Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • 1 PB

    Uploaded by

    david
    9 views15 pages
    sas

    Original Title

    5000047003-5000064106-1-PB

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document
    sas

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    9 views15 pages

    1 PB

    Uploaded by

    david
    sas

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 15
    TURKIVE SELCUKLULARU’NDA KOLE EMIRLER (1) “MUBARIZEDDIN CAVLI” EMIRS HAVING BEEN SLAVES IN THE SELIUKS OF TURKEY () “MOBARIZEDDIN CAVLI" PABbI-IMUPBI Y TYPKOB-CE1BUKVKOB (1) «MIOBAPH3EJUIMH YABITBI» Dog. Dr. Ergin AYAN* Ozer ‘Turkiye Selguklulan'nda kolelikten yetgen emitlerden bir olan Mabirizeddin Cavh; Sultin Giyaseddin Keyhisrey (1), Izzeddin Keykivus (L), Aléaddin Keykubéd (L) ve Giydseddin Keyhisrev (Il) dnemlerinde Gnemli ust dizey deviet_girevleinde ‘bulunmastur, Ermeniler ve Gurculer dzerine sefrlere katilmis, Kahia Kalesi’ni alms, ayrica Yassigimen Savaginda (1230) éneml bir rold olmust. Kasedag maglubiyetinden (1243) losa bir ste sonra da lagu anlasiyor. Buna gore Mabirizeddin Cav 6mrtindin Dayuk bir kismim deviet-hizmotinde gosirmis, devietin en patlak ve en felaketl donemlerni yagamisr ‘Anabtar Kelimeler: Mabitizeddin, Vassigimen, Késedag, Keyhusrev, Keykivis, ABSTRACT Mubétiay'd-Din Cavli who is one of the commands from slavery at Seljuks of Rum had served important superior government duties at periods of Sultin Ghiath'd-Din Kay- Khusraw (1, ‘Izzu'd-Din Kay-Kil'us (1), “AIS'W'd-Din Kay-qubad (.) and Ghiyatha'd-Din Kay-Khusraw (IL), He joined to expeditions on Armenians and Georgians and conquested the Kahta Castle. In addition, he had an important role in Yassicimen war (1230). He died * Ona Oniversits, Fen Edebiat Fakes Tash Bl Odt-TORKIYE bs KARADENIZ BLACK SEA YEPHOE MoPE ata short time then Kuzadag defeating (1243), According t this, Mubarizeddin Cavl had lived important period his life with tate duty, and lived the best and the worst periods. Key Words Mubitiza'd-Din, Yassicimen, Kuzadag, Kay-Khusraw, Kay-Ké'us PESIOME Mio6apusexsun Haas Guia om x3 Tex ounpoR ¥ TyPKOB-CeMAXYKOR, KOTOpLLC AOCHrAH taHWoro Try, weeMOrps Ha choe paSeKDe npowcromstene, Miobepiseseans Manat cocrost wa nblcubnx rocynapcrbetmatx noctax, a nepioat npanienen, ron ‘npasirexet, kak Pstceswum Keixyepen (1), Hsexzu Kefisaye (1), Assam KelinySat (1) i Towrcexsune Ketayepes (11), Opratunoniinas noxon Ha apa rpysinon, Sanoenas xpenocrs Kaxra « curpan asaaiyio pont» sofive Scenes (1230) Cxoxanes sepes nexoropoe spent rocxe nopaxetiin Kocexar (1243). Taxi oOpason, Miosapmenom Yami Gonisyio acre ender ai rposca. Ha rocynapervensot ceayante H nepeacintcavule eerie xpariveckne nepions caer rocyaaperbe, Kaoveute 108 MioGapuseasim, Sccusunes, Kocenar, Keixyepes, Kelzany. ‘Turkiye Selguklulan Devieti’nde kole olarak yetistiilen pek gok gayrimslim {gocuiu devlet yénetiminde onemli gorevlere getiilmigr. Selgukta tarihgisi bn. Bibi bu konuda sOyle yazar: “Dart'I-harb’den esi ettikeri bir gok kdleleri biyak ‘makamlara, emirlige kart ve onlan sancak sahibi aderlerdi. Bu gine kadar Konya Selguklu Devleti‘nde bulunan bayik beylerin gou, onlann kélelerinin ogullandr.", Yine aym mdellifin ifadesine g6re biyikk beylerin kélelerinden tasthdneye layik olanlar, gulimhnelere (kile mekteplrine), “baba"lara havale ccdilip tahsl ve terbiyeleri saglanmisu. Turkiye Selguklulart'nda sultina hizmet eden koleler iki simft. Bunlardan bir kistm hukiimeinn kendi kéleleri olup, hhuktimdir degisince onlar da degisirdi. Bir kisim koleler ise yalmzea sultinmn sihsina ait hizmette degil saltanat hizmetinde bulunuclardi ve sultan degigtgi takdirde, bunlar yeni sultina hizmette devam ederlerdi. Bu nedenle 6zel kolelerden farklanvardi ve bunlara el-meméliki'-sulténiyye denmigir. Konu olarak ele aldigumiz ve devlet yonetiminde yaiksek kademelere gelen bu kle emirierden birisi de Mabérizeddin Cavi'de. tbn-i Bibi. bit yerde Mobarizeddin Gavi’nun “Bu gerefli hinedanin (Selguklu ailesi) kidemli,itibarh ve has Kolerinden biri™ olduguna kaydetmekle beraber dini ve mensei konusunda bilgi vermemektedir. Mubarizeddin Cavs, Sultin Giydseddin Keyhisrev (1, 1192- 1196/1205-1211), izzeddin Keykivus (L, 1211-1219), Aléaddin Keykubad (I., 1219-1237) ve Gryseddin Keyhtsrev (IL, 1237-1246) dnemlerinde ¢asngilik™ Elbistin emirigi, emira'L-imeralk® ve Sivas subasihgi gibi Gnemli Uist dzey deviet gorevlerinde bulunmustur. 126 KARADENIZ BLACK Si MIEPHOE YORE Mabiizeddin Cav hakkinda Sultin Giyaseddin Keyhisrev (L) donemine ait hethangi bir bilgi yoktur. ilk ilgler Sultin'm olmd vesilesiyle. ontaya cukmaktadi. Tarkiye Selguklu Sultins Gryaseddin Keyhistev (Lyin vetat® haber selince Selguklularda saltanat verdseti ile ilgili bir yasa olmadigindan, sehzidelerden kimin tahta oturtulacagi Konusunda deviet erkan: arasinda bir toplant yapilds. Methum Sultin'mn ty oglundan en bayiga Izzeddin Keykivus (1) Malatya'da, ortanea Alfaddin Keykubad (1) Tokat'ta bulunuyordu. En kogiklet ise Celileddin Keyferdin ii, Deviet baytklei lezeddin Keykivus (L's tha ikamaya karar verdler ve bir elgi gOndererek, onu Kayser'ye davet eter Anonim Seleiindme'ye gore emirerden Seyfeddin Cesngir'in textile lezeddin Keykavus (L.) 6 Safer 608 (20 Temmuz 1211)'de Kayse'detahta turtuldu’, Diger tarafian babasinin dm haberi Tokat'ta bulunan Aladdin Keykubéd (1)°a ulaginea © 3 lin yas tuttuktan sonra [zzeddin Keykavus (Lu kugatmak Uzere Kayset'ye yneldi, Kusatlantar ign basan midi kalmayinca, Sulin Lzzeddin Keykaivus (1), Malatya’da hizmetinde buluamus olan Gasngir Emie Mabarizeddin Cavls, Emier ahr Zeyneddin Basara ve Emini meclis Mubérizeddin Behrimsah': yanina sabirarak onlarla bir gordsme yapt. Sultan geri terk edip, Konya'ya varmays ve yeniden asker toplamay: teklif ediyordu, Ancak, emifler bu tek’ uygun bbulmadilar. Emirier arasindan. Kayseri hakimi Celdeddin Kayser, AWdeddin Keykubid (1)'n saflannda bulunan Kilikya Exmeni Tekfuru Leon (Il, 1187- 1219)'u kusatmadan ayrimaya ikna edebilecedini soyled” Gergekten de Tekfur Leon (IL) ertesi gin Aléaddin Keykubéd (.)'a haber vermeden askerlerni toplaysp kusatmayterk ett. Diger taraftan Eezurum Meliki Mugiseddin Tugrulsih” da Aldaddin‘in ordusundan ayniip git, Ondusundan aynilanlan gérince panige kaplan Aléaddin (I), bu durumda gekilmeye karat verdi, Bir anda durum lehine dntnce Izzeddin Keykavus (L) emitlrinitoplayip onlara girev dagiim: yapt, Pervinelige Emir Celileddin’ Kayser, Nigde-ye Zeynedsin Basara'y, Molatya’ya Hosimeddin Yusuu ve Elbistin'a da Mibirizeddin Cavh yr tayin et. Sultin zzeddin Keykavus (L), Erzinean Mengicikld Eiri Fahreddin Beluimsih'n (1168-1125) zi Selpue Hatun'la evlenecedi zaman, nikah akin! yerine getirmek dzere Kadi Serefeddin, Bohrimsih tarefindan Sultin'in nezdine gondcrildiginde, 0 diger emirerle beraber MUbirizeddin Gavi’ da, kadiyt Karilamaya gondermigt Haleb hakamdin Mik ez-Zahir ba Selahaddin b. Eyyab Ceméziyelahic 613 (EylUl-Fkim 1216) tarihinde lance yerine kag yastaki oflu Melk Aziz"e (1216- 1236) bit eld. Bu durumda annesi onun Yerine devlti yénetmeye besladi Bu durumu Ofrenen Sultén Izzeddin Keykivus (1), daha nce amedlarinin yOnetiminds bulunan Haleb’t almaya niytlenince, mesveret etmek igintopladigt Geviet biybkleri arasinda Mubirizeddin Cav da vardi® Ancsk. Izveddin Keykavus (L)'un bu Haleb seferi basansizlkla sonuglanm sir Sultin lzzeddin Keykivus (.) 616 Sevval aymda (1220 baslan) stance”, toplanan devlet enki: Casngir Seyfeddin Ay-Abs, Pervine Serefeddin a KARADENI2- BLACK SEA WEPHOE MoPE Muhammed, Emie-i Mecis Mabirizeddin Behrimsth ve Emir ahr Zeyneddin Basara ile birlikte Emir Mabarizeddin Cavh da vardh, Bu emicler.saltanat makamina kimi oturtacaklan konusunda g6r aliverisnde bulundular. Buntardan bazlan Erzurum Meliki Mugiseddin Tugrulsih b. Kalgarslan‘dan yena, lie alirken, bir kasms da Sultin’m kigdk kardesi Keyferidan B. Keyhsrey (Il)"in ig basuna gotirilmesin Gnevdier. Mabarizeddin Behramsah ile Seyfeddin Ay-Aba isk Melik Aladdin Iehine gor bldiriler®. Mabirizeddin Cavi'nin apkea hangi gOrlle oldugu. ise kaynakta kaydedilmemektedir. Neticede daha Once tzzeddia tarafim | tuttukla iin Alfaddin‘n intikam slacagindan endige etmelerine ragmen, Mabirizeddin Behramsih ile Seyfeddin Ay-Aba, digerlerini Aldaddin lehine ikna etiler- ve boylece Aldaddin Keykubad (I) tata gkanld”™ Sultan Aléaddin Keykubad (L)tahta huzur ve govenisagladiktan sonra, daha ance kendisine muhalefet etmi olan emirlerttekertekerortadan kaldimaya veya cezalandirmaya baslah. Seyfeddin Ay-Aba idam iid. Zeyneddin Bayara ~indanda 61d, Mabirizeddin Behrimsih Zamants kalesine hepsedild, Bahieddin Kutlugca Tokat'a génderldi®, Algaddin Keykubéd (1) tarafindan eezalandinlan beylerarasinda Mabirizeddin Cavlrnin adi gepmemektedir Kahta Kalesinin Fethi Amid Artuklu hakimdan Mesdd (IL, 1222-1231), Selguklulardan yitz gevitip, Misir Eyyibi hikumdir’ Melik Kamil’e (1218-1238) baglanmis, onun ading hue ‘okutup, ikke bastrmiyt, Aynica Azerbiyein'dan Dofu Anadolu. siyasctine imiidthale eden Harezmsih Celileddin Mengdbiei ve Dimask emiti el Melikt'l- Muazzam (1218-1227) ile Melik Estet (Sam Miki 1229-1237)'e arg bit itifak akdetmisti. Bunun Uzerine Melik Esref, mtefiki oldugu Aléeddin Keykubid (1) Artuklulra kar seferetepvik etmisti. Sonunda Aladdin Keykubid (1) fermanlag kararak, Kumandanlarin asker, silah, arag ve geresleiyle en kisa.zamanda Malatya'ya.gelmelerini emrett” (Saban 623/Temmuz-ABustos. 1226)" Bunun Szerine Kondistab!® Esededdin Ayas ile Mabirizeddin Cav Maletya'ya varila, Sultin, Cavi'ya Kahta’ysfethetmesini emret.Cavh de muhasara alelicrni kalenin ‘ontine yerlestn Artukla hkiimdn garesie Mek Egret gok sayida heiye ile beraber yardim isteyen bir mektup ginderdi. Daha Snes Aldaddin Keykebéd (1) ie anlasmy olan Melik Eset, dineklik yapip, Metiki-imerd ve'-ekrid lbni'l-Bede'. 10.000 kKisiden olusan Kart ve Arap savarisiyle Kahta'ya Anadolu askerni uzaklastrmak ‘sin ginderdi. Onlar Kabta’ya yaklagnes, Mbérizetdin Cavh'ya,Samlilann savasmak igin geldikleri haberi veld. Bunun dzerine Cavl, emirerinden bir 4asmim manemsklan galstimak igin goreviendird, Kendsi de gerye kalan emitler ve askerlerle beraber ddsmanla karstlaymak gin kalenin digindaki bos alana geld Enesi gin iki ordu karla. O surada Amid tarafindan 6.000 svar yardina yetisti, Cav, bsz1 emicerini kalenin kugatmasina gindctiken, kendisi de lik Rum Imparatora Teodoros Laskaris (L, 1204-1222)'n Ukesinden gelen ve Fardahla Ogullan adini tayiyan 5 kardopin askerlerinin de katlmasiyia Semis we KARADENIZ BLACK SE UEPHOE MOPE askerlerin kargisina giktt. Kaynagin iftdesiyle “askerlr saf tutmus, nay-i riyin (metal zuma) stiyor, kds-i devler-i saltanat (saltanat davulu) gimbiirdiyordu” Onee saldiran Samllanin karsisinda Selguklu askerleri siki durdu ve bu direni kargisinda Samilar geri dondd. © arada lbni'l-Bede ele gegirldi. Digerleri on goriince kagmaya basladilar. Ibni’l-Bedr, Mubirizeddin Cavi’mn huzuruna sikantd ve ona izzet ve ikramda kusur euilmedi. Cavl- yeniden Kale kusatmasina onda. Aksam olunca birkag kisi gelip aman dilediklerini bildidiler™. Cavh bit karar vermek iizere botan kumandanlann ve segkin emirlerin huzurunda hazit ‘olmalarin istedi. Halkin malina ve cana dokunulmamsak kaydyla Kahta Kalesi, Gavl’ya teslim edildi. Sultinin siyah sancags (dregf/ sik) kale burcuna dikild Gavh fethi bildiren bir mektupla beraber ibad’l-Beir’i 100 atlyla Aléaddin Keykubad (I.)'a gonderdi™. Emir Mubirizeddin Cavl ve maiyeti, Sultén'in emri geregince koruma tedbirlerini alip,vildyetin ihtiyaglarim giderdikten sonra, saltanat ddergaina vardilar®, Erment Seferi Cav Sultén’:m huzuruna giktifinda, Sultin onu baytk, bir memnuniyete dlinledi. Ona ve sepkin sipahilerine iktalar dagutuktan sonra”, Sultan Aladdin Keykubid (1), Mubirizeddin avi ile Emir Mavrozemes'i” bayak bir orduyla Ermenistan tarafina gonderdi Olke iginde huzuru saglayan Sultin Aléaddin Keykubéd (11m Ermeni Krall’'na karsi hareketi, Térkiye-Suriye sinrlarmndaki kervan yolunun givenligini saglama amacim tast. Poni -Esir, 622 (1225 ) yilinda ‘Aldaddin Keykubad ([.)'n bolgeye bir seferinden siz etmektedir ki, 0 bu seferi, Haghlarla yapmis oldugu itifak mucibince gergeklestimmis ve 4 kaleyi ele gevirmistir”. Bu seferin ibn Bibi'nin anlattg sefer” olup olmadigimt Kestiremiyoruz. Zira Ibnd'l-Esir, bu seferden dnee Emmeni Leon (IL)'un Gldaginden ve oglu olmadigindan yerine krzinim” gectiginden babisle, bu miinasebetle yénetimin bir kadin eliyle sdrdirdlemeyecegini anlams bulunan Ermenilerin, bu kizt Antakya Prinkepsi’nin oglu evlendidiklerini yazmaktadie. Ibn Bibi ise bu seferin muhatabinin bizzat Leon (IL) olduguru belirterek Ibni'l-Esi'Ie fezata diymektedir. Ancak asagida belirtigimiz gibi, Ibn-i Bibi, bu Ermeni seferinin Aladdin Keykubéd (L) doneminde gergeklestiginden sz ettigiigin geligki buradadir. Cink Tekfur Leon (Il) Aliaddin Keykubid (I.) heniz tahta geemeden 1219°da Simistir. Dolayisiyla seferin muhatabinin bu tekfur olmasy imkansizdse ibn-i Bibi, tarih kaydetmemekle beraber olayin seyr' hakkinda daha mufassal bilgi vermektedir. Ona gore, Aléaddin Keykubdd (I. sefere bizzat istirak etmemis, fonun emriyle Mabirizeddin Cavl ile Emir Komnenos Ermenistan’a dogru yola gukmuslardir. Yolda karsilanna igi zahire dolu yoksck ve mastahkem bir kale gikt, Burast Cingin" kalesi idi” Cavi’nin emriyle Selgukly askerleri dajgm tizerine sikap, kaleyi gepegevre kusatt: ve ok yagmuruyla kale halkimi gok zor duruma

    You might also like