Professional Documents
Culture Documents
Akala nila na sila na lang dalawa ang naninirahan sa lugar na iyon. Pero, hindi nila napansin
sa mga taong nakalipas na merong misteryosong nilalang na naninirahan din doon.
Isang gabi habang mahimbing na natutulog ang mag-asawa, bumangon si Gualyi dahil sa
narinig na kumakaluskos sa labas. Agad namang ginising ni Gualyi si Churalyi, ang bana. “Ano
ba iyon? May narinig ka ba?,” tanong ni Gualyi. “Oo, may narinig ako. Wala iyon. Nahuhulog
lang na mga dahon iyon. Sige, matulog ka na.,” sagot ni Churalyi.
Pabalik na sana sa pagtulog ang mag-asawa, nang may narinig ulit si Gualyi. Dahil dito, lumabas
si Churalyi sa kanilang bahay dala-dala ang palakol para tingnan kung ano ang nangyayari. Sa
isang madilim na sulok, napansin niya ang isang hayop na mas malaki sa kanyang bahay na
tumitingin sa kanya. Sa isang saglit, inihagis niya ang kanyang palakol diretso sa dibdib ng
hayop, ngunit maliit lang na sugat ang kanyang nagawa.
Pero di kalaunan, nagpakilala ang hayop na hindi siya masama. Ipinaliwanag niya na
dumating siya para tulungan si Churalyi na puksain ang mga masasamang nilalang sa
Underworld o sa mundo ng mga patay.
Pagdating ni Churalyi sa kanyang bahay, agad siyang kinamusta ni Gualyi at hinatid ang
balita na siya ay buntis. Ilang buwan ang nakalipas, nanganak si Gualyi ng isang malusog na
lalaki at pinangalanan itong Coco.
Ilang taon ang nagdaan, si Coco na ang namuno ng malawak na lupain ng Kalsangi matapos
siyang iniwan ng kanyang mga magulang. Siya ay namuhay ng masagana at nagkaroon na ng
sariling pamilya.
Ang Sirena at si Santiago – Mitolohiya mula sa Pagadian
Posted on July 8, 2015 by Blogadag
Noong unang panahon, pinaniniwalaan ng mga ninuno natin ang mga sirena, mga mahiwagang
nilalang na kalahating tao at kalahating isda. Patok rin noon ang pinag-uusapang gantimpala sa
sinumang makakahuli ng sirena, patay man o buhay.
Nakumbinsi ni Santiagong mag-usap silang dalawa at dahil dito ay naging malapit sila sa
isa’t-isa. Nagpakilala naman ang sirenang si Clara sa binata. Pagkatapos nang nangyari, araw-
araw na silang nagkikita at nag-uusap sa lugar na iyon hanggang sa nahulog sila sa isa’t-isa.
Pagkalipas ng tatlong araw ng hindi pag-uwi ni Santiago, nagtaka na ang kanyang pamilya at
nagsimulang mangamba. Sa pag-aalala ay pinatawag ng kanyang mga magulang ang ibang mga
mangigisda para hanapin ang kanilang anak.
Sa kabilang dako ay naroon sina Santiago at Clara sa lugar na nakasanayan nilang puntahan,
sa likod ng malaking bato kung saan silang unang nagkita. Nakikipaglaro ang magkasintahan sa
mga isda nang biglang dumating ang grupo ng mga mangingisda na nagulat sa kanilang nakita.
Sinulong nila ito dahil akala nila’y ginayuma niya si Santiago upang maging isa sa mga
sinasabing bihag ng mga sirena. Agad namang pinrotektahan ng lalaki ang kanyang minamahal
at sa kasamaang palad ay natamaan ito ng balsa at namatay. Sinikap ng sirenang makaalis ngunit
naabutan din siya at sunod na pinatay.
Sinabi ng mga isda ang katsunami_1nilang nakitang marahas na pagpatay sa dalawa sa puno ng
kaharian ng mga sirena na napuno ng galit kaya’t gustong bigyan ng parusa ang mga tao upang
matuto ang mga ito. Nagpakawala sila ng napakalakas na alon, o tinatawag na “tsunami” sa
kasalukuyan, na naglunod at pumatay sa mga mangingisda at nagdulot ng malaking pagkakasira
sa buong lungsod ng Pagadian.
Magmula noon, ang isinumpang kasarian ang nagpahirap ng kanyang kalooban. Walang hihigit
sa kawalang pag-asa ng isang umiibig sa malumbay na si Pygmalion. Hinahagkan niya na
mapang-akit na mga labi ngunit walang katugon; hinahaplos niya ang mga kamay, at ang
maamong mukha na wala naming katinag-tinag; pinapangko niya sa kanyang bisig ngunit
nananatiling malamig at walang tugon ang kaulayaw. May panahong nagpanggap siyang batang
naglalaro. Subukan niyang bihisan ng iba’t ibang naggagandahan roba at naiisip niyang
nalulugod ang kapiling. Dinadalhan niya ng iba’t ibang regalo katulad ng paghahandog ng isang
nanunuyong binate sa dalaga, mga ibon, iba’t ibang bulaklak at nakikini-kinita niya ang
masayang mukhang tugon na may lakip na pag-ibig. Inihihiga niya ito sa malambot na kama at
kinukumutan pa upang hindi ginawin sa gabi – katulad ng ginagawa ng isang batang babae sa
kanyang manika. Ngunit hindi na siya bata, hindi siya makakapagpanggap nang matagal. Sa huli
siya’y sumuko, tunay na aba at kahabag-habag ang kanyang anyo – iginupo ng isang pag-ibig sa
isang walang buhay.
Ang marubdob na pag-ibig na ito’y hindi nalingid sa diyosa ng pag-ibig na si Venus. Nasaksihan
niya ang kamangha-manghang pag-ibig na iyon ng natatanging mangingibig at siya’y desididong
tulungan ang binatang lipos ng pag-ibig.
Ang pista ni Venus ay nagmula sa Cyprus kung saan siya kinikilalang diyosa. Ang mga handog
na makikinis at mapuputing sungay ng usa ay nasa kanyang altar. Ang usok ng insenso ay
maaamoy mo sa saanmang dako. Sa karamihan ng mga naroon sa kanyang temple ay makikita si
Pygmalion na nananalanging tulungan siya ng diyosa na makatagpo ng katulad ng kanyang obra
ngunit talos na ng diyosa ang nasa puso ng binate. Bilang tanda na dininig niya ang panalangin ni
Pygmalion, tatlong ulit niyang pinagningas ang apoy sa altar na mabilis bumulusok sa hangin.
Ang lahat ng ito’y nasaksihan ng binate.
Ang palatandaang iyon ang nagsilbing alaala kay Pygmalion kaya’t nagmamadali siyang umuwi
at hinanap ang nilikhang pinaghandugan ng kanyang puso. Naroroon sa kanyang pedestal ang
nakamamanghang kagandahan. Hinaplos niya ito at ito’y tumugon. Natigilan si Pygmalion. Siya
ba’y nililinlang ng kanyang damdamin? O lubos ngang nararamdaman niya ang init ng kanyang
halos? Siniil niya ang labi ng kanyang obra nang buong pagsuyo at naramdaman niya ang mainit
na pagtugon nito. Hinawakan niya ang mga kamay, mga braso, at mga balikat nito. Ang
katigasan nito’y nawala katulad ng pagkalusaw ng kandila sa kainitan ng araw. Ginagap niya ang
braso ng kanyang nilikha, may pulso ito at pumipintig! Naisip niya kaagad si Venus. Ginawa
lahat ito ng diyosa ng pag-ibig! Hindi kayang mamutawi sa kanyang mga labi ang labis na
pasasalamat at kaligayahan. Niyapos niya ang minamahal. Makikita sa mga mata ni Pygmalion
ang tugon: mabining ngiti at namumulang mukha.
Pinarangalan ang kanilang pag-iibigan at maging ang diyosa ng pag-ibig ay dumalo upang
masaksihan ang kanilang pag-iisang dibdib. Walang makapagsasabi kung ano ang nangyari
pagkatapos, maliban sa pinangalanang Galatea ni Pygmalion ang minamahal. Ang kanilang anak
ay tinawag naman niyang Paphos, sunod sa pangalan ng lugar kung saan ipinanganak si Venus
Ang Lalaking Buffalo
Base sa salaysay ni Robert Harry Lowie
Sa isang malayong lugar ay may mahirap na matandang mag-asawa. Hindi sila makakuha ng sapat na
pagkain at wala rin silang anak kaya’t wala silang makatulong sa paghahanap ng kanilang makakain.
Dahil sa kagutuman, lumabas ang matandang lalaki upang magbaka-sakali. Sa daan ay nakakita siya ng
bakas ng kawan ng buffalo. Sinundan niya ang bakas hanggang sa lugar kung saan huminto ang kawan.
Tanging namuong dugo lamang ang kanyang natagpuan, hinubad niya ang kanyang kamiseta at binalot
ang namuong dugo.
Nang gabing iyon, nagpakulo ng tubig ang matandang babae at inihulog ang namuong dugo sa kaldero.
Subalit bago pa kumulo ang tubig ay nakarinig silang mag-asawa ng iyak n isang sanggol na lalaki mula
sa loob ng kaldero. Kinuha niya ang sanggol at pinatuyo sa kanyang bisig at inari nila ito bilang tunay na
anak. Napansin ng mag-asawa ang mabilis na paglaki ng bata sa loob lamang ng ilang araw. Nagulat ang
matandang lalki sa kanyang natuklasan, napakahusay ng bata sa pagpana. Sinabi niya sa matandang babae
na bihasang mangaso ang kanilang anak at nais niyang utusan ito upang kumuha ng kanilang makakain.
Kinabukasan, inutusan ng matandang lalki ang batang mangaso. Mabilis at nananabik pang tumalima ito s
autos ng ama. Hindi naglaon ay bumalik siyang may dala-dalang hayop na mas malaki sa daga. Niluto
nila ito at kinain. Kinabukasan, muling nangaso ang bata at nakapag-uwi ng kuneho na siya nilang
ipinanghapunan. Ganoon uli ang ginawa ng bata nang sumunod na mga araw at nakahuli naman siya ng
mga hayop gaa ng badger, usa, elk, at marami pang iba na ginawa nilang pagkain.
Lumipas ang mga araw at naging ganap na binata ang ampon ng mag-asaawa. Nais niyang bumisita sa
isang lugar kung saan maraming tao ngunit bago siya umalis ay tiniyak niyang may sapat na pagkain ang
kinalakhang mga magulang hanggang sa mga huling sandal ng buhay ng mga ito.
Makalipas ang ilang araw ng paglalakbay, napadpad siya sa isang tribu. Nakaharap niya ang pinuno at
matapat niyang sinabing hinahanap niya ang kanyang kalahi ngunit hindi niya alam kung saan siya
nagmula. Sa habag ng pinuno ay kinupkop siya’t hinayaang mamalagi sa kanyang tribu. Hindi naglaon ay
umibig ang binata sa anak na dalaga ng pinuno. Dahil sa angking kagalingan sa pangangaso,
pinahintulutan siya ng pinunong makasal sa dalaga.
Isang gabi, sinabi ng lalaki sa buong tribu na may malaking bagyong parating. Ibinilin niyang itali nang
mahigpit ang kanilang mga tepee. Kinaumagahan, nakita nilang may mga patay na buffalo sa harapan ng
bawat tepee. Noon napagtanto ng lalaki na siya ay bahagi ng tribu ng buffalo ngunit labis niyang mahal
ang kanyang asawa kaya’t ibinilin niya na upang manatili siya sa piling nito, hindi dapat bigkasin ang
mga katagang bisirong buffalo.
Pagkalipas ng ilang linggo, habang naghahanda ang mga tao sa panghuhuli ng buffalo, sa labis na
kasabikan sa gawain, nakalimutan ng babae ang tagubilin ng kanyang asawa. Malakas itong sumigaw ng
“Patayin ang bisirong buffalo!” Kagyat ay tumalilis ang lalaki palayo sa tribuo, nagpapalit-anyong buffalo
habang tumatakbo. Tinawag siya ng asawa upang bumalik ngunit hindi na siya lumingon. Namuhay siya
sa mga nalalabi niyang araw kapiling ang kanyang kauri – ang mga buffalo.
Ang Mainit na Sibol sa Tiwi (Bicol)
Ayon sa mga matatandang tao sa Tiwi, Albay, ang ngayong maiinit na sibal ay dating isang
payapa at maunlad na baryo. Sa nayong ito nakatira si Rosa, isang napakagandang babae, na may
maraming manliligaw sa iba’t ibang lugar.
Isang araw, bumaba sa lupa ang anak ng Diyos ng Araw upang maglakad. Sa kanyang
paglalakad, nakita niya si Rosa at tulad ng karaniwang mortal, naakit siya ng kanyang
kagandahan.
Nang magbalik siya sa kanyang kaharian, agad-agad niyang sinabi sa kanyang ama na natagpuan
na niya ang babaeng pakakasalan. Subalit ayaw ng Diyos ng Araw na siya’y payagang
magpakasal sa isang dalagang taga-lupa.
Nang sumunod na araw, tumanggi siyang magdala ng liwanag, tulad nang kanyang nakagawiang
gawin. Dahil dito, sa buong isang lingo, napakadalimi ng daigdig ng tao. Akala niya’y dumating
na ang katapusan ng mundo. Nang makita ng Diyos ng Araw ang madilim na daigdig, naawa
siya sa mga tao kaya’t sa katapusan ay pumayag na rin siya sa pagpapakasal ng kanyang anak sa
dalagang taga-lupa.
Lumabis ang tuwa ng binata sa pagbabagong-isip ng kanyang ama at ginusto niyang bumaba
kaagad sa lupa. Sa kanyang pagmamadali, gayunman, nalimutan niyang alisin ang nagbabaga
niyang damit. Sumakay rin siya sa karwahe niyang apoy, na hinihila ng mga kabayong
bumubuga ng apoy. Nalimutan rin niyang alisin sa kanyang mga mata ang kapangyarihang
masunog ang anumang bagay na kanila nakikita. Kayat nang marating niya ang baryo na
tinitirhan ng magandang dalaga, ang lahat na natitigan niya ay nagningas. Nasunog na lahat ang
mga bahay, puno, tao, kasama ang magandang dalaga. Nang humupa ang apoy, walang natira
kundi ang bukal na pinagbabalunan ng maiinit na tubig.
Hanggang ngayon dinadalaw pa rin ng mga dayuhan ang mga maiinit na bukal sa Tiwi, lalo na
yaong mga may rayuma, na nakahahanap ng ginhawa buhat sa maiinit nitong tubig.
~Mula sa Balanghai
Ang Pakikipagsapalaran ni Maui
Si Maui ay ang anak na lalaki nina Taranga at Makeatutara. Maaga siyang lumabas sa
sinapupnan at ibinalot sa buhok mula sa pagkakapusod ng kanyang inang si Taranga at itinapon
sa dagat. Iniligtas siya ng espiritu ng karagatan at ibinigay kay Tama-nui-ki-te-rangi upang
palakihin. Nagbalik siya sa bahay ng kanyang mga magulang upang makasama sila at ang apat
na kapatid. Hindi siya nakilala ng ina kaya’t pinalayas siya nito. Nag-aalangang lumapit sa pinto
si Maui. Bago umalis ay sinabing. “Aa;os alp. Ayon sa iyong kagustuhan. Marahil nga ay anak
ako ng isang estranghero subalit naniniwala pa rin akong isinilang ako malapit sa dagat at binalot
mo ako sa iyong bigkis na nagmula sa iyong buhok, at itinapon mo sa dagat. Iniligtas at
kinupkop ako ni Rangi sa kanyang tahanan sa himpapawid. Kilala ko rin ang pangalan ng iyong
mga anak.” Matapos isa-isahin ni Maui ang pangalan ng mga kapatid, sinabi rin niya na ang
pangalan niya ay Maui-tikitika-a-Taranga na nangangahulugang “Maui, ang pusod ni Taranga”.
Sa wakas ay kinilala siya ng ina.
Natuklasan niya rin ang sikreto ng apoy mula naman sa mga daliri ng diyosa ng apoy
na si Mahuika. Nang matuklasan niya ang pagkawala ng apoy sa buong mundo, dinalaw niya si
Mahuika at hiningi nang paisa-isa ang daliri ng diyosa. Napagtanto nitong nililinlang lamang
siya ni Maui kaya’t gamit ang natitirang daliri, hinabol niya ito ng apoy na naging sanhi ng
pagkasunog ng daigdig. Nag-anyong lawin si Maui subalit nahirapan siyang tumakas sapagkat
sinunog ni Mahuika ang lupa at dagat. Nanalangin si Maui sa mga ninuno niyang sina
Tawhrimatea at Whatirimatakataka na siya’y tulungan. Nagpadala ang mga ito ng ulan kaya’t
napawi ang apoy. Natutong gumamit ng apoy sa pagluluto ang tribu nina Maui. Ginamit din nila
ito sa pagpapanatili ng init sa panahon ng taglamig.
Nanirahan si Maui sa bahay ng kanyang mga magulang kasama ang kanyang mga
kapatid. Napansin niya na tuwing umaga ay nawawala ang kanyang ina. Isang araw, nag-anyong
kalapati si Maui at sinundan si Taranga. Natagpuan niya ito kasama ang amang si Makeatutara.
Si Maui ang unang taong namatay at dahil nabigo siya sa kanyang misyon, ang lahat
ng tao ay ipinanganganak na mortal.
Anubis
Si Anubis ay isa sa mga diyos ng patay. Sinasabing siya ang ikaapat na anak ni Ra, ang diyos ng
araw. Subalit ayon sa bagong natuklasang kasulatan, si Anubis ay anak ng diyosa ng kamatayan
na si Nephthys, kundi kay Osiris na diyos ng kamatayan ay kay Set,ang diyos ng kasamaan na
kapatid ni Osiris.
May kakaibang anyo si Anubis. Ang katawan niya ay sa tao ngunit ang ulo niya ay sa jackal,
katulad ng isang mabangis na aso. Nang maglibot sa mundo si Osiris, sinamahan siya ni Anubis.
Ngunit nang patayin ni Set si Osiris, si Anubis ang tumulong kina Isis at Nephthys na isaayos
ang bangkay. Napagdesisyunan niyang ibalot ng tela ang buong katawan ni Osiris upang hindi
masira ng hangin. Ito sa kasalukuyan kilala bilang mummification. Siya rin ang pinaniniwalaang
kasama ng mga namamatay sa bago nilang daigdig, ang Tuat o underworld. Makikita ang mga
imahe ni Anubis na nagbabantay sa libingan ng ma paraon.
Ayon sa Aklatng mga Patay, dapat na inaalis ang mga lamang loob ng mga namayapa, maliban
sa puso na pinangangalagaan ng scarab beetle. Si Anubis ay kasama rin sa mga nagpapasya kung
saan mapupunta ang mga namamatay.
Nalungkot nang husto si Izanagi sa pagkawala ng asawa kaya’t pinuntahan niya ito sa Yomi, ang
madilim na lupain ng mga patay. Natagpuan niya si Izanami at pinilit na isama pabalik sa
kanilang tahanan sa daigdig ng mga buhay. Pumayag ang diyosa subalit nagsabi itong
mammahinga na muna sa kanyang silid.
Nainip sa paghihintay si izanagi kaya’t lihim niyang pinuntahan ang asawa. Pagpasok niya sa
kuwarto, tumambd sa kanya ang naaagnas at iinuuod na katawan ng dating maganda at kahali-
halinang si Izanami. Napatakbo sa takot si Izanagi at nagmamadaling nilisan ang Yomi.
Pagdating ni Izanagi sa kanyang tirahan, agad niyang nilinis ang sarili. Nang siya ay naghilamos,
isang diyosa at dalawang bathala ang lumabas mula sa kanyang mukha. Si Amaterasu-omikami,
ang diyosa ng araw, ay nanggaling sa kanyang kaliwang mata. Si Tsukuyomi, ang diyos ng
buwan ay nagmula naman sa kanang mata ni Izagani. Lumabas sa ilong si Susanoo, ang diyos ng
bagyo at dagat. Itinalaga ni Izagani ni Amaterasu na mamuno sa kalangitan at ipinagkaloob ditto
ang sagradong kuwintas niya. Nagalit si Susanoo sa ginawang ito ng ama. Nagreklamo ito at
dahil doon, pinarusahan siya ni Izanagi. Sa halip na [amunuan ang katubigan, ipinatapon niya si
Susanoo sa Yomi. Bago umalis, nagtungo siya sa kalangitan upang umano’y magpaalam kay
Amaterasu.
Sinimulan ni Amaterasu ang tunggalin sa pagbali ng espada ng kapatid sa tatlo; nginuya niya ito
at inuluwa. Lumabas ang ulap mula sa kanyang bibig at nabuo ang tatlong diyosa. Kinuha ni
Susanoo ang kuwintas ng buhay na nakatali sa buhok at braso ni Amaterasu. Kinagat niya ang
beads ng kanyang ngipin at mula rito ay lumabas na limang diyos. Ipinahayag ni Susanoo ang
kanyang pagkapanalo subalit hindi pumayag ang kapatid at sinabing siya ang nanalo dahil
nagmula ang mga ito sa kanyang alahas. Hindi pinansin ni Susanoo ang pagtutol ni Amaterasu at
sa halip ay nagdiwang ito sa pamamagitan ng pagdadala ng napakalaking kasiraan sa daigdig.
Winasak niya ang mga palayan at ang mga irigasyon ng tubig. Nagalit nang lubusan si
Amaterasu nang balatan ni Susanoo ang isang kabayo at ihagi ito sa lugar kung saan naghahabi
ang kapatid at kanyang mga utusan. Isa sa mga utusan ni Amaterasu ang namatay sa matinding
takot. Dahil sa pangyayaring ito, idagdag pa ang ginawa ni Susanoo sa kabayo na itinuring na
sagrado ng diyosa, nagpupuyos sa galit na umalis si Amaterasu at nagtago sa kuweba ng
Iwayado. Bunga nito, binalot ng kadiliman ang buong daigdig.
Ang mga diyos ng kasamaan ay lubos na nagdiwang dahil magagawa nila ang masasamang balak
nang hindi makikilala. Ngunit ang mabubuting diyos ay nakiusap sa diyosa ng araw na bumalik
na sa daigdig ngunit hindi sila pinakinggan nito. Nagplano ang mga diyos at diyosa. Nakakita
sila ng tatyaw na tumitilaok sa pagbubukang-liwayway. Gumawa sila ng salamin sa
pamamagitan pagsasabit ng mga hiyas. Pagkaraang maihanda ang tatyaw at salamin sa labas ng
kuweba ni Amaterasu, pinakiusapan nila ang diyosa ng bukang-liwayway na si Ameno-uzume na
sumayaw nng pabaligtad.
Nagsimulang tumilaok ang tatyaw at sumayaw ang diyosa, ang kanyang paa’y lumikha ng
napakalakas na ingay. Hanggang sa madala ang diyosa ng kanyang sayaw at hinubad ang
kanyang kasuotan. Lahat ng mga diyos na lalaki ay nagtawanan. Hindi napigilan ni Amaterasu
ang sarili na usisain ang nagyayari kaya’t lumabas siya. Bumungad sa kanya ang sariling anyo sa
salamin at nabihag siya ng kanyang sarili. Noon lamang niya nakita ang kanyang maringal na
kagandahan. Nawala ang kalungkutan ni Amaterasu. Muli niyang niliwanagan ang daigdig at
nakipamuhay muli.
Dumalaw si Vishnu kay Indra sa katauhan ng isang batang Brahma at malugod naman
siyang tinanggap nito. Pinuri ni Vishnu ang napakaringal na palasyo ni Indra at sinabing wala
pang naging hari ang nagkaroon ng gayong karingal karingal na palasyo. Sa simula ay nagmalaki
si Indra sa kagandahan ng kanyang palasyo at nalilibang sa kaalaman ng bata sa mga ninuno ng
hari ngunit siya’y nanghilakbot nang magkuwento ang bata ukol sa paglikha at kamatayan ng
kanyang mga ninuno, maging ang hindi mabilang na daigdig na may kani-kaniyang Indra. Sinabi
ng batang nakita na niya ang lahat ng iyon. Habang nagsasalita, nakita ng bata ang isang hanay
ng mga langam na naglalakad sa bulwagan. Tumawa ito nang malakas. Nagtanong si indra nang
may kababaang loob kung bakit siya nagtatawa at sinabi ng bata na ang mga langgam na
kanilang nakikita ay mga dating Indra. Isa pang panauhin ang dumating sa bulwagan, si Shiva,
na nag-anyong ermitanyo. Sa kanyang dibdib ay nakapaikot ang mahabang buhok ngunit may
puwang sa gitna. Ipinagtapat ni Shiva na ang bawat hibla ng buhok ay katumbas ng buhay ng
isang Indra, kapag nahulugan ito ng isang buhok, isang Indra ang mamamatay at papalitan ng
iba.