷îâåøêè
âçàèìîâðúçêè è êîíòàêòè â ïëàíåòàðåí ìàùàá, áúäåùîòî îáåäèíåíèå íà
Åâðîïà ñ îñíîâàíèå ñå ñâúðçâà ñ íåéíîòî õèëÿäîëåòíî êóëòóðíî íàñëåäñòâî.
Èìåííî ïîðàäè òîâà ïîçíàíèÿòà íè çà êîíòèíåíòà è íåãîâàòà èñòîðèÿ ñà
íàøå õóìàííî äîñòîÿíèå. Îáúðíåì ëè ïîãëåä íàçàä âúâ âåêîâåòå, âíèìàíèåòî
92

íè ùå ïðèâëå÷å åäíà îò íàé-äðåâíèòå öèâèëèçàöèè â Åâðîïà, âúçíèêíàëà â

öåíòúðà íà èçòî÷íîåâðîïåéñêàòà £ ÷àñò – òàì, êúäåòî äíåñ ñå íàìèðàò çå-
ìèòå íà Áúëãàðèÿ...“. Äà ïîçäðàâèì àâòîðêàòà íà òåçè ðåäîâå ñ þáèëåÿ è äà
£ ïîæåëàåì ìíîãî óñïåõè è ñâåòëè õîðèçîíòè â áúäåùèòå ãîäèíè!

Èçáðàíà áèáëèîãðàôèÿ
1. Ñúñòàâíî ñêàçóåìî ñ íåðåàëèçèðàíà êîïóëà â ñòàðîáúëãàðñêè. – Â: Ñëàâèñòè÷åí ñáîðíèê.
Ñ., 1972, 73–83.
2. Ñòðóêòóðà íà ñúñòàâíîòî ñêàçóåìî ñ ïðè÷àñòåí êîìïîíåíò â ñòàðîáúëãàðñêè.– Èçâåñòèÿ
íà Èíñòèòóòà çà áúëãàðñêè åçèê, 22, 1973, 73–105.
3. Die Structur des zusammengesetzten Nominalprädikats im Altbulgarischen. München, 1976
(Slavistische Beiträge, 103).
4. Ein Kapitel Geschichte der Slawistik in der BRD. Paläoslawistik an der Universität des Saarlandes. –
Palaeobulgarica, 1980, ¹ 1, 88–105.
5. Ôóíêöèÿ ñêàçóåìîãî èìåí ñóùåñòâèòåëüíûõ è èìåí ïðèëàãàòåëüíûõ â ñðåäíåáîëãàðñêîì.
– Â: ßçûê è ïèñüìåííîñòü ñðåäíåáîëãàðñêîãî ïåðèîäà. Ì., 1982, 202–225.
6. Zur Syntax der adverbialen Formen bei Johannes dem Exarchen. – Palaeobulgarica, 1983, ¹ 1, 47–
63.
7. Õðîíèêàòà íà Ñèìåîí Ëîãîòåò è îòíîøåíèåòî £ êúì ðåôîðìàòà íà òúðíîâñêèòå êíèæîâ-
íèöè. – Â: Òúðíîâñêà êíèæîâíà øêîëà. 4. Ñ., 1985, 204–222.
8. Êîìóíèêàòèâíè òèïîâå èçðå÷åíèÿ â êíèæîâíèÿ ñòàðîáúëãàðñêè åçèê (ïî ìàòåðèàë îò ïðåâîäà
íà „Ñëîâà ïðîòèâ àðèàíèòå“ îò Êîíñòàíòèí Ïðåñëàâñêè). – Palaeobulgarica, 1986, ¹ 3, 20–39.
9. Ñòàðîáúëãàðñêè åçèê. – Â: Óâîä â èçó÷àâàíåòî íà þæíîñëàâÿíñêèòå åçèöè. Ñ., 1986, 43–
134.
10. Êúì õàðàêòåðèñòèêàòà íà åäíîñúñòàâíèòå èçðå÷åíèÿ â êíèæîâíèÿ ñòàðîáúëãàðñêè åçèê. –
Â: Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêè ñòóäèè. 4. Ñ., 1987, 204–216.
11. Zur syntaktischen Norm des Simeonschen Kodexes. Nach der Abschrift aus 1073. – Die Slawischen
Sprachen, 17, 1989, 133–146.
12. Ñòðóêòóðà íà ïðîñòîòî èçðå÷åíèå â êíèæîâíèÿ ñòàðîáúëãàðñêè åçèê. Ñ., 1990.
13. Ïðîñòî èçðå÷åíèå. Ñèíòàêòè÷íè ãúðöèçìè â êíèæîâíèÿ ñòàðîáúëãàðñêè åçèê. – Â: Ãðà-
ìàòèêà íà ñòàðîáúëãàðñêèÿ åçèê. Ôîíåòèêà. Ìîðôîëîãèÿ. Ñèíòàêñèñ. Ñ., 1991, 361–427, 519–
524.
14. Zur Altbulgarischen Übersetzung des Zwölfprophetenbuches. – Die Slawische Sprachen, 28, 1991, 173–
197.
15. Ïðåñëàâñêèÿò ïðåâîä íà Äâàíàäåñåòòå ìàëêè ïðîðîöè. – Â: 1100 ãîäèíè Âåëèêè Ïðåñëàâ. 1.
Øóìåí, 1995, 229–272.
16. Êíèãà íà äâàíàäåñåòòå ïðîðîöè ñ òúëêîâàíèÿ. Ñ., 1998 (Ñòàðîáúëãàðñêèÿò ïðåâîä íà Ñòàðèÿ
çàâåò. Ïîä îáùàòà ðåäàêöèÿ è ñ âúâåäåíèå îò Ñâ. Íèêîëîâà).
17. Zur slawischen Bibelübersetzung: Das Zwölfprophetenbuch. Rezensionen und Textüberlieferung. –
In: Slavistische Studien zum XII. Internationalen Slavistenkongreß in Krakau 1998. Hrsg. von H. Jelitte.
Frankfurt a.M. 1998, ñ. 239–257.
18. Êíèãà íà ïðîðîê Èîíà è ðåêîíñòðóêöèÿòà íà ïúðâîíà÷àëíèÿ £ ïúëåí ïðåâîä. – Â: Ìåäèå-
âèñòèêà è êóëòóðíà àíòðîïîëîãèÿ. Ñáîðíèê â ÷åñò íà 40-ãîäèøíàòà òâîð÷åñêà äåéíîñò íà
ïðîô. äôí Äîíêà Ïåòêàíîâà. Ñ., 1998, 470–501.
19. Das Buch Malachias und seine slavische Übersetzung. Aspekte der Rekonstruktion. – In: Ars
Philologica. Festschrift für Baldur Panzer zum 65. Geburtstag. Frankfurt a. m.–Bern–New York– Paris–
Wien. 1999, 671–690.
 93

20. Vitae prophetarum in slavischer Übersetzung. Vorlagen, Rezensionen, Textüberlieferung. – Welt

der Slaven, 48, 2003, 287–303.
21. Æèòèÿòà íà Äâàíàäåñåòòå ïðîðîöè è Ïðåñëàâñêèÿò èì ïðåâîä. Â: Âåëèêîïðåñëàâñêàòà
öèâèëèçàöèÿ IÕ–Õ â. Ïðåñëàâñêà êíèæîâíà øêîëà, 7. Ñ., 2003, 22–41.
22. Êúì èçâîðèòå íà åâðîïåéñêàòà öèâèëèçàöèÿ. – Ïëàìúê, 2004, 3–4, 183–195.
23. Ïîðèâ çà íàðîäíîñòíà è èíäèâèäóàëíà èäåíòè÷íîñò. – Áúëãàðèñòèêà, 9, 2004, 11–16.
24. Die Vita des hl. Methodius. Ausstellung von Spartak Paskalevski in Ellwangen/Jagst. – In: Bulgarien-
Jahrbuch 2002/2003, München 2004, 168–173.
25. Die Vorgeschichte. – 9 + 1 Katalog zur Ausstellung anlässlich des X. Salon des Arts 2005 im
Kulturpalast, Sofia, 8–11; Bulgarische Übersetzung 97–121. Hrsg. Paskalevski, Tietze, Zlatanova.
München 2005.
26. Æèòèåòî íà ïðîðîê Àâäèé è ðåêîíñòðóêöèÿòà íà ïúðâîíà÷àëíèÿ ìó ïðåâîä. – Â: Acta
palaeoslavica 2. Sofia 2005, 93–102.

Àíèñàâà Ìèëòåíîâà
94
 95

ÎÒÇÈÂÈ

Åäíà íîâà àïîëîãèÿ íà Ñðåäíîâåêîâèåòî

Ãþçåëåâ, Â. Àïîëîãèÿ íà Ñðåäíîâåêîâèåòî. Ñ., Êëàñèêà è ñòèë,
2004, I–X + 169 ñ.

Íîâàòà êíèãà íà àêàä. Â. Ãþçåëåâ íîñè êðàñíîðå÷èâî çàãëàâèå, êîåòî

äîáðå ðàçêðèâà îñíîâíàòà öåë íà àâòîðà – äà ñïîäåëè ñúñ ñïåöèàëèñòèòå è
øèðîêàòà ÷èòàòåëñêà ïóáëèêà ñâîèòå ïðåöåíêè è âèæäàíèÿ îòíîñíî Ñðåäíî-
âåêîâèåòî (IV–XV â.) êàòî åäíà çíà÷èìà èñòîðè÷åñêà åïîõà â æèâîòà íà Åâðî-
ïà, òðàéíèòå äîñòèæåíèÿ íà áúëãàðñêèÿ íàðîä è íåãîâàòà äúðæàâà ïðåç òàêà
î÷åðòàíèÿ ïåðèîä è îñíîâíèòå åòàïè, íàñîêè è ïðîáëåìè â ðàçâèòèåòî íà
áúëãàðñêàòà ìåäèåâèñòèêà.
Âåäíàãà èñêàì äà ïîä÷åðòàÿ, ÷å òàçè êíèãà èìà ñòîéíîñòòà íà ñâîåîáðàçíà
òâîð÷åñêà ðàâíîñìåòêà. Ïîñâåòèë ïîëîâèí âåê îò ñâîÿ æèâîò íà íàó÷íè èç-
ñëåäâàíèÿ è ïðåïîäàâàòåëñêà äåéíîñò, Â. Ãþçåëåâ ñè å èçâîþâàë è èçñòðàäàë
ïðàâîòî êàêòî äà î÷åðòàå åäèí îáîáùåí îáðàç íà Áúëãàðñêîòî ñðåäíîâåêîâèå,
òàêà è äà îòêðîè îñíîâíèòå òåíäåíöèè è íåîñïîðèìèòå ïðèíîñè â ðàçâèòèåòî
íà íàøàòà ìåäèåâèñòèêà. Ùî ñå îòíàñÿ äî âúòðåøíàòà ìîòèâàöèÿ íà àâòîðà
äà ñå çàåìå ñ íàïèñâàíåòî íà òîçè òðóä, òÿ å ðàçêðèòà äîñòàòú÷íî êðàñíîðå-
÷èâî â ïðåäãîâîðà: „Ñðåäíîâåêîâèåòî áå äåòñòâîòî íà ñúâðåìåííà Åâðîïà.
Íåãîâîòî âíèìàòåëíî èçó÷àâàíå å çàäúëæèòåëíî çà îíåçè, êîèòî òúðñÿò êî-
ðåíèòå íà ñúâðåìåííèòå ïðîáëåìè, íî íå çàðàäè îòêðèâàíåòî íà íÿêàêúâ
óíèâåðñàëåí ëåê, à îò ëþáîïèòñòâî è îò ñòðåìåæ çà íàâëèçàíå â äúëáèíèòå
íà âðåìåòî“ (ñ. IX).
Ïúðâèÿò ðàçäåë íà êíèãàòà å îçàãëàâåí „Àïîëîãèÿ íà Eâðîïåéñêîòî
ñðåäíîâåêîâèå“. Àâòîðúò ñå ñïèðà âúðõó ïîÿâàòà è ñúùíîñòòà íà òåðìèíà
„Ñðåäíîâåêîâèå“, óïîòðåáåí çà ïðúâ ïúò ïðåç 1464 ã. îò èòàëèàíñêèÿ õóìàíèñò
Äæîâàíè Àíäðåà Áóñè, è ïðåäñòàâÿ íàêðàòêî ðàçâèòèåòî íà ìåäèåâèñòèêàòà
êàòî íàó÷íà äèñöèïëèíà, êîÿòî ïðåç XVIII–XIX â. èçðàáîòâà ñâîè ñòðîãè è
êðèòè÷íè ìåòîäè çà èçñëåäâàíå íà èñòîðè÷åñêèòå èçâîðè. Îòáåëÿçàíà å
ëèïñàòà íà êîíñåíñóñ ïî âúïðîñà çà íà÷àëîòî è êðàÿ íà ñðåäíîâåêîâíàòà
åïîõà, ÷èÿòî ñúùíîñò àâòîðúò âèæäà â ðàæäàíåòî ìåæäó IV è XV â. íà õðèñ-
òèÿíñêà Åâðîïà „êàòî ïúñòðà ìîçàéêà îò íàðîäè è åòíè÷åñêè ãðóïè, äúðæàâè
è ñàìîñòîÿòåëíè êíÿæåñòâà, ðåëèãèîçíî-êóëòóðíè îáùíîñòè è íàðîäíîñòíè
96

êóëòóðè, ôîðìèðàëè îáëèêà íà íåéíàòà ìíîãîèçìåðíà è ñúäúðæàòåëíà

öèâèëèçàöèÿ“ (ñ. 5). Íàòàòúê å ïðîñëåäåíî ïîñòåïåííîòî ïðåîäîëÿâàíå ïðåç
XIX è îñîáåíî ïðåç XX â. íà îôîðìèëàòà ñå ïðåç åïîõàòà íà Ïðîñâåùåíèåòî
íåãàòèâíà ïðåäñòàâà çà Ñðåäíîâåêîâèåòî.
Â. Ãþçåëåâ àêöåíòèðà âúðõó ðîëÿòà íà Âèçàíòèÿ êàòî åäèí ìîñò ìåæäó
êóëòóðàòà íà Àíòè÷íîñòòà è íîâîïîÿâèëèòå ñå íà êîíòèíåíòà âàðâàðñêè íà-
ðîäè è äúðæàâè.  äèíàìè÷íèÿ áàëàíñ íà ïðîòèâîïîñòàâÿíåòî è ñáëè-
æàâàíåòî ìåæäó îëèöåòâîðÿâàíèÿ îò Âèçàíòèÿ õðèñòèÿíñêè Èçòîê è îðãà-
íèçèðàíèÿ è ñïëîòÿâàí îò Ïàïñòâîòî çàïàäåí êàòîëè÷åñêè ñâÿò àâòîðúò å
ñêëîíåí äà âèäè ïðè÷èíàòà çà î÷åðòàëîòî ñå îùå ïðåç Ñðåäíîâåêîâèåòî ïðå-
âúçõîäñòâî íà Åâðîïà íàä îñòàíàëèòå êîíòèíåíòè (ñ. 9). Î÷åðòàíè ñà äîñòè-
æåíèÿòà íà åïîõàòà – èçãðàæäàíåòî íà õðèñòèÿíñêà ïî ñâîÿòà ñúùíîñò êóë-
òóðà, â êîÿòî „åâðîïåéñêèÿò óíèâåðñàëèçúì“ ñúæèòåëñòâà ñ äúðæàâíî-åòíè-
÷åñêîòî ìíîãîîáðàçèå; ðàçøèðÿâàíåòî íà êóëòóðíàòà ãåîãðàôèÿ íà Åâðîïà
ïîñðåäñòâîì âúâëè÷àíåòî íà íàé-øèðîê êðúã îò íàðîäè è åòíè÷åñêè ãðóïè â
ñúãðàæäàíåòî íà ñîáñòâåíà êóëòóðíà èäåíòè÷íîñò âúðõó îñíîâàòà íà õðèñ-
òèÿíñòâîòî; ïîÿâàòà íà óíèâåðñèòåòèòå; ïîñòåïåííîòî ðàçïðîñòðàíåíèå íà
êíèãàòà è ïîÿâàòà íà êíèãîïå÷àòàíåòî; çàðàæäàíåòî íà ñúâðåìåííèòå åâðî-
ïåéñêè íàöèè; ïðåâðúùàíåòî íà ìîíîãàìíîòî ñåìåéñòâî â îñíîâíà îáùåñò-
âåíà è ñòîïàíñêà åäèíèöà è ò.í. Ñïåöèàëíî âíèìàíèå å îòäåëåíî íà ìíîãî-
áðîéíèòå òåõíè÷åñêè è íàó÷íè ïîñòèæåíèÿ íà ñðåäíîâåêîâíèÿ ñâÿò (ñ. 20–28).
Âúâ âòîðèÿ ðàçäåë íà êíèãàòà ïîä çàãëàâèå „Áúëãàðñêîòî ñðåäíîâåêîâèå
â íàøåòî ñúâðåìèå“ (ñ. 33–58) Â. Ãþçåëåâ ñè ïîñòàâÿ çà çàäà÷à äà îòãîâîðè
íà âúïðîñà êàêâî å äåéñòâèòåëíîòî, èñòèíñêîòî è òðàéíîòî íàñëåäñòâî íà
áúëãàðèòå îò òàçè åïîõà. Êàòî îòáåëÿçâà, ÷å èìåííî òîãàâà ñå ðàæäàò áúë-
ãàðñêèÿò íàðîä è äúðæàâíîñò, àâòîðúò ñå ñïèðà ïîñëåäîâàòåëíî âúðõó ðîëÿòà
è çíà÷åíèåòî íà äúðæàâàòà, öúðêâàòà è ñëàâÿíñêèÿ åçèê è êóëòóðà â ñðåäíî-
âåêîâíà Áúëãàðèÿ. Íàòàòúê å íàïðàâåí îáçîð íà íÿêîè îò ïî-çàáåëåæèòåëíèòå
ïàìåòíèöè íà ñðåäíîâåêîâíàòà áúëãàðñêà êóëòóðà. Î÷åðòàíî å ïðåâðúùàíåòî
íà Áúëãàðèÿ â êðàÿ íà IX–X â. â ïúðâèÿ äóõîâåí âîæä íà ñëàâÿíñòâîòî, àëà
àâòîðúò ïðèïîìíÿ, ÷å ñòðàíàòà íè å äàëà íà Åâðîïà è ó÷åíèåòî íà áîãîìèëèòå,
êîåòî „ðàçêðè äîìèíèðàùàòà ñèëà íà îòðèöàíèåòî â áúëãàðñêîòî ìèñëåíå
è îòíîøåíèå êúì ñâåòà, êîåòî... îò Ñðåäíîâåêîâèåòî òà ÷àê äî íàøè äíè
âèíàãè å ñèëíî èçðàçåíî“ (ñ. 53). Â êðàÿ íà ðàçäåëà å íàïðàâåí è êðàòúê îáçîð
íà îòêðèòèÿòà è òåõíè÷åñêèòå íîâîâúâåäåíèÿ íà ñðåäíîâåêîâíèòå áúëãàðè.
Òðåòèÿò ðàçäåë íà êíèãàòà å îçàãëàâåí „Àòëàíòè÷åñêèÿò ïúò – ïîðòàòà
êúì Íîâèÿ ñâÿò (Åâðîïåéñêèÿò XV âåê è îòêðèâàíåòî íà Àìåðèêà)“ (ñ. 59–
76). Òóê å ïðåäñòàâåí ïîðòðåòúò íà åäíî ñòîëåòèå, êîåòî „ïîäãîòâÿ íîâîòî
ðàçïîëîæåíèå íà ñèëèòå â Åâðîïà è íåéíèòå íîâè ñòðóêòóðè“ (ñ. 62). Îáúðíàòî
å ñïåöèàëíî âíèìàíèå íà îñìàíñêàòà åêñïàíçèÿ, êîÿòî íå ñàìî çàäúëãî ïîñòà-
âÿ áúëãàðèòå è îñòàíàëèòå áàëêàíñêè íàðîäè â ñôåðàòà íà íîâîîôîðìåíàòà
 97

Pax turcica, íî è èçìåñòâà òåæåñòòà íà åâðîïåéñêàòà èñòîðèÿ êúì Àòëàíòèêà

(ñ. 66). Íàòàòúê ñà ïðåäñòàâåíè ñòîïàíñêàòà, ñîöèàëíàòà è äåìîãðàôñêàòà
êðèçà, îáõâàíàëà Çàïàäà íà åâðîïåéñêèÿ êîíòèíåíò (ñ. 67–68), è äâåòå îòêðè-
òèÿ íà õðèñòèÿíñêèÿ õóìàíèçúì íà XV â., çàëåãíàëè â îñíîâàòà íà Åâðîïåé-
ñêèÿ ðåíåñàíñ – êíèãîïå÷àòàíåòî è èäåÿòà çà áîãîðàâíèÿ ÷îâåê (ñ. 69–70).
Íàêàðàÿ àâòîðúò ñå ñïèðà íà åâðîïåéñêàòà åêñïàíçèÿ êúì çîíàòà íà Àòëàíòè-
êà, îòêðèâàíåòî íà Àìåðèêà è íà ïðåçîêåàíñêèÿ ïúò êúì Èíäèÿ è Äàëå÷íèÿ
èçòîê, êîèòî ñà ðîæáà íà Êúñíîòî ñðåäíîâåêîâèå, íî ñòàâàò âñúùíîñò íà÷àëî
íà Íîâîòî âðåìå â èñòîðèÿòà íà Åâðîïà (ñ. 70–74).
Ïîñëåäíèÿò ðàçäåë íà êíèãàòà ïîä çàãëàâèå „Áúëãàðñêàòà ìåäèåâèñòèêà“
(ñ. 77–159) ñúäúðæà ñåðèÿ îò î÷åðöè âúðõó åäíà îò íàé-ñòàðèòå íàó÷íè äèñ-
öèïëèíè, ÷èèòî êîðåíè ñà äúëáîêî â Ñðåäíîâåêîâèåòî. Íà ïúðâî ìÿñòî (ñ. 78–
85), Â. Ãþçåëåâ ñå ñïèðà íà çàðàæäàíåòî è ðàçâèòèåòî íà áúëãàðñêàòà
ñðåäíîâåêîâíà èñòîðèîïèñ. Òóê å ðàçãëåäàí „Èìåííèêúò íà áúëãàðñêèòå õà-
íîâå“, êîéòî ïîñòàâÿ íà÷àëîòî íà áúëãàðñêîòî ëåòîïèñíî ñåáåïîçíàíèå –
åäíà òåíäåíöèÿ, êîÿòî íàìèðà ñâîåòî ïî-íàòàòúøíîòî ðàçâèòèå â ïúðâî-
áúëãàðñêèòå íàäïèñè íà ãðúöêè åçèê îò VIII–IX â. (ñ. 78). Ïîêðúñòâàíåòî
ïðåç 865 ã. äîâåæäà äî âèçàíòèíèçàöèÿ íà áúëãàðñêàòà èñòîðè÷åñêà ïàìåò,
íî ïðåç ñëåäâàùèòå ñòîëåòèÿ íåâåäíúæ ìîãàò äà áúäàò îòêðèòè ïðîáëÿñúöèòå
íà åäíà ñïåöèôè÷íî áúëãàðñêà ãëåäíà òî÷êà âúðõó îïðåäåëåíè èñòîðè÷åñêè
ëè÷íîñòè è ñúáèòèÿ – â „Áúëãàðñêèÿ àïîêðèôåí ëåòîïèñ“ è ñâúðçàíèòå ñ
íåãî èñòîðèêî-àïîêàëèïòè÷íè ïðîèçâåäåíèÿ îò XI–XII â., „Êðàòêàòà áúëãàð-
ñêà õðîíèêà“, âïèñàíà â ñðåäíîáúëãàðñêèÿ ïðåâîä íà Ìàíàñèåâàòà ëåòîïèñ,
è îñîáåíî â „Áúëãàðñêàòà àíîíèìíà õðîíèêà“ îò íà÷àëîòî íà XV â. (ñ. 78–
82). Èíòåðåñíè ñà íàáëþäåíèÿòà íà Â. Ãþçåëåâ âúðõó òâîð÷åñòâîòî íà àâòî-
ðèòå, ðàáîòèëè ïðåç äåñåòèëåòèÿòà ñëåä çàâëàäÿâàíåòî íà áúëãàðñêèòå çåìè
îò îñìàíöèòå (Ãðèãîðèé Öàìáëàê, Êîíñòàíòèí Êîñòåíå÷êè, Âëàäèñëàâ Ãðà-
ìàòèê), â êîåòî ïðîëè÷àâà „òåíäåíöèÿòà êúì ðàçíîîáðàçÿâàíå è ïîñòåïåííî
îñâîáîæäàâàíå îò äóõà íà âèçàíòèíèçìà íà ñðåäíîâåêîâíàòà áúëãàðñêà èñòî-
ðèîïèñ“ (ñ. 84).
Âúâ âòîðèÿ î÷åðê (ñ. 85–98) àâòîðúò ìàðêèðà ïðîÿâëåíèÿòà íà èíòåðåñ
êúì áúëãàðñêîòî ñðåäíîâåêîâíî ìèíàëî â òðóäîâåòå íà ðåäèöà åâðîïåéñêè
èñòîðèöè ïðåç XVI–XVIII â. (Ïåòúð Áîãäàí Áàêøåâ, Áë. Êëàéíåð, É. Ðàè÷,
É. Åíãåë è äð.). Èìåííî ïîñòèæåíèÿòà íà åâðîïåéñêàòà è ñëàâÿíñêàòà èñòî-
ðèîãðàôèÿ ïðåç XVIII â. ñòàâàò îñíîâà, íî è êîðåêòèâ â äåéíîñòòà íà ðîäî-
íà÷àëíèêà íà Áúëãàðñêîòî âúçðàæäàíå è íà ìîäåðíàòà ìåäèåâèñòè÷íà
èñòîðèîãðàôèÿ Ïàèñèé Õèëåíäàðñêè, êîéòî „÷ðåç èñòîðè÷åñêàòà ðåòðî-
ñïåêöèÿ… òúðñè ïåðñïåêòèâàòà íà áúëãàðñêàòà íàöèÿ…, çà äà î÷åðòàå áúäíè-
íèòå íà ñâîÿ íàðîä è íåãîâîòî „åñòåñòâåíî ïðàâî“ äà èìà ñâîÿ ñîáñòâåíà
íàöèîíàëíà äúðæàâà è öúðêâà.“ (ñ. 93).
98

Òðåòèÿò î÷åðê (ñ. 98–109) å ïîñâåòåí íà ïîÿâàòà è ðàçâèòèåòî íà íàó÷íîòî

íàïðàâëåíèå â áúëãàðñêàòà ìåäèåâèñòèêà ïðåç XIX â. Îòêðîåíè ñà çàñëóãèòå
íà ðåäèöà ïðåäñòàâèòåëè íà ÷åøêàòà è îñîáåíî íà ðóñêàòà àêàäåìè÷íà
ñëàâèñòèêà (Ï.-É. Øàôàðèê, Ê. Êàëàéäîâè÷, Î. Áîäÿíñêè, Í. Ìóðçàêåâè÷,
Â. Ãðèãîðîâè÷), ÷èèòî òðóäîâå ñòèìóëèðàò ïîÿâàòà íà íàó÷íîòî íàïðàâëåíèå
â áúëãàðñêàòà ìåäèåâèñòèêà, ðàííè ïðåäñòàâèòåëè íà êîåòî ñòàâàò Ç. Êíÿæåñ-
êè è Â. Àïðèëîâ. Êàòî „îáðàçåö è íîðìà çà ñëåäâàíå îò íîâèòå ãåíåðàöèè íà
áúëãàðñêèòå ìåäèåâèñòè“ ñà ïîñî÷åíè òðèìàòà ãîëåìè ó÷åíè îò âòîðàòà
ïîëîâèíà íà XIX â. – Ñï. Ïàëàóçîâ, Ì. Äðèíîâ è Êîíñòàíòèí Èðå÷åê, ñúçäàëè
„çäðàâè îñíîâè è ïðèíöèïè â èçñëåäâàíåòî íà èñòîðèÿòà, èíñòèòóöèèòå è
êóëòóðàòà íà ñðåäíîâåêîâíà Áúëãàðèÿ“ (ñ. 101).
 ÷åòâúðòèÿ î÷åðê (ñ. 109–125) å ïðîñëåäåíî ðàçâèòèåòî íà áúëãàðñêàòà
ìåäèåâèñòèêà îò êðàÿ íà XIX â. äî 1945 ã. Ïðåç òîçè ïåðèîä ìåäèåâèñòèêàòà
ñå íàëàãà êàòî âîäåù êëîí â èñòîðè÷åñêàòà è ôèëîëîãè÷åñêàòà íàóêà. Â. Ãþ-
çåëåâ îòêðîÿâà çíà÷åíèåòî íà äâàòà îñíîâíè öåíòúðà, êîèòî îôîðìÿò îáëèêà
íà ïðîó÷âàíèÿòà âúðõó Áúëãàðñêîòî ñðåäíîâåêîâèå â äåñåòèëåòèÿòà ñëåä
Îñâîáîæäåíèåòî: óíèâåðñèòåòñêàòà øêîëà (Èñòîðèêî-ôèëîëîãè÷åñêèÿ è
Þðèäè÷åñêèÿ ôàêóëòåò íà Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò), ðîäîíà÷àëíèê íà êîÿòî
ñòàâà Â. Çëàòàðñêè, è Èñòîðèêî-ôèëîëîãè÷åñêèÿò êëîí íà Áúëãàðñêàòà àêà-
äåìèÿ íà íàóêèòå (ñ. 109–112). Ïðåäñòàâåíè ñà è ðåäèöà èíñòèòóöèè, â ðàì-
êèòå íà êîèòî ñòðóêòóðèðàò è ïðîôèëèðàò ñâîÿòà èçñëåäîâàòåëñêà è èçäà-
òåëñêà äåéíîñò áúëãàðñêèòå ìåäèåâèñòè. Õàðàêòåðíè çà òîçè ïåðèîä íàñîêè
â ðàçâèòèåòî íà ñðåäíîâåêîâíèòå ïðîó÷âàíèÿ ñòàâàò ñúáèðàíåòî è ïóáëè-
êóâàíåòî íà èñòîðè÷åñêè èçâîðè, ðàçâèòèå íà àðõåîëîãèÿòà è èçêóñòâîçíà-
íèåòî, ïîÿâàòà íà çíà÷èìè îáîáùàâàùè àêàäåìè÷íè òðóäîâå âúðõó áúëãàð-
ñêàòà ñðåäíîâåêîâíà èñòîðèÿ (Â. Çëàòàðñêè, Ï. Ìóòàô÷èåâ) è èñòîðèÿòà íà
Áúëãàðñêàòà öúðêâà. Êàòî öÿëî îáà÷å, áúëãàðñêàòà ìåäèåâèñòèêà â èäåéíî-
ìåòîäîëîãè÷åñêî îòíîøåíèå îñòàâà â ðóñëîòî íà ïîçèòèâèçìà, à íåéíèòå
ïîñòèæåíèÿ ñà ïî-ñêîðî äåëî íà îòäåëíè ó÷åíè, îòêîëêîòî íà ïëàíèðàíàòà è
öåëåíàñî÷åíà äåéíîñò íà ïî-ãîëåìè êîëåêòèâè (ñ. 121–122, 124–125).
 ïåòèÿ ðàçäåë (ñ. 125–137) å ðàçãëåäàíî ðàçâèòèåòî íà ìåäèåâèñòè÷íèòå
èçñëåäâàíèÿ äî êðàÿ íà ÕÕ â. Â. Ãþçåëåâ ñå ñïèðà âúðõó óäàðà, êîéòî áúë-
ãàðñêàòà óíèâåðñèòåòñêà è àêàäåìè÷íà ìåäèåâèñòèêà ïîíàñÿ â ïúðâèòå ìå-
ñåöè è ãîäèíè ñëåä ïîëèòè÷åñêàòà ïðîìÿíà ïðåç 1944 ã. è îñíîâàòåëíî õà-
ðàêòåðèçèðà íà÷àëíèÿ åòàï íà íåéíîòî „ìàðêñèñòêî-ëåíèíñêî ïðåóñòðîé-
ñòâî“ êàòî óïàäúê è îòäàëå÷àâàíå îò òåìàòèêàòà è òåíäåíöèèòå íà åâðîïåé-
ñêàòà íàóêà ñëåä Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà. Íàðåä ñ òîâà àâòîðúò î÷åðòàâà è
åäíà ïîçèòèâíà òåíäåíöèÿ íà ïîñòåïåííî óâåëè÷àâàíå íà áðîÿ íà ñïåöèà-
ëèñòèòå è íàó÷íèòå öåíòðîâå, íà âúâåæäàíå íà ñèñòåìíîñò è ïëàíîâîñò â
íàó÷íîèçñëåäîâàòåëñêàòà ðàáîòà, êîÿòî ñòàâà çàáåëåæèìà ïðåç 60-òå ãîäèíè
è ñå ðàçâèâà âúâ âðúçêà ñ ïîäãîòîâêàòà çà ÷åñòâàíå íà 1300-ãîäèøíèíàòà îò
 99

ñúçäàâàíåòî íà áúëãàðñêàòà äúðæàâà. Èìåííî ïëàíîìåðíîòî è îòíîñèòåëíî

äîáðå ôèíàíñèðàíî îò äúðæàâàòà èçäèðâàíå, ïóáëèêóâàíå è ïîïóëÿðèçèðàíå
íà ðàçíîîáðàçíè èçâîðè çà ñðåäíîâåêîâíàòà áúëãàðñêà èñòîðèÿ „ìîãàò äà
áúäàò ñìÿòàíè çà íàé-ãîëÿìîòî ïîñòèæåíèå íà áúëãàðñêàòà ìåäèåâèñòèêà â
öÿëàòà £ äîñåãàøíà èñòîðèÿ“ (ñ. 131).
 øåñòèÿ î÷åðê (ñ. 138–141) Â. Ãþçåëåâ èçëàãà ñâîèòå âúçãëåäè îòíîñíî
ïåðñïåêòèâèòå è çàäà÷èòå íà ìåäèåâèñòè÷íèòå èçñëåäâàíèÿ â Áúëãàðèÿ. Òóê
ñà ïîñòàâåíè âúïðîñèòå çà íåîáõîäèìîñòòà îò èçäèðâàíåòî, ñèñòåìàòèçèðà-
íåòî è èçäàâàíåòî íà ïèñìåíè è âåùåñòâåíè èçâîðè çà Áúëãàðñêîòî ñðåäíî-
âåêîâèå; èçãîòâÿíåòî íà ðàçëè÷íè ïî õàðàêòåð ñïðàâî÷íèöè (ðåãåñòè, ðåïåð-
òîðèóìè, ïðîñîïîãðàôñêè ñïðàâî÷íèöè è äð.), êîèòî äà îòãîâàðÿò íà èçèñ-
êâàíèÿòà íà ñúâðåìåííàòà ìåäèåâèñòèêà; îáîãàòÿâàíåòî íà òåìàòè÷íèÿ ñïåê-
òúð íà ïðîó÷âàíèÿòà è íàâëèçàíåòî âúâ âåðòèêàëíèòå ïëàñòîâå íà ñðåäíî-
âåêîâíàòà áúëãàðñêà êóëòóðà è ìèñëîâíîñò.
 çàêëþ÷åíèå ìîãà äà îòáåëåæà, ÷å â íîâàòà êíèãà íà Â. Ãþçåëåâ ñïåöèà-
ëèñòèòå è øèðîêàòà ÷èòàòåëñêà ïóáëèêà ùå îòêðèÿò åäèí òâúðäå èçäúðæàí
â íàó÷íî îòíîøåíèå è ñúùåâðåìåííî óâëåêàòåëåí ñúñ ñâîÿòà øèðîòà „ïîð-
òðåò“ íà Áúëãàðñêîòî ñðåäíîâåêîâèå â íåãîâèÿ íåîáõîäèì è íåèçáåæåí åâðî-
ïåéñêè êîíòåêñò. Êàòî ïðîñëåäÿâà ðàçâèòèåòî, ïîñòèæåíèÿòà è ñëàáîñòèòå
íà áúëãàðñêàòà ìåäèåâèñòèêà, àâòîðúò ïîñòàâÿ âúïðîñà çà íàëîæèòåëíàòà
ïîòðåáíîñò îò åäíà ïî-íàòàòúøíà êîîðäèíàöèÿ íà óñèëèÿòà íà öÿëàòà íàøà
ìåäèåâèñòè÷íà êîëåãèÿ ñ îãëåä èçâåæäàíåòî íà íàó÷íèòå ïðîó÷âàíèÿ íà åäíî
êà÷åñòâåíî íîâî íèâî. Äà ñå íàäÿâàìå, ÷å ó÷ðåäÿâàíåòî íà Àñîöèàöèÿòà íà
âèçàíòèíèñòèòå è ìåäèåâèñòèòå â Áúëãàðèÿ ïðåç 2004 ã., çà ÷èéòî ïðúâ ïðåçè-
äåíò áå èçáðàí Â. Ãþçåëåâ, ùå ñòàíå ïúðâàòà êðà÷êà êúì ïðàêòè÷åñêîòî èçïúë-
íåíèå íà òàçè ãîëÿìà öåë.

Àíãåë Íèêîëîâ
100

Áúëãàðñêèòå öàðñêè ãðàìîòè â íîâà ñâåòëèíà

Äúëãîî÷àêâàíèÿò òðóä íà Àíãåëèíà Äàñêàëîâà è Ìàðèÿ Ðàéêîâà „Ãðà-

ìîòè íà áúëãàðñêèòå öàðå. Óâîä. Òåêñòîâå. Ðå÷íèê. Áèáëèîãðàôèÿ“. Ñ., 2005.
443 ñ. è ïðèëîæåíèÿ, îòñêîðî å ôàêò íà ïàçàðà íà áúëãàðñêàòà íàó÷íà ëèòå-
ðàòóðà. Èçðàáîòåí êàòî ïëàíîâ ïðîåêò íà Èíñòèòóòà çà áúëãàðñêè åçèê â
Áúëãàðñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå, òîé å ðåàëèçèðàí ñ ôèíàíñîâàòà ïîìîù
íà Íàöèîíàëíèÿ öåíòúð çà êíèãàòà è å îòïå÷àòàí â ïðåñòèæíîòî Àêàäåìè÷íî
èçäàòåëñòâî „Ìàðèí Äðèíîâ“. Èçáðîåíîòî, ñàìî ïî ñåáå ñè, âå÷å ïðåäïîëàãà
î÷àêâàíèÿ çà âèñîêî ïðîôåñèîíàëíî êà÷åñòâî íà òðóäà è â ïúëíà ñòåïåí òå
ñå îïðàâäàâàò.
Ïðåäìåò íà òîâà èçäàíèå ñà îñåì ãðàìîòè îò âëàäåòåëñêèòå êàíöåëàðèè
íà ñëåäíèòå áúëãàðñêè öàðå: Âàòîïåäñêàòà è Äóáðîâíèøêàòà îò öàðóâàíåòî
íà Éîàí Àñåí II (1218–1242); Âèðãèíñêàòà îò âðåìåòî íà Êîíñòàíòèí Òèõ-
Àñåí (1257–1277); Çîãðàôñêàòà è Îðÿõîâñêàòà îò âðåìåòî íà Éîàí Àëåêñàí-
äúð (1331–1371); Ðèëñêàòà è Âèòîøêàòà îò âðåìåòî íà Éîàí Øèøìàí (1371–
1393) è Áðàøîâñêàòà ãðàìîòà – ïèñìî íà Éîàí Ñðàöèìèð (1356–1396). Îò
òÿõ äàòèðàíè ñà ñàìî Çîãðàôñêàòà (îò ìàðò 1342 ã.), Îðÿõîâñêàòà (îò 1 äå-
êåìâðè 1348 ã.) è Ðèëñêàòà (21 ñåïòåìâðè 1378 ã.), à çà îñòàíàëèòå, ïî äîïúë-
íèòåëíè èñòîðè÷åñêè èëè òåêñòîâè äàííè, ñ ãîëÿìà äîñòîâåðíîñò ìîæå äà
ñå ïîñî÷è ïðèáëèçèòåëíèÿò âðåìåâè îòðÿçúê íà âúçíèêâàíåòî èì. Äîêóìåí-
òèòå ïðåäñòàâëÿâàò îáðàçöè íà äåëîâàòà ïèñìåíîñò íà Âòîðàòà áúëãàðñêà
äúðæàâà è ñå íàðåæäàò ñðåä ðåäêèòå ïèñìåíè ïàìåòíèöè ñúñ ñâåòñêè õàðàê-
òåð. Æàíðîâàòà îáâúðçàíîñò ñ êàíîíà íà ñðåäíîâåêîâíàòà äèïëîìàòèêà, êàêòî
è âúçìîæíîñòòà çà äàòèðàíå, ïðåâðúùàò ãðàìîòèòå â öåííè èçòî÷íèöè çà
èñòîðèÿòà íà íàøèÿ åçèê îò ñðåäíîáúëãàðñêàòà åïîõà – „èíñòðóìåíòà“ çà
íàïèñâàíåòî èì.
Êàòî ôèëîëîæêè ñ áîãàò èçñëåäîâàòåëñêè è ëåêñèêîãðàôñêè îïèò àâòîð-
êèòå ñà ïðåâúðíàëè èìåííî òîçè àñïåêò â öåë íà òðóäà ñè. Â íåãîâàòà îñíîâà
å çàëîæåí ïúëíèÿò ðå÷íèê íà ëåêñèêàòà, èçïîëçâàíà â ãðàìîòèòå. Íî äîêîë-
êîòî âñÿêî ëåêñèêàëíî ïðîó÷âàíå å ïî-íàäåæäíî, àêî ñå ïðåäøåñòâà îò òåêñòî-
ëîãè÷íî, òå ñà ïðåäïðèåëè è íîâî èçäàíèå íà ñàìèòå òåêñòîâå íà ãðàìîòèòå,
çàêîíîìåðíî ïðèäðóæåíî îò èçâîðîâåäñêà è áèáëèîãðàôñêà áàçà äàííè. Òàêà
îáåìíèÿò òðóä å ïðèäîáèë ñëåäíàòà ñòðóêòóðà: Óâîä. Òåêñòîâå. Ðå÷íèê. Áèá-
ëèîãðàôèÿ.
 Óâîäà å ïðåäñòàâåíà ïîîòäåëíî íàé-âàæíàòà èíôîðìàöèÿ çà âñÿêà ãðà-
ìîòà, èñòîðèÿòà íà íåéíîòî îòêðèâàíå, èìåíóâàíå è âúâåæäàíå â íàó÷íî îá-
ðúùåíèå. Áåç äà âçåìàò ñïåöèàëíî îòíîøåíèå ïî ñïîðîâåòå çà àâòåíòè÷íîñò
íà íÿêîè îò ãðàìîòèòå, àâòîðêèòå ïðåäëàãàò ñèíòåçèðàí ïðåãëåä íà ìíå-
 101

íèÿòà è ñå ñïèðàò íà îñîáåíèòå çàñëóãè íà ó÷åíè êàòî Ñ. Áîá÷åâ, È. Äóé÷åâ,

Ã. Èëèíñêè è äð. çà èçäàâàíåòî è èçñëåäâàíåòî èì. Ïîäõîäúò èì å íàãëåäíà
èëþñòðàöèÿ çà âðúçêàòà ìåæäó èñòîðèÿòà, òåêñòà è åçèêà â ìåäèåâèñòèêàòà,
òúé êàòî íÿêîè îò íàé-öåííèòå òúëêóâàíèÿ íà òåðìèíè îò ãðàìîòèòå âñúù-
íîñò ñà íàïðàâåíè îò èñòîðèê íà ïðàâîòî êàòî Ñ. Áîá÷åâ. Íà É. Èâàíîâ ïúê,
â íàñòîëíàòà ìó êíèãà çà âñåêè ìåäèåâèñò „Áúëãàðñêè ñòàðèíè èç Ìàêåäîíèÿ“,
ïðèíàäëåæè ïúðâîòî è åäèíñòâåíî äîñåãà ïúëíî èçäàíèå íà âñè÷êè ãðàìîòè,
äîñòèãíàëè äî íàñ, ìåæäó êîèòî, îñâåí èçáðîåíèòå òóê, ñå âêëþ÷âàò îùå
ïîäïðàâåíàòà Êàëèìàíîâà ãðàìîòà îò XVI â. è Ìðà÷êàòà ãðàìîòà íà Ñòåôàí
Äå÷àíñêè, ñúùî ïðåïðàâêà îò XIV–XV â. Ïðåäõîäíàòà èçñëåäîâàòåëñêà òðà-
äèöèÿ óìåëî å èçïîëçâàíà â íàñòîÿùèÿ òðóä.
Òåêñòîâåòå íà ãðàìîòèòå ñà ðàç÷èòàíè îñíîâíî ïî ôîòîêîïèÿòà, ïóáëè-
êóâàíè â ñúùåñòâóâàùèòå èçäàíèÿ è ñà ñâåðÿâàíè ñ ïîñëåäíèòå. Îò àðõèâà íà
ÁÀÍ å èçïîëçâàíà ñíèìêà íà Âàòîïåäñêàòà ãðàìîòà. Öåëòà íà àâòîðêèòå å
áèëà äà ñå ïðîâåðÿò ñïîðíèòå íàïèñàíèÿ è îðèãèíàëíàòà ãðàôåìàòèêà íà òåê-
ñòîâåòå, òúé êàòî òîâà âèíàãè å ðåøàâàùî çà âÿðíàòà ñëîâíà èäåíòèôèêàöèÿ.
Íå ñà îòìèíàòè ïîíÿêoãa íåçàñëóæåíî ïðåíåáðåãâàíèòå íàäðåäíè çíàöè,
óäàðåíèÿ è ïðèäèõàíèÿ, ïóíêòóàöèîííè çíàöè. Êîðåêöèèòå ñà ïëîä íà ïðå-
öèçíîñò, åçèêîâ óñåò è áåçñïîðåí îïèò â ðàáîòàòà ñúñ ñðåäíîâåêîâíè òåêñòîâå.
Òàêà â Äóáðîâíèøêàòà ãðàìîòà àâòîðêèòå îòêðîÿâàò ôóòóðíàòà ôîðìà ùå£ îò
ãëàãîëà õîòýòè, à íå ùå, êàêòî å ïðè Ã. Èëèíñêè è É. Èâàíîâ (è ìèëwñòè íå ùå£
èìýòè, ñ. 30) è òîâà ãè êàðà äà çàêëþ÷àò, ÷å „õðîíîëîãèÿòà íà ÷àñòèöàòà ùå â
3 ë. åä.÷. íå òðÿáâà äà ñå ñâúðçâà ñ Äóáðîâíèøêàòà ãðàìîòà“ (ñ. 15).
Îò ìîðôîëîãè÷íèòå ÷åðòè ñðåä êîðèãèðàíèòå ôîðìè ñå íàðåæäà ïðà-
âèëíî ðàç÷åòåíîòî ïî äðüæàâàa öðTzâà ìè, ò.å. ìåñòåí ïàäåæ, ìí. ÷èñëî, à íå ïî
äðüæàâà êàòî ðàííà óïîòðåáà íà èìåíèòåëíà ôîðìà ñëåä ïðåäëîã âúâ
Âèðãèíñêàòà ãðàìîòà, êúäåòî ïîíà÷àëî àâòîðêèòå ñà êîðèãèðàëè íàé-ìíîãî
÷åòåíèÿ (ñ. 15). Òîâà ïðåäïîëàãà äà ñå èçîëèðà ëåêñåìàòà äðüæàâà ‘âëàäåíèå’,
êîÿòî îáà÷å îòñúñòâà îò ðå÷íèêà (âúçìîæåí òåõíè÷åñêè ïðîïóñê). Óâîäúò
ñúäúðæà ðåäèöà öåííè íàáëþäåíèÿ âúðõó ïðàâîïèñà íà ãðàìîòèòå, ñðåä êîèòî
ïðèâëè÷à îñîáåíî âíèìàíèå çàêëþ÷åíèåòî, ÷å â íàïèñàíèåòî îi íà ìÿñòîòî
íà åòèìîëîãè÷åí ¥, ïî-ðÿäêî è âúâ Âèðãèíñêàòà ãðàìîòà, ïðîçèðà âèçàíòèé-
ñêî âëèÿíèå ïðè êèðèëñêà òðàíñëèòåðàöèÿ íà õ. Ïðåäâèä ìàùàáèòå íà
ÿâëåíèåòî, òî íàèñòèíà èçãëåæäà ïî-ñêîðî ãðàôè÷åí ìàíèåð, ìàêàð ÷å íÿêîè
îò ôîðìèòå ñå óñïîðåäÿâàò ñ àíàëîãè÷íè îò ðúêîïèñèòå, êúäåòî ñà òðåòèðàíè
êàòî ïðîÿâà íà þãîçàïàäíîáúëãàðñêè äèàëåêòíè îñîáåíîñòè (îñâåí â ñòàðî-
áúëãàðñêèòå ïàìåòíèöè, ñðâ. îùå ñ ôîðìè êàòî äàðîâàâîè â Áèòîëñêèÿ òðèîä
îò âòîðàòà ïîëîâèíà íà XII â., âîè âì. âû â Òðèîäåí ôðàãìåíò îò êðàÿ íà
XI â. â ñáèðêàòà íà ÁÀÍ è äð). Ïðàâîïèñíî-ìîðôîëîãè÷íèòå îñîáåíîñòè íå
ñà ïðåäìåò íà àíàëèç, òúé êàòî òîâà ðàçáèðàåìî áè óâåëè÷èëî èçñëåäîâà-
òåëñêàòà ÷àñò, êîÿòî òóê å ïîñòàâåíà â çàâèñèìîñò íàó÷íî-ïðèëîæíàòà –
102

ðå÷íèêà íà ãðàìîòèòå, à è àâòîðêèòå âå÷å ñà íàïðàâèëè ïóáëèêàöèè ïî òåìàòà

è ïîäãîòâÿò äðóãè. Ñ ïîâå÷å îñíîâàíèå áè ìîãëî äà ñå óñåòè êàòî ëèïñà
îòñúñòâèåòî íà ïàðàëåëåí íîâîáúëãàðñêè ïðåâîä êúì âñÿêà ãðàìîòà, íåçà-
âèñèìî îò ñúùåñòâóâàùèòå òàêèâà, òúé êàòî òîâà ñàìî áè ïîâèøèëî îáîáùà-
âàùèÿ õàðàêòåð íà òðóäà è áè áèëî â íåîöåíèìà ïîìîù íà âñè÷êè íåãîâè
ïîëçâàòåëè îò øèðîêîñïåêòúðíîòî ïîëå íà ìåäèåâèñòèêàòà – èñòîðèöè, ôè-
ëîëîçè, þðèñòè, åòíîëîçè è äð.
Íàé-çíà÷èìèÿò ðåçóëòàò îò òâîð÷åñêàòà ðàáîòà íà Äàñêàëîâà è Ðàéêîâà
å ïðåâîäíî-òúëêîâíèÿò ðå÷íèê ñ èíäåêñàëíà ÷àñò. Êîìïàêòíèÿò ëåêñèêàëåí
ìàòåðèàë îò ñðàâíèòåëíî íåãîëåìè ïî îáåì ïàìåòíèöè å äàë âúçìîæíîñò íà
àâòîðêèòå äà ðàçãúðíàò â ïúëíîòà ðå÷íèêîâàòà ñòàòèÿ ñ âñè÷êè çàäúëæèòåë-
íè åëåìåíòè íà ëåêñèêîãðàôñêàòà õàðàêòåðèñòèêà, ïîÿñíåíè â „Ïðèíöèïè çà
ñúñòàâÿíå íà ðå÷íèêîâèòå ñòàòèè“ (ñ. 27–28). Îñîáåíî äîñòîéíñòâî ñà
ñåìàíòè÷íèòå ñïåöèôèêè – ïðåíîñíè è îáðàçíè óïîòðåáè, ôðàçåîëîãèçìèòå
è ãðúöêèòå ñúîòâåòñòâèÿ, êúäåòî òîâà å áèëî âúçìîæíî. Íà ïðàêòèêà òîâà
ïîçâîëÿâà â ðå÷íèêà äà áúäàò ðàâíîïðàâíî ïîñòàâåíè ïúëíîçíà÷íè è ñëó-
æåáíè äóìè, îáùîóïîòðåáèìà ëåêñèêà è òåðìèíè, íàðèöàòåëíè è ñîáñòâåíè
èìåíà (àíòðîïîíèìè, òîïîíèìè) è äð. Òàêà ìàòåðèàëúò îò ãðàìîòèòå çà ïðúâ
ïúò íàìèðà èç÷åðïàòåëíà ëåêñèêîãðàôñêà èíòåðïðåòàöèÿ.
Òðóäíî å äà ñå îáîáùÿò âñè÷êè òèïîâå ëåêñèêà ïî ñëîâîîáðàçóâàòåëåí
èëè ñåìàíòè÷åí êðèòåðèé – èìåíà ñ ãðúöêè, òþðêñêè èëè ñëàâÿíñêè ïðîèçõîä
çà ëèöà, äëúæíîñòíè íàçâàíèÿ, òåðìèíè çà äàíúöè è íàëîçè, ìåñòíè èìåíà è
ò.í. Íàðåä ñ òåçè ïëàñòîâå ëåêñåìè – „çàïàçåíà ìàðêà“ íà ãðàìîòèòå, äîðè è
áåãëèÿò ïîãëåä âúðõó êîìïîçèòíèòå òèïîâå è àáñòðàêòíèòå îáðàçóâàíèÿ äî-
êàçâà èñòîðè÷åñêèÿ êîíòèíóóì íà áúëãàðñêàòà ðå÷ è íà êíèæîâíèÿ åçèê.
Âèñîêàòà ôðåêâåíòíîñò íà èìåíà ñ íàñòàâêà -÷èè çà äëúæíîñòíè íàèìåíî-
âàíèÿ íàïîìíÿ òåìàòà çà ïðèñúñòâèåòî íà ïðàáúëãàðñêèòå åçèêîâè ñëåäè â
äúðæàâíàòà àäìèíèñòðàöèÿ. Ñúùîòî ìîæå äà ñå êàæå çà âëèÿíèåòî íà âè-
çàíòèéñêàòà êàíöåëàðèÿ è äèïëîìàòèêà.
Îòäåëíè õàðàêòåðíè ÷åðòè â ëåêñèêàòà íà ãðàìîòèòå ñà èçòúêíàòè â ñàìèÿ
óâîä. Åòî åäíî îò íàé-èíòåðåñíèòå íàáëþäåíèÿ: íÿêîè íàèìåíîâàíèÿ íà ãëîáè
ïðåäñòàâëÿâàò òåðìèíîëîãèçèðàí âàðèàíò íà ñàìèòå ïðåñòúïëåíèÿ, êîèòî
ñàíêöèîíèðàò – íàïðèìåð ðàçáîè, êîåòî ñòàðîáúëãàðñêèÿò ðå÷íèê ïîçíàâà
îò ãëàãîëè÷åñêèÿ Ñèíàéñêè Åâõîëîãèé X–XI â. çà homicidium ‘÷îâåêî-
óáèéñòâî’ âå÷å îçíà÷àâà ‘ïàðè÷íà ãëîáà çà ãðàáåæ’ â Îðÿõîâñêàòà èëè ‘ãëîáà
çà îòâëè÷àíå íà äåâîéêà’ âúâ Âèðãèíñêàòà ãðàìîòà (ñ. 21).
 êðàÿ íà òðóäà å ïðåäñòàâåíà èç÷åðïàòåëíà áèáëèîãðàôèÿ, îòðàçèëà
ñòðåìåæà äà ñå àêòóàëèçèðà ìàêñèìàëíî íàó÷íèÿò êíèãîïèñ çà ãðàìîòèòå.
Êàòî ïðèëîæåíèå ñå ïîìåñòâàò 12 ñíèìêè îò îñåìòå ãðàìîòè.
 çàêëþ÷åíèå ìîãà ñàìî äà èçðàçÿ çàäîâîëñòâîòî ñè îò ïîÿâàòà íà òîâà
èçäàíèå. Íåñúìíåíî òî ùå ïðåäèçâèêà âñåñòðàíåí èíòåðåñ, êàêòî îòáåëÿçâà
 103

è àâòîðêàòà íà Ïðåäãîâîðà, èçòúêíàòèÿò ïàëåîñëàâèñò ïðîô. äôí. Áîðÿíà

Âåë÷åâà. Íàó÷íîòî ñúäúðæàíèå, ïðîôåñèîíàëíàòà èçðàáîòêà, òåõíè÷åñêîòî
êà÷åñòâî íà øðèôòîâåòå è õóäîæåñòâåíîòî îôîðìëåíèå ùå äîáàâÿò îùå
ïîëîæèòåëíè îöåíêè êúì íà÷èíà, ïî êîéòî âàæíà ÷àñò îò áúëãàðñêàòà
êíèæîâíà èñòîðèÿ å ïðåíåñåíà â íàøåòî ñúâðåìèå.

Ìàðèÿíà Öèáðàíñêà-Êîñòîâà
104

Àðõèâ íà Êîíñòàíòèí Ãåîðãèåâ Ôîòèíîâ.

Ò. 1. Ãðúöêà êîðåñïîíäåíöèÿ. Áñ÷åßï ôïõ Êùíòôáíôßí Ãåùñãßåö
Öþôåéíïö. Ôüìïò Á‘. ÅëëçíéêÞ áëëçëïãñáößá. Ðàç÷èòàíå, ïðåâîä
íà áúëãàðñêè, êîìåíòàð è ïðåäãîâîð Íàäÿ Äàíîâà. Ñ.,
Ãóòåíáåðã, 2004. 976 ñ.

Òîçè ãîëÿì ìàñèâ äîêóìåíòè, íàïèñàíè íà ãðúöêè åçèê, ñå ïîÿâÿâà ñëåä

çíà÷èòåëíî – ïî÷òè 50-ãîäèøíî – ïðåêúñâàíå â èçäàâàíåòî íà ñàìîñòîÿ-
òåëíè êîðïóñè îò ãðúöêè èçâîðè1 îò ïåðèîäà íà Áúëãàðñêîòî âúçðàæäàíå.
Ïðåç òåçè 50 ãîäèíè, ðàçáèðà ñå, áÿõà ïóáëèêóâàíè îòäåëíè ïèñìà è äîêóìåíòè
íà áúëãàðñêè âúçðîæäåíñêè äåéöè è èíñòèòóöèè, ñúçäàäåíè íà ãðúöêè, íî òå
áÿõà èëè çíà÷èòåëíî ïî-ìàëêî êàòî áðîé, èëè ÷àñò îò äðóãè èçäàíèÿ, â êîèòî
äîêóìåíòàöèÿòà íà áúëãàðñêè åçèê îïðåäåëåíî ïðåîáëàäàâàøå. Ïðè òîâà ïóá-
ëèêóâàíèòå ãðúöêè äîêóìåíòè ïðîèçõîæäàò îò àðõèâà íà åäíà îò íàé-
çíà÷èìèòå ëè÷íîñòè îò ïúðâàòà ïîëîâèíà íà áúëãàðñêèÿ XIX âåê – Êîí-
ñòàíòèí Ãåîðãèåâ Ôîòèíîâ, ñúçäàòåë íà ïúðâîòî áúëãàðñêî ñïèñàíèå „Ëþáî-
ñëîâèå“, ó÷èòåë-íîâàòîð è ñúçäàòåë íà ó÷åáíè êíèãè, ñðåä êîèòî ïðîñëîâóòîòî
çåìëåîïèñàíèå, åäèí îò ïðåâîäà÷èòå íà Ñâåòîòî ïèñàíèå íà íîâîáúëãàðñêè
åçèê, ïðåâîäà÷ è ïðåïîäàâàòåë ïî ãðúöêè åçèê âúâ Ôðåíñêîòî êîíñóëñòâî â
Ñìèðíà, ëè÷íîñò, â ÷èéòî æèâîò è òðóäîâå ïðîíèêâàíåòî íà ãîëåìèòå èäåè
íà Ïðîñâåùåíèåòî ñðåä áúëãàðèòå ìèíàâà ÷ðåç ïðÿêîòî ãðúöêî ïîñðåäíè-
÷åñòâî, à ïîêðàé âñè÷êî òîâà è ðåäîâè áàëêàíñêè òúðãîâåö, óïðàæíÿâàù äåé-
íîñòòà ñè â ãîëÿìîòî ìàëîàçèèéñêî ïðèñòàíèùå Ñìèðíà.
Çà ïðúâ ïúò â áúëãàðñêàòà èñòîðè÷åñêà íàóêà êúì ïðåäñòàâÿíåòî íà åäíî
äîêóìåíòàëíî íàñëåäñòâî, íàïèñàíî íà ãðúöêè åçèê, îñâåí òîâà ñå ïîäõîæäà
ñ ÿñíî ñúçíàíèå, ÷å òî òðÿáâà äà ñå èçäàäå â ñâîÿòà öÿëîñò, à íå ñåëåêòèâíî. Â
ïóáëèêóâàíèÿ îò Íàäÿ Äàíîâà òîì å âêëþ÷åíà öÿëàòà ãðúöêà êîðåñïîíäåíöèÿ
îò àðõèâà íà Ê. Ôîòèíîâ áåç îãëåä íà àâòîðñòâî è çíà÷èìîñò íà èíôîðìàöèÿòà
â îòäåëíèòå äîêóìåíòè. Èçâúí èçäàíèåòî ñà îñòàíàëè ñàìî íÿêîëêî ïèñìà,
êîèòî íå ñà ìîãëè äà áúäàò ðàç÷åòåíè. Êàêòî îòáåëÿçâà ñàìàòà Í. Äàíîâà, çà
ñúæàëåíèå ìåæäó òÿõ å è ÷åðíîâà íà ïèñìî íà Ê. Ôîòèíîâ.
Îò âêëþ÷åíèòå â òîìà 410 äîêóìåíòà 395 ñà ïèñìà äî Ê. Ôîòèíîâ, èçïðà-
òåíè îò 87 ðàçëè÷íè êîðåñïîíäåíòè (118 îò òÿõ ñà îò îñíîâíèÿ ñïîìî-
ùåñòâîâàòåë íà ñï. „Ëþáîñëîâèå“ Ðàëè õ. Ìàâðèäè), 56 ñà ÷åðíîâè è îðèãè-

1
Ñ òåðìèíà ãðúöêè èçâîðè â áúëãàðñêàòà èñòîðèîãðàôèÿ ñå íàçîâàâàò íå ñàìî ñúùèíñêèòå
èçâîðè ñ ãðúöêè ïðîèçõîä, íî è äîìàøíèòå òàêèâà, ñúçäàäåíè íà ãðúöêè åçèê.
 105

íàëè íà ïèñìà íà ñàìèÿ Ôîòèíîâ, àäðåñèðàíè äî 45 ëèöà, è 8 ñà ïèñìà,

ðàçìåíåíè ìåæäó äðóãè ëèöà. Ñ ìàëêè èçêëþ÷åíèÿ (8 îò äîêóìåíòèòå ñà íà-
ïèñàíè íà áúëãàðñêè åçèê ñ ãðúöêè áóêâè, 2 íà ò.íàð. ôðàíãîõèîòèêà, ò.å. íà
ãðúöêè åçèê ñ ëàòèíñêè áóêâè, à 6 îò Ôîòèíîâèòå ÷åðíîâè ñà íà ôðåíñêè åçèê)
ñòàâà äóìà çà êîðåñïîíäåíöèÿ íà ãðúöêè åçèê, êàòî íÿêîè îò àâòîðèòå, îñîáåíî
òúðãîâöèòå è çàíàÿò÷èèòå áúëãàðè, ñëàáî âëàäåÿò åçèêà. Ñàìî 6 ïèñìà îò ïî-
ìåñòåíèòå â èçäàíèåòî ñà ïóáëèêóâàíè ïðåäè òîâà – 2 îò Èâàí Øèøìàíîâ è 4
îò ñàìàòà Íàäÿ Äàíîâà.
Êîðåñïîíäåíöèÿòà å ïîäðåäåíà ïî àçáó÷åí ðåä ñúîáðàçíî ôàìèëíîòî
èëè ëè÷íîòî (êîãàòî ëèïñâà ôàìèëíî èëè òî íå å ìîãëî äà áúäå èäåíòèôè-
öèðàíî) èìå íà àâòîðèòå íà ïèñìàòà. Ïúðâî ñå ïîìåñòâà ðàç÷èòàíåòî íà
ãðúöêè åçèê, ïîñëåäâàíî îò áúëãàðñêèÿ ïðåâîä. Ïðè ïðåäàâàíåòî íà ãðúöêèÿ
òåêñò Í. Äàíîâà ñå ïðèäúðæà ìàêñèìàëíî áëèçêî äî îðèãèíàëà, êàòî çàïàçâà
îñîáåíîñòèòå â ïðàâîïèñà íà àâòîðèòå è ñàìî ðàç÷ëåíÿâà äóìèòå òàì, êúäåòî
ñëàáîãðàìîòíèòå àâòîðè ñà ãè èçïèñàëè ñëÿòî. Àðõåîãðàôñêèòå áåëåæêè ñå
ïîñòàâåíè ïðè ãðúöêèÿ òåêñò, à áåëåæêèòå ñ èñòîðè÷åñêè êîìåíòàð ïðè ïðå-
âîäà. Ñàìî 11 îò ÷åðíîâèòå è îðèãèíàëèòå íà ïèñìàòà íà ñàìèÿ Ôîòèíîâ ñà
ïîìåñòåíè îòäåëíî, ñúîáðàçíî ïðèåòîòî ïîäðåæäàíå ïî àçáó÷åí ðåä íà àâòî-
ðèòå íà êîðåñïîíäåíöèÿòà. Îñòàíàëèòå 45 ÷åðíîâè ñå ïóáëèêóâàò ïðè ïèñ-
ìàòà, ÷èèòî ïðàçíè ñòðàíèöè ñà èçïîëçâàíè çà íàïèñâàíåòî èì. Òîçè àðõåî-
ãðàôñêè èçäúðæàí ïîäõîä – â ïîâå÷åòî ñëó÷àè ñòàâà äóìà çà ïèñìà-÷åðíî-
âè, êîèòî ñà îòãîâîðè íà ëèöàòà, èçïðàòèëè ïúðâîíà÷àëíèòå ïèñìà, çà ñúæà-
ëåíèå íå å îòðàçåí â çàãëàâèåòî íà ñúîòâåòíèÿ äîêóìåíò, à íå å ïðèëîæåí è
îòäåëåí äîïúëíèòåëåí ñïèñúê íà òåçè ÷åðíîâè, êîåòî çàòðóäíÿâà áúðçîòî
èì èäåíòèôèöèðàíå îò ïîëçâàòåëÿ íà àðõèâà. Òîâà å ìîæå áè è åäèíñòâåíèÿò
íåäîñòàòúê íà òîâà èçêëþ÷èòåëíî ïðåöèçíî èçäàíèå.
Òîìúò âêëþ÷âà îùå èìåíåí, ãåîãðàôñêè è ïðåäìåòíî-òåìàòè÷åí ïîêà-
çàëåö, ñúîòâåòíî íà áúëãàðñêè è ãðúöêè åçèê. Ïðèëîæåíè ñà è èíäåêñ íà
èìåíàòà íà ëàòèíèöà è ñïèñúê íà èçòî÷íèöèòå è ëèòåðàòóðàòà.
Ïðåäãîâîðúò (îòíîâî â áúëãàðñêè è ãðúöêè âàðèàíò) ïðåäñòàâÿ äåòàéëíî
èñòîðèÿòà íà àðõèâà íà Ê. Ôîòèíîâ, ïðèíöèïèòå è ïîäõîäèòå ïðè ðàáîòàòà
íàä èçäàíèåòî, êàêòî è ñúäúðæàíèåòî íà âêëþ÷åíèòå â íåãî äîêóìåíòè - òÿõ-
íàòà èçâîðîâåäñêà ñòîéíîñò è èñòîðè÷åñêà çíà÷èìîñò. Çà ñúæàëåíèå
ñúõðàíåíîòî äî íàøè äíè å ñàìî ìàëêà ÷àñò – åäâà 1/4 ñïîðåä Í. Äàíîâà –
îò öÿëàòà êîðåñïîíäåíöèÿ íà K. Ôîòèíîâ. Äîñòîéíñòâàòà íà èçäàíèåòî ñå
äîïúëâàò îò ïðèëîæåíèÿ êúì òîìà äèñê ñ åëåêòðîíåí âàðèàíò íà îðèãèíàëèòå
íà ïóáëèêóâàíèòå â òîìà äîêóìåíòè, êîéòî äàâà âúçìîæíîñò çà íåïîñðåä-
ñòâåíî ñâåðÿâàíå ñ îðèãèíàëà â ñëó÷àé íà ñúìíåíèå â ðàç÷èòàíåòî èëè ïðè
ñïåöèàëåí èíòåðåñ êúì äðóãè ïîäðîáíîñòè – ïå÷àòè, ïîùåíñêè ùåìïåëè è
ïð. Îñèãóðåíèÿò äîñòúï äî îðèãèíàëèòå äàâà ïðåäñòàâà è çà âñè÷êè òðóä-
106

íîñòè, ñ êîèòî å òðÿáâàëî äà ñå ñïðàâè Í. Äàíîâà ïðè ðàç÷èòàíåòî è ïîäãîòîâ-

êàòà çà ïå÷àò íà äîêóìåíòèòå.
Ïðèåòèÿò ïîäõîä äà ñå ïðåäñòàâè öÿëîñòíî ãðúöêàòà êîðåñïîíäåíöèÿ
îò àðõèâà íà Êîíñòàíèí Ôîòèíîâ âúâåæäà â íàó÷íî îáðúùåíèå ìíîãî íîâà
èíôîðìàöèÿ íå ñàìî çà áèîãðàôèÿòà è äåëîòî íà ãîëåìèÿ áúëãàðñêè âúç-
ðîæäåíåö, íà êîãîòî Í. Äàíîâà ïîñâåòè è îòäåëíà ìîíîãðàôèÿ (Êîíñòàíòèí
Ãåîðãèåâ Ôîòèíîâ â êóëòóðíîòî è èäåéíî-ïîëèòè÷åñêîòî ðàçâèòèå íà Áàë-
êàíèòå ïðåç XIX âåê. Ñ., ÀÈ Ìàðèí Äðèíîâ, 1994. 466 ñ.), â êîÿòî ãîëÿìà
÷àñò îò ñúäúðæàùèòå ñå â àðõèâà ñâåäåíèÿ áå âå÷å îïîëçîòâîðåíà, íî è çà
äðóãè áúëãàðñêè âúçðîæäåíñêè äåéöè êàòî Ã. Ñ. Ðàêîâñêè, Ð. õ. Ìàâðèäè,
Ñ. Áîãîðèäè, Ç. Èêîíîìîâè÷ Êðóøà, Èâ. Áîãîðîâ, À. Åêçàðõ, Õð. è Í. Òúï÷è-
ëåùîâè, ôàìèëèèòå Ãåøîâè, Ìîðàâåíîâè è ×àëúêîâè, Ã. Êðúñòåâè÷, Èë. Ìà-
êàðèîïîëñêè, Ä. Æåëÿçêîâ, Ñ. Äîáðîïëîäíè, Â. Àïðèëîâ, Ï. Áåðîí, Ò. Ïèêîëî,
Èâ. Ñåëèìèíñêè è äð. Äîêóìåíòèòå, ïîìåñòåíè â òîìà, ñà âàæåí èçâîð çà
èñòîðèÿòà íà êíèãàòà íà Áàëêàíèòå. Òå ðàçêðèâàò ïîäðîáíîñòè çà ñúçäàâà-
íåòî, ðàçïðîñòðàíåíèåòî è óïîòðåáàòà íå ñàìî íà êíèãèòå è ñïèñàíèå „Ëþ-
áîñëîâèå“ íà Ôîòèíîâ, íî è çà äðóãè áúëãàðñêè èçäàíèÿ îò ñúùèÿ ïåðèîä -
êîíòàêòèòå è âçàèìîîòíîøåíèÿòà ìåæäó ïå÷àòàðè, àâòîðè è êíèæàðè, ïåðè-
ïåòèèòå îêîëî ïúðâîíà÷àëíàòà ñúäáà íà „Öàðèãðàäñêè âåñòíèê“ è ñï. „Ìè-
ðîçðåíèå“, îòïå÷àòâàíåòî íà ïúðâèòå áúëãàðñêè ãåîãðàôñêè êàðòè è ïð.
Ñïåöèàëåí èíòåðåñ ïðåäñòàâëÿâàò ñâåäåíèÿòà çà îñúùåñòâÿâàíàòà ïðè èçäà-
âàíåòî íà ïå÷àòíèòå èçäàíèÿ öåíçóðà – êàêòî îò ñòðàíà íà öúðêîâíàòà, òàêà
è îò îñìàíñêàòà âëàñò. Ñúäúðæàíèåòî íà äîêóìåíòèòå èçîáèëñòâà ñ èíôîð-
ìàöèÿ çà ðîëÿòà, êîÿòî ïðåç òîçè ïåðèîä èçïúëíÿâà ãðúöêàòà êíèæíèíà êàòî
ïðîâîäíèê íà ïðîñâåùåíñêèòå èäåè íà Áàëêàíèòå – ìíîãîáðîéíè ñà ñâåäå-
íèÿòà çà ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà òðóäîâåòå è èçäàíèÿòà íà À. Êîðàèñ, Ñ. Êî-
ìèòàñ, Ã. Ñàðàôèñ, Ò. Ôàðìàêèäèñ, Ä. Äàðâàðèñ, À. Ãàçèñ, Í. Ïåòðîêîêèíîñ,
Ä. Ïèðîñ è äð.  àðõèâà ñå ñúäúðæàò ïîäàòêè çà ÷èòàòåëñêèòå èíòåðåñè íà
âúçðîæäåíñêèÿ áúëãàðèí, çà ðàçâèòèåòî íà áúëãàðñêèòå ó÷èëèùà â îòäåëíè
ñåëèùà êàòî Ïëîâäèâ, Ïëåâåí, Ñàìîêîâ, Îäðèí, Ñòàðà Çàãîðà, Êîïðèâùèöà
è äð. Íå ñà ìàëêî è äàííèòå çà ãðúöêè ó÷åáíè çàâåäåíèÿ â Ïëîâäèâ, Ñëèâåí,
Åíîñ, Ñìèðíà, Ãàëèïîëè è äð.
Ïóáëèêóâàíèòå â àðõèâà ïèñìà ïðåäëàãàò ðàçíîðîäåí ìàòåðèàë çà âñå-
êèäíåâíèÿ æèâîò íà âúçðîæäåíñêèÿ áúëãàðèí îò ïúðâàòà ïîëîâèíà íà XIX â.
– çà õðàíàòà, îáëåêëîòî, íàâèöèòå è îáíîñêèòå ìó, çà ñïîëåòåëèòå ãî ïðèðîä-
íè áåäñòâèÿ è îòíîøåíèåòî ìó êúì òÿõ – ïîæàðè, íàâîäíåíèÿ è ïð.
Íàé-ãîëÿìà ÷àñò îò äîêóìåíòèòå ñà ñâúðçàíè ñ òúðãîâñêàòà äåéíîñò íà
Ê. Ôîòèíîâ. Òå äîïðèíàñÿò çíà÷èòåëíî çà ðåêîíñòðóèðàíåòî íà îáðàçà íà
áàëêàíñêèÿ òúðãîâåö, çà óñòàíîâÿâàíåòî íà ïúòèùàòà íà òúðãîâèÿòà, çà
àñîðòèìåíòà è ñòðóêòóðàòà íà îñúùåñòâÿâàíèÿ ñòîêîîáìåí, çà öåíèòå íà ñòî-
êèòå è íà÷èíèòå íà òÿõíîòî ôîðìèðàíå, çà ìèòíè÷åñêèòå òàðèôè, çà
 107

èçïîëçâàíèòå â ðàçïëàùàíåòî ìîíåòè è äðóãè ôèíàíñîâè îïåðàöèè, çà ìåð-

êèòå è òåãëèëêèòå â ðàçëè÷íè ñåëèùà â Îñìàíñêàòà èìïåðèÿ. Ïèñìàòà îò
áúëãàðñêèòå êîðåñïîíäåíòè îò 20-òå ãîäèíè íà XIX â. ðàçøèðÿâàò êàðòèíàòà
íà ðàçâèòèåòî íà àáàäæèéñêîòî ïðîèçâîäñòâî, ïðÿêî ñâúðçàíî ñ îñúùåñòâÿ-
âàíèòå îò Ìàõìóä II ðåôîðìè â îñìàíñêàòà àðìèÿ. Ìíîãîáðîéíè ñà íîâèòå
ñâåäåíèÿ çà áúëãàðñêèòå òúðãîâñêè êîëîíèè â Öàðèãðàä, Îäåñà, Áðàèëà è
äð. Ìíîçèíà îò òúðãîâñêèòå ïàðòíüîðè íà Ôîòèíîâ ñà ãúðöè îò Åíîñ, Ñèðà,
Ìàíèñà, Íàâïëèîí, Ìèòèëèíè, Ñìèðíà, Ïåðãàì, Ôî÷à è äð. ñðåùàò ñå è
êîíòðàãåíòè òóðöè, åâðåè, àðìåíöè.
Çàïàçåíàòà â àðõèâà íà Ê. Ôîòèíîâ òúðãîâñêà êîðåñïîíäåíöèÿ ïðåäñòà-
âëÿâà öåíåí èçâîð, ïî êîéòî ìîæå äà ñå ïðîñëåäè íèâîòî íà ãðàìîòíîñò è
èíòåðåñèòå íà òàçè íàé-äèíàìè÷íà ÷àñò îò áàëêàíñêîòî îáùåñòâî. Ñïåöèàëåí
èíòåðåñ îò òàçè ãëåäíà òî÷êà å ïèñàðñêàòà ïðàêòèêà â áàëêàíñêèòå òúðãîâñêè
êàíòîðè – íà÷èíúò íà îôîðìÿíå íà êîðåñïîíäåíöèÿòà, ìåõàíèçìèòå, ïî êîèòî
ñå îñúùåñòâÿâàò ïîùåíñêèòå âðúçêè, ñêîðîñòòà íà ïèñìîâíèòå êîíòàêòè.
Ïðèåòèÿò ïðèíöèï íà çàïàçâàíå íà îñîáåíîñòèòå â ïðàâîïèñà íà àâòîðèòå
ïúê äàâà âúçìîæíîñò äà ñå ïðîñëåäè èñòîðèÿòà íà óïîòðåáàòà íà ãðúöêèÿ
åçèê íå ñàìî êàòî åçèê íà òúðãîâèÿòà, íî è êàòî lingua franca íà Áàëêàíèòå.
Âñè÷êî òîâà ïðàâè èçäàíèåòî èçêëþ÷èòåëíî öåííî çà èçñëåäîâàòåëèòå íà
áàëêàíñêàòà èñòîðèÿ ïðåç XIX â.
Òîëêîâà ïî-âïå÷àòëÿâàùî îò òàçè ãëåäíà òî÷êà å, ÷å öåëèÿò îãðîìåí
òðóä ïî ïúðâîíà÷àëíàòà îáðàáîòêà íà àðõèâà è ïîäãîòîâêàòà íà ïóáëèêàöèÿòà
ìó å îñúùåñòâåí ñàìî îò åäèí èçñëåäîâàòåë, íî òîâà åäâà ëè å èçíåíàäà çà
îíåçè, êîèòî ïîçíàâàò íà÷èíà íà ðàáîòà íà Íàäÿ Äàíîâà, áåçñïîðíî íàé-
äîáðèÿò ïîçíàâà÷ è èíòåðïðåòàòîð íà ãðúöêèòå èçâîðè çà Áúëãàðñêîòî âúç-
ðàæäàíå.
Çà ïîÿâàòà íà òîâà öåííî èçäàíèå ñïåöèàëíî òðÿáâà äà ñå îòáåëåæè è
ïðèíîñúò íà Íàöèîíàëíèÿ äàðèòåëñêè ôîíä „13 âåêà Áúëãàðèÿ“, èçïúëíèë
áëàãîðîäíàòà çàäà÷à íà ñïîìîùåñòâîâàòåë. Ïîõâàëà çàñëóæàâàò è èçäà-
òåëñòâî „Ãóòåíáåðã“ è ðåäàêòîðúò íà ãðúöêèÿ òåêñò Ïåòÿ ßíåâà, íàãúðáèëè
ñå ñ íåëåêàòà çàäà÷à äà äîâåäàò äî çàâúðøåí âèä òîçè èçêëþ÷èòåëíî òðóäåí
è òðóäîåìúê îò ïîëèãðàôñêà ãëåäíà òî÷êà òîì – çàäà÷à, ñ êîÿòî òå, êàòî
èçêëþ÷èì íåïðèÿòíîòî ïîâòîðåíèå íà íà÷àëîòî íà äîê. 201 íà ñ. 417–418,
ñà ñå ñïðàâèëè áëåñòÿùî.

Êåòè Ìèð÷åâà
108

Ñòåôàí Äîéíîâ. Áúëãàðèòå â Óêðàéíà è Ìîëäîâà ïðåç

Âúçðàæäàíåòî 1751–1878. Ñ., ÀÈ Ìàðèí Äðèíîâ,2005. 361 ñ.

Ñò.í.ñ I ñò. ä.è.í. Ñòåôàí Äîéíîâ å äîáðå ïîçíàò íà ëþáèòåëèòå íà ðîäíàòà

èñòîðèÿ. Âúçïèòàíèê íà Àïðèëîâñêàòà ãèìíàçèÿ â Ãàáðîâî è íà ÑÓ „Ñâ.
Êëèìåíò Îõðèäñêè“, àñèñòåíò íà ïðîô. Íèêîëàé Ãåí÷åâ, òîé ïðèòåæàâà äàð
ñëîâî è å óìåë òúëêóâàòåë è ïîïóëÿðèçàòîð íà íàóêàòà. Íî íàé-ñúùåñòâåíîòî
â íåãîâàòà òâîð÷åñêà áèîãðàôèÿ ñà ìíîæåñòâîòî ìîíîãðàôèè, ñòóäèè è ñòàòèè
ïî èñòîðèÿ íà Áúëãàðñêîòî íàöèîíàëíî âúçðàæäàíå.
Àíòèòóðñêèòå âúîðúæåíè áîðáè çà ñâîáîäà è áúëãàðî-ðóñêèòå îáùóâàíèÿ
ñà åäíè îò ïðåäïî÷èòàíèòå òåìè íà Ñò. Äîéíîâ, ïî êîèòî òîé âå÷å èìà ñåðèîç-
íè íàó÷íè òåêñòîâå. Ñåãà òîé ïîäíàñÿ íà ÷èòàòåëÿ, êàòî åäèí âèä òÿõíî äîïúë-
íåíèå è îáîáùåíèå1 , íîâî ìàùàáíî ñú÷èíåíèå – „Áúëãàðèòå â Óêðàéíà è
Ìîëäîâà ïðåç Âúçðàæäàíåòî 1751–1878“. Áúðçàì äà ïîÿñíÿ, ÷å íå ñòàâà äóìà
ñàìî çà åòíîäåìîãðàôèÿ, à çà èç÷åðïàòåëíî ïðåäñòàâÿíå íà òåìà ñ ìíîãî
èçìåðåíèÿ, ïî êîÿòî èìà èçâîðè è ïóáëèêàöèè, íî ïî êîÿòî ëèïñâà öÿëîñòíà
è â îïòèìàëåí ìàùàá ñèíòåçà. Òúêìî òàçè ïðàçíèíà àâòîðúò å öåëÿë äà çàïúë-
íè. Ïîêàçàòåë çà ñòîéíîñòòà íà ïðîó÷âàíåòî, íåùî êàòî ñåðòèôèêàò çà êà-
÷åñòâî, å ôàêòúò, ÷å òî íå ñàìî èçëèçà â åäíî ïðåñòèæíî è ñ òðàäèöèè èçäà-
òåëñòâî, íî è ïðåäè òîâà áå óñïåøíî çàùèòåíî êàòî ãîëÿì äîêòîðàò ïðåä
Ñïåöèàëèçèðàíèÿ ñúâåò ïî íîâà è íàé-íîâà èñòîðèÿ ïðè ÂÀÊ.
Òåêñòúò ñå ñúñòîè îò óâîä è çàêëþ÷åíèå, øåñò ãëàâè, áèáëèîãðàôèÿ è ðå-
çþìå íà àíãëèéñêè. Ïðåäãîâîðúò íà àêàä. Ê. Êîñåâ å îíàñëîâåí „Äúëãîî÷àê-
âàíà êíèãà çà „äðóãèòå áúëãàðè“. Ìèìîõîäîì áè ìîãëî äà ñå îòáåëåæè, ÷å
íà ïîäîáåí òðóä ìíîãî áèõà îòèâàëè îùå èìåíåí ïîêàçàëåö è ãåîãðàôñêà êàðòà.
Óâîäà, â ñúîòâåòñòâèå ñúñ çäðàâàòà àêàäåìè÷íà òðàäèöèÿ, êîÿòî ìíîçèíà
äíåñ ëåêîìèñëåíî ñìÿòàò çà îòæèâåëèöà, Ñò. Äîéíîâ ïîñâåùàâà íà èñòîðèî-
ãðàôñêè (ëèòåðàòóðà íà ðóñêè, óêðàèíñêè, ìîëäàâñêè, ðóìúíñêè è áúëãàðñêè
àâòîðè) è èçâîðîâåä÷åñêè (êàêòî ïóáëèêóâàíè, òàêà è íåïóáëèêóâàíè ðóñêè,
áúëãàðñêè, ñðúáñêè, ðóìúíñêè, ôðåíñêè è äð. äîêóìåíòè) ïðåãëåä, âúç îñíîâà
íà êîéòî îáîñíîâàâà èçáîðà íà ñâîÿòà òåìà. Òîé óáåäèòåëíî ñî÷è, ÷å áóêâàëíî
âñè÷êè âàæíè ñòðàíè íà òåìàòà (êàòî íà÷àëíàòà äàòà è îáñòîÿòåëñòâàòà íà
áúëãàðñêàòà åìèãðàöèÿ, íåéíîòî ðàçñåëâàíå è îðãàíèçàöèÿ èç íîâèòå ìåñòà,

1
„Íàé-ãîëÿì å ïðèíîñúò íà àâòîðà, îñíîâàòåëíî èçòúêâà â ïðåäãîâîðà ñè êúì êíèãàòà àêàä.
Ê. Êîñåâ, çà èçÿñíÿâàíå ó÷àñòèåòî íà áúëãàðñêèòå êîëîíèñòè â ðóñêî-òóðñêèòå âîéíè ïðåç
ÕVIII–ÕIÕ â. Ïî íåîñïîðèì íà÷èí Äîéíîâ ïîêàçâà àêòèâíàòà äåéíîñò è çàñëóãèòå íà áúë-
ãàðñêèòå åìèãðàíòè â íàöèîíàëíîîñâîáîäèòåëíîòî äâèæåíèå íà ñâîåòî Îòå÷åñòâî.“ (ñ. 6)
 109

ìîòèâèòå, êîèòî êàðàò ðóñêîòî ïðàâèòåëñòâî äà íàáèðà ïðåñåëíèöè, ïåðèî-

äèçàöèÿòà íà ìèãðàöèîííîòî äâèæåíèå, ó÷àñòèåòî íà ïðåñåëíèöèòå â öÿëîñò-
íèÿ áúëãàðñêè âúçðîæäåíñêè ïðîöåñ è îñîáåíî âúâ âúîðúæåíèòå áîðáè, òåõ-
íèÿò ñòîïàíñêè æèâîò, ñîöèàëíîòî è êóëòóðíîòî èì ðàçâèòèå) ñå íóæäàÿò îò
íîâî è âíèìàòåëíî îãëåæäàíå. Ñïåöèàëåí àêöåíò Ñò. Äîéíîâ ïîñòàâÿ âúðõó
îñòðàòà àêòóàëíîñò íà ïðîáëåìàòèêàòà, ñúçäàâàíà îò ñúâðåìåííàòà êðèçà
íà áúëãàðñêèÿ äóõ – êàêòî â ðîäèíàòà, òàêà è èçâúí íåÿ, â ñòðàíñòâî, ñðåä
äèàñïîðàòà, ó „äðóãèòå áúëãàðè“, ïîâå÷åòî îò êîèòî ñà äàëå÷ îò âúçðî-
æäåíñêèÿ íàöèîíàëåí åíòóñèàçúì. „Îôîðìèëè ñå îùå â íà÷àëîòî íà ÕIÕ â.
êàòî åäíà îò íàé-ãîëåìèòå åòíè÷åñêè ãðóïè â Óêðàéíà è Þæíà Ðóñèÿ,
äíåñ áúëãàðèòå çàåìàò åäíî îò ïîñëåäíèòå ìåñòà íà ò.íàð. „÷óæäåíöè“
â îòäàâíà îáëàãîðîäåíàòà óêðàèíñêà ñòåï.“ – îòáåëÿçâà àâòîðúò (ñ. 15).
Ïðî÷åå, ñú÷èíåíèåòî íå ðîáóâà íà ñàìîöåëåí àêàäåìèçúì – òî èñêà äà ïðè-
âëå÷å âíèìàíèåòî êúì çëîáîäíåâåí ïðàêòè÷åñêè ïðîáëåì è äà ïîìîãíå çà
íåãîâîòî ðåøàâàíå.
Íàé-ìíîãî ìÿñòî àâòîðúò îòäåëÿ íà ïðîöåñà íà ìèãðèðàíå – íà òîâà
ôàêòè÷åñêè ñå ïîñâåòåíè ïúðâèòå òðè ãëàâè. Òóê ÷èòàòåëÿò ùå íàìåðè ìíîãî
è ñ äîáðî ïåðî ïðåäàäåíè ïîäðîáíîñòè çà òîâà êîãà çàïî÷âà åäíî èëè äðóãî
ïðåñåëåíèå, êàêâî ãî ïðåäèçâèêâà, êàê ïðîòè÷à è êàê çàâúðøâà òî, êàêâè ñà
íåãîâèòå íåïîñðåäñòâåíè è ïî-äàëå÷íè ïîñëåäèöè è ïð., è ïð. Àâòîðúò êîí-
ñòàòèðà, ÷å å íåâúçìîæíî ñúñ ñèãóðíîñò äà ñå êàæå êîãà òî÷íî è êîëêî íà
áðîé áúëãàðè çà ïðúâ ïúò ïî âðåìå íà îñìàíñêîòî âëàäè÷åñòâî ïðåêðà÷âàò
ãðàíèöèòå íà Ðóñêàòà äúðæàâà. Çà öåëåíàñî÷åíî è ñèñòåìíî çàñåëâàíå íà
áúëãàðè â íåéíèòå íîâîçàâëàäåíè þæíè çåìè ìîæå äà ñå ãîâîðè îò ñðåäàòà
íà XVIII âåê – òîãàâà ðóñêîòî ïðàâèòåëñòâî çàïî÷âà äà îñúùåñòâÿâà øèðîêî-
ìàùàáíà è äúëãîñðî÷íà èìèãðàöèîííà ïðîãðàìà. Çà âðåìåòî îò 1751 ã., êî-
ãàòî å ïîäïèñàí ïúðâèÿò èìïåðàòîðñêè óêàç çà êîëîíèçàöèÿ íà Íîâîðóñèÿ
÷ðåç ïðèâëè÷àíå íà ïðåñåëíèöè îò ÷óæáèíà, äî ò.íàð. Âèäèíñêî ïðåñåëåíèå
(1861–62 ã.) â Óêðàéíà è Ìîëäîâà ñå óñòàíîâÿâàò îêîëî 100 000 áúëãàðè. Â
ñúîòâåòñòâèå ñ îñòðàòà íåîáõîäèìîñò îò óêðåïâàíå íà íîâàòà þãîçàïàäíà
ãðàíèöà, ïúðâîíà÷àëíî íîâîäîøëèòå ñå îðãàíèçèðàò â ñèñòåìà îò ïîëóâîåííè
ñåëèùà. Ïîñëå, íà ãðàíèöàòà ìåæäó XVIII è XIX ñòîëåòèå, çàïî÷âàò äà ñå
ñúçäàâàò ÷èñòî çåìåäåëñêè ñåëà, êúì êîèòî ñå íàñî÷âà îãðîìíàòà ÷àñò îò
èçñåëíèöèòå áúëãàðè. Ïî òîâà âðåìå îêîëî Îäåñà è â ãóáåðíèèòå Õåðñîíñêà
è Òàâðè÷åñêà ñàìî çà íÿêîëêî ãîäèíè âúçíèêâàò ðåäèöà áúëãàðñêè ïîñåëåíèÿ.
Ñò. Äîéíîâ èçòúêâà, ÷å ïðèøúëöèòå ñúçíàòåëíî ñòàâàò íîñèòåëè íà íîâ òèï
èêîíîìè÷åñêè îòíîøåíèÿ – ÷àñòíîâëàäåë÷åñêè, êàïèòàëèñòè÷åñêè. Â
ðåçóëòàò íà ïðåîáëàäàâàùèòå ñðåä òÿõ íàñòðîåíèÿ èìïåðàòîð Àëåêñàíäúð I
îáíàðîäâà ñïåöèàëåí óêàç (1802 ã.), êîéòî êàòåãîðè÷íî çàáðàíÿâà âúâåæäàíå
íà êðåïîñòíè÷åñòâî. Øèðîêè ïðàâà è ïðèâèëåãèè ïîëó÷àâàò è çàñåëíèöèòå â
ãðàäîâåòå.
110

 óïðàâëåíèåòî (ãë. 4) íà íîâèòå ïîñåëåíèÿ ìåñòíèòå âëàñòè èçïîëçâàò

áúëãàðñêè îáùèíñêè òðàäèöèè – â ðåçóëòàò íàé-ãîëÿìà òåæåñò ïðèäîáèâàò
ñåëñêèòå ñúáðàíèÿ, êîèòî, îñâåí ÷å èçáèðàò ñåëñêèòå è îêðúæíèòå ñòàðåé-
øèíè, ïðèòåæàâàò ñúäåáíè ôóíêöèè ïî îòíîøåíèå íà ïî-äðåáíè äåëà, óòâúð-
æäàâàò ó÷èòåëè è ñâåùåíèöè è ïð. Ñåëñêîòî ñúáðàíèå, åäíî òèïè÷íî ïðîÿ-
âëåíèå íà âúçðîæäåíñêèÿ äåìîêðàòèçúì, ñòàâà âàæåí ãàðàíò çà ïðàâàòà è
ïðèâèëåãèèòå íà ïðåñåëíèöèòå. Äî êðàÿ íà XVIII â. áúëãàðñêèòå ïðåñåëíèöè
ñà âúâ âåäîìñòâîòî íà áàçèðàíàòà â ñòîëèöàòà èìïåðñêà Îáùà êàíöåëàðèÿ çà
îïåêà íà ÷óæäåíöèòå. Ñëåä îôèöèàëíîòî ïðèñúåäèíÿâàíå íà Áåñàðàáèÿ (1812 ã.)
è íîâèÿ èìèãðàíòñêè ïîòîê ñå ñúçäàâà Ïîïå÷èòåëåí êîìèòåò çà ÷óæäèòå çàñåë-
íèöè, êîéòî, îò ñâîÿ ñòðàíà, èìà òðè êàíòîðè – åäíà çà Áåñàðàáèÿ è äâå çà
Íîâîðóñèÿ. Ìàëêî ïî-êúñíî çà ïðúâ Ãëàâåí ïîïå÷èòåë íà áúëãàðñêèòå êîëî-
íèñòè å íàçíà÷åí ãåí. Èâàí È. Èíçîâ – åäèí èñòèíñêè áúëãàðñêè áëàãîäåòåë.
Îùå ïðîìåíè â ñòàòóòà íà áúëãàðèòå íàñòúïâàò â ðåçóëòàò íà Êðèìñêàòà âîéíà
(1853–56 ã.), êîãàòî ïî÷òè ïîëîâèíàòà îò áúëãàðñêèòå êîëîíèè ñå îêàçâàò â
ãðàíèöèòå íà Ìîëäîâñêîòî êíÿæåñòâî. Áúëãàðèòå ïúðâîíà÷àëíî ñà èçïëàøåíè
îò ïåðñïåêòèâèòå çà âëàøêî ãîñïîäñòâî è ñà ãîòîâè äà ñå ïðèáåðàò â ñòåñíåíèòå,
â ðåçóëòàò îò Ïàðèæêèÿ ìèð (1856 ã.), ïðåäåëè íà Ðóñèÿ. Ñêîðî îáà÷å ñòàâà
ÿñíî, ÷å ðóìúíñêèÿò áóðæîàçíî-äåìîêðàòè÷åí ïîðÿäúê áëàãîïðèÿòñòâà èêî-
íîìè÷åñêèÿ è äóõîâåí íàïðåäúê è áúëãàðèòå îñòàâàò ïî ìåñòàòà ñè.
Ïî ïðèíöèï, ïðåñåëíèöèòå ñå îòëè÷àâàò ñ ïðåäïðèåì÷èâîñò.  Íîâîðóñèÿ
òå ïîëó÷àâàò äîáðè âúçìîæíîñòè çà ñòîïàíñêè íàïðåäúê – â ðåçóëòàò íà
òîâà ñîöèàëíèÿò ñòàòóñ íà åìèãðàíòèòå áúëãàðè, îáùî âçåòî, å áëàãîïðèÿòåí.
Ïîâå÷åòî ñà ñðåäíà ðúêà çåìåäåëöè è çàíàÿò÷èè. Çàìîæíèòå ïî ñåëà è ãðàäîâå
íå ñà ìíîãî, íî ìàëöèíà ñà è áåäíÿöèòå. Ïðåäñòàâèòåëèòå íà èíòåëèãåíöèÿòà
(ó÷èòåëè, ñâåùåíèöè è äð.) äî 1878 ñà ïðèíóäåíè äà ðàç÷èòàò è íà äðóãè
èçòî÷íèöè çà ïðåïèòàíèå è íå ñìîãâàò äà ôîðìèðàò ñàìîñòîÿòåëíà ñîöèàëíà
ãðóïà. Ñïåöèàëíî âíèìàíèå àâòîðúò îòäåëÿ íà òúðãîâöèòå – â ðåçóëòàò íà
îæèâåíèÿ âúòðåøåí è ìåæäóíàðîäåí îáìåí áúëãàðñêè òúðãîâöè, îñîáåíî
îíåçè îò òÿõ, êîèòî îáèòàâàò þæíîðóñêèòå è óêðàèíñêè ïðèñòàíèùà, íàòðóï-
âàò çíà÷èòåëíè áîãàòñòâà, êîåòî èì äàâà âúçìîæíîñò äà ðåàëèçèðàò äîñòî-
ïàìåòíè ïàòðèîòè÷íè èíèöèàòèâè. Âúïðåêè íàñòúïèëèòå èçìåíåíèÿ â
ãðàäñêîòî ñòîïàíñòâî, îáîáùàâà Ñò. Äîéíîâ, „äî Îñâîáîäèòåëíàòà âîéíà
æèâååùèòå â Óêðàéíà áúëãàðè îñòàâàò áåç ìîäåðíî çàíàÿò÷èéñêî ïðîèç-
âîäñòâî è áåç ôàáðè÷íà ïðîìèøëåíîñò, à îòòóê è áåç íà÷åíêè íà èíäóñ-
òðèàëíà áóðæîàçèÿ. Íàé-áëàãîïðèÿòíî, èçãëåæäà, íîâèòå ñîöèàëíî-
èêîíîìè÷åñêè è ïîëèòè÷åñêè óñëîâèÿ ñå îòðàçÿâàò âúðõó ðàçâèòèåòî íà
òúðãîâèÿòà. Òàêà â íàâå÷åðèåòî íà Îñâîáîäèòåëíàòà ðóñêî-òóðñêà âîéíà
îò 1877–1878 ã., áúëãàðèòå â Íîâîðóñèéñêèÿ êðàé è â Áåñàðàáèÿ ñå êîíñî-
ëèäèðàò ïîñòåïåííî â òèïè÷íî ñåëñêî, äðåáíîáóðæîàçíî îáùåñòâî…“
 111

Íîñòàëãèÿòà ïî ðîäíèÿ êðàé è ÷óâñòâîòî çà äúëã êúì íàïóñíàòîòî îòå-

÷åñòâî ïðåîáëàäàâàò â óìîíàñòðîåíèÿòà íà êîëîíèñòèòå, íî èçìåæäó òÿõ
ñàìî ïðåäñòàâèòåëèòå íà èíòåëèãåíöèÿòà óñïÿâàò äà ñå çàâúðíàò (ñëåä Îñâî-
áîæäåíèåòî) â Îòå÷åñòâîòî. Ïîäïîìàãàíè è îò îôèöèàëíàòà ðóñêà ïîëèòèêà,
ïðåñåëíèöèòå íå ñàìî íå çàáðàâÿò ðîäíàòà çåìÿ è åçèê, íî ñå ÷óâñòâàò äëúæíè
âñÿ÷åñêè äà ïîäêðåïÿò ñâîÿ ïîðîáåí íàðîä. Òåõíèÿò àêòèâåí ïàòðèîòèçúì
íàìèðà èçðàç â ðåäîâíî è ìàñîâî ó÷àñòèå â ïîðåäèöàòà ðóñêî-òóðñêè âîéíè.
Áúëãàðñêèòå êîëîíèè ðåäîâíî äàâàò êîíòèíãåíò îò äîáðîâîëöè â öàðñêèòå
àðìèè, êîèòî ñå ñðàæàâàò ñðåùó Îñìàíñêàòà èìïåðèÿ. Íà òîâà å ïîñâåòåíà
ãëàâà ïåòà. Òóê èìà íàé-ìíîãî èñòîðèÿ, òóê è àâòîðúò íàé-äîáðå ïðîÿâÿâà
óìåíèåòî ñè äà ðàçêàçâà.
Ðóñêî-òóðñêèòå âîéíè äîïðèíàñÿò çà ïîëèòè÷åñêîòî ðàçäâèæâàíå ñðåä
ïðåñåëíèöèòå, íàìåðèëî èçðàç â óêðåïíàëî íàöèîíàëíî ñàìî÷óâñòâèå è â
ðàñòÿùà âÿðà êúì îñâîáîäèòåëíàòà ìèñèÿ íà Ðóñèÿ íà Áàëêàíèòå. Òåçè âîéíè
ñå îêàçâàò è øêîëà çà áîéíè óìåíèÿ. Çàêàëåíè â áîåâåòå, äîáðîâîëöèòå ïîëó-
÷àâàò ïðîçâèùåòî „êàïèòàíè“. Çà ðàçëèêà îò ñòàðèòå õàéäóøêè âîéâîäè, ñ
òîçè çàèìñòâàí îò ãðúöêîòî îñâîáîäèòåëíî äâèæåíèå òåðìèí ñå íàçîâàâàò
îíåçè ó÷àñòíèöè âúâ âîéíèòå ñðåùó òóðöèòå, êîèòî ñå îòëè÷àâàò êàòî ëè÷íîñ-
òè ñ ïî-øèðîê ïîëèòè÷åñêè êðúãîçîð.  íà÷àëîòî íà XIX âåê ñå î÷åðòàâà è
òðàéíà òåíäåíöèÿ ïúðâîíà÷àëíèÿò òëàñúê â áúëãàðñêèòå îñâîáîäèòåëíè
äâèæåíèÿ äà èäâà îò ñðåäèòå íà åìèãðàöèÿòà. Â ðåçóëòàò íà òîâà è ïî âðåìå
íà Êðèìñêàòà âîéíà (1853–56 ã.), è â ïîñëåäíîòî ïðåäîñâîáîæäåíñêî, èëè
„Êîìèòåòñêî“, äåñåòèëåòèå (1867–77 ã.) áúëãàðñêîòî íàöèîíàëíîðåâîëþ-
öèîííî äâèæåíèå íàìèðà ñðåä åìèãðàöèÿòà â Óêðàéíà è Ìîëäîâà êàêòî
èäåîëîçè è îðãàíèçàòîðè, òàêà è ñòàáèëíà ñîöèàëíà áàçà. Àêòèâèñòè íà
Îäåñêîòî íàñòîÿòåëñòâî, íà Êèøèíåâñêîòî îáùåñòâî, íà Áîëãðàäñêèÿ ÷àñòåí
ðåâîëþöèîíåí êîìèòåò íå ñàìî ìîðàëíî è ìàòåðèàëíî ïîäêðåïÿò âúîðúæå-
íèòå áîðáè, íî è ïðÿêî ñå àíãàæèðàò ñ òÿõ. Òå ó÷àñòâàò â áóíòîâíè÷åñêè
íà÷èíàíèÿ íà ÁÐÖÊ è íà Âúòðåøíàòà ðåâîëþöèîííà îðãàíèçàöèÿ íà Ëåâñêè,
ñôîðìèðàò íå åäíà áîéíà åäèíèöà, âêëþ÷èòåëíî è îíàçè ïðîñëàâèëà ñå â
Îñâîáîäèòåëíàòà âîéíà âîéíñêà ÷àñò, êîÿòî ùå ïîëîæè íà÷àëîòî íà ìîäåð-
íàòà íè àðìèÿ – Áúëãàðñêîòî îïúë÷åíèå. Èçîáùî, òðóäíî ùå ñå íàìåðè
ñåðèîçíî áóíòîâíè÷åñêî íà÷èíàíèå ïðåç Âúçðàæäàíåòî, êîåòî â íÿêàêâà
ñòåïåí äà íå å ñâúðçàíî ñ åìèãðàöèÿòà â Íîâîðóñèÿ.
Çàìîæíè è ïàòðèîòè÷íè, áúëãàðñêèòå ïðåñåëíèöè íå ïðåíåáðåãâàò ñâîåòî
äóõîâíî ðàçâèòèå. Òî ñúñòàâëÿâà ïðåäìåòúò íà ãëàâà øåñòà îò ìîíîãðàôèÿòà.
Òóê íàé-ãîëÿìî âíèìàíèå ñå îòäåëÿ íà ïðîñâåòàòà. Èçãðàäåíà å ìðåæà îò
ó÷èëèùà, êîÿòî ïîêðèâà âñè÷êè áúëãàðñêè êîëîíèè. Íåíàïúëíî ñâåòñêè, ò.íàð.
„åíîðèéñêè ó÷èëèùà“ íå ìîãàò äà çàäîâîëÿò îáðàçîâàòåëíèòå ñòðåìåæè íà
êîëîíèñòèòå, ñðåä êîèòî ïîñòåïåííî ñúçðÿâà èäåÿòà çà ñúçäàâàíå íà öåíòðàë-
íî áúëãàðñêî ó÷èëèùå. Òÿ ñå îñúùåñòâÿâà ïðåç 1858 ã. ñ îòêðèâàíåòî íà Áîë-
112

ãðàäñêàòà ãèìíàçèÿ. Âúïðåêè æåëàíèåòî íà ðóìúíñêèòå âëàñòè – è çà ðàçëèêà

îò äðóãèòå äâå öåíòðàëíè áúëãàðñêè ó÷èëèùà (â Êîìðàò è Ïðåñëàâ), êîèòî
òúðïÿò ðóñèôèêàöèÿ â åäíà èëè äðóãà ñòåïåí, – òîâà ïðîñâåòíî îãíèùå, ðàç-
ïîëàãàéêè ñ äîñòàòú÷íî ìàòåðèàëíè ñðåäñòâà, ñ äîáðî ðúêîâîäñòâî è îòëè÷íî
ïîäãîòâåíè ïðåïîäàâàòåëñêè êàäðè, ñìîãâà äà çàïàçè ñâîÿ èçêëþ÷èòåëíî
áúëãàðñêè íàöèîíàëåí õàðàêòåð äî Îñâîáîäèòåëíàòà âîéíà 1877–78 ã. Ïîäî-
áàâàùî ìÿñòî â òàçè ÷àñò íà èçëîæåíèåòî ïîëó÷àâàò îùå Îäåñêîòî áúëãàðñêî
íàñòîÿòåëñòâî è Êèøèíåâñêîòî îáùåñòâî çà ðàçïðîñòðàíåíèå íà ãðàìîòíîñò
ñðåä áúëãàðèòå.
„Áúëãàðèòå â Óêðàéíà è Ìîëäîâà ïðåç Âúçðàæäàíåòî 1751–1878“ å åäèí
ñåðèîçåí íàó÷åí òðóä. Ñ íåçíà÷èòåëíè èçêëþ÷åíèÿ, êàñàåùè íÿêîè åòíî-
ãðàôñêè, åçèêîâè è ðåëèãèîçíè àñïåêòè, Ñò. Äîéíîâ ñìîãâà äà èçãðàäè öÿëî-
ñòåí è îòëè÷íî äîêóìåíòèðàí ðàçêàç çà ñòîïàíñêèÿ, äóõîâíèÿ è îáùåñòâåíî-
ïîëèòè÷åñêèÿ æèâîò íà íàä 100 000 íàøè ñúíàðîäíèöè çà ïåðèîä îò âåê è
÷åòâúðò. Îêîí÷àòåëíàòà ðàâíîñìåòêàòà íå å ìíîãî óòåøèòåëíà: íàèñòèíà,
âúïðåêè âñè÷êè ïðåâðàòíîñòè íà Ñúäáàòà, áúëãàðèòå îò Íîâîðóñèÿ ïðàâÿò
çíà÷èì ïðèíîñ â îáùîíàöèîíàëíàòà èñòîðèÿ è ïîêàçâàò äóõîâíà óñòîé÷èâîñò
– íî íå òîëêîâà íà íèâî óñïåõ, êîëêîòî íà íèâî îöåëÿâàíå. È îòòàì íàé-âå÷å
ìîæå áè – íîâèòå çåìè íèêîãà íå ñòàâàò èñòèíñêî îòå÷åñòâî çà òÿõ, òå è äíåñ
ïàçÿò ñâîÿòà ïúðâîíà÷àëíà èäåíòè÷íîñò. Òÿõíàòà ñúäáà ìîæå äà ñëóæè çà
èëþñòðàöèÿ íà èçâåñòíîòî òâúðäåíèå, ÷å åìèãðàíòè èìà âñÿêàêâè – ñàìî íå
è ùàñòëèâè. Ïðî÷åå, íàïúëíî îáÿñíèìè ñà ÷óâñòâàòà âúâ ôèíàëíèÿ àêîðä íà
òðóäà: „Çàòîâà ìîæå áè ùå áúäå íàé-äîáðå äà çàâúðøà èñòîðè÷åñêèÿ ñè ðàçêàç
çà áúëãàðñêèòå ïðåñåëâàíèÿ â Óêðàéíà è Ìîëäîâà ñ ìàëêî òúæíèòå ñëîâà:
“Òåæêî íà òîçè, êîéòî å îñúäåí äà ñå ÷óâñòâà ÷óæäåíåö â ñîáñòâåíàòà ñè
ðîäèíà!“
Èëèÿ Òîäåâ
 113

Íåäêî Ä. Êàáëåøêîâ. Èâàí Âàçîâ. Áèîãðàôè÷íè áåëåæêè,

ñïîìåíè, ÷åñòâàíèÿ. Ïëîâäèâ, 2005.

Íÿêàê íåî÷àêâàíî íà êíèæíèÿ ïàçàð ñå ïîÿâè åäíà íåãîëÿìà ïî îáåì

êíèãà, ïîñâåòåíà íà 155-òà ãîäèøíèíà îò ðîæäåíèåòî íà ïàòðèàðõà íà íàøàòà
ëèòåðàòóðà Èâàí Âàçîâ è ñâúðçàíà ñúñ 70-ãîäèøíèÿ þáèëåé íà êúùàòà ìóçåé
íà ïèñàòåëÿ â ðîäíèÿ ìó Ñîïîò. Êàçâàì „íåî÷àêâàíî“, çàùîòî äíåñ, êîãàòî
ñìå îòäàëå÷åíè ïîâå÷å îò âåê è ïîëîâèíà îò ðîæäåíèåòî íà Âàçîâ, ñå ïðèåìà,
÷å å ïî÷òè íåâúçìîæíî äà ñå îòêðèÿò è ïóáëèêóâàò âñå îùå íåèçâåñòíè ñïî-
ìåíè, ïèñìà èëè äîêóìåíòè, ñâúðçàíè ñ æèòåéñêèÿ è òâîð÷åñêè ïúò íà íàðîä-
íèÿ ïîåò. Çàòîâà òðÿáâà äà ñìå áëàãîäàðíè íà ó÷åíèÿ èñòîðèê è åòíîãðàô
Ðàéíà Êàáëåøêîâà – âíó÷êàòà íà èçòúêíàòèÿ ïëîâäèâñêè þðèñò, îáùèíñêè
ñúâåòíèê è àêòèâèñò, áóäåí ãðàæäàíèí, æóðíàëèñò, äàðèòåë è áëàãîäåòåë íà
Ïëîâäèâ Íåäêî Ä. Êàáëåøêîâ, êîÿòî ÷åòèðèäåñåò ãîäèíè ñëåä êîí÷èíàòà íà
áåëåæèòèÿ ñè äÿäî óñïÿâà äà èçïúëíè åäíà îò ñúêðîâåíèòå ìó ìå÷òè: „Áèõ
ìíîãî ñå ðàäâàë, àêî âñå ïàê íÿêîé ñëåä ìîÿòà ñìúðò óñïåå äà îòïå÷àòà ñêðîì-
íèÿ ìè ïîïóëÿðåí òðóä çà Èâàí Âàçîâ“.
Ïúðâàòà ÷àñò íà êíèãàòà ñúäúðæà êðàòêà áèîãðàôèÿ íà Íåäêî Ä. Êàáëåø-
êîâ, íàïèñàíà îò ðåäàêòîðà íà èçäàíèåòî Ðàéíà Êàáëåøêîâà. Öâåòàíêà
Íåäåë÷åâà – äèðåêòîð íà êúùà ìóçåé „Èâàí Âàçîâ“ â ãð. Ñîïîò – ïðîñëåäÿâà
íåðàäîñòíàòà ñúäáà íà àâòîðîâèÿ ðúêîïèñ îò íà÷àëîòî íà 30-òå ãîäèíè äî
íàøè äíè. Èäåÿòà äà íàïèøå ñâîèòå ñïîìåíè, äà ñúáåðå äîêóìåíòè, îòíàñÿùè
ñå äî æèâîòà íà Âàçîâ, è äà ãè èçäàäå â ìàëêà êíèæêà, ñå ðàæäà ó Í. Êàáëåøêîâ
ñëåä ïîñòàâÿíåòî ïðåç 1929 ã. íà âúçïîìåíàòåëíàòà ïëî÷à íà ïëîâäèâñêèÿ
äîì, êúäåòî Âàçîâ å æèâÿë è òâîðèë îò 1880 äî 1886 ã.
Ñëåä Ïðåäãîâîð íà àâòîðà â îñòàíàëàòà Ïúðâà ÷àñò íà êíèãàòà ñà ïóá-
ëèêóâàíè àâòîðîâèòå áåëåæêè çà íàé-âàæíèòå æèòåéñêè äàòè è íàé-çíà÷èìèòå
ïðîèçâåäåíèÿ íà íàðîäíèÿ ïèñàòåë. Òóê èíòåðåñ ïðåäñòàâëÿâàò ñïîäåëåíèòå
ëè÷íè âïå÷àòëåíèÿ íà Êàáëåøêîâ îò ïúðâàòà ìó ñðåùà è çàïîçíàíñòâî ñ
Âàçîâ. Îñòàíàëèòå äàííè Êàáëåøêîâ î÷åâèäíî å ïî÷åðïèë îò äðóãè èçòî÷-
íèöè, íî îðèãèíàëíèÿò ìó ïîäõîä äà ïîäíàñÿ ðåàëíèòå ôàêòè îò æèâîòà íà
ïîåòà óñïîðåäíî ñ òåõíèòå ïîåòè÷íè è ëèòåðàòóðíè èíòåðïðåòàöèè, ïðàâè
èçëîæåíèåòî ìó èíòåðåñíî è ëþáîïèòíî.
Àêî òðÿáâà äà ãîâîðèì çà Êàáëåøêîâèÿ ïðèíîñ âúâ Âàçîâîçíàíèåòî, òî
òîé áåçñïîðíî ñå ñúäúðæà âúâ Âòîðàòà ÷àñò íà êíèãàòà è òî îñîáåíî â îíåçè
ðåäîâå, êîèòî ñà ïëîä íà ëè÷íèòå ñðåùè, íàáëþäåíèÿ è âïå÷àòëåíèÿ íà àâòîðà,
ñâúðçàíè ñ òúðæåñòâåíîòî ÷åñòâàíå íà 50-ãîäèøíèíàòà îò ëèòåðàòóðíàòà
äåéíîñò íà Âàçîâ è íåãîâàòà 70-ãîäèøíèíà. Òúé êàòî ïðåç îêòîìâðè Í. Êàá-
ëåøêîâ å ïðåäñåäàòåë íà Þáèëåéíèÿ êîìèòåò, êîéòî îðãàíèçèðà è ðúêîâîäè
114

þáèëåéíèòå òúðæåñòâà â Ïëîâäèâ, òîé ëè÷íî ïîñðåùà, íàñòàíÿâà è ïðèäðó-

æàâà Âàçîâ íàâñÿêúäå ïî âðåìå íà ãîñòóâàíåòî ìó â Ïëîâäèâ. Çàòîâà çàïèñ-
êèòå ìó ñà îñîáåíî öåííè ñ ïîäðîáíîòî ïðåñúçäàâàíå íà åìîöèîíàëíàòà àòìî-
ñôåðà íà ãðàäà, îòáåëÿçàë ñ âúçòîðã ãîäèøíèíèòå íà ñâîÿ ëþáèì ïèñàòåë; ñ
ïðåäàâàíåòî íà ðàçãîâîðèòå, êîèòî å âîäèë ñ Âàçîâ; ñ îïèñàíèåòî íà âúçäåé-
ñòâèåòî, êîåòî îêàçâà âúðõó Âàçîâ èñêðåíàòà íàðîäíà ïðèçíàòåëíîñò.
Ñúñ ñúùàòà çàáåëåæèòåëíà åìîöèîíàëíîñò è âúëíåíèå Í. Êàáëåøêîâ
çàïèñâà â ñâîèòå ñïîìåíè íà î÷åâèäåö è ãîëÿìàòà ñðúá è ïîêðóñà, ñ êîèòî
ïëîâäèâ÷àíè ïîñðåùàò âåñòòà çà íåíàäåéíàòà ñìúðò íà Èâ. Âàçîâ. Êàòî ÷ëåí
íà êîìèòåòà, èçáðàí äà ïîñòàâè âúçïîìåíàòåëíà ïëî÷à íà íÿêîãàøíàòà êúùà
íà Èâ. Âàçîâ, â êîÿòî òîé å æèâÿë â Ïëîâäèâ îò 1880 äî 1886 ã., Í. Êàáëåøêîâ
ñå âêëþ÷âà ñ ïðèñúùàòà ñè åíåðãèÿ è íåóìîðíîñò â òàçè îáùåñòâåíà çàäà÷à.
Çà ïîòîìöèòå òîé îñòàâÿ îáñòîéíî è âúëíóâàùî îïèñàíèå íà ìíîãîëþäíîòî
øåñòâèå è òúðæåñòâåíèÿ ðèòóàë, ñ êîèòî ïëîâäèâ÷àíè âúïðåêè ñêîâàâàùèÿ
ìðàç íà 20 ÿíóàðè 1929 ã. îòäàâàò ïî÷èòòà ñè êúì „ñêúïàòà ïàìåò íà íàðîäíèÿ
ïîåò, äàðèë è ïîñâåòèë âñè÷êèòå ñè ñèëè íà Ðîäèíàòà“.
 Ïðèëîæåíèÿòà êúì àâòîðîâèÿ òåêñò Ðàéíà Êàáëåøêîâà å ïîäáðàëà îò
äÿäîâèÿ ñè àðõèâ è íàõîä÷èâî âêëþ÷èëà íÿêîëêî ðå÷è, ïðîèçíåñåíè îò Í. Ä. Êàá-
ëåøêîâ â êà÷åñòâîòî ìó íà ïðåäñåäàòåë íà Ïëîâäèâñêèÿ þáèëååí êîìèòåò çà
Âàçîâèòå ÷åñòâàíèÿ è íà ÷ëåí íà âúçïîìåíàòåëíèÿ êîìèòåò çà ïîñòàâÿíåòî íà
ìåìîðèàëíà ïëî÷à íà äîìà íà ïîåòà. Ïîìåñòåíè ñà è ïèñìà äî Í. Êàáëåøêîâ
îò Âëàäèìèð Âàçîâ – áðàò íà Èâ. Âàçîâ, Äèìèòúð Öîí÷åâ – äèðåêòîð íà
Àðõåîëîãè÷åñêèÿ ìóçåé â Ïëîâäèâ, à ñúùî è íÿêîëêî áëàãîäàðñòâåíè ïèñìà
îò äðóãèÿ áðàò íà ïîåòà – Áîðèñ Âàçîâ, çàåë ñå ñ íàïèñâàíåòî íà îáøèðíèÿ
òðóä „Èâàí Âàçîâ – ÷îâåêúò“, îáúðíàë ñå çà ïîìîù êúì Í. Êàáëåøêîâ è ÷åð-
ïèë îò ðúêîïèñà ìó çà äîñòîâåðíî ïðåäàâàíå íà ñúáèòèÿòà, ñâúðçàíè ñ ÷åñòâà-
íåòî íà Âàçîâ â Ïëîâäèâ ïðåç 1920 ã.
Ïóáëèêóâàíè ñà è ðåäèöà ôàêñèìèëåòà è ñíèìêè, êàòî ñðåä òÿõ ñå îòêðîÿ-
âàò ïî ñâîÿòà çíà÷èìîñò áëîãîäàðñòâåíèÿò àâòîãðàô è ïîùåíñêàòà êàðòè÷êà
îò Èâ. Âàçîâ äî Í. Êàáëåøêîâ.
Ñïîìåíèòå è ïèñìàòà íà Í. Êàáëåøêîâ, ñâúðçàíè ñ åäèí çíà÷èòåëåí ôàêò
îò áèîãðàôèÿòà íà Èâ. Âàçîâ – îòáåëÿçâàíåòî íà äâîéíèÿ ìó þáèëåé îò ïëîâ-
äèâñêîòî ãðàæäàíñòâî, à è ñ ïî-ñåòíåøíèÿ àêò íà ïî÷èò è ïðåêëîíåíèå ïðåä
äåëîòî íà íàðîäíèÿ ïèñàòåë, ñà ìàêàð è ñêðîìåí, íî âåðåí è íåïîäïðàâåí
êàòî ôàêòè è åìîöèè ïðèíîñ â íàøàòà ëèòåðàòóðíà èñòîðèÿ íà åäèí èí-
òåëèãåíòåí è ÷óâñòâèòåëåí ñúâðåìåííèê íà òåçè ñúáèòèÿ.

Ñëàâêà Êåðåìèä÷èåâà
 115

Íåäà Ïàâëîâà. Òîïîíèìèÿòà íà ×èðïàíñêî.

Ñ., ÓÈ Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè. 2005. 206 ñ.

Èçñëåäâàíåòî íà Í. Ïàâëîâà e ïîñâåòåíî íà òîïîíèìèòå è àíòðîïîíèìèòå

â ×èðïàíñêî è çàïúëâà åäíà ïðàçíîòà â îíîìàñòè÷íèòå ïðîó÷âàíèÿ íà Áúë-
ãàðèÿ. Èíòåðåñúò íà àâòîðêàòà, êîÿòî å ðîäåíà â ×èðïàí, å ìîòèâèðàí åìî-
öèîíàëíî îò ÷óâñòâîòî çà ñèíîâåí äúëã êúì ðîäíèÿ êðàé. Òðóäúò å ðåçóëòàò
îò äúëãîãîäèøíà ñúáèðàòåëñêà è ïðîó÷âàòåëíà äåéíîñò, êîÿòî ïðîäúëæàâà
ïîâå÷å îò äåñåòèëåòèå. Ñúáðàíèÿò è ñèñòåìàòèçèðàí ìàòåðèàë âêëþ÷âà ìåñò-
íè, âîäíè, ñåëèùíè èìåíà è àíòðîïîíèìè îò 42 ñåëà íà áèâøàòà ×èðïàíñêà
îêîëèÿ, êîÿòî ÷åñòî å ïðîìåíÿëà ãðàíèöèòå ñè.
Ïðè èíòåðïðåòàöèÿòà íà èìåíàòà Ïàâëîâà ñå îïèðà âúðõó áúëãàðñêàòà
îíîìàñòè÷íà òðàäèöèÿ â ëèöåòî íà èçâåñòíè ó÷åíè êàòî È. Äóðèäàíîâ, É. Çàè-
ìîâ, Í. Êîâà÷åâ, Ã. Õðèñòîâ, Ò. Áàëêàíñêè, Í. Áå÷åâà è äð. Èçïîëçâàíè ñà
ðåäèöà èñòîðè÷åñêè òðóäîâå, àðõèâíè ìàòåðèàëè, ðå÷íèöè è ñïðàâî÷íè
èçäàíèÿ. Âàæíà ïðåäïîñòàâêà çà êà÷åñòâîòî íà òðóäà å ñúùî è äîáðàòà ïîäãî-
òîâêà íà àâòîðêàòà â îáëàñòòà íà äèàëåêòîëîãèÿòà – Í. Ïàâëîâà çàïî÷âà
ñâîÿ íàó÷åí ïúò ñ ìîíîãðàôè÷íî îïèñàíèå íà òðàêèéñêè ãîâîð.
Òîïîíèìèÿòà íà ×èðïàíñêî îòðàçÿâà ñëîæíàòà èñòîðè÷åñêà ñúäáà íà
íàñåëåíèåòî â òîçè êðàé. Äàííèòå îò òîïîíèìèÿòà ïîäïîìàãàò ðàçêðèâàíåòî
íà ñòàðè äèàëåêòíè ãðàíèöè è ãîâîðíè îáëàñòè, ðàçãðàíè÷àâàíåòî íà ðàç-
ëè÷íè äèàëåêòíè ïëàñòîâå. Âñÿêî ìåñòíî íàçâàíèå êðèå èíôîðìàöèÿ îò åçèêîâ
è åêñòðàëèíãâèñòè÷åí õàðàêòåð. Ìèãðàöèîííèòå ïðîöåñè ñà äîâåëè äî ïðå-
ïëèòàíåòî íà ðàçëè÷íè äèàëåêòíè ñèñòåìè. Îáèêíîâåíî ãðàíèöèòå ìåæäó
òîïîíèìè÷íèòå è äèàëåêòíèòå ÿâëåíèÿ íå ñúâïàäàò íàïúëíî.  þæíàòà ÷àñò
íà ×èðïàíñêî äîìèíèðàùè ñà ÷åðòèòå íà òðàêèéñêèòå ãîâîðè, à â ñåâåðíàòà
– íà ïîäáàëêàíñêèòå. Ëèïñàòà íà åäèíñòâî â äèàëåêòíî îòíîøåíèå ñå å îòðà-
çèëî âúðõó ôîíåòè÷íèòå îáëèöè íà ìåñòíèòå èìåíà, ïîðàäè êîåòî â ðàáîòàòà
å âúçïðèåòà ÷àñòè÷íà íîðìàëèçàöèÿ, êàêòî â ïîâå÷åòî òðóäîâå ïî îíîìàñòèêà.
 ïúðâàòà ÷àñò íà èçñëåäâàíåòî Í. Ïàâëîâà ñå ñïèðà âúðõó íÿêîè åòíîöåí-
òðè÷íè àñïåêòè íà òîïîíèìèÿòà è àíòðîïîíèìèÿòà â ×èðïàíñêî. Àâòîðêàòà
ïðîñëåäÿâà ïîäðîáíî ðàçâèòèåòî íà ðóäàðñòâîòî êàòî ïîìèíúê â ×èðïàíñêèÿ
êðàé îùå îò Àíòè÷íîñòòà (âðåìåòî íà àêòèâíà ðèìñêà êîëîíèçàöèÿ) äî íà-
ëàãàíåòî íà îñìàíñêîòî âëàäè÷åñòâî ïðåç ñðåäíèòå âåêîâå è îòðàæåíèåòî
íà òîçè ïîìèíúê âúðõó òîïîíèìèÿòà è àíòðîïîíèìèÿòà íà ðàéîíà.
Ñëåäâàùàòà ÷àñò íà òðóäà å ïîñâåòåíà íà ñåëèùíàòà èñòîðèÿ íà
÷èðïàíñêèòå ñåëà Áðàòÿ Äàñêàëîâè, Âåðåí, Âèíàðîâî, Ãèòà, Ãðàíèò, Ãîëÿì
äîë, Ãîðíî Áåëåâî, Ãîðíî Íîâî ñåëî, Äèìèòðèåâî, Äîëíî Íîâî ñåëî, Äúðæàâà,
Çåòüîâî, Çëàòíà ëèâàäà, Èçâîðîâî, Êîëüî Ìàðèíîâî, Ìàëêî Äðÿíîâî, Ìàëêî
116

Òðúíîâî, Ìàëúê äîë, Ìàðêîâî, Ìåäîâî, Ìèðîâî, Ìîãèëîâî, Íàéäåíîâî, Îïúë-

÷åíåö, Îðèçîâî, Ïàðòèçàíèí, Ïëîäîâèòîâî, Ïðàâîñëàâ, Ïúñòðîâî, Ðóïêèòå,
Ñâîáîäà, Ñëàâÿíèí, Ñïàñîâî, Ñðåäíî Ãðàäèùå, Ñòîÿí Çàèìîâî, Ñúåäèíåíèå,
Ñúðíåâåö, Öåëèíà, Öåíîâî, ×åðíà ãîðà, ×èðïàí, ßâîðîâî è ßçäà÷. Èçíåñåíè
ñà äàííè çà ãåîãðàôñêîòî ïîëîæåíèå è èñòîðèÿòà íà âúçíèêâàíåòî íà ñåëèùàòà,
çà òåõíèÿ äåìîãðàôñêè îáëèê â ðàçëè÷íè ïåðèîäè îò âðåìå, çà ïîìèíúêà íà
íàñåëåíèåòî. Èçáðîåíè ñà èìåíàòà íà ïî-ãîëåìèòå ðîäîâå.
 ÷àñòòà „Åçèêîâà õàðàêòåðèñòèêà íà ìåñòíèòå èìåíà“ ñà ïðîñëåäåíè íÿ-
êîè ôîíåòè÷íè, àêöåíòíè, ãðàìàòè÷íè è ëåêñèêàëíè îñîáåíîñòè íà òîïîíèìèòå,
òåõíèÿò ñòðîåæ è íà÷èí íà îáðàçóâàíå. Ïðè ñåìàíòè÷íàòà êëàñèôèêàöèÿ ìàòå-
ðèàëúò å ðàçãëåäàí â òðè îñíîâíè ãðóïè – ìåñòíîñòíè, âîäíè è ñåëèùíè èìåíà.
Âñÿêà ãðóïà å ðàçäåëåíà íà 4 ïîäãðóïè – ôèçèêî-ãåîãðàôñêè, ïîñåñèâíè è âòî-
ðè÷íè ìåñòíè èìåíà. Ñïîðåä àâòîðêàòà ïðåäèìñòâîòî íà òîçè ìîäåë çà
êëàñèôèêàöèÿ å, ÷å îò åäíà ñòðàíà, äàâà âúçìîæíîñò äà ñå ïðàâÿò ñúïîñòàâêè
â ñèíõðîíåí è äèàõðîíåí ïëàí, à îò äðóãà – îòêðîÿâà ìîòèâèòå çà íàçîâàâàíå
íà åäèí èëè äðóã îáåêò è ïî òîçè íà÷èí ðàçêðèâà ìíîãîîáðàçèåòî íà ðàñòè-
òåëíèÿ è æèâîòèíñêè ñâÿò, ïðèðîäíèòå äàäåíîñòè íà ïðîó÷âàíàòà òåðèòîðèÿ,
êàêòî è ðåàëèèòå, ñâúðçàíè ñ ìàòåðèàëíàòà è äóõîâíà êóëòóðà è ñ èñòîðè÷åñêèÿ
îïèò íà íàñåëåíèåòî, îáèòàâàùî òîçè ðàéîí íà Áúëãàðèÿ.
Âíóøèòåëíèÿò ïî îáåì ðå÷íèê (250 ñòð.) ïðåäñòàâÿ ñúáðàíèÿ áîãàò òîïî-
íèìè÷åí ìàòåðèàë â àçáó÷åí ðåä.
 êðàÿ íà òðóäà å ïðèëîæåí ñïèñúê íà èíôîðìàòîðèòå îò ðàçëè÷íèòå ñåëà,
êàêòî è êàðòà íà ×èðïàíñêî.
 ðúöåòå íà ÷èòàòåëèòå å èçäàíèå, ïðåäñòàâëÿâàùî áåçñïîðåí íàó÷åí
èíòåðåñ. Ïëîä íà ìíîãîãîäèøíà äîáðîñúâåñòíà ñúáèðàòåëñêà è çàäúëáî÷åíà
ïðîó÷âàòåëñêà ðàáîòà, èçñëåäâàíåòî íà Í. Ïàâëîâà „Òîïîíèìèÿòà íà ×èð-
ïàíñêî“ å ñâîåîáðàçåí êóëòóðíî-èñòîðè÷åñêè ïàìåòíèê çà åçèêà è ìèíàëîòî
íà ×èðïàíñêèÿ êðàé.

Ìàðèÿíà Âèòàíîâà
 117

ÑÚÎÁÙÅÍÈß

Öåíòúð çà áúëãàðèñòè÷íè èçñëåäâàíèÿ „Ì. Äðèíîâ“

â ãðàä Õàðêîâ (Óêðàéíà)
Ïðåç ñåïòåìâðè 2005 ã. Àêàäåìè÷íèÿò ñúâåò íà Õàðêîâñêèÿ íàöèîíàëåí
óíèâåðñèòåò „Â. Êàðàçèí“ âçå ðåøåíèå çà ñúçäàâàíå íà Öåíòúð çà áúëãàðèñ-
òè÷íè èçñëåäâàíèÿ „Ì. Äðèíîâ“. Öåíòúðúò å ñòðóêòóðíî ïîäðàçäåëåíèå íà
Èñòîðè÷åñêèÿ ôàêóëòåò, êîéòî ùå îñúùåñòâÿâà ôóíêöèè ïî êîîðäèíèðàíå
íà íàó÷íèòå èçñëåäâàíèÿ â ñôåðàòà íà áúëãàðèñòèêàòà â Óíèâåðñèòåòà è â
ãðàä Õàðêîâ è ùå ïîäïîìàãà çà ñðåùè íà äâóñòðàííà îñíîâà çàåäíî ñ ó÷åíèòå
îò Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ çà ñúâìåñòíè èçñëåäâàíèÿ è èçäàòåëñêà äåéíîñò.
Öåíòúðúò å ñúçäàäåí ñ ïîäêðåïà íà Àñîöèàöèÿòà íà áúëãàðèòå â Óêðàéíà
è Õàðêîâñêîòî ãðàäñêî äðóæåñòâî íà áúëãàðñêàòà êóëòóðà „Ì. Äðèíîâ“, ñ
êîèòî ñà ïîäïèñàíè ñúîòâåòíè ñïîðàçóìåíèÿ çà ñúòðóäíè÷åñòâî.
Äåéíîñòòà íà Öåíòúðà ùå áúäå íàñî÷åíà êúì ðåøàâàíåòî íà ñëåäíèòå
öåëè è çàäà÷è:
– ïîäêðåïà è ðàçâèòèå íà òðàäèöèèèòå íà áúëãàðèñòèêàòà â Õàðêîâñêèÿ
óíèâåðñèòåò ÷ðåç èçñëåäâàíèÿ íà áúëãàðñêàòà èñòîðèÿ è êóëòóðà è íà áúëãàð-
ñêàòà äèàñïîðà â Óêðàéíà;
– êîîðäèíèðàíå íà íàó÷íîèçñëåäîâàòåëñêàòà äåéíîñò êàêòî â ðàìêèòå
íà Õàðêîâñêèÿ óíèâåðñèòåò, òàêà è â öÿëà Óêðàéíà;
– ïðîâåæäàíå íà êîíôåðåíöèè, ñèìïîçèóìè, ñåìèíàðè, ìåæäóíàðîäíè
Äðèíîâñêè ÷åòåíèÿ, „êðúãëè ìàñè“ ïî àêòóàëíèòå ïðîáëåìè íà áúëãàðñêàòà
èñòîðèÿ è áúëãàðèñòèêàòà êàòî íàóêà;
– îðãàíèçèðàíå íà ñòóäåíòñêè íàó÷íè êîíêóðñè ñ áúëãàðñêà ïðîáëå-
ìàòèêà;
– ïîäïîìàãàíå çà íàó÷íè ñïåöèàëèçàöèè íà ñòóäåíòè è ïðåïîäàâàòåëè,
äîêòîðàíòè â Áúëãàðèÿ;
– ïîäïîìàãàíå íà ñòóäåíòèòå è ïðåïîäàâàòåëèòå â èçó÷àâàíå íà áúëãàð-
ñêèÿ åçèê;
– êîìïëåêòóâàíå íà íàó÷íà áèáëèîòåêà â Öåíòúðà ïî áúëãàðèñòèêà;
– óñòàíîâÿâàíå íà ïðåêè êîíòàêòè ñ Áúëãàðñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå,
Àêàäåìè÷íîòî èçäàòåëñòâî „Ì. Äðèíîâ“, ñ ó÷åíèòå îò Ñîôèéñêèÿ, Âåëèêîòúð-
118

íîâñêèÿ è äðóãè óíèâåðñèòåòè è íàó÷íè öåíòðîâå â Áúëãàðèÿ, êàêòî è ñ áúë-

ãàðèñòèòå îò äðóãè ñòðàíè.
Öåíòúðúò ùå ðåàëèçèðà ïîñòàâåíèòå öåëè è çàäà÷è çàåäíî ñ ðàçëè÷íè
êàòåäðè îò Ôàêóëòåòà è Óíèâåðñèòåòà. Öåíòúðúò ñå îãëàâÿâà îò äèðåêòîð,
êîéòî ñå íàçíà÷àâà îò äåêàíà íà Èñòîðè÷åñêèÿ ôàêóëòåò çà 4 ãîäèíè, èìà
íàó÷íè ñúòðóäíèöè íà îáùåñòâåíè íà÷àëà è ñåêðåòàð. Äèðåêòîðúò íà Öåíòúðà
å äîöåíò ä-ð Ñåðãåé Ñòðàøíþê, êîéòî ùå îòãîâàðÿ çà ïëàíèðàíå è ïðîâåæ-
äàíå íà íàó÷íèòå èçñëåäâàíèÿ, ïîäãîòîâêà íà íàó÷íè êàäðè â ñôåðàòà íà
áúëãàðèñòèêàòà è íàé-ñëîæíîòî – ôèíàíñèðàíå è ìàòåðèàëíî-òåõíè÷åñêî
îáåçïå÷àâàíå íà Öåíòúðà. Íàó÷íèÿò ðúêîâîäèòåë íà Öåíòúðà å ïðîôåñîð,
ä.è.í. Ìèõàèë Ñòàí÷åâ.  íàó÷íèÿ ñúâåò íà Öåíòúðà ùå âëÿçàò èçâåñòíè ó÷å-
íè áúëãàðèñòè îò Áúëãàðèÿ, Óêðàéíà, Ðóñèÿ è ÑÀÙ.
Íà áàçàòà íà Öåíòúðà çà áúëãàðèñòè÷íè èçñëåäâàíèÿ „Ìàðèí Äðèíîâ“ è
Èíñòèòóòà ïî èñòîðèÿ íà ÁÀÍ ùå áúäå ñúçäàäåíà ñúâìåñòíà áúëãàðî-óêðàèí-
ñêà êîìèñèÿ íà èñòîðèöèòå, êîÿòî ùå îïðåäåëè ïðèîðèòåòíèòå ñúâìåñòíè
èçñëåäâàíèÿ íà äâåòå ñòðàíè.
 íà÷àëîòî íà ñëåäâàùàòà ãîäèíà Õàðêîâñêèÿò óíèâåðñèòåò ïëàíèðà äà
ïðîâåäå „Äðèíîâñêè ÷åòåíèÿ“ â ÷åñò íà 100-ãîäèøíèíàòà îò ñìúðòòà íà
ïðîô. Ìàðèí Äðèíîâ, íà êîèòî ùå áúäàò ïîêàíåíè ó÷åíè áúëãàðèñòè îò Áúë-
ãàðèÿ, Ðóñèÿ, Áåëàðóñ, Ìîëäîâà è Óêðàéíà.
Íà äîáúð ïúò íà áúëãàðèñòè÷íèòå èçñëåäâàíèÿ íà õàðêîâñêèòå ó÷åíè,
êîèòî äîñòîéíî ïðîäúëæàâàò äðèíîâñêèòå òðàäèöèè â óêðàèíñêàòà áúëãà-
ðèñòèêà.

Ìèõàèë Ñòàí÷åâ

***

Èçëîæáà „Áúëãàðèòå â Áåñàðàáèÿ“

Íà 22 íîåìâðè 2005 ã. â ãðàä Ðóñå (Áúëãàðèÿ) â êúùàòà ìóçåé „Çàõàðè
Ñòîÿíîâ“ â 17. 00 ÷. áåøå îòêðèòà èçëîæáàòà „Áúëãàðèòå â Áåñàðàáèÿ“. Àâòîðè
íà èçëîæáàòà ñà ä-ð Åëåíà Âîäèí÷àð è Ãàëèíà Ìàíîëîâà, êîèòî ñà óðåäíèöè
â Åòíîãðàôñêèÿ èíñòèòóò ñ ìóçåé ïðè ÁÀÍ. Â ñúùèÿ äåí ñóòðèíòà ñå ïðîâåäå
ïðåñêîíôåðåíöèÿ, îðãàíèçèðàíà îò Ðåãèîíàëíèÿ èñòîðè÷åñêè ìóçåé – Ðóñå.
Íà ïðåñêîíôåðåíöèÿòà áÿõà ïîêàíåíè æóðíàëèñòè è êîìåíòàòîðè îò ðàçëè÷íè
òåëåâèçèîííè è ðàäèîñòàíöèè, êàêòî è îò âåñòíèöè. Äèðåêòîðúò íà ðóñåíñêèÿ
ìóçåé Íèêîëàé Íåíîâ, êîéòî å ïðàâèë ïðîó÷âàíèÿ â Áåñàðàáèÿ, îòêðè ïðåñ-
 119

êîíôåðåíöèÿòà. Ã. Ìàíîëîâà è Å. Âîäèí÷àð ðàçêàçàõà çà ñòðóêòóðàòà íà

èçëîæáàòà. Â ñúùèÿ äåí áå îðãàíèçèðàíà è êðúãëà ìàñà îò ðóñåíñêèÿ ìóçåé â
åäíà îò çàëèòå íà Îáùèíà Ðóñå. Ãîñò íà êðúãëàòà ìàñà áåøå è çàìåñòíèê-
êìåòúò íà ãð. Ðóñå, êîéòî ïðåç 1997 ã. å ïîñåòèë Áåñàðàáèÿ. Ïîä÷åðòàíî âíè-
ìàíèå áå îêàçàíî è îò ñòðàíà íà áåñàðàáñêèòå áúëãàðè – ñòóäåíòè è äîêòî-
ðàíòè â ãðàä Ðóñå.
Íà ïúðâî ìÿñòî â èçëîæáàòà òðÿáâà äà ñå îòáåëåæè âèòðèíàòà çà
èçäàòåëñêàòà äåéíîñò â Áåñàðàáèÿ – ìíîæåñòâî âåñòíèöè, ñðåä êîèòî â. „Ðî-
äåí êðàé“, ïîñî÷èõà, ÷å òîâà å åäèí îò âàæíèòå åëåìåíòè â êóëòóðàòà íà
áúëãàðñêàòà îáùíîñò â Áåñàðàáèÿ. Âíèìàíèåòî ïðèâëè÷à ÷àñòíàòà êîëåêöèÿ
îò õóäîæåñòâåíî èçðàáîòåíè ïåøêèðè îò ðàçëè÷íè áúëãàðñêè ñåëèùà â Áåñà-
ðàáèÿ (Ìîëäîâà è Óêðàéíà) – Âàéñàë, ×èéøèé, ×óøìåëèÿ, Êàéðàêëèÿ, Êîì-
ðàò – êîèòî ïîêàçâàò ìàéñòîðñòâîòî íà ãîäåíèöàòà è âúîáùå íà áåñàðàáñêàòà
áúëãàðêà. Äâàòà íàðîäíè êîñòþìà îò ñ. Âàéñàë è ñ. ×èéøèé îòðàçÿâàò íàãëåä-
íî áúëãàðñêîòî îáëåêëî â Áåñàðàáèÿ. Ìíîãî áîãàòà å âèòðèíàòà, ïîñâåòåíà
íà íàêèòèòå. Ñðåä òÿõ ñå îòêðîÿâàò óíèêàëíèòå ñðåáúðíè ïàôòè îò ñ. Êàéðàê-
ëèÿ (Ìîëäîâà). Èíòåðåñíî å, ÷å òå ñà ïî-ðàçëè÷íè îò ïàôòèòå â Áúëãàðèÿ.
Âèòðèíà çà íà÷èíà íà ïîäàâàíå íà ñâàòáåí õëÿá çà êóìà èëþñòðèðà çàïàçâà-
íåòî íà ñâàòáåíàòà òðàäèöèÿ íà áåñàðàáñêèòå áúëãàðè. Îñîáåí èíòåðåñ ïðåä-
ñòàâëÿâà òðàäèöèîííèÿò áþôåò, íà êîéòî ñà èçëîæåíè ìíîæåñòâî ñòàðè ñíèì-
êè ïîðòðåòè îò ðàçëè÷íè ñåëèùà (Êîðòåí, Êàéðàêëèÿ, ×èéøèé, Âàéñàë, Ñàí
Áàòúð). Èçëîæåíàòà ïîêðèâêà çà ïåéêè (ìèíäåðè) – äàðåíèå îò æèòåëêàòà
íà ñ. Âàéñàë Åâäîêèÿ Áåðáàò – ñâèäåòåëñòâà çà ìàéñòîðñòâîòî â òúêà÷íèòå
òåõíèêè íà áúëãàðèòå â Áåñàðàáèÿ. Îñîáåí èíòåðåñ ïðåäèçâèêâàò ôîòîñèòå
îò ñ. ×èéøèé, ñ. Êóáåé, ñ. Íîâè Òðîÿí, êîèòî íàãëåäíî ïðåäñòàâÿò òðàäèöèîí-
íè êàëåíäàðíè îáðåäè: êóðáàí çà äúæä, ìàõëåíñêè êóðáàí, Ãåðãüîâäåí, Ñóôèí-
äåí, Íîâà ãîäèíà, ïî÷åðïêàòà è äàðîâåòå íà èìåí äåí – „àëäàìà÷“. Çà ïðúâ
ïúò å ïðåäñòàâåíà êóêåðñêà ìàñêà, èçðàáîòåíà ïî ðàçêàçè íà èíôîðìàòîðè
îò ñ. Âàéñàë. Òàçè ìàñêà å èñòèíñêà íàõîäêà, òúé êàòî äîñåãà â åòíîãðàôñêèòå
íàó÷íè ñðåäè ñå ñìÿòàøå, ÷å êóêåðñêèòå ìàñêàðàäíè èãðè íå ñà ïðèñúùè íà
áúëãàðèòå â Áåñàðàáèÿ. Îòäåëíà âèòðèíà èìà è çà ïîãðåáàëíàòà îáðåäíîñò.
Ôîòîñèòå îò ñ. Êèðñîâî è ñ. Êàéðàêëèÿ íàãëåäíî ïîêàçâàò çàïàçâàíåòî íà
òîçè äÿë îò êóëòóðàòà íà áåñàðàáñêèòå áúëãàðè.

Ãàëèíà Ìàíîëîâà, Åëåíà Âîäèí÷àð

120

ÀÊÀÄÅÌÈ×ÍÎ ÈÇÄÀÒÅËÑÒÂÎ „ÌÀÐÈÍ ÄÐÈÍΓ

ÇÀ ÍÀÑ
Èñòîðèÿòà, ðàçâèòèåòî, òðàäèöèèòå íà Àêàäåìè÷íî èçäàòåëñòâî „Ìàðèí
Äðèíîâ“ ñà ñâúðçàíè ñ èñòîðè÷åñêàòà 1869 ã.  óñëîâèÿòà íà ðîáñòâî è åìèãðàöèÿ ñ
åíòóñèàçìà è óñèëèÿòà íà øåïà ó÷åíè è ó÷åíîëþáèâè òðóæåíèöè, ìåæäó êîèòî Ìàðèí
Äðèíîâ, Âàñèë Äðóìåâ, Âàñèë Ñòîÿíîâ è äð., è ñ ïîìîùòà íà ïëàìåííè ðîäîëþáöè
îò ñðåäàòà íà áúëãàðñêàòà åìèãðàöèÿ âúâ Âëàøêî è Ðóñèÿ ñå îñíîâàâà Áúëãàðñêîòî
êíèæîâíî äðóæåñòâî. Îðãàíèçàòîðè è ðåäàêòîðè íà èçäàíèÿòà íà Äðóæåñòâîòî ñà
íåãîâèòå ïúðâè äåéñòâèòåëíè ÷ëåíîâå – Ìàðèí Äðèíîâ è Âàñèë Äðóìåâ.
Ñ ïðåâðúùàíåòî íà Áúëãàðñêîòî êíèæîâíî äðóæåñòâî â Áúëãàðñêà àêàäåìèÿ íà
íàóêèòå ïðåç 1911 ã. Àêàäåìèÿòà ðàçãðúùà çíà÷èòåëíà èçäàòåëñêà äåéíîñò, ïðåîäî-
ëÿâàéêè ìíîãî òðóäíîñòè ïîðàäè ëèïñà íà ñîáñòâåíè èçäàòåëñòâî è ïå÷àòíèöà.
Ïðåç 1949 ã. ñå ñúçäàâà Èçäàòåëñòâîòî íà ÁÀÍ. Ïðåç 1994 ã. ïî ñëó÷àé 125-ãîäèø-
íèíàòà îò îñíîâàâàíåòî íà ÁÊÄ Èçäàòåëñòâîòî ñ ïå÷àòíèöà íà ÁÀÍ ñå ïðåèìåíóâà â
Àêàäåìè÷íî èçäàòåëñòâî „Ìàðèí Äðèíîâ“.
Äíåñ Èçäàòåëñòâîòî å èçäàòåëñêî-ïîëèãðàôè÷åñêè êîìïëåêñ çà àêàäåìè÷íà
êíèæíèíà – ìîíîãðàôèè, ðå÷íèöè, ñïðàâî÷íèöè, åíöèêëîïåäèè, ñáîðíèöè, ñïèñàíèÿ,
íàó÷íîïîïóëÿðíà ëèòåðàòóðà, ó÷åáíè ïîìàãàëà îò âñè÷êè îáëàñòè íà çíàíèåòî.
Ñðåä ìíîãîáðîéíèòå èçäàòåëñòâà â íàøè äíè Àêàäåìè÷íî èçäàòåëñòâî „Ìàðèí
Äðèíîâ“ å åäíî îò íàé-óâàæàâàíèòå è ïðåäïî÷èòàíè èçäàòåëñòâà êàêòî îò àâòîðèòå
çà âåðíîñòòà ñè êúì òðàäèöèèòå è ñâîÿ áîãàò îïèò, òàêà è îò ÷èòàòåëèòå, êîèòî îò
íåãîâèòå èçäàíèÿ ïîëó÷àâàò àêòóàëíà íàó÷íà èíôîðìàöèÿ, èäåè çà ïðèëàãàíå íà òåî-
ðèÿòà â ïðàêòèêàòà.
Ñ èçäàâàíàòà îò íåãî àêàäåìè÷íà êíèæíèíà Èçäàòåëñòâîòî ñïîìàãà çà ïîâèøà-
âàíå ðîëÿòà íà íàóêàòà â æèâîòà íà ñòðàíàòà, çà ïîäïîìàãàíå íà êóëòóðíîòî è èêîíî-
ìè÷åñêîòî ðàçâèòèå íà íàøèÿ íàðîä è ïîâèøàâàíå íà íåãîâîòî íàöèîíàëíî ñàìî-
÷óâñòâèå. Íåãîâàòà ïðîäóêöèÿ å ñðåäñòâî, ÷ðåç êîåòî áúëãàðñêàòà íàó÷íà ìèñúë çàå-
ìà ñâîåòî ìÿñòî â ñâåòîâíàòà íàó÷íà ìèñúë. Ñúñ ñâîèòå èçäàíèÿ Èçäàòåëñòâîòî äîïðè-
íàñÿ çà èçäèãàíå íà íàöèîíàëíèÿ è êóëòóðíèÿ ïðåñòèæ íà ñòðàíàòà íè â ÷óæáèíà.

Êîíòàêò

Àäðåñ:
1113 Ñîôèÿ, óë.„Àêàä. Ãåîðãè Áîí÷åâ“, áë. 6
òåë. (+359 2) 72 09 22, 979 34 49
ôàêñ (+ 359 2) 870 40 54
E-mail:baspress@abv.bg

Äèðåêòîð
àêàä. ß÷êî ÈÂÀÍÎÂ
òåë.72 09 22, 979 34 49
 121

MARIN DRINOV ACADEMIC PUBLISHING HOUSE

ABOUT US
The history, development and traditions of the Marin Drinov Academic Publishing
House reach back to the historic 1869 year, when the Bulgarian Literary Society was set up
in Wallachia and Russia. The Society emerged in the conditions of foreign bondage and
emigration, willed into life by the enthusiasm and efforts of a few scholars and men of
learning, including Marin Drinov, Vasil Droumev, Vasil Stoyanov, and with the aid of
ardent patriots from the Bulgarian ÈmigrÈ circles.
Marin Drinov and Vasil Droumev, the first actual members of the Society, organised
and edited its publications.
After Bulgarian Literary Society was transformed into the Bulgarian Academy of
Sciences in 1911, it embarked on a wide-scale publishing activity in the face of many
obstacles arousing from the lack of its own publishing and printing house.
The Academic Publishing House was established in 1949.
In 1994, on the occasion of the 125th Anniversary of Bulgarian Literary Society, the
BAS Publishing and Printing
House was renamed into the Marin Drinov Academic Publishing House.
Now it is a publishing and polygraphic complex for academic literature bringing out
monographs, dictionaries, reference books, encyclopedias, collections, journals, popular
science literature, and manuals for all spheres of knowledge.
Of the vast multitude of other publishing houses the Marin Drinov Academic Pub-
lishing House is singled out now as one of the highly respected and preferred publishers,
both by the authors for its adherence to tradition, and by the readers for obtaining up-to-
date scientific information from its publications and ideas how to transfer scientific theory
into practice.
With the issued academic literature the Publishing House helps for increasing the
role of science in people s life, it helps for the cultural and economical development of
Bulgarian people, and to enhancing their national self-confidence. Its output is a vehicle
for the Bulgarian scientific thought to find its place among the Bulgarian men of science
and to uphold the national and cultural prestige of Bulgaria abroad.

Contact
Address:
1113 Sofia, Acad. G. Bonchev St., Bl. 6
Tel. (+359 2) 72 09 22, 979 34 49
Fax (+359 2) 870 40 54
E-mail: baspress@abv.bg

Director
Prof. Yatchko IVANOV, DSc
Member of BAS
Tel. (+359 2) 72 09 22, 979 34 49
122

ÁÚËÃÀÐÈÑÒÈÊÀ
BULGARICA

ÈÍÔÎÐÌÀÖÈÎÍÍÅÍ ÁÞËÅÒÈÍ

11/2005

Ðåäàêòîð ñò.í.ñ. ä-ð Àíèñàâà Ìèëòåíîâà

Ñúñòàâèòåëè ñò.í.ñ. ä-ð Íèêîëà Êàçàíñêè, Åìèëèÿ Âîëåâà

Êîðåêòîð Æàñìèíà Êðúñòåâà
Õóäîæíèê Âåëèíà Áîãäàíîâà Ìàâðîäèíîâà

Ïðåäïå÷àòíà ïîäãîòîâêà ÖÁ ÁÀÍ Íåëè Áàéêîâà

Îáðàáîòêà íà ñíèìêîâ ìàòåðèàë ÖÁ ÁÀÍ Ìàðèÿ Åôðåìîâà

Èçäàòåëñêè èíäåêñ 666

Ôîðìàò 70X100/16 Ïå÷àòíè êîëè 7,5

Ïå÷àòíèöà íà Àêàäåìè÷íî èçäàòåëñòâî „Ìàðèí Äðèíîâ“

1113 Ñîôèÿ, óë. „Àêàä. Ãåîðãè Áîí÷åâ“, áë. 5
Ïîðú÷êà ¹ 3007
ISSN 1311-8544