Function PDF

ความสัมพันธ์และฟังก์ชนั
อ.เกษมสันต์ ร ุทธิ์อมร
วท.บ. (คณิตศาสตร์) ม.ธรรมศาสตร์,
วท.ม. (คณิตศาสตร์) ม.ธรรมศาสตร์.
2013
Relation & Function 1 Kasemsun Rutamorn
ความสั มพันธ์ และฟังก์ ชัน
1.คู่อนั ดับ
ในวิ ช าคณิ ต ศาสตร์ การจับ คู่ ร ะหว่ า งสิ่ ง สองสิ่ ง ที่ มี ค วามสั ม พัน ธ์ ก ัน จะใช้ คู่ อั น ดั บ
เป็ นสัญลักษณ์แทนสิ่ งสองสิ่ งที่มีความสัมพันธ์กนั เช่น (2,4) หมายถึง 2 มีความสัมพันธ์กบั 4
ในกรณี ทวั่ ไป เราจะเขียนคู่อนั ดับในรู ป (a, b) เรี ยก a ว่าสมาชิกตัวแรกของคู่อนั ดับ หรื อ
สมาชิกตัวหน้า และเรี ยก b ว่าสมาชิกตัวที่สองของคู่อนั ดับ หรื อสมาชิกตัวหลัง
นอกจากนี้ยงั ได้วา่ (a, b)  (c, d ) ก็ต่อเมื่อ a  c และ b  d
ตัวอย่าง 1.1 (2,0)  (0,2)

( x,4)  (3, y) เมื่อ x  3, y  4
ตัวอย่าง 1.2 กาหนดให้ (2x, y  2)  ( x  3,1) จงหา ( x  y, x  y)

วิธีทา จาก (2x, y  2)  ( x  3,1) จะได้ 2x  x  3 และ y  2  1
ดังนั้น 2x  x  3 และ y  1 2
นัน่ คือ x  3 และ y  3
จะได้ ( x  y, x  y)  (3  3,3  3)  (6,0)
2.ผลคูณคาร์ ทเี ชียน

ถ้ากาหนดเซตสองเซตใดๆ เราสามารถเขียนเซตของคู่อนั ดับโดยที่สมาชิ กตัวหน้ามาจาก
เซตแรกและสมาชิกตัวหลังมาจากเซตหลังได้ ดังตัวอย่างต่อไปนี้
ให้ A  {1,2,3} และ B  {3,4} โดยกาหนดให้สมาชิ กตัวหน้ามาจากเซต A และสมาชิ ก
ตัวหลังมาจากเซต B จะได้เซตของคู่อนั ดับทั้งหมดคือ {(1,3), (1,4), (2,3), (2,4), (3,3), (3,4)}
เราเรี ยกเซตของคู่อนั ดับทั้งหมดนี้วา่ ผลคูณคาร์ ทีเชียน โดยมีบทนิยามดังนี้
บทนิยาม ผลคูณคาร์ ทีเชียนของเซต A และ B คือ เซตของคู่อนั ดับ ( x, y) ทั้งหมดที่ x  A และ

y  B แทนด้วย A  B  {( x, y) | x  A  y  B}
หรื อ ( x, y)  A  B  x  A  y  B
ตัวอย่าง 2.1 ให้ A  {2, 4, 8} และ B  {a, c}

A  B  {(2, a),(2, c),(4, a),(4, c),(8, a),(8, c)}
B  A  {(a,2),(a,4),(a,8),(c,2),(c,4),(c,8)}
ข้ อสั งเกต จากตัวอย่างข้างต้นจะเห็นว่า A B ไม่จาเป็ นต้องเท่ากับ B A เสมอไป
ความสัมพันธ์และฟังก์ชนั อ.เกษมสันต์ รุ ทธิ์อมร

ถ้า A และ B เป็ นเซตจากัด แล้ว A  B จะมีจานวนสมาชิ กเท่ากับจานวนสมาชิ กของ A

คูณกับจานวนสมาชิกของ B หรื อ n( A  B)  n( A)  n( B)
ตัวอย่าง 2.2 กาหนดให้ A  {1,2,3} และ B  {2,4,6,8}

จะได้ n( A  B)  n( A)  n( B)  3  4  12 และ n( B  A)  n( B)  n( A)  4  3  12
ตัวอย่าง 2.3 กาหนดให้ n( A  B)  15 และ A  {3,5,7} จงหา n(B)
วิธีทา จาก n( A  B)  n( A)  n( B) โดย n( A  B)  15 และ n( A)  3
จะได้ n( B)  n( A  B)  15  5
n( A) 3
ข้ อควรระวัง ถ้า n( A  B)  n( B  A) แล้ว A B ไม่จาเป็ นต้องเท่ากับ B A เสมอไป

โดยทัว่ ไป ผลคูณคาร์ ทีเชียนไม่มีกฎการตัดออก ดังตัวอย่างต่อไปนี้
ตัวอย่าง 2.4 ให้ A  {1} และ B  {2} และ C  

จะได้ A  C   และ B  C  
ดังนั้น A  C  B  C แต่ A  B
3.ความสั มพันธ์
ดังที่ได้กล่าวไว้ว่า เราใช้คู่อนั ดับ (a, b) แทนความสัมพันธ์ระหว่าง a และ b จึงกล่าวว่า
ความสัมพันธ์ คือ เซตของคู่อนั ดับที่เป็ นสับเซตของผลคูณคาร์ ทีเชียน
บทนิยาม ให้ A และ B เป็ นเซต ความสัมพันธ์จาก A ไป B คือ สับเซตของ A  B แทนด้วย r

(นัน่ คือ r เป็ นความสัมพันธ์จาก A ไป B ก็ต่อเมื่อ r  A  B )
จากนิ ยามข้างต้น ถ้า r เป็ นความสัมพันธ์แล้ว เราอาจเขีย นแทน ( x, y)  r ด้วย xry
(เอกซ์ มีความสัมพันธ์อาร์ กบั วาย) และเขียนแทน ( x, y) r ด้วย xry  (เอกซ์ ไม่มีค วามสัมพันธ์
อาร์ กบั วาย)
ตัวอย่าง 3.1 ให้ A  {1,2,3} และ B  {2,3,4}
ความสัมพันธ์ “เท่ากับ” คือ {(2,2), (3,3)}
ถ้าให้ r แทนความสัมพันธ์ “เท่ากับ” จาก A ไป B จะได้วา่ (2,2)  r หรื อ 2r 2
ในการเขี ย นเซตของความสั มพันธ์ อาจเขี ย นแบบแจกแจงสมาชิ ก หรื อเขี ย นแบบบอก
เงื่อนไขก็ได้ ดังตัวอย่างต่อไปนี้
ตัวอย่าง 3.2 A  {2, 4, 8} และ B  {1, 3, 5}

ให้ r1 คือ ความสัมพันธ์ “มากกว่า” จาก A ไป B จะได้ r1  {(2,1),(4,3),(8,5)}

ตัวอย่าง 3.3 A  {x | x  0} และ B  {x | x  0}

ให้ r2 คือ ความสัมพันธ์ “เป็ นรากที่สองที่ไม่เป็ นลบ” จาก A ไป B จะได้
r2  {( x, y)  A  B | y  x}
ข้ อสั งเกต ให้ A และ B เป็ นเซตใดๆ

1.เนื่องจาก   A B ดังนั้น  เป็ นความสัมพันธ์จาก A ไป B
2.เนื่องจาก A  B  A  B ดังนั้น A B เป็ นความสัมพันธ์จาก A ไป B
3.เนื่องจากความสัมพันธ์ r เป็ นสับเซตของ A B ดังนั้น ถ้า A และ B เป็ นเซตจากัด มี
สมาชิก n ตัว และ m ตัวตามลาดับแล้ว n( A  B)  n  m
จะได้ จานวนความสัมพันธ์ r  จานวนสับเซตของ A B  2 nm
ตัวอย่าง 3.4 กาหนดให้ A  {1, 2} และ B  {2, 3} จงหาความสัมพันธ์ท้ งั หมดจาก A ไป B
วิธีทา ให้ r เป็ นความสัมพันธ์จาก A ไป B จะได้ A  B  {(1,2), (1,3), (2,2), (2,3)}
จานวนความสัมพันธ์ r ทั้งหมด คือ 2 22  2 4  16 จะได้ความสัมพันธ์จาก A ไป B ดังนี้
1. r1   2. r2  {(1,2)}
3. r3  {(1,3)} 4. r4  {(2,2)}
5. r5  {(2,3)} 6. r6  {(1,2), (1,3)}
7. r7  {(1,2), (2,2)} 8. r8  {(1,2), (2,3)}
9. r9  {(1,3), (2,2)} 10. r10  {(1,3), (2,3)}
11. r11  {(2,2), (2,3)} 12. r12  {(1,2), (1,3), (2,3)}
13. r13  {(1,2), (2,2), (2,3)} 14. r14  {(1,3), (2,2), (2,3)}
15. r15  {(1,2), (1,3), (2,2)} 16. r16  {(1,2), (1,3), (2,2) , (2,3)}
ในกรณี เป็ นความสัมพันธ์ภายในระหว่างเซตเดียวกัน เราจะให้นิยามดังนี้
บทนิยาม ถ้า r  A  A แล้ว จะกล่าวว่า r เป็ นความสัมพันธ์ใน A
ตัวอย่าง 1.3.3 ให้ A  {1,2,3}

ให้ r แทนความสัมพันธ์ “เท่ากับ” ใน A จะได้ r  {(1,1), (2,2), (3,3)}
หมายเหตุ ในกรณี ที่ความสัมพันธ์เป็ นสับเซตของจานวนจริ ง ( r  R  R ) สามารถละการเขียน

( x, y)  R  R ได้ โดยเป็ นที่เข้าใจร่ วมกันว่า ความสัมพันธ์ดงั กล่าวเป็ นความสัมพันธ์ในเซตของ
จานวนจริ ง และในบางครั้ง อาจเขี ยนเฉพาะสมการหรื ออสมการในเงื่ อนไขของเซตเพื่อบรรยาย
ลักษณะของความสัมพันธ์ก็ได้ ดังตัวอย่างต่อไปนี้

ตัวอย่าง 3.5
ความสัมพันธ์ r  {( x, y)  R  R | y  x 2  2 x} สามารถเขียนได้อีกรู ปแบบหนึ่งดังนี้
r  {( x, y) | y  x 2  2 x} หรื อเขียนในอีกรู ปแบบหนึ่งเฉพาะสมการที่บรรยายลักษณะ
ของความสัมพันธ์ คือ y  x 2  2x
4.โดเมนและเรนจ์
เนื่ องจากความสัมพันธ์เป็ นเซตของคู่อนั ดับที่ประกอบด้วยสมาชิ กตัวหน้าและสมาชิ กตัว
หลัง เราจะเรี ยกเซตของสมาชิ กตัวหน้าของคู่อนั ดับในความสัมพันธ์ว่า โดเมนของความสั มพันธ์
และเรี ยกเซตของสมาชิ กตัวหลังของคู่อนั ดับในความสัมพันธ์ ว่า เรนจ์ ของความสั มพันธ์ ดังบท
นิยามต่อไปนี้
นิยาม 4.1 ให้ r เป็ นความสัมพันธ์จาก A ไป B

โดเมนของ r (domain of r) คื อ เซตของสมาชิ ก ตัว หน้า ของคู่ อนั ดับ ทั้ง หมดใน
ความสัมพันธ์ r แทนด้วย Dr  {x | x  A  y  B, ( x, y)  r}
เรนจ์ของ r (range of r) คือ เซตของสมาชิ กตัวหลังของคู่อนั ดับทั้งหมดในความสัมพันธ์
r แทนด้วย Rr  { y | y  B  x  A, ( x, y)  r}
จากนิยามจะได้วา่ x  Dr  y  B,( x, y)  r
r  Rr  x  A,( x, y)  r
ข้ อสั งเกต Dr  A และ Rr  B
ตั ว อย่ า ง 4.1 ก าหนดให้ A  {1, 2, 3, 4, 5, 6} และ B  {2, 4, 6, 8,10,12} โดยที่ r เป็ น

ความสัมพันธ์จาก A ไป B คือ r  {( x, y)  A  B | y  2x} จงหาโดเมนและเรนจ์ของ r
วิธีทา จะได้ r  {(1,2),(2,4),(3,6),(4,8),(510 , ),(6,12)}
ดังนั้น Dr  {1, 2, 3, 4, 5, 6} และ Rr  {2, 4, 6, 8,10,12}
ตัวอย่าง 4.2 จงหาโดเมนและเรนจ์ของ r  {( x, y)  R  R | y  3x  4}

วิธีทา เนื่องจาก x เป็ นจานวนจริ งใดๆ สามารถหาค่า y ได้เสมอ ดังนั้น Dr R
ถ้า x เป็ นจานวนจริ งใดๆ แล้ว  3x  4 ยังคงเป็ นจานวนจริ ง
แต่ y  3x  4 ดังนั้น y เป็ นจานวนจริ งใดๆ
จึงได้วา่ Rr  R

ตัวอย่าง 4.3 จงหาโดเมนและเรนจ์ของ r  {( x, y)  R  R | y  x 2  2}

วิธีทา เนื่องจาก x เป็ นจานวนจริ งใดๆ สามารถหาค่า y ได้เสมอ ดังนั้น Dr R
ถ้า x เป็ นจานวนจริ งใดๆ แล้ว x 2  0 จะได้ x 2  2  2
แต่ y  x 2  2 ดังนั้น y  2 หรื อ Rt  [2, )
1
ตัวอย่าง 4.4 จงหาโดเมนและเรนจ์ของ r  {( x, y)  R  R | y  }
2 x
1
วิธีทา พิจารณา y จะเห็นว่า x ที่เป็ นจานวนจริ งใดๆ จะมีค่า y เป็ นคาตอบเสมอ
2x
1
ยกเว้น x  2 ที่ทาให้ 2  x  0 จะได้ ซึ่ งไม่นิยาม ดังนั้น Dr  R  {2}
0
1
พิจารณา x 2
y
จะเห็นว่า ถ้า y0 แล้วจะมีค่า x เป็ นคาตอบเสมอ ดังนั้น Rr  R  {0}
ตัวอย่าง 4.5 จงหาโดเมนและเรนจ์ของ r  {( x, y)  R  R | y  x  4}

วิธีทา จาก y  x  4 จะเห็นว่าค่า x ที่นามาแทนนั้นต้องไม่ทาให้ x  4 เป็ นลบ
เพราะรากที่สองของจานวนลบไม่เป็ นจานวนจริ ง
ดังนั้น x  4  0 หรื อ x  4 ดังนั้น Dr  [4, )
และเนื่องจาก x  4  0 จะได้ x  4  0 แต่ y  x  4
ดังนั้น y  0 หรื อ Rr  [0, )
ตัวอย่าง 4.6 จงหาโดเมนและเรนจ์ของ r  {( x, y)  R  R | y  x  2 }
วิธีทา พิจารณา y  x  2
จะเห็นว่า x ที่เป็ นจานวนจริ งใดๆ จะมีค่า y เป็ นคาตอบเสมอ ดังนั้น Dr  R
เพราะว่า x  2  0 เสมอ ดังนั้น y  0 นัน่ คือ Rr  [0, )
x
ตัวอย่าง 4.7 จงหาโดเมนและเรนจ์ของ ของ r  {( x, y)  R  R | y  }
x2
x
วิธีทา จาก y
x2
จะเห็ นว่า x ที่เป็ นจานวนจริ งใดๆ จะมี ค่า y เป็ นคาตอบเสมอ ยกเว้น x  2 ที่ ทาให้
2
2  x  0 จะได้ ซึ่ งไม่นิยาม
0
ดังนั้น Dr  R  {2}
x
จาก y
x2
จะได้ yx  2 y  x

yx  x  2 y
x( y  1)  2 y
2y
x
y 1
จะเห็ นว่า y ที่เป็ นจานวนจริ งใดๆ จะมี ค่า x เป็ นคาตอบเสมอ ยกเว้น y  1 ที่ ทาให้
2
y 1  0 จะได้ ซึ่ งไม่นิยาม ดังนั้น Rr  R  {1}
0
นอกจากนี้ เราสามารถพิจารณาโดเมนและเรนจ์ของความสัมพันธ์จากกราฟที่กาหนดให้ดงั นี้
ตัวอย่าง 4.8 จงหาโดเมนและเรนจ์ โดยพิจารณาจากกราฟของความสัมพันธ์ที่กาหนดให้

1) Y
2) Y
r2
r1
X X
วิธีทา 1) จากกราฟ พบว่า x ซึ่งเป็ นสมาชิกในโดเมนของ r1 เป็ นจานวนจริ ง และ y ซึ่งเป็ นสมาชิก
ในเรนจ์ของ r1 เป็ นจานวนจริ ง
ดังนั้น Dr  R และ Rr  R 1
2) จากกราฟ พบว่า x ซึ่งเป็ นสมาชิกในโดเมนของ r1 เป็ นจานวนจริ ง และ y ซึ่งเป็ นสมาชิก

ในเรนจ์ของ r1 เป็ นจานวนจริ ง ซึ่ งมากกว่าหรื อเท่ากับ 0
ดังนั้น Dr  R และ Rr  [0, ) 1
5.ฟังก์ชัน
ในวิ ช าคณิ ต ศาสตร์ ฟั ง ก์ ชัน เป็ นความสั ม พัน ธ์ รู ป แบบหนึ่ งที่ เ ป็ นพื้ น ฐานส าคัญ ใน
การศึกษาเรื่ องอื่นๆ โดยมีบทนิยามดังนี้
บทนิ ยาม ฟั ง ก์ชัน คื อ ความสั ม พัน ธ์ ที่ ส มาชิ ก ในโดเมนแต่ ล ะตัว จับ คู่ ก ับ สมาชิ ก ในเรนจ์ข อง
ความสัมพันธ์เพียงตัวเดียวเท่านั้น
โดยนิ ยามของฟั งก์ชนั เราจะได้วา่ ฟั งก์ชนั เป็ นความสัมพันธ์ที่สมาชิ กตัวหน้าของคู่อนั ดับ

ทุกตัวจับคู่กบั สมาชิกตัวหลังเพียงตัวเดียวเท่านั้น ดังตัวอย่างต่อไปนี้

ตัวอย่าง 5.1 จงพิจารณาว่าความสัมพันธ์ใดต่อไปนี้เป็ นฟังก์ชนั

1) r1  {(1,3), (2,5), (3,7), (4,9)}
2) r2  {(1,1), (1,1), (2,4)}
3) r3  {(2,0), (4,0), (6,0)}
วิธีทา r1 และ r3 เป็ นฟังก์ชนั
แต่ r2 ไม่เป็ นฟังก์ชนั เนื่องจาก ถ้า x  1 จะได้ y  1 และ y  1
หรื อ x  1 จับคู่กบั ค่า y ได้สองค่า คือ y  1 และ y  1
ตัวอย่าง 5.2 จงพิจารณาว่าความสัมพันธ์ใดต่อไปนี้เป็ นฟังก์ชนั

1) r1  {( x, y) | y  2}
2) r2  {( x, y) | x  3}
3) r3  {( x, y) | x  y 2  1}
4) r4  {( x, y) | x 2  y  1}
5) r5  {( x, y) | x  y }
6) r6  {( x, y) | y  x  1}
y 1
7) r7  {( x, y) | x  }
2
วิธีทา เป็ นฟังก์ชนั
r1 , r4 , r6 , r7
แต่ r2 , r3 , r5 ไม่เป็ นฟังก์ชนั
จาก r5  {( x, y) | x  y } จะพบว่า ถ้า x  1 จะได้ y  1 และ y  1
หรื อ x  1 จับคู่กบั ค่า y ได้สองค่า คือ y  1 และ y  1
ดังนั้น r5 จึงไม่เป็ นฟังก์ชนั
สาหรับ r2 , r3 ให้นกั เรี ยนตรวจสอบด้วยตนเอง
ตัวอย่าง 5.3 จงพิจารณาแผนภาพที่กาหนดให้ต่อไปนี้วา่ ความสัมพันธ์ใดเป็ นฟังก์ชนั

1) r1 2) r2
0 5 3 -3
1 5 4
2 6 7
9 6
วิธีทา จากแผนภาพจะได้วา่ r1 เป็ นฟังก์ชนั
แต่ r2 ไม่เป็ นฟังก์ชนั
เนื่องจาก x  3 จับคู่กบั ค่า y ได้สองค่า คือ y  3 และ y  4

การตรวจสอบการเป็ นฟังก์ชันโดยใช้ กราฟ

เราสามารถใช้กราฟของความสัมพันธ์พิจารณาว่าความสัมพันธ์น้ นั เป็ นฟังก์ชนั หรื อไม่ โดย
ลากเส้นตรงขนานกับแกน Y ถ้าไม่มีเส้นตรงขนานกับแกน Y เส้นใดตัดกราฟของความสัมพันธ์ที่
กาหนดให้มากกว่าหนึ่งจุด ความสัมพันธ์น้ นั จะเป็ นฟั งก์ชนั แต่ถา้ มีเส้นตรงขนานกับแกน Y อย่าง
น้อยหนึ่งเส้น ตัดกราฟของความสัมพันธ์มากกว่าหนึ่งจุด แล้ว ความสัมพันธ์น้ นั จะไม่เป็ นฟังก์ชนั
ตัวอย่าง 5.4 จงพิจารณาว่า r  {( x, y)  R  R | y  5} เป็ นฟังก์ชนั หรื อไม่ โดยใช้กราฟ

วิธีทา Y
จากกราฟเราจะเห็ นว่าไม่มีเส้นขนานกับแกน Y เส้นใดตัดกราฟของความสัมพันธ์ f

มากกว่า 1 จุด ดังนั้น f เป็ นฟังก์ชนั
ตัวอย่าง 5.5 จงพิจารณาว่า r  {( x, y)  R  R | y 2  x} เป็ นฟังก์ชนั หรื อไม่ โดยใช้กราฟ

Y
วิธีทา
จากกราฟเราจะเห็นว่ามีเส้นขนานกับแกน Y ตัดกราฟของความสัมพันธ์ r มากกว่า 1 จุด

ดังนั้น r ไม่เป็ นฟังก์ชนั
สั ญลักษณ์ของฟังก์ชัน
การเขียนสัญลักษณ์แทนฟังก์ชนั นอกจากการเขียนในรู ปของเซตแบบบอกเงื่อนไขแล้ว ยัง
สามารถเขียนเฉพาะสมการหรื ออสมการที่บรรยายลักษณะของฟั งก์ชนั โดยการกาหนด y ในเทอม
ของ x หรื อถ้า f เป็ นฟั งก์ชนั แล้วจะเขียน y  f ( x) แทน ( x, y)  f และเรี ยก f (x) ว่า ค่ าของ
ฟังก์ชัน f ที่ x ( f (x) อ่านว่า เอฟของเอ็กซ์ หรื อ เอฟเอ็กซ์ )
ตัวอย่าง 5.6 กาหนดให้ f  {(x, y) | y  x  3}

เราสามารถเขียนแทนด้วย f ( x)  x  3 หรื อ y  x3

หลังจากกาหนดฟั งก์ชันแล้ว จะสามารถหาค่าของฟั งก์ชันได้ เมื่ อกาหนดค่าของ x ใน

โดเมนของฟังก์ชนั ให้ ดังตัวอย่างต่อไปนี้
ตัวอย่าง 2.1.5 กาหนดให้ f ( x)  3x  4 จงหาค่าของฟังก์ชนั f ที่ x  0 และ x  2

วิธีทา f (0)  3(0)  4  0  4  4
f (2)  3(2)  4  6  4  2
ตัวอย่าง 2.1.6 กาหนดให้ กาหนดให้ f ( x)  x 2  x  1 จงหาค่าของ f (1), f (5)

วิธีทา f (1)  (1) 2  (1)  1  1  1  1  1
f (5)  (5) 2  5  1  25  5  1  19
ในกรณี ที่ไม่ได้กาหนดโดเมนของฟั งก์ชนั มาให้ จะถื อว่า โดเมนของฟั งก์ชนั เป็ นเซตของ
จานวนจริ ง หรื อสับเซตของจานวนจริ ง และถ้ากล่าวว่า f เป็ นฟั งก์ชนั หมายถึง ฟั งก์ชนั ที่มีโดเมน
และเรนจ์เป็ นสับเซตของจานวนจริ ง
6.ฟังก์ชันเชิงเส้ น
ฟังก์ชนั เชิงเส้น คือ ฟังก์ชนั ที่อยูใ่ นรู ป f ( x)  ax  b เมื่อ a, b  R ตัวอย่างเช่น
f ( x)  3x  2 , f ( x)   x  1 , f ( x)  5x
กราฟของฟังก์ชนั เชิงเส้นจะเป็ นเส้นตรงที่ไม่ขนานกับแกน Y
จาก f ( x)  ax  b ถ้า a  0 แล้ว จะได้ว่า f ( x)  b เรี ยกว่า ฟั งก์ ชันคงตัว (constant
function) โดยกราฟของฟังก์ชนั คงตัวจะเป็ นเส้นตรงขนานกับแกน X
ตัวอย่าง 6.1 จงเขียนกราฟของ y  3x  2 และหาว่า จุด (1,2) อยูบ่ นกราฟหรื อไม่

วิธีทา หาจุดตัดแกน X ของ y  3x  2 Y
ให้ y  0 จะได้ 0  3x  2
2
ดังนั้น x
3
 2 
จุดตัดแกน X คือ   ,0 
 3  X
หาจุดตัดแกน Y ของ y  3x  2
ให้ x  0 จะได้ y  0  2  2
จุดตัดแกน Y คือ (0,2)
เขียนกราฟได้ดงั รู ป

พิจารณาว่า จุด (1,2) อยูบ่ นกราฟหรื อไม่ ดังนี้

จาก y  3x  2
ให้ x  1 จะได้ y  3(1)  2  3  2  1
ดังนั้น ถ้า x  1 แล้ว y  1
นัน่ คือ (1,1) อยูบ่ นกราฟ แต่ (1,2) ไม่อยูบ่ นกราฟ
ตัวอย่ าง 6.2 บริ ษทั แห่ งหนึ่ งจ่ายเงิ นเดื อนพนักงานเดือนละ 10,000 บาท และให้ส่วนแบ่งจากการ
ขาย 10% ของยอดขายสิ นค้าที่พนักงานขายได้
1.จงเขียนฟังก์ชนั แสดงรายได้ในแต่ละเดือนของพนักงาน
2.ถ้าเดือนหนึ่งพนักงานขายสิ นค้าได้ 20,000 บาท เขาจะมีรายได้ท้ งั หมดกี่บาท
วิธีทา 1. ให้ x แทนยอดขายสิ นค้าที่พกั งานขายได้
f (x) แทนรายได้ของพนักงานที่ได้รับจากบริ ษท ั ทั้งหมด
10
ดังนั้น f ( x)  10,000  x
100
2. ถ้าพนักงานขายสิ นค้าได้ 20,000 บาท เขาจะมีรายได้ท้ งั หมด f (20,000) ดังนี้
10
f (20,000)  10,000  (20,000)
100
 10,000  2,000
 12,000
ดังนั้น พนักงานจะรายได้ 12,000 บาท
7.ฟังก์ชันกาลังสอง
ฟั ง ก์ ชัน ก าลัง สอง คื อ ฟั ง ก์ ชัน ที่ อ ยู่ใ นรู ป f ( x)  ax 2  bx  c เมื่ อ a, b, c  R และ
a  0 กราฟของฟังก์ชน ั กาลังสองจะขึ้นอยูก่ บั ค่าของ a, b, c ตัวอย่างเช่น
f ( x)  x 2  2 x  15 จะได้กราฟดังรู ป
Y

f ( x )   x 2  6x  9 จะได้กราฟดังรู ป
Y
จากตัวอย่างข้างต้น จะเห็ นว่า สาหรับ f ( x)  ax 2  bx  c ถ้า a  0 แล้วกราฟจะเป็ น

เส้นโค้งหงายขึ้น และถ้า a  0 แล้วกราฟจะเป็ นเส้นโค้งคว่าลง
กราฟของฟังก์ชนั กาลังสองเรี ยกว่า พาราโบลา
จุดวกกลับ คือ จุดยอดของพาราโบลา
จุดวกกลับของ f ( x)  ax 2  bx  c เมื่อ a  0 สามารถหาได้โดยใช้วิธีทาให้อยู่ในรู ป

กาลังสองสมบูรณ์ก่อน ดังนี้
 b 
ax 2  bx  c  a x 2  x  c
 a 
 2 b  b
2
 b 
2
 ax  x         c
 a  2a   2a  
 2 b  b 
2
 b
2
 a  x  x      a   c
 a  2a    2a 
2
 b b2
 a x    c
 2a  4a
และ k   b  4ac
2
b
ให้ h  
2a 4a
จะได้ ax  bx  c  ax  h  k
2 2
จุดวกกลับของกราฟพาราโบลาคือ (h, k )
ถ้า a  0 แล้ว (h, k ) จะเป็ นจุดต่าสุ ดของพาราโบลา และมีค่าต่าสุ ดเท่ากับ f (h)  k
ถ้า a  0 แล้ว (h, k ) จะเป็ นจุดสู งสุ ดของพาราโบลา และมีค่าสู งสุ ดเท่ากับ f (h)  k
ตัวอย่าง 7.1 จงหาจุดสู งสุ ด หรื อจุดต่าสุ ดของกราฟของ y  x 2  4 x  13

วิธีทา จาก y  x 2  4 x  13
จะได้ h    4  4  2
2 2
แทนค่า h  2 จะได้ y  2 2  4(2)  13  4  8  13  9

จาก f ( x)  ax 2  bx  c
จะได้ a  1  0 ดังนั้น กราฟเป็ นรู ปพาราโบลาหงาย และมีจุด (h, k ) จะเป็ นจุดต่าสุ ด
ดังนั้น จุดต่าสุ ดคือ (2,9)
เราสามารถนาความรู ้เกี่ยวกับกราฟไปแก้ปัญหาสมการ หรื ออสมการได้ดงั ตัวอย่างต่อไปนี้
ตัวอย่าง 7.2 จงแก้อสมการ x 2  2x  3  0 โดยใช้กราฟ

วิธีทา ให้ y  x 2  2 x  3 เนื่องจาก x 2  2x  3  ( x  1) 2  4
จะได้จุดวกกลับคือ (1,4) และกราฟเป็ นพาราโบลาแบบหงาย
หาจุดตัดแกน X โดยให้ x 2  2x  3  0 จะได้ x  3 และ x  1
ดังนั้น จุดตัดแกน X คือ (3,0) และ (1,0) เขียนกราฟพาราโบลาได้ดงั รู ป
Y
จากกราฟจะพบว่า y  0 หรื อ x 2  2x  3  0 เมื่อ x  (1,3)

ดังนั้น เซตคาตอบของอสมการ x 2  2x  3  0 คือ (1,3)
ตัวอย่าง 7.3 จงแก้อสมการ x 2  2 x โดยใช้กราฟ

วิธีทา ให้ y1  x 2 และ y2  2 x เขียนกราฟได้ดงั รู ป
Y
หาจุดตัดของกราฟทั้งสอง จะได้วา่ กราฟทั้งสองตัดกันที่จุด (0,0) และ (2,4)

ดังนั้น y1  y 2 เมื่อ x  0 และ x  2
ถ้า x  2 จะได้วา่ y1  y 2
ถ้า x  0 จะได้วา่ y1  y 2
ดังนั้น x 2  2 x เมื่อ x  0 และ x  2
เซตคาตอบ คือ (,0)  (2, )

8.ฟังก์ชันเอกซ์ โพเนนเชียล
ฟังก์ชนั เอ็กซ์โพเนนเชียล คือ ฟังก์ชนั ที่อยูใ่ นรู ป f ( x)  a x เมื่อ a  0 และ a  1
กราฟของฟังก์ชนั เอ็กซ์โพเนนเชียล
กรณี ที่ 1 เมื่อ a  1
Y
กรณี ที่ 2 เมื่อ 0  a  1

Y
ข้ อสั งเกต 1.สมบัติของเลขยกกาลังเป็ นจริ งสาหรับฟังก์ชนั เอ็กซ์โพเนนเชียลด้วย

2.โดเมนของฟังก์ชนั เอ็กโพเนนเชียลคือ R เรนจ์ของฟังก์ชนั เอ็กโพเนนเชียลคือ R
ตัวอย่าง 8.1 จงเขียนกราฟของฟังก์ชนั y  10 x

วิธีทา
x 2 1 0 1 2
y 0.01 0.1 1 10 100
Y
(2,100)
(1,10)
(0,1)
X
(2, 0.01) (1, 0.1)

1 x
ตัวอย่าง 8.2 จงเขียนกราฟของ y( )
10
วิธีทา
x 2 1 0 1 2
y 100 10 1 0.1 0.01
Y
(2,100)
(1,10)
(0,1)
(1, 0.1) X
(2, 0.01)
สมการเอ็กซ์ โพเนนเชียล คือ สมการที่มีตวั แปรเป็ นเลขชี้ กาลัง ซึ่ งเราสามารถใช้สมบัติของ

เลขยกกาลังหาคาตอบของสมการได้
ตัวอย่าง 8.3 จงหาเซตคาตอบของ 2 2 x1  8

วิธีทา จาก 2 2 x1  8
2 2 x1  23
2x  1  3 ถ้า a x  ay แล้ว xy
2x  4
x2
ดังนั้น เซตคาตอบของสมการคือ {2}
1
ตัวอย่าง 8.4 จงหาเซตคาตอบของ  4x
8
1
วิธีทา จาก  4x
8
2 3  (2 2 ) x
2 3  2 2 x ถ้า a x  ay แล้ว xy
 3  2x
3
x
2
ดังนั้น เซตคาตอบของสมการคือ { 3}
2

9.ฟังก์ชันค่ าสั มบูรณ์

ฟั งก์ชนั ค่าสัมบูรณ์ คือ ฟั งก์ชนั ที่อยู่ในรู ป f ( x)  x  a  c เมื่อ a, c  R และ a  0
กราฟของฟังก์ชนั ค่าสัมบูรณ์จะขึ้นอยูก่ บั ค่าของ a, c ตัวอย่างเช่น
f ( x)  x และ f ( x)  x  2 จะได้กราฟดังรู ป
Y
f ( x)  x
f ( x)  x  2
10.ฟังก์ชันขั้นบันได
ฟั งก์ชนั ขั้นบันได คือ ฟั งก์ชนั ที่มีโดเมนเป็ นสับเซตของจานวนจริ ง และมีค่าฟั งก์ชนั คงตัว
เป็ นช่วงๆ มากกว่า 2 ช่วง กราฟของฟังก์ชนั จะมีรูปคล้ายขั้นบันได ตัวอย่างเช่น
 20 ; 0  x  5

f ( x)   40 ;5  x  20
 75 ;20  x  35

ฟังก์ชนั ข้างต้นสามารถเขียนกราฟได้ดงั รู ป
Y

11. ฟังก์ชันจากเซตหนึ่งไปอีกเซตหนึ่ง
ในหัวข้อนี้จะกล่าวถึงฟั งก์ชนั ที่สาคัญซึ่ งประกอบด้วย ฟั งก์ชนั จากเซตหนึ่ งไปอีกเซตหนึ่ ง
ฟังก์ชนั หนึ่งต่อหนึ่ง ฟังก์ชนั ทัว่ ถึง ฟังก์ชนั หนึ่งต่อหนึ่งแบบทัว่ ถึง ฟังก์ชนั เพิ่ม และฟังก์ชนั ลด
นิยาม 11.1 ฟังก์ชันจาก A ไป B

เมื่อ A, B เป็ นเซต f เป็ นฟังก์ชนั และมีสมบัติต่อไปนี้
x  A, y  B โดยที่ ( x, y)  f
จะเรี ยก f ว่า ฟังก์ชนั จาก A ไป B แทนด้วยสัญลักษณ์ f:A B
ตัวอย่าง 11.1 กาหนดให้ A  {1, 2, 3, 5} และ B  {0, 1, 2, 3, 4}

และ f  {(1,3),(2,0),(3,4),(5,3)} จะได้ f เป็ นฟังก์ชนั จาก A ไป B หรื อ f : A  B
ตัวอย่าง 11.2 กาหนดให้ A  {1, 2, 3, 4} และ B  {1, 2, 3, 4}

, ), (4,4)} จะได้วา่ g ไม่เป็ นฟังก์ชน
และ g  {(1,2),(2,1),(3,4),(31 ั จาก A ไป B
เพราะ (31
, )  g และ (3,4)  g แต่ 1  4
เราสามารถตรวจสอบการเป็ นฟังก์ชนั จาก A ไป B ได้โดยใช้ทฤษฎีบทต่อไปนี้
ทฤษฎีบท 11.1 ให้ และ B เป็ นเซต และ f เป็ นฟังก์ชนั

A
ั ก็ต่อเมื่อ D f  A
f : A  B เป็ นฟั งก์ชน
ตัวอย่าง 11.3 กาหนด A  {1, 2, 3, 4} และ B  {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8}

และ f  {(x, y) | y  x  3} จะได้วา่ f เป็ นฟังก์ชนั จาก A ไป B
ตัวอย่าง 11.4 กาหนด A  {1, 2, 3, 4} และ B  {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8}

1
และ f  {( x, y ) | y  } จะได้วา่ f ไม่เป็ นฟังก์ชนั จาก A ไป B
x 1
เนื่องจาก D f  {2, 3, 4}  A
ตั ว อย่ า ง 11.5 ก าหนด f  {( x, y) | y  x  1} จงหาเซต A โดย A  R ที่ ท าให้ f เป็ น

ฟังก์ชนั จาก A ไป R
วิธีทา จาก f  {( x, y) | y  x  1} จะได้ Dr  [1, )
ดังนั้น A  D f  [1, )

สาหรับการตรวจสอบว่าฟังก์ชนั ใดเท่ากันหรื อไม่จะใช้ทฤษฎีบทต่อไปนี้
ทฤษฎีบท 11.2 การเท่ากันของฟังก์ชัน

ให้ f : A  B และ g: A  B แล้ว f g ก็ต่อเมื่อ f ( x)  g( x), x  A
ข้ อสั งเกต จากทฤษฎีบท 11.2 เราจะได้วา่ D f  Dg  A

และ f  g ก็ต่อเมื่อ f ( x)  g( x), x  A
ดังนั้น f  g ก็ต่อเมื่อ f ( x)  g( x), x  A
x2  9
ตัวอย่าง 11.6 กาหนดให้ f ( x)  และ g( x)  x  3 จงพิจารณาว่า f  g หรื อไม่
x3
x2  9
วิธีทา จาก f ( x)  จะได้วา่ Df  R  {3}
x3
และจาก g( x)  x  3 จะได้วา่ Dg  R
เพราะว่า D f  Dg
ดังนั้น มี x  3 ที่ทาให้ f ( x)  g( x)
นัน่ คือ f  g
นิยาม 11.2 ฟังก์ชันหนึ่งต่ อหนึ่ง

ให้ A และ B เป็ นเซต f : A  B แล้ว f เรี ยกว่า ฟังก์ชนั หนึ่งต่อหนึ่ง (one to one)
11
ถ้า ( x1 , y)  f และ ( x2 , y)  f แล้ว x1  x2 แทนด้วย f : A B
ตัวอย่าง 11.7 จงพิจารณาว่า f ( x)  x เป็ นฟังก์ชนั หนึ่งต่อหนึ่งหรื อไม่

วิธีทา จาก f ( x)  x จะได้ f ( x1 )  x1 และ f ( x2 )  x2
สมมติ f ( x1 )  f ( x2 )
จะได้วา่ x1  x2
ดังนั้น x1  x2
นัน่ คือ f ( x)  x เป็ นฟังก์ชนั หนึ่งต่อหนึ่ง
ตัวอย่าง 11.8 จงพิจารณาว่า f ( x)  x 2  3x  2 เป็ นฟังก์ชนั หนึ่งต่อหนึ่งหรื อไม่

วิธีทา จาก f ( x)  x 2  3x  2
จะได้ f ( x1 )  x12  3x1  2 และ f ( x2 )  x22  3x2  2
สมมติ f ( x1 )  f ( x2 )
จะได้วา่ x12  3x1  2  x22  3x2  2
x12  x22  3x1  3x2  0

( x1  x2 )( x1  x2 )  3( x1  x2 )  0
( x1  x2 )( x1  x2  3)  0
ดังนั้น x1  x2  0 หรื อ x1  x2  3  0
สาหรับ x1  x2  0 จะได้วา่ x1  x2
พิจารณา x1  x2  3  0 จะได้วา่ x1   x2  3
ดังนั้น x1  x2
นัน่ คือ f ( x)  x 2  3x  2 ไม่เป็ นฟังก์ชนั หนึ่งต่อหนึ่ง
การพิจารณาว่าฟังก์ชนั ใดเป็ นฟังก์ชนั หนึ่งต่อหนึ่ งหรื อไม่อีกวิธีหนึ่ งคือ พิจารณาจากกราฟ

ของฟั งก์ชัน โดยลากเส้ นขนานกับแกน X ถ้า ไม่มีเส้ นขนานกับแกน X เส้นใด ตัดกราฟของ
ฟังก์ชนั ที่กาหนดให้มากกว่าหนึ่งจุด ฟังก์ชนั นั้นจะเป็ นฟังก์ชนั หนึ่งต่อหนึ่ง
ตัวอย่าง 11.9 จงพิจารณาว่า f ( x)  x 2 เป็ นฟังก์ชนั หนึ่งต่อหนึ่งหรื อไม่
วิธีทา Y f ( x)  x 2
จากกราฟเราจะเห็ นว่ามีเส้นขนานกับแกน X ที่ตดั กราฟของฟั งก์ชนั f มากกว่า 1 จุด

ดังนั้น f ไม่เป็ นฟังก์ชนั หนึ่งต่อหนึ่ง
ข้ อสั งเกต จากตัวอย่าง 11.9 เราพบว่าฟั งก์ชนั ที่โจทย์กาหนดให้ไม่เป็ นฟั งก์ชนั หนึ่ งต่อหนึ่ ง แต่ถา้
กาหนดโดเมนของฟังก์ชนั ให้เหมาะสมแล้วจะเป็ นฟังก์ชนั หนึ่งต่อหนึ่งได้
นิยาม 11.3 ฟังก์ชันทัว่ ถึง

ให้ A และ B เป็ นเซต f : A  B แล้ว f เรี ยกว่า ฟังก์ชนั จาก A ไปทัว่ ถึง B (onto)
onto
เมื่อ y  B, x  A, ( x, y)  f หรื อ y  f ( x), R( f )  B แทนด้วย f : A B
ตัวอย่าง 11.11 กาหนดให้ A  {a, b, c, d} , B  {x, y, z}

และ f  {(a, x),(b, y),(c, z),(d , x)} , g  {(a, x),(b, z),(c, x),(d , z)}
จะเห็นว่า f เป็ นฟังก์ชนั จาก A ไปทัว่ ถึง B เพราะว่า Rg  B
และ g เป็ นฟังก์ชนั จาก A ไป B เพราะ Rg  B แต่ B  Rg

ตัวอย่าง 11.13 จงพิจารณาว่า f  {(x, y)  R  R | y  x  4} เป็ นฟังก์ชนั ทัว่ ถึงหรื อไม่

วิธีทา ให้ A  R และ B  R
ให้ y  B
ดังนั้น y  x  4
จะได้ x  y  4
นัน่ คือ x  A ,( x, y)  f
ดังนั้น y  R f
สาหรับ y ที่เป็ นสมาชิกใดๆ และ y  B จะได้วา่ B  R f
แต่ R f  B
ดังนั้น R f  B
นัน่ คือ f เป็ นฟังก์ชนั จาก R ไปทัว่ ถึง R
นิยาม 11.4 ฟังก์ชนั หนึ่งต่อหนึ่งแบบทัว่ ถึง

ให้ A และ B เป็ นเซต และ f : A  B
ถ้า f เป็ นฟังก์ชนั หนึ่งต่อหนึ่งแบบทัว่ ถึง B แล้ว f เรี ยกว่า การสมนัยแบบหนึ่งต่อหนึ่ง
11
(one-to-one correspondence) ระหว่าง A และ B แทนด้วย f : A B
onto
หรื อเรี ยกว่า ฟังก์ชนั หนึ่งต่อหนึ่งแบบทัว่ ถึง (bijective function)
นัน่ คือ f : A  B เรี ยกว่า ฟั งก์ชนั หนึ่ งต่อหนึ่ งแบบทัว่ ถึ ง (bijective) ถ้า f เป็ นฟั งก์ชนั
หนึ่งต่อหนึ่ง (injective) และเป็ นฟังก์ชนั ทัว่ ถึง (surjective)
ตัวอย่าง 11.14 จงพิจารณาว่า f ( x)  2 x  1 เป็ นฟังก์ชนั หนึ่งต่อหนึ่งและทัว่ ถึงหรื อไม่

วิธีทา 1.พิจารณาว่า f เป็ นฟังก์ชนั หนึ่งต่อหนึ่งหรื อไม่
จาก f ( x)  2 x  1
จะได้ f ( x1 )  2 x1  1 และ f ( x2 )  2 x2  1
สมมติ f ( x1 )  f ( x2 )
จะได้วา่ 2 x1  1  2 x2  1
ดังนั้น x1  x2
นัน่ คือ f เป็ นฟังก์ชนั หนึ่งต่อหนึ่ง
2.พิจารณาว่า f เป็ นฟังก์ชนั ทัว่ ถึงหรื อไม่
ให้ A  R และ B  R
ให้ y  B โดยที่ y  f ( x)
ดังนั้น y  2 x  1

y 1
จะได้ x
2
นัน่ คือx  A ,( x, y)  f
ดังนั้น y  R f
สาหรับ y ที่เป็ นสมาชิกใดๆ และ y  B จะได้วา่ B  R f
แต่ R f  B
ดังนั้น R f  B
นัน่ คือ f เป็ นฟังก์ชนั จาก R ไปทัว่ ถึง R
จาก 1 และ 2 จึงสรุ ปได้วา่ f เป็ นฟังก์ชนั หนึ่งต่อหนึ่งจาก R ไปทัว่ ถึง R
12 ฟังก์ชันเพิม่ และฟังก์ชันลด
ในหัวข้อนี้จะกล่าวถึงฟังก์ชนั ที่สาคัญคือ ฟังก์ชนั เพิ่มและฟังก์ชนั ลดซึ่ งมีนิยามดังนี้
นิยาม 12.1 ฟังก์ชนั เพิ่มและฟังก์ชนั ลด

ให้ f เป็ นฟังก์ชนั จากสับเซตของ R ไป R และ A  D f แล้ว
1. f เป็ นฟังก์ชนั เพิ่มใน A ก็ต่อเมื่อ สาหรับสมาชิ ก x1 และ x2 ใดๆ ใน A ถ้า x1  x2
แล้ว f ( x1 )  f ( x2 )
2. f เป็ นฟั งก์ชนั ลดใน A ก็ต่อเมื่อ สาหรับสมาชิ ก x1 และ x2 ใดๆ ใน A ถ้า x1  x2
แล้ว f ( x1 )  f ( x2 )
กราฟของฟังก์ชนั เพิ่มและฟังก์ชนั ลด
รู ปที่ 1 ฟังก์ชนั เพิ่ม รู ปที่ 2 ฟังก์ชนั ลด

ตัวอย่ าง 12.1 กาหนดให้ f ( x)  3x  2 จงพิจารณาว่าฟั งก์ชนั ที่กาหนดให้ เป็ นฟั งก์ชนั เพิ่มหรื อ
ฟังก์ชนั ลดในเซตของจานวนจริ ง
วิธีทา ให้ x1 , x2  R ถ้า x1  x2 จะได้ 3x1  3x2
และ 3x1  2  3x2  2
ดังนั้น f ( x1 )  f ( x2 )
นัน่ คือ f เป็ นฟังก์ชนั ลดในเซตของจานวนจริ ง
ตัวอย่ าง 12.2 กาหนดให้ f ( x)  4  x 2 จงพิจารณาว่าฟั งก์ชนั ที่กาหนดให้ เป็ นฟั งก์ชนั เพิ่มหรื อ
ฟังก์ชนั ลดในเซตของจานวนจริ ง
วิธีทา จาก f ( x)  1  x 2
พิจารณา f (1)  4  (1) 2  3
f (0)  4  (0) 2  4
f (3)  4  (3) 2  5
จะเห็นว่า  1  0 และ f (1)  f (0)
ดังนั้น f ไม่ใช่ฟังก์ชนั ลดในเซตของจานวนจริ ง
และ 0  3 แต่ f (0)  f (3)
ดังนั้น f ไม่ใช่ฟังก์ชนั เพิ่มในเซตของจานวนจริ ง
นัน่ คือ f ไม่ใช่ฟังก์ชนั ลดในเซตของจานวนจริ ง และไม่ใช่ฟังก์ชนั เพิม่ ในเซตของจานวนจริ ง
ข้ อควรระวัง 1.ถ้า f ไม่เป็ นฟังก์ชนั เพิ่มในเซต A แล้ว จะสรุ ปว่า f เป็ นฟังก์ชนั ลดในเซต A ไม่ได้
2. ถ้า f ไม่เป็ นฟังก์ชนั ลดในเซต A แล้ว จะสรุ ปว่า f เป็ นฟังก์ชนั เพิ่มในเซต A ไม่ได้
ตัวอย่าง 12.3 จงพิจารณารู ปของฟังก์ชนั f ต่อไปนี้ วา่ f เป็ นฟั งก์ชนั เพิ่ม หรื อเป็ นฟั งก์ชนั ลดบน
ช่วงใด Y
(4,8)
(5,3)
( 2,6)
วิธีทา ฟังก์ชนั f เป็ นฟังก์ชนั เพิ่มบนช่วง (,5] และบนช่วง [2,4]

ฟังก์ชนั f เป็ นฟังก์ชนั ลดบนช่วง [3,2] และบนช่วง (4, )

13 พีชคณิตของฟังก์ชัน
ในบางครั้ งเราอาจสร้ างฟั ง ก์ชันขึ้ นใหม่โดยใช้ฟั งก์ชันเดิ มที่ มีอยู่ กล่ าวคื อ ถ้าฟั งก์ชันที่
กาหนดให้สองฟั งก์ชนั มีโดเมนและเรนจ์เป็ นสับเซตของจานวนจริ งแล้ว เราสามารถนาฟั งก์ชนั ทั้ง
สองมาบวก ลบ คูณ และหารกันได้โดยใช้นิยามต่อไปนี้
นิยาม 13.1 กาหนดให้ f และ g เป็ นฟังก์ชนั ในเซตของจานวนจริ ง
f  g  {( x, y) | y  f ( x)  g ( x)  x  D f  Dg }
f  g  {( x, y) | y  f ( x)  g ( x)  x  D f  Dg }
f  g  {( x, y) | y  f ( x)  g ( x)  x  D f  Dg }
f f ( x)
 {( x, y ) | y   x  D f  Dg  g ( x)  0}
g g ( x)
ตัวอย่ าง 13.1 กาหนดให้ f ( x)  5x  2 และ g( x)  x 2 จงหา ( f  g)( x) , ( f  g)( x)
( f  g)( x) และ ( f )( x ) ตามลาดับ

g
วิธีทา ( f  g)( x)  f ( x)  g( x)  x 2  5x  2
( f  g)( x)  f ( x)  g( x)   x 2  5x  2
( f  g)( x)  (5x  2)( x 2 )  5x 3  2 x 2
f f ( x ) 5x  2
( )( x )   ,x0
g g( x) x2
ตัวอย่าง 13.2 ให้ f  {(1,3), (2,7), (3,9), (5,10)} และ g  {(1,3), (2,5), (3,0), (4,2)}
f
จงหา f  g , fg และ พร้อมทั้งหาโดเมนของแต่ละฟังก์ชนั
g
วิธีทา D f  {1,2,3,5} และ f  {1,2,3,4}
ดังนั้น D f  g  D f  Dg  {1,2,3} และ D fg  D f  Dg  {1,2,3}
( f  g )(1)  f (1)  g (1)  3  3  6
( f  g )(2)  f (2)  g (2)  7  5  12
( f  g )(3)  f (3)  g (3)  9  0  9
ดังนั้น f  g  {(1,6), (2,12), (3,9)}
( fg )(1)  f (1) g (1)  3  3  9

( fg )(2)  f (2) g (2)  7  5  35
( fg )(3)  f (3) g (3)  9  0  0
ดังนั้น fg  {(1,9), (2,35), (3,0)}

D f  x | x  D f  Dg  g ( x)  0  {1,2}
g
f f (1) 6
 (1)   1
g g (1) 6
f f (2) 16
 (2)  
g g (2) 11
f   16 
ดังนั้น  (1,1),  2, 
g   11 
13 ฟังก์ชันอินเวอร์ ส
จากการศึ ก ษาเรื่ อ งความสั ม พัน ธ์ เราทราบแล้ว ว่ า ความสั ม พัน ธ์ จ ะมี อิ น เวอร์ ส ของ
ความสัมพันธ์ และเนื่องจากฟังก์ชนั เป็ นความสัมพันธ์ ดังนั้น ฟังก์ชนั จึงมีอินเวอร์ สของฟังก์ชนั
กาหนดให้ f : A  B แล้ว อินเวอร์ สของฟังก์ชนั คือ f 1: B  A แทนด้วย f 1
f 1 จะไม่เป็ นฟังก์ชน
ั จาก B ไป A ถ้ามีลกั ษณะต่อไปนี้
1. D f  B หรื อ R f  B หรื อ f ไปไม่ทวั่ ถึง B
1
2. ถ้า f ไม่เป็ นฟังก์ชนั หนึ่งต่อหนึ่ง

จึงสรุ ปได้ว่า ถ้า f : A  B ไม่เป็ นฟั งก์ชันทัว่ ถึ ง หรื อ ไม่เป็ นฟั งก์ชนั หนึ่ งต่อหนึ่ งแล้ว
f 1 จะไม่เป็ นฟังก์ชน
ั จาก B ไป A เราจึงนิยามฟังก์ชนั อินเวอร์สดังนี้
11
นิยาม 13.1 ถ้า f : A  B แล้ว อินเวอร์ สของความสัมพันธ์ f
onto
1
จาก B ไป A จะเรี ยกว่า
ฟังก์ชนั อินเวอร์ สของ f (inverse of f )
ตัวอย่าง 13.1 กาหนดให้ A  {1,2,3,4} , B  {a, b, c, d} และ f  {(1, a),(2, b),(3, c),(4, d )}
จงหา f 1 และพิจารณาว่า f 1 เป็ นฟังก์ชนั หรื อไม่
วิธีทา จาก f  {(1, a),(2, b),(3, c),(4, d )} จะได้ f 1  {(a,1),(b,2),(c,3),(d ,4)}
ดังนั้น f 1 เป็ นฟังก์ชนั อินเวอร์ ส
ตัวอย่าง 13.2 กาหนดให้ A  {1,2,3,4} , B  {a, b, c, d , e} และ f  {(1, a),(2, c),(3, e),(4, a)}
จงหา f 1 และพิจารณาว่า f 1 เป็ นฟังก์ชนั หรื อไม่
วิธีทา จาก f  {(1, a),(2, c),(3, e),(4, a)} จะได้ f 1  {(a,1),(c,2),(e,3),(a,4)}
เพราะว่า (a,1)  f 1 และ (a,4)  f 1 แต่ 1  4
ดังนั้น f 1 ไม่เป็ นฟังก์ชนั

ตัวอย่าง 13.3 กาหนดให้ f ( x)  x 2 จงหา f 1 และพิจารณาว่า f 1

เป็ นฟังก์ชนั หรื อไม่
วิธีทา จาก f ( x)  x 2
จะได้ f  {( x, y)  R  R | y  x 2 }
f 1  {( x, y)  R  R | x  y 2 }
f 1  {( x, y)  R  R | y   x}
เพราะว่า (11 , )  f 1 และ (1,1)  f 1
ดังนั้น f 1 ไม่เป็ นฟังก์ชนั
ข้ อสั งเกต ถ้า f เป็ นฟังก์ชนั แล้ว
1. f 1 เป็ นฟังก์ชนั อินเวอร์ ส ก็ต่อเมื่อ f 1 เป็ นฟังก์ชนั
2. อินเวอร์ สของฟังก์ชนั ไม่จาเป็ นต้องเป็ นฟังก์ชนั
สาหรับการหาฟังก์ชนั อินเวอร์ ส กรณี ที่เราทราบว่าฟั งก์ชนั ที่กาหนดให้มีฟังก์ชนั อินเวอร์ ส

จะใช้ทฤษฎีบทต่อไปนี้
ทฤษฎีบท 13.1 กาหนดให้ f:A B เป็ นฟังก์ชนั ที่หาอินเวอร์ สได้

y  f (x) ก็ต่อเมื่อ x  f 1 ( y)
การเขี ยนสัญลักษณ์ แทนฟั งก์ชันอินเวอร์ สนั้น จะกาหนดให้ x  f 1

( y) แต่โดยทัว่ ไป
นิยมเขียน y  f ( x) จึงอาจเขียน x  f 1 ( y) ใหม่ในรู ป y  f 1 ( x)
x 1
ตัวอย่าง 13.4 กาหนดให้ f ( x)  จงหา f 1
(3)
3
x 1  x 1
วิธีทา จาก f ( x)  จะได้ x  f 1  
3  3 
x 1
ให้  3 จะได้ x  10
3
ดังนั้น f 1 (3)  10
x
ตัวอย่าง 13.5 กาหนดให้ f 1 ( x) จงหา f (x)
x2
วิธีทา จาก f 1 ( x)  x จะได้ f  x   x
x2  x 2
ให้ u  x จะได้ x  2u
x2 u 1
2u
ดังนั้น f (u ) 
u 1
นัน่ คือ f ( x)  2 x
x 1

นอกจากการใช้ทฤษฎีบท 13.1 แล้ว เรายังสามารถหาฟั งก์ชนั อินเวอร์ สได้ โดยใช้วิธีสลับ

ตัวแปร x และ y ได้ ดังตัวอย่างต่อไปนี้
ตัวอย่าง 13.6 กาหนดให้ f ( x)  3x  1 จงหา f 1 ( x)

วิธีทา จาก y  f ( x)  3x  1
สลับตัวแปร โดยเปลี่ยน x เป็ น y และเปลี่ยน y เป็ น x
จะได้ x  3y  1
x 1
ดังนั้น y
3
x  1
นัน่ คือ f 1 ( x) 
3
x3  2
ตัวอย่าง 13.7 กาหนดให้ f ( x)  จงหาฟังก์ชนั อินเวอร์ สของฟังก์ชนั f
3
x3  2
วิธีทา จาก y  f ( x) 
3
สลับตัวแปร โดยเปลี่ยน x เป็ น y และเปลี่ยน y เป็ น x
y3  2
3
ดังนั้น y  3 3x  2
นัน่ คือ f 1 ( x)  3 3x  2
ทฤษฎีบท 13.1 ทาให้ได้ผลที่น่าสนใจดังนี้
ทฤษฎีบท 13.2 กาหนดให้ f : A  B เป็ นฟังก์ชนั ที่หาอินเวอร์ สได้

1. ถ้า y  f (x) แล้ว x  f 1 ( f ( x)) สาหรับทุกๆ x  D f
2. ถ้า y  f (x) แล้ว y  f ( f 1 ( y)) สาหรับทุกๆ y  R f

14 ฟังก์ชันประกอบ
กาหนดให้ f  {(1,2), (2,3), (3,4)}และ g  {(2,4), (3,9), (4,16)}
จะได้ D f  {1,2,3} , R f  {2,3,4}
และ Dg  {2,3,4}, Rg  {4,9,16}
จะเห็นว่า R f  Dg  
พิจารณาการจับคู่ของฟังก์ชนั f และ g จะพบว่า
4  g (2)  g ( f (1)) เนื่องจาก f (1)  2
9  g (3)  g ( f (2)) เนื่องจาก f (2)  3
4  g (4)  g ( f (3)) เนื่องจาก f (3)  4
เขียนแผนภาพการจับคู่ได้ดงั รู ป
Df R f  Dg Rg
1 2 4
2 3 9
3 4 16
จากตัว อย่ า งข้ า งต้ น จะเห็ น ว่ า ถ้ า f และ g เป็ นฟั ง ก์ ชั น โดยที่ R f  Dg   แล้ ว
เราสามารถสร้างฟังก์ชนั ใหม่ได้ ซึ่ งเรี ยกฟังก์ชนั ใหม่น้ ีวา่ ฟังก์ชนั ประกอบ ดังนิยามต่อไปนี้
นิยาม 14.1 ฟังก์ชนั ประกอบ

ถ้า f : A  B และ g: B  C แล้ว เซต h นิยามดังนี้
h  {( x, z) | x  A, z  C  y  B, y  f ( x)  z  g ( y)  g ( f ( x))}
จะเรี ยก h ว่า ฟังก์ชนั ประกอบ (composite function) ของ g และ f แทนด้วย gof
จากนิยามข้างต้น จะได้วา่
gof  {( x, z) | x  A, z  C  y  B, y  f ( x)  z  g ( y)  g ( f ( x))}
หรื อ ( x, z)  gof  y  B, y  f ( x)  z  g( y)  g( f ( x))
ดังนั้น gof ( x)  g( f ( x)) โดยที่ R f  Dg  
โดเมนของ gof คือ Dgof  {x  D f | f ( x)  Dg }

ตัวอย่าง 14.1 กาหนดให้ A  {1,2,3,4} , B  {2,4,6,7} , C  {1,3,4,7} และ

f  {(1,4),(2,2),(3,6),(4,6)} , g  {(2,1),(4,3),(6,7),(7,4)} โดยที่ h  g( f ( x)) จงหา h
วิธีทา h(1)  g( f (1))  g(4)  3
h(2)  g( f (2))  g(2)  1
h(3)  g( f (3))  g(6)  7
h(4)  g( f (4))  g(6)  7
ดังนั้น h  {(1,3),(2,1),(3,7),(4,7)}
ข้ อสั งเกต จากตัวอย่างข้างต้น จะเห็นว่า R f  Dg   นัน่ คือ เราสามารถหา gof ได้ แต่ถา้
R f  Dg   จะไม่สามารถหา gof ได้
ตัวอย่าง 14.2 กาหนดให้ f  {(1,4),(2,2),(3,6),(4,6)} , g  {(11

, ),(3,3),(5,7),(7,4)}
วิธีทา จะเห็นว่า D f  {1,2,3,4} และ R f  {2,4,6}
และ Dg  {1,3,5,7} และ Rg  {1,3,4,7}
จะได้ R f  Dg   จึงไม่สามารถหา gof ได้
แต่ Rg  D f  {1,3,4}   จึงหา fog ได้
ให้ h  f ( g( x))
h(1)  f ( g(1))  f (1)  4
h(3)  f ( g(3))  f (3)  6
h(5)  f ( g(5))  f (7) หาไม่ได้ เพราะ 7 ไม่อยูใ่ นโดเมนของ f
h(7)  f ( g(7))  f (4)  6
ดังนั้น h  {(1,4),(3,6),(4,6)}
ตัวอย่าง 14.3 กาหนดให้ f ( x)  7 x และ g( x)  x  5 จงหา gof และ fog

วิธีทา 1.หา gof
จาก f ( x)  7 x จะได้วา่ R f  R
และจาก g( x)  x  5 จะได้วา่ Dg  R
จะได้ R f  Dg  R   จึงหา gof ได้
ดังนั้น gof ( x)  g( f ( x))
 g (7 x )
 7x  5
นัน่ คือ gof ( x)  7 x  5
2.หา fog

จาก g( x)  x  5 จะได้วา่ Rg  R
และจาก f ( x)  7 x จะได้วา่ D f  R
จะได้ Rg  D f  R   จึงหา fog ได้
ดังนั้น fog( x)  f ( g( x))
 f ( x  5)
 7( x  5)
 7 x  35
นัน่ คือ fog( x)  7 x  35
ตัวอย่าง 14.4 กาหนดให้ f ( x)  x  2 และ g( x)  x จงหา gof และ fog

จาก f ( x)  x  2 จะได้วา่ R f  R
และจาก g( x)  x จะได้วา่ Dg  [0, )
จะได้ R f  Dg  [0, )   จึงหา gof ได้
 g( x  2)
 x2
นัน่ คือ และ Dgof  [2, )
gof ( x)  x  2
2.หา fog
จาก g( x)  x จะได้วา่ Rg  [0, )
และจาก f ( x)  x  2 จะได้วา่ D f  R
จะได้ Rg  D f  [0, )   จึงหา fog ได้
ดังนั้น fog( x)  f ( g( x))  f ( x )  x  2
นัน่ คือ fog( x)  x  2 และ D fog  [0, )
1
ตัวอย่ าง 14.5 กาหนดให้ f ( x)  x 2 และ g ( x)  จงหา gof และ fog
x 1
จาก f ( x)  x 2 จะได้วา่ R f  [0, )
1
และจาก g ( x)  จะได้วา่ Dg  R  {1}
x 1
จะได้ R f  Dg  [0,1)  (1, )   จึงหา gof ได้
1
ดังนั้น gof ( x)  g( f ( x))  g ( x 2 ) 
x 1
2

1
นัน่ คือ gof ( x)  และ Dgof  R  {1,1}
x 1
2
2.หา fog
1
จาก g ( x)  จะได้วา่ Rg  R  {0}
x 1
และจาก f ( x)  x 2 จะได้วา่ D f  R
จะได้ Rg  D f  R  {0}   จึงหา fog ได้
2
1  1 
ดังนั้น fog( x)  f ( g( x))  f ( )  
x 1  x 1
2
 1 
นัน่ คือ fog ( x)    และ D fog  R  {1}
 x 1
ข้ อสั งเกต จากตัวอย่างที่ผา่ นมาจะพบว่า f g  g f
ตัวอย่าง 14.6 กาหนดให้ F ( x)  ( x  2) 8 จงเขียน F ในรู ปของฟังก์ชนั ประกอบของฟังก์ชนั

สองฟังก์ชนั
วิธีทา ให้ f ( x)  x  2 และ g( x)  x 8
จะได้ gof ( x)  g( f ( x))  g( x  2)  ( x  2) 8
ดังนั้น gof  F
ตัวอย่าง 14.7 กาหนดให้ F ( x)  (3x  7)10 จงเขียน F ในรู ปของฟังก์ชนั ประกอบของฟังก์ชนั

สองฟังก์ชนั
วิธีทา วิธีที่ 1
ให้ f ( x)  3x และ g( x)  ( x  7)10
จะได้ gof ( x)  g( f ( x))  g(3x)  (3x  7)10
วิธีที่ 2
ให้ f ( x)  3x  7 และ g( x)  x 10
จะได้ gof ( x)  g( f ( x))  g(3x  7)  (3x  7)10

ตัวอย่าง 14.8 กาหนด f (3x  4)  4x  3 จงหา f (x)

วิธีทา ให้ g ( x)  3x  4
g ( x)  4
3
 ( x)  4 
g
ดังนั้น f ( g ( x))  4 3
 3 
4 16
 g ( x)   3
3 3
4 g ( x)  25

3
4 x  25
จะได้ f ( x) 
3
ตัวอย่าง 14.9 กาหนดให้ f ( x)  3x , g( x)  x  2 และ h( x)  x 2 จงหา ho( gof )

วิธีทา จาก f ( x)  3x จะได้วา่ R f  R
และจาก g( x)  x  2 จะได้วา่ Dg  R
จะได้ R f  Dg  R   จึงหา gof ได้
 g(3x)
 3x  2
นัน่ คือ และ Dgof  R
gof ( x)  3x  2
จาก h( x)  x 2 จะได้วา่ Rh  R   {0}
จะได้ Rgof  Dh  R   {0}   จึงหา ho( gof ) ได้
ดังนั้น ho( gof )( x)  h( gof ( x))
 (3x  2) 2
 9 x 2  12 x  4
นัน่ คือ ho( gof )( x)  9 x 2  12 x  4

แบบฝึ กหัดทบทวน
2
1.ถ้า f ( x)  4 x และ g ( x)  แล้ว ค่า x ที่ทาให้ ( fog )( x)  gof ( x) เท่ากับเท่าไร (ENT’ต.ค.42)
x 1
x
2.กาหนดให้ f ( x)  และ g ( x)  x 2  1 ถ้า A  Dgof และ B  Dg แล้ว จงหา A  B'
1 x
(ENT’ต.ค.42)
1) R  {1,1} 2) (1, ) 3)  1 ,1  (1, ) 4) (1,1)  (1, )
2 
3.ให้ f ( x)  ( x  1) 2 และ g ( x)  x  1 จงหา D f  g  R' gof (ENT’ ต.ค.43)
1) [0,1) 2) [0,2] 3) [1, ) 4) [2, )
4.ถ้า ( fog )( x)  3x  14 และ f  1 x  2   x  2 แล้ว จงหา g 1  f ( x) (ENT’ ต.ค.43)
3 
1) 3x  4 2) 3x  6 3) 3x  8 4) 3x  10
x x
5.กาหนดให้ f ( x)  , x  1 และ g ( x)  , x  1 ข้อใดต่อไปนี้ผด ิ (ENT’ มี.ค.44)
1 x 1 x
1) ( fog ) 1 ( x)  x, x  4 2) ( f 1  g )( x)  x , x  1
1  2x
3) ( f 1  g 1 )( x)  x, x  1 4) ( g 1  f )( x)  x , x  1
1  2x
 2 
6.กาหนดให้ r เป็ นความสัมพันธ์ในเซตของจานวนจริ ง โดยที่ r  ( x, y) | y  1  x 2  ข้อใด

 1 x 
ต่อไปนี้ถูก (ENT’ มี.ค.42)
1) Dr  [1,1], Dr 1  [1,1] 2) Dr  [1,1], Dr 1  [0,1]
3) Dr  [0,1], Dr 1  [1,1] 4) Dr  [0,1], Dr 1  [0,1]
 1 
7.กาหนดให้ r  {( x, y) | y  9  x 2 } และ s  ( x, y ) | y   ข้อใดต่อไปนี้ถูก
 x2  9 
ก. Dr  Rs   1 ข. Rr  Ds  (0, ) 1
(ENT’ มี.ค.43)
1) ก ถูก และ ข ถูก 2) ก ถูก และ ข ผิด 3) ก ผิด และ ข ถูก 4) ก ผิด และ ข ผิด
8.กาหนดให้ f ( x  1)  3x  2  f ( x) และ g (3x  1)  2x  8 ถ้า f (0)  1 แล้ว
จงหา g 1 ( f (2)) (ENT’ ต.ค.44)
1)  1 2) 0 3) 1 4) 2
x 1
9.ให้ความสัมพันธ์ r  {( x, y)  R  R | y  } เมื่อ R เป็ นเซตของจานวนจริ ง เรนจ์ของ r คือ
x
ข้อใดต่อไปนี้ (ENT’ต.ค.42 ศิลป์ )
1) R  {1} 2) R  {1,1} 3) (,1]  (1, ) 4) (,1]  [0, )

บรรณานุกรม
กมล เอกไทยเจริ ญ. (2540). คณิตศาสตร์ ม.4 เล่ ม 1 ค 011. กรุ งเทพฯ: ไฮเอ็ดพับลิชชิ่ง.
กมล เอกไทยเจริ ญ. (2540). คณิตศาสตร์ ม.4 เล่ ม 2 ค 012. กรุ งเทพฯ: ไฮเอ็ดพับลิชชิ่ง.
สมัย เหล่าวานิชย์ และพัวพรรณ เหล่าวานิชย์. (2547). คณิตศาสตร์ พนื้ ฐานและเพิม่ เติม ช่ วงชั้นที่ 4 เล่ ม 2.
กรุ งเทพฯ: ไฮเอ็ดพับลิชชิ่ง.
Barnett, Raymond A. and Other. (1999). College Algebra with Trigonometry. 6th edition.
Boston:McGraw-Hill.
Larson, Ron. (2011). Precalculus. 8th edition. Boston:Brooks/Cole.
Sullivan, Michael. (2005). Precalculus. 7thedition. New Jersey: Prentice Hall.

Function PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Function PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ความสัมพันธ์และฟังก์ชนั

ความสั มพันธ์ และฟังก์ ชัน

ตัวอย่าง 1.1 (2,0)  (0,2)

ตัวอย่าง 1.2 กาหนดให้ (2x, y  2)  ( x  3,1) จงหา ( x  y, x  y)

2.ผลคูณคาร์ ทเี ชียน

บทนิยาม ผลคูณคาร์ ทีเชียนของเซต A และ B คือ เซตของคู่อนั ดับ ( x, y) ทั้งหมดที่ x  A และ

ตัวอย่าง 2.1 ให้ A  {2, 4, 8} และ B  {a, c}

ความสัมพันธ์และฟังก์ชนั อ.เกษมสันต์ รุ ทธิ์อมร

ถ้า A และ B เป็ นเซตจากัด แล้ว A  B จะมีจานวนสมาชิ กเท่ากับจานวนสมาชิ กของ A

ตัวอย่าง 2.2 กาหนดให้ A  {1,2,3} และ B  {2,4,6,8}

ข้ อควรระวัง ถ้า n( A  B)  n( B  A) แล้ว A B ไม่จาเป็ นต้องเท่ากับ B A เสมอไป

ตัวอย่าง 2.4 ให้ A  {1} และ B  {2} และ C  

บทนิยาม ให้ A และ B เป็ นเซต ความสัมพันธ์จาก A ไป B คือ สับเซตของ A  B แทนด้วย r

ตัวอย่าง 3.2 A  {2, 4, 8} และ B  {1, 3, 5}

ความสัมพันธ์และฟังก์ชนั อ.เกษมสันต์ รุ ทธิ์อมร

ตัวอย่าง 3.3 A  {x | x  0} และ B  {x | x  0}

ข้ อสั งเกต ให้ A และ B เป็ นเซตใดๆ

บทนิยาม ถ้า r  A  A แล้ว จะกล่าวว่า r เป็ นความสัมพันธ์ใน A

ตัวอย่าง 1.3.3 ให้ A  {1,2,3}

หมายเหตุ ในกรณี ที่ความสัมพันธ์เป็ นสับเซตของจานวนจริ ง ( r  R  R ) สามารถละการเขียน

ความสัมพันธ์และฟังก์ชนั อ.เกษมสันต์ รุ ทธิ์อมร

นิยาม 4.1 ให้ r เป็ นความสัมพันธ์จาก A ไป B

ข้ อสั งเกต Dr  A และ Rr  B

ตั ว อย่ า ง 4.1 ก าหนดให้ A  {1, 2, 3, 4, 5, 6} และ B  {2, 4, 6, 8,10,12} โดยที่ r เป็ น

ตัวอย่าง 4.2 จงหาโดเมนและเรนจ์ของ r  {( x, y)  R  R | y  3x  4}

ความสัมพันธ์และฟังก์ชนั อ.เกษมสันต์ รุ ทธิ์อมร

ตัวอย่าง 4.3 จงหาโดเมนและเรนจ์ของ r  {( x, y)  R  R | y  x 2  2}

ตัวอย่าง 4.5 จงหาโดเมนและเรนจ์ของ r  {( x, y)  R  R | y  x  4}

ความสัมพันธ์และฟังก์ชนั อ.เกษมสันต์ รุ ทธิ์อมร

ตัวอย่าง 4.8 จงหาโดเมนและเรนจ์ โดยพิจารณาจากกราฟของความสัมพันธ์ที่กาหนดให้

2) จากกราฟ พบว่า x ซึ่งเป็ นสมาชิกในโดเมนของ r1 เป็ นจานวนจริ ง และ y ซึ่งเป็ นสมาชิก

โดยนิ ยามของฟั งก์ชนั เราจะได้วา่ ฟั งก์ชนั เป็ นความสัมพันธ์ที่สมาชิ กตัวหน้าของคู่อนั ดับ

ความสัมพันธ์และฟังก์ชนั อ.เกษมสันต์ รุ ทธิ์อมร

ตัวอย่าง 5.1 จงพิจารณาว่าความสัมพันธ์ใดต่อไปนี้เป็ นฟังก์ชนั

ตัวอย่าง 5.2 จงพิจารณาว่าความสัมพันธ์ใดต่อไปนี้เป็ นฟังก์ชนั

ตัวอย่าง 5.3 จงพิจารณาแผนภาพที่กาหนดให้ต่อไปนี้วา่ ความสัมพันธ์ใดเป็ นฟังก์ชนั

ความสัมพันธ์และฟังก์ชนั อ.เกษมสันต์ รุ ทธิ์อมร

การตรวจสอบการเป็ นฟังก์ชันโดยใช้ กราฟ

ตัวอย่าง 5.4 จงพิจารณาว่า r  {( x, y)  R  R | y  5} เป็ นฟังก์ชนั หรื อไม่ โดยใช้กราฟ

จากกราฟเราจะเห็ นว่าไม่มีเส้นขนานกับแกน Y เส้นใดตัดกราฟของความสัมพันธ์ f

ตัวอย่าง 5.5 จงพิจารณาว่า r  {( x, y)  R  R | y 2  x} เป็ นฟังก์ชนั หรื อไม่ โดยใช้กราฟ

จากกราฟเราจะเห็นว่ามีเส้นขนานกับแกน Y ตัดกราฟของความสัมพันธ์ r มากกว่า 1 จุด

ตัวอย่าง 5.6 กาหนดให้ f  {(x, y) | y  x  3}

ความสัมพันธ์และฟังก์ชนั อ.เกษมสันต์ รุ ทธิ์อมร

หลังจากกาหนดฟั งก์ชันแล้ว จะสามารถหาค่าของฟั งก์ชันได้ เมื่ อกาหนดค่าของ x ใน

ตัวอย่าง 2.1.5 กาหนดให้ f ( x)  3x  4 จงหาค่าของฟังก์ชนั f ที่ x  0 และ x  2

ตัวอย่าง 2.1.6 กาหนดให้ กาหนดให้ f ( x)  x 2  x  1 จงหาค่าของ f (1), f (5)

ตัวอย่าง 6.1 จงเขียนกราฟของ y  3x  2 และหาว่า จุด (1,2) อยูบ่ นกราฟหรื อไม่

ความสัมพันธ์และฟังก์ชนั อ.เกษมสันต์ รุ ทธิ์อมร

พิจารณาว่า จุด (1,2) อยูบ่ นกราฟหรื อไม่ ดังนี้

ความสัมพันธ์และฟังก์ชนั อ.เกษมสันต์ รุ ทธิ์อมร

จากตัวอย่างข้างต้น จะเห็ นว่า สาหรับ f ( x)  ax 2  bx  c ถ้า a  0 แล้วกราฟจะเป็ น

จุดวกกลับของ f ( x)  ax 2  bx  c เมื่อ a  0 สามารถหาได้โดยใช้วิธีทาให้อยู่ในรู ป

ตัวอย่าง 7.1 จงหาจุดสู งสุ ด หรื อจุดต่าสุ ดของกราฟของ y  x 2  4 x  13

ความสัมพันธ์และฟังก์ชนั อ.เกษมสันต์ รุ ทธิ์อมร

เราสามารถนาความรู ้เกี่ยวกับกราฟไปแก้ปัญหาสมการ หรื ออสมการได้ดงั ตัวอย่างต่อไปนี้

ตัวอย่าง 7.2 จงแก้อสมการ x 2  2x  3  0 โดยใช้กราฟ

จากกราฟจะพบว่า y  0 หรื อ x 2  2x  3  0 เมื่อ x  (1,3)

ตัวอย่าง 7.3 จงแก้อสมการ x 2  2 x โดยใช้กราฟ

หาจุดตัดของกราฟทั้งสอง จะได้วา่ กราฟทั้งสองตัดกันที่จุด (0,0) และ (2,4)

ความสัมพันธ์และฟังก์ชนั อ.เกษมสันต์ รุ ทธิ์อมร

กรณี ที่ 2 เมื่อ 0  a  1

ข้ อสั งเกต 1.สมบัติของเลขยกกาลังเป็ นจริ งสาหรับฟังก์ชนั เอ็กซ์โพเนนเชียลด้วย