You are on page 1of 46

1

TABELAS — LATIM

Vittorio Pastelli

v. β 1 | 22.fev.2018

Uma série de tabelas, quadros sinóticos, dicas de composição de advérbios e conjunções, números e numerais e um glossário
de advérbios e conjunções para auxilio na leitura de textos em latim.
2

Substantivos
Declinações

1a 2a 3a 4a 5a

Singular F M M N M F N M M

Nominativo carta dominus puer vinum rex civis jus satus res

Acusativo cartam dominum puerum vinum regem civem jus satum rem

Genitivo cartae domini pueri vini regis civis juris satus rei

Dativo cartae domino puero vino regi civi juri satui rei

Ablativo carta domino puero vino rege cive jure satu re

Plural

Nominativo cartae domini pueri vina reges cives jura satus res

Acusativo cartas dominos pueros vina reges cives jura satus res

Genitivo cartarum dominorum puerorum vinorum regum civium jurum sattuum rerum

Dativo cartis dominis pueris vinis regibus civibus juribus satibus rebus

Ablativo cartis dominis pueris vinis regibus civibus juribus satibus rebus
3

Substantivos (sinótico)
1a 2a 3a 4a 5a

Singular F M M N M F N M M

Nominativo carta dominus puer vinum rex civis jus


us res

Acusativo
m jus
m
Genitivo cartae
i is us rei

Dativo cartae
i
o
Ablativo carta
e u re

Plural

Nominativo cartae domini pueri vina reges cives jura redditus res

Acusativo
(a)(o)s vina reges cives jura redditus res

Genitivo
rum (i)um
Dativo

Ablativo
is (i)bus
4

Pronomes
Pronomes pessoais 1a e 2a pessoas
‘Eu’ e ‘nós’ ‘tu’

Singular Nominativo ego tu (tb. Vocativo)

Acusativo me te

Genitivo mei tui

Dativo mihi tibi

Ablativo me te

Nominativo nos vos (tb. Vocativo)

Acusativo nos vos

Plural Genitivo nostrum/nostri vestrum/vestri

Dativo nobis vobis

Ablativo nobis vobis


5

Demonstrativos (pronomes pessoais anafóricos =


pessoais de 3a pessoa)
esse | ele

M F N

SINGULAR Nominativo is ea id

Acusativo eum eam id

Genitivo eius eius eius

Dativo ei ei ei

Ablativo eo ea eo

PLURAL Nominativo ei/ii eae ea

Acusativo eos eas ea

Genitivo eorum earum eorum

Dativo eis/iis eis/iis eis/iis

Ablativo eis/iis eis/iis eis/iis

Empregados na função de pronome pessoal de terceira pessoa (ele, ela)


ou em correlação com o relativo qui (is qui = aquele que, quem).

São pronomes pessoais de 3a pessoa que funcionam também como demonstrativos.


6

Demonstrativos (sinótico)
esse | ele

M F N

SINGULAR Nominativo is ea id

Acusativo eum eam id

Genitivo eius

Dativo ei

Ablativo eo ea eo

PLURAL Nominativo ei/ii eae ea

Acusativo eos eas ea

Genitivo e(o,a,o)rum

Dativo
eis/iis
Ablativo
7

Pronomes reflexivos de 3a pessoa

Singular/Plural Singular Plural

Nominativo – – –

Acusativo se/sese ele, ela, isso (mesmo) eles (mesmos)

Genitivo sui dele, dela, disso (mesmo) deles (mesmos)

para ele, ela, isso


Dativo sibi para eles (mesmos)
(mesmo)

de/com/por ele, ela, isso


Ablativo se/sese de/com/por eles (mesmos)
(mesmo)
8

Pronomes possessivos

Meu meus, -a -um [voc. mi]

Teu tuus, -a, -um

Seu suus, -a, -um

Nosso noster, nostra, nostrum

Vosso vester, vestra, vestrum

Deles suus, -a, -um

Declinam como adjetivos comuns.


Noster e Vester declinam com a 3a.
9

Pronomes demonstrativos

esse este* aquele

Singular M F N M F N M F N

Nominativo hic haec hoc iste ista istud ille illa illud

Acusativo hunc hanc hoc istum istam istud illum illam illud

Genitivo huius huius huius istius istius istius illius illius illius

Dativo huic huic huic isti isti isti illi illi illi

Ablativo hoc hac hoc isto ista isto illo illa illo

Plural

Nominativo hi hae haec isti istae ista illi ille illa

Acusativo hos has haec istos istas ista illos illas illa

Genitivo horum harum horum istorum istarum istorum illorum illarum illorum

Dativo his/hiis his/hiis his/hiis istis istis istis illis illis illis

Ablativo his/hiis his/hiis his/hiis istis istis istis illis illis illis

istic istaec istoc **

* Pode ter sentido pejorativo: Hic vir = Este homem vil.

** Istic, istaec, istoc = iste, ista, istud


10

Pronomes demonstrativos (sinótico)


esse este aquele

Singular M F N M F N M F N

Nominativo hic haec hoc iste ista istud ille illa illud

Acusativo hunc hanc hoc istum istam istud illum illam illud

Genitivo (hu, ist, ill)ius


Dativo huic isti illi
Ablativo hoc hac hoc isto ista isto illo illa illo

Plural

Nominativo hi hae haec isti istae ista illi ille illa

Acusativo hos has haec istos istas ista illos illas illa

Genitivo (...) (a)(o)rum


Dativo
his/hiis istis illis
Ablativo
11

Pronomes relativos e interrogativos


Pronome relativo Pronome interrogativo
quem, qual, o que quem? o que?

Singular Masculino Feminino Neutro Masculino Feminino Neutro

Nominativo qui quae quod quis? quis? quid?

Acusativo quem quam quod quem? quem? quid?

Genitivo cuius cuius cuius cuius? cuius? cuius?

Dativo cui cui cui cui? cui? cui?

Ablativo quo qua quo quo? qua? quo?

Plural

Nominativo qui quae que qui? que? que?

Acusativo quos quas que quos? quas? que?

Genitivo quorum quarum quorum quorum? quarum? quorum?

Dativo quibus quibus quibus quibus? quibus? quibus?

Ablativo quibus quibus quibus quibus? quibus? quibus?

quispiam qualquer um / uma

quaepiam

+ PIAM
quodpiam
qualquer coisa

quidpiam
12

Pronomes relativos e interrogativos (sinótico)


Pronome relativo Pronome interrogativo
quem, qual, o que quem? o que?

Singular Masculino Feminino Neutro Masculino Feminino Neutro

Nominativo qui quae quod quis? quis? quid?

Acusativo quem quam quod quem? quem? quid?

Genitivo cuius

Dativo cui

Ablativo quo(a)
Plural

Nominativo qui quae que qui? que? que?

Acusativo (o)(a)s

Genitivo (a)(o)rum
Dativo
quibus
Ablativo

+ DAM = PRONOMES INDEFINIDOS


quis, quae (qua), quid (nominativo) também pronomes
indefinidos
13

outro

Singular Masculino Feminino Neutro

Nominativo alius alia aliud

Acusativo alium aliam aliud

Genitivo alius alius, aliae alius

Dativo alii alii, aliae alii

Ablativo alio alia alio

Plural

Nominativo alii alie alia

Acusativo alios alias alia

Genitivo aliorum aliarum aliorum

Dativo aliis aliis aliis

Ablativo aliis aliis aliis


14

o mesmo / próprio

Singular Masculino Feminino Neutro

Nominativo idem eadem idem

Acusativo eundem eandem idem

Genitivo eiusdem eiusdem eiusdem

Dativo eidem eidem eidem

Ablativo eodem eadem eodem

Plural

Nominativo eidem/iidem eaedem/eedem eadem

Acusativo eosdem easdem eadem

Genitivo eorundem earumdem eorundem

Dativo eisdem/iisdem eisdem/iisdem eisdem/iisdem

Ablativo eisdem/iisdem eisdem/iisdem eisdem/iisdem


15

eu, tu, ele/a mesmo/a

Singular Masculino Feminino Neutro

Nominativo ipse, ipsus ipsa ipsum

Acusativo ipsum ipsam ipsum

Genitivo ipsius, ipsi ipsius ipsius

Dativo ipsi ipsi, ipsae ipsi

Ablativo ipso ipsa ipso

Plural

Nominativo ipsi ipsae ipsa

Acusativo ipsos ipsas ipsa

Genitivo ipsorum ipsarum ipsorum

Dativo ipsis ipsis ipsis

Ablativo ipsis ipsis ipsis


16

Adjetivos

1a e 2a declinações 3a declinação

Masculino Feminino Neutro Masc/Fem Neutro

Singular Nominativo bonus bona bonum omnis omne

Acusativo bonum bonam bonum omnem omne

Genitivo boni bonae boni omnis omnis

Dativo bono bone bono omni omni

Ablativo bono bona bono omni omni

Nominativo boni bonae bona omnes omnia

Acusativo bonos bonas bona omnes omnia

Plural Genitivo bonorum bonarum bonorum omnium omnium

Dativo bonis bonis bonis omnibus omnibus

Ablativo bonis bonis bonis omnibus omnibus

Adjetivos especiais (genitivo em -ius e dativo em -i, seguindo o padrão de illius)


U unus, a, um (unius) | um
N nullus, a, um (nullius) | nenhum
U ullus, a, um (ullius) | qualquer um
S solus, a, um (solius) | só, apenas

N neuter, neutra, neutrum | nenhum de (neither)


A alius, a, ud | outro
U uter, utra, utrum | ou, qual (de dois)
T totus, a, um | todo
A alter, altera, alterum | o outro (de dois)

(v. Wheelock, pp. 74-5)


17

Plus

O comparativo de multus, -a,-um é plus. É um substantivo neutro no singular e funciona como adjetivo no plural.

Singular Neutro

Nominativo plus

Acusativo plus

Genitivo pluris

Dativo –

Ablativo plure

Plural Masculino Feminino Neutro

Nominativo plures plures plura

Acusativo plures plures plura

Genitivo plurium plurium plurium

Dativo pluribus pluribus pluribus

Ablativo pluribus pluribus pluribus


18

Verbos regulares | Voz ativa Indicativo


Futuro
Conjugação Presente Imperfeito Futuro Perfeito +q Perfeito
perfeito

voco vocabam vocabo vocavi vocaveram vocavero

vocas vocabas vocabis vocavisti vocaveras vocaveris

1 vocat vocabat vocabit vocavit vocaverat vocaverit

vocare vocamus vocabamus vocabimus vocavimus vocaveramus vocaverimus

vocatis vocabatis vocabitis vocavistis vocaveratis vocaveritis

vocant vocabant vocabunt vocaverunt vocaverant vocaverint

habeo habebam habebo habui habueram habuero

habes habebas habebis habuisti habueras habueris

2 habet habebat habebit habuit habuerat habuerit

habere habemus habebamus habebimus habuimus habueramus habuerimus

habetis habebatis habebitis habuistis habueratis habueritis

habent- habebant habebunt habuerunt habuerant habuerint

duco ducebam ducam duxi duxeram duxero

ducis ducebas duces duxisti duxeras duxeris

3 ducit ducebat ducet duxit duxerat duxerit

ducere ducimus ducebamus ducemus duximus duxeramus duxerimus

ducitis ducebatis ducetis duxistis duxeratis duxeritis

ducunt ducebant ducent duxerunt duxerant duxerint

capio capiebam capiam cepi ceperam cepero

capis capiebas capies cepisti ceperas ceperis

3 io capit capiebat capiet cepit ceperat ceperit

capere capimus capiebamus capiemus cepimus ceperamus ceperimus

capitis capiebatis capietis cepistis ceperatis ceperitis

capiunt capiebant capient ceperunt ceperant ceperint


19

audio audiebam audiam audivi audiveram audivero

audis audiebas audies audivisti audiveras audiveris

audit audiebat audiet audivit audiverat audiverit


4
audimus audiebamus audiemus audivimus audiveramus audiverimus
audire
auditis audiebatis audietis audivistis) audiveratis audiveritis

audiunt audiebant audient audiverunt audiverant audiverint


20

Verbos regulares | Voz ativa Subjuntivo


Futuro
Conjugação Presente Imperfeito Futuro Perfeito +q Perfeito
perfeito

vocem vocarem – vocaverim vocavissem –

voces vocares – vocaveris vocavisses –

vocet vocaret – vocaverit vocavisset –


1
vocemus vocaremus – vocaverimus vocavissemus –

vocetis vocaretis – vocaveritis vocavissetis –

vocent vocarent – vocaverint vocavissent –

habeam haberem – habuerim habuissem –

habeas haberes – habueris habuisses –

habeat haberet – habuerit habuisset –


2
habeamus haberemus – habuerimus habuissemus –

habeatis haberetis – habueritis habuissetis –

habeant haberent – habuerint habuissent –


21

ducam ducerem – duxerim duxissem –

ducas duceres – duxeris duxisses –

ducat duceret – duxerit duxisset –


3
ducamus duceremus – duxerimus duxissemus –

ducatis duceretis – duxeristis duxissetis –

ducant ducerent – duxerint duxissent –

capiam caperem - ceperim cepissem

capias caperes - ceperis cepisses

3 capiat caperet - ceperit cepisset

io capiamus caperemus - ceperimus cepissemus

capiatis caperetis - ceperitis cepissetis

capiant caperent - ceperint cepissent

audiam audirem – audiverim audivissem –

audias audires – audiveris audivisses –

audiat audiret – audiverit audivisset –


4
audiamus audiremus – audiverimus audivissemus –

audiatis audiretis – audiveritis audivissetis –

audiant audirent – audiverint audivissent –


22

Verbos Regulares | Voz passiva Indicativo


+q Futuro
Conjugação Presente Imperfeito Futuro Perfeito
Perfeito perfeito

vocatus vocatus
vocor vocabar vocabor vocatus ero
sum eram

vocatus
vocaris vocabaris vocaberis vocatus es vocatus eris
eras

vocatus vocatus
vocatur vocabatur vocabitur vocatus erit
est erat
1
vocati vocati
vocamur vocabamur vocabimur vocati erimus
sumus eramus

vocati vocati
vocamini vocabamini vocabimini vocati eritis
estis eratis

vocati
vocantur vocabantur vocabuntur vocati sunt vocati erunt
erant

habitus habitus
habeor habebar habebor habitus ero
sum eram

habitus
haberis habebaris habeberis habitus es habitus eris
eras

habitus
habetur habebatur habebitur habitus est habitus erit
erat
2
habiti habiti
habemur habebamur habebimur habiti erimus
sumus eramus

habiti
habemini habebamini habebimini habiti estis habiti eritis
eratis

habentur habebantur habebuntur habiti sunt habiti erant habiti erunt


23

+q Futuro
Conjugação Presente Imperfeito Futuro Perfeito
Perfeito perfeito

ductus
ducor ducebar ducar ductus sum ductus ero
eram

duceris ducebaris duceris ductus es ductus eras ductus eris

ducitur ducebatur ducetur ductus est ductus erat ductus erit


3
ducti
ducimur ducebamur ducemur ducti sumus ducti erimus
eramus

ducimini ducebamini ducemini ducti estis ducti eratis ducti eritis

ducuntur ducebantur ducentur ducti sunt ducti erant ducti erunt

auditus
audior audiebar audiar auditus sum auditus ero
eram

auditus
audiris audiebaris audieris auditus es auditus eris
eras

auditus
auditur audiebatur audietur auditus est auditus erit
erat
4
auditi
audimur audiebamur audiemur auditi sumus auditi erimus
eramus

auditi
audimini audiebamini audiemini auditi estis auditi eritis
eratis

audiuntur audiebantur audientur auditi sunt auditi erant auditi erunt


24

Verbos regulares | Voz passiva Subjuntivo


Conjugação Presente Imperfeito Futuro Perfeito +q Perfeito Futuro perfeito

vocatus vocatus
vocer vocarer – –
sim essem

vocatus vocatus
voceris vocareris – –
sis esses

vocatus vocatus
vocetur vocaretur – –
sit esset
1
vocati vocati
vocemur vocaremur – –
simus essemus

vocati vocati
vocemini vocaremini – –
sitis essetis

vocati
vocentur vocarentur – vocati sint –
essent

habitus habitus
habear haberer – –
sim essem

habitus habitus
habearis habereris – –
sis esses

habitus
habeatur haberetur – habitus sit –
esset
2
habiti habiti
habeamur haberemur – –
simus essemus

habeamin habiti
haberemini – habiti sitis –
i essetis

habiti
habeantur haberentur – habiti sint –
essent
25

Conjugação Presente Imperfeito Futuro Perfeito +q Perfeito Futuro perfeito

ducar ducerer – ductus sim ductus essem –

ducaris ducereris – ductus sis ductus esses –

ducatur duceretur – ductus sit ductus esset –

3
ducti
ducamur duceremur – ducti simus –
essemus

ducamini duceremini – ducti sitis ducti essetis –

ducantur ducerentur – ducti sint ducti essent –

auditus
audiar audirer – auditus sim –
essem

audiaris audireris – auditus sis auditus esses –

audiatur audiretur – auditus sit auditus esset –


4
auditi auditi
audiamur audiremur – –
simus essemus

audiamini audiremini – auditi sitis auditi essetis –

audiantur audirentur – auditi sint auditi essent –


26

Verbos regulares (sinótico da 1a conj.)


INDICATIVO AT
pres pr. i fut. i pp p+p fp
o bam bo i eram ero
as bas bis isti eras eris
at bat bi it erat erit
mus bamus bimus imus eramus erimus
atis batis bitis istis eratis eritis
ant bant bunt erunt erant erint

SUBJUNTIVO AT
pres pr. i pp p+p
em arem erim issem
es ares eris isses
et aret erit isset
emus aremus erimus issemus
etis aretis eritis issetis
ent arent erint issent

INDICATIVO PASS
pres pr. i fut. i pp p+p fp
or bar bor
aris baris beris tus tus tus
atur batur bitur + pres + pi + fi sum
sum sum
amur bamur bimur ti ti
amini bamini bimini + pres + pi ti
antur bantur buntur sum sum + fi sum

SUBJUNTIVO PASS
pres pr. i pp p+p
er arer tus tus
eris areris + pres + pi
etur aretur subj subj
sum sum
emur aremur ti ti
emini aremini + pres + pi
entur arentur subj subj
sum sum
27

Verbos irregulares
sum, esse, fui, -, | ser
Presente Imperfeito Futuro Perfeito +q Perfeito Futuro perfeito

Indicativo
sum eram ero fui fueram fuero
(Ativo)

es eras eris fuisti fueras fueris

est erat erit fuit fuerat fuerit

sumus eramus erimus fuimus fueramus fuerimus

estis eratis eritis fuistis fueratis fueritis

sunt erant erunt fuerunt fuerant fuerint

sim essem – fuerim fuissem –

sis esses – fueris fuisses –

sit esset – fuerit fuisset –


Subjuntivo
(Ativo)
simus essemus – fuerimus fuissemus –

sitis essetis – fueritis fuissetis –

sint essent – fuerint fuissent –

Ativo Particípio Infinitivo

Presente – esse

Futuro futurus futurus esse/fore

Perfeito – –
28

eo, ire, ii, itum | ir


Futuro
Presente Imperfeito Futuro Perfeito +q Perfeito
perfeito

Indicativo
eo ibam ibo ivi * iveram ivero
(Ativo)

is ibas ibis ivisti iveras iveris

it ibat ibit ivit iverat iverit

imus ibamus ibimus ivimus iveramus iverimus

itis ibatis ibitis ivistis iveratis iveritis

eunt ibant ibunt iverunt iverant iverint

eam irem – iverim ivissem –

eas ires – iveris ivisset –

eat iret – iverit ivisset –


Subjuntivo
(Ativo)
eamus iremus – iverimus ivissemus –

eatis iretis – iveritis ivissetis –

eant irent – iverint ivissent –

* O ‘v’ do perfeito, mais que perfeito e futuro perfeito pode ser omitido.

Ativo Particípio Infinitivo

Presente iens, euntis ire

Futuro iturus iturus esse

Perfeito – ivisse
29

fero, ferre, tuli, latum | suportar, carregar


Presente Imperfeito Futuro Perfeito +q Perfeito Futuro perfeito

Indicativo
fero ferebam feram tuli tuleram tulero
(Ativo)

fers ferebas feres tulisti tuleras tuleris

fert ferebat feret tulit tulerat tulerit

ferimus ferebamus feremus tulimus tuleramus tulerimus

fertis ferebatis feretis tulistis tuleratis tuleritis

ferunt ferebant ferent tulerunt tulerant tulerint

feram ferrem – tulerim tulissem –

feras ferres – tuleris tulisses –

ferat ferret – tulerit tulisset –


Subjuntivo
(Activo)
feramus ferremus – tulerimus tulissemus –

feratis ferretis – tuleritis tulissetis –

ferant ferrent – tulerint tulissent –

Indicativo
feror ferebar ferar latus sum latus eram latus ero
(Passivo)

ferris ferebaris fereris latus es latus eras latus eris

fertur ferebatur feretur latus est latus erat latus erit

lati
ferimur ferebamur feremur lati eramus lati erimus
sumus

ferimini ferebamini feremini lati estis lati eratis lati eritis

feruntur ferebantur ferentur lati sunt lati erant lati erunt


30

Presente Imperfeito Futuro Perfeito +q Perfeito Futuro perfeito

ferar ferrer – latus sim latus essem –

feraris ferreris – latus sis latus esses –

feratur ferretur – latus sit latus esset –


Subjuntivo
(Passivo)
feramur ferremur – lati simus lati essemus –

feramini ferremini – lati sitis lati essetis –

ferantur ferrentur – lati sint lati essent –

Ativo Particípio Infinitivo

Presente ferens ferre

Futuro laturus laturus esse

Perfeito – tulisse

Passivo Particípio Infinitivo

Presente – ferri

Futuro – latum iri

Perfeito latus latus esse


31

fio, fieri, factus sum | acontecer, ser criado, vir a


ser, tornar-se
Presente Imperfeito Futuro Perfeito +q Perfeito Futuro perfeito

Indicativo factus
fio fiebam fiam factus eram factus ero
(Ativo) sum

fis fiebas fies factus es factus eras factus eris

fit fiebat fiet factus est factus erat factus erit

facti
fimus fiebamus fiemus facti eramus facti erimus
sumus

fitis fiebatis fietis facti estis facti eratis facti eritis

fiunt fiebant fient facti sunt facti erant facti erunt

factus
fiam fierem – factus essem –
sim

fias fieres – factus sis factus esses –

fiat fieret – factus sit factus esset –


Subjuntivo
(Ativo)
facti
fiamus fieremus – facti essemus –
simus

fiatis fieritis – facti sitis facti essetis –

fiant fierent – facti sint facti essent –

Particípio Infinitivo

Presente – fieri

Futuro – factum iri

Perfeito factus factus esse


32

malo, malle, malui, -, | preferir


Futuro
Presente Imperfeito Futuro Perfeito +q Perfeito
perfeito

malo malebam malam malui malueram maluero

mavis malebas males maluisti malueras malueris

mavult malebat malet maluit maluerat maluerit


Indicativo
(Ativo)
malumus malebamus malemus maluimus malueramus maluerimus

mavultis malebatis maletis maluistis malueratis malueritis

malunt malebant malent maluerunt maluerant maluerint

malim mallem – maluerim maluissem –

malis malles – malueris maluisses –

malit mallet – maluerit maluisset –


Subjuntivo
(Ativo)
malimus mallemus – maluerimus maluissemus –

malitis mallemus – maluerimus maluissetis –

malint mallent – maluerint maluissent –

Particípio Infinitivo

Presente – malle

Futuro – –

Perfeito – maluisse
33

nolo, nolle, nolui, -, | não querer, não desejar

+q
Presente Imperfeito Futuro Perfeito Futuro perfeito
Perfeito

Indicativo
nolo nolebam nolam nolui nolueram noluero
(Ativo)

nonvis nolebas noles noluisti nolueras nolueris

nonvult nolebat nolet noluit noluerat noluerit

nolumus nolebamus nolemus noluimus nolueramus noluerimus

nonvultis nolebatis noletis noluistis nolueratis nolueritis

nolunt nolebant nolent nolerunt noluerant noluerint

nolim nollem – noluerim noluissem –

nolis nolles – nolueris noluisses –

nolit nollet – noluerit noluisset –


Subjuntivo
(Ativo)
nolimus nollemus – noluerimus noluissemus –

nolitis nolletis – nolueritis noluissetis –

nolint nollent – noluerint noluissent –

Particípio Infinitivo

Presente nolens nolle

Futuro – –

Perfeito – noluisse
34

possum, posse, potui, -, | poder, ser capaz de


+q
Presente Imperfeito Futuro Perfeito Futuro perfeito
Perfeito

Indicativo
possum poteram potero potui potueram potuero
(Ativo)

potes poteras poteris potuisti potueras potueris

potest poterat poterit potuit potuerat potuerit

possumus poteramus poterimus potuimus potueramus potuerimus

potestis poteratis poteritis potuistis potueratis potueritis

possunt poterant poterunt potuerunt potuerant potuerint

possim possem – potuerim potuissem –

possis posses – potueris potuisses –

possit posset – potuerit potuisset –


Subjuntivo
(Ativo)
possimus possemus – potuerimus potuissemus –

possitis possetis – potuerimus potuissemus –

possint possent – potuerint potuissent –

Particípio Infinitivo

Presente – posse

Futuro – –

Perfeito – potuisse
35

volo, velle, volui, -, | querer, desejar


Imperfeit Futuro
Presente Futuro Perfeito +q Perfeito
o perfeito

Indicativo
volo volebam volam volui volueram voluero
(Ativo)

vis volebas voles voluisti volueras volueris

vult volebat volet voluit voluerat voluerit

volumus volebamus volemus voluimus volueramus voluerimus

vultis volebatis voletis voluistis volueratis volueritis

volunt volebant volent volerunt voluerant voluerint

velim vellem – voluerim voluissem –

velis velles – volueris voluisses –

velit vellet – voluerit voluisset –


Subjuntivo
(Ativo) voluerimu
velimus vellemus – voluissemus –
s

velitis velletis – volueritis voluissemus –

velint vellent – voluerint voluissent –

Particípio Infinitivo

Presente volens velle

Futuro – –

Perfeito – voluisse
36

particípios

ATIVO PASSIVO

presente amans, amantis (= que ama) ---

perfeito --- amatus, a, um (= que foi


amado)

futuro amaturus, a, um (= que está amandus, a, um (= que deve


para amar) ser amado)
37

Números e numerais

Número Numeral Por extenso Número Numeral Por extenso


latino latino
0 nihil 37 XXXVII trīgintā septem
1 I ūnus 38 XXXVIII duodēquadrāgintā
/
2 II duo
trīgintā octō
3 III trēs
39 XXXIX ūndēquadrāgintā /
4 IV quattuor trīgintā novem
5 V quīnque 40 XL quadrāgintā
6 VI sex 41 XLI quadrāgintā
7 VII septem ūnus

8 VIII octō 42 XLII quadrāgintā duo

9 IX novem 43 XLIII quadrāgintā trēs

10 X decem 44 XLIV quadrāgintā


quattuor
11 XI ūndecim
45 XLV quadrāgintā
12 XII duodēcim quīnque
13 XIII trēdecim 46 XLVI quadrāgintā sex
14 XIV quattuordecim 47 XLVII quadrāgintā
15 XV quīndecim septem

16 XVI sēdecim 48 XLVIII duodēquīnquāgint


ā / quadrāgintā
17 XVII septendecim octō
18 XVIII duodēvīgintī 49 XLIX ūndēquīnquāgintā
19 XIX ūndēvīgintī / quadrāgintā
novem
20 XX vīgintī
50 L quīnquāgintā
21 XXI vīgintī ūnus
51 LI quīnquāgintā
22 XXII vīgintī duo ūnus
23 XXIII vīgintī trēs 52 LII quīnquāgintā
24 XXIV vīgintī quattuor duo
25 XXV vīgintī quīnque 53 LIII quīnquāgintā
trēs
26 XXVI vīgintī sex
54 LIV quīnquāgintā
27 XXVII vīgintī septem quattuor
28 XXVIII duodētrīgintā / 55 LV quīnquāgintā
vīgintī octō quīnque
29 XXIX ūndētrīgintā / 56 LVI quīnquāgintā sex
vīgintī novem
57 LVII quīnquāgintā
30 XXX trīgintā septem
31 XXXI trīgintā ūnus 58 LVIII duodēsexāgintā /
32 XXXII trīgintā duo quīnquāgintā octō
33 XXXIII trīgintā trēs 59 LIX ūndēsexāgintā /
quīnquāgintā
34 XXXIV trīgintā quattuor
novem
35 XXXV trīgintā quīnque
60 LX sexāgintā
36 XXXVI trīgintā sex
38

Número Numeral Por extenso Número Numeral Por extenso


latino latino
61 LXI sexāgintā ūnus 86 LXXXVI octōgintā sex
62 LXII sexāgintā duo 87 LXXXVII octōgintā
septem
63 LXIII sexāgintā trēs
88 LXXXVIII duodēnōnāgintā /
64 LXIV sexāgintā
octōgintā octo
quattuor
89 LXXXIX ūndēnōnāgintā /
65 LXV sexāgintā
octōgintā novem
quīnque
90 XC nōnāgintā
66 LXVI sexāgintā sex
91 XCI nōnāgintā ūnus
67 LXVII sexāgintā
septem 92 XCII nōnāgintā duo
68 LXVIII duodēseptuāgintā 93 XCIII nōnāgintā trēs
/ sexāgintā octō
94 XCIV nōnāgintā
69 LXIX ūndēseptuāgintā / quattuor
sexāgintā novem
95 XCV nōnāgintā
70 LXX septuāgintā quīnque
71 LXXI septuāgintā 96 XCVI nōnāgintā sex
ūnus
97 XCVII nōnāgintā
72 LXXII septuāgintā duo septem
73 LXXIII septuāgintā trēs 98 XCVIII duodēcentum /
nōnāgintā octō
74 LXXIV septuāgintā
quattuor 99 XCIX ūndēcentum /
nōnāgintā novem
75 LXXV septuāgintā
quīnque 100 C centum
76 LXXVI septuāgintā sex 200 CC ducenti
77 LXXVII septuāgintā 300 CCC trecenti
septem
400 CD quadringenti
78 LXXVIII duodēoctōgintā /
500 D quingenti
septuāgintā octō
600 DC sescenti
79 LXXIX ūndēoctōgintā /
septuāgintā 700 DCC septingenti
novem 800 DCCC octingenti
80 LXXX octōgintā 900 CM nongenti
81 LXXXI octōgintā ūnus 1.000 M mille
82 LXXXII octōgintā duo 5.000 —
V
83 LXXXIII octōgintā trēs — Barra sobre o
10.000 numeral
84 LXXXIV octōgintā
X
— = multiplicação
quattuor 100.000
C por mil
85 LXXXV octōgintā 1.000.00 —
quīnque M
0
39

DICAS DE FORMAÇÃO DE ADVÉRBIOS E


CONJUNÇÕES

ADVÉRBIOS
A maioria é caso oblíquo de raízes nominais ou pronominais, mas alguns são formados por
terminação, por exemplo:

-tim talvez tenha origem no partim (em parte), do subst. pars | nominatim (por
acusativo nome), do adj. nominatus | passim (aqui e ali), do v.
pando

-ter adicionado a raízes e particípios prudenter (prudentemente), do particípio prudens |


da 3a declinação fortiter (bravamente), do adj. fortis

-iter às vezes ligados a adjetivos da humaniter (humanamente), do adj. humanus |


-ter 2a declinação turbulenter (tumultuosamente), do adj. turbulentus

-tus adicionado a raízes substantivas divinitus (vindo de deus), do adj. divinus | radicitus
ou adjetivas, forma advérbios (vindo das raízes), do subst. radix
de origem

-sus adicionado a certas partículas, prorsus (para frente), de pro | rursus (para trás), de re
dá a ideia de direção, para onde

CONJUNÇÕES
A maioria é formada por partes mutiladas de raízes pronominais.
Algumas são formadas por reduplicação ou composição, por exemplo:

quam-quam*: embora quam: como

ante-quam, prius-quam antes

post-quam depois

tam-quam como se, tanto quanto

quam-vis como queira, embora

qua-si (por quam-si) como se

sic-ut assim como

vel-ut como, da mesma forma que


* os hifens são apenas para enfatizar a composição. Não são escritos.

Com adaptações, a partir de de:


Lodge, Gonzales, The Vocabulary of High School Latin, Teachers College Columbia University, New York, 1922
40

LOCUÇÕES COMUNS

A
ad unum a um homem
aequo animo feliz, resignado, paciente
aere alieno premi estar fortemente endividado
agere gratias agradecer
alius aliam in partem um em uma direção, outro na outra
amico aliquo uti ter intimidade com alguém
animo tenus commoveri estar comovido até o coração
annum quartum agens em seu quarto ano
annos quattuor natus na idade de quatro anos
ante annos antes da idade legal
apud regem na corte do rei
B
bellum inferre fazer guerra a
bene habet está bem
bono animo esse estar bem disposto
bonum animum habere ter grande coragem
C
capitis damnatus sentenciado à morte
causam dicere ou agere alegar uma causa, defender uma causa
certior fieri ser informado
certiorem facere informar
consilia inire fazer planos
consulere alicui cuidar dos interesses de alguém
consulere aliquem consultar alguém, pedir conselho a alguém
D
dare operam cuidar, dar atenção a
diem dicere ou edicere indicar um dia, definir um dia
dum haec geruntur enquanto isso acontecia
E
eo magis ainda mais
extrema hieme no fim do inverno
ex re publica no melhor interesse do Estado
F
foedus ferire fazer um tratado/pacto/aliança
41

G
gerere magistratum ocupar um cargo
gratias agere agradecer
gratiam habere ser grato
gratiam ou gratias referre devolver um favor
gratum facere fazer um favor
I
idem qui o mesmo que
idem sentire ter a mesma opinião
in dies todo dia, diariamente
in dubium vocari ser posto em questão / em dúvida
in fugam dare ser posto para correr
in gratiam redire estar reconciliado
in matrimonium ducere casar-se
in perpetuum para sempre
inter cenam à mesa
ius dicere pronunciar sentença
L
longum est seria demorado, seria tedioso
M
mandare litteris colocar por escrito
memoria tenere lembrar-se
moleste ferre levar a mal, sentir-se agravado
multum valere ser muito influente
N
navem conscendere embarcar
novae res uma revolução
novus homo arrivista, parvenu, novo rico
O
orationem habere fazer um discurso
opus est é necessário
P
placuit senatui o Senado decidiu
plurimum posse ser muito influente ou poderoso
prae se ferens mostrando, exibindo
praeclare se habere ser admirável
pro amico habere considerar (como) amigo
pro contione diante da assembleia, em um discurso
42

Q
quae cum ita sint uma vez que isso é verdade, sendo este o
caso
quam primum tão logo quanto possível
R
rationem reddere prestar contas, explicar
res gestae feitos, atos
S
salutem dicere saudar, cumprimentar
satis constat é bem estabelecido
se conferre tomar caminho, ir
se gerere conduzir-se, agir
sententia stat está resolvido, eles resolvem
stipendium merere fazer serviço militar
T
terga vertere retroceder
U
ultro citroque para cá e para lá
unus atque alter um ou dois
V
veniam dare perdoar
ventum est ele/ela/ veio, eles vieram
vereor ne eu temo que
vereor ut eu temo que não
vitam agere viver

Com adaptações, a partir de B.L. D'Ooge, Easy Latin for sight reading,
Ginn & Company, 1897, pp. 20-23
43

Palavrinhas
Uma coleção (arbitrária e em progresso) de advérbios, conjunções e preposições. São as palavras que dão liga
aos textos e é essencial sabê-las de cor. Portanto, a tabela deve ser consultada (e ampliada) sempre.

A, AB, ABS — a partir de, para longe de (prep + abl.)


ABHINC — daqui pra diante (adv.)
AC — e [ac...ac conecta sinônimos]
AD — em direção a (prep + acc.)
ADEO — inteiramente, absolutamente, a tal ponto, tão (adv.)
ADHUC —até aqui, ainda (adv.)
ALIBI — noutro lugar (adv.)
ALIQUANDIU — por algum tempo, temporariamente (adv.)
ALIQUANDO — finalmente (adv.)— alguns, vários (subst. indeclinável)
ALIQUOT — alguns, vários (indeclinável)
ALIQUATENUS — até certo ponto (adv.)
ALITER — de outra forma, “autrement” (adv.)
AN — adv. e conj. se, ou, ou será que (introduzindo frase que expressa dúvida)
ANTE — antes, acima (adv.)
ANTEA — antes (adv.)
ANTIQUITUS — antigamente, antes, há muito tempo (adv. e adj.)
APUD — em, perto, com (prep + acc.)
AT — mas, pelo menos (conj.)
ATQUE — e ainda [como em ac...ac, conecta sinônimos] (conj.)
AUT — ou (aut... aut - ou... ou) (conj.)
AUTEM — mas, porém, também (Expl. = Ora!)
CLAM — secretamente (adv.)
CONFESTIM — imediatamente (adv.)
CORAM — diante, em público (adv.)
CUM — com, quando / assim que (adv.), como, embora (conj.) [cum... tum = não apenas... mas
também]
CUR — por que? (adv.)
DEINCEPS — imediatamente, sucessivamente (adv.)
DEINDE (DEIN) — próximo / seguinte, dali (adv.)
DEMUM — enfim, somente (adv.)
DENIQUE — e daqui para diante (adv.)
DENUO — novamente, de novo (adv.)
DIU — durante o dia, por muito tempo (adv.)
DONEC — enquanto, até (conj.)
DUM — enquanto, durante, até (conj.)
EIUSMODI — desse tipo (adv.)
ENIM — pois, com efeito (expletivo), mesmo (conj.)
EO — portanto (adv.)
EODEM — para o mesmo lugar / propósito (adv.)
ERGA — com respeito a (prep. acc.)
ET — e, ainda, também [ et...et conecta opostos] (conj.)
ETIAM — também, ainda, além disso, sim, até (conj.)
ETSI — ainda que, mesmo se (conj.), embora (menos usual)
EXQUISITE / TIM — arduamente pesquisado / cuidado, excelentemente (adv.) [cuidado com o falso
cognato com o português. O sentido é o mesmo de “exquisite” em inglês]
EXTEMPLO — imediatamente, sem demora (adv.)
FERE (ferme) — quase (adv.)
FORS, FORSAN, FORSITAN, FORTASSE, FORTASSIS, FORTE — talvez, por acaso (adv.)
HAC — aqui (adv.)
HAUD = HAUT — não, de forma nenhuma (adv.)
HAUDQUAQUAM — de jeito nenhum (adv.)
HIC — aqui (adv.)
HINC — daqui, desde agora (adv.)
HUC — para este lugar (adv.)
IDCIRCO — por esse motivo, por conta disso (adv.)
IDEM, ITEM — também (adv.)
44

IDEM, EADEM, EODEM — para o mesmo lugar (adv.)


IDENTIDEM — de novo e de novo, continuamente (adv.)
IDEO — por isso (adv.)
IGITUR — então, logo, portanto
ILICO — imediatamente (adv.)
ILLIC — naquele lugar, lá (adv.)
ILLINC — daquele lugar (adv.)
ILLUC — lá, acolá (adv.)
IMMO — deveras não, ao contrário (adv.)
IMPRIMIS — especialmente (adv.)
INDE — daí (adv.)
INIBI — lá (adv.)
INSUPER — acima, além de (adv.)
INTEREA — nesse ínterim (adv.)
INTERIM — enquanto (adv.)
INTRORSUS = intro+versus — dentro (adv.)
ISTIC (ISTUC) — ali [onde tu estás] (adv.)
ISTINC — dali [onde tu estás] (adv.)
ITA / ITAQUE — assim, desse modo (adv.), tal
ITA UT — de tal forma
ITEM — da mesma forma, igualmente (adv.)
JAM — já (adv.) JAM HINC — deste ponto em diante
LOCO — como, no lugar de (adv.)
MODO — bem agora, somente (adv.)
MOX — logo (adv.)
NAM — pois, não (adv.)
NAMQUE — pois, com efeito (conj)
NE — que... não (c/ subj.), não (adv.)
NEC — nem, e não (conj.)
NECDUM — ainda não (conj.)
NEMPE — sem dúvida, não é assim? [solicitando o reconhecimento de algo] (adv.), = “né?”
NEQUAQUAM — de forma nenhuma (adv.)
NEQUE — nem... nem (conj.)
NEU ou NEVE— e não, nem... nem (conj.)
NIHILMINUS — de qualquer forma (adv.)
NONDUM — ainda não (adv.)
NUM — [para interrogar], adv., Pode ser que? / Não pode ser que?
NUMQUAM — nunca (adv.)
NUSQUAM - em parte alguma (adv.)
OB — prep. + acc. devido a, para
OMNINO — completamente (adv.)
PALAM — publicamente (adv.)
PARTIM — parcialmente (adv.)
PASSIM — em todo/qualquer lugar (adv.)
PAULISPER — por um pouco de tempo (adv.)
PERPERAM — erradamente (adv.)
PLERUMQUE — (n)a maioria das vezes, geralmente (adv.)
PORRO — adiante (adv.)
POSTRIDIE, PRIDIE — no dia seguinte, no dia anterior (adv.)
POTISSIMUM — principalmente (adv.)
POTIUS — antes, de preferência (adv.)
PRAESERTIM — sobretudo (adv.)
PRAETER — exceto (adv.); contra / diante (conj.+acc.)
PRAETEREA — além disso (adv.)
PRIUS — antes (adv.); como adj.: anterior (prior, prior, prius)
PRO — em frente a, em nome de (prep + abl.)
PROCUL — ao longe (adv.)
PROFECTO — certamente (adv.)
PROPE, PROPIUS, PROXIME — perto, quase (adv.)
PROPTER — devido a (conj. + acc)
PRORSUM — diretamente, totalmente, de todo (adv.)
PRORSUS — absolutamente (adv.)
PROTINUS — adiante, em seguida, imediatamente (adv.)
45

QUA — onde, por onde (adv.)


QUĀ — onde, como (pron.)
QUADAM (QUADAMTENUS) — até certo ponto (adv.)
QUANDIU = QUAMDIU — por quanto tempo?, quanto tempo atrás (adv.)
QUAMQUAM (QUANQUAM) — ainda que, bem que (conj.)
QUANTUM — tanto quanto (adv.)
QUARE — pelo quê?, por que motivo? (adv.)
QUASI — quase (adv.)
QUEMADMODUM — de que forma, como (adv.)
QUIA — por isso, por essa razão (conj.)
QUICUMQUE, quaecumque, qoudcumque — qualquer que (adj.)
QUID — por quê? (adv.)
QUIDAM — um certo (adj. e pron.)
QUIDEM — certamente, pelo menos (adv.)
QUIN — por que não, como não, para que não (conj.); de fato (adv.)
QUIN ETIAM — além disso, de fato
QUIPPE — de fato, certamente (adv.)
QUISQUAM —qualquer um, qualquer coisa (adj. - declina a 1a parte)
QUISQUE — cada um / uma/ isso (adj.)
QUISQUIS, QUIDQUID — qualquer um, qualquer coisa (pron.)
QUO — para que, a fim de que (adv. e conj.), onde? (adv. de lugar)
QUOAD — até que, até (conj.)
QUOD — porque (conj.), com respeito a (adv.)
QUOMINUS — e não, a partir de (adv.)
QUONAM — aonde, para onde (adv.)
QUONDAM — outrora, antigamente (adv.)
QUONIAM — porque, já que, uma vez que, “since” (conj.)
QUOQUE — também, e (conj.); similarmente (adv.)
QUOTIENS — todas as vezes
QUOUSQUE — até quando? até que ponto? (adv.) [jamais inicia frase]
RURSUS — de volta, para trás (adv., de re + versus)
SALTEM — pelo menos (adv.)
SCILICET — sem dúvida, indubitavelmente, justamente, obviamente (adv.)
SED — mas (conj.)
SEMEL — uma vez (adv.)
SETIUS — pior, menos (adv.) [Nihil tamen setius = Nevertheless]
SICUBI — se, em algum lugar (adv.)
SIMUL — ao mesmo tempo (adv.)
SIMULAC — tão logo quanto(adv.)
SIN — mas se (conj.)
SINGILLATIM — um por um, separadamente (adv.)
SUBINDE — imediatamente depois, repetidamente (adv.)
TAM — tão, tanto (adv.)
TAMEN — mas, ainda, enfim (adv.)
TAMETSI — ainda que (conj.)
TANDEM — enfim, finalmente (adv.) TANDEM TAMEN — mas enfim
TANQUAM — como se, tanto quanto, com base em (conj. e adv.)
TANTUM — apenas, somente (adv.)
TOT — tantos, um grande número (numeral indecl.)
TOTIDEM — o mesmo tanto que (adj. indecl.)
TUM — então, em seguida (conj.)
TUM — então, em seguida (adv.)
TUNC — então, naquela época (adv.)
UBI — a partir de (conj.); onde, em qual lugar (adv.)
UBICUBI — em qualquer lugar que seja (adv.)
ULTRO — voluntariamente (adv.)
UMQUAM — algum dia, alguma vez, jamais (tb. UNQUAM) (adv.)
UNDE — donde, de que lugar (adv.)
UNDIQUE — por todos os lados (adv.)
USQUE — continuadamente (adv.)
UT — quando, para, a fim de (conj.)
UTI — de forma que (adv. e conj.)
UTINAM — oxalá que! (adv.)
46

UTPOTE — naturalmente, como é de esperar, visto que (adv.)


VALDE — muito, fortemente (adv.)
VEL — ou (conj.)
VERO — verdadeiramente, positivamente (adv.)
VIRITIM — por cabeça (adv.)
VIX — quase, por pouco (adv.)
VIXDUM — mal (como em "mal chegamos e já...") (adv.)
VULGO — por toda parte, geralmente, normalmente (adv.)

Para sugestões e correções: vittoriopastelli(at)gmail(dot)com

You might also like