Professional Documents
Culture Documents
İMGELER
SİMGELER
mxi
MIRCEA ELIADE
IMAGES ET SYMBOLES
E ssa is Sur le Sym bolism e
M agico-R eligieu x
G E C E YAYINLARI: 19
BİRİNCİ BASKI: HAZİRAN 1992
ISBN 975-382-033-X
G EC E KİTAPLARI .
M F LTD. ŞTİ. TARAFINDAN
BASKIYA HAZIRLANMAKTADIR.
gece y a y ın la r ı
m ith a tp a şa cad.
62/21 yenlşehlr
06420 - a n k a r a
üel/fax: 425 37 68
İMGELER
SİMGELER
ÇEVİRM ENİN ÖNSÖZÜ
VII
ONSOZ
VIII
ÖNSÖZ
IX
ÖNSÖZ
X
GEORGES D U M EZIL’İN ÖNSÖZÜ
XI
ONSOZ
Georges Dumezil
XIII
Babam
Gheorghe E L IA D E ’
1870-1951
anısına
ÖNSÖZ
XXIV
ONSOZ
İM G EL ER İN SÜ R E K L İL İĞ İ
K İT A B IN PLA N I
XXXI
ONSOZ
XXXIV
ÖNSÖZ
* •
XXXVI
ÖNSÖZ
ÖNSÖZ DİPNOTLARI
( 1 ) A ş ır ı b a s i t l e ş t i r i y o r u z , ç ü n k ü b u r a d a e le a lm a m ız ın o l a n a k s ı z o l d u ğ u b i r
c e p h e , s ö z k o n u s u d u r . K o m ü n is t s e l a m e t id e o lo jis in e ilişk in e f s a n e l e r v e
s i m g e l e r a l a n ı n d a , y ö n e ti c i m a r k s i s t s e ç k in le r v e b u g r u b u n id e o lo jis i k o n u
s u n d a k i tü m ç e k i n c e l e r k o n u ld u k ta n s o n r a , bu d ü ş ü n c e y e s e m p a t i d u y a n
k itle le r in k u r t u lu ş , ö z g ü r lü k , b a r ış , to p lu m s a l ç a t ı ş m a l a r ı n a ş ı l m a s ı , s ö m ü
r ü c ü d e v le tin v e a y r ıc a lık lı s ın ıfla rın ilg ası v s. gibi s l o g a n l a r l a te ş v ik e d i ld i k
le r i v e k a m ç ıla n d ık la r ı a ş i k â r d ı r ; b u s lo g a n la r ın e f s a n e v i y a p ı v e iş le v in i k a
n ıtla m a y a g e r e k y o k t u r .
ğ a ç ı k a r t m a k n e k a d a r c o ş k u v e r ic i b i r g iriş im o l u r d u .
( 3 ) X I X . y ü z y ılın e n b ü y ü k ş a ir le r i n d e n b iri o l a n -M i h a i l E m i n e s c u n u n e s e
r in d e y e r a la n a d a v e ç ıp la k lık s im g e c iliğ in e ilişk in b i r i n c e l e m e y i 1 9 3 8 'd e y a
y ın la d ık ( B k z . b iz im Insulct itti E uthanasis , B u c u r e s t i , 1 9 4 3 , s . 5 - 1 8 ) .
t u r .’
m a k ta d ır ; f a k a t r ü y a l a r ın v e ş iir s e l im g e le r in k u ts a l s i m g e c i l i k l e r i n v e e sk i
m ito l o ji le r in u z a n tıl a r ı o ld u k la r ı k o la y lık la g ö s t e r i l e b i l i r . S u v e T o p r a k im
g e l e r i k o n u s u n d a , b u n l a r ın r ü y a l a r v e e d e b iy a t ta k i y e r l e r i n e ilişk in o l a r a k
b iz im Traite d'H istoire d es R eligions. s. 1 6 8 vd , 2 1 1 v d ’d a k u ts a lın t e z a h ü r
XXXVIII
ONSOZ
( 7 ) I V . b ö lü m 1 9 3 8 ’e k a d a r g e r i g i t m e k t e d i r (b k z . ZalmoKİs , c . I I , s. 131 v d ),
I I I . ’sü 1 9 4 6 ta r ih l id ir (b k z . R e\ue d e VHistoire des R eligions , c . C X X X I V .
T e m m u z - A r a l ı k , 1 9 4 7 -1 9 4 8 , s . 5 v d .) I. v e II. b ö lü m l e r i n ö z ü , A s c o n a ’d a
1 9 5 0 - 1 9 5 T d e v e r d i ğ im iz k o n f e r a n s l a r ı n (b k z . E ra n o s-Ja h rb u ch , c . X I X ve
X X ) v e Jo u rn a l d e Psychologie'âc y a y ın la n a n b i r m a k a le n in n e s n e s i o l m u ş
tu r .
ğı s ı r a d a , b u iki v a r s a y ım e t n o l o g l a r ı n v e u z m a n d in t a r i h ç i l e r i n i n n e z d in d e
a r t ı k h i ç b ir in a n d ır ıc ılığ a s a h ip d e ğ ild i. F r c u d ’ ü n F r a z e r ı o k u m u ş o l m a s ı n a
ve onun to te m i z m i n to p lu m s a l- d iı ı s e l o lg u o l a r a k e v ren sel olm am avSina
( b i r ç o k " ilk e l" k a b ile ta r a f ı n d a n b i l in m e m e k t e d ir ) v e " t o t e m i k k u r b a n - k a -
b u l a y in i" n in aşırı nadirliğine (y a ln ı z c a dört ö rn e k v e b u n la r y ü z le rce to te
m a n d a n b u y a n a s ü r e k li o l a r a k y e n id e n b a s ılm ış v e b i r ç o k d i le ç e v r i l m i ş t i r .
(E m ile D u r k h e i m ’in ü n lü k ita b ı, D insel hayatın başlangıç b içim lerin in
1 9 1 2 ’d e y a y ın l a n m a s ı n ın F r e u d ’ ü h ın ç la n d ır d ığ ı ile ri s ü r ü l e b i l i r . H u k ita p
b i r ç o k a ç ıd a n d e ğ e r l i v e b a z e n d e a d e t a d a h iy a n e o l m a s ı n a k a r ş ılı k , c a n s ık ı-
c ı b i r ş e k il d e t e m e l d e n y o k s u n d u r . F r e u d ’d a n ç o k d a h a b ilg ili o l a n D u r k h e -
im , d i n le r in " k ö k e n " in in to t e m i z m d e b u lm a y a ç a b a l a r k e n , a y n ı y ö n t e m y a n
lış ın a d ü ş m e k te y d i. B u b ü y ü k ü s t a t , d a h a o s ı r a l a r d a b ile t o t e m i z m i n A v us
s a y d ı k a z a n ç lı ç ık a r d ı ).
XXXIX
MIRCEA ELIADE
BİRİN Cİ BÖLÜM
"MERKEZ" SİMGECİLİĞİ
4
MIRCEA ELIADE
TARİH YE İL K M O D ELLER
10
MIRCEA ELIADE
DÜNYANIN İM G ESİ
16
M1RCEA ELIADE
20
M1RCEA ELIADE
21
İMGELER SİMGELER
■24'
MIRCEA ELIADE
27
İMGELER SİMGELER
33
İMGELER SİMGELER
34
MIRCEA ELİADE
40
MIRCEA ELJADE
(4) Bizim. Traite dİÜstoirce des Religions. Paris. Payol. 1949, s. 315 vd.
(9) Krş.. bizim. Traite d'Histoire des Religions. s. 236 vd.: Le Chamanisme et
les teclmiqıtes archaiques de I'extase. s. 244 vd.: Hıristiyan Haç simgeciliği =
Kozmik Ağaç konusunda bkz. II. de Lııbac. Aspects dıı Boııddhisme. Paris.
1951, s. 61 vd.
41
İMGELER-SİMGELER
c . I V . 1 9 4 6 , s. 1 6 6 -1 8 1 .
( 1 3 ) K a b u l ay in i b a ğ la m ın d a b i r t ö r e n a ğ a c ı n a ç ık ılm a s ı n a . E n d o n e z y a , G ü
n e y A m e rik a ( A r a u c a n ) v e K u z e y A m e rik a ( P o m o ) Ş a m a n lık la rın d a d a r a s t -
( 1 4 ) B k z ., L e C ha m cm ism e , s. 2 3 5 v d .
rih . 1951. s. 4 1 -6 3 .
42
MIRCEA ELIADE
İKİNCİ BÖLÜM
EFSANELERİN İŞLEVİ
43
İMGELER SİMGELER
47
İMGELER SİMGELER
.48
MIRCEA ELIADE
tir.
"YUGALAR" DOKTRİNİ
İzleven
j j C? tretcı yyum,
cağ o 7 "üclü"dür,
o ücj Otıelen zardan
ötürü bövle adlandırılmakta ve çoktan bir nerilemevi
işaret etmektedir bile. İnsanlar artık dfıamurnın an
cak dörtte üçüne uymaktadırlar. Çalışma, eza ve ölüm
artık insanların payına düşmektedir. Ödev artık kendi
liğinden değildir, öğrenilmesi gerekmektedir. Dört
kasta özgü tarzlar bozulmaya başlamışlardır. Dvâpara
yuga ("iki" tarafından belirlenen "çağ") ile, yeryüzün
de dhanna'nm yalnızca varisi ayakta kalmaktadır. Gü
nahlar ve mutsuzluklar artmakta, insan ömrünün süre
si, de azalmaktadır. Kali yuga. "kötü çağ" esnasında
( MIRCEA ELIADE
kaderlere hükmetmektedir.
k o z m i k z a m a n v e t a r ih
"ZAMANIN DEHŞETİ"
64
MIRCEA ELIADE
67
İMGELER SİMGELER
6')
İMGELER SİMGELER
"K IR IK YUMURTA"
72
MIRCEA ELIADE
14 n. 1).
BUDİZMDE ZAMAN FE L SE F E Sİ
74
MIRCEA ELIADE
78
MIRCEA ELIADE
İM G ELER VE PARADOKSLAR
79
İMGELER SİMGELER
"ZAMANDAN Ç IK IŞ " T E K N İK L E R İ
82
•MIRCEA ELIADE
<)()
MIRCEA ELIADE
(2) Bkz.. Ilcinrich Zimmcr, Myths and Symbols in indian Art and Civilizati-
on. yay. Joscph Campbell, Ncw York. 1946, The Bollingcn Serics. VI. s.3
vd.
(3) Krş., J.Przluski. "From the Grcat Goddcss to Kala"s İndian Historical Ou-
artcrly. 1938, s. 267-74.
(4) Bütün bunlara ilişkin olarak bkz.. Lc Mythe de FEtcmal Retour; op. cit.
s. 170 vd. ve passim.
(5) Örneğin krş., Bhagavad-Gitâ, IV, 20.. bkz... bizim. Tcchniques du Yoga.
Paris, Gallimard. 1948. s. 141 vd.
(6) The Sayings of Sri Ramakrishna. Madras, 1938, Book IV. bl.22. Bu efsa
nenin Matsya Turana ya göre olan diğer versiyonuna bkz... anlatan II. Zim
mcr. Myths and Symbols. s. 27 vd.
(10) Krş. Mircea Hliadc. "Lcs sept pas du Bouddha”. Pro Regno pro Samctu-
ario. Ilommagc Vander Lceuw. Nijkcrk. 1950. s. 169-175.
91
İMGELER SİMGELER
(16) Bu konularda bkz... A.B.Cook. Zcus. III. 2. Cambridge. 1940. Lkp. "Flo-
ating Islands". s.975-1016: Ananda Coomarasvvamy. "SympIegadesVS7//<7/t\ç
and Essays in thc flistory o f Science and Learning in Jlom agc to Georgc Sar-
ton. New York. 1947. s.463-488: Lliade. Le Chanmnisme et les tecimiqıtes arc-
haiques de l'cxtasc. Paris, 1951. s. 419 vd. vepassim.
(18) Krş.. bizim. "Cosmical homology and Yoga". Journal o f the Indian Soci-
ety o f Oricntal Arı. Kalküta. 1937, s. 188-203. Prdnâyâma hk. bkz. Techniqu-
es du Yoga. s. 75 vd.
ması beni çok etkiledi. Rishikcsh'teki kanarına komşu olanlardan biri he
men hemen bütün geceyiprânâyâma uygulamasıyla geçiren ve asla bir avuç
prinçten 'fazlasını yemeyen bir bir çıplak çilekeşti. Tam bir atlet vücu
duna sahipti: hiçbir beslenme yetersizliği veya yorgunluk belirtisi göstermi
yordu. Hiç acıkmamak için ne yaptığım sordum. Bana "yalnızca gündüzleri
yaşıyorum. Geceleri solumamı onda birine indiriyorum" cevabını verdi. Ne
demek istediğini iyi anladığımdan emin değilim, ama herhalde bu sözler, ya
şam süresinin soluk alma ve verme cinsinden ölçüldüğü anlamına gelmek
teydiler: böylcce geceleri bunu normalin onda birine düşürerek bizim zama- •
nıınıza ğorc olan 10 saatin yalnızca onda birini, yani bir saatini yaşamaktay
dı. Sölunıa/saat cinsinden ölçülen 24 güneş saatimden meydana gelen bir
gün. onun için yalnızca 12-13 solııma/saattcn ibaretti, yani onun bedeni bi
zimkilerden daha yavaş aşınıyor ve ihtiyarlıyordu: bu durumda bir avuç pi
rinci 24 saaatte bir değil de, 12-12 saatle bir yiyordu. Bu bir varsayımdır ve
bu konuda ısrar etmiyorum. Ama bilebildiğim kadarıyla, yogilerin şaşırtıcı
gençliğine henüz tatmin edici bir açıklama getirilememiştir.
(22) Böylcsine bir kanı, Batılı psikologlara tehlikeli değilse, en azından çok
muhtemelen boşuna olarak gözükecektir. Tartışmaya müdahclerden kesin
likle kaçınırken, bir yandan yogilerin ve Hindu ruhanilerinin olağanüstü
psikolojik bilimlerini, öte yandan da Batılı bilginlerin yogilerin psikolojik
deneyleri konusundaki cehaletlerini hatırlatmak durumundayız.
93
M1RCEA ELIADE
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KORKUN Ç HÜKÜMDAR
95
İMGELER SİMGELER
96
MIRCEA ELİADE
VARUNA S İM G E C İL İĞ İ
99
İMGELER SİMGELER
104
MIRCEA ELIADE
etmektedir.
108
MIRCEA ELIADE
109
İMGELER SİMGELER
İRAN
112
MIRCEA ELIADE
ETNOGRAFİK PARALELLER
113
İMGELER SİMGELER
DÜĞÜM BÜYÜSÜ
116
MIRCEA ELIADE
BÜYÜ VE DİN
118
MIRCEA ELIADE
120
MIRCEA ELIADE
122
MIRCEA ELIADE
126
MIRCEA ELIADE
132
MIRCEA ELIADE
(1) Georges Dumezil, Mythes et Dicux cîes Germains, Paris, 1939, s. 21 vd.,
27 vd.; Jüpiter; Mars, Quirinıts%Paris, 1941, s. 79 vd.: kış., Oııranos- Varıma
Paris, 1934, passim.
(2) Dumezil, Mitra- Varana. Paris, 1949, s. 33, Jüpiter; Mars, Quirinus. s. 31
vd.
(4) Mina-Varıma, s. 72, krş., Jean Baget, Re\\ Hist. dto Rcligions, CX KLİV,
1941, s. 194Vd‘daki gözlemler. Gene Plutharehos'a göre, Questions Ronuıi-
nes, s. 67, lictor'ların bile adları //gövden türemektedir ve Dume/ıl eskile
rin lictor ile îigare arasında gördükleri bağı reddetmek içm" neden görme
mektedir, M lictor, kamı Ilınmamış olan bir kök liii %<r</*den türemiş olabilir,
bu fiil İigare karşısında, diccrenln dicarc karşısında olduğu gibi olacaktır” (/-
bid, s. 72)
(5) krş., Servius, in, Aen, III, 607; J. Heckcnbach, De nudi tate sacra searis-
quevinculis ÇR.KV., IX, 3, Gesson, 1941, s. 69 vd.; Dumezil, Flamen-Brah-
m an, s. 66 vd..
(6) Hackenbach, Frazerın daha çok hayal kırıcı kitabı olan Taboo and thc
perils o f the souL s. 2% vd’dan (Pra. çcv. Hcnri Pcyre, Tabou et les perils de
F âm e, Paris. 1927. s. 245 vd.) sonra şu kitaplar işaret edilecektir I Schcftclo-
wilz. Das sehlingen ttnd Netzmotiv im Gİauben und Braııch der Völker
(R. V. V.. XII. 2. Gicssen. 1912): id.. Die altperischc Rcligion und das Juden-
tıım. Gicsscn, 1920. s. 92 vd. ve Dumezil, Ouranos-Varuna. s. 52, n.Pde kay
dedilen etnografya ve folklor çalışmaları. Roma ne.vum'u, siliirscl düğümler
ve ceza hukuku konusunda bkz., Henri Decugis. Lcs Etapcs du droit, 2.
yay., Paris, 1946. c.I, s. 157-178.
(7) A. Bcrgaigne. L a Religion vedique d'apres les hymnes du Rig- Veda. III,
133
İMGELER SİMGELER
Paris, 1883, s. 114, 157 vd.; H.Güntert, Der cırische Weîtkönig ıınd Heiland
Halle, 1923, s. 120 vd.; Dunıezil, Ouranos-Varuna, s. 90, Brahmanlarda aynı
atıf, bkz., Silvain Levi, La Doctrine dıı sacrificc dans les Brahmanas, Paris,
1898, s. 153 vd.
(9) Bergaigne, op. c i t III, s. 114; S. Levi, op. c/f., s. 153; E. W. Hopkins,
Epic Mythology, Strasbourg, 1920, s. 116 vd.
(12) S. Levi, s. 158 vd.: J. J. Meyer, Trilogie altindischer Mâchte und Feste
der Vegctation, Zürih-Leipzig, 1937, III, s. 206 vd., 269 vd.
(14) Bkz., bizim Traitc d'Histoire des Religions. Paris, Payot, s. 47 vd.
134
MIRCEA ELIADE
rinleştirilmesini görme eğil imi ildeyiz; şu anlamda ki, suçluyu "hayaliye, ka
raktersizliğe gerilemeye" zorlamaktadır ve bu bir bakıma onun temsil ettiği
durumudur.
(21) Bkz., Kurt Linder, La Chasse prehistorique, (Fra. çev., Paris, 1940), s.
53 vd. vcpassim.
135
İMGELER SİMGELER
(31) P.Cumont, Lcs origines orientales dans le pagan isme roma in. 4. yay., Pa
ris 1929, Levha XIII: intestinis pultinus'tan yapılma ip, Ps. -Augustinus’a gö
re, Qııatest., V, Cumont, Textes et Monuments relatifs aux mysteres de Mah
ra, Brüksel, 1894-1900, II, s. 7-8.
(33) Bir kan davası yargılamasında, suçl.u "nıahkeme"nin önüne elleri bağlı
olarak çıkmak zorundadır, Closs, s. 600.
(35) A.Closs, s. 643. 668. Aynı yazara göre (s. 567), ayin kurbanının bağlan
ması, Megalitik ve güneydoğu Asya kültürlerine ait bir kompleks olmalıdır.
136
MIRCEA ELIADE
(40) . Inone, zikr. Closs, s. 643, n. 44. Krş.. ölülerin ruhlarını bir mağaranın
dibinde bağlayan Shen-t’u ve Yû-lei adındaki iki ruhun efsanesi; C. Hentzc
Die Sakralbronzen und ihre Bedcutııng in den frühchineischen Kulturen, An-
vers, 1941, s. 23.
(42) W. Wyalt GiLl, Life in the Southern Isles, Londra, 1876, s. 181 vd.
(43) W. Wyatt GÜL Myths and Songs from the South Pacific, Londra. 1876.
s. 1 61 vd.; Ayrıca bkz., E. S. C. Hendy, Polynesian Religion. Monolulu.
1927, .s. 73; Bkz., M. Waîleset\ "Rcligiöse Anschaungen n. Gcbrauchc der
Bewohner von jap", Anthropos> VII, 1913, s. 607-629, 612-613.
(44) C. E. Fox. The Thcrshold o f the Pacific, Londra. 1924, s. 234 vd.
(46) W. Wyalt Gill. Life in the Southern lsles< s. 180 vd.; Myths and Songs
from the South Pacific, s. 171.
(47) Tunguz şamanı, bir hastanın kaçak ruhunu yakalamak için bir kement
kullanmaktadır, S. Shirokogorow, The psyehomental complex o f the Tungus}
Şanghay-Londra. 1935, s. 290. Şaman zaten ruhların tekniğini taklid etmek
137
İMGELER SİMGELER
tedir; ibid, s. 178. Aynı kompleks Çukçularda da vardır. Bu konuda bkz., bi
zim, L e Chamanisme et les techniques archaiques de Vextase, Paris, 1951.
(48) L. W. King, Histoty o f Sümer and A kkad, Londra, 1910, s. 128 vd; G.-
Furlani, L a religione babilonese-assira, I, Bologna, s. 150, E. Dhorme, Les
religions de Babyîonie et d'Assyrie, Col. "Mana”, II, Paris, 1945, s. 28; 49, E.
Douglas Van Buren, Symbols o f the Gods in mesopotamian Art, Roma,
1945, Analccta Orientaîia, 23, s. 11-12.
(51) Scheftelowitz, s. 4.
(53) İbid., IV, 49. Tablet I’de, 83, Marduk Ea’nın oğludur, ama bu baba
oğulluğun anlamı her ne olursa olsun, sihirsel hükümranlığın özü içinde yer
almaktadır. R. Labathn Fransızca çevirisini izliyoruz, L e Pocıne babylonien
de la Creation, Paris, 1935.
(54) Kauçitaki Sam hitâ, XLVIII. 4-5; Caland, Altindische Zaubemtııaî, Am-
sterdam, 1900, s. 167: V. Henry, L a Magic dans Finde antiqııe, Paris, 1903,
s. 229; Scheftelowitz, s. 12.
(55) İşaya, 13, 18-21; C. Fosscy, L a magie assyricnne, Paris 1902. s. 83; M.
Jastrow, The religion o f Boston, 1898, s. 280 vd.
(56) W. Crooke, The popular religion and folklore o f Northern India, West-
minster, 1896, II, s. 46 vd.: S. Seligmann, Der böse Blick. Berlin, 1910. I. 262.
328 vd.; SchefteIowitz, s. 14; Frazer Taboo. s. 301 vd. Fra. çev.. s. 251 vd.;
G. L. Kittredge. Witcheraft in Old and Ne w fin gla mi. Cambridge, Mass. .
1929. s. 201 vd.: kr§.. Handwörtcrbuch des dcutschcn Aberglaubens, Ş. Y.
Folklor alanında. Smith-Thompson, Motif-lndes, C2.II, s. 313.
138
MIRCEA ELIADE
op. cit., s. 296 vd., Fra. çev., s. 247 vd.; fakat Kalınlıklarda ağın doğum esna
sında iblislere karşı savunma olmasıyla krş., Frazer, Foîklore in the Old Tes-
tament, III, Londra, 1919, s. 473. Bir evliliğin tamamına ermesi ip ve düğüm
büyüsüyle engellenebilmekteydi, Frazer, Tcıboo, s. 299 vd., (Fra. çev s. 249).
Evde kapalı kilitler ve sürülü sürgüler olduğu sürece ölünemez, ibid, s. 309;
Fra. çev. s. 257 ve bazı yerlerde ruhun istirahati için, kefenin bağlan aşıl
maktadır, ibid s. 310, Fra. çev. s. 258. Buna karşılık, Yeni Gine’de dul kadın
lar kendilerini ölülerin ruhlarına karşı korumak üzere, matem işareti ola
rak ağ giymektedirler, Frazer, The B elief in Immortaîity, I, Londra, 1913, s.
241, 249, 260, 274, 293. Cesetler de ölü ruhlar da korunmak üzere bağlan
maktadır, Frâzer, L a Crainte des nıorts, Paris, 1935, s. 53 vd., ancak bu ade
tin anlamı daha karmaşıktır.
(60) Asur: Thompson, op. cit., s. 171; Furlani, L a Religione.... II, Bologha,
1929. s. 166; Çin, Hind: Scheftelowitz, s. 38.
(61) I-Iind: W. Crooke, op. cit., II, s. 36; Todas vs. : Schcftelowitz, s. 39: Afri
ka: ibid, s. 41.
(64) Bunun sonucu olarak, Vedalarda Varuna bağlarına yapılan bazı imala
rın da. Job'unkinc benzeyen dinsel bir deneyi ifade ettiklerini varsayma
hakkına sahip olunmaktadır.
(65) Krş., vitae fıla. Ovidius. Hcroidcs. 15, 82. Bkz., bizim Traite..., ay ayin
ve mitolojileri hk. bl., s. 142 vd.
(66) Çoğu zaman -ama her zaman değil- ay, bazen de cehennem -ay tanrıla
rı.
(68) Örneğin, M ahabhârata, XIII. 41, 3 vd., burada Vipulâ (Ruci'niıı) duy
gularım Yoga bağlan aracılığıyla boyunduruk altına almıştı (babam dhayo-
gabandhariç ca tasyâh satrendriydni sah); bkz., benim. Yoga..., Paris-Bük-
reş, 1936, s. 151. Ayrıca bkz., Ananda K.Coomaraswamy, "Spiritual Paterni-
tiy” and the "Puppct-Complex", Psychiany. VII, No. 3, Ağustos 1945 s.
25-35, özellikle s. 29 vd.
(69) S. Langdon, Semine mythology, Boston, 1931, s. 109. Birçok Babil tapı
nağı markas shame u irshiti (Gök İle Yer arasında bağlantı) adını taşımakta
dır, krş., Ev Burrows, "Some cosmological patterns in babylonian religion”
Labyrinth. yay. S. H. Hook, Londra, 1935, (s. 48-70), s. 47-48, n. 2. Tapına
ğın eski Sümcrce adlarından biri "bölge dimgali"dir. Burı*ows (s. 47, n. 7)
"Grcai binding post" olarak çevrilmesini önermektedir; dim~"post" vs, ve
aynı zamanda "rope"; muhtemelen dim ="to bind, thing to bind, thing to
bind with”. "Bağlama” simgeciliği burada. "Merkez simgeciliği" olarak adlan
dırılabilecek daha geniş bir bütünün içinde yer almaktadır, bkz. yukarıda. ,
(70) "The link öf ali creation" çpv. Hughes, Eveıyman's Library, s. 193.
"Link” olarak çevrilen özellik hsi’dir (Giles 4062), bunun anlamı "dependen-
ce, fastening, tie, link, nexus, chain, lineage vs. "dir, krş., A. K. Coomaras-
wamy, "The iconography of Diirer's *Knots‘ and Leonaıdo’s ’concatenati-
oıv", The Art Quarterh\ Baker, 1944. s. 109-128. s. 127, n. 19.
(73) Bkz., bizim, Le Chamanisme...» s. 137 vd., 296 vd., 362 vd., 423 vd. ve
passim.
(74) "Durohâna and the ’waking d re a m Art and Thought, Londra, 1947, s.
209-213
(79) Düğümlerin Ege dinlerindeki işlevlerine gelince (Arthur Evans, The pa
letçe ofMi/ıos. I. s. 430 vd.), bu daha çözülmemiştir: onu tamamen bir süsle
me unsuru sayan M. P. Nilsson (Minodn-Mycenaean Rcîigion. Lund, 1927,
s. 137, s. 349 vd.) tarafından inkâr edilen bu işlev, yakınlarda Axcl W. Pers-
son, The Religion of Greecc in prehistoric times, Bcrkcley ve Los Angeles,
1942, s. 38 ve 68 tarafından teyid edilmiştir. Ayrıca bkz.. Charles Picard Les
religions preheUenicpıes. Crete et Mycenes. Paris, 1948, s. 194-195.
141
MIRCEA ELIADE
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
DENİZ KABUKLARININ
SİMGECİLİĞİNE
İLİŞKİN AÇIKLAMALAR
AY VE SULAR
146
MIRCEA ELIADE
150
MIRCEA ELIADE
151
İMGELER SİMGELER
DENİZ KABUKLARININ
CENAZEYE İLİŞK İN
İNANÇLAR İÇİNDEKİ ROLÜ
154
MIRCEA ELIADE
164
MIRCEA ELIADE
İNCİNİN EFSANESİ
168
MIRCEA ELIADE
171
İMGELER SİMGELER
(1) G. F. Kunz ve Charles Hugh Stevenson, The Book ofthe Pearİ, Londra,
1908’ de incinin dağılımına ilişkin büyük bir belge derlemişlerdir; J.W.Jack-
son, "The geogrophical distribution of the use of Pearls and Pearl-Shells",
Shelis as evidence of m igration of Early Culture, Manchester, 1917, Kunz ve
Stevenson’ın bilgilerini tamamlamaktadır. Kabukların büyüsel işlevi konu
sundaki muazzam bibliyografyanın esas bölümü W.C.Hildburgh, "Cowrie-S-
hells as amulets in Europe”, Folklore, c. 53-54, 1942-1943, s. 178-195’te bulu
nabilir. Man, yayınlanmış olanı, soruna ilişkin çeşitli katkılara da bkz., M.
A. Murray, "The nıeaning of Cowrie-SheH"de cauri’nin sihirsel değerinin
yarı kapalı bir göze benzemesinden geldiğini düşünmektedir”, Ekim 1939,
no. 165, s. 167; Murray’in Sheppard’a cevabı, Ocak 1940, no. 20; Kurt Sin-
ger, "Cowrie and Boubo in early Japan", no. 61, s. 50-53’te deniz kabuğu ile
dişilik organının özdeşliğini gösteren bir Yeni Taş Heykelciğini yayınlamak
tadır: C. K. Meek, ”Cowrie shells in British Cameroun”, no. 79: bayan Mur-
ray’in varsayımına karşı; Balkanlar, no. 101; J. H. Huttons, ”Naga Mills",
no. 102; Grigson, "Central Provinces India", no. 187; C. K. Meek, "Nİgeria",
no. 36, 1941; Fiji, Mısır, Saksonlar, nö. 37; M. D. W. Jeffreys, "Caury, Vul-
va, Eye", no. 71, 1942.
(2) Penafiel, Monumentos del arte Mexicano antiguo, s. 154, yeniden ele
alan Leo Wiener, Mayan, and Mexican Origins, Cambridge, 1926, Levha 10,
res. 8.
(3) Wiener, ibid., levha IV, res. 13; levha VII, res. 14, Codex NuttalV dan
alınma, s. 16, 36, 43, 49.
172
MIRCEA ELIADE
(6) J. W. Jackson, "The Aztec Moon-cult and its relation to the Chank-cult
of India”, Manchester Memoirs, Manchester, 1916, c. 60, no. 5, s. 2.
(7) Çev. B. Karlgren, "Some fecundity symbols in ancient fchina", The Bitik
tin of the museum of Far Eastern Antiquities, no. 2, Stockholm, 1930, (s.
1-54), s. 36.
(11) Bkz., Aigremont, "Muschel und schenecke als Symbol der Vulva einst
und Jetzt", Anthropophyteia 1909, VI, s. 35-40; J. J. Meyer, Trilogie Altindisc-
her Mâchte und Feste der Vegetation, Zürih, 1937, c. I, s. 233. Ayrıca bkz.,
Man dergisi, 1939-1942.
(12) Bkz., Andersson, Children of the yellow earth. Studies in prehistoric Chi-
na, Londra, 1934, s. 305. Kurt Singer tarafından yayınlanan Yeni Taş Çağı
dişi putu (cowrie and Baubo in early Japan, s. 51), aslında iple asılmış dev
bir deniz kabuğundan başka birşey olmayan kocaman bir dişilik organı sun
maktadır. Çift kapaklı deniz kabuğu O-kuninushi yeniden doğum efsanesin
de bir rol oynamaktadır. Kurt Singer’e göre bu put, elbisesini kaldırmış du
rumda ıtsque ad partes privates (Chamberlain’in ifadesiyle) dans eden ve
tahrik ettiği gülüşle, Güneş-Tanrıça Ameterasu’yu saklandığı mağaradan
çıkmaya zorlayan, ,TGöğün korkunç kadım" olabilir. Zaten XVIII. yüzyıl do-
ğabilimcileri de midye kabukları sınıflandırmalarını, dişilik organıyla ben
zerliklere dayandırmaktaydılar. G. Elliot Smith, The Evolution of the Dra
gon, Manchester, 1919?da, Adamson’un Histoire Natıırelle dit Senegal'mın
(XVIII. yüzyıl) şu satırlarını zikretmektedir HConcha Venera sie dicta qıtia
partern foeminaem qııodam modo repraesentat: externe quident per laborium
ftssııram inteme vero propter cavitatem uterum mentientcm".
(13) Andersson, Children..., s. 304. Ayrıca bkz., C. K. Meek, Man, 1940, no.
78
173
İMGELER SİMGELER
(14) Andersson, ibid., s. 304. Tiagyli genç kızlar, bir deniz kabuğunu bekâ
retlerinin simgesi olarak takmaktadırlar; bekâretlerini kaybedince, kabuğu
takmaktan vazgeçmek zorundadırlar.
(15) Kunz ve Stevcııson. The Book of (he Pearî. s. 309'da Sourİndro Molıan
Tagore Mcmi-Mâlâ ora treatisc on Gems. Kalküta. 1881'i zikrediyor..
(2 3 ) W. jackson. \Shell-Trumpets. s. 7.
(24) Horncll. The Sacred Clıank of India. Madras. I'isheries Publ.. 1914.
zikr., Jackson. The Aztec.... sacrees dans les religions indiennes” Aunales da
Masco Gainet. c. VII. s. 292-306.
174
MIRCEA ELIADE
(30) S. Scİigmann, Das bdse Blick, Berlin, 1910, c. II, s. 126 vd., 204 vd'da
çok sayıdaki örnek.
(31) B. Laufer, Jadc, a stıtdy in Chincse Archeology and Rcligion, Ficld Mu*
scum, Chigago, 1912, s. 299, n.
(32) Laufer, op. ciL, s. 209. Ayrıca bkz., Kaıigren, Sonic fecundity svmbols,
s. 22 vd. Gişeler, les symboles de Jade dans le taoisme”. Rc\*ue d'histoire
des Religions, 1932. c. 105. s. 158-181.
(34) S. Couvreur. Li Ki. c. II, Ho Kien Fu, 2. yay., 1913, s. 252. Ayrıca bkz.,
Couvrcıır, Tso tchouan, çcv., ç. I. s. 259.
(36) Andcrsson, s. 323. Cauriler daha Yeni Taş Çağı sonu mezarlarından bi
le bulunmaktadır: bkz., K. Singcr. s. 50.
175
İm g e l e r s im g e l e r
(40) Krş., Osborn. Men of (he Old Stone age, s. 304, 305.
(42) Sir E. Wallis Budge, Amulets and Supersdtions, Oxford, 1930, s. 73.
(43) Sir Arthur Evans, The Palace of Minos, c .I , Londra, 1921, s. 32.
(49) Stephens. Incidenîs of travel in Yucatan, c. II, s. 344, zikr., Andree, Die
Metalle bei den Naturvölkers, Leipzig, 1884, s. 316.
176
MIRCEA ELIADE
177
İMGELER SİMGELER
(71) Leclerc. Traite des simples, c. III, s. 248 (Ibn cf-Bcyter, Ibn Massa vc Is-
hak Ibn Anıranı*! zikrediyor, ancak kendini yalnızca tıbbi kullanımda sınırlı
yor); Julius Ruska. Das Steinbuch des Aristoteles. I Ieidelberg, 1912. s. 133:
Hind ve Arabistan halk inanışlarında, krş., Frazer, Ocean of Stoıy, Londra.
1924, c. I, s. 212. 213 (inci tozu göz hastalıkları vs. ilacıdır).
(73) Bkz.. bizim. Traite.... s. 377. 389 (bibliyografya). Lsas kısmı W. R. Ilalli-
day, "Of snakestones". Folklore Sıudies'dc yen. yay.. Londra. 1924, s.
155*tc bulunmaktadır. Ayrıca bkz.. M. O. W. Jeffrcys. "Snakc Sloncs". Jour
nal of tfıc Royal African Society. LXI. 1942. no. 165.
(74) Örneğin bkz.. De Groot. Les fetes annuellcment.... II. s. 369, 385: Giçse
ler. "lc mythc du dragon en Chinc”, Revtte archeologiqıte, 5. dizi. c.VI, 1917,
s. 104-170, passim.
(75) Krş.. Josef Zykan, "Drache und Perlc". Artibııs Asiae, VI, 1-2. 1936 (s.
5-16). s. 9. ıcs. 1 vs.
(76) Krş., Alfred Salmony. "The magic hail and the golden fruil in ancicnl
Clıincsc art ". Arı and Thought, Ilommage a Coomaraswamy. Londra, 1947. '
s. 105-109; ayrıca bkz.. bizim. Traite.... s. 250 vd. Marc R. Santur. "Lssai sur
Lhistoirc dc la perlc a ailctte". Jahrbııch der Sdnvctzcrischen Gcsellschafi
fiir Urgesdndue, XXXV. Frauenfcld, 1945'c ulaşmadık.
(77) R.Seligmann. Der böse Dlick. II. s. 126. 209. id.. Die magisdıc IfeiFıınd
Scluttzmitıel. s. 199.
178
MIRCEA ELIADE
(78) İnci salgından korur, taşıyana cesaret verir vs; krş., M. Gaster, 'The
hebrew version of the Secretunı Secretorum". StıuÜcs and Texts, yen. yay.,
c. II, Londra, 1925-1928. s. 812.
(82) Krş.. T h e usc...", Shelis, s. 123-194; Leo Wicner, Africa and the disco-
very of America, s. 203 vd: Ilelnnıt Petri. "Dic Gcldfornıcn der Südscc".
Anthropos, 31. 1936, s. 187-212; 509-554 (para olarak cami). 208 vd. (para
olarak inci). ıM. J. M.Faddegon. "Noticc sur les cawris" kullanılamadı. Isis.
c. 19, 1933, s. 603.
✓
(83) Karlgren, s. 34.
(85) M. Usencr. "Die perle Aus der Geschichtc eines Bildcs". Theologische
Abhandlungen C von Weizsöcker...gc\vidmet. Fıiburg. 1892. s. 201-213: Cari
Martin Edsman, Lc Baptcmc de fen, Leipzig-Uppsala, 1948. s. 190 vd.
(87) A. Ililgcnfcld, "Der königssohn und dic Perle". Zeitschrift fıır \vissensc-
hcift liche Theologie. c. 47. 1904, s. 219-249: R. Reitzcnistcin, Das Iranische
Erlösııngmysterinm. Bonn. 1921. s. 72 vd. (başat eser): Fdsman. s. 193. n. 4:
Widengıcn. Der İranisehe.... s. 105 vd.
179
MIRCEA ELIADE
BEŞİN C Î BÖLÜM
SİMGECİLİK VE TARİH
181
İMGELER SİMGELER
193
İMGELER SİMGELER
SİM G E LE R YE KÜLTÜR
208
MIRCEA ELIADE
212
MIRCEA ELIADE
216
MIRCEA ELIADE
217
İMGELER SİMGELER
(4) Henri de Labac, Aspects du Bouddhisme, Paris, 1951, s. 57, 66-67. Bu so
run hk. bkz., R. Bauerreiss, Arbor Vitae. "Lebensbaum" und seine Vernon-
dung in Liturgie, Kunst und Brauchtum des Abendlandes, Münih, 1938, Bav-
yera Benediktin Akademisi, HL
218
MIRCEA ELIADE
. des premiers siecles”, Konferans, proceedings of the Vlfh. Congress for the
History ofReligions, Amsterdam, 1951, s. 33-52; ve bizim, Mythe dc FEternel
Retourys. 152 vd.; Kari Lövith, Meaning in History, Chicago, 1949.
(13) Dünyanın simge ile dönüşmesini iyi anlamak için, kutsalın tezahür et
mesinin diyalektiğini hatırlamak yeterlidir: bir nesne tamamen kendi kala
rak kutsal haline gelmektedir (Yukarıya bkz.).
219