शवरायां

चे
बालपण
सं
कलन : गरीष दा ं
टे
, मनमाड

शवरायांचा ज म हा १९ फेु वारी १६३० रोजी शवनेरीवर झाला. नं

तर तीन चार
म ह यां
नी शहाजी महाराजां
नी बाल शवाजीचे पुमु खावलोकन वधीयु के ले ढे
. पु
वष द ड वष हे सव कुटु
ं
ब शवने री वरच एक त होते. या नं
तर १६३२ ते१६३६ ा
दर यान शहाजी महाराजां नी नजाम वं शातील लहान पोराला गाद वर बसवू न
नजामशाही वतःच चालवायचा य न के ला . या मू ळे१६३२ ते१६३६
म ये शहाजी महाराज आ ण सं भाजी राजेमोघालांशी लढ यात म न होते . पुढे
१६३६ या उ राधात नजामशाही बु डा यावर शहाजी राजे
 आ दलशहा कडे बारा
हजारी “ फजद ” वजीर हणू न गेले.
तहा माणे शहाजी महाराजां
ना रान ला खानाबरोबर कनाटकात घाईने जावे लागले .
तहा माणे  गडकोटां
चा ताबा मोगली सरदारां
नी यांचेप ात घेतला व बादशहा या
आ  ेमाणेजजाई वगै रना शवने री व न आप या सव जीनगी वगै रे
सह उत
दले
.   थम जजाबा ना “ चौलात ” ठे वायचा शहाज चा य न होता.
परं
तु
 पोतुगीजां
नी जजाबा ना यां या ह तून नेऊन इतर ठे व याची सूचना
केली. ते
हा शहाजी राजां
नी शवाजी व जजाई यां ना खेड ( शवापू
र) ला पाठ वले.
तथे
  यां
चा वषभर मुकाम होता. खे ड ( शवापू र) हेदादाजी क डदे वाने
शहाजी महाराजांया आ व े न नु कतेच वसवले होते
.
पु
ढे  इ.स.१६३७ या अखे र जजाई शवाज सह कनाटकात गे या असे
कागदप ांव न प होते . कनाटकात कं
पलीला शहाजी राजांया सोबत १६३७
ते
 १६४२ साला पयत शवाजी आ ण जजाऊ हे   तथे
च होते . तथे
शहाजी महाराजां
नी शवाजी ७ वषाचेझा यावर अ र ओळख व जु जबी
ग णत  यावे ळ या प तीने शकवले . या काळ एवढे च काय ते श ण
“अ ययना ” खाली व ैणकां ना दलेजात असे . परं
तुव डलां या ावहा रक
अनुभवाचा मु लांना पूण वाटा घे ता येत होता. वै यां
ना आप या हशोबापु रता
लेखन वाचनाचा सराव असे . य आ ण ा णां ना अ र ओळखी
नंतर , जर  यात धंदा रोजगार करावयाचा असे ल तरच तो या सं कारानंतर अ धक
लेखन वाचनाचा सराव करी अ यथा वं शातील मो ा माणसा या सा यात रा न
या या कडू न पारं पा रक कला कौश य शकत असे . या  माणेशवाजी
महाराजांनी महादे व भटाकडू न अ र ओळख क न घे तली व
तलवारबाजी, घोडे वारी व इतर अ य कला या या ेात माहीर असणा या
कडून याच काळात शकू न घेतले आ ण सग यात मह वाचेहणजे राजनीती
चे डाव पे च अथवा राजकारभाराची कायप ती हे सव शवाजी महाराजां नी ा
काळात आपले वडील शहाजी महाराज व वडील बं धू संभाजी महाराज ां या
कडू न शकले . याच दर यान १६४० या अखे रीस शवाजी महाराज यां चेल न
नबाळकर पवार यां या “ जऊबाई” नावा या मु लीशी झाले . तचेसासरचेनाव
“ सईबाई ” असे  ठे
वले. पु ढे १६४२ साली शहाजी महाराजां व
आ दलशाहीतील कार थाने वाढली र लाखान मे यावर याचा पोरगा कमकतु वी
नघा याने अफजलखानाला याची जहागीर मळाली व याने बाजी घोरप ासारखे
सरदार गोळा क न शहाजी महाराजां व कार थान रचले .
या नुसार शहाजी महाराजां चा बराच  दे श यां या कडू न आ दलशाहने काढून
घेतला व यां चेच भाऊबं द बाजी घोरपडेयांना दला तसे च शहाजी राजे ां चे
मुता लक दादाजी क डदे व  ां ची बाही बाजी घोरपा ाने कापली . हे सव बघून
आ दलशाहीतील आपली पकड ढली पडते य आ ण आप या व षडयं
शजते य हे बघून शहाजी महाराजां नी  शवाजी आ ण जजाऊ ां ना पु
णेां तात
पाठव याचा नणय घे तला. या सोबतच आपण आ दलशाही सोडू इ छतो अ या
आशयाचे बोलणेयां नी  आ दलाशहाशी  लावू न ठेवले. १६४२ या अखे र शवाज
राजांना शहाजी महाराजां नी श का, झ ा सोबत पे शवे जु
, मुमदार, सबनीस, व
सै यासह पुणेांती रवाना केले ा मूळे शहाजीराजे मोघलांशी संधान साधताय क
काय ाची भीती आ दलाशाहाला झाली या मू ळेआ दलशाहनेशहाजीशी
चालले या वादावर पडदा टाकत शहाजी रा यां ना काढून घेतले या जहा गरी पेा
जा त कमतीचा स मान दला. १६४४ साली आ दलशाहनेशहाजी रा यां ची
आधी या ( काढून घेतले या ) ४ ल जहा गरी ऐवजी ५ लाखाचा सु भा बं
गलोर
दला व तकडेरवाना के ले(अथात शहाजी रा यां सार या बळ सरदाराचे
मोघलांकडे जाणेचां
गले नाही ा भीतीने शहाजीराजां
शी आ दलशाहने जु
ळवू
न
घेतलेव इकडेमोघालां शी सं धान साधायला नको हणू न तकडेकनाटकात
बंग ळला रवाना केलेइथे   शवाजी महाराजां
ना पुणे ांती पाठवून शहाजी
महाराजां
नी मोठ राजक य खे ळ तर खे ळलीच पण चालू वातावरणाचा फायदा
घेऊन शवाजी रा याकडू न या  कारची बं डयु काय कर याचे आदेश पाठवले
होतेप र थतीचा फायदा उठव यात शहाजी राजेपुहा एकदा यश वी झाले.
अव या १२-१३ ा वष शवाजीराजां ना वतंवाटचाल करावी लागली पण वतः
शहाजी महाराज व शवाजी महाराजां चेवडील बं धूसंभाजी महाराजांवर दे
खील
याच वयोमानात अ या कारची जवाबदारी अंगी पडली होती हेनमू
द कर यासारखे
आहे तर शहाजी महाराजां
वर यां या लहानपणी (१० ा वष ) अ याच कारे
जवाबदारी पडली असतांना यांना यांचेथोरले चुलत बंधू
  संभाजी राजे ांचा
आ य अथवा मागदशन मळाले तर शवाजी राजां चेवडील बंधूसंभाजीराजेयां
ना
तर अशा (९ ा वष )  वे
ळेत  वतः शहाजी राजांचेमागदशन मळाले . शवरायां
ना
मागदशन मळाले तेजजाऊं चे
. याच राजमाते
ने मग पुढेचालू
न वरा याला प हले
छ पती दले .

सं
दभ ं
थ : ी छ पती शवाजी महाराज यां
चेवचीक सक च र
वाध व उ राध)
(पू
ले
खक : वा. सी. ब े
(१९७२)
सं
दभ ं
थ : chatrapati Shivaji : से
तू
माधवराव पगडी
Pdf व सं
कलन : गरीष दा ं
टे
, मनमाड (ना शक)