OPŠTI SPORAZUM O CARINAMA I TRGOVINI GATT

GATT je multilateralni trgovinski ugovor koji nema status međunarodne organizacije

ali se
afirmisao kao najznačajnija institucija u sferi međunarodne trgovinske politike i
međunarodne
trgovinske saradnje. Nastanak se vezuje za prvu posle II svetskog rata tarifsku
konferenciju koja
je održana uporedo sa pripremama za konferenciju Ujedinjenih nacija o trgovini i
zaposlenosti i
za Ekonomsko socijalni savet Ujedinjenih nacija (sazivanje međunarodne konferencije
radi
donošenja Međunarodne trgovinske povelje). Pod pokroviteljstvom Pripremnog
komiteta
Konferencije i uz učešće 23 zemlje, u Ženevi su opočeli 1947. godine tarifski pregovori
koji su
završeni iste godine. Pregovori su vođeni bilateralno u parovima zemalja i od
proizvoda do
proizvoda. Rezultat tih pregovra je formalizovan u dokumentu koji je dobio naziv
GATT.
Polazeći od klauzule najpovlašćenije nacije postali su obavezujući za sve zemlje
učesnice
pregovora dok ne stupi na snagu Povelja međunarodne trgovinske organizacije
(ostao na snazi do
1995. godine). U početku GATT-u su pristupile samo 23 zemlje uglavnom
najrazvijenije čije je
učešće u trgovini blizu 80 procenata svetske trgovine. Iako je u početku zamišljen kao
privremeni
sporazum on ostaje jedini instrument šire trgovinske saradnje do 1995. godine kada
je osnovana
WTO. Tako da je članstvo kasnije prošireno 1994 – 123 članice.
Ključni principi GATT-a su: nediskriminacija (klauzula najpovlašćenije nacije), zaštita
isključivo putem carina uz izuzetke u kritičnim situacijama, kontrola kvaliteta, kontrola
uvoza,
definisano korišćenje kvota, pregovori i konsultacije radi otklanjanja prepreka i šteta
za spoljnu
trgovinu, strategija za snižavanje i eliminisanje carina.
Pregovori su se nastavljali u više ciklusa ( rundi): Kenedi runda trgovinskih pregovora
(1963-1967. godine) – najuspešniji rezultati su snižavannje carina, izmena načela
punog reciprociteta između razvijenih zemalja i zemalja u razvoju. Kasnije rude su
dovele do daljeg
snižavanja carina, uključivanje i necarinskih barijera, usluga i dalji razvoj sporazuma.
Urugvajska runda je završena 1994. godine i formirana je Svetska trgovinska
organizacija i
GATT je tada prestao da važi.