Ó

≈
⁄
-B
@
A
H n«
‹ÒÁ
-
A
E n¡ø’
-
B nÓ
πºÒ
-
A
Eπ.

Ó
≈
⁄Ó
‘
∆
È∂Á
∂Ù
‘
∆
Áª
˘√Ó

«
ÍÂ
 «
¬È
’Ò
≈
Ï
Ó
≈
∆
√

⁄
≈
‚
-
≈

B
@
≈
‘
A
H
qqkrw
Ò
∂÷

√øÍ
≈
Á ’Ï
º‹
‡:‡
«
º’
,
‹πÓ
Ò
∂¡Â
∂ËØ÷
≈..
.
. .
.
..
.
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
A
¡
‹
Ó
∂«
√øÿÏ
øÁ
≈
‹ØÛ
∂Í
Ò∆
-
ÍÒ∆
≈
ÓπÛ≈
Ú∂’
πºÍ
≈
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
.
..
.
.F
√
π
ı
Ò∆
‘Á∆
«Ò
÷Â
Á
∂√
øÁ

Ì”
⁄:ÿ
π
È
≈
Ú≈
Á∆
Í‘πø⁄
«
¡≈
ׯ.
..
.
..
.
..
H
‹ Ú≈
È∆
, «
√¡ ≈
√ÂÂ∂◊À∫◊ Ú
Â≈
≈
..
. .
.
. .
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
.A
C
« ⁄º·∆-
Í ºÂ
,⁄ øÁ∂¡Â∂
Á º÷
‰
-¬∂Ù
∆
¡ ≈«
Úº⁄
¡ Ò º◊- Ê
Òº◊Í
¬∆ ÓØÁ
∆√
’≈

..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
.A
F
√‘ ≈«¬Â ≈Ì∂‹ ‰
Ò ¬ ∆ Í
 ≈
Ó
≈ 
⁄Ó ‘
∆
È ∂Á
∂Ù‘
∆
Á .
. . .
...
.
...
.
.
..
.
..
. .
. .
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
BD
’ πÒ «
ÚøÁ «
√øÿ Ú ÛÀ⁄
Ó ’
≈
È È ø.B G
◊ π»Â∂◊ Ï‘
≈
Á  È ◊ 
’ΩÓª
Â
∆ ¡Ω«
ÁÚ√Ó Ω’
∂
Ï ø◊≈ Ø‚
,
È Ú ª
Ù «
‘ 
«
Î Ò
Ó¡ Á
≈ ’≈
≈√
Ú ≈
≈ Ì
≈ √
’Á≈÷
πºÒ
∑≈ıÂ..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
.
..
.
B@
Ó Ø: IHA E
H
- D CAB E
Acc. No. 166510100057175
Kulwinder Singh
IFSC Code : ANDB0001665
Andhra Bank, Nawanshehar √
øÿ Ù
/ √ ◊
Ó∆
¡ ª
’
≈
Ò∂’
≈È̆
ª«
Ú
πºË
Ï
È
≈
Ò≈
¡Â∂‹
Ò
øË

«
Ú÷
∂«
ÚÙ
≈Ò
ÀÒ
∆
¡ª
(B
GÙ
)‘
∆
Á
E-mail : ‹

È
ÀÒ
«
√øÿ
‹
ÀÒ
∆
Á∆√
ºÂ
Ú
ƒ
Ï√
∆
ÓΩ’
∂’
≈
ÈÎ
ø√
(
BH
)¿
π√
≈
∆
«’
Â
∆
¡ª
inqsadarahh@gmail.com
Ú
æÒ
Ø∫‚
∆
.
√∆
.Á̄
Â

¡æ◊
∂Ë

È≈
(B
IÍ
)≈
Ú
’≈
ÓÚæÒ
Ø∫Ì
∂‹
∂Ú
≈
˱«
ÏæÒ
Ú
≈
Í√
⁄
øÁ
≈
Á ÒÀ‰
Á ∆ Ó
ß◊˘ÒÀ’
∂Óπ˜
≈
‘≈(
BI
)‹Ó
‘±
∆¡«
Ë ’
≈
 √Ì≈
Í ø‹
≈
ÏÁ≈√±Ï
≈
«
¬º’ ¡ø’ó A
E
πÍ
¬∂ ‚
ÀÒ∆
◊∂‡ «
¬ ‹
Ò
≈√(C
@) A
HÚ
∂∫”
⁄√
≈
Ì≈
Ï ‰
ÈÂØ∫A
HÚ∂∫”
⁄Óπø‚≈
ÏÁÈ≈
Ó ‘
Ø

√≈
Ò≈
È≈
( Á∂√
) ó AE
@
πÍ
¬∂ «
◊ ¡≈
 º’(C
A
)¡À√
.
√∆.«
Ú«
Á ¡
≈
Ê∆
¡ª
Á ∆
¡ª
Î∆√ª
Óπ¡ ≈
¯’ ≈
¬∆
¡ª
(C
B )

√
≈
Ò≈
È≈(
«
ÚÁ ∂Ù
)ó A @@
@
πÍ
¬∂ Í
∆ .
‡
∆.
¬∂.Îø‚
«
ıÒ≈¯
√øÿ
Ù(CB
)

√
≈
Ê∆
˙Âπ√
ƒ
‹≈
‰Á∂‘
Ø«
’√≈
‚∆
Í≈
‡
∆È
∂⁄
∆
È∆
«¬
È’
Ò
≈
ÏÁ∆
¡≈
ÓÒ∆
‘¡Â
∂¡
≈
Ó
È
∆
Â∆
¡Â∂’
øÓ
’
È
Ò¬
∆
Úº÷
Ø-
Ú
º÷
«Ú
Ù
∂Ù
Ò
∆‘
ª
¡Â∂«
ÚÙ
∂Ù
È
∆Â
∆
¡ªÂ
«
‘’∆
Â∆
¡ª
‘
ج
∆
¡ª
‘ÈÕ
Î
∂
Ú∆
,’
≈Î
∆
’≈
Ó
∂‚
’
øÓ
’
È
Á∆
¡ª
«Ú
Ù∂Ù
Ò
∆
Ի
¡Â∂«
ÚÙ
∂Ù
È
∆
Â∆
¡ª
˘
Â
ª
Ô≈
Áº÷
Á
∂‘
È
Í
¿π‘
¡
’√
«
¬√
Á∆
¡≈
ÓÒ∆
‘¡Â
∂¡
≈
ÓÈ∆
Â∆
˘ÌπºÒ
‹
ª
Á∂‘
È
Õ‹
∂
¡
√
ƒ
√º⁄
∆
™‘∆
Í≈
‡
∆Á
∆¡
≈Ó
Ò∆
‘¡Â
∂¡
≈
ÓÈ∆
Â∆
˘ÌπºÒ
‹
ª
Á∂‘
ª
ª¡
√ƒ
Ï∂√
Ó
fi
,
¡
Ë
»
∆
Ú≈
’Î
∆¡
¡
Â
∂◊
øË
Ò
∆√
Ø⁄
Ú
≈
Ò∂«
¬È
’Ò
≈
Ï∆
‘ØÚ
ª
◊∂Õ
‹Á
Ø∫¡
√
ƒ
√∂Ë
Â
Ø∫¿
πµ
÷Û
‹
≈
Úª
◊∂¡
Â
∂’
Á
∂÷
ºÏ
∂¡
Â
∂’
Á
∂√
º‹
∂«
‚º’
‚
ØÒ
∂÷
≈
Úª
◊∂¡
Â
∂’
øÓ
˘
‘
‹
≈‘
ØÚ
∂◊
≈
Õ
√
≈
Ê∆
Ó≈
˙‹∂Â
πø◊
Á
∆’
∂‚

ª
Á∆’
≈
ÈÎ
ø√
«
Úº⁄
Â
’
∆
,
A¡Í
ÃÀÒ
A
I
DH
 Ϻ‹‡ : ‡«º’, ‹πÓÒ∂ ¡Â∂ ËØ÷≈
ÓØÁΔ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ Ú≈ÒΔ √øÿ √’≈ Á∂ ⁄≈‰’Ô≈,
«ÚºÂ ÓøÂΔ ¡π‰ ‹∂ÂÒΔ È∂ √øÿ √’≈ Á≈ ’≈‹’≈Ò
Á≈ ¡≈÷Δ Í»≈ Ϻ‹‡ Í∂Ù ’ΔÂ≈ ˛Õ √≈∂ ≈‹ÈΔ«Â’
ÁÙ’ «¬‘ ¡øÁ≈‹≈ Ò≈ ‘∂ √È «’ ÒØ’ √Ì≈ ÁΔ¡ª
B@AI «Úº⁄ ‘؉ Ú≈ÒΔ¡ª ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª ÂØ∫ Í«‘Òª
¡≈÷Δ Í»≈ Ϻ‹‡ ˛, «¬√ ’’∂ Ϻ‹‡ ÁΔ Èπ‘≈ ⁄؉ª
«‹ºÂ‰ «Úº⁄ √‘≈¬Δ ‘؉ Ú≈ÒΔ ‘ØÚ∂◊Δ ¡Â∂ «¬√ «Úº⁄
’≈ÎΔ ÒØ’-´Ì≈¿» ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ∂ ‹≈‰◊∂Õ Í «¬‘ Ϻ‹‡
ÓØÁΔ √’≈ Á∂ È؇ÏøÁΔ ¡Â∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ Ó»÷Â≈Í»È
¡Â∂ ÒØ’-«ÚØËΔ ’ÁÓª È∂ ¡≈«Ê’Â≈ ˘ «‘Ò≈ ’∂ º÷
«ÁºÂ≈Õ ’πºÒ ÿ∂¨ ÍÀÁ≈Ú≈ Ú≈Ë≈ Á ˘ «¬‘Ȫ Âπ◊Ò’Δ
’ÁÓª È∂ «÷º⁄ ’∂ E.F% ”Â∂ ÒÀ ¡ªÁ≈ ˛Õ «¬‘ ¡ø’Û≈ ÚΔ
ÈÚ∂∫ ‚≈‡≈-¡Ë≈ ¡Èπ√≈ ˛ ‹Á«’ Í«‘Ò∂ «‘√≈Ï È≈Ò
«¬‘ Ú≈Ë≈ Á C.B% ˛Õ ¡≈«Ê’Â≈ ÁΔ «¬√ Ó≈ÛΔ
‘≈Ò È∂ √’≈ ÁΔ ÒØ’-´Ì≈¿» ’ÁÓ ¸º’‰ ÁΔ
√ÓºÊ≈ ˘ Ï‘π ‘ºÁ º’ ÷Ø≈ Ò≈ «ÁºÂ≈ ˛Õ «¬√ ’’∂
¡≈͉∂ ÍÃË≈È ÓøÂΔ Á∂ È’Ù-«¬-’ÁÓª ”Â∂ ⁄Ò«Á¡ª
¡ÓÒΔ ’ÁÓª ÁΔ Êª ‹πÓÒ∂Ï≈‹Δ, ◊ÍΩÛ√ø÷Δ ¡Â∂ ‘ºÊ-
⁄Ò≈’Δ ÂØ∫ ’øÓ «Ò¡≈ ˛Õ ’πfi Íπ≈‰Δ¡ª ÔØ‹È≈Úª ˘
Ò≈ ’∂ Úº‚-¡’≈Δ ÔØ‹È≈ Á≈ ⁄Ω∫’≈¿» ÍÃÌ≈Ú Ï‰≈¿π‰
Á≈ ÔÂÈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ Íπ≈‰Δ¡ª ÔØ‹È≈Úª ˘
ÈÚΔ¡ª ’«‘ ’∂ ¡ÀÒ≈È «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ «‹‘ÛΔ¡ª
ÈÚΔ¡ª ÔØ‹È≈Úª ¡ÀÒ≈ÈΔ¡ª ‘È, ¿π‘Ȫ Ò¬Δ ¿πμ«⁄Â
ËÈ≈ÙΔ È‘ƒ º÷Δ ◊¬ΔÕ «¬√ ¡ÓÒ È∂ √Óπº⁄Δ Ïº‹‡
Íë’«¡≈ ˘ ¡Ê‘Δ‰ ω≈ ’∂ º÷ «ÁºÂ≈ ˛Õ «¬Ê∂ Ï‹‡
Á∂ ’πfi Óπº÷ Í«‘¨¡ª ”Â∂ «‡ºÍ‰Δ ’ ‘∂ ‘ªÕ
‹∂ÂÒΔ È∂ «¬‘ Ϻ‹‡ ¿π√ √Ó∂∫ Í∂Ù ’ΔÂ≈ ˛ ‹ÁØ∫
Á∂Ù Á≈ ÷∂ÂΔ ÷∂Â, «‹√ «Úº⁄ Á∂Ù ÁΔ ’≈Ó≈ Ù’ÂΔ Á≈
EG% Òº«◊¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛ ¡Â∂ Á∂Ù ÁΔ ÁØ «Â‘≈¬Δ Á∂
’ΔÏ Ú√Ø∫ «‹√Â∂ «ÈÌ ˛, ÏπΔ Â∑ª √ø’‡ Á≈ «Ù’≈
˛Õ Òº÷ª «’√≈È ıπÁ’πÙΔ¡ª ’ ¸º’∂ ‘È ¡Â∂ ¡≈¬∂ «ÁÈ
ıπÁ’πÙΔ¡ª ’ ‘∂ ‘ÈÕ «¬‘ ıπÁ’πÙΔ¡ª ¿π‘Ȫ ÷∂Âª
«Úº⁄ ‘Ø ‘Δ¡ª ‘È ‹Ø ÷∂ÂΔ Íº÷Ø∫ Óπ’≈ÏÒÂÈ ¿πμÈÂ
÷∂Â ‘È, «‹È∑ª ˘ ‘∂ «¬È’Ò≈Ï Á∂ ’πȪ È≈Ò ÚΔ
Íπ’≈«¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ √ø’‡ Á≈ ÈÂΔ‹≈ ‘À «’ ÷∂ÂΔ ÷∂Â
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
ÁΔ ÍÀÁ≈Ú≈ Ú≈Ë≈ Á B.A% «‘ ◊¬Δ ˛Õ ¡◊Ò∂ Ó≈ÒΔ
Ú∑∂ «Úº⁄ @.I% ‘Ø ÿ‡ ‹≈‰ ÁΔ Í∂ÙΔÈ◊Ø¬Δ ˛Õ «¬√Á≈
¡Ê ˛ «’ ¡◊Ò∂ √≈Ò «Úº⁄ ÷∂ÂΔ ÷∂Â ÁΔ ÍÀÁ≈Ú≈
Ú≈Ë≈ Á «√Î A.B% ‘ØÚ∂◊ΔÕ «¬√ ÷∂ÂΔ ÷∂Â ”Â∂ √ø’‡
Á∂ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ Ì≈‹Í≈ Á∂ ≈‹ Ú≈Ò∂ √»«Ï¡ª, ◊π‹≈Â,
Ó‘≈≈Ù‡ ¡Â∂ ≈‹√Ê≈È «Úº⁄ Úº‚∂ «’√≈È ¡øÁØÒÈ
‘ج∂ ‘ÈÕ Ì≈‹Í≈ Á∂ ‘Δ ≈‹ Ú≈Ò∂ ÓºË ÍÃÁ∂Ù √»Ï∂ Á∂
ÓøÁ√Ω «˜Ò∑∂ «Úº⁄ ÷≈Û’» «’√≈È ¡øÁØÒÈ Á∂ ◊ØÒΔ¡ª
⁄Ò≈ ’∂ F «’√≈Ȫ ˘ Ù‘ΔÁ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ «’√≈È
Á∂ Ø‘ Á≈ √≈‘Ó‰≈ Ì≈‹Í≈ ˘ ◊π‹≈ ⁄؉ª «Úº⁄ ÚΔ
’È≈ «Í¡≈ «‹ºÊ∂ Í∂∫‚» ÷∂Â ÁΔ¡ª ÚË∂∂ ’’∂ √Δ‡ª ”Â∂
«¬√ ˘ ‘≈ Á≈ Ó»ø‘ Á∂÷‰≈ «Í¡≈Õ «¬√ √«ÊÂΔ «Úº⁄
Ó≈«‘ ¡≈√ ’Á∂ √È «’ √’≈ Ϻ‹‡ «Úº⁄ ÷∂ÂΔ ÷∂Â
Á∂ √ø’‡ Á≈ ‘ºÒ ’È Ò¬Δ ’πfi ¡√Á≈ ’ÁÓ ¸º’∂◊ΔÕ
«Íº·» ÓΔ‚Δ¡≈ ¡Â∂ ÁÏ≈Δ Ó≈«‘ª È∂ ‹∂ÂÒΔ Á∂ Ϻ‹‡
˘ «’√≈È «‘ÂÀÙΔ Ïº‹‡ ‘؉ Á≈ «÷Â≈Ï ÚΔ Á∂ «ÁºÂ≈Õ
Í ‘’Δ’Â «Úº⁄ Ϻ‹‡ «Úº⁄ ’πfi ÚΔ ¡«‹‘≈ È‘ƒ ‹Ø
÷∂ÂΔ √ø’‡ ˘ Óπ÷≈«ÂÏ ‘ØÚ∂Õ
«’√≈Ȫ ÁΔ «¬º’ Úº‚Δ √Óº«√¡≈ ’˜Á≈Δ ÁΔ ˛Õ
’˜∂ Á∂ ÏØfi ’≈È ‘Δ «’√≈È ıπÁ’πÙΔ¡ª ’ ‘∂ ‘ÈÕ
Í ‹∂ÂÒΔ Á∂ Ϻ‹‡ «Úº⁄ «¬√ Ï≈∂ «¬º’ ÙÏÁ ÚΔ È‘ƒ
«’‘≈ «◊¡≈Õ √»«Ï¡ª «Úº⁄ Í≈‡Δ¡ª È∂ ⁄؉ª «‹ºÂ‰
Ò¬Δ ’˜≈ Ó≈ÎΔ Á∂ Ú≈¡Á∂ ’ΔÂ∂ √È Í ‘π‰ ¿π‘ ◊∂∫Á
’∂∫Á √’≈ Á∂ Í≈Ò∂ «Úº⁄ √πº‡ ‘∂ ‘È ¡Â∂ ‹∂ÂÒΔ È∂
◊∂∫Á ÷»‘ ”⁄ √πº‡ «ÁºÂΔ ˛Õ ‹ÁØ∫ √’≈ È∂ √Ó≈¬∂Á≈ª
Á∂ Òº÷ª-’ØÛª πͬ∂ Á∂ ’‹∂ Ó≈Î ’ΔÂ∂ ‘ÈÕ B@@E ÂØ∫
B@AB º’ √’≈ È∂ Úº÷-Úº÷ »Íª «Úº⁄ CH Òº÷ ’ØÛ
πͬ∂ Úº‚∂ √Ó≈¬∂Á≈ª ˘ Ï÷Ù∂ ‘ÈÕ √È¡Â’≈ª Á∂
‚πºÏ∂ ’«˜¡ª ˘ Ó≈¯ ’È Ú∂Ò∂ ’«˜¡ª Á≈ ÚËΔ¡≈
«‹‘≈ È≈Ó º÷ «Ò¡≈ ˛, ¡«‘ºÒ ¡√≈√∂ Ô≈«È È≈È
ÍÎ≈«Óø◊ ¡Àμ√‡√Õ ¡º‹ ÏÀ∫’ª Á∂ ¡«‹‘∂ ¡√≈√∂ √ÂøÏ
B@AG º’ G.CD Òº÷ ’ØÛ Á∂ ‘ÈÕ ‹Á«’ B@AF «Úº⁄
¡«‹‘∂ ¡√≈√∂ F.DF Òº÷ ’ØÛ √ÈÕ «¬º’ √≈Ò «Úº⁄
«¬‘Ȫ «Úº⁄ @.HH Òº÷ ’ØÛ Á≈ Ú≈Ë≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ Ó≈⁄
B@AF ”⁄ «¬‘Ȫ ¡√≈«√¡ª Á≈ ÏÀ∫’ Á∂ ’πºÒ ¡√≈«√¡ª
1 Ó≈⁄-B@AH
Á≈ ¡ÈπÍ≈ G.FI% √Δ ‹Ø ‹»È B@AG ”⁄ ÚË ’∂ A@.BA%
‘Ø «◊¡≈Õ B@AH «Úº⁄ CH √’≈Δ ÏÀ∫’ª Á∂ ¡«‘ºÒ ¡√≈√∂
CD.B% ÚË∂ ‘ÈÕ ¡«‘ºÒ ¡√≈«√¡ª Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úº⁄ Ì≈Â
ÁΔ ‘≈Ò ÁπÈΔ¡ª Á∂ ÏπΔ ‘≈Ò Ú≈Ò∂ Á∂Ùª «Úº⁄ ˛Õ
CD Á∂Ùª «Úº⁄Ø∫ Ì≈ Í≥‹Ú∂∫ ÈøÏ ”Â∂ ˛Õ √Ó≈¬∂Á≈ª
ÁΔ ’˜≈ Ó≈¯Δ È≈Ò ÏÀ∫’ª ˘ ͬ∂ ÿ≈‡∂ ˘ Í»≈ ’È
Ò¬Δ ‹ÈÂ≈ Á∂ ÍÀ√∂ «Úº⁄Ø∫ B.AA Òº÷ ’ØÛ πͬ∂ ÓπÛ-
Í»ø‹Δ’È (re-capitalisation) Á∂ «ÁºÂ∂ ¡Â∂ A.CE Òº÷
’ØÛ πͬ∂ Ϫ‚ª Á∂ »Í «Úº⁄ «ÁºÂ∂ ‘ÈÕ Í √’≈
«’√≈Ȫ ÁΔ ’˜≈-Ó≈ÎΔ ÁΔ ◊ºÒ ÚΔ √π‰È Ò¬Δ «Â¡≈
È‘ƒÕ ’˜∂ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úº⁄ «√Î «¬øÈ≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛
«’ «Í¤Ò∂ √≈Ò Í∂∫‚» ÷∂Â «Úº⁄ ÏÀ∫’ Á∂ ’˜∂ Á∂‰ Á≈
‡Δ⁄≈ A@ Òº÷ ’ØÛ Á≈ «Óº«Ê¡≈ √Δ, ¿π‘ «¬√ √≈Ò AA
Òº÷ ’ØÛ «Óº«Ê¡≈ «◊¡≈ ˛Õ
«’√≈Ȫ ÁΔ Á»√Δ Óπº÷ Óø◊ √Δ «’ ÷∂ÂΔ Ú√ª Á∂
Ì≈¡ √Ú≈ÓΔÈ≈ÊÈ ’«ÓÙÈ ÁΔ¡ª «√Î≈«√ª ¡Èπ√≈
«ÓºÊ∂ ‹≈‰ Ì≈Ú √Óπº⁄Δ Ò≈◊ «Úº⁄ E@% ÓπÈ≈Î≈ ‹ØÛ ’∂
Ì≈¡ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂Õ Ì≈ÂΔ ‹ÈÂ≈ Í≈‡Δ È∂ ¡≈Í‰Δ ⁄؉-
Óπ«‘øÓ «Úº⁄ √Ú≈ÓΔÈ≈ÊÈ ’«ÓÙÈ ÁΔ¡ª «√Î≈«Ùª
¡Èπ√≈ Ì≈¡ Á∂‰ Á≈ Ú≈¡Á≈ ’ΔÂ≈ √Δ Í √ºÂ≈ «Úº⁄
¡≈ ’∂ Ì≈‹Í≈ «¬√ÂØ∫ Óπº’ ◊¬ΔÕ √Ú≈ÓΔÈ≈ÊÈ ÁΔ¡ª
«√Î≈«Ùª Ò≈◊» ’È Ò¬Δ √πÍΔÓ ’Ø‡ «Úº⁄ Í≈¬Δ
«º‡ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úº⁄ ‘ÒÎÈ≈Ó≈ Á≈÷Ò ’«Á¡ª «’‘≈
√Δ «’ √Ú≈ÓΔÈ≈ÊÈ ÁΔ¡ª «√Î≈«Ùª ¡Èπ√≈ Ì≈¡ È‘ƒ
«ÁºÂ≈ ‹≈ √’Á≈Õ Í «’√≈È ¡øÁØÒÈ ”⁄ «¬‘ Óø◊ ‹Ø
ÎÛ ‹≈‰ È≈Ò ‹∂ÂÒΔ È∂ «’‘≈ ˛ «’ ÷Δ¯ ÁΔ¡ª ¯√Òª
Á∂ Ì≈¡ Ò≈◊ ÂØ∫ E@% ÚºË «ÁºÂ∂ ‹≈‰◊∂Õ «¬√ÂØ∫ «Íº·»
ÓΔ‚Δ¡≈ È∂ ÍÃÌ≈Ú Ï‰≈¿π‰ Á≈ ÔÂÈ ’ΔÂ≈ «’ √’≈
È∂ √Ú≈ÓΔÈ≈ÊÈ ÁΔ¡ª «√Î≈«Ùª Ò≈◊» ’ «ÁºÂΔ¡ª
‘ÈÕ Í ‘’Δ’Â «¬√Á∂ ¿πÒ‡ ˛Õ ‹∂ÂÒΔ Á∂ ¡ÀÒ≈È Íº’∂
ÂΩ ”Â∂ Ò≈◊ ÂØ∫ ‚∂„ ◊π‰≈ «ÓºÊ‰ Á≈ È‘ƒÕ «¬√ Ò¬Δ
ª Ϻ‹‡ «Úº⁄ ’≈˘È ω≈¿π‰ Á≈ ¡ÀÒ≈È ‘؉≈ √Δ Âª
‘Δ «¬√˘ ’≈˘ÈΔ Ó≈ÈÂ≈ «ÓÒ‰Δ √ΔÕ Í ‹∂ÂÒΔ Á≈
¡ÀÒ≈È «√Î «¬√ ÷Δ¯ Ò¬Δ ˛Õ «Ë¡≈ÈÔØ◊ ˛ «’ «¬√
÷Δ¯ ÁΔ¡ª ÚΔ √≈Δ¡ª ¯√Òª Á∂ «¬√ Â∑ª Ì≈¡ Á∂‰
Á≈ È‘ƒ, «√Î ¿π‘Ȫ ¯√Òª Á∂ √ÏøË «Úº⁄ ˛, «‹È∑ª Á∂
Ì≈¡ ¡ÀÒ≈È∂ È‘ƒ ◊¬∂, ‹Á«’ Óπº÷ ¯√Òª Á∂ Ì≈¡ ¡ÀÒ≈È∂
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
‹≈ ¸º’∂ ‘ÈÕ «¬‘Δ È‘ƒ, √’≈ È∂ Ò≈◊ Á≈ „ª⁄≈ ‘Δ
ÏÁÒ «ÁºÂ≈ ˛Õ Í«‘Ò≈ ˜ÓΔÈ Á∂ ·∂’∂ ÁΔ ’Ó+«¬√Â∂
«Ú¡≈˜ ˘ «◊«‰¡≈ ‹ªÁ≈ √ΔÕ «¬√ Â∑ª «ÈÚ∂Ù ’ΔÂΔ
’Ó Á≈ «Ú¡≈˜ ÚΔ «◊«‰¡≈ ‹ªÁ≈ √ΔÕ Í ‹∂ÂÒΔ È∂
«¬√ «Úº⁄Ø∫ «Ú¡≈˜ ˘ ¡Â∂ ·∂’∂ ÁΔ ’Ó Ô≈«È √ΔB ˘
÷≈«‹ ’ «ÁºÂ≈ ˛Õ «¬√ È≈Ò Ò≈◊ „ª⁄≈ ÚΔ ÏÁÒ
«ÁºÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ Ò≈◊ Á∂ «¬º’ ÈÚ∂∫ Î≈Ó»Ò∂ ¡Èπ√≈
ª Í«‘Òª ‘Δ ’‰’ ”Â∂ G@% ¡Â∂ fiØÈ∂ ”Â∂ D@% ÓπÈ≈Î≈
«ÓÒ «‘≈ ˛Õ Ì≈‹Í≈ √’≈ Á≈ «’√≈Ȫ È≈Ò «¬‘
Úº‚≈ ËØ÷≈ ˛Õ «¬‘ ÒØ’ª ˘ ◊πøÓ≈‘ ’È Á≈ ÔÂÈ ˛Õ
Á∂Ù Á∂ ’≈ÎΔ Úº‚∂ «‘º√∂ «Úº⁄ ¯√Ò ÁΔ ÷ΔÁ √’≈Δ
¬∂‹ø√Δ¡ª ÚºÒØ∫ È‘ƒ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ÏÒ«’ «Èº‹Δ ÚÍ≈Δ¡ª
ÚºÒØ∫ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛Õ «¬ºÊ∂ «¬‘ ’ΔÓ «’Ú∂∫ Ô’ΔÈΔ
ω≈¬Δ ‹≈Ú∂◊Δ «’™«’ ÚÍ≈Δ¡ª Â∂ ÿº‡Ø-ÿº‡ √‘≈«¬’
’ΔÓ ”Â∂ ÷ΔÁ ’È ÁΔ ’Ø¬Δ Í≈ÏøÁΔ È‘ƒ ˛Õ «¬√Á≈
ÂΔ’≈ ’Δ ˛? «¬√Á≈ «¬º’Ø-«¬º’ ÂΔ’≈ ˛ «’ ÚÍ≈Δ¡ª
Úº Ò Ø ∫ Ò◊≈¬Δ ’ΔÓ ¡Â∂ ÿº ‡ Ø - ÿº ‡ √‘≈«¬’ Óπ º Ò
«Ú⁄’≈Ò∂ Î’ ÁΔ ’Ó √’≈ ¡Á≈ ’∂Õ ‹∂ÂÒΔ È∂
«¬√ Ó’√Á Ò¬Δ ¡Â∂ Óø‚Δ √πË≈ Ò¬Δ «√Î B@@ ’ØÛ
πͬ∂ ÁΔ ’Ó Ïº‹‡ «Úº⁄ «ÈÙ«⁄ ’ΔÂΔ ˛Õ «¬‘
«’√≈Ȫ È≈Ò ’Øfi≈ Ó‹≈’ È‘ƒ ª ‘Ø ’Δ ˛? «√ø‹≈¬Δ
÷∂ÂΔ ÁΔ Ïπ«È¡≈Á ˛Õ Í ¡‹∂ ÚΔ Á∂Ù Á∂ ’≈ÎΔ Úº‚∂ «‘º√∂
«√ø‹≈¬Δ ÁΔ √‘»Ò ¿πÍÒÌÁ È‘ƒÕ ÓØÁΔ √’≈ È∂ ‘
÷∂ ˘ Í≈‰Δ Á≈ È≈¡≈ Ò≈«¬¡≈ ˛Õ (È≈¡∂ ω≈¿π‰
«Úº⁄ ÓØÁΔ Á∂ √Ò≈‘’≈ «ÁÈ ≈ Һ◊∂ «‘øÁ∂ ‘È) Í
Ϻ‹‡ «Úº⁄ «¬√ Ò¬Δ ‹Ø ’Ó º÷Δ ˛ ¿π√È∂ «¬√ È≈¡∂
ÁΔ Î»’ ’º„ ’∂ º÷ «ÁºÂΔ ˛Õ «√ø‹≈¬Δ Ò¬Δ «√Î BF@@
’ØÛ πͬ∂ º÷∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ
‹∂ÂÒΔ ’Ø¬Δ ¡Ê √≈ÙÂΔ È‘ƒ ÏÒ«’ Í∂Ù∂ Ú‹Ø∫
«¬º’ Ú’ΔÒ ˛Õ ¿π√È∂ Ú’ΔÒª Ú≈Ò∂ ‡«º’ Ϻ‹‡ ω≈¿π‰
«Úº⁄ ÚΔ ÚÂ∂ ‘ÈÕ ¿πÁ≈‘‰ Ú‹Ø∫ ¿π√È∂ ‚Δ˜Ò-ÍÀ‡ØÒ
”Â∂ ¡≈Ï’≈Δ «‚¿»‡Δ «Úº⁄ H πͬ∂ ÁΔ ’‡ΩÂΔ ’ «ÁºÂΔ
˛Õ «‹√ÂØ∫ «¬‘ Òº◊∂ «’ ÒØ’ª ˘ ≈‘ «ÁºÂΔ ◊¬Δ ˛Õ
Í Á»√∂ Í≈√∂ H πͬ∂ (¡ÀÈ Ï≈Ï) Ø‚ √Àμ√ Ò◊≈
«ÁºÂ≈ ˛Õ ’«‘øÁ∂ ‘È È≈ “ÏπÛ∑Δ Ó ◊¬Δ, ’πÛ ‹øÓ Í¬Δ
‡ºÏ ˙‚∂ Á≈ ˙‚≈Õ””
Á»√≈ Ó‘ºÂÚÍ»È ÓπºÁ≈ «√‘ ¡Â∂ «√º«÷¡≈ Á≈
2 Ó≈⁄-B@AH
˛Õ «¬√ √ÏøË «Úº⁄ √Ì ÂØ∫ ÚºË ÍÃ⁄≈«¡≈ ‹ªÁ≈ ¡ÀÒ≈È
˛ «’ A@ ’ØÛ Í«Ú≈ª Á≈ «√‘ ÏΔÓ≈ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
‹∂’ ¡Ω√ÂÈ Í«Ú≈ Á∂ E ÓÀ∫Ï ÓøÈ Ò¬∂ ‹≈‰ ª
«¬‘ «◊‰ÂΔ E@ ’ØÛ ÒØ’ª ÁΔ Ï‰ÁΔ ˛Õ «¬‘ ÍÃÂΔ
«Ú¡’ÂΔ A Òº÷ Á≈ ÏΔÓ≈ ‘À ‹Ø ◊øÌΔ «ÏÓ≈Δ¡ª Á∂
÷⁄∂ Í»∂ ’È Á∂ È∂Û∂-Â∂Û∂ ÚΔ È‘ƒÕ Í «¬‘ «ÏÒ’πÒ
ÈÚƒ √’ΔÓ È‘ƒ, «¬‘ ≈Ù‡Δ √Ú≈√Ê ÏΔÓ≈ ÔØ‹È≈
Á≈ ‘Δ »Í ˛Õ ‹Ø «¬√˘ «ÈÚ∂’ÒΔ Í«‘Ò Ú‹Ø∫ ÍÃ⁄≈«¡≈
‹≈ «‘≈ ˛, ¿π‘ «ÏÒ’πÒ fi»· ˛Õ Á»√∂ ‹∂’ √’≈
ÚºÒØ∫ «¬√ Ò¬Δ Íπ≈‰Δ √’ΔÓ ¡Èπ√≈ C@,@@@ ’ØÛ
πͬ∂ ÁΔ ˜» ˛Õ Ì≈Ú∂∫ «¬√ Ò¬Δ ÒØÛƒÁ∂ Îø‚ Ô’ΔÈΔ
ω≈¿π‰ ÁΔ ◊ºÒ ’‘Δ ◊¬Δ ˛ Í Ϻ‹‡ «Úº⁄ «¬√ Ò¬Δ
«√Î B@@@ ’ØÛ πͬ∂ º÷∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬√ÂØ∫ ¡Â∂
¡«Ë’≈Δ¡ª ÚºÒØ∫ Ï≈Á ÁΔ¡ª «‡ºÍ‰Δ¡ª ÂØ∫ √ͺه ˛
«’ «¬√ √≈Ò «¬‘ ÔØ‹È≈ Ù≈«¬Á ‘Δ Ùπ» ‘Ø √’∂Õ
Á»√∂ ‹∂’ «¬‘ ÔØ‹È≈ Ùπ» ÚΔ ‘πøÁΔ ˛ ª «¬√Á≈
Î≈«¬Á≈ ÒØ’ª ˘ ‘؉ ÁΔ Êª ÏΔÓ≈ ’øÍÈΔ¡ª ˘ ÚË∂∂
‘ØÚ∂◊≈Õ «‹Ú∂∫ «’ ¯√Ò ÏΔÓ≈ ÔØ‹È≈ Ò¬Δ BB@@D ’ØÛ
πͬ∂ º÷∂ ◊¬∂ ‹Á«’ AB@B@ ’ØÛ πͬ∂ Óπ¡≈Ú‹∂ Ú‹Ø∫
Úø‚∂ ◊¬∂Õ ¡Ê≈ A@IHD ’ØÛ πͬ∂ ÏΔÓ≈ ’øÍÈΔ¡ª
˘ Ï⁄ ◊¬∂Õ «¬√Á∂ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ ¯√Ò ÏΔÓ≈ ÔØ‹È≈ «Úº⁄
Òº◊Δ¡ª ÏΔÓ≈ ’øÍÈΔ¡ª Á∂ ÓπÈ≈Î∂ «Úº⁄ ACA% Ú≈Ë≈
‘Ø«¬¡≈Õ
Á»√Δ ÔØ‹È≈ «‹√˘ √Ì ÂØ∫ ÚºË ÍÃ⁄≈«¡≈ ‹≈
«‘≈ ˛, ¿π‘ ÂøÁπ√ÂΔ ’∂∫Á (wellness centres) ÁΔ
ÔØ‹È≈ ˛Õ √’≈ È∂ ÓπÒ’ Ì «Úº⁄ A.E (‚∂„) Òº÷
ÂøÁπ√ÂΔ ’∂∫Á ÷ØÒ‰ Á≈ Ï‹‡ «Úº⁄ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈ ˛Õ
«¬‘Ȫ ’∂∫Áª «Úº⁄ Óπ„ÒΔ¡ª «√‘ √‘»Òª, ‹º⁄≈-
Ϻ⁄≈ «√‘ √øÌ≈Ò, ¤»Â ÁΔ¡ª «ÏÓ≈Δ¡ª ÁΔ Ø’Ê≈Ó
¡Â∂ «¬Ò≈‹ ¡Â∂ ÓπΠÁÚ≈¬Δ¡ª Óπ‘º¬Δ¡≈ ’Ú≈¬Δ¡ª
‹≈‰◊Δ¡ªÕ Á∂÷‰ ˘ «¬‘ ¡ÀÒ≈È ÓÈÓØ‘‰≈ ˛Õ Í «¬√
Ò¬Δ Ïº‹‡ «Úº⁄ «√Î AB@@ ’ØÛ πͬ∂ º÷∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ
«¬√ È≈Ò ÍÃÂΔ ’∂∫Á H@ ‘˜≈ πͬ∂ ¡≈¿π‰◊∂Õ ‹Ø
√‡≈Î ÁΔ «¬º’ Ó‘ΔÈ∂ ÁΔ ÂÈ÷≈‘ ‹Ø◊∂ ÚΔ È‘ƒÕ «¬Ó≈Â
‹ª «¬Ó≈ Á≈ «’≈«¬¡≈, «√‘ ¿πÍ’‰ ¡Â∂
ÁÚ≈¬Δ¡ª, √‡≈Î ÁΔ ÂÈ÷≈‘ «’ºÊØ∫ ¡≈¿π‰◊∂, Ϻ‹‡
«Úº⁄ «¬√ Ò¬Δ ’πfi ÚΔ È‘ƒ, «¬√ Â∑ª «¬‘ ‚∂„ Òº÷
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
ÂøÁπ√ÂΔ ’∂∫Áª Á≈ ¡ÀÒ≈È ÓØÁΔ Á∂ ‹πÓÒ≈ ÷˜≈È∂ Á≈
«¬º’ ‹πÓÒ≈ ‘Δ «È’«Ò¡≈ ˛Õ
«¬‘ «√Î «¬√ Ï‹‡ «Úº⁄ È‘ƒ Í«‘Òª ÚΔ ‹∂ÂÒΔ
Á≈ «¬‘Δ «’≈‚ «‘≈ ˛Õ B@AG-AH Ò¬Δ ‹º⁄≈-Ϻ⁄≈
¡Â∂ Ó≈ÂΔ Ò≈̪ (maternity benefit) Ò¬Δ H@@@
’ØÛ πͬ∂ ÒØÛƒÁ∂ √È Í BG@@ ’ØÛ πͬ∂ ¡Ò≈‡
’ΔÂ∂ ◊¬∂ Í ¡ÓÒ «Úº⁄ BD@@ ’ØÛ πͬ∂ ‹≈Δ ’ΔÂ∂
◊¬∂Õ
«Í¤Ò∂ Ó≈ÒΔ Ú∑∂ «Úº⁄ «√‘ ÷∂Â Ò¬Δ ECBID
’ØÛ πͬ∂ º÷∂ ◊¬∂ √ÈÕ «¬√ √≈Ò Á∂ Ϻ‹‡ «Úº⁄ EDF@@
’ØÛ πͬ∂ º÷∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ ‹≈‘≈ ÂΩ ”Â∂ «¬‘ «√‘Â
Ϻ‹‡ ’∂ÚÒ AD@F ’ØÛ πͬ∂ Á≈ Ú≈Ë≈ ˛Õ ‹∂’ «¬√
«Úº⁄ «√º’≈ Í√≈ Á Á∂ «‘√≈Ï È≈Ò Á∂«÷¡≈ ‹≈Ú∂ ª
‘’Δ’Δ »Í «Úº⁄ «¬‘ Ú≈Ë≈ Ó≈Ó»ÒΔ ÂØ∫ ÚΔ ÿº‡ ˛Õ «√‘Â
Ò¬Δ Ïº‹‡ «Úº⁄ º÷Δ ’Ó ’πºÒ ÿ∂¨ ÍÀÁ≈Ú≈ Á≈ Ó«‘‹
«¬º’ ÍÃÂΔÙ ˛Õ
«√º«÷¡≈ Á≈ ÚΔ «¬‘Δ ‘≈Ò ‘ÀÕ «√º«÷¡≈ Ò¬Δ √Àμ√
ª ÚË≈ ’∂ C% ÂØ∫ D% ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ Í «√º«÷¡≈
÷∂Â Ò¬Δ «‘º√≈ Ò◊≈Â≈ ÿ‡Á≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ’Ø·≈Δ
’«ÓÙÈ È∂ «√Î≈«Ù ’ΔÂΔ √Δ «’ «√º«÷¡≈ Â∂ ’πºÒ ÿ∂¨
ÍÀÁ≈Ú≈ Á≈ F% ÷⁄ ’ΔÂ≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ Í «¬√˘
’ÁΔ ÚΔ ¡ÓÒ «Úº⁄ È‘ƒ «Ò¡ªÁ≈ «◊¡≈Õ B@AA-AB
Á∂ Ó≈ÒΔ Ú∑∂ «Úº⁄ «√º«÷¡≈ Ò¬Δ ’Ó ’πÒº ÿ∂¨ ÍÀÁ≈Ú≈
Á≈ C.B% √Δ ‹Ø «’ B@AG-AH «Úº⁄ ÿ‡ ’∂ ’πºÒ ÿ∂¨
ÍÀÁ≈Ú≈ Á≈ B.G % «‘ ◊¬ΔÕ
ÓÈÓØ‘È √’≈ ÚºÒØ∫ ’ΩÓΔ «√‘ «ÓÙÈ ÁΔ ÏÛ∂
˜Ø-ÙØ È≈Ò Ùπ»¡≈ ’ΔÂΔ ◊¬Δ √Δ «‹√Á≈ Ó’√Á
ÒØ’ª ÁΔ ¡≈Ó «√‘ «Úº⁄ √πË≈ «Ò¡≈¿π‰≈ Áº«√¡≈
«◊¡≈ √ΔÕ Í ÓØÁΔ ÁΔ √’≈ È∂ ¡≈͉∂ Ϻ‹‡ «Úº⁄
«¬√ Ò¬Δ ’Ó «Úº⁄ Ú≈Ë≈ ’È ÁΔ Êª ¿πÒ‡≈ FEH
’ØÛ ÁΔ ’‡ΩÂΔ ’ «ÁºÂΔ ˛Õ
ÓØÁΔ √’≈ È∂ Ϙπ◊ª Ò¬Δ ÍÀÈÙÈ B@@ ÂØ∫ ÚË≈
’∂ E@@ ’È ¡Â∂ «ÚËÚ≈Úª Ò¬Δ ÍÀÈÙÈ C@@ ÂØ∫
ÚË≈ ’∂ E@@ ’È Á≈ Ú≈¡Á≈ ’ΔÂ≈ √ΔÕ Í Ϻ‹‡
«Úº⁄ «¬√Á≈ ÌØ◊ º’ È‘ƒ Í≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ
«√‘Â, «√º«÷¡≈ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ √πº«÷¡≈ Ò¬Δ
«Í¤Ò∂ Ϻ˜‡ È≈ÒØ∫ «¬√ Ϻ‹‡ «Úº⁄ ’∂ÚÒ AF@@@ ’ØÛ
3 Ó≈⁄-B@AH
πͬ∂ Á≈ ‹≈‘≈ Ú≈Ë≈ (‘’Δ’Δ «¬√ÂØ∫ ÿº‡) ˛Õ «¬‘ Á∂Ù
ÁΔ H@% ‹ÈÂ≈ È≈Ò ËØ÷≈ ˛Õ
ÓØÁΔ √’≈ Á∂ ’πfi ¡ÀÒ≈È Âª «ÏÒ’πÒ ‘Ú≈¬Δ
◊ØÒ∂ ‘È, «È∂ ‹πÓÒ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ «¬√ Ï‹‡ «Úº⁄ ÚΔ
¡Â∂ Í«‘Òª ÚΔ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈ √Δ «’ B@BB º’ «’√≈Ȫ
ÁΔ ¡≈ÓÁÈ Áπº◊‰Δ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ ‘π‰ Í«‘ÒΔ Âª ◊ºÒ
˛ «’ ÓØÁΔ √’≈ («¬√) ÁΔ «Ó¡≈Á ª Ó¬Δ B@AI
º’ ˛ ¡Â∂ B@BB º’ Á∂ ¡ÀÒ≈È ÁΔ ’Δ Âπ’ ˛Õ ⁄ÒØ
‹∂’ ÓøÈ ÚΔ Ò¬Δ¬∂ «’ √’≈ ÁΔ «¬‘ ÔØ‹È≈ B@AI
º’ Í»Δ È‘ƒ ‘ØÚ∂◊Δ Âª ÚΔ «¬√Á≈ ¡Ê Âª ‘Δ ˛ «’
‹∂’ «¬√Á≈ ’≈ÎΔ ÍÀ∫‚≈ «¬‘Δ √’≈ ÂÀ¡ ’∂Õ Í
¡«‹‘≈ ‘؉ ÁΔ Ï‹≈«¬ ¡‹∂ º’ ª √’≈ È∂ «¬‘
√ͺه È‘ƒ ’ΔÂ≈, «¬√ Ò¬Δ ’Ø¬Δ ÷≈’≈ È‘ƒ ¿πÒΔ«’¡≈Õ
«¬√ Â∑ª «¬‘ ¡ÀÒ≈È Ó«‘‹ ‹πÓÒ≈ √≈«Ï ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ
«¬√∂ Â∑ª √’≈ È∂ Ë»Ó-Ë≈Ó È≈Ò ¿πμ‹ÚÒ≈ ÔØ‹È≈
Ùπ» ’ΔÂΔ, «¬√ «‘ ÒØÛÚøÁ Í«Ú≈ª ˘ √Ø¬Δ ◊À√
«√Òø‚ «ÁºÂ∂ ◊¬∂Õ Í ◊À√ Á≈ ∂‡ D@@ πͬ∂ «√Òø‚
ÂØ∫ ÚË≈ ’∂ H@@ πͬ∂ «√Òø‚ ’ «ÁºÂ≈ ¡Â∂ ◊ΔÏ
Í«Ú≈ ÓπÛ ’∂ «√Òø‚ ÌÚ≈ È‘ƒ Í≈¬∂ ¡Â∂ ¿πμ‹ÚÒ≈
ÔØ‹È≈ ‘Ú≈¬Δ ◊ØÒ≈ ‘Δ √≈«Ï ‘جΔÕ
ÓØ Á Δ-‹∂  ÒΔ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ «Úº ⁄ Á∂ Ù ÁΔ
¡≈«Ê’Â≈ ‘Ø √ø’‡ ÚºÒ ˘ ◊¬Δ ˛Õ «Í¤Ò∂ Ï‹‡ «Úº⁄
«ÚºÂΔ ÿ≈‡≈ C% º÷‰ Á≈ «ÈÙ≈È≈ «Óº«Ê¡≈ «◊¡≈ √Δ
Í «¬‘ Í«‘Ò∂ ¤∂-Ó‘Δ«È¡ª «Úº⁄ ‘Δ «ÚºÂΔ ÿ≈‡≈ «ÓºÊ∂
Á≈ IF% ‘Ø «◊¡≈ ¡Â∂ «ÚºÂΔ ÿ≈‡≈ «’Â∂ ÚË «◊¡≈Õ
‘π‰ «¬º’ ◊À-‘’Δ’Δ «ÈÙ≈È≈ «Óº«Ê¡≈ ˛ «ÚºÂΔ ÿ≈‡≈
C.E% º÷‰ Á≈Õ ‹∂’ «¬√Â∂ ’≈«¬Ó º÷‰ ÁΔ ’Ø«ÙÙ
’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛ ª ¡øÁ»ÈΔ Óø‚Δ √πø◊Û∂◊ΔÕ «ÚºÂΔ ÿ≈‡≈
C% º’ º÷‰≈ √ø√≈ ÏÀ∫’ Â∂ ’ΩÓªÂΔ ÓπÁ≈ ’ØÙ Á≈
«ÈÁ∂Ù ˛Õ AIIA ÂØ∫ I √’≈ª «¬√ «ÈÙ≈È∂ ”Â∂ Í‘πø⁄‰
Ò¬Δ Ò‡≈̓ÿ ‘πøÁΔ¡ª ‘Δ¡ª ‘È Í ÓØÁΔ √’≈
ÚË∂∂ ‘Δ Â≈‘» ˛Õ «ÚºÂΔ ÿ≈‡≈ ÿ‡≈¿π‰ Á≈ ¡Ê ˛
√’≈Δ ÷⁄≈ ÿ‡≈¿π‰≈Õ B@@I-A@ ÂØ∫ B@AC-AD Á∂
¡√∂ ÁΩ≈È √’≈Δ ÷⁄ Ú≈Ë≈ ÍÃÂΔ √≈Ò AF.D% √Δ
‹Ø ÓØÁΔ Á∂ ’≈‹’≈Ò «Úº⁄, B@AD-AE «Ú⁄’≈
√’≈Δ ÷⁄ Ú≈Ë≈ ÍÃÂΔ √≈Ò A@% «‘≈ ˛Õ «¬√ √≈Ò
√’≈Δ ÷⁄≈ A@.A% ˛Õ √’≈Δ ÷⁄≈ ÿ‡‰ Á≈
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
¡Ê ˛ ÒØ’ª ÁΔ ‹∂Ï ”⁄ ÿº‡ ÍÀ√≈ ‹≈‰≈Õ «¬√Á≈ ¡Ê
˛ ÒØ’ª ÁΔ ÷ΔÁ-Ù’ÂΔ «Úº⁄ ’ÓΔÕ «‹√Á≈ ¡Ê ˛
ÿ∂¨ Óø‚Δ «Úº⁄ Óø◊ ˘ ÷Ø≈ ‹Ø ¡º◊∂ ÍÀÁ≈Ú≈ ÿ‡‰ Á≈
’≈È Ï‰Á≈ ˛ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ √ø’‡ ◊«‘≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ
¡’»Ï B@AG «Úº⁄ √È¡ÂΔ ¿πÂÍ≈ÁÈ Ó«‘˜ B.C%
«‘ «◊¡≈Õ «‹ºÊ∂ √’≈Δ ÷⁄≈ ÿ«‡¡≈ ˛ ¿πÊ∂ √’≈
Á∂ ¿πμÍ ¿πË≈Δ Ô≈«È ’˜∂ «Úº⁄ CE% Ú≈Ë≈ ‘Ø«¬¡≈
˛Õ ’πºÒ ÿ∂¨ ÍÀÁ≈Ú≈ Á≈ «’øÈ≈ «‘º√≈ ÷Í «Úº⁄ ‹ªÁ≈
˛ ¡Â∂ «’øÈ≈ «ÈÚ∂Ù ‘πøÁ≈ ˛, «¬‘ ¡≈«Ê’Â≈ Á∂ Ú≈Ë∂
Á≈ ÏÀØÓΔ‡ ˛Õ «‹øÈ≈ ÚË∂∂ «‘º√≈ «ÈÚ∂Ù «Úº⁄ ‹ªÁ≈ ˛
˙È≈ ÚË∂∂ ¡≈«Ê’Â≈ Á≈ ÚË≈≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ B@AD «Úº⁄
’πºÒ ÿ∂¨ ÍÀÁ≈Ú≈ Á≈ CF.E% «ÈÚ∂Ù ‘πøÁ≈ √Δ ‹Á«’
B@AG «Úº⁄ BF.D ÍÃÂΔÙ «ÈÚ∂Ù ‘Ø«¬¡≈Õ «¬‘Ȫ
Ú«∑¡ª «Úº⁄ ’πºÒ ÿ∂¨ ÍÀÁ≈Ú≈ ¡Â∂ «ÈÚ∂Ù Á∂ ¡ÈπÍ≈Â
«Úº⁄ A@.A% ÁΔ ’ÓΔ ‘Ø¬Δ ˛Õ
¡≈˙ ‘π‰ Á∂÷Δ¬∂ «’ ÓØÁΔ-‹∂ÂÒΔ √’≈ ÁΔ¡ª
ÈΔÂΔ¡ª Á≈ Î≈«¬Á≈ «’√˘ ‘Ø «‘≈ ¡Â∂ Èπ’√≈È «’√˘
‘Ø «‘≈ ˛Õ ¿π√Á≈ Î≈«¬Á≈ Ï‘π’ΩÓΔ ’≈ÍØ∂ÙȪ, «ÚÁ∂ÙΔ
√Ó≈¬∂Á≈ª ˘ ‘Ø «‘≈ ˛Õ √≈Ò B@AC-AD «Úº⁄ «ÚÁ∂ÙΔ
√Ó≈¬∂ Á≈ «√ºË≈ «ÈÚ∂Ù CF.@E «ÏÒΔ¡È ‚≈Ò √Δ ‹Ø
B@AD-AE «Úº⁄ ÚË ’∂ DE.AE «ÏÒΔ¡È ‚≈Ò,
B@AE-AF «Úº⁄ EE.AF «ÏÒΔ¡È ‚≈Ò ¡Â∂ B@AF-
AG «Úº⁄ ÚË ’∂ F@.@H «ÏÒΔ¡È ‚≈Ò ‘Ø «◊¡≈Õ «√ºË∂
«ÈÚ∂Ù ÂØ∫ «ÏȪ ÍØ‡ÎØÒΔ˙ «ÈÚ∂Ù, «ÚºÂΔ Ï≈˜≈ «Úº⁄
«ÈÚ∂Ù ¡«‹‘≈ «ÈÚ∂Ù ‘πøÁ≈ ˛ ‹Ø Ï∂‘ºÁ Ï∂Ô’ΔÈ≈ ‘πøÁ≈ ˛
‹Ø ÓøÁ∂ ÁΔ Ó≈Ó»ÒΔ «‹‘Δ «Ì‰’ ÍÀ∫«Á¡ª ‘Δ Ú≈Í√ ¿π‚≈Δ
Ó≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ «Úº⁄ «Í¤Ò∂ ⁄≈ √≈Òª «Úº⁄
˛≈ÈΔ‹È’ „ø◊ È≈Ò Ú≈Ë≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ B@AC «Úº⁄
«ÚºÂΔ Ï≈˜≈ «ÚÁ∂ÙΔ √ø√Ê≈◊ «ÈÚ∂Ù AC.C Òº÷ ’ØÛ
πͬ∂ √Δ ‹Ø B@AG «Úº⁄ EC.C Òº÷ ’ØÛ πͬ∂ ‘Ø «◊¡≈Õ
«¬‘ Ú≈Ë≈ D@@ ÍÃÂΔÙ ÂØ∫ ÚΔ ÚºË ˛Õ «¬√ÂØ∫ √ͺه ˛
«’ ≈Ù‡Ú≈Á ÁΔ Áπ‘≈¬Δ Á∂‰ Ú≈ÒΔ √’≈ «’Ú∂∫
«ÚÁ∂ÙΔ √Ó≈¬∂ ˘ Á∂Ù Á∂ √ØÓ∂ ´‡≈ ‘Δ ˛Õ
Á»√∂ √øÿΔ √’≈ ÁΔ¡ª ÈΔÂΔ¡ª Á≈ Î≈«¬Á≈
Á∂√Δ ’≈ÍØ∂‡, Úº‚∂ √Ó≈¬∂Á≈ª ˘ ‘Ø«¬¡≈Õ ÁπÈΔ¡ª Á∂
⁄؉Ú∂∫ A@@ ¡ÓΔª «Úº⁄ Ì≈ÂΔ √Ó≈¬∂Á≈ª ÁΔ
«◊‰ÂΔ ÚËΔ ˛Õ B@AD «Úº⁄ ‹ÁØ∫ ÓØÁΔ-‹∂ÂÒΔ ÁΔ
4 Ó≈⁄-B@AH
√’≈ È∂ √ºÂ≈ √øÌ≈ÒΔ Âª Á∂Ù ÁΔ EG% ÁΩÒ Á∂Ù Á∂
«¬º’ ÍÃÂΔÙ ¡ÓΔª ’ØÒ √ΔÕ B@AG «Úº⁄ «¬‘Ȫ A%
¡ÓΔª ’ØÒ Á∂Ù ÁΔ GC% ÁΩÒ «¬’º·Δ ‘Ø ◊¬ΔÕ «‹√Á≈
¡Ê ˛ «’ II% ÒØ’ª ’ØÒ BG% ÁΩÒÂ ˛Õ ‹Á«’ HE%
ÒØ’ª ’ØÒ Á∂Ù ÁΔ ’∂ÚÒ B% ÁΩÒ ˛Õ √≈¯ ˛ «’ ÓØÁΔ-
‹∂ÂÒΔ √’≈ «’√Á∂ «ÚπºË ¡Â∂ «’√ÁΔ √∂Ú≈ «Úº⁄
Ìπ◊ ‘Δ ˛Õ
√ØÚΔ¡Â Ô»ÈΔ¡È Á∂ ‡πº‡‰ ¡Â∂ «¬º’ ËπÚΔ √ø√≈
(«‹√ «Úº⁄ «√Î ¡ÓΔ’≈ ÁΔ ⁄ÒÁΔ √Δ) Á∂ ‘Ø∫Á «Úº⁄
¡≈¿π‰ È≈Ò «ÚÙÚΔ’È Á≈ ÁΩ Ùπ» ‘Ø«¬¡≈Õ «‹√
«Úº⁄ √ø√≈ ÚÍ≈ √ø√Ê≈ ¡≈«Ê’ √≈Ó≈‹Δ ’≈‹’≈Δ
Ú‹Ø∫ ‘Ø∫Á ”⁄ ¡≈¬ΔÕ Ï‘π √≈∂ Ï‘π«ËΔ √ÓfiΩÂ∂ √øËΔ¡ª
‘ج∂Õ «¬√ È≈Ò Ì≈ «Úº⁄ «ÈÔ≈ ¡◊Ú≈¬Δ (export
led growth) Á≈ ÁΩ Ùπ» ‘Ø«¬¡≈Õ «¬‘Ȫ √≈Òª «Úº⁄
‘ √≈Ò ’√‡Ó «‚¿»‡Δ ÿ‡≈¬Δ ‹ªÁΔ √ΔÕ Í Ï‘π-
ȘÓ/¡«ÚøÁ ’Ω ’≈’Û≈ (‚≈.)
‘∂ ’≈ÂÒ
È‘ƒ ÌπÒ∂÷≈ Â∂∂ ÓÈ√»«Ï¡ª Á≈
¬∂Ë ’ÙÓΔ ÏÒ «˛
¿πË √ΔΔ¡≈ ‹Ò «˛
ÁÁ...√∂’...‹Ï...¡ºÂ
⁄Δ’...‘øfi»...Ò≈Ùª...ı»È
«’øÈ≈ ’πfi √ªfi≈
¡≈˜≈ÁΔ Á∂ ¡Ê
‘º’ª Á∂ «Ó‘‰∂
«Óº‡Δ Á≈ ÓØ‘
ÏøϪ ÁΔ Ï≈Ù
Ó≈√»Óª Á≈ ’ÂÒ
’≈ÂÒ ÚΔ ¿π‘Δ «’Á≈ ÚΔ ¿π‘Δ
‹Ø «⁄øÿ≈ÛÈ≈ ‹≈‰Á≈
Ï∂◊≈ÈΔ¡ª ÈΔ‘ª ”Â∂
Ó‘ºÒ ¿π√≈È≈...Δ ˛ ¿π‘ÁΔ
ÈÁΔ¡ª ˘ ÏøÈ∑ Ó≈È≈
‹≈ÏÂ∂ ÁΔ¡ª ’ÛΔ¡ª √ø◊
ÓÈπº÷Â≈ ˘ Ïøȉ≈
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
ËπÚΔ √ø√≈ Á∂ ‘Ø∫Á (‹≈‹Δ¡≈ ‹ø◊ ÂØ∫ Ï≈¡Á) «Úº⁄
¡≈¿π‰ È≈Ò «ÚÙÚΔ’È ˘ «Í¤ÒÓØÛ≈ Òº«◊¡≈Õ √Ì
ÂØ∫ Í«‘Òª ¡ÓΔ’≈ Á∂ È≈¡∂ «‘ ‡øÍ ‘Ø∫Á «Úº⁄
¡≈«¬¡≈Õ ¡ÓΔ’≈ ‡ª√ ÍÀ√∂«Î’ Í≈‡È«ÙÍ «‹√
«Úº⁄ AE ÓπÒ’ Ù≈«ÓÒ ‘È, «Ú⁄Ø∫ Ï≈‘ ‘Ø «◊¡≈ ˛Õ
¡ÓΔ’≈, ÓÀ’√Δ’Ø ¡Â∂ ’ÀÈ‚∂ ≈ «Ú⁄’≈ ¿πμÂΔ ¡ÓΔ’≈
Óπ’Â-ÚÍ≈ √ÓfiΩÂ∂ ˘ ÚΔ ¤º‚ «◊¡≈ ˛Õ ¿π‘ Ú≈Â≈Ú‰
’ÈÚÀÈÙÈ ”⁄Ø∫ Ï≈‘ ‘Ø «◊¡≈ ˛Õ «¬‘Δ È‘ƒ, ¿π‘ √øÔ’π Â
≈Ù‡ Á≈ «‘º√≈, Ô»ÈÀ√’Ø «Úº⁄Ø∫ ÚΔ Ï≈‘ ‘Ø «◊¡≈Õ
ÁπÈΔ¡ª Ì «Úº⁄ Ï⁄≈¡Ú≈Á (protectionism) Ùπ» ‘Ø
«◊¡≈Õ «Í¤Ò∂ BE √≈Òª «Úº⁄ ‘ Ϻ‹‡ «Úº⁄ ’√‡Ó «‚¿»‡Δ
ÿ‡≈¬Δ ◊¬Δ √ΔÕ «¬√ √≈Ò Í«‘ÒΔ Ú≈Δ ’√‡Ó «‚¿»‡Δ
ÚË≈¬Δ ◊¬Δ ˛Õ «¬√ È≈Ò ‘π‰ º’ ¡Í‰≈¬∂ «ÈÔ≈Â-
¡◊Ú≈¬Δ «Ú’≈√ Ó≈‚Ò ”Â∂ ÍÃÙÈ «⁄øÈ Òº◊ «◊¡≈Õ «¬√
ÚÂ≈∂ ˘ ÏΔ’Δ ¡Â∂ ⁄Ω’√Δ È≈Ò Ú≈⁄‰≈ ‘ØÚ◊ ∂ ≈Õ
ıÂÓ ’È≈ ËÂΔ Á≈ Ú‹»Á
¿π‘ÁΔ Ï‘Δ ”⁄....
¿πμ’∂ ⁄≈Â Î≈Ó»«Ò¡ª ”⁄
¡≈˜≈ÁΔ ÍÃÚ≈«È¡ª Á∂ Ȫ...ÎÂÚ≈ ÏØÒÁ≈
Á∂Ù ËÃØ‘Δ «÷Â≈Ï Á∂‰≈...
‹ª Î∂ ÏøϪ ÁΔ Ú≈¤Û Á≈ ÷Ω¯ ω≈¿π‰≈
«È‘ºÊ∂ ÒØ’ª ˘ Ó≈ Óπ’≈¿π‰≈
Í ‹≈‰Á∂ È∂ ÚÂÈ Á∂ «Í¡≈∂
’Á∂ ’ÂÒ È‘ƒ ‘øπÁΔ¡ª
Ú◊ÁΔ¡ª Ú≈Úª ÁΔ¡ª ÏØÒΔ¡ª
⁄≈ȉ Á≈ ’Á∂ ◊ÌÍ≈ ȑƒ ‘πøÁ≈
’» ’≈È≈Ó∂... ÷Ω¯ ¿π◊≈ √’Á∂ È∂
Í Ú◊Á∂ ≈‘ª ˘...
«ÈÍπø√’ È‘ƒ ’ √’Á∂
Á»Ø∫ ⁄º«Ò¡≈ ¡º◊ Á≈ √∂’
‘¨‰ «‘≈ ˛...˜ÓΔª Ú≈«Ò¡ª ˘
¿π‘Á∂ Ú√≈¬∂ Ë»ø¬∂∫ È≈Ò...
√≈‚∂ ÈÀ‰ ⁄Ó’ ¡≈¬∂ È∂...
‘π‰ «‘º√∂Á≈Δ ÒΔ’ «÷º⁄‰ Á≈ Ú∂Ò≈
‘øfi» Ú‘≈¿π‰ Á≈ È‘ƒÕ
5 Ó≈⁄-B@AH
ÍΔ.¡ÀÈ.ÏΔ. ÿπ‡≈Ò≈ :
ÏøÁ≈ ‹ØÛ∂ ÍÒΔ-ÍÒΔ ≈Ó πÛ≈Ú∂ ’πºÍ≈
ÓØÁΔ Á∂ ≈Ó≈‹ È∂ C √≈Òª ”⁄ ‘Δ ¡≈Ó ‹ÈÂ≈ ÁΔ
ÏÀ∫’ª ”⁄ ‹ØÛΔ ÍÒΔ-ÍÒΔ ˘ ’πº«Í¡ª Úª◊ ØÛ ’∂ ≈Ó
≈‹ Á∂ ÁÙÈ ’Ú≈ «ÁºÂ∂ ‘È ¡Â∂ ≈Ó ÁΔ ’πºÍ≈ ØÛÈ
ÁΔ √ÓºÊ≈ ÚΔ √Ì ˘ «Á÷≈ «ÁºÂΔ ˛Õ ≈Ó ≈‹ Á∂ C
√≈Òª ”⁄ AB ‘˜≈ ÏÀ∫’ Î≈‚ Á∂ ’∂√ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∂
‘È; ’Á∂ Ò«Ò ÓØÁΔ, «Ú‹∂ Ó≈«Ò¡≈ ¡Â∂ ‘π‰ «Ò÷Â∂
«Ò÷Â∂ ÒÚ ‘Ø ‹≈¬∂ Ú≈Ò∂ ؇ØÓÀ’ ÍÀμÈ Ú≈Ò≈ «Ú’Ó
’Ø·≈Δ CFIE ’ØÛ π. Á≈ ÿπ‡≈Ò≈ ’ «◊¡≈Õ ÁÚ≈’≈
Á≈√ √∂· «¬ø‡ÈÀÙÈÒ «ıÒ≈¯ ˙Δ¡À∫‡Ò ÏÀ∫’ ¡≈Î
’≈Ó√ È∂ CHI.HE ’ØÛ ÁΔ ËØ÷≈ËÛΔ Á≈ ’∂√ Á‹
’Ú≈«¬¡≈ ˛Õ ¡«Ó «√ø ◊ Ò≈ «ıÒ≈¯ ÏÀ ∫ ’ ¡≈Î
Ó‘≈≈Ù‡≈ È∂ ‹≈¡ÒΔ Á√Â≈Ú∂‹ª ≈‘ƒ ’˜≈ ÒÀ‰ Á≈
’∂√ Á‹ ’Ú≈«¬¡≈ ˛Õ Í≥‹≈Ï ÈÀÙÈÒ ÏÀ∫’ ÁΔ Ï≈ÛÓ∂
Ù≈÷≈ Á∂ √ΔÈΔ¡ Ïª⁄ ÓÀÈ∂‹ «¬øÁ ⁄øÁ È∂ B ’ØÛ
Á≈ ÿÍÒ≈ ’ΔÂ≈Õ Í ÿπ‡≈Ò∂Ï≈‹ ¡≈Î ÁΔ ÔΔ¡ ÙÃΔÓ≈È
A@@H ÈΔÚ ÓØÁΔ ‹Δ ≈Ó ÁΔ «¥Í≈ È≈Ò ’πºÍ≈ ØÛÈ
«Úº⁄ ¡ºÚÒ ‘∂ ‘ÈÕ ¿π‘Ȫ AAD@@ ’ØÛ Á≈ ÿπ‡≈Ò≈
’ΔÂ≈ ˛Õ
ÓØ Á Δ È∂ Î‹Δ ¡À Ò .˙.Ô» . Ì≈Ú ÒÀ ‡  ¡≈¯
¡ø‚‡∂«’ø◊ (‹≈ÓÈΔ) ’Ú≈’∂ AAD@@ ’ØÛ πͬ∂
’„Ú≈¬∂Õ ÒÀ‡ ¡≈Î ¡ø‚‡∂«’ø◊ ÏÀ∫’ Á≈ ¿π‘ ◊ø‡Δ
ͺÂ ‘πøÁ≈ ˛ ‹ÁØ∫ ’Ø¬Δ «’√∂ «ÚÁ∂ÙΔ ÏÀ∫’ ÂØ∫ ’‹≈ ÒÀ∫Á≈
˛ ª Ì≈ÂΔ ÏÀ∫’ ◊ø‡Δ «ÁøÁ≈ ˛ «’ ‹∂’ ’˜Á≈ È∂
’˜≈ È≈ ÓØ«Û¡≈ ª ¿π‘ ÏÀ∫’ ˘ ’˜≈ «Ú¡≈‹ √Ó∂Â
ÓØÛ∂◊≈Õ ÈΔÚ ÓØÁΔ È∂ B@AA ÂØ∫ B@AG Á«Ó¡≈È ‹≈Δ
’Ú≈¬∂ ¡ÀÒ.˙.Ô». ≈‘ƒ «¬‘ ÍÀ√∂ ’„Ú≈¬∂ «‹‘Ȫ ÂØ∫
ÓØÁΔ È∂ ’˜≈ «Ò¡≈, ¿π‘ ¡√Ò «Úº⁄ Ì≈ÂΔ ÏÀ∫’ ‘Δ
√È «‹‘Ȫ ÁΔ¡ª «ÚÁ∂Ù ”⁄ Ù≈÷≈Úª √ÈÕ «¬‘ ÏÀ∫’
‹ÁØ∫ Í≥‹≈Ï ÈÀÙÈÒ ÏÀ∫’ ’ØÒ ¡≈¬∂ «’ Âπ√ƒ ¡ÀÒ.˙.Ô».
‹≈Δ ’ΔÂ∂ ª ÍΔ.¡ÀÈ.ÏΔ. È∂ «’‘≈ «’ ¡√ƒ ª
¡ÀÒ.˙.Ô». ‹≈Δ ‘Δ È‘ƒ ’ΔÂ∂ ¡Â∂ «Î √Δ.ÏΔ.¡≈¬Δ. ˘
ÍΔ.¡ÀÈ.ÏΔ. È∂ «Ù’≈«¬Â ’ΔÂΔ Â∂ √Δ.ÏΔ.¡≈¬Δ. ˘
«Ù’≈«¬Â ”⁄ ◊Ø’ÒÈ≈Ê ÙÀμ‡Δ ¡Â∂ ÓÈØ‹ ÷≈ ÏÀ∫’
¡«Ë’≈Δ ¡Â∂ ÈΔÚ ÓØÁΔ Á∂ Ó≈Ó≈ ÙÃΔ Ó∂‘πÒ ⁄Ø’√Δ ¡Â∂
ÓØÁΔ ÁΔ ÿÚ≈ÒΔ ¡ÓΔ ÓØÁΔ ¡Â∂ ÓØÁΔ Á∂ Ì≈Â≈ «ÈÙ≈Ò
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
ÓØÁΔ Á≈ È≈Ó ˛Õ
‘π‰ «¬√ ÿÍÒ∂ Ï≈∂ ’ª◊√ Â∂ ÏΔ.‹∂.ÍΔ. ÁØÈØ
«¬º’-Á»‹∂ ”Â∂ «¬Ò˜≈Ó Ò≈ ‘Δ¡ª ‘È «’ «¬‘ ÿÍÒ≈
¿π‘Ȫ È∂ ’Ú≈«¬¡≈ ‹Á«’ ¡√ÒΔ¡Â «¬‘ ˛ «’ «¬‘
ÿπ‡≈Ò≈ ÁØÈØ Í≈‡Δ¡ª Á∂ ≈‹Ì≈◊ ÁΩ≈È ‘Ø«¬¡≈Õ
’ª◊√ Ú∂Ò∂ ÚΔ ’ØÛª πͬ∂ ÓØÁΔ ‚’≈ «‘≈ √Δ Â∂
È«øÁ ÓØÁΔ Á∂ ≈‹ Ì≈◊ Ú∂Ò∂ «√÷ ”Â∂ Í‘πø«⁄¡≈Õ
È«øÁ ÓØÁΔ √’≈ Á∂ ÈΔÚ ÓØÁΔ È≈Ò È∂ÛÂ≈ Á∂ ’¬Δ
ÂºÊ ‘ÈÕ È«øÁ ÓØÁΔ, ÈΔÚ ÓØÁΔ Á∂ Ó≈Ó≈ ÙÃΔ Ó∂‘πÒ
⁄Ø’√Δ ˘ Ì≈¬Δ ’«‘ ’∂ √øÏØËÈ ’Á≈ ˛ Ì≈Ú ÈΔÚ
ÓØÁΔ, È«øÁ ÓØÁΔ Á≈ Ì≈‰‹≈ ‘Δ Òº«◊¡≈, √Ø È≈È«’¡ª
ÁΔ √’≈ Á≈ Î≈«¬Á≈ ª ‘؉≈ ‘Δ √ΔÕ «¬√ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈
ÚÒ‚ «¬’È≈«Ó’ ÎØÓ ”⁄ ¡π‰ ‹∂ÂÒΔ È≈Ò A@@
’≈ØÏ≈Δ ◊¬∂, ÈΔÚ ÓØÁΔ ¿π‘Ȫ ”⁄ ÚΔ Ù≈«ÓÒ √ΔÕ
Á≈ÚØ√ «Úº⁄ Ó≈Ó∂-Ì≈‰‹∂ ÁΔ¡ª Â√ÚΔª ÚΔ √≈‘Ó‰∂
‘ÈÕ «¬√ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «ÈÒ∂Ù ÓØÁΔ ‹Ø ÈΔÚ ÓØÁΔ Á≈ Ì≈
˛, ¿π ‘ Óπ ’ ∂ Ù ¡ø Ï ≈ÈΔ ÁΔ ÌÂΔ‹Δ «¬«ÙÂ≈ È≈Ò
«Ú¡≈«‘¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ ¡øÏ≈ÈΔ Â∂ ÓØÁΔ Á≈ «Í¡≈ √Ì
˘ ÍÂ≈ ˛Õ Ï≈’Δ Ó≈Ó∂-Ì≈‰‹∂ Á∂ ÿπ‡≈Ò∂ È≈Ò ‹Ú≈¬Δ¡ª
Á∂ ÿπ‡≈Ò∂ ÚΔ ¿πμÌ ‘∂ ‘È, ’ÁΔ ≈Ï‡ Ú≈‚≈, ’Á∂
«ÈÒ∂Ù ÓØÁΔ Â∂ ’Á∂ Í≥‹≈Ï √’≈ Á≈ ‹Ú≈¬ΔÕ
«‹ºÊØ∫ º’ ÓØÁΔ √’≈ Á≈ Á≈¡Ú≈ ˛ «’ √≈˘ ‹ÁØ∫
ÿπ‡≈Ò∂ Á≈ ÍÂ≈ Òº◊≈ ¿πÁØ∫ ‘Δ ’≈Ú≈¬Δ ’ΔÂΔ «¬‘ ’Ø≈
fi» · ˛Õ ÍÃ Ë ≈È Óø  Δ ÓØ Á Δ Á∂ Á¯Â ‘Δ Íà √ ≈Á
(whistlblower) È≈Ó Á∂ “ÿ Á∂ Ì∂ÂΔ” È∂ ‹πÒ≈¬Δ B@AF
˘ «⁄º·Δ «Ò÷ ’∂ «¬√ ÿπ‡≈Ò∂ Ï≈∂ Áº«√¡≈ «’ «Ú‹∂
Ó≈«Ò¡≈ ÁΔ Â∑ª ÿπ‡≈Ò≈ ’ΔÂ≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ Í È«øÁ
ÓØÁΔ ÁΔ ÈΔÚ È≈Ò «ÙÂ∂Á≈Δ √Δ «¬√ ’’∂ ÍÃË≈È
ÓøÂΔ Á¯Â È∂ ‘Δ ÍÃ√≈Á ˘ «⁄º·Δ Á≈ ‹Ú≈Ï «ÁºÂ≈ «’
Âπ‘≈‚≈ ’∂√ ÏøÁ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ ‘Δ ÍÃ√≈Á È∂ ÍÃË≈È
ÓøÂΔ Á¯Â ÚºÒØ∫ ’Ø¬Δ ’≈Ú≈¬Δ È≈ ‘؉ ”Â∂ ÓΔ‚Δ¡≈
◊ºπÍ ÁΔ ‡≈¬ΔÓ˜ ◊πºÍ ’ØÒ Í‘πø⁄ ’ΔÂΔ «’ «¬‘ √‡ØΔ
¤≈Í «Á˙ Í ¿π‘Ȫ È∂ ÚÍ≈’ «‘ºÂ √ªfi∂ ‘؉ ’’∂
’πºfi È≈ ¤≈«Í¡≈Õ ‘Δ ÍÃ√≈Á È∂ √Δ.¡ÀÈ.ÏΔ.√Δ.-‡ΔÚΔAH
º’ ÚΔ Í‘π⁄ ø ’ΔÂΔ Í ¿π‘Ȫ ÚΔ «¬‘ ıÏ È‘ƒ ⁄Ò≈¬ΔÕ
6 Ó≈⁄-B@AH
‘Δ ÍÃ√≈Á ÓπÂ≈«Ï’ ‘π‰ ÓΔ‚Δ¡≈ Ú≈Ò∂ Ó∂∂ Ó◊-Ó◊
«ÎÁ∂ ‘È «’™«’ ıÏ ‹ÈÂ’ ‘Ø ¸º’Δ ˛ ¡Â∂ ‘π‰
⁄ÀÈÒª ˘ ‡Δ.¡≈.ÍΔ. «Á√Á≈ ˛Õ
ÓØÁΔ √’≈ Á∂ ¿πμÍ «¬‘Ȫ Á∂ ‘Δ √≈Ï’≈ «ÚºÂ
ÓøÂΔ ÔÙÚø «√È‘≈ È∂ ’πfi √Ú≈Ò Á≈◊∂ ‘ÈÕ «¬‘
√Ú≈Ò ÚΔ Ï‘π ’πfi √ͺه ’Á∂ ‘È «‹Ú∂∫ B@AD Ó¬Δ
º’ «’øÈ∂ ¡ÀÒ.˙.Ô». ‹≈Δ ’ΔÂ∂ ◊¬∂ ¡Â∂ Ï≈¡Á «Úº⁄
«’øÈ∂ ‹≈Δ ‘ج∂? «˜Ú ÏÀ∫’ ¡≈¯ «¬ø‚Δ¡≈ ÁΔ «È◊≈‘
ÂØ∫ «¬‘ ÒÀ‰-Á∂‰ «’Ú∂∫ Ï«⁄¡≈ «‘ «◊¡≈? ÈΔÚ ÓØÁΔ
È∂ B@@ «ÒÎ≈Î≈ ’øÍÈΔ¡ª ω≈¬Δ¡ª «‹‘Ȫ ≈‘ƒ ÒÀ‰-
Á∂‰ ‘Ø«¬¡≈Õ «Î √’≈ Á≈ Á≈¡Ú≈ «’ È؇ÏøÁΔ È≈Ò
Î‹Δ ’øÍÈΔ¡ª ÷ÂÓ ‘Ø ◊¬Δ¡ª, «’ºÊ∂ «◊¡≈?
ÿπ‡≈Ò∂ ÂØ∫ Ï≈¡Á √’≈ È∂ ÿπ‡≈Ò∂ ÎÛÈ Ò¬Δ
«¬ÈÎØ√ÓÀ∫‡ ‚≈«¬À’‡Ø∂‡ (¬Δ.‚Δ.) ≈‘ƒ ¤≈Í∂Ó≈Δ Ùπ»
’ «ÁºÂΔ Í ¿π‘ ÚΔ Ùº’Δ ˛ ¡Â∂ Á≈¡Ú∂ ‹Ø ’ΔÂ∂ ‹≈
‘∂ ‘È, ÏÛΔ ¡‹ΔÏ ◊ºÒ ˛ «’ ¬Δ.‚Δ. È∂ «’‘≈ «’ «¬º’
«ÁÈ ¤≈Í∂Ó≈Δ ’’∂ EA@@ ’ØÛ πͬ∂ ÁΔ √øÍÂΔ ‹ÏÂ
’ Ò¬Δ ˛Õ «‹√ «Úº⁄ ‚≈«¬Óø‚ ‹ÚÀÒΔ, ’ΔÓÂΔ ÍºÊ
‹Ï ’ Ò¬∂Õ ˛≈ÈΔ ÁΔ ◊ºÒ «¬‘ «’ È؇ÏøÁΔ Á≈ √Ú≈
√≈Ò ÏΔ ‹≈‰ ”Â∂ ÚΔ ¡≈.ÏΔ.¡≈¬Δ. ¡‹∂ º’ È؇
«◊‰ ‘Δ ˛ ¡Â∂ ¬Δ.‚Δ. «‹√˘ ◊«‘«‰¡ª ¡Â∂ ’ΔÓÂΔ
ͺÊª ÁΔ ’ΔÓ ÍÂ≈ ‘Δ È‘ƒ ¡Â∂ È≈ ‘Δ ÂÀ¡ ’È≈
¿π√Á≈ ’øÓ ˛, ¿π‘ Ù≈Ó Âº’ ‘Δ ¤≈Í≈ Ó≈ ’∂ ’«‘ ‘∂
‘È «’ ¡√ƒ EA@@ ’ØÛ ÁΔ √øÍÂΔ ‹Ï ’ Ò¬Δ ˛Õ
ËøÈ ‘ØÕ È≈≈«¬‰ È≈≈«¬‰!
√’≈ ÁΔ √π«‘ÁÂ≈ Á≈ ª «¬√ÂØ∫ ÍÂ≈ Òº◊Á≈
˛ «’ ’Ø¬Δ ÿπ‡≈Ò∂Ï≈‹ ‹Ø ÿπ‡≈Ò≈ ’’∂ ̺‹ «◊¡≈ ¡‹∂
º’ √’≈ Ú≈Í√ È‘ƒ «Ò¡≈ √’ΔÕ ÈΔÚ ÓØÁΔ ˘
Ú≈Í√ «Ò¡≈¿π‰ Á≈ Á≈¡Ú≈ ÚΔ fi»·≈ ˛ ¡Â∂ Ú√»ÒΔ ÚΔ
«’™«’ ÈΔÚ ÓØÁΔ È∂ «⁄º·Δ «Ò÷ ’∂ fiº◊≈ ⁄º’‰ Á≈
¡ÀÒ≈È ’ «ÁºÂ≈ ˛ «’ Âπ√ƒ Ó∂≈ ’≈ØÏ≈ ÏÁÈ≈Ó ’
«ÁºÂ≈ ˛ ‘π‰ ÍÀ√∂ Ú≈Í√Δ ÁΔ fi≈’ È≈ º«÷˙Õ «’™«’
√’≈ ÁΔ «ÓÒΔÌπ◊ È≈Ò ‘Δ √Ì ’πfi Ú≈Í «‘≈ ˛Õ
«’™«’ «Ú‹∂ Ó≈«Ò¡≈ Á∂ Ú≈Í√ «Ò¡≈¿π‰ Á≈ Á≈¡Ú≈
ÚΔ √’≈ È∂ ’ΔÂ≈ ¡Â∂ Ï≈¡Á «Úº⁄ ¿π√Á≈ AB@@
’ØÛ Á≈ ’˜≈ ÚΔ Óπ¡≈¯ ’ΔÂ≈Õ ‹∂’ √’≈ √π«‘Á
‘πøÁΔ Âª ‹ÁØ∫ ÍÃË≈È ÓøÂΔ Á¯Â ˘ ‘Δ ÍÃ√≈Á È∂
«⁄º·Δ «Ò÷Δ ¿πÁØ∫ ‘Δ ÈΔÚ ÓØÁΔ Á≈ Í≈√ÍØ‡ ‹Ï ’
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
ÒÀ‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ √Δ Í ‹∂’ √’≈ ◊ΔÈ ÍΔ√ ÁΔ
’≈’πøÈ «ÍÃÔ≈ «ÍºÒ∂ ˘ Ì≈ ÂØ∫ ‹≈‰Ø Ø’ √’ÁΔ ˛
«‹√Â∂ ’Ø¬Δ ’∂√ ÚΔ Á‹ È‘ƒ √Δ ¡Â∂ ¿π√Á≈ ÚΔ‹≈ ÚΔ
’≈˘ÈΔ √Δ Âª «¬‘Ȫ ´‡∂«¡ª ˘ «’™ È‘ƒ? «’™«’
√’≈ ‘Δ ´‡∂«¡ª ÁΔ ˛Õ
¡◊ÒΔ ◊ºÒ ’Δ ÏÀ∫’ª Á∂ ÿπ‡≈Ò∂ π’‰◊∂? Í«‘Òª
ª √≈˘ «¬‘ √Ófi‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛ «’ Ì≈ «Úº⁄ ´º‡ ˘
’≈˘ÈΔ Ó≈ÈÂ≈ ˛ - ¡øÏ≈ÈΔ, ¡‚≈ÈΔ, «ÏÒ∂ Ì≈ÂΔ
’≈˘ÈΔ ÍÃÏøË Á∂ ≈‘ƒ ‘Δ Ï‰∂ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ Á∂ ¡Ϫ-
÷Ϫ Á∂ ’‹∂ ”Â∂ √’≈ ¡≈≈Ó È≈Ò ÒΔ’ Î∂ «ÁøÁΔ
˛ Â∂ Î∂ ÈÚ∂∫ «√«™ ’˜∂ ‹≈Δ ’È∂ Ùπ» ’ «ÁøÁΔ ˛
¡Â∂ «¬√˘ ÿπ‡≈Ò≈ È‘ƒ Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ «’™«’ √’≈
«¬√˘ ’≈˘ÈΔ ÂΔ’∂ È≈Ò ’ÁΔ ˛Õ √≈ÊΔ ÒÀ«ÈÈ È∂
¡≈Í‰Δ «’Â≈Ï “√≈Ó≈‹ - Í»ø‹ΔÚ≈Á ÁΔ ¿πμ⁄ÂÓ
¡Ú√Ê≈” ”⁄ ÏÀ∫’ª Á∂ «’Á≈ Á≈ «˜’ ’«Á¡ª
«Ò«÷¡≈ ˛ «’, ““ÏÀ∫’ª Á≈ Óπº÷ ¡Â∂ Ó»Ò ’øÓ ËÈ Á∂
Ìπ◊Â≈È «Úº⁄ «Ú⁄ØÒ◊Δ ’È≈ ˛ ¡«‹‘≈ ’«Á¡ª
‘Ø«¬¡ª ¿π‘ ◊À-√◊Ó ÓπÁ≈ Í»ø‹Δ ˘ √◊Ó Í»ø‹Δ
«Úº⁄ ÏÁÒ «ÁøÁ∂ ‘È ¡Ê≈ ¡«‹‘Δ Í»ø‹Δ «Úº⁄ «‹√ÂØ∫
ÓπÈ≈Î≈ «ÓÒ √’∂, ¿π‘ √≈∂ Í≈√∂ ÂØ∫ ‘ ÍÃ’≈ ÁΔ ÓπÁ≈
‹Ó∑ª ’Á∂ ‘È ¡Â∂ ¿π‘Ȫ ˘ Í»ø‹ΔÍÂΔ¡ª Á∂ ‘ºÊª «Úº⁄
√Ω∫Í «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ”” Ì≈ÂΔ ÏÀ∫’ √≈ÊΔ ÒÀ«ÈÈ ÁΔ ◊ºÒ ˘
√‘Δ √≈Ï ’ ‘∂ ‘ÈÕ ‘π‰ ‹ÁØ∫ ÏÀ∫’ª ˘ ÿπ‡≈Ò∂Ï≈‹
÷≈ÒΔ ’ ‘∂ ‘È Âª «¬‘ ÒØ’ª Á∂ ÍÀ√∂ È≈Ò ‘Δ ÌÈ≈
˛Õ ÒØ’ª Á∂ ÍÀ√∂ ’Á∂ ‹È-ËÈ ÔØ‹È≈ ≈‘ƒ «¬’º·∂ ’ΔÂ∂
‹ªÁ∂ ‘È ’Á∂ «’√≈Ȫ Á≈ I@@ ’ØÛ πÍ¬Δ¡≈ ÏÀ∫’ª
ÓΩ√Ó Á≈ ‘≈Ò Áº√‰ Á∂ È≈Ó ”Â∂ ’º‡ ÒÀ∫ÁΔ¡ª ‘È ¡Â∂
‘π‰ √’≈ ¡ÀÎ.¡≈.‚Δ.¡≈¬Δ. «ÏºÒ «Ò¡≈ ‘Δ ˛ ª
«’ Ï∂Ò «¬È ≈‘ƒ ÏÀ∫’ª Á≈ ÿ≈‡≈ Í»≈ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’∂
¡Â∂ «Î √Ó≈¬∂Á≈ª ˘ ’˜ «ÁºÂ≈ ‹≈ √’∂ ‹Á«’
«’√≈Ȫ-Ó˜Á»ª ˘ ıπÁ’πÙΔ¡ª Ò¬Δ Ó‹Ï» ’ΔÂ≈ ‹≈
«‘≈ ˛Õ ÓπÒ≈˜Óª Á∂ ¬Δ.ÍΔ.¡ÀÎ. ”Â∂ «Ú¡≈‹ Á ÿ‡≈¬Δ
‹≈ ‘Δ ˛Õ
’πfi ÒØ’ª Á≈ √Ú≈Ò «’ ‹ª⁄ ¬∂‹ø√Δ¡ª ’πfi
’È◊Δ¡ªÕ √ÓfiØ «¬º’ «’√≈È ÁΔ Óºfi ¡≈͉∂ ÁπºË ’’∂
ÓÙ‘» √Δ, ¿π√ÁΔ Â≈ΔÎ √π‰ ≈‹∂ È∂ ‘π’Ó «ÁºÂ≈ «¬√Á≈
√≈≈ ÁπºË Ó∂∂ ’ØÒ Ì∂«‹¡≈ ‹≈Ú∂Õ ≈‹∂ Á≈ √Ø¬Δ¡≈ ÁπºË
’≈Û ’∂ ’≈‹» ÏÁ≈Ó Í≈ ’∂ ≈ ˘ ÍΔ‰ Ò¬Δ dd
7 Ó≈⁄-B@AH
√πı ÒΔ‘ ÁΔ «Ò÷ Á∂ √øÁÌ ”⁄
ÿπÈ≈Ú≈ÁΔ Í‘πø⁄ «Â¡≈◊Ø
¿πμÌ ‘∂ «’√≈È ÿØÒª ”⁄ ÁıÒ-¡øÁ≈‹Δ Ò¬Δ ¡º◊∂ ¡≈˙
«¬ºÊ∂ «’√≈È «¬º’ ‹Ó≈ ڋØ∫ ¡≈͉∂ ¡≈«Ê’
«‘ºÂª Ò¬Δ ÒÛ ‘∂ ‘ÈÕ Úº÷-Úº÷ Íª Á∂ Ï≈Ú‹»Á
√≈Δ Ó≈Ò’ «’√≈ÈΔ Á∂ ’πfi È≈ ’πfi «‘ºÂ «¬√ √øÿÙ
È≈Ò ‹πÛ∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ Í ‹∂.ÍΔ. ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ Ú≈Ò≈
¡øÁØÒÈ «’√∂ Ú◊ «ÚÙ∂Ù Á∂ «‘ºÂª Ú≈Ò≈ ¡øÁØÒÈ È‘ƒ
√Δ ÏÒ«’ ≈‹ÈΔÂ’ ¡øÁØÒÈ √Δ ‹Ø Ì≈Ú∂∫ Ùπ» «ÌzÙ‡≈⁄≈
Á∂ ÓπºÁ∂ ˘ ÒÀ ’∂ ‘Ø«¬¡≈ √Δ Í «¬‘ √ºÂ≈ ÏÁÒΔ ÚºÒ
√∂«Ë √ΔÕ «¬√ Î’ ˘ È≈ √Ófi‰≈, ¡øÂÓπ÷Â≈ Á≈
«Ù’≈ ‘؉≈ ˛Õ
‹À ÍÃ’≈Ù ¡øÁØÒÈ √Ó∂∫ «¬È’Ò≈ÏΔ¡ª Á≈ ’Ø¬Δ ÚΔ
«‘º√≈ «¬√ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ È‘ƒ √ΔÕ ‹Ø «¬√ÁΔ ‘Ó≈«¬Â ’
‘∂ √È ¿π‘ ÚΔ Ï≈‘Ø∫ ’ ‘∂ √È ¡‹∂ ‹Ø ÏÁÒ Í∂Ù ’
‘∂ √È ¿π‘ ª Ï≈‘ √È ‘ΔÕ «¬√ ’’∂ ¿π‘Ȫ Á∂ ¿π√
¡øÁØÒÈ «Úº⁄ ¡øÁØÒÈ ÁΔ «ÁÙ≈, »Í ¡Â∂ ◊ÂΔ ÂÀ¡
’È «Úº⁄ «¬‘Ȫ Á≈ ’Ø¬Δ Á÷Ò È‘ƒ √Δ, È≈ ‘Δ ¿π‘
«¬√Á∂ ÎÀ√«Ò¡ª ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’È ÁΔ √«ÊÂΔ «Úº⁄ √ÈÕ
Í «’√≈È √øÿÙ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡Δ ÁΔ ¡≈◊» ’Ó∂‡Δ,
Ú«’ø◊ ◊πºÍ Á∂ AB ÓÀ∫Ïª «Úº⁄ «¬È’Ò≈ÏΔ ÚΔ Ù≈«ÓÒ
‘È ¡Â∂ √ØËÚ≈ÁΔ Â∂ «Ú⁄’≈ÒΔ¡ª √’ÂΔ¡ª Á≈
√«‘ÔØ◊ «ÓÒ∂ ª ¿π‘ ÎÀ√Ò≈’πøÈ ØÒ ÚΔ ¡Á≈ ’ √’Á∂
‘ÈÕ «¬‘ «¬√ ◊ºÒ ”Â∂ «ÈÌ ’Á≈ ˛ «’ «¬√ «Úº⁄
Ù≈«ÓÒ Úº÷-Úº÷ Â≈’ª Á∂ ¡øÂ «ÚØË ÁΔ ¿π‘ «’Ú∂∫
ÚÂØ∫ ’Á∂ ‘ÈÕ ‘π‰ º’ ’πfi Ïπ«È¡≈ÁΔ Óπº«Á¡ª ”Â∂
¿π‘Ȫ ˘ √¯ÒÂ≈ ÚΔ «ÓÒΔ ˛ «‹√Á≈ «˜’ ¡√ƒ Ùπ»
«Úº⁄ ’ ¡≈¬∂ ‘ªÕ «¬‘Ȫ «ÓºÂª ˘ «¬‘Ȫ ÁØÚª
¡øÁØÒȪ «Ú⁄Ò∂ «¬√ Ó‘ºÂÚÍ»È Î’ ˘ √Ófi‰≈
⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ Ï∂ÓÂÒÏ ‘Δ ËÂΔ ¡øÏ Á∂ ’Ò∑≈Ú∂ È‘ƒ
«ÓÒ≈¿π‰∂ ⁄≈‘ΔÁ∂Õ
«’√≈È √øÿÙ ’Ó∂‡Δ «Úº⁄ ‘≈’Ó-‹Ó≈ª ¡Â∂
‘≈’Ó-‹Ó≈ Í≈‡Δ¡ª È≈Ò ‹πÛ∂ «Ú¡’ÂΔ ‘È, Í
«√ºË∂ »Í «Úº⁄ ’Ø¬Δ ‘≈’Ó ‹Ó≈ Í≈‡Δ¡ª Ù≈«ÓÒ È‘ƒÕ
√◊Ø∫ ≈‹» ÙÀμ‡Δ ‹Ø ÙÁ ‹ØÙΔ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ Ú≈ÒΔ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ
√Ú≈«ÌÓ≈ÈΔ Ù∂  ’≈Δ √ø ◊ ·È Á≈ ¡≈◊» , ÓÀ ∫ Ï
Í≈ÒΔÓÀ∫‡, Ì≈‹Í≈ Ú≈Ò∂ ’ΩÓΔ ‹Ó‘»Δ ◊º·‹ØÛ Á≈ «‘º√≈
√ΔÕ Í ¿π√È∂ «’√≈Ȫ ÁΔ¡ª «¬‘Ȫ Óø◊ª Á∂ √π¡≈Ò ”Â∂
ÓØÁΔ √’≈ ˘ ’Û∂ ‘ºÊƒ «Ò¡≈Õ ¿π√È∂ ⁄؉ª ÁΩ≈È
ÓØÁΔ Á∂ Ì≈Ù‰ ÁΔ ¿π‘ ÚΔ«‚˙ ‹≈Δ ’ΔÂΔ «‹√ «Úº⁄
ÓØÁΔ √Ú≈ÓΔÈ≈ÊÈ ’«ÓÙÈ ÁΔ¡ª «√Î≈«Ùª ˘ Ò≈◊»
’È Á≈ Ú≈¡Á≈ ’ «‘≈ ˛Õ Â∂ «’√≈È Óø◊ª ˘ ÓπºÁ≈
ω≈ ’∂ ’ΩÓΔ ‹Ó‘»Δ ◊·‹ØÛ «Úº⁄Ø∫ Ï≈‘ ¡≈ «◊¡≈ ˛Õ

dd ≈‹∂ ˘ ÁπºË «Á¡≈ ’∂Õ √Ø¬Δ¡≈ ÚΔ ’«Û¡≈ ÁπºË Ú∂÷ «Úº⁄Ø∫ Á≈¡ Ò≈ «Ò¡≈ ’∂Õ ≈‹∂ ˘ ‹ÁØ∫ ÍÂ≈ Òº«◊¡≈
ª ¿π√È∂ ¡≈͉∂ «¬º’ ÷≈√ ÏøÁ∂ ˘ «È◊≈‰Δ Â∂ ‹ª⁄ Ò¬Δ «ÈÔπ’ ’ «ÁºÂ≈Õ «È◊≈ÈΔ Â∂ ‹ª⁄ Ú≈Ò≈ ’≈«Û¡≈
ÏÁ≈Ó≈ª Ú≈Ò≈ ÁπºË Ú∂÷ ’∂ ÒÒ⁄≈ «◊¡≈ Â∂ ¿π√È∂ ÚΔ «Úº⁄Ø∫ ¡≈͉≈ «‘º√≈ ÍΔ‰≈ Ùπ» ’ «ÁºÂ≈Õ ≈‹≈ ¡≈͉∂ «‹√
ÚΔ ¡«Ë’≈Δ ˘ Ì∂‹Á≈ ¿π‘ ‹ª⁄ ÁΔ Êª ”Â∂ ÁπºË ÁΔ «È◊≈ÈΔ ’Á≈ Â∂ ¡≈͉≈ «‘º√≈ ¤’Á≈Õ ≈‹≈ «‹Ú∂∫-«‹Ú∂∫
‹ª⁄ ¡º◊∂ ÚË≈™Á≈ «◊¡≈ ÁπºË ÿ‡Á≈ «◊¡≈Õ ¡÷Δ «Úº⁄ ≈‹∂ È∂ ¡≈͉≈ √Ì ÂØ∫ ’≈«ÏÒ ¡«Ë’≈Δ ‹ª⁄ Ò¬Δ
Ì∂«‹¡≈ ¿πÁØ∫ º’ ≈‹∂ ’ØÒ Í‘πø⁄‰ Ú≈Ò≈ ÁπºË «√Î «¬º’ ◊Ò≈√ «‘ «◊¡≈ √ΔÕ ≈‹∂ Á∂ √Ì ÂØ∫ ’≈ÏÒ ¡«Ë’≈Δ
È∂ «’‘≈ «’ ‹ÁØ∫ √≈∂ ¤Ø‡∂-Ó؇∂ ¡«Ë’≈Δ ÚΔ ¡ÀÈ≈ √Ú≈Á ÁπºË ¤’ ◊¬∂ ª ÓÀ∫ «’™ È≈ ¤’ªÕ ¡≈÷Δ ◊Ò≈√ ¿π‘È∂
ÍΔ‰ Ú≈√Â∂ «’‘≈ ª √≈∂ ˛≈È ‘Ø ◊¬∂ «’ ≈‹∂ ˘ ’Δ «Ó¨ √Ì ÎÛ∂ ‹≈Úª◊∂ È≈Ò∂ ¡ÀÈ≈ √Ú≈Á ÁπºË ÍΔ‰ ÂØ∫ Úªfi∂
«‘ ‹≈Úª◊∂ ª √Ì ÂØ∫ √»fiÚ≈È ¡«Ë’≈Δ È∂ «’‘≈ «’ «¬√Á≈ ‘ºÒ Ó∂∂ ’ØÒ ˛Õ ‹ÁØ∫ ≈‹≈ ÁπºË ¿π‚Δ’-¿π‚Δ’ √Ω∫
‹≈¿» ¡≈ͪ ¿π‘Á∂ ÏπºÒª Â∂ Óπº¤ª ”Â∂ ‘ºÊ È≈Ò ÊØÛ≈ ÁπºË Ò≈ «Á¡≈ ’ª◊∂, ≈‹≈ ‹ÁØ∫ √πÏ‘ Íπº¤∂ ¡≈ͪ ’‘ª◊∂ Ó‘≈≈‹
ÁπºË ª ÍΔ «Ò¡≈ √Δ Ù≈«¬Á ÌπºÒ ◊¬∂Õ Á∂÷Ø Âπ‘≈‚Δ¡ª Óπº¤ª ”Â∂ ¡‹∂ ÚΔ ÁπºË Òº◊≈Õ «¬√ Â∑ª ≈‹∂ È∂ ¿πμ⁄-ͺËΔ ÁπºË
⁄ØΔ ÁΔ ‹ª⁄ Óπ’øÓÒ ’ Ò¬ΔÕ Í Óºfi Á∂ Ó≈Ò’ «’√≈È Á≈ ÁπºË ≈‹∂ ’ØÒ ¿π√∂ Â∑ª Óπ¯Â ‹ªÁ≈ «‘≈Õ

«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘ 8 Ó≈⁄-B@AH

‹π Ò ≈¬Δ B@AG «Úº ⁄ ‘Ø ¬ Δ «’√≈È √ø √ Á √Ó∂ ∫ ’¬Δ
Í≈‡Δ¡ª Á∂ ÓÀ∫Ï Í≈ÒΔÓÀ∫‡ «¬√ÁΔ √‡∂‹ ÂØ∫ ÏØÒ∂ Í
ÈÚøÏ «Úº⁄ ‘Ø¬Δ «’√≈È √ø√Á √Ó∂∫ «’√∂ ÚΔ Í≈‡Δ Á≈
’Ø¬Δ Í≈ÒΔÓÀ∫‡ ÓÀ∫Ï È‘ƒ ¡≈«¬¡≈ «’™«’ «¬‘Ȫ «ÂøÈ
Ó‘Δ«È¡ª «Úº⁄ «¬√ ÊÛ∂ ÁΔ¡ª √◊ÓΔ¡ª ¡Â∂ «¬√Á∂
ÍÀ∫«ۡª ˘ Ú∂÷ ’∂ ¿π‘Ȫ ˘ √ͺه ‘Ø «◊¡≈ √Δ «’
«¬‘ ÊÛ≈ ¿π‘Ȫ Á∂ ≈‹√Δ «‘ºÂª Ò¬Δ È‘ƒ Ú«Â¡≈
‹≈ √’Á≈Õ «¬√Á∂ ¿πÒ‡ ‹À ÍÃ’≈Ù È≈«¬‰ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ
Ú≈Ò≈ ¡øÁØÒÈ Ì≈Ú∂∫ Ùπ» ª «Ú«Á¡≈ÊΔ √øÿÙ Á∂ »Í
«Úº⁄ ‘Ø«¬¡≈ Í ¤∂ÂΔ ‘Δ ‘≈’Ó ‹Ó≈ ÁΔ¡ª «ÚØËΔ
Í≈‡Δ¡ª Á≈ √ªfi≈ ¡øÁØÒÈ Ï‰ «◊¡≈Õ «‹‘Ȫ È∂ ¿π√
¡øÁØÒÈ ÁΔ ‘Ó≈«¬Â ’ΔÂΔ ¿π‘Ȫ «¬√ ÁΔ ‘Ó≈«¬Â
«Ú«Á¡≈ÊΔ √øÿÙ ’’∂ ’ΔÂΔ Í ‹ÁØ∫ «¬√ÁΔ ’Ó≈È
‘≈’Ó ‹Ó≈ª ÁΔ¡ª «ÚØËΔ Í≈‡Δ¡ª ’ØÒ ⁄ÒΔ ◊¬Δ
ª ¡øÁØÒÈ Á≈ «’Á≈ ÏÁÒ «◊¡≈Õ Í ¿π‘Ȫ È∂
«¬√ ÂÏÁΔÒΔ È≈Ò ¡≈͉≈ ÍÀ∫ÂÛ≈ È‘ƒ ÏÁ«Ò¡≈Õ Í
«¬√ «’√≈È ¡øÁØÒÈ «Úº⁄ ¡«‹‘≈ ’πfi È‘ƒÕ «¬‘ ÁØÚª
˘ ˺’∂ È≈Ò ‘Δ Ó∂ÒΔ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
¿π‘ ‹∂.ÍΔ. ¡øÁØÒÈ Á∂ ˜Ï∂ ¡Â∂ Ì≈ÂΔ «’√≈È
Ô»ÈΔ¡È «Úº⁄ ¡≈͉∂ ’øÓ ’È Á∂ ˜Ï∂ ÁΔ ÂπÒÈ≈
’’∂ ¡≈͉≈ ÍÀ∫ÂÛ≈ √‘Δ Á√≈¿π‰ Á≈ ÔÂÈ ’Á∂
‘ÈÕ «¬‘Ȫ Á∂ ˜Ï∂ Á∂ «¬È’Ò≈ÏΔ πı ÂØ∫ ÓπÒª’‰
˘ «Î ’ÁΔ Ò¬Δ ¤º‚Á∂, «¬ºÊ∂ ¡√ƒ «¬øÈ≈ ‘Δ ’‘ª◊∂ «’
«’√∂ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ «Úº⁄ ÎÀ’ÙÈ ’øÓ ¡Â∂ √øÿÙ Á∂ √ªfi∂
ÊÛ∂ ˘ ÂπÒÈ≈¿π‰ Ò¬Δ ’≈ÎΔ “«¬È’Ò≈ÏΔ” ÁÒ∂Δ ÂØ∫
«ÏȪ ’≈ÎΔ ¡øË≈Â∂ ÁΔ ÚΔ ˜» ˛Õ «¬Èª ÚºÒØ∫ ¿π√≈Δ
“ÈØ ¬ Δ «’√≈È ‹º Ê ∂ Ï ø Á Δ” ¡Â∂ Òº ÷ Ø Ú ≈Ò, ≈‹∂ Ú ≈Ò
‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª Á∂ Ïπ«È¡≈ÁΔ ÍÀ∫«ۡª È≈ÒØ∫ ’Ø¬Δ Ï‘πÂ≈
¯’ È‘ƒÕ
Ú÷«¡≈Úƒ Í‘πø⁄ Á≈ √Ú≈Ò
«¬‘Ȫ Á≈ ’πÒ
º «‘øÁ «’√≈È √øÿÙ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡Δ
Ï≈∂ «¬º’ «¬Â≈˜ «¬‘ ˛ «’ «¬‘ ÊÛ≈ “«’√≈Ȫ” ÁΔ¡ª
Úº÷-Úº÷ Íª «Úº⁄ Ú÷∂Úª È‘ƒ ’Á≈ «¬√ ’’∂
«¬‘Ȫ ÚºÒØ∫ ¿π·≈¬Δ √Ú≈ÓΔÈ≈ÊÈ ’«ÓÙÈ ¡Èπ√≈ Ì≈¡
ÁΔ Óø◊ ¡Â∂ ’˜≈ Óπ’ÂΔ ÁΔ Óø◊ ËÈΔ «’√≈ÈΔ ¡Â∂
‹◊ΔÁ≈ª Á∂ «‘ºÂª «Úº⁄ Ìπ◊ÂÁΔ ˛Õ ¡ÀÈ «¬‘Δ
¡ÒØ⁄È≈ ÈÚ-‡≈‡√’Ú≈ÁΔ, ¡÷ΩÂΔ “√Ó≈‹Ú≈ÁΔ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
«¬È’Ò≈ÏΔ” Í≥‹≈Ï ÁΔ √Óπº⁄Δ «’√≈ÈΔ Ò«‘ ÁΔ ’Á∂
‘È, ÷≈√ ’’∂ «¬‘Ȫ ÁΔ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁΔ ÁΔ ¡Â∂
«¬‘Ȫ Á∂ «ÓºÂ ¿π√∂ ÍÀ∫ÂÛ∂ ÂØ∫ «¬‘Ȫ ÁΔ ÷Ú≈ÒΔ
’Á∂ ‘È «‹√ ˘ ÒÀ ’∂ ’πºÒ «‘øÁ «’√≈È √øÿÙ Â≈ÒÓ∂Ò
’Ó∂‡Δ ÁΔ ¡ÒØ⁄È≈ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ ¡‹ΔÏ Âz≈√ÁΔ ¡Â∂
«¬‘Ȫ ”Â∂ ¡‹ΔÏ «Ú¡ø◊ È‘ƒ?
«È√øÁ∂‘ ¡«‹‘∂ √ªfi∂ ÍÒÀ‡Î≈Ó ÂØ∫ «¬‘ Óø◊
’ÈΔ ‹ª ¡≈√ ’ÈΔ «’ ¿π‘ «’√≈ÈΔ ÁΔ¡ª Úº÷-Úº÷
Íª ÍÃ Â Δ Ú÷«¡≈Úƒ Í‘π ø ⁄ ¡Í‰≈Ú∂ , «√∂ ÁΔ
¡øÂÓπ÷Â≈ ‘ØÚ∂◊ΔÕ Í ‹ÁØ∫ «¬‘ «ÓºÂ Ú÷«¡≈Úƒ
Í‘πø⁄ ÁΔ ◊ºÒ ’Á∂ ‹ª Óø◊ ’Á∂ ‘È Âª Ï‘π ‘≈√≈
¡≈™Á≈ ˛Õ «‹øÁ ’Ω ̺·Ò Á∂ Óπº÷ ÓøÂΔ ’≈Ò √Ó∂∫
¿π√È∂ Ó؇ª Á∂ «ÏºÒª ÁΔ Ó≈¯Δ √≈„∂ √ºÂ ¬∂’Û Âº’
’È Á≈ ÍÃ√Â≈Ú «Ò¡ªÁ≈ √Δ Âª «¬‘Ȫ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ
Ú≈ÒΔ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁΔ Á∂ √»Ï≈ ‹ÈÒ √’ºÂ È∂ «¬√˘
«’√≈ÈΔ «Úº⁄ Úø‚Δ¡ª Í≈¿π‰ ÁΔ √≈«‹Ù ’≈ Á∂ ’∂
«¬√˘ ºÁ ’È Á≈ «Ï¡≈È «ÁºÂ≈ √ΔÕ «¬√Á≈ ¡Ê
Ï∂˜ÓΔÈ∂ «’√≈È ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ËÈΔ «’√≈ÈΔ ¡Â∂ Ì»ÓΔÍÂΔ¡ª
˘ «¬º’Ø ‹Ó≈ Óøȉ ÂØ∫ «ÏȪ ’Ø¬Δ È‘ƒÕ ⁄ÒØ Óø«È¡≈
‹≈ √’Á≈ ˛ «’ «¬‘ ◊ºÒ Íπ≈‰Δ ˛ ¡Â∂ «¬‘Ȫ È∂
Ï≈¡Á ”⁄ ¡≈Í‰Δ Íπ‹ΔÙÈ √ØË Ò¬Δ ‘ØÚ∂Õ Í ¡«‹‘≈
È‘ƒ ‘π‰ ÚΔ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ G «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª Á∂ ÊÛ∂
«Úº⁄ «¬‘ ÓπºÁ≈ ¿πμ«·¡≈ «’ «’‘Û∂ «’√≈È Á≈ ’˜≈
Ó≈¯ ’È ÁΔ Óø◊ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂Õ ’πºfi ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª Á≈ ÓºÂ
√Δ «’ A@ ¬∂’Û Âº’ Á∂ «’√≈È ÁΔ ’˜≈ Ó≈¯Δ ÁΔ Óø◊
’ÈΔ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ «¬√Á≈ ¡Ë≈ √Δ ÷∂  ΔÏ≈ÛΔ
Ô»ÈΔÚ«√‡Δ ´«Ë¡≈‰≈ ÚºÒØ∫ ’πfi √≈Ò Í«‘Òª ÷∂ÂΔ
¡≈ÓÁÈ Ï≈∂ √Ú∂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ √ΔÕ «‹√ «Úº⁄ ÁØ ÂºÊ
√≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∂ √ÈÕ «¬º’ «’ «‹Ú∂∫ «‹Ú∂∫ ‹Ø ¡’≈ ÿ‡Á≈
‹ªÁ≈ ˛ ÍÃÂΔ ¬∂’Û ’˜≈ ÚËÁ≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ «‹Ú∂∫-
«‹Ú∂∫ ‹Ø ¡’≈ ÚËÁ≈ ‹ªÁ≈ ˛ ’˜≈ ÿ‡Á≈ ‹ªÁ≈
˛Õ Á»√≈ «’ A@ ¬∂’Û Âº’ Á∂ Î≈Ó ¡’≈ º’ ÷∂ÂΔ
”⁄ ÿ≈‡≈ ÍÀ∫Á≈ ¡Â∂ ÚºË Ú≈Ò∂ ˘ ¡≈ÓÁÈ ‘πøÁΔ ˛Õ «¬√
’’∂ ¿π√ «√ ‹∂’ ’˜≈ ˛ ÚΔ Âª ÷∂ÂΔ ËøÁ∂ Á≈ «√º‡≈
È‘ƒÕ «¬√ «Ú«◊¡≈È’ ¡Ë≈ ”Â∂ A@ ¬∂’Û Âº’ ÁΔ
’˜≈ Ó≈ÎΔ ÁΔ Óø◊ Á≈ ÍÃ√Â≈Ú º«÷¡≈ «◊¡≈ √ΔÕ Í
√πı-ÒΔ‘ √ÓÊ’ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ «¬√ È≈Ò √«‘Ó ȑƒ
9 Ó≈⁄-B@AH
‘جΔÕ «¬√ ’’∂ È‘ƒ «’ «¬‘Ȫ ’Ø¬Δ ÓπÂÏ≈ÁÒ √Ú∂
Í∂Ù ’ΔÂ≈ «‹√ È≈Ò «¬√ ¡Ë≈ ˘ ºÁ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂Õ
«¬‘Ȫ ÁΔ «√Î «¬º’Ø ÁÒΔÒ √Δ «’ √»Ï∂ «Úº⁄ √Ì Ê≈¬ƒ
˜ÓΔÈ ÁΔ ◊π‰ÚøÂ≈ «¬º’Ø «‹‘Δ È‘ƒÕ «¬‘ Óø«È¡≈ ‹≈
√’Á≈ ˛Õ Í «¬√Á≈ ¡Ê ˛ «’ ˜ÓΔÈ ÁΔ ◊π‰ÚøÂ≈
¡Èπ√≈ ˜ÓΔÈ Á≈ Ú◊Δ’È ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂Õ «‹√ Â∑ª
ÓπºÏ∂ÏøÁΔ «Úº⁄ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ √ΔÕ ¿π√ Ú◊Δ’È ÁΔ
’√Ω‡Δ «ÈÙ«⁄ Ó≈ÍÁø‚ ‘Ø‰Õ ‘ Ú◊ Ò¬Δ ˜ÓΔÈ ÁΔ
‘ºÁ Úº÷-Úº÷ ‘Ø √’ÁΔ ˛Õ Í «¬‘Ȫ Á≈ ÍÀ∫ÂÛ≈ «¬‘
È‘ƒÕ «¬‘ ’«‘øÁ∂ ‘È «’ ’˜≈ ÓØÛÈØ ¡√ÓºÊ «’√≈Ȫ
Á≈ ’˜≈ Ó≈¯ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂Õ Í «¬‘ ¡√ÓºÊ≈ «ÈÙ«⁄Â
«’Ú∂∫ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂ «¬√Á≈ «¬Èª ’ØÒ ’Ø¬Δ «Ú«◊¡≈È’
¡Ë≈ È‘ƒÕ Á¡√Ò «¬‘ ¡√ÓºÊ Ú≈Ò≈ ¡Ó» ҒÏ
¡«‹‘≈ ˛ «‹√ «‘ Í∂∫‚» ËÈ≈„, Ì»ÓΔÍÂΔ ¡Â∂ ËÈΔ
«’√≈È √Ì ¡≈ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Í «√ÂÓ˜ΔÎΔ Á∂÷Ø «’ «¬ºÊ∂
«¬‘ Ì»ÓΔÍÂΔ¡ª ͺ÷Δ ÍÀ∫ÂÛ≈ ÒÀ‰ Ú≈Ò∂ ’πºÒ «‘øÁ «’√≈È
√øÿÙ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡Δ ÁΔ ¡ÒØ⁄È≈ «¬√ ’’∂ ’Á∂
‘È «’ «¬‘ ÊÛ≈ «’√≈ÈΔ ÁΔ¡ª Úº÷-Úº÷ Íª ÍÃÂΔ
Ú÷«¡≈Úƒ Í‘πø⁄ È‘ƒ ÒÀ∫Á≈Õ Áπ÷ªÂ «¬√ ◊ºÒ Á≈ ˛ «’
¡≈Í‰Δ¡ª √¯ª ˘ ◊πøÓ≈‘ ’È Ò¬Δ «¬‘ «¬È’Ò≈ÏΔ
«’√ ‘ºÁ º’ ‹≈ √’Á∂ ‘ÈÕ ¡≈Í‰Δ¡ª √¯ª ÍÃÂΔ «¬‘Ø
«‹‘≈ ÚÂΔ≈ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ‘≈ÈΔ’≈’ ˛Õ
«¬‘ ’πºÒ «‘øÁ ÊÛ∂ ÁΔ «¬√ ’’∂ ÚΔ ¡ÒØ⁄È≈
’Á∂ ‘È «’ «¬√Á≈ ÷∂ÂΔ Ó˜Á»ª ÍÃÂΔ πı ·Δ’ È‘ƒÕ
«¬‘ ’πfi ÚΔ ’«‘‰ Í ÂºÊ «¬‘ ÏØÒÁ∂ ‘È «’ «¬√ ÊÛ∂
Á≈ πı «’Ú∂∫ ÚΔ Ó˜Á» «ÚØØËΔ È‘ƒÕ «¬√Á≈ √Ì ÂØ∫
Úº‚≈ √ϻ ˛ «’ «¬√ ÊÛ∂ È∂ Ó˜Á»ª Á∂ ‘ «’√Ó Á∂
’˜∂ Ó≈¯ ’È ˘ «¬º ’ ¡«Ë’≈ Óø ◊ Ú‹Ø ∫
¡Í‰≈«¬¡≈ ˛Õ «¬º’ ¡ø◊∂˜Δ «’Â≈Ï⁄∂ ”⁄ «¬‘Ȫ È∂
‹¨ √øÿÙ ÁΔ «ÍØ‡ ”⁄ ¡≈Í‰Δ Ó˜Á»-«’√≈È
¬∂’Â≈ ÁΔ Í‘πø⁄ ÁΔ ÎÛ∑ Ó≈Δ ˛ ¡Â∂ «¬√ √øÿÙ ÁΔ
¡◊Ú≈¬Δ ’ ‘Δ ˜ÓΔÈ ÍÃ≈ÍÂΔ √øÿÙ ’Ó∂‡Δ ÁΔ
ÓÒÚƒ ‹ΔÌ∂ ¡ÒØ⁄È≈ ÚΔ ’ΔÂΔ ˛Õ «¬√ ’’∂ «¬‘Ȫ
ÁΔ (÷∂Â) Ó˜Á»ª ÍÃÂΔ √Ófi Â∂ «¬º’ Ș Ó≈Δ ‹≈Ú∂Õ
«¬‘Ȫ ÁΔ √Ófi Ú≈Ò∂ Ó˜Á» ¡≈◊» È∂ «¬º’
‡ÀÒΔ«ÚÔÈ ‚ΔÏ∂‡ «Úº⁄ «’‘≈ «’ ““÷∂ ӘÁ» ÚΔ
Á¡√Ò «’√≈È ‘ÈÕ”” ¡≈˙ Á∂÷Δ¬∂ «’ «¬‘ ’ÊÈ «’øÈ≈
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
’π √‘Δ ˛Õ ⁄ΔÈΔ «¬È’Ò≈Ï Á∂ ¡≈◊», ’≈Ó∂‚ Ó≈˙-
‹∂-Âπø◊ È∂ ⁄ΔÈ «Úº⁄ ‹Ó≈ª ÁΔ «ÈÙ≈ÈÁ∂‘Δ ’ΔÂΔ ˛Õ
«‹√ «Úº⁄ ¿π‘Ȫ «¬‘Ȫ ÁØ‘ª ˘ Úº÷-Úº÷ º«÷¡≈ ˛Õ
¿π‘Ȫ È∂ Ó≈Ò’ «’√≈ÈΔ ˘ «Èº’-ÏπÔ»¡≈ ‹Ó≈ «’‘≈
˛, ““«Èº’ ÏπÔ»¡≈ : «¬√ Ú◊ «Úº⁄ Ó≈Ò’ «’√≈ÈΔ,
Ó≈«‘ «’ºÂ≈’≈, ‘∂·Ò∂ ͺË Á∂ ÏπºËΔ‹ΔÚΔ, ÍÃ≈«¬ÓΔ
Â∂ √À’ø‚Δ √’»Ò ¡«Ë¡≈Í’, ‘∂·ÒΔ ÍºË Á∂ √’≈Δ
¡«‘Ò’≈, Á¯ÂΔ ’Ò’, ¤Ø‡∂ Ú’ΔÒ ¡Â∂ ¤Ø‡∂
ÚÍ≈Δ ¡≈™Á∂ ‘ÈÕ”” (Ó≈˙ ‹∂ Âπø◊, √ø◊ë‘ «Ò÷ª,
«‹ÒÁ A, √¯≈ AE)Õ √≈ÊΔ Ó≈˙ ÈΔÓ-Ó≈Ò’ Â∂ ◊ΔÏ
«’√≈Ȫ ˘ ÈΔÓ-ÍÃØÒ∂Â≈Δ Ú◊ «Úº⁄ º÷Á∂ ‘È, ““«‹√˘
¡Ë-ÍÃØÒ∂Â≈Δ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛, «¬√ «Úº⁄ Í≥‹ «’√Ó Á∂
ÒØ’ ¡≈™Á∂ ‘ÈÕ Ì≈Δ Ï‘π«◊‰ÂΔ ÈΔÓ-Ó≈Ò’ «’√≈Ȫ
ÁΔ ˛Õ (B) ◊ΔÏ «’√≈È (C) ¤Ø‡∂ Á√Â’≈ (D) Áπ’≈È
√‘≈«¬’ (E) ∂‘ÛΔ ÎÛ∑Δ Ú≈Ò∂Õ”” (‘Ú≈Ò≈ ¿πÍØ’Â √¯≈
AF) ÷∂ ӘÁ» ˘ ’≈Ó∂‚ Ó≈˙ ‹∂ Âπø◊ ÍÃØÒ∂Â≈Δ Ú◊
«Úº⁄ º÷Á∂ ‘È, ““Í∂∫‚» ÍÃØÒ∂Â≈Δ ÂØ∫ √≈‚≈ Ì≈Ú √≈Ò,
Ó‘ΔÈ∂ ¡Â∂ «¬º’ «ÁÈ Ò¬Δ ¿π˜ ”Â∂ º÷∂ Ó˜Á» ÂØ∫ ˛Õ
«‹√Á∂ ’ØÒ È≈ ˜ÓΔÈ ˛, È≈ ÷∂ÂΔ Á∂ √øÁ ‘È, È≈ Ò≈¿π‰
Ò¬Δ ÍÀ√≈ ˛, ¿π‘ ¡≈Í‰Δ «’ ْÂΔ Ú∂⁄ ’∂ ¡≈͉≈
‹ΔÚÈ «ÈÏ≈‘ ’Á≈ ˛Õ”” (‘Ú≈Ò≈ ¿πÍØ’Â, √¯≈
H)Õ Ó≈˙ ÁΔ «¬‘ «Ò÷ «¬È’Ò≈ÏΔ Ò«‘ «Úº⁄ ¡≈¬∂
Ò◊Ì◊ √≈∂ ÒØ’ª È∂ ÍÛ∑Δ ˛ «Î «¬‘ «ÓºÂ «’Ú∂∫ ’«‘
√’Á∂ ‘È «’ ““÷∂ ӘÁ» ‘’Δ’Â ”⁄ «’√≈È ‘Δ ‘ÈÕ””
«¬‘ ’Δ Ì∂Á ˛? ÷À «¬‘ Ì∂Á ÚΔ ÷ØÒª◊∂Õ
Ï‘π «√ºËΔ «‹‘Δ ◊ºÒ ˛ «’ ÷∂ÂΔ ÷∂Â «Úº⁄ «‹√
’ØÒ ÍÀÁ≈Ú≈ Á∂ √≈ËÈ ÷≈√ ’’∂ ˜ÓΔÈ ’≈ÎΔ Ó≈Â≈
”⁄ ˛, Í ¿π‘ ‘ºÊƒ «’ (˜»Δ) È‘ƒ ’Á≈ ¿π‘
Ì»ÓΔÍÂΔ ‹◊ΔÁ≈ ˛Õ «‹√ ’ØÒ ÍÀÁ≈Ú≈ Á∂ √≈ËÈ
‘È, ıπÁ ˜»Δ «’ ÚΔ ’Á≈ ˛ Í «’ ҬΔ
Ó˜Á»ª ”Â∂ «ÈÌ ˛, ¿π‘ ËÈΔ «’√≈È ˛Õ «‹√ ’ØÒ
«˜¡≈Á≈ ˜ÓΔÈ È‘ƒ Í ˛, ÷∂ÂΔ √øÁ ÚΔ ‘ÈÕ ¡≈͉Δ
÷∂ÂΔ ’Á≈ Â∂ Ó˜Á» ÚΔ Ò≈™Á≈, ¿π‘ Á«Ó¡≈È≈
«’√≈È ˛Õ «‹√ ’ØÒ ÊØÛΔ ˜ÓΔÈ ˛, ’πfi ÷∂ÂΔ √øÁ ‘È
¡Â∂ Ó˜Á» ’ÁΔ ‘Δ Ò≈™Á≈ ˛, ¿π‘ ¤Ø‡≈ «’√≈È ˛Õ
«‹√ ’ØÒ ˜ÓΔÈ È‘ƒ Í ‘Ø ÍÀÁ≈Ú≈Δ √øÁ ‘È, ¿π‘
Ï∂˜ÓΔÈ≈ «’√≈È ˛Õ Í ˛ «¬‘ «’√≈È ‘ΔÕ Í «‹√
10 Ó≈⁄-B@AH
’ØÒ ÍÀÁ≈Ú≈ Á∂ ’Ø¬Δ √≈ËÈ (˜ÓΔÈ, ÷∂ÂΔ √øÁ) È‘ƒ
«√Î «’ Ú∂⁄Á≈ ˛, ¿π‘ ÷∂ ӘÁ» ˛Õ «ÈÙ⁄À ‘Δ
÷∂ ӘÁ» ¡Â∂ «’√≈È ÁØ ¡Òº◊-¡Òº◊ ‹Ó≈ª ‘ÈÕ
«Î «¬‘ √πı-ÒΔ‘ ͺ÷Δ Ó˜Á» ¡≈◊» «’™ ’«‘øÁ∂
‘È? «È√øÁ∂‘ Ó˜Á» ¡Â∂ «’√≈È «¬È’Ò≈ÏΔ ‹Ó≈ª
‘ÈÕ Ó˜Á» «¬È’Ò≈Ï ÁΔ ¡≈◊» ˛ ¡Â∂ «’√≈È √ø◊Δ ˛
¡Â∂ Úº‚Δ «◊‰ÂΔ ’≈È Óπº÷ Â≈’ ˛Õ «¬‘Ȫ Á≈
¬∂’≈ «‹√Á≈ ¡Ê ˛ Ï∂˜ÓΔÈ∂ ¡Â∂ ◊ΔÏ «’√≈Ȫ ¡Â∂
Ó˜Á»ª Á≈ ¬∂’≈ ˜»Δ ˛Õ Í «¬√ ÂºÊ ÂØ∫ ¡º÷ª È‘ƒ
ÓΔ‡Δ¡ª ‹≈ √’ÁΔ¡ª «’ «¬‘Ȫ «Úº⁄ «ÚØË ÚΔ ‘ÈÕ
‹≈Â-Í≈ÂΔ ÍÃÏøË È∂ «¬√˘ ¡≈«Ê’ Á∂ È≈Ò-È≈Ò
√Ó≈«‹’ «ÁÙ≈ ÚΔ Á∂ «ÁºÂΔ ˛Õ «¬√ «ÚØË ˘ Ó˜Á»
‹Ó≈ Á∂ È≈Ò ÷Û ’∂, Ó˜Á» ‹Ó≈ Á∂ ‘º’ «Úº⁄ ‘ºÒ
’’∂ ‘Δ Íº’≈ ¬∂’≈ ¿π√≈«¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬√˘
¡‰◊Ω«Ò¡ª ’’∂ Ó˜Á»ª ˘ ËÈΔ «’√≈ÈΔ Á∂ «√¡≈√Δ
√ΔΔ ‘Δ Ï‰≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ «¬‘ «ÓºÂ Ó˜Á»
˘ ‘’Δ’Â ”⁄ «’√≈È ’«‘øÁ∂ ‘È Âª «¬√ «ÚØË ”Â∂
ÍÁ≈ÍØÙΔ ‘Δ «¬‘Ȫ Á≈ Ó’√Á ˛, «¬‘ ËÈΔ «’√≈ÈΔ
Â∂ Ì»ÓΔÍÂΔ ‹Ó≈ª Á≈ ÍÀ∫ÂÛ≈ ˛, «‹√ÁΔ ÍÀÚ¬Δ «¬‘
«ÚÁÚ≈È ÁØ√ ’ ‘∂ ‘ÈÕ
«¬‘Ȫ Á≈ Óøȉ≈ ˛ «’ «’√≈ÈΔ (√Óπº⁄Δ) ˘ ‹ºÊ∂ÏøÁ
’’∂ «¬√Á∂ ≈‘ƒ ‘Δ Ó˜Á» (Í∂∫‚») ˘ ‹ºÊ∂ÏøÁ ’ΔÂ≈ ‹≈
√’Á≈ ˛Õ «¬√ Á≈¡Ú∂ ÁΔ Ï≈‘Óπ÷Δ ÂΩ ”Â∂ ’Ø¬Δ ‘’Δ’Â
È‘ƒÕ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ‘Δ «√ºË∂ »Í «Úº⁄ Í∂∫‚» Ó˜Á»ª ˘
‹ºÊÏ∂ Á
ø ’È Á≈ ‹Ï≈ ˛ ¡Â∂ √¯Ò ‹Ï≈ ˛Õ «¬‘Ȫ
ÁΔ Ë≈È≈ Ó˜Á»ª ˘ «¬È’Ò≈Ï ÁΔ ¡≈◊» ‹Ó≈ ڋØ∫
È‘ƒ, ÏÒ«’ ËÈΔ «’√≈Ȫ/Ì»ÓΔÍÂΔ¡ª Á∂ √‘≈«¬’
(appendage) Ú‹Ø∫ ‹ºÊ∂ÏøÁ ’È ÁΔ Ë≈È≈ ˛Õ «¬‘
Ó˜Á» ‹ºÊ∂ÏøÁΔ ˘ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁΔ ÁΔ √ΔΔ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ
ω≈¿π‰ ÁΔ Ë≈È≈ ˛Õ «¬‘ ËÈΔ «’√≈ÈΔ/Ì»ÓΔÍÂΔ¡ª
˘ ¡≈◊» ¡Â∂ Ó˜Á»ª ˘ ¿π‘Ȫ Á∂ √ø◊Δ (Allies) ω≈¿π‰
ÁΔ Ë≈È≈ ˛Õ
«¬√ ’’∂ «¬√ Ó√Ò∂ ˘ ’πºÒ «‘øÁ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡Δ
Â∂ Ï∂ÓÂÒÏ ÁΔ ⁄ªÁÓ≈Δ ’È ÁΔ Ï‹≈«¬ ¡≈͉∂ ÍÀ∫ÂÛ∂
”Â∂ ◊øÌΔÂ≈ È≈Ò «Ú⁄≈ ’ÈΔ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ
ÿØÒ »Íª Ï≈∂
√πı-ÒΔ‘ Ú≈Ò∂ «ÓºÂª È∂ «¬√ ÓπÒ’ ͺËΔ ÊÛ∂
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
ÚºÒØ∫ ¡Í‰≈¬∂ ÿØÒ »Íª Ï≈∂ ÚΔ «¬Â≈˜ ¿π·≈¬∂ ‘ÈÕ
¡«‹‘∂ «¬Â≈˜ ‘Ø √’Á∂ ‘È ¡Â∂ «¬‘Ȫ ”Â∂ «Ú⁄≈ ‘Ø
√’ÁΔ ˛ ¡Â∂ «¬√ ÊÛ∂ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª ‘Ø
ÿØÒ »Í ¡Í‰≈¿π‰ Ï≈∂ ÊÛ∂ Á∂ ¡øÁ √øÿÙ ’
√’ÁΔ¡ª ‘ÈÕ Í «¬‘ «¬ºÊ∂ È‘ƒ π’∂, «¬‘Ȫ ÓπÂ≈«Ï’
«¬√ ÊÛ∂ Á∂ ÿØÒ »Í “«’√≈Ȫ Á∂ Ì∂Û» Ω∫¡” ”Â∂ “·ø„≈¡
«¤Û’‰” Ò¬Δ ‘È ¡Â∂ «¬√˘ Í≈ÒΔÓ≈ÈΔÚ≈Á ÚºÒ
√∂ˉ Ú≈Ò∂ ‘È, «¬√ Â∑ª «¬√ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª
«¬º’ «Ì¡≈È’ ˜πÓ ÁΔ¡ª Óπ˜«Ó ‘ÈÕ «’√≈È √ø√Á
Á∂ È≈Ó ÊºÒ∂ Í≈ÒΔÓÀ∫‡ ¡º◊∂ ËÈ≈ Á∂‰≈ «¬‘Ȫ ˘ “È≈’√
ÿØÒ »Í” ‹≈ÍÁ≈ ˛Õ Í≈ÒΔÓÀ∫‡ √ºÂ≈ Á∂ ¿πμ⁄ ¡Á≈«¡ª
”⁄Ø∫ «¬º’ ˛Õ Ù≈«¬Á √’≈Δ ¡Á≈«¡ª ¡º◊∂ ËÈ≈ Ó≈
’∂ Óø◊ ’È≈ «¬‘Ȫ ˘ Í≈ÒΔÓ≈ÈΔÚ≈Á ‹≈ÍÁ≈ ˛Õ
«¬√ ’’∂ «¬‘Ȫ «ÓºÂª È∂ ÿØÒª Á≈ «¬º’ Ï‘π ‘Δ
÷≈Û’» ¡Â∂ Ì∂Û» »Í ¬Δ‹≈Á ’ΔÂ≈ ˛Õ ¿π‘ ˛ √’≈Δ
¡Á≈«¡ª √≈‘Ó‰∂ ‹≈‰ ÁΔ Ï‹≈«¬ ◊πÁπ¡≈«¡ª «Úº⁄
ÏÀ· ’∂ Òø◊ ¤’‰≈ ¡Â∂ «¬√ ˘ «’√≈È ÓØ⁄∂ Á≈ È≈Ó
Á∂‰≈Õ
√≈Ë» «√øÿ Â÷»Íπ≈ Á∂ ’ÂÒ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úº⁄ ÍπÒΔ√
Á∂ È≈’√ ØÒ «ÚπºË ¡ø«ÓÃÂ√ ‚Δ.¡≈¬Δ.‹Δ. Á≈ √ªfi∂
ÊÛ∂ ÚºÒØ∫ «ÿ≈˙ º«÷¡≈ «◊¡≈Õ Ï≈’Δ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª ˘
‹≈‰Ø∫ Ø«’¡≈ «◊¡≈ ª ¿π‘ Í»≈ «ÁÈ √Û’ª Ø’Δ ÏÀ·∂
‘∂Õ ’πfi ¡ø«ÓÃÂ√ Í‘πø⁄‰ ”⁄ √¯Ò ‘ج∂ Â∂ ¿πÊ∂ ÍÃÁÙÈ
’È ”⁄ √¯Ò ‘ج∂ ¡Â∂ «◊ÃÎÂ≈ ’’∂ ‹∂Ò∑ «Úº⁄ ÏøÁ
’ «ÁºÂ∂ ◊¬∂ Í Ì∂Û» Ω∫¡ Ú≈Ò∂ «ÓºÂ «Í≥‚ª ”⁄ «¬’º·∂
‘Ø ’∂ ÏÀ·∂ ‘∂Õ Ï≈ÁÒ «Í≥‚ «Úº⁄ ÍÃ’≈Ù «√øÿ Ï≈ÁÒ ÁΔ
«‘≈«¬Ù Á∂ «ÿ≈˙ Á≈ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ Í ≈‘
«Úº⁄ ‘Δ «’√∂ «Í≥‚ Á∂ ◊πÁπ¡≈∂ «Úº⁄ ÏÀ· ’∂ Òø◊
¤’Á∂ ‘∂, «Í≥‚ ”⁄ È≈¡∂ Ó≈Á∂ «ÎÁ∂ ‘∂ ¡Â∂ «’√≈È
ÓØ⁄≈ ⁄ÒÁ≈ «‘≈Õ
«¬√∂ Â∑ª ÈÓ∂ ÁΔ ¯√Ò Á≈ «⁄º‡Δ Óº÷Δ È≈Ò ‘ج∂
Èπ’√≈È Á≈ Óπ¡≈Ú‹≈ ÒÀ‰ ¡Â∂ Ï≈√ÓÂΔ Á≈ Ì≈¡ ÒÀ‰
Ò¬Δ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª Á∂ √ªfi∂ ÊÛ∂ ÚºÒØ∫ ∂Òª ‹≈Ó
’È Á≈ ÎÀ√Ò≈ ‘Ø«¬¡≈Õ Í≥‹≈Ï ÁΔ¡ª Óπº÷ ∂ÒÚ∂ Ò≈¬ΔȪ
”Â∂ «’√≈Ȫ È∂ ËÈ∂ Ò≈¬∂ ¡Â∂ ∂Òª Ø’Δ¡ªÕ «¬‘ ÓØ⁄≈
Ò◊Ì◊ «¬º’ ‘ÎÂ≈ ⁄ÒÁ≈ «‘≈Õ Í «¬‘Ȫ «ÓºÂª È∂
¡≈͉∂ Íπ≈‰∂ ¡≈ÛΔ, ÍÃ∂Ó «√øÿ ⁄øÁ»Ó≈‹∂ ≈‘ƒ ÍÃ’≈Ù
11 Ó≈⁄-B@AH
«√øÿ Ï≈ÁÒ Óπº÷ ÓøÂΔ È≈Ò, √Ì ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª ÁΔ «Íº·
«Íº¤∂, ¡øÁ÷≈Â∂ «◊º‡«Óº‡ ’ Ò¬Δ ¡Â∂ ÈÓ∂ Á≈
Óπ¡≈Ú‹≈ «ÏȪ ÚË≈¬∂ ¡Â∂ Ï≈√ÓÂΔ Á≈ Ì≈¡ «ÏȪ
Áπ¡≈¬∂ ¡Ê≈ ÁØ‘ª Óø◊ª «Úº⁄Ø∫ «’√∂ ÚΔ Óø◊ Á≈ ÌØ≈
ÓÈÚ≈¬∂ «ÏȪ, «ÿ≈˙ ÷ÂÓ ’È Á≈ ÎÀ√Ò≈ √ªfi∂ ÊÛ∂
”Â∂ ÊØÍ «ÁºÂ≈Õ «’‘Ø «‹‘≈ Ì∂Û» Ω∫¡ √Δ Ï≈¬Δ ‹Δ? Ì∂Û»
Ω∫¡ √Δ ‹ª ’πfi ‘Ø?
«Í¤Ò∂ √≈Ò √ºÂ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª Á∂ √ªfi∂ ÊÛ∂
ÚºÒØ∫ ⁄ø‚Δ◊Û∑ «ÿ≈˙ Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ «¬‘ ÚΔ
ÎÀ√Ò≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ «’ ‹∂’ ÍπÒΔ√ ⁄ø‚Δ◊Û∑ ‹≈‰Ø Ø’ÁΔ
˛ ª ¿πÊ∂ ‘Δ √Û’ª ‹≈Ó ’ «ÁºÂΔ¡ª ‹≈‰◊Δ¡ªÕ «¬‘
ÚΔ ÂÀ¡ ‘Ø «◊¡≈ «’ ‘ ‘≈Ò √Û’ª ”Â∂ ‹≈«¬¡≈
‹≈Ú∂◊≈ ¡Ê≈ ◊πÁπ¡≈«¡ª «Úº⁄ È‘ƒ ÏÀ«·¡≈
‹≈Ú∂◊≈Õ ¡ø«ÓÃÂ√ «Úº⁄ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁΔ Ú≈Ò∂ Âπ∂,
¿π‘Ȫ ˘ Ó≈ȪÚ≈Ò∂ ’ØÒ Ø’ «Ò¡≈ «◊¡≈ ¡Â∂ «◊ÃÎÂ≈
’’∂ ‹∂Ò∑ Ì∂‹ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ’πfi ⁄ø‚Δ◊Û∑ Í‘πø⁄ ◊¬∂
Í «◊‰ÂΔ ÿº‡ ‘؉ ’’∂ ÍπÒ√ È∂ ÷Á∂Û «ÁºÂ∂Õ Í
÷≈Û’» Ω∫¡ Ú≈Ò∂ «ÓºÂ «Î ◊πÁπ¡≈«¡ª «Úº⁄ ÏÀ·
◊¬∂ ¡Â∂ Í»∂ ÁØ «ÁÈ ◊πÁπ¡≈«¡ª «Úº⁄ Òø◊ ¤’Á∂
‘∂Õ ÂΔ‹∂ «ÁÈ «¬º’ ÁØ Ê≈Úª ”Â∂ √Û’ ”Â∂ ¡≈¬∂ Í Ù≈Ó
˘ ËÈ∂ ¸º’ ’∂ ÒÀ ◊¬∂Õ ‹∂’ «¬‘Ȫ ”Â∂ «¬‘ ÁÏ≈¡ È≈
‘πøÁ≈ «’ ¡ø«ÓÃÂ√ «Úº⁄ «’√≈È ‹∂Ò∑ «Úº⁄ ÏøÁ ‘È Âª
«¬‘ «ÈÙ⁄À «ÏȪ √Û’ ”Â∂ ⁄«Û¡ª ◊πÁπ¡≈«¡ª «Úº⁄Ø∫
Òø◊ ¤’ ’∂ ÿª ˘ Í ◊¬∂ ‘πøÁ∂Õ ‹ÁØ∫ «¬‘ «ÓºÂ
÷≈Û’» ÿØÒ ¡Â∂ Ì∂Û» Ω∫¡ ÁΔ¡ª ◊ºÒª ’Á∂ ‘È Âª ‘º√∂
«ÏȪ È‘ƒ «‘≈ ‹ªÁ≈Õ
√’≈ ÁΔ ’Ø«ÙÙ ˛ «’ «’√≈È ¡øÁØÒÈ’≈Δ¡ª
˘ Óπº÷ Ù«‘ª «Úº⁄ Á≈÷Ò ‘Δ È≈ ‘؉ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂Õ
⁄ø‚Δ◊Û∑ ÍÃ√≈ÙÈ È∂ BE √À’‡ ÁΔ ¿π‹≈Û «Úº⁄ «√«Ú¡ª
”⁄ Ë«È¡ª Ò¬Δ Êª ¡Ò≈‡ ’ «ÁºÂΔ ˛ ¡Â∂ ¿πÊ∂ ‘Δ
È≈’≈ ˛ ¡Â∂ Óπ˜≈‘≈ ’’∂ Ù«‘ «Úº⁄ ‹≈‰ È‘ƒ «ÁºÂ≈
‹ªÁ≈Õ ÍÃ’≈Ù «√øÿ Ï≈ÁÒ È∂ Óπº÷ ÓøÂΔ ‘πø«Á¡ª √≈∂
Ù«‘ª ”⁄ ‘Δ Ù«‘Ø∫ Ï≈‘ ËÈ∂ Ò¬Δ Êª «ÈÙ«⁄ ’È
Á≈ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈ √ΔÕ ‘π‰∂ «‹‘∂ ´«Ë¡≈‰≈ ÍÃ√≈ÙÈ È∂
ÚΔ ¡«‹‘≈ ’È Á≈ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈ Í ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª È∂
«¬’º·∂ ‘Ø ’∂ Ù«‘ «Úº⁄ Óπ˜≈‘≈ ’’∂ «¬√Á≈ Ó»ø‘-ÂØÛ
‹Ú≈Ï «ÁºÂ≈Õ √ºÂ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª È∂ ’ÀÍ‡È ÁΔ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
«‘≈«¬Ù ¡º◊∂ ËÈ∂ Á≈ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈Õ √’≈ È∂ ¡≈͉∂
«’√∂ ÏøÁ∂ ≈‘ƒ ‘≈¬Δ’Ø‡ ”⁄ «º‡ ’Ú≈ «ÁºÂΔ Â∂
‘≈¬Δ’Ø‡ È∂ Ù«‘Ø∫ Ï≈‘ ËÈ≈ Ò≈¿π‰ Á≈ «ÈÁ∂Ù
«ÁºÂ≈ ¡Â∂ «’√≈È ¡≈◊»¡ª È∂ ÏΔÏ∂ ≈‰∂ ω’∂ ’≈˘È
Í≈ÏøÁ Ù«‘Δ¡ª Ú‹Ø∫ Í«‡¡≈Ò∂ ÂØ∫ Ï≈‘ «Í≥‚ Á∂ ÎØ’Ò
Íπ¡≈«¬ø‡ ”Â∂ ‚∂≈ Ò≈ º«÷¡≈Õ ¿πÊ∂ ‘Δ Òø◊ «Úº⁄ Í’Ú≈È
¤’∂ ◊¬∂Õ «¬√˘ «¬‘ Í≥‹≈Ï Ì «Úº⁄ «’√≈È ÿØÒ Á≈
÷≈Û’» Ω∫¡ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ ¡‹ΔÏ ◊ºÒ ˛ «’ «¬‘Ȫ √≈∂
ºʪ Á∂ ‘πø«Á¡ª «¬‘ Í≥‹≈Ï «’√≈È ÿØÒ Á∂ Ì∂Û» Ω∫¡ ˘
̇’≈¿π‰ «‹‘∂ Ï∂«√ ÍÀ ÁØÙ Ò≈™Á∂ ‘ÈÕ
‘Δ ◊ºÒ ’ΔÓ «ÁÚ≈¿» «ÏºÒ ¡Â∂ ’˜≈ ÈÏ∂Û»
«Ïº Ò ª Ï≈∂ Õ Í«‘Ò∂ «Ïº Ò Á≈ Ó’√Á √Ú≈ÓΔÈ≈ÊÈ
«√Î≈«Ùª ¡Èπ√≈ Ì≈¡ «ÓºÊ‰ ˘ ’≈˘ÈΔ ÂΩ ”Â∂ Ó≈ÈÂ≈
«ÁÚ≈¿π‰≈ ¡Â∂ Á»√∂ Á≈ Ó’√Á ’˜≈ Ó≈ÎΔ ¿πÍøÂ
«’√≈È ˘ ÓπÛ ’˜≈-’π«Ûº’Δ «Úº⁄ Î√‰Ø∫ Ï⁄≈¿π‰≈Õ
«¬‘Ȫ ÁØ «ÏºÒª Á∂ ÷Û∂ ‹≈Δ ’ΔÂ∂ ◊¬∂Õ Ú«’ø◊ ◊πºÍ
«Úº⁄ «¬√ «Úº⁄ Ï‘π √≈Δ¡ª ÂÏÁΔÒΔ¡ª ’ΔÂΔ¡ª
◊¬Δ¡ªÕ ‘π‰ «¬√Â∂ ÓπÒ’ Ì «Úº⁄ Ï«‘√-«Ú⁄≈ª
‹ºÊ∂ÏøÁ ‘Ø ‘Δ¡ª ‘ÈÕ «¬√ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ Â∂ «¬√ÂØ∫ Ï≈‘
ÁΔ¡ª ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª ¡Â∂ «Ú¡’ÂΔ ÚΔ √πfi≈¡ Á∂ √’Á∂
‘ÈÕ «Î «¬‘Ȫ ˘ ¡ø«ÂÓ »Í «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ¿π√ÂØ∫
Ï≈¡Á «¬‘Ȫ ”Â∂ ¡À‹Δ‡∂‡ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈, ¡øÁØÒÈ
⁄Ò≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ √πı-ÒΔ‘ Ú≈Ò∂ √º‹‰ ÷≈‘ Ó÷≈‘
Ò≈Ò ÍΔÒ∂ ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ
«¬√ «Ò÷ ÁΔ ¡√Ò Ú‹≈‘ ˛ «’ ÓπÒ’ ͺËΔ
ÊÛ≈ Ï‰È ¡Â∂ Í≥‹≈Ï ”⁄Ø∫ «¬√ «Úº⁄ ‹ºÊÏ ∂ Á
ø Δ¡ª ÁΔ
ÙÓ»ÒΔ¡Â ’’∂ «¬‘Ȫ ÁΔ¡ª √¯ª «Úº⁄∫Ø √π¡≈Ò ¿π·
‘∂ ‘È «’ «¬‘ ¿π√ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ «’™ È‘ƒ? Í «¬‘
¡≈Í‰Δ ÿπÈ≈Ú≈ÁΔ Í‘π⁄ ø ’’∂ «¬‘ ¡≈͉∂ ÿπÈ∂ ÂØ∫
Ï≈‘ ¡≈¿π‰ Ò¬Δ «Â¡≈ È‘ƒÕ «¬√ ÁÚøÁ ”⁄Ø∫ «¬‘Ȫ
È∂ ÓπÒ’ ͺËΔ ÊÛ∂ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‹ºÊÏ∂ Á
ø Δ¡ª ”Â∂ Ï∂«√-
ÍÀ ‘ÓÒ≈ ÏØ«Ò¡≈ ˛Õ «¬‘Ȫ Á≈ «¬‘ ’ÁÓ √ªfi∂ «’√≈È
ÿØÒª ˘ Èπ’√≈È Í‘π⁄ ø ≈¿π‰ Ú≈Ò≈ ˛Õ «¬‘Ȫ ˘ ¡≈͉Δ
«¬‘ Èπ’√≈ÈÁ∂‘ Í‘π⁄ø ˘ «Â¡≈◊ ’∂ «’√≈È ‹ºÊÏ ∂ Á
ø Δ¡ª
ÁΔ √ªfi ˘ Ӌϻ ’È Á∂ ≈‘ ÂπÈ≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ
«¬‘Δ «¬‘Ȫ «ÓºÂª ˘ √≈‚Δ ¡ÍΔÒ ˛Õ
12 Ó≈⁄-B@AH
 ‹Ú≈ÈΔ, «√¡≈√ Â∂ ◊À∫◊ ÚÂ≈≈
«Í¤Ò∂ «Áȃ Í≥‹≈Ï-≈‹√Ê≈È √‘ºÁ ”Â∂ «Úº’Δ
◊Ω∫‚ ¡Â∂ ÍÃ∂Ó≈ Ò‘ΩΔ¡≈, ◊À∫◊√‡ Á∂ “ÍπÒ√ Óπ’≈ÏÒ∂”
«Úº⁄ Ó≈∂ ‹≈‰ ¡Â∂ «¬‘Ȫ ÁØÚª Á∂ Í«Ú≈’ ÓÀ∫Ïª
ÚºÒØ∫ «¬√ Óπ’≈ÏÒ∂ ˘ fi»·≈ ’≈ Á∂‰ È≈Ò «¬√ Ó√Ò∂
”Â∂ «¬º’ ⁄⁄≈ «¤Û ◊¬Δ ˛Õ ‹Ó‘»Δ Â≈’ª ÚºÒØ∫ ÁØ
◊À∫◊√‡ª Á∂ «ÙÂ∂Á≈ª ÚºÒØ∫ fi»·∂ Óπ’≈ÏÒ∂ Á∂ ÁØÙª Á∂
ÓºÁ∂Ș «¬√ Óπ’≈ÏÒ∂ ÁΔ «Èͺ÷ ‹ª⁄ ’≈¿π‰ ÁΔ
Óø◊ ’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ ˛ Â∂ Á»‹∂ Í≈√∂ Í≥‹≈Ï Á∂ Óπº÷ ÓøÂΔ È∂
«¬√ “’≈ÓÔ≈ÏΔ” Ò¬Δ Í≥‹≈Ï ÍπÒΔ√ ˘ ÚË≈¬Δ «ÁºÂΔ ˛
¡Â∂ «¬√∂ ˘ ◊À∫◊√‡ Ó≈ÓÒ∂ Á≈ ‘ºÒ Áº«√¡≈ ˛Õ ‘Ø ÚΔ
Ï‘π √≈∂ ÒØ’ «¬‘Ø «‹‘Δ √π ’º„ ‘∂ ‘ÈÕ «¬√˘ ÒÀ ’∂
ÓΔ‚Δ¡≈ ¡Â∂ √ØÙÒ ÓΔ‚Δ¡≈ «Úº⁄ Ï«‘√-«Ú⁄≈ ⁄ºÒ
‘Δ ˛Õ ◊À∫◊√‡ ÚÂ≈∂ ˘ √Ófi‰ Ò¬Δ «¬√Á∂ √≈∂
Í«‘¨¡ª ˘ √Ófi‰≈ «Ú⁄≈È≈ ˜»Δ ˛Õ
√ºÂ«Ú¡ª «Úº⁄ È’√ÒÏ≈ÛΔ Ò«‘ Á∂ Í≥‹≈Ï «Úº⁄
¿πÌ≈ È≈Ò ÈΩ‹π¡≈Ȫ Á≈ Úº‚≈ «‘º√≈ «¬√ Ò«‘ ÚºÒ
«÷º«⁄¡≈ «◊¡≈Õ ’º‡∂ Ú≈Ò ¡Â∂ ’‡≈¬Δ ‘Ø¬Δ Á≈‘ÛΔ
«¬√Á≈ «⁄øÈ∑ ω «◊¡≈ √ΔÕ AIGB «Úº⁄ ÓØ◊≈ ◊ØÒΔ
’ª‚ ”Â∂ ‘ج∂ ¡øÁØÒÈ «Úº⁄ Úº‚Δ «◊‰ÂΔ «Úº⁄ ÈΩ‹π¡≈È
Ù≈ÓÒ ‘ج∂ ¡Â∂ ÷≈Û’» √«Í«‡ Á∂ ÍÃ◊‡≈Ú∂ Á∂÷‰ ˘
«ÓÒ∂Õ È’√ÒΔ Ò«‘ Á∂ ÍÃÌ≈Ú Â«‘ «Ú«Á¡≈ÊΔ
ÈΩ‹π¡≈È ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª «¬º’ Ù’ÂΔ Ï‰Δ¡ªÕ ¡º√Δ«Ú¡ª
«Úº⁄ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ÷≈«Ò√Â≈ÈΔ Ò«‘ Ùπ» ‘Ø ◊¬Δ ª
ÈΩ‹π¡≈È Úº‚Δ ÍºË ”Â∂ «¬√ ÚºÒ «÷º⁄∂ ◊¬∂Õ ÍπÒ√ È∂
’∂√Δ Íº◊ª «ÚπºË Óπ«‘øÓ ⁄Ò≈¬Δ ª «’Ò≈ ≈¬∂Íπ Á∂
÷∂‚ Ó∂Ò∂ Â∂ ‹π¡≈ÈΔ Úº‚Δ «◊‰ÂΔ «Úº⁄ ’∂√Δ Íº◊ª ÏøÈ∑
’∂ Ù≈«ÓÒ ‘Ø¬Δ ¡Â∂ √≈≈ Ó∂Ò≈ ’∂√Δ ø◊ «Úº⁄ ø«◊¡≈
«◊¡≈Õ È≈ÏΔ ‹π¡≈ÈΔ Á≈ √πÌ≈¡ ˛Õ È≈ÏΔ ¡Â∂ ‹π¡≈ÈΔ
Á≈ ¡‡πº‡ «ÙÂ≈ ˛Õ «¬√∂ ’’∂ AIFG «Úº⁄ Îª√ «Úº⁄
«Ú«Á¡≈ÊΔ ¡øÁÒ Ø È Ò«‘ È∂ ‹ÈÒ ‚Δ. ◊≈Ò ˘ ’π√Δ
¤º‚‰ Ò¬Δ Ó˜Ï» ’ «ÁºÂ≈Õ ÚΔ¡ÂÈ≈Ó ‹ø◊ «ÚπºË
¡ÓΔ’≈ «Úº ⁄ ÈΩ ‹ π ¡ ≈Ȫ ÁΔ Ò«‘ ¡ÓΔ’≈ Á∂
ÚΔ¡ÂÈ≈Ó «Úº⁄Ø∫ «È’Ò‰ Á≈ «¬º’ ’≈È Ï‰ΔÕ D Ó¬Δ
ÁΔ ÈΩ ‹ π ¡ ≈È Ò«‘ Á≈ ⁄ΔÈ Á∂ «¬È’Ò≈Ï «Úº ⁄
«¬«Â‘≈√’ ØÒ ˛Õ »√ Á∂ «¬È’Ò≈Ï «Úº⁄ ÚΔ ÈΩ‹π¡≈Ȫ
Á≈ «ÚÙ∂Ù ÔØ◊Á≈È ˛Õ «¬√∂ ’’∂ ◊À∫◊√‡ ÚÂ≈∂ ˘
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
√Ófi‰ Ò¬Δ ‹π¡≈ÈΔ Á∂ È≈ÏΔ Ú≈Ò∂ √πÌ≈¡ ˘ √Ófi‰≈
˜»Δ ˛Õ
Í≥‹≈Ï Á∂Ù ÁΔ √‘ºÁ ”Â∂ √«Ê ˛Õ Ì≈ «ÂøÈ
Í≈«√™ √ÓπøÁ È≈Ò «ÿ«¡≈ ˛ ¡Â∂ ¿πμÂ-Í»Ï «Úº⁄
«‘Ó≈«Ò¡≈ ÍÏ ˛Õ «¬√ ’’∂ Á∂Ù ”Â∂ ‘ÓÒ≈ ’È
Ú≈Ò∂ ‘ÓÒ≈Úª ¡Â∂ Ë≈ÛÚΔ¡ª Ò¬Δ «¬‘ «¬º’Ø-«¬º’
√Â≈ √Δ ¡Â∂ ¿π‘ √≈∂ «¬√∂ √Â∂ ¡≈¬∂Õ «¬‘Ȫ √≈∂
‘Ó«Ò¡ª ¡Â∂ Ë≈ÛÚΔ¡ª ÁΔ Ó≈ Í≥‹≈ÏΔ¡ª ˘ fiºÒ‰Δ
ͬΔÕ «√’øÁ «‹‘∂ Ó‘≈È √≈Ó≈‹Δ¡ª ÁΔ¡ª Í≥‹≈ÏΔ¡ª
È∂ ◊Ø‚‰Δ¡ª ÒÚ≈ «ÁºÂΔ¡ª ¡Â∂ «¬‘Ȫ È∂ ‘Δ ¿π√ÁΔ
‘≈ Á≈ Óπº„ Ïø«È¡≈Õ ¿πμË «√º÷ Ò«‘ «Úº⁄ Í≥‹≈ÏΔ¡ª
È∂ ‘Δ ¡«‘ÓÁ Ù≈‘ ¡ÏÁ≈ÒΔ «‹‘∂ Ë≈ÛÚΔ¡ª Á∂ Ⱥ’
«Úº⁄ ÁÓ ’ ¤º«‚¡≈Õ «¬√ ’’∂ ÒÛÈ≈-«ÌÛÈ≈
Í≥‹≈ÏΔ¡ª Á∂ ı»È «Úº⁄ √Ó≈¡ «◊¡≈ ˛Õ «¬‘Ȫ Á∂ ‹ΔÈ
Á≈ «‘º√≈ ω «◊¡≈ ˛Õ √ºÂ≈ ÂØ∫ ‘ È≈Ï Í≥‹≈ÏΔ¡ª Á≈
‘ΔØ ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬‘Ȫ Ò¬Δ ÁπºÒ≈-̺‡Δ ‘Δ ‘ΔØ È‘ƒ ÏÒ«’
‚≈’» «‹¿π‰≈ ÓΩÛ ÚΔ È≈«¬’ ˛Õ «¬ºÊØ∫ º’ «’ ¡≈͉Δ
Ì‹≈¬Δ Á∂ È‹≈«¬˜ √Ïø˪ ’≈È Ì‹≈¬Δ ¡Â∂ ¿π√Á∂
¡≈Ù’ ˘ Ó≈ Á∂‰ Ú≈Ò≈ √πº⁄≈ Í≥‹≈ÏΔ¡ª Ò¬Δ √πº⁄≈
√»Ó≈ ω ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ÁΔ ““√»ÓÂ≈¬Δ”” Á∂ «’º√∂
¤≈Í∂ ÍÛ∑∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ È≈ÏΔ ¡Â∂ Í≥‹≈ÏΔ¡Â Á≈ ◊«‘≈
«ÙÂ≈ ˛, ÷≈Û’» È≈ÏΔ Á≈Õ «¬‘ Í≥‹≈ÏΔ Ó≈È«√’Â≈
˛Õ
«√º÷ Ò«‘ Á≈ «¬«Â‘≈√ Ó‘≈È «¬«Â‘≈√ ˛Õ «¬‘
Ó‘≈È «√Î ’πÏ≈ÈΔ¡ª ’’∂ ‘Δ È‘ƒ, «Ú⁄≈Ë≈’
Òªÿ∂ «‹‘Û∂ ÌøÈ∂ ¿π‘ ¡≈͉∂ √Ó∂∫ «Úº⁄ Ï‘π ӑºÂÚÍ»È
√ÈÕ ’≈Á ÁΔ «¬’≈ÂÓ’Â≈, ’πÁ È≈Ò ¡Ì∂Á ‘؉≈
È≈ «’ «’√∂ «¬Ó≈ (ÓøÁ/Ó√«‹Á) «Úº⁄ ’ÀÁ ‘؉≈Õ
Ó≈ÈÚÂ≈ ÁΔ Ï≈ÏΔ, √ªfiΔÚ≈ÒÂ≈, «’ ÁΔ ¿πμ⁄Â≈,
Ó≈«¬¡≈ ˘ ºÁ‰≈, «¬‘ √≈∂ √ø’ÒÍ «√º÷ Ò«‘ È∂ «ÁºÂ∂
‹Ø ¡≈͉∂ √Ó∂∫ «Úº⁄ ¡◊ª‘ÚË» √ÈÕ Í≥‹≈ÏΔ¡ª È∂ «¬‘
√≈∂ √ø’ÒÍ ºÁ ’ «ÁºÂ∂Õ ÓøÁ-Ó√«‹Á Ï≈Ï
◊πÁπ¡≈≈, Íπ‹≈Δ Ï≈Ï Í≈·Δ, ‹≈ÂΔ ¡Ë≈«Â
◊π  Áπ ¡ ≈∂ , ‹≈Â-Úø ‚ Δ¡ª, ‹Ó≈ÂΔ ÁÓÈ ¡Â∂
ÏÃ≈‘Ó‰Ú≈Á Á≈ ÍÃ⁄≈«¡≈ ÚÀÙÈ»Íπ‰≈ √Ì Í≥‹≈ÏΔ¡ª È∂
¡Í‰≈ Ò¬∂ ‘ÈÕ «√º÷Δ ¡Â∂ «√º÷ ◊π»¡ª «Úº⁄ Í≥‹≈ÏΔ¡ª
13 Ó≈⁄-B@AH
ÁΔ ÙË≈ «Ú⁄≈Ë≈≈ ’’∂ ÿº‡ ’πÏ≈ÈΔ ¡Â∂ Ï‘≈ÁΔ
’’∂ ÚË∂∂ ˛Õ Ù‘ΔÁ Ì◊ «√øÿ √Óπº⁄∂ Í≥‹≈ÏΔ¡ª Á≈
È≈«¬’ ˛Õ Í ¿π‘ È≈«¬’ ¿π√ÁΔ «Ú⁄≈Ë≈≈ ’’∂
È‘ƒ ÏÒ«’ Ù‘ΔÁ Ì◊ «√øÿ ’πÏ≈ÈΔ ¡Â∂ Ï‘≈ÁΔ
(‘º√«Á¡ª Ϊ√Δ √ÚΔ’≈ÈΔ Â∂ ÷≈Û’» √øÿÙ Á≈ ≈‘)
’’∂ ˛Õ Ó√Ò∂ Á∂ «¬√ «¬«Â‘≈√’ ¡Â∂ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È’
Í«‘¨ ˘ ˜» √Ófi‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ
√ºÂ«Ú¡ª «Úº⁄ È’√ÒΔ Ò«‘ ¡Â∂ ¡º√Δ«Ú¡ª
«Úº⁄ ÷≈«Ò√Â≈ÈΔ Ò«‘ È∂ Í≥‹≈Ï ÁΔ ‹π¡≈ÈΔ ˘
ÍÃ Ì ≈«Ú ’ΔÂ≈Õ Í Ⱥ Ï ∂ « Ú¡ª Á∂ ¡≈ø Ì «Úº ⁄
÷≈«Ò√Â≈ÈΔ Ò«‘ Á∂ ÷≈ÂÓ∂ ¿πÍø «¬º’ ≈‹ÈΔ«Â’
«÷Ò≈¡ ÍÀÁ≈ ‘Ø «◊¡≈Õ ≈‹ÈΔÂ’ «÷Ò≈¡ ÂØ∫ √≈‚≈
Ì≈Ú ˛ «’ «¬√ √Ó∂∫ «Úº⁄ ’Ø¬Δ ¡«‹‘Δ ≈‹ÈΔÂ’ Ò«‘
È‘ƒ ‘Δ «‹√Á≈ √πÌ≈¡ ÷≈Û’» ‘ØÚÕ∂ ‹Ø Í≥‹≈Ï ÁΔ ‹π¡≈ÈΔ
˘ ÍÃÌ≈«Ú ’ √’∂ ¡Â∂ ¡≈͉∂ ÚºÒ ¡≈’«Ù ’
√’∂Õ Ï⁄∂-÷π⁄∂ ÷≈«Ò√Â≈ÈΔ¡ª È∂ ‹∂Ò∑ª ”⁄Ø∫ Ï≈‘ ¡≈ ’∂
“ÙªÂÓ¬Δ” ¡Â∂ “‹Ó‘»Δ” ÂΔ«’¡ª È≈Ò ÷≈«Ò√Â≈È
ÁΔ ÍÃ≈ÍÂΔ Á≈ ≈‘ ¡Í‰≈ «Ò¡≈Õ Í ‹π¡≈ÈΔ ÁΔ «÷º⁄
÷≈«Ò√Â≈È ÍÃÂΔ È‘ƒ ÏÒ«’ ÷≈Û’»Íπ‰∂ ÚºÒ √ΔÕ Ï‘πÂ∂
÷≈«Ò√Â≈ÈΔ «ÚÁ∂Ùª ÚºÒ Ìº‹ ◊¬∂ ¡Â∂ ¿πÊ∂ ÍÚ≈√Δ
Ì≈¬Δ⁄≈∂ ˘ ◊πÓ ø ≈‘ ’’∂ ËÈ ’Ó≈¿π‰ Òº◊ ͬ∂Õ ÍÃÚ≈√Δ
Í≥‹≈ÏΔ È≈ ª ¿πÊØ∫ Á∂ √Ó≈‹ «Úº⁄ ⁄-«Ó⁄ √’∂ ‘È
¡Â∂ È≈ ‘Δ «Íº¤∂ ¡≈Í‰Δ¡ª ‹Û∑ª È≈Ò ‹πÛ∂ ‘∂ ‘ÈÕ
«¬√ ÁÚøÁ «Úº⁄ Ì»-‘∂Ú≈ ¿π‘Ȫ ÁΔ Ó≈È«√’Â≈ «Úº⁄
Ì≈Δ ˛Õ Ì◊ΩÛ∂ ÷≈«Ò√Â≈ÈΔ¡ª È∂ «¬√ Ó≈È«√’Â≈ Á≈
Ò≈‘≈ ÒÀ ’∂ ¡≈͉≈ ÷≈«Ò√Â≈È “ËøÁ≈ ‹Ó≈ «Ò¡≈” ˛Õ
«¬√˘ ⁄ºÒÁ≈ º÷‰ Ò¬Δ ¿π‘ ÍÀ√∂ Á∂ ‹Ø ’Ø¬Δ ’≈Ú≈¬Δ
’Ú≈™Á∂ ‘ÈÕ Í «¬ºÊØ∫ ÁΔ √«ÊÂΔ ÓπÂ≈«Ï’ ¿π√Á≈
’Ø¬Δ ¡Ê È‘ƒÕ ÷≈«Ò√Â≈ÈΔ Ò«‘ ÁΔ ÍπÈ-√π‹ΔÂΔ
ÁΔ ’Ø¬Δ √øÌ≈ÚÈ≈ È‘ƒÕ «¬√ ’’∂ «¬‘Ȫ Á≈ √≈≈ ˜Ø
√ØÙÒ ÓΔ‚Δ¬∂ ”Â∂ ‘Δ Òº«◊¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ «’√∂ ¿π‹≈Û
«‡¿»ÏÚÀμÒ ”Â∂ E-G Ïø«Á¡ª ÂØ∫ ÷≈«Ò√Â≈È Á∂ È≈¡∂
Ò◊Ú≈ ’∂ «¬√ÁΔ ÚΔ‚Δ˙ √ØÙÒ ÓΔ‚Δ¬∂ ”Â∂ Í≈ ’∂
“÷≈«Ò√Â≈ÈΔ Ò«‘” Á≈ ÌÓ «√‹‰ Á≈ ÔÂÈ ’Á∂
‘ÈÕ «¬‘ «¬‘Ȫ Á∂ ÷≈«Ò√Â≈È Á∂ ËøÁ∂ Ò¬Δ ¡Â∂
Ó≈È«√’ √øÂπÙ‡Δ Ò¬Δ Âª √‘≈¬Δ ‘Ø √’Á≈ Í Í≥‹≈Ï
ÁΔ ‹π¡≈ÈΔ ˘ ÍÃÌ≈«Ú ȑƒ ’ √’Á≈Õ
Á»‹∂ Í≈√∂ È’√ÒΔ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª È∂ “Ó≈¡’∂Ï≈‹Δ”
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
˘ ‘≈ ’∂ ‹ÈÂ’ ÒΔ‘ ¡÷«Â¡≈ ’ Ò¬Δ ˛Õ «¬‘Ȫ
Ò¬Δ ‹ÈÂ’ ÒΔ‘ Á≈ ¡Ê ¡≈«Ê’ Óπº«Á¡ª ”Â∂ ’≈˘È
Á∂ Á≈«¬∂ ¡ø Á  «‘ ’∂ “√ø ÿ Ù” ’È≈ ˛Õ Í
’«Ó¿»«È√‡ª Á∂ È≈Ó ”Â∂ Í«‘Òª ’øÓ ’ÁΔ¡ª Í≈‡Δ¡ª
ÁΔ Á‘≈«’¡ª ÂØ∫ ¡ÓÒ≈¬Δ ‹≈ ‘Δ ‹ÈÂ’-ÒΔ‘ È≈ÒØ∫
’πfi ÚΔ Úº÷≈ È‘ƒÕ ‘∂·Ø∫ ÏÒ≈’ ÂØ∫ Ùπ» ’’∂ √»Ï≈ ͺËΔ
ËÈ∂/Óπ˜≈‘∂ ¡Â∂ √»Ï≈ ͺË ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ÏÒ≈’ ͺË º’
ËÈ∂/Óπ˜≈‘∂ ‹ª ÚºË ÂØ∫ ÚºË ’πfi «ÁȪ Ò¬Δ ËÈ∂,
«¬‘Δ «ÈºÂ È∂Ó Ï‰’∂ «‘ «◊¡≈ ˛Õ ‘π‰ ª «¬‘ ÚΔ
◊πÁπ¡≈«¡ª/ÎØ’Ò Íπ¡≈«¬ø‡ª ”Â∂ ËÈ∂ Ó≈È Âº’ ¡≈
«◊¡≈ ˛Õ «¬‘ ‹ÈÂ’ √∂Ë Í≥‹≈Ï ÁΔ ‹Ú≈ÈΔ ˘ «ÏÒ’πÒ
‘Δ ÍÃ Ì ≈«Ú ȑƒ ’ÁΔÕ «¬√ ’’∂
«Ú«Á¡≈ÊΔ/ÈΩ‹π¡≈È ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª ‹Ø «¬√ Ò«‘ ÁΔ
Â≈’ √Δ, ¡º‹ ’ºÒ ¿π√ÂØ∫ ’Ø∂ ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√
Ô» È Δ¡È ÁΔ «Ú«Á¡≈ÊΔ Ú◊ «Úº ⁄ ‹∂ ’  «¬º ’
Ó‘ºÂÚÍ»È Êª ˛ ª ¿π‘ ≈‹ÈΔ«Â’ Óπº«Á¡ª ”Â∂ ÿØÒ
¡Â∂ ÿØÒª «Úº⁄ ÷≈Û’»Íπ‰∂ ’’∂ ˛Õ Í «¬øÈΔ ’≈ÎΔ
È‘ƒ «’ «÷Ò≈¡ ˘ Ì √’∂Õ
«¬√ √«ÊÂΔ «Úº⁄ «¬√ ≈‹ÈΔÂ’ «÷Ò≈¡ ˘ ‘≈’Ó
‹Ó≈ª ÁΔ¡ª ≈‹ÈΔ«Â’ Í≈‡Δ¡ª È∂ ¡≈͉∂ «√¡≈√Δ
«‘ºÂª Ò¬Δ Ú‰≈ Ùπ» ’ΔÂ≈Õ ¿π‘Ȫ È∂ ÷≈Û’» √πÌ≈¡
Ú≈Ò∂ ÈΩ‹π¡≈Ȫ ˘ Í≈‡Δ¡ª ÁΔ¡ª ‹∂ÏΔ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª ≈‘ƒ
◊ø„‰≈ Ùπ» ’ΔÂ≈Õ ¿π‘Ȫ È∂ ÏÛ∂ «Ú™ÂÏøÁ „ø◊ È≈Ò
«¬‘Ȫ Á∂ ÷≈Û’»Íπ‰∂ ˘ ◊øπ‚≈◊ÁΔ Á∂ ≈‘ ÂØ«¡≈Õ ¿π‘
«¬‘Ȫ ˘ Á«‘Ù Í≈¿π‰, «ÚØËΔ¡ª ˘ ‚≈¿π‰ ¡Â∂
’≈ØÏ≈ ÎÀÒ≈¿π‰ Ò¬Δ ÚÂÁ∂Õ «¬√Á∂ ÏÁÒ∂ ¿π‘
«√¡≈√ÂÁ≈È «¬‘Ȫ ÈΩ‹π¡≈Ȫ ˘ √ÍÃ√ÂΔ ÍÃÁ≈È
’Á∂Õ ¿π‘Ȫ ÁΔ¡ª Óπ˜Ó≈È≈ ’≈Ú≈¬Δ¡ª «ÚπºË
Íπ Ò Δ√ ’≈Ú≈¬Δ ÂØ ∫ Ï⁄≈™Á∂ Õ «¬√ È≈Ò «¬‘Ȫ
ÈΩ‹π¡≈Ȫ ÁΔ Ëª’ ÎÀÒÁΔ ¡Â∂ «¬√ È≈Ò «¬‘Ȫ È≈Ò
‘Ø ÚË∂∂ ÈΩ‹π¡≈È ‹πÛÁ∂ ¡Â∂ «¬‘ «¬º’ «◊Ø‘, «¬º’
◊À∫◊ Á≈ »Í Ë≈ ÒÀ∫Á∂Õ ‘≈’Ó ‹Ó≈ÂΔ «√¡≈√ÂÁ≈È
«¬‘Ȫ ÁΔ ÚÂØ∫ ◊πø‚≈ Â≈’ ڋØ∫ ¡Â∂ ¡≈Í‰Δ¡ª
ÀÒΔ¡ª «Úº⁄ ’º· ÚË≈¿π‰ Ò¬Δ ÚΔ ’Á∂Õ ¡≈͉∂ Ù≈‘Δ
÷«⁄¡ª ˘ Í»«¡ª ’È Ò¬Δ ◊À∫◊ ´º‡ª ¡Â∂ ‚’ÀÂΔ¡ª
’Á∂ Í «√¡≈√Δ ¤Â¤≈«¬¡≈ ‘∂· Ï⁄∂ «‘øÁ∂Õ ÷⁄∂
Á∂ Ó’√Á È≈Ò ‘Δ «¬‘ ‚º◊ Â√’Δ ÚΔ Ùπ» ’ ÒÀ∫Á∂Õ
√πÍ≈Δ ÒÀ ’∂ ’ÂÒ ’Á∂Õ ÍÀ√∂ ÒÀ ’∂ ˜ÓΔȪ/ÍÒ≈‡ª ”Â∂
14 Ó≈⁄-B@AH
’Ï‹∂ ’Á∂/¤π‚≈™Á∂Õ «¬√ ËøÁ∂ «Úº⁄ Úº÷-Úº÷ «◊Ø‘ª
«Úº⁄ «ÚØË ÷Û∂ ‘Ø ‹ªÁ∂ ¡Â∂ «¬º’ Á»√∂ Á∂ ’ÂÒ ÚΔ
’Á∂Õ «¬‘ ¡≈Í‰Δ¡ª ’≈Ú≈¬Δ¡ª ˘ ÚË≈-⁄Û∑≈ ’∂
Í∂Ù ’È Ò¬Δ ÍπÒ√ ¡Î√ª Â∂ «ÚØËΔ ◊À∫◊ ÒΔ‚ª ˘
⁄À«Òø‹ ’È Ò¬Δ √ØÙÒ ÓΔ‚Δ¬∂ ÁΔ ÚÂØ∫ ’Á∂,
¡≈Ëπ«È’ ‘«Ê¡≈ª È≈Ò ¡≈Í‰Δ¡ª Î؇ءª ¡ÍÒØ‚
’Á∂Õ √ØÙÒ ÓΔ‚Δ¬∂ ”Â∂ ’º⁄Δ √Ófi-¿πÒ≈ ÓÈ Ú≈Ò∂
ÈΩ‹π¡≈È «¬‘Ȫ ÚºÒ «÷º⁄∂ ‹ªÁ∂Õ «¬√ Â∑ª «Í¤Ò∂ ÁØ
Á‘≈«’¡ª «Úº⁄ ◊À∫◊Ú≈Á Á≈ Í√≈≈ ÎÀÒÁ≈ «◊¡≈ ˛Õ
‘≈’Ó ‹Ó≈ÂΔ «√¡≈√ÂÁ≈Ȫ Â∂ ◊À∫◊√‡ª ÁΔ √ªfi
‹º◊˜≈«‘ ˛Õ ‹◊ÁΔÙ ÌØÒ≈ È∂ ÈÙ≈ Â√’Δ «Úº⁄
«Ï’Ó Ó‹Δ·Δ¬∂ ¡Â∂ √Ú‰ «√øÿ «ÎÒΩ Á≈ È≈Ó «Ò¡≈
˛Õ ¯ΔÁ’Ø ‡ «Úº ⁄ «ÁÈ ÁΔÚƒ Ù» Â Δ Èª ÁΔ
«Ú«Á¡≈ʉ ˘ Ù∂¡≈Ó Ëº’∂ Â∂ ◊πø‚≈◊ÁΔ È≈Ò ¸º’
«Ò‹≈‰ Ú≈Ò≈ «ÈÙ≈È ¡Â∂ ¿π√Á≈ √≈ÊΔ «Ï’Ó Ó‹Δ·Δ¬∂
Á≈ ÷≈√ Ò·À‰ √Δ ¡Â∂ Ó‹Δ·∂ ‹≈ ’∂ «Ï’Ó Ò¬Δ ⁄؉
Óπ«‘øÓ ⁄Ò≈™Á≈ √ΔÕ ¡ø«ÓÃÂ√ «Úº⁄ ¡≈Í‰Δ ËΔ ÁΔ
«¬º‹Â Ï⁄≈™Á∂ √Ï «¬ø√ÍÀ’‡ Á≈ ’≈ÂÒ Ó‹Δ·Δ¬∂ Á≈
÷≈√ ¡Â∂ Ô»Ê ¡’≈ÒΔ ÁÒ Á≈ ¡‘πÁ∂Á≈ √ΔÕ «Úº’Δ
◊Ω∫‚ ¡Â∂ ‘Øª Á∂ ‹ÒøË Á∂ ’ª◊√Δ ¡≈◊» ¡Â∂ √≈Ï’≈
ÓøÂΔ, ‡ª√ÍØ‡ ¡ÚÂ≈ ˛ÈΔ È≈Ò √ÏøË ‹º◊
‹≈«‘ ‘ÈÕ ÷‚» √≈«‘Ï ÷∂Â «Úº⁄ Á«Ò ¡Ω È≈Ò
ÏÁ√¨’Δ ’È Ú≈Ò∂ ◊À∫◊√‡ ¡ÎΔÁΔ Á∂ √ÏøË
’ª◊√Δ «ÚË≈«¬’ ¡Â∂ ’Í» ¡≈¨ Î≈Ó Á∂ Ó≈Ò’
ÓÈ‹Δ «√º’Δ È≈Ò ‘ÈÕ «Í¤Ò∂ AF √≈Òª ÂØ∫ ¿π‘
«√º’Δ ÁΔ ⁄؉ Óπ«‘øÓ «Úº⁄ √◊Ó «‘≈ ˛Õ √ø◊»
«Úº⁄ ¡≈ÂÓ-√Ó͉ ’È Ú≈Ò∂ ◊À∫◊√‡ ÚΔ «Á˙Ò
È∂ ÓΔ‚Δ¡≈ √≈‘Ó‰∂ «’‘≈ ˛ «’ ¿π√˘ «¬√ ≈‘∂ √≈Ï’≈
¡’≈ÒΔ «ÚºÂ ÓøÂΔ Í«ÓøÁ «√øÿ „ƒ‚√≈ ¡Â∂ ¿π√Á∂
’ΔÏΔ «ÙÂ∂Á≈ ⁄ÀΔ È∂ ÂØ«¡≈ ˛ ¡Â∂ «¬‘ ÒÛ’Δ¡ª
ÁΔ¡ª «¬º‹Âª ´º‡Á∂ ‘ÈÕ ’Í»ÊÒ∂ Á∂ ’ª◊√Δ √≈Ï’≈
ÓøÂΔ ≈‰≈ ◊π‹Δ «√øÿ ÚºÒØ∫ «◊Ø‘ª ÁΔ ÍπÙÂ-ÍÈ≈‘Δ
‹º◊ ‹≈«‘ ˛Õ «¬√ Ó≈ÓÒ∂ ”⁄ ¿π‘ ’ª◊√ Á≈ Ó‹Δ·Δ¡≈
˛Õ «¬‘ ª ’πfi ¿π‘ ÂºÊ ‘È ‹Ø ‹º◊‹≈«‘ ‘È ‹∂’
«¬√ÁΔ ‹ª⁄ ’≈¬Δ ‹≈Ú∂ ª «¬‘Ȫ √Ïø˪ Á≈ «Ú¡≈Í’
Í√≈≈ √≈‘Ó‰∂ ¡≈ √’Á≈ ˛Õ Í «√ÂÓ˜ΔÎΔ «¬‘ ˛
«’ «¬‘Ȫ ◊À∫◊√‡ª ˘ ª fi»·∂ ÍπÒΔ√ Óπ’≈Ï«Ò¡ª
«Úº⁄ Ó≈«¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛ Í «¬‘Ȫ «√¡≈√ÂÁ≈Ȫ ˘
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
ÌØ≈ √∂’ È‘ƒ Òº◊ «‘≈Õ «¬‘ ““Óπ˜«Ó ÁΔ¡ª ◊ºÒª ÁΔ
’Δ Úπº’”” ’«‘ ’∂ «Íº¤≈ ¤π‚≈ ‘∂ ‘ÈÕ «¬‘ Èπ√÷≈ Ï≈Ï∂
Ï≈ÁÒ ÁΔ ’≈„ ˛Õ
ÍÛ∑∂-«Ò÷∂ ÈΩ‹π¡≈Ȫ ˘ π˜◊≈ È‘ƒ «ÓÒ «‘≈Õ
«Í¤Ò∂ √≈Òª «Úº⁄ Úº‚Δ «◊‰ÂΔ «Úº⁄ «’ºÂ≈ √ø√Ê≈Úª
÷πºÒΔ¡ª Í ÍÒ∂√ÓÀ∫‡ È≈ ‘؉ ’’∂ (π˜◊≈ È≈ «ÓÒ‰
’’∂) ‘π‰ «¬‘ «’ºÂ≈ √ø√Ê≈Úª ËÛ≈ËÛ ÏøÁ ‘Ø ‘Δ¡ª
‘È ‹ª Ï‘π ÿº‡ √ÓºÊ≈ ”Â∂ ⁄ºÒ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ «’™«’
«’ºÂ≈ √ø√Ê≈Úª ÁΔ ’≈ÓÔ≈ÏΔ π˜◊≈ È≈Ò ‹πÛΔ ‘Ø¬Δ ˛
¡Â∂ π˜◊≈ √È¡ÂΔ’È È≈Ò ‹π«Û¡≈ ˛Õ Í Í≥‹≈Ï
√ȡ ͺ÷Ø∫ Ï∂‘ºÁ ͤ«Û¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ Óπ‘≈ÒΔ «Úº⁄
‘Ø ¬ ∂ √ø Ó ∂ Ò È Á∂ Ï≈Ú‹» Á ıÏª ª Òº ◊ Δ¡ª Í
√È¡ÂΔ’È È‘ƒ ‘Ø«¬¡≈Õ ™‹ ÚΔ Á∂Ù ÁΔ ¡≈«Ê’Â≈
Á∂ ’πø‹ΔÚ √Ê≈Ȫ ”Â∂ √≈Ó≈‹Δ √Ó≈«¬¡≈ ‘≈ÚΔ ‘؉
’’∂ √È¡Â Á∂ Ï∂Ø’ «Ú’≈√ ˘ ÏøÈ Ó≈«¡≈ ‘Ø«¬¡≈
˛Õ «¬√˘ ˜Ï ’ΔÂ∂ «ÏȪ «¬‘ ÏøÈ ‡πº‡‰≈ √øÌÚ È‘ƒÕ
«‹‘ÛΔ¡ª ÈΩ’Δ¡ª ¡≈ ÚΔ ‘Δ¡ª ‘È ¿π‘ ·∂’∂ ”Â∂
¡Â∂ ¡√Ê≈¬Δ ‘ÈÕ D@,@@@ Á∂ ◊∂‚ Ú≈ÒΔ¡ª ÍØ√‡ª
”Â∂ E-G ‘˜≈ ÂÈ÷≈‘ «ÁºÂΔ ‹≈ ‘Δ ˛Õ ‘≈’Ó π˜◊≈
Á∂‰ ÁΔ Êª ⁄≈‘-Í’ΩÛ∂ Ú∂⁄‰ ÁΔ √Ò≈‘ Á∂ ‘∂ ‘ÈÕ
‹Ú≈ÈΔ ˘ Ì«Úº÷ «Úº⁄ ÿπºÍ ‘È∂∂ ÂØ∫ «ÏȪ ’πfi È‘ƒ
«Á√Á≈Õ ¿π‘ ‹≈ ª ‹≈«¬˜/È‹≈«¬˜ ÂΔ«’¡ª È≈Ò
«ÚÁ∂Ùª ˘ ̺‹ ‘∂ ‘È Â∂ ‹ª ◊πøÓ≈‘ ‘Ø ’∂ ◊À∫◊√‡
ω ‘∂ ‘ÈÕ
«¬√ ÚÂ≈∂ ˘ ¿π  Ù≈«‘ ’È «Úº ⁄ ÎÀ Ò ∂
√º«Ì¡≈⁄≈’ ÍÃÁ»Ù‰ Á≈ ÚΔ Úº‚≈ ØÒ ˛Õ ¡≈Ú≈˜ Á∂
È≈Ò-È≈Ò «ÁzÙ ÓΔ‚Δ¬∂ Á∂ Úº‚Δ ÍºË ”Â∂ ÍÃ⁄Ò‰ È≈Ò
«¬√ÁΔ ÍÃÌ≈Ú’≈Δ √ÓºÊ≈ «’Â∂ ÚË ◊¬Δ ˛Õ «¬√ «Úº⁄
«¬‘Ȫ «◊Ø‘ ÒΔ‚ª ˘ È≈«¬’ ¡Â∂ ≈«ÏÈ‘πº‚ Ï‰≈ ’∂
Í∂Ù ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ π«Í≥Á ◊ªËΔ ; ◊À∫◊√‡ Ú◊Δ¡ª
«¯ÒÓª Ï‰Δ¡ª ‘ÈÕ ◊Δª «Úº⁄ ‘«Ê¡≈ª, ◊À∫◊Ú≈Á,
ËΩ∫√, ‹º‡Ú≈Á ¡Â∂ ¡≈Í√Δ ÒÛ≈¬Δ¡ª ÁΔ Ï∂«√-ÍÀ ÁΔ
«‘ø√≈ ˘ ¿π«⁄¡≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘ ‹Ú≈ÈΔ Á∂ ¡ºÒÛ
ÓȪ ˘ ÏπΔ Â∑ª ÍÃÌ≈«Ú ’ «‘≈ ˛Õ ’πfi √≈Ò Í«‘Òª
«¬√ÂΔ ‹≈◊«ÂΔ Óø⁄ Ȫ ÁΔ √ø√Ê≈ È∂ Òº⁄ ◊≈«¬’Δ
«ÚπºË Óπ«‘øÓ ¤∂ÛΔ √ΔÕ ¿πÁØ∫ Í≥‹≈Ï √’≈ ÚºÒØ∫ √À∫√
ÏØ‚ ω≈¿π‰ ÁΔ ◊ºÒ ÚΔ ⁄ºÒΔ √Δ, Í ’πfi È‘ƒ ‘Ø«¬¡≈Õ
«¬‘ Òº⁄ √º«Ì¡≈⁄≈ «’™«’ ‘≈’Óª ddd
15 Ó≈⁄-B@AH
«ÚÁ∂Ù ÈΔÂΔ Á∂ Óπ‘≈‹ ”Â∂
Áº÷‰-¬∂ÙΔ¡≈ «Úº⁄ ¡Òº◊-ÊÒº◊ Í¬Δ ÓØÁΔ √’≈
Ó¬Δ B@AH «Úº⁄ È∂∫Á ÓØÁΔ √’≈ ¡≈͉∂
’≈‹’≈Ò Á∂ D Ú∑∂ Í»∂ ’È ‹≈ ‘Δ ˛Õ Òøÿ∂ ⁄≈
Ú«∑¡ª ÁΩ≈È √øÿΔ ‡ØÒ∂ ÁΔ «¬√ Í«‘ÒΔ Ï‘π«◊‰ÂΔ
√’≈ Á≈ «ÚÁ∂Ù ÈΔÂΔ Á∂ ÷∂Â ”⁄ ÓπÒª’‰ «¬º’
«ÁÒ⁄√Í «ÚÙ≈ ‘Ø √’Á≈ ˛ ¿π‘ ÚΔ ¿πÁØ∫ ‹ÁØ∫ «¬º’ ª
EF «¬ø⁄ ÁΔ ¤≈ÂΔ Ú≈Ò∂ «¬√ ““’ΩÓÍÃ√”” ¡Â∂ ¿π√Á∂
◊ØÏÒ‹ ÈπÓ≈ ÍÃ⁄≈-ÂøÂ È∂ Ì≈ Á∂ «¬º’ Úº‚Δ Â≈’Â
ω ‹≈‰ Á∂ ÌÓ ˘ ‹Ø ÙØ È≈Ò ÍÃ⁄≈«¡≈ ‘ØÚ∂, Á»‹≈
«¬√ ’’∂ ÚΔ «’ B@AD ”⁄ ’∂∫Á ”⁄ √ºÂ≈»Û ‘؉ Ú∂Ò∂
ÓØÁΔ È∂ «ÚÁ∂Ù ÈΔÂΔ «Úº⁄ ¡≈Í‰Δ¡ª Â‹Δ‘ª ”⁄ Áº÷‰
¬∂ÙΔ¡≈ Á∂ ¡≈͉∂ ◊Úª„Δ Á∂Ùª È≈Ò ÚÍ≈’ √ªfi ¡Â∂
¡≈Í√Δ √«‘ÔØ◊ ˘ Ӌϻ ’È ˘ ¡≈Í‰Δ ÍÃÓπº÷
Â‹Δ‘ Á√«Á¡ª ¡≈͉∂ √‘πø-¸º’ √Ó≈◊Ó «Úº⁄ «¬È∑ª
Á∂Ùª Á∂ Óπ÷Δ¡ª ˘ È≈ ’∂ÚÒ √º«Á¡≈ ÏÒ«’ «ÈºÿΔ¡ª
◊ÒÚº’ÛΔ¡ª Í≈ ’∂ ÷»Ï √πıΔ¡ª χØΔ¡ª √ÈÕ
«’√∂ Á∂Ù ÁΔ «ÚÁ∂Ù ÈΔÂΔ ‹ª «ÚÁ∂ÙΔ √ÏøË, √ø√≈
√Ïø˪ Á∂ ÿ∂∂ «Úº⁄ ¡≈͉∂ Á∂Ù Á∂ ’ΩÓΔ «‘ºÂª Á∂ ‡Δ⁄∂
ÍÃ≈Í ’È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ÁΔ º«÷¡≈ ÷≈Â ÿÛΔ ‹ª Ë≈È
’ΔÂΔ ◊¬Δ ÈΔÂΔ ‘πøÁΔ ˛Õ ÓØÁΔ ‘’»Ó ÁΔ «ÚÁ∂Ù ÈΔÂΔ
Ì≈ÂΔ ‘π’Ó≈Ȫ ÚºÒØ∫ ÁØ-ËπÚΔ √ø√≈ ÓΩ’∂ ‹≈Δ ·ø„Δ
‹ø◊ ÁΩ≈È Ë≈È ’ΔÂΔ ◊π‡º «ÈÒ∂Í «‘‰ ÁΔ ÍÃÍø ≈◊Â
«ÚÁ∂Ù ÈΔÂΔ ÂØ∫ ¡º‚ ˛ «Î ÚΔ √ØÚΔ¡Â √øÿ Á∂ ‡πº‡‰
Ó◊Ø∫ ‘Ø∫Á ”⁄ ¡≈¬∂ «¬º’-ËπºÚΔ √ø√≈ Ú∂Ò∂ ÂØ∫ ‘Δ
dd
Á∂ «‘ºÂ «Úº⁄ ‹ªÁ≈ ˛, «¬√ ’’∂
¿π‘ «¬√˘ Ø’‰ ÁΔ Êª ¸ºÍ ¿πÂÙ≈«‘ ’ ‘∂ ‘ÈÕ
«¬√ ÚÂ≈∂ Á≈ «¬º’ ‘Ø Í«‘¨ ˛ «’ Í≥‹≈Ï «Úº⁄
È«Ù¡ª Á≈ ÚÂ≈≈ ÚΔ «¬√∂ È≈Ò ‹π«Û¡≈ ˛Õ «¬‘ «¬º’Ø
«√º’∂ Á∂ ÁØ Í≈√∂ ‘ÈÕ
◊À∫◊Ú≈Á Á≈ ÚÂ≈≈ «√Î ¡ÓÈ-’≈˘È Á≈
Ó≈ÓÒ≈ È‘ƒ ÏÒ«’ «¬√ÁΔ¡ª ’¬Δ Íª ‘ÈÕ «¬√
’’∂ fi»·∂/√º⁄∂ ÍπÒ√ Óπ’≈ÏÒ∂ ’Ø¬Δ ‘ºÒ È‘ƒÕ Í≥‹≈Ï
«Úº⁄ fi»·∂ ÍπÒΔ√ Óπ’≈ÏÒ∂ ω≈¿π‰ Á≈ ⁄ÒÈ ˆÁ Ò«‘
Á∂ ¿πμÿ∂ Á∂ÙÌ◊ Ï≈Ï≈ Ï»fi≈ «√øÿ ˘ fi»·∂ ÍπÒΔ√ Óπ’≈ÏÒ∂
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
¡ÓΔ’È √≈Ó≈‹ Á∂ «‘ºÂª ¡Èπ√≈ „≈Ò∂ ‹≈‰ Á∂ ’≈‹
¡Èπ √ ≈ ‘Δ ¡º ◊ ∂ ÚË ‘Δ ˛Õ Ì≈Ú∂ ∫ «’ B@@G ”⁄
‹≈‹Δ¡≈ ‹ø◊ Ó◊Ø∫ √ø√≈ Ï‘π-ËπÚΔ ‘Ø «◊¡≈ «Î
ÚΔ «¬√ ÈΔÂΔ «Úº⁄ ’Ø¬Δ Ï‘πÂ≈ Î∂ÏÁÒ È‘ƒ ‘Ø«¬¡≈Õ
ÓØÁΔ È∂ ¡≈͉∂ ÂØ∫ Í«‘Òª ÁΔ ’ª◊√ ¡Â∂ ¡ÀÈ.‚Δ.¬∂.
ÁΔ¡ª √’≈ª ÚºÒ∫Ø Ë≈È ’ΔÂΔ¡ª ÈΔÂΔ¡ª ˘ È≈ «√Î
¡º◊∂ ÂØ«¡≈ ÏÒ«’ È≈ÒØ-È≈Ò ¡≈.¡À√.¡À√. Á∂ «‘øÁ»
≈Ù‡ ω≈¿π‰ Á∂ ¬∂‹ø‚∂ ˘ ÚΔ Ò≈◊» ’È≈ Ùπ» ’ΔÂ≈Õ
«¬√∂ Á≈ ÈÂΔ‹≈ ˛ «’ ÓØÁΔ ‘’»Ó «¬º’ Í≈√∂ ¡ÓΔ’È
√≈Ó≈‹ Á∂ ÔπºËÈΔÂ’ «‘ºÂª ¡Èπ√≈ ¡ÓÒ ’ ‘Δ ˛
Â∂ Á»‹∂ Í≈√∂ “¡÷ø‚ Ì≈” Á∂ √øÿΔ ¬∂‹ø‚∂ «‘ ÷∂ÂΔ
⁄ΩËΔ Ï‰È ÁΔ «Ú√Ê≈Ú≈ÁΔ Â∂ ËΩ∫√Ú≈ÁΔ «ÚÁ∂Ù ÈΔÂΔ
Ò≈◊» ’ ‘Δ ˛Õ
ÚȉÔØ◊ ˛ «’ ¡≈.¡À√.¡À√. Á≈ ¡÷ø‚ Ì≈Â,
Á∂Ù ÁΔ¡ª ÓΩ‹»Á≈ ≈‹ÈΔÂ’ √ΔÓ≈Úª ÂØ∫ ¡◊ª‘ √Óπº⁄∂
Áº÷‰ ¬∂ÙΔ¡≈ ˘ ÒÍ∂‡ ”⁄ ÒÀ ’∂ «‘øÁ» ≈Ù‡ ω≈¿π‰≈
˛Õ «¬√ Ò¬Δ AE ¡◊√ B@AF ˘ Ò≈Ò «’Ò∂ ÁΔ Î√ΔÒ
ÂØ∫ ÓØÁΔ Á∂ Ì≈Ù‰ ”⁄ Í≈«’√Â≈ÈΔ √»Ï∂ ÏÒØ«⁄√Â≈È
«Ú⁄ÒΔ ◊ÛÏÛ Á≈ «‹’ ¡ÀÚ∂∫ ÊØÛ∂ ¡≈ «◊¡≈Õ Òøÿ∂ D
Ú«∑¡ª Á≈ ¡ÓÒ ¿πÍؒ ºʪ ÁΔ ÍπÙ‡Δ ’Á≈ ˛Õ
¡≈˙ √ø÷∂Í ”⁄ «Ú⁄≈ ’Δ¬∂Õ
⁄ΔÈ ¡Â∂ Í≈«’√Â≈È Ì≈ Á∂ ÍÃøÍ≈◊ «ÚØËΔ
Ú‹Ø∫ ‹≈‰∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Áº÷‰ ¬∂ÙΔ¡≈ ¡Â∂ ¡Î◊≈«È√Â≈È
«Úº⁄ Ó≈ ’∂ ÍÃ’≈Ù «√øÿ Ï≈ÁÒ È∂ Ùπ» ’ΔÂ≈ √ΔÕ
(Â≈≈’πø‚∂ ’«ÓÙÈ È∂ «¬√ ˘ fi»·≈ Óπ’≈ÏÒ≈ «’‘≈ √Δ)
¿πÁØ∫ ÂØ∫ È’√ÒΔ¡ª ÂØ∫ Ï≈¡Á ÷≈«Ò√Â≈ÈΔ¡ª ˘ fi»·∂
Óπ’≈Ï«Ò¡ª ”⁄ Ó≈È Á≈ ¡ÓÒ ‹≈Δ «‘≈ ˛Õ ÍπÒΔ√
Á≈ ‹Ø «’≈‚ ˛, ¿π√ ”⁄ ÍπÒΔ√ ÚºÒØ∫ «Á÷≈«¬¡≈ ‘
Óπ’≈ÏÒ≈ ‘Δ Ùº’Δ ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬√ ’’∂ ‘ ÍπÒΔ√ Óπ’≈ÏÒ∂
ÁΔ ¿πμ⁄-ͺËΔ ‹ª⁄ ‘Ø‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ «Úº’Δ ◊Ω∫‚
Óπ’≈ÏÒ∂ ÁΔ ÚΔ ‹ª⁄ ‘Ø‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ
◊À ∫ ◊Ú≈Á, ÈÙ∂ «¬‘ ÚÂ≈∂ «¬√ √Ó≈«‹’-
¡≈«Ê’-≈‹ÈΔ«Â’ ÍÃÏøË ÁΔ Á∂‰ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ Á≈
¡√ÒΔ ‘ºÒ «¬√ ÍÃÏøË ˘ Óπº„Ø∫-√πº„Ø∫ ÏÁÒ‰≈ ˛Õ
16 Ó≈⁄-B@AH
Á∂ √øÁÌ ”⁄ «¬È∑ª «ÚØËΔ Á∂Ùª «Ú⁄’≈, √ø√≈ ÁΔ
Ï‘π-ËπºÚÂ≈ ¡Â∂ √≈Ó≈‹Δ «ÚØËÂ≈¬Δ¡ª ¡≈Í√Δ
÷«‘Ï≈‹Δ ˘ ‹ÈÓ Á∂ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ √≈˘ Ô≈Á º÷‰≈
‘ØÚ∂◊≈ «’ ¡º‹ Á≈ ⁄ΔÈ «¬º’ √Ó≈‹Ú≈ÁΔ Á∂Ù È‘ƒ
ÏÒ«’ «¬º’ √Ó≈«‹’ √≈Ó≈‹Δ Á∂٠ω ¸º’≈ ˛Õ ¿π‘
√ø√≈ ⁄ΩË ÷≈Â Í ÂØÒ «‘≈, ⁄ΔÈ-»√ È≈Ò ◊·‹ØÛ
¿π√≈ ’∂ √ø√≈ Ì ”⁄ ¡≈Í‰Δ¡ª √ø√Ê≈Úª «‹Ú∂∫ «’
Ï«’√ ¡Â∂ Ùøÿ¬Δ ’≈ÍØ∂ÙÈ ¡≈«Á ¿π√≈ «‘≈Õ
¿π√Á≈ “«¬º’ ͺ‡Δ-«¬º’ √Û’” ÍÃØ‹À’‡ «¬√∂ «ÁÙ≈ ÚºÒ
√∂«Ë ÍÃØ‹À’‡ ˛Õ
«¬√ ÍÃØ‹À’‡ ÒÀ ’∂ Ì≈ ÁΔ¡ª ÁØ Óπº÷ «⁄øÂ≈Úª
‘È, Í«‘ÒΔ ⁄ΔÈ-Í≈«’√Â≈È ¡≈«Ê’ ◊«Ò¡≈≈ ¡Â∂
Á»‹Δ «‘øÁ Ó‘ª√≈◊ «Úº⁄ ¿π√ÁΔ ÿ∂≈ÏøÁΔ, «¬√ Ò¬Δ
Ì≈ È∂ «¬√ ÍÃØ‹À’‡ ˘ ÒÀ ’∂ ‘ج∂ ÏΔ«‹ø◊ √øÓ∂ÒÈ Á≈
Ï≈¬Δ’≈‡ ’ΔÂ≈Õ ⁄ΔÈ Á∂ «¬√ Ï‘π¡≈’≈Δ ¡Â∂ «ÚÙ≈Ò
ÍÃØ‹À’‡ ≈‘ƒ Áº÷‰ ¬∂ÙΔ¡≈, ’∂∫ÁΔ Â∂ ͺ¤ÓΔ ¬∂ÙΔ¡≈
(Ô»∂ÙΔ¡≈) ¡Â∂ ¡ÎΔ’Δ Ó‘ªÁΔÍ Á∂ Á∂Ùª «Úº⁄ Úº‚Δ
ͺË ”Â∂ Ïπ«È¡≈ÁΔ „ª⁄∂, √Û’ª ¡Â∂ ∂Òª √Ó∂ ‘Ø
÷∂Âª ”⁄ ’˜∂ Á∂ «‘≈, √‘≈«¬Â≈ ¡Â∂ «ÈÚ∂Ù ’
«‘≈Õ Áº ÷ ‰-¬∂ Ù Δ¡≈ √Ó∂  ’¬Δ ‘Ø  Á∂ Ù «‹‘Û∂
Ïπ«È¡≈ÁΔ „ª⁄∂ ÁΔ ¿π√≈Δ ’È Ò¬Δ ÔÂÈÙΔÒ ‘È,
⁄ΔÈ Á∂ ÍÃØ‹À’‡ Á≈ «‘º√≈ ω ◊¬∂ ‘ÈÕ Á»‹∂ Í≈√∂ ¡ÓΔ’≈
¡Â∂ ‹≈Í≈È Á∂ ¡≈͉∂ «‘ºÂ ‘È, ¿π‘ ⁄ΔÈ Á∂ ÚËÁ∂
ÍÃÌ≈Ú ˘ ¡≈͉∂ Ò¬Δ ¸‰ΩÂΔ ÓøÈ ‘∂ ‘È, «¬√∂ Ò¬Δ
¡ÓΔ’≈ «Í¤Ò∂ ÒøÓ∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ ⁄ΔÈ ˘ ÿ∂È ÁΔ ÈΔÂΔ ”Â∂
⁄ºÒ «‘≈ ˛Õ ≈Ù‡ÍÂΔ ‚ØÈ≈Ò‚ ‡øÍ ÚºÒØ∫ ÏΔÂ∂ √≈Ò
¡≈√Δ¡≈È Á∂Ùª Á∂ √øÓ∂ÒÈ ÓΩ’∂ “«¬ø‚Ø-ÍÀ√∂«Î’” √ªfi Á∂
Ȫ ‘∂· ⁄≈ Á∂Ùª, «‹√ «Úº⁄ ¡ÓΔ’≈ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈
‹≈Í≈È, Ì≈ ¡Â∂ ¡≈√‡∂ÒΔ¡≈ Ù≈ÓÒ ‘È, Á≈ √ªfi≈
Óø⁄ ω≈¿π‰ Á≈ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ ‘≈Òª«’ ⁄≈∂
Á∂Ùª È∂ ⁄ΔÈ Á∂ ÎΩΔ ÍÃÂΔ’Ó ÂØ∫ Ï⁄‰ Ò¬Δ ¡ÀÒ≈È ÁΔ
√π ÈÓ ÷Á∂ ‘ج∂ «¬√˘ ¬∂ÙΔ¡≈ ÍÀ√∂«Î’ Á∂Ùª ¡Â∂
√ø√≈ Á∂ Á»ÁÙΔ «‘ºÂª Ò¬Δ ¡≈Í√Δ √«‘ÔØ◊ Â∂ ÙªÂΔ
Ò¬Δ ÔÂÈÙΔÒ «‘‰ Á≈ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈Õ Í «Î ÚΔ
¡ÓΔ’≈, ‹≈Í≈È ¡Â∂ ¡≈√‡∂ÒΔ¡≈ Á∂ Â‹Ó≈Ȫ È∂
¿πμÂ ’ØΔ¡≈ ¡Â∂ Áº÷‰Δ ⁄ΔÈΔ √≈◊ Á≈ «‹’ ¡≈͉∂
¡≈͉∂ «Ï¡≈Ȫ «Úº⁄ ’’∂ √ͺه ’ «ÁºÂ≈ «’ “«¬ø‚Ø
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
ÍÀ√∂«Î’” Á∂ ÈÚ∂∫ È≈Ó’È Ú≈Ò≈ «¬‘ ÊÛ≈ ¡√Ò «Úº⁄
Áº÷‰ ¬∂ÙΔ¡≈ ¡Â∂ ÍÀ√∂«Î’ Ó‘ª√≈◊ Á∂ ÷∂Â ”⁄ ⁄ΔÈ
Á∂ ÚËÁ∂ ÍÃÌ≈Ú Á≈ Óπ’≈ÏÒ≈ ’È Ò¬Δ ¡ÓΔ’≈-
‹≈Í≈È Á≈ ÔπºËÈΔÂ’ ÊÛ≈ ˛Õ ¡ÓΔ’≈ È∂ «¬√Á≈ ÿ∂≈
Ì≈ º’ ÚË≈ ’∂ «¬º’ «’√Ó È≈Ò ⁄ΔÈ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂
Ì≈ ˘ ÷Û≈ ’’∂ Ú‰ ÁΔ ’Ø«ÙÙ ’ΔÂΔ ˛ ¡Â∂
ÓØÁΔ √’≈ ¡ÓΔ’≈ Á∂ ÔπºËÈΔÂ’ «‘ºÂª ”⁄ Ì≈¬ΔÚ≈Ò
ω ◊¬Δ ˛Õ «¬√ «Íº·-Ì»ÓΔ ”⁄ ¡º‹ Áº÷‰-¬∂ÙΔ¡≈
¡Â∂ «‘øÁ Ó‘ª√≈◊ Ì≈ ¡Â∂ ⁄ΔÈ «Ú⁄’≈ ÷∂ÂΔ
ÁÏÁÏ≈ √Ê≈«Í ’È Ò¬Δ ÷«‘Ï≈‹Δ Á≈ ¡÷≈Û≈ ω
«◊¡≈Õ ‚Ø’Ò≈Ó «ÚÚ≈Á «¬√∂ ÷«‘Ï≈‹Δ Á≈ «√º‡≈ √ΔÕ
«‹√ «Úº ⁄ ’¬Δ º « ÷¡≈ Ó≈«‘ª ¡Èπ √ ≈ ⁄ΔÈ È∂
’»‡ÈΔÂ’ «‹ºÂ ‘≈√Ò ’ΔÂΔ ˛Õ
Í≈«’√Â≈È ˘ ÒÀ ’∂ ÓØ Á Δ √’≈ ÁΔ ÈΔÂΔ
‘ÓÒ≈Ú ¡Â∂ Ï⁄’≈È≈ ‘Δ ˛Õ ¡≈.¡À√.¡À√. Á∂ ¡‹ø‚∂
”⁄ Óπ √ ÒÓ≈Ȫ Á≈ «ÚØ Ë «¬º ’ ÍÃ Ó π º ÷ Èπ ’ Â≈ ˛Õ
Í≈«’√Â≈È «¬º’ «¬√Ò≈Ó’ Á∂Ù ‘ÀÕ «¬√ ’’∂ ¿π√
«ıÒ≈¯ ‘ÓÒ≈Ú πı ¡≈.¡À√.¡À√. Á∂ ¡‹ø‚∂ ¡Èπ√≈
„πº’Úª Â∂ ÓØÁΔ ÁΔ «ÚÁ∂Ù ÈΔÂΔ Á≈ ÍÃÓπº÷ ÍÀ∫ÂÛ≈ ÚΔ ˛Õ
«¬√∂ Ò¬Δ Í≈«’√Â≈È È≈Ò Òº◊ÁΔ √‘ºÁ ”Â∂ «ÈºÂ-
«Á‘≈ÛΔ ◊ØÒ≈Ï≈Δ ÁΔ¡ª ÿ‡È≈Úª π’‰ Á≈ Ȫ È‘ƒ
ÒÀ∫ÁΔ¡ªÕ ’ÙÓΔ Â∂ ‹øÓ» ÷∂Â ”⁄ ÎΩ‹Δ ’À∫ͪ ¡Â∂
Í·≈Ȓ؇ Á∂ ‘Ú≈¬Δ ¡º‚∂ ”Â∂ Á«‘ÙÂ◊Áª Á∂ ‘ÓÒ∂
¡Â∂ √‹Δ’Ò √‡≈¬Δ’ Ú◊∂ ’≈∂ «‹È∑ ª Ï≈∂
ÏΔ.ÏΔ.√Δ. √Ó∂ ’¬Δ √ø√Ê≈Úª ¡Â∂ Ó≈«‘ª È∂ Ùº’ ÁΔ
™◊Ò ÷ÛΔ ’ΔÂΔ √Δ ¡≈«Á ÿ‡È≈Úª Á≈ √‘≈≈ ÒÀ ’∂
ÓØÁΔ √’≈ ÁØ ’≈‹ ’ ‘Δ ˛ Í«‘Ò≈ Í≈«’√Â≈È
«ıÒ≈¯ √÷ πı ÒÀ ’∂ ’≈Ú≈¬Δ ’È Á≈ ÍÃÌ≈Ú
«√‹‰≈ ⁄≈‘πøÁΔ ˛ ª ‹Ø Ï‘π«◊‰ÂΔ «‘øÁ»¡ª «Úº⁄ ¡øÈ∑∂
’ΩÓΔ Ù≈ÚÈÚ≈Á ˘ ¿πÌ≈ ’∂ «Î’» ËπºÚΔ’È ≈‘ƒ
¿πÈ∑ª ÁΔ¡ª Ú؇ª χΩΔ¡ª ‹≈‰, Á»‹≈ √ø√≈ Óø⁄ª ”Â∂
Í≈«’√Â≈È ˘ Á«‘ÙÂ◊ÁΔ ˘ √ÍÃ√ÂΔ Á∂‰ Ú≈Ò∂
Á∂Ù Ú‹Ø∫ ¿πÌ≈ ’∂ ¡Òº◊-ÊÒº◊ ’ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂Õ «¬√
Ò¬Δ ¿π√È∂ Í≈«’√Â≈È È≈Ò ◊ºÒÏ≈ Á∂ √≈∂ ≈‘
Ò◊Ì◊ ÏøÁ ‘Δ ’ΔÂ∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ ¡ÓΔ’Δ ≈Ù‡ÍÂΔ
‡øÍ ÚºÒØ∫ Í≈«’√Â≈È ˘ «ÁºÂΔ ‹≈‰ Ú≈ÒΔ √‘≈«¬Â≈
≈ÙΔ «Úº⁄ ’ΔÂΔ ’‡ΩÂΔ ˘ ÓØÁΔ ‘’»Ó È∂ ¡≈Í‰Δ Úº‚Δ
17 Ó≈⁄-B@AH
ÍÃ≈ÍÂΔ Ú‹Ø∫ Í∂Ù ’ΔÂ≈Õ Í √≈Ó≈‹Δ Á∂Ù ¡≈͉∂ «‘ºÂª
˘ ‘Ó∂Ù≈ ÈøÏ «¬º’ ”Â∂ º÷Á∂ ‘ÈÕ ¡Î◊≈«È√Â≈È ”⁄
ÙªÂΔ √Ê≈Í ’È Ò¬Δ Í≈«’√Â≈È ÁΔ Ì»«Ó’≈ ˘ ÒÀ
’∂ ¡ÓΔ’≈, Í≈«’√Â≈È È≈Ò «ÙÂ∂ ÚΔ º÷ «‘≈ ˛Õ
«‹ºÊØ∫ º’ √‘≈«¬Â≈ «Úº⁄ ’‡ΩÂΔ Á≈ √ÏøË ˛, ¿π‘
Í≈«’√Â≈È ¿πμÍ ¡≈͉≈ ÁÏ≈˙ Ï’≈ º÷‰ Á≈
¡ÓΔ’Δ ÍÀ∫ÂÛ≈ ‘Δ ˛Õ ¡ÓΔ’≈ È≈ÒØ-È≈Ò Í≈«’√Â≈È
ÁΔ ⁄ΔÈ ¡Â∂ »√ È≈Ò ÚË ‘Δ È∂ÛÂ≈ ÂØ∫ ¡Ω÷≈ ÚΔ ˛Õ
⁄ΔÈ, Í≈«’√Â≈È «Úº⁄ ¡≈«Ê’ ◊«Ò¡≈≈ ω≈¿π‰
Ò¬Δ E@ Òº÷ ‚≈Ò «ÈÚ∂Ù ‘Δ È‘ƒ ’ «‘≈ ÏÒ«’
Í≈«’√Â≈È ÁΔ¡ª º«÷¡≈ ÒØÛª ˘ Í»≈ ’È Á≈ ÌØ√≈
ÚΔ Á∂ «‘≈ ˛Õ »√-Í≈«’√Â≈È Á∂ √ªfi∂ ÎΩ‹Δ ¡«Ì¡≈√
ÁØÚª «Ú⁄’≈ ÚË ‘Δ È∂ÛÂ≈ Á≈ ÍÃÂΔ’ ‘ÈÕ √ͺه
˛ «’ ¡ÓΔ’≈, ⁄ΔÈ ¡Â∂ »√ Á∂ Í≈«’√Â≈È ˘ ÒÀ ’∂
¡≈͉∂-¡≈͉∂ «‘ºÂ ‘ÈÕ «‹√ ’≈È √ø√≈ Óø⁄ª Â∂
Í≈«’√Â≈È ˘ «È÷∂Û∂ ÁΔ √«ÊÂΔ «Úº⁄ ˺’‰ ÁΔ Óπ«‘øÓ
·πº√ ‘πøÁΔ «‘øÁΔ ˛Õ «¬‘Ø ◊ºÒ ÓØÁΔ ÁΔ ¡√¯ÒÂ≈ ÁΔ
’‘≈‰Δ ’«‘ «ÁøÁ≈Õ Í ¿π‘ „Δ·ª Úª◊ ◊ºÒÏ≈ Á≈
≈‘ «Â¡≈◊ ’∂ ÁØ √ Â≈È≈ √Ïø Ë Ï‰≈¿π ‰ ÁΔ Êª
¡≈.¡À√.¡À√. Á∂ ¬∂‹ø‚∂ ˘ Ò≈◊» ’ «‘≈Õ
Ì≈ Á∂ Á»‹∂ ‘Ø ◊Úª„Δ Á∂Ù «‹Ú∂∫ È∂Í≈Ò,
ÙÃΔÒø’≈, Ïø◊Ò≈Á∂Ù, Ì»‡≈È ¡Â∂ Ó≈ÒÁΔÚ ÚΔ ÓØÁΔ
‘’»Ó Á∂ ‘ø’≈Δ ¡Â∂ ⁄ΩËÚ≈ÁΔ Úº¬Δ¬∂ ’≈È ‘ΩÒΔ-
‘ΩÒΔ ⁄ΔÈ È≈Ò È∂ÛÂ≈ ÚË≈ ‘∂ ‘ÈÕ È∂Í≈Ò «Úº⁄ B@AE
ÁΩ≈È ‹ÁØ∫ ÈÚª √ø«ÚË≈È Ï‰≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ √Δ Âª
ÓË∂ÙΔ «‘ºÂª ÁΔ ¡≈Û ‘∂· Ì≈ È∂ √ø«ÚË≈È ”⁄ ¡≈͉∂
«‘ºÂª ¡Èπ√≈ ÂÏÁΔÒΔ¡ª ’Ú≈¿π‰ ÁΔ ’Ø«ÙÙ ’ΔÂΔÕ
‹ÁØ∫ ¿π√ √Ó∂∫ Á∂ È∂Í≈ÒΔ ÍÃË≈È ÓøÂΔ ’∂.ÍΔ. ÙÓ≈ ˙ÒΔ
È∂ «ÚÁ∂Ù √’ºÂ ‹À-Ùø’ ÁΔ ◊ºÒ Óøȉ ÂØ∫ «¬È’≈
’ΔÂ≈ ª Ì≈ È∂ È∂Í≈Ò ÁΔ ¡≈«Ê’ È≈’≈ÏøÁΔ ‘Δ
È‘ƒ ’ΔÂΔ ÏÒ«’ «ÁºÂΔ ‹≈‰ Ú≈ÒΔ √‘≈«¬Â≈ ≈ÙΔ
«Úº⁄ ÚΔ ’‡ΩÂΔ ’ΔÂΔÕ √Δ.ÍΔ.¡ÀÈ.Ô».¡ÀÓ.¡ÀÒ. Á∂ ’∂.ÍΔ.
ÙÓ≈ ˙ÒΔ «ıÒ≈¯ Ó≈˙Ú≈ÁΔ ¡≈◊» ÍπÙÍ ’ÓÒ Á≈‘Ò
¿πÎ ÍÃ⁄ø‚ ˘ ÍÃË≈È ÓøÂΔ Ï‰≈ ’∂ Ú‰ ÁΔ ’Ø«ÙÙ
’ΔÂΔÕ «¬√ ÓΩ’∂ ˘ ⁄ΔÈ È∂ √ªÌ «Ò¡≈, ¿π√ È∂ √‘≈«¬Â≈
¡Â∂ «ÈÚ∂Ù Á≈ ≈‘ ¡÷«Â¡≈ ’’∂ ¡≈͉∂ Ò¬Δ
√≈˜◊≈ ‘≈Ò≈ ω≈ Ò¬∂ Õ Á» √ ∂ Í≈√∂ ¡≈«Ê’
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
È≈’≈ÏøÁΔ Á∂ «ÚπºË È∂Í≈ÒΔ ÒØ’ª ÁΔ¡ª Ì≈ÚÈ≈Úª ¿πÌ≈
’∂ ˙ÒΔ ÁΔ Í≈‡Δ Â∂ ÍÃ⁄ø‚ ÁΔ Í≈‡Δ Á≈ ◊·‹ØÛ B@AG
ÁΔ¡ª ⁄؉ª «Úº⁄ Úº‚Δ «‹ºÂ ÍÃ≈Í ’’∂ Ú≈Í√ √ºÂ≈
«Úº⁄ ¡≈ «◊¡≈Õ ˙ÒΔ «ıÒ≈¯ ÍÃ⁄ø‚ ˘ Ú‰ ÁΔ ’Ø«ÙÙ
Î∂Ò ‘Ø ◊¬ΔÕ ÍÃ⁄ø‚ Â∂ ˙ÒΔ ÁΔ¡ª Í≈‡Δ¡ª Á≈ Ò∂Úª
‘؉ ¡Â∂ ˙ÒΔ Á∂ ÍÃË≈È-ÓøÂΔ Ú‹Ø∫ √ºÂ≈»Û ‘؉ È≈Ò
ÓØÁΔ ‘’»Ó ˘ fi‡’≈ Òº◊≈ ˛ Â∂ ⁄ΔÈ È∂ È∂Í≈ÒΔ ‘≈’Ó-
‹Ó≈ «Úº⁄ ¡≈Í‰Δ ÍÀ∫· ÚË≈ Ò¬Δ ˛Õ
ÙÃΔÒø’≈ «Úº⁄ ÚΔ «Òº‡∂ «ıÒ≈¯ ‘ÓÒ≈Ú ‹ø◊ ¤∂Û‰
Ú≈Ò∂ Ó«‘øÁ≈ ≈‹≈Í’√∂ Á∂ ≈Ù‡ÍÂΔ ‘πø«Á¡ª ⁄ΔÈ
È≈Ò ¿π√ÁΔ È∂ÛÂ≈ ÚË ‘Δ √ΔÕ B@AD-AE ”⁄ ⁄ΔÈ
ÁΔ¡ª ͉‚πºÏΔ¡ª Á≈ ’ØÒøÏØ ÏøÁ◊≈‘ ¿πμÍ ÍÛ≈¡ ¡Â∂
Ó◊Ø∫ ‘ÓÏÀȇ؇≈ ÏøÁ◊≈‘ II √≈Òª Ò¬Δ ⁄ΔÈ ˘ ͇∂
”Â∂ Á∂‰ ÁΔ¡ª ÿ‡È≈Úª È∂ ÓØÁΔ ÁΔ¡ª «⁄øÂ≈Úª «Úº⁄
Ú≈Ë≈ ’ΔÂ≈Õ ÙÃΔÒø’≈ ÁΔ¡ª «ÚØËΔ Í≈‡Δ¡ª ÎΔ‚Ó
Í≈‡Δ ¡Â∂ Ô»È≈¬Δ«‡‚ ÈÀÙÈÒ Í≈‡Δ ˘ Ì≈ È∂
¡≈Í‰Δ¡ª ¬∂‹ø√Δ¡ª ≈‘ƒ √‘≈«¬Â≈ Á∂ ’∂ ⁄؉ª «Úº⁄
Ì≈Ú∂∫ «‹ºÂÚ≈ ’∂ Ó«‘øÁ≈ ≈‹≈Í’√∂ ˘ √ºÂ≈ ÂØ∫ Ï≈‘
’ «ÁºÂ≈ Í ÓΩ‹»Á≈ ÙÃΔ Òø’≈ ‘’»Ó «Úº⁄ ≈Ù‡ÍÂΔ
Ó∂ Ê ΔÍ≈Ò≈ √Ã Δ √∂ È ≈ ¡Â∂ ÍÃ Ë ≈È-Óø  Δ ∂ « ÈÒ
«Ú’Ó≈«√øÿ∂ È∂ ≈‹≈Í’√∂ ÁΔ¡ª ⁄ΔÈ Íº÷Δ ÈΔÂΔ¡ª
˘ ¿πÒ‡≈¿π‰ ÁΔ Êª Ï’≈ º«÷¡≈Õ ÓØÁΔ ÚºÒØ∫ Ø’‰
Á∂ ÔÂȪ Á∂ Ï≈Ú‹»Á ÙÃΔÒø’≈, ⁄ΔÈ Á∂ «¬º’ ͺ‡Δ «¬º’
√Û’ ÍÃ Ø ‹ À ’ ‡ Á≈ «‘º √ ≈ ω «◊¡≈Õ ‘π ‰ √Ê≈È’
È◊Í≈«Ò’≈ ÁΔ¡ª ‘Ø ¬ Δ¡ª ⁄Ø ‰ ª «Úº ⁄ Ó«‘ø Á ≈
≈‹≈Í’√∂ ÁΔ Í≈‡Δ CD@ «Úº⁄Ø∫ BDA Í≈«Ò’≈Úª ”Â∂
«‹ºÂ ÍÃ≈Í ’È «Úº⁄ √¯Ò ‘Ø ◊¬Δ ˛Õ √ͺه ˛ «’
«¬√ «‹ºÂ È≈Ò ≈‹≈Í’√∂ √ºÂ≈ ÁΔ ÁΩÛ «Úº⁄ ÓπÛ Ù≈ÓÒ
‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ ¿π‘Ȫ ≈Ù‡ÍÂΔ ¡Â∂ ÍÃË≈È ÓøÂΔ ÂØ∫
¡√ÂΔÎ∂ ÁΔ Óø◊ ’ΔÂΔ ˛Õ ⁄ΔÈ Íº÷Δ ≈‹≈Í’√∂ ÁΔ
«√¡≈√Δ Ó‹Ï»ÂΔ ÓØÁΔ Ò¬Δ ÙπÌ-√ø’∂ ȑƒ ˛Õ
Ïø◊Ò≈Á∂Ù «Úº⁄ ÚΔ ⁄ΔÈ Úº‚Δ ÍºË ”Â∂ «ÈÚ∂Ù
’’∂ ¡≈͉∂ Ò¬Δ ≈‘ ÓØ’Ò≈ ’ «‘≈Õ ⁄ΔÈ Á∂
≈Ù‡ÍÂΔ ‹Δ. «‹È«Í≥◊ È∂ B@AF ”⁄ Ïø◊Ò≈Á∂Ù Á≈
ÁΩ≈ ’’∂ ¿π√˘ BD ¡Ï ‚≈Ò ÁΔ √‘≈«¬Â≈, ’‹≈
¡Â∂ «ÈÚ∂Ù ’ΔÂ≈Õ ¡º‹ Ïø◊Ò≈Á∂Ù ÁΔ ÎΩ‹ Á∂ «ÂøÈ∂ «Úø◊
ÊÒ, ‘Ú≈¬Δ ¡Â∂ √ÓπøÁΔ ÎΩ‹ ⁄ΔÈ Á∂ ω∂ º«÷¡≈ √≈‹Ø-
18 Ó≈⁄-B@AH
√Ó≈È È≈Ò ÒÀ√ ’ΔÂ∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ ‚Ø’Ò≈Ó «ÚÚ≈Á
Ú∂Ò∂ Ì»‡≈È È∂ ⁄ΔÈ È≈Ò «ÙÂ∂ «Ú◊≈Û‰ ÂØ∫ ◊π∂˜ ‘Δ
’ΔÂ≈Õ Ì≈Â-Ì»‡≈È «Ú⁄’≈ Ì»‡≈È ÁΔ¡ª º«÷¡≈ ÒØÛª
˘ ÒÀ ’∂ ÏΔÂ∂ ’¬Δ Á‘≈«’¡ª ÂØ∫ ‘Ø¬Δ √øËΔ ‹Ø B@@G
«Úº⁄ ÓπÛ È«Ú¡≈¬Δ ◊¬Δ √Δ, ÁΔ ¡≈Û ‘∂· ‚Ø’Ò≈Ó
«Ú÷∂ ¡≈Í‰Δ ÎΩ‹ Ì∂‹Δ ◊¬ΔÕ «¬‘ √‘ºÁΔ ÷∂Â Ì»‡≈È
¡Â∂ ⁄ΔÈ Á«Ó¡≈È «ÚÚ≈Á Á≈ ÷∂Â ˛ ÁØÚ∂∫ «¬√
÷∂Â ”Â∂ ¡≈͉≈ Á≈¡Ú≈ ’Á∂ ‘ÈÕ ⁄ΔÈ «¬√ ÷∂Â
”⁄ √Û’ √Ó∂ ’πfi Ïπ«È¡≈ÁΔ „ª⁄≈ ¿π√≈ «‘≈ √ΔÕ
Ì≈Â Ò¬Δ «¬‘ ÷∂Â ÔπºËÈΔÂ’ ͺ÷Ø∫ Ó‘ºÂÚÍ»È ˛
Í ¡ø «Úº⁄ Ì≈ ˘ «Íº¤∂ ‘‡‰≈ «Í¡≈Õ Ó◊Ø∫ ÎΩ‹ Á∂
«¬º’ Úº‚∂ ¡«Ë’≈Δ È∂ «Ï¡≈È «ÁºÂ≈ «’ ⁄ΔÈ ÁΔ ÎΩ‹
ÁΔ ‚Ø’Ò≈Ó ”⁄ ÓΩ‹»Á◊Δ ¡Â∂ √Û’ «ÈÓ≈‰ ‹≈Δ ˛
«‹√Á≈ «’ Ì≈Ú∂∫ Ó◊Ø∫ º«÷¡≈ ÓøÂ≈Ò∂ È∂ «Ï¡≈È ‹≈Δ
’’∂ ÷ø‚È ’ΔÂ≈ Í ¡øÂ≈Ù‡Δ Óπº«Á¡ª Á∂ Ó≈«‘ª
ÚºÒØ∫ ⁄ΔÈ ÁΔ ’»‡ÈΔÂ’ «‹ºÂ Á≈ √ø’∂ √ͺه ’Á≈ ˛
«’ Ì»‡≈È, ⁄ΔÈ Á∂ ÚËÁ∂ ÍÃÌ≈Ú ˘ Ó≈ÈÂ≈ Á∂ «‘≈ ˛Õ
⁄ΔÈ È∂ «¬º’ ͺ‡Δ «¬º’ √Û’ ÍÃØ‹À’‡ ≈‘ƒ ⁄ΔÈ ÂØ∫
Ì»‡≈È Âº’ √Û’ Â∂ ∂Ò Ó≈◊ ≈‘ƒ √øÍ’ √Ê≈«ÍÂ
’È Ò¬Δ «ÈÚ∂Ù ’È ÚºÒ ’ÁÓ ÚË≈ Ò¬∂ ‘ÈÕ
Áº÷‰ ¬∂ÙΔ¡≈ Á≈ «¬º’ ‘Ø Á∂Ù Ó≈ÒÁΔÚ ÚΔ ¡º‹
’ºÒ ◊øÌΔ «√¡≈√Δ √ø’‡ «Úº⁄Ø∫ ◊π‹ «‘≈ ˛Õ Ì≈Â
ͺ÷Δ Óπ‘øÓÁ ÈÙΔÁ Á∂ ≈Ù‡ÍÂΔ Á∂ ¡‘πÁ∂ ÂØ∫ ‘‡ ‹≈‰
«Íº¤Ø∫ ¡ÏÁπºÒ≈ ÔÓΔÈ ≈Ù‡ÍÂΔ Ï‰ ◊¬∂Õ ¿π√È∂
Ó≈ÒÁΔÚ Á∂ ¿πμÂΔ ÷∂Â Á∂ √ÓπøÁ ”⁄ Ó≈’»ÈÛ» Á∂ √Ê≈È
”Â∂ ⁄ΔÈ È≈Ò √ªfi≈ «È◊≈È √‡∂ÙÈ √Ê≈«Í ’ΔÂ≈Õ
«‹√ÂØ∫ ⁄ΔÈ Ì≈ Á∂ √ÓπøÁΔ ≈‘ ”Â∂ ¡√≈ÈΔ È≈Ò
Ș º÷ √’Á≈ ˛Õ «¬√ ◊ºÒØ∫ Ì≈ ÔÓΔÈ È≈Ò ¡Ω÷
Ó«‘√»√ ’ «‘≈ √ΔÕ ‘π‰ Ó≈ÒÁΔÚ ”⁄ ◊«‘∂ ‘Ø ‘∂
«√¡≈√Δ √ø’‡ ’≈È A ÎÚΔ B@AH ˘ ¿πÊØ∫ ÁΔ √πÍΔÓ
’Ø‡ È∂ √≈∂ «√¡≈√Δ ’ÀÁΔ¡ª ˘ «‘≈¡ ’È Á≈ ‘π’Ó
«ÁºÂ≈Õ «‹√ «Úº⁄ ÈÙΔÁ √Ó∂ B √≈Ï’≈ ≈Ù‡ÍÂΔ
ÚΔ √ÈÕ Í ÔÓΔÈ √’≈ È∂ AD «ÁȪ Ò¬Δ ‘ø◊≈ÓΔ
‘≈Ò ¡ÀÒ≈È ’’∂ √πÍΔÓ ’Ø‡ Á∂ ⁄ΔÎ ‹√«‡√ √Ó∂Â
«¬º’ ‘Ø ‹º‹ ˘ «◊ÃÎÂ≈ ’’∂ Í«‘Ò∂ ‘π’Óª ”Â∂ Ø’
Ò◊≈ ’∂ √ØË ’’∂ ÈÚ∂∫ ‹º‹ «ÈÔπ’ ’’∂ ÈÚ∂∫ ‘π’Ó
‹≈Δ ’Ú≈¬∂ ‘ÈÕ ‹ÈÂ≈ Á∂ Ïπ«È¡≈ÁΔ ¡«Ë’≈ «¬√
‘ø◊≈ÓΔ ‘≈Ò ’≈È ÓπÒÂÚΔ ‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ «‹√ ’≈È
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
√≈Ï’≈ ≈Ù‡ÍÂΔ Óπ‘øÓÁ ÈÙΔÁ È∂ ¡≈͉∂ √ÓÊ’ª
ÂØ∫ ’ØÒøÏØ ÂØ∫ ‡ÚΔ‡ ’Ú≈’∂ Ì≈ √’≈ ÂØ∫ Ó≈ÒÁΔÚ
«Úº⁄ ÎΩ‹Δ Á÷Ò¡øÁ≈‹Δ ¡Â∂ ¡ÓΔ’≈ Â∂ ‘Ø ÓπÒ’ª ÂØ∫
«ÓÒÁΔ √‘≈«¬Â≈ ”Â∂ Ø’ Ò◊≈¿π‰ ÁΔ ¡ÍΔÒ ’ΔÂΔ ˛Õ
Ú‰ÈÔØ◊ ˛ «’ AIHH «Úº⁄ ÚΔ Ó≈ÒÁΔÚ √’≈ ÁΔ
Ï∂ÈÂΔ ”Â∂ «¬º’ Ú≈ Ì≈ ¿πÊ∂ ¡≈Í‰Δ ÎΩ‹ Ì∂‹ ¸º’≈
˛Õ ÍÃø» Áº÷‰ ¬∂ÙΔ¡≈ ÁΔ ÏÁÒΔ ‘Ø¬Δ ÍÃ√«ÊÂΔ ¡Â∂
Ô».¡ÀÈ.˙. ⁄≈‡ ÁΔ¡ª Ë≈≈Úª Á∂ ÏøË∂‹ ’≈È ¿π√
Ò¬Δ ÎΩ‹Δ Á÷Ò¡øÁ≈‹Δ «¬º’ ‡∂„Δ ÷Δ √≈Ï ‘Ø √’ÁΔ
˛Õ Ì≈ ¡Â∂ Ô»ÍΔ Ô»ÈΔ¡È È∂ Ó≈ÒÁΔÚ «Ú÷∂ ‘ø◊≈ÓΔ
‘≈Ò Ò≈◊» ’È ÁΔ ‹ØÁ≈ «È÷∂ËΔ ’ΔÂΔ ˛ Í ⁄ΔÈ
ÁΔ √’≈ È∂ ÏÛ≈ È«Í¡≈-Âπ«Ò¡≈ ÍÃÂΔ’Ó «Áø«Á¡ª
«’‘≈ ˛ «’ ““√≈˘ ¡≈√ ˛ «’ Ó≈ÒÁΔÚ ÁΔ¡ª √≈Δ¡ª
Í≈‡Δ¡ª ¡≈͉∂ ÓºÂÌ∂Á ◊ºÒÏ≈ ≈‘ƒ ·Δ’ „ø◊ È≈Ò
‘ºÒ ’È◊∂ ¡Â∂ ¡≈Ó ‘≈Ò ¤∂ÂΔ ÂØ∫ ¤∂ÂΔ Ï‘≈Ò ’’∂
’Ω Ó Δ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ √«ÊÂ≈ ω≈¿π ‰ ◊∂ Õ ”” ¿π Ë 
Ó≈ÒÁΔÚ Á∂ ‘π’Ó≈È ≈Ù‡ÍÂΔ ¡ÏÁπºÒ≈ ÔÓΔÈ È∂
Óπ‘øÓÁ ÈÙΔÁ Á∂ ‡ÚΔ‡ ÁΔ «È÷∂ËΔ ’«Á¡ª «Âº÷Δ √π
«Úº⁄ ¡≈√ ÍÃ◊‡ ’ΔÂΔ ˛ «’ Ì≈ ÎΩ‹Δ Á÷Ò¡øÁ≈‹Δ
ÂØ∫ ◊π∂‹ ’’∂ Ó≈ÒÁΔÚ ÁΔ ÍÃÌ»√ºÂ≈ ÁΔ «¬º‹Â ’∂◊≈Õ
’¬Δ «ÚÁÚ≈È Ó≈ÒÁΔÚ Á∂ √ø’‡ ˘ ÓØÁΔ √’≈ ÁΔ
’»‡ÈΔÂ’ ⁄≈Ò Ú‹Ø∫ Í∂Ù ’ ‘∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘Δ¡ª
’»‡ÈΔÂ’ ⁄≈Òª Á∂ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ ¡ÏÁπºÒ≈ ÔÓΔÈ ‘’»ÓÂ
⁄ΔÈ È≈Ò È∂ÛÂ≈ ÚË≈¿π‰ ÚºÒ √’ ◊¬Δ ˛Õ
¿πÍØ’Â ⁄⁄≈ ÂØ∫ √ͺه ˛ «’ Áº÷‰ ¬∂ÙΔ¡≈
«Úº⁄ ¡≈͉∂ ◊Úª„Δ Á∂Ùª È≈Ò Ï≈ÏΔ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂
ÁØ√Â≈È≈ √ÏøË Ï‰≈¿π‰ ÁΔ Êª ÓØÁΔ √’≈ ËΩ∫√Ú≈ÁΔ
ÍëÚÂΔ Ú≈ÒΔ ÈΔÂΔ ¡÷«Â¡≈ ’’∂ ‘ΩÒΔ-‘ΩÒΔ
¡≈͉∂ ◊Úª„Δ Á∂Ùª ˘ ⁄ΔÈ È≈Ò √ÏøË √Ê≈«Í ’’∂
È∂ÛÂ≈ ÚË≈¿π‰ ÚºÒ Ëº’ ‘Δ ˛Õ √≈Ó≈‹Δ Â≈’ ڋØ∫
√≈‘Ó‰∂ ¡≈ ¸º’≈ ⁄ΔÈ «ÈÚ∂Ù Â∂ ’˜≈ √‘»Òª ≈‘ƒ
Áº÷‰-¬∂ÙΔ¡≈ «Úº⁄ ¡≈͉≈ ÁÏÁÏ≈ ÚË≈ «‘≈ ˛Õ «¬‘
Ì≈Â Ò¬Δ ’Ø¬Δ ÙπÌ-√ø’ ∂ È‘ƒÕ Í «Î ÚΔ ÓØÁΔ ‘’»ÓÂ,
Á∂Ù Á∂ «¬º’ Â≈’ ڋØ∫ ¿πÌÈ Á≈ ÌÓ «√‹ ’∂ ‹ÈÂ≈
˘ Ó»÷ ω≈ ‘Δ ˛Õ ¡√Ò «Úº⁄ ¡ÓΔ’È √≈Ó≈‹ ÁΔ
Í»¤ ω ’∂ ¡Â∂ ¡≈.¡À√.¡À√. Á∂ ¡‹ø‚∂ ˘ ‘Δ «ÚÁ∂Ù
ÈΔÂΔ Ï‰≈ ’∂ ¡ÓÒ ’ ‘Δ ÓØÁΔ √’≈ ÁΔ ¡Òº◊-
ÊÒº◊ ÍÀ‰ ÁΔ ’ΔÓ Ì≈ Á∂ ÒØ’ª ˘ ¸’≈¿π‰Δ ÍÚ∂◊ΔÕ
19 Ó≈⁄-B@AH
H Ó≈⁄ ÓΩ’∂ :
“ÍÁÓ≈Ú” Á∂ ‚≈«¬À’‡ √≥‹∂ ÒΔÒ≈ Ì≥√≈ÒΔ Á∂ Ȫ¡
«ÎÒÓ ¡Á≈’≈≈ √Ú≈≈ Ì≈√’ Á≈ ÷πºÒ∑≈ ıÂ
«Í¡≈∂ Ì≥√≈ÒΔ ‹Δ,
√Ì ÂØ∫ Í«‘Òª Âπ‘≈鱧 ¡≈͉≈ Ù≈‘’≈ “ÍÁÓ≈Ú”
«ÒΔ˜ ’È Ò¬Δ ÚË≈¬Δ¡ªÕ Ï∂Ùº’ «‹√ Á∂ Ȫ¡ «Úº⁄Ø∫
Â∞‘≈˘ «Ï‘≈Δ, ÷»Ï√» ÁΔ«Í’≈ ÍÁπ’ØÈ ÁΔ Èß◊Δ ’Ó
¡Â∂ «¯ÒÓ «Úæ⁄Ø∫ G@ ‘Ø Ù≈‡ ’º‡‰∂ ͬ∂, «Î ÚΔ Â∞√Δ∫
‘ «¬’ Á≈ «√ ÓØ«„¡ª ”Â∂ ¡Â∂ Ⱥ’ª ˘ √≈Ï √Ï»Â
º÷Á∂ ‘ج∂ «¬√ ˘ «ÒΔ˜ ’È «Úº⁄ ’≈ÓÔ≈Ï ‘Ø ◊¬∂
¡Â∂ ¡º‹ Á∂ «¬√ “√«‘‰ÙΔÒ” Ì≈ «Úº⁄, «‹ºÊ∂ ÒØ’ª ˘
ÓΔ‡ ÷≈‰ Á∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úº⁄ ’ÂÒ ’ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ‘À
¡Â∂ ÓÁ Ù≈È ÁΔ Íπ≈‰Δ Ë≈È≈ Á≈ ÏÁÒ≈ ÒÀ‰ Ò¬Δ
√’»Ò Á∂ Ϻ«⁄¡ª ˘ «ÈÙ≈È≈ ω≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À, Â∞‘≈‚Δ
«ÎÒÓ Á≈ «ÒΔ˜ ‘؉≈, «¬’ √Ò≈‘∞‰ÔØ◊ ÿ‡È≈ ‘À,
«¬√ Ò¬Δ «¬’ Ú≈ Î∂ ÚË≈¬Δ¡ªÕ
Â∞‘≈‚Δ √≈Δ ’≈√‡-Óπº÷ ¡Â∂ √‘≈«¬’ ÚæÒØ∫ Ï‘∞Â
ÚËΔ¡≈ Í∂Ù’≈Δ Ò¬Δ ÚΔ ÚË≈¬Δ¡ªÕ «ÎÒÓ «¬’ Á∂÷‰
˘ ¡√⁄‹ ª ‘À ‘Δ, Í «Î Â∞‘≈‚∂ Ú◊∂ Íz«ÂÌ≈Ù≈ÒΔ
’Ò≈’≈, ‹Ø «‹√ ⁄Δ˜ ˘ ÚΔ ¤Ø∫‘Á≈ ‘À, ¿∞√ ”Â∂ ¡≈͉Δ
¤≈Í ¤º‚Á≈ ‘À, ÂØ∫ «¬√ √Ì ’∞fi ÁΔ ¡≈√ ‘Δ √ΔÕ
‘ª, √ ¡≈ͪ ÁØÚ∂∫ «¬’-Á»‹∂ ˘ ‹≈‰Á∂ ‘ªÕ ÓÀ˘
ÍÂ≈ È‘Δ∫ «’ Â∞‘≈˘ Ô≈Á ‘ج∂◊≈ «’ È‘Δ∫ ÓÀ∫ Â∞‘≈‚Δ
«ÎÒÓ “◊∞‹≈«Ù” «Úº⁄ «¬’ ¤Ø‡≈ «‹‘≈ ØÒ ’ΔÂ≈ √ΔÕ
√‘Δ ’«‘‰≈ ‘ØÚ∂ ª ÁØ √ΔȪ «‹º‚≈ ÒßÓ≈ ØÒÕ ÓÀ˘ Â∞‘≈‚∂
È≈Ò ¡≈Í‰Δ¡ª Ò≈¬ΔȪ Ï≈∂ √≥÷∂Í ◊ºÒÏ≈ ’È≈ ¡Â∂
Â∞‘≈‚∂ ÚæÒØ∫ «¬‘Ȫ Ò≈¬ΔȪ Ï≈∂ Ó∂Δ ≈«¬ Íπº¤∂ ‹≈‰≈
Ô≈Á ‘ÀÕ ÓÀ˘ Ô≈Á ‘À «’ Í»≈ «¬’ Ó‘ΔÈ≈ ÓÀ˘ «¬√ ◊ºÒ
Á≈ Ó≈‰ «‘≈ «’ √≥‹∂ ÒΔÒ≈ Ì≥√≈ÒΔ È∂ Ó∂∂ ’ØÒØ∫ Ó∂Δ
≈«¬ Íπº¤Δ √ΔÕ ÓÀ˘ Ô≈Á ‘À, ‹ÁØ∫ Â∞√Δ∫ «¬’ √ΔÈ «Úº⁄
«¬’ ‹»ÈΔ¡ ¡≈«‡√‡ ˘ √ΔÈ √Ófi≈«¬¡≈ √Δ ¡Â∂ Á»‹∂
√ΔÈ «Úº⁄ «‹≥ÓΔ «‹ºÏ ¿∞Í∂‡ ˘, «¬’ ÷≈√ Ù≈‡ Ï≈∂ ’∞fi
«Èº’≈ «Ú√Ê≈Õ ÓÀ˘ «¬‘ √Ø⁄‰≈ Ô≈Á ‘À, “Ú≈‘! «¬‘ Ï≥Á≈
¡≈Í‰Δ «ÎÒÓ Á∂ ‘ «Èº’∂ «Ú√Ê≈ Á≈ «÷¡≈Ò º÷Á≈ ‘ÀÕ
√ÃΔ Ó≈È ‹Δ, ÓÀ∫ Â∞‘≈‚∂ ÂØ∫ Ï‘∞ ÍzÌ≈Ú ‘Ø¬Δ √ΔÕ
Â∞‘≈‚Δ¡ª «ÎÒÓª Á∂÷‰ ÁΔ Ù∞’ΔÈ ÓÀ∫ «¬√ ◊ºÒ
”Â∂ ‘À≈È ‘∞≥ÁΔ ‘ª «’ Â∞√Δ∫ «’Ú∂∫ ¡≈Í‰Δ ‘ «ÎÒÓ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
«Úº⁄ ‘ºÁª ÓØ’ÒΔ¡ª ’Á∂ ‘Ø ¡Â∂ «’√ Â∑ª «√Â≈∂
Â∞‘≈‚∂ ÔØ◊ «ÈÁ∂ÙÈ ¡ËΔÈ Ï‘∞ ˜ÏÁ√ ¡Â∂ ‚±≥ÿ∂
¡Á≈’≈ ω ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Â∞√Δ∫ Ó‘ª’≈«Ú’ «Í¡≈ Ï≈∂
Ó∂∂ «Ú⁄≈ª ˘ ÏÁ«Ò¡≈ ‘À ¡Â∂ ÓÀ∫ ¿∞√ «ÁÈ Ï≈∂ ’ÒÍÈ≈
’ÁΔ ‘ª, ‹ÁØ∫ È≈«¬’≈ Ú‹Ø∫ ÓÀ∫ Â∞‘≈‚∂ «ÈÁ∂ÙÈ ‘∂·
’≥Ó ’ª◊ΔÕ
ÓÀ∫ Â∞‘≈˘ «¬‘ ÚΔ Áº√‰≈ ⁄≈‘∞≥ÁΔ ‘ª «’ ÓÀ∫ Â∞‘≈‚Δ
«ÎÒÓ Á∂ ‘º ’ «Úº ⁄ ÒÛΔ √Δ, ‹ÁØ ∫ «¬√ Á≈ Ȫ¡
“ÍÁÓ≈ÚÂΔ” √ΔÕ ÓÀ∫ «¬‘ Ó≥ÈÁΔ ‘ª «’ ÓÀ∫ ‡«Ú‡
‡≈«¬ÓÒ≈¬ΔÈ ”Â∂ ÒÛΔ √Δ, «’√∂ ‹≥◊ Á∂ ÓÀÁ≈È «Úº⁄
È‘Δ∫ ¡Â∂ ÓÀ∫ ‡ØÒª È≈Ò ÒÛΔ √Δ «’√∂ ‹Èø±ÈΔ ¡Â∂
÷ÏÂΔ Óπ√ÒÓ≈Ȫ È≈Ò È‘Δ∫, Í «Î ÚΔ ÓÀ∫ Â∞‘≈‚∂ Ò¬Δ
ÒÛΔ √ΔÕ ÓÀ∫ ‡Δ ÚΔ ’ÀÓ«¡ª ”Â∂ ¿∞‘ ◊ºÒª ’‘Δ¡ª,
«‹‘ÛΔ¡ª ÓÀ∫ √Ø⁄ÁΔ √Δ «’ Â∞√Δ∫ È‘Δ∫ ’«‘ √’Á∂, «’¿∞∫«’
Â∞‘≈‚∂ AHE ’ØÛ Á≈¡ ”Â∂ Òº◊∂ ‘ج∂ √ÈÕ
¡Â∂ ÓÀ∫ ‹Ø «’‘≈ √º⁄Óπº⁄ ‘Δ ¿∞√ ”Â∂ Ô’ΔÈ ’ÁΔ
√ΔÕ ÓÀ∫ √º⁄Óπº⁄ ‘Δ Ô’ΔÈ ’ÁΔ √Δ ¡Â∂ ‘∞‰ ÚΔ ’ÁΔ
‘ª «’ Â∞‘≈˘ ¡Â∂ «¬√ Á∂Ù Á∂ «’√ ÚΔ ‘Ø «Ú¡’ÂΔ ˘
¿∞√ Á≈ √Àμ‡ ‹Ò≈¬∂ ‹≈‰ ÂØ∫ «ÏȪ, ¿∞√ ”Â∂ ‘ÓÒ≈ ’ΔÂ∂
‹≈‰ ÂØ∫ «ÏȪ, ¿∞√ Á∂ ¡≥◊ ’º‡∂ ‹≈‰ ÂØ∫ «ÏȪ ‹ª ¿∞√
ÁΔ «˜≥Á◊Δ ÷≈Ï ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÂØ∫ «ÏȪ ¿∞‘ ’‘≈‰Δ Áº√‰
Á≈ ‘º’ ‘À, «‹‘ÛΔ ’‘≈‰Δ ¿∞‘ Áº√‰≈ ⁄≈‘∞≥Á≈ ‘À, ¿∞√
„≥◊ È≈Ò Áº√‰ Á≈ ‘º’ ‘À, «‹√ „≥◊ È≈Ò ¿∞‘ Áº√‰≈
⁄≈‘∞≥Á≈ ‘À, ‘ΔØ«¬È Á≈ ˙È≈ ’∞ «„º‚ «Á÷≈¿∞‰ Á≈ ‘º’
‘À, «‹≥È≈ ’∞ «„º‚ ¿∞‘ «Á÷≈¿∞‰≈ ⁄≈‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ
«¬√ Á∂ È≈Ò ‘Δ, ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ ÒØ’ª ˘ «ÎÒÓª ω≈
√’‰ ¡Â∂ «ÒΔ˜ ’È Á≈ ‘º’ ‘؉≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ‘À ¡Â∂
Ϻ«⁄¡ª ˘ √πº«÷¡≈ È≈Ò √’»Ò ‹≈‰ Á≈Õ ÓÀ∫ Â∞‘≈˘
Áº√‰≈ ⁄≈‘∞≥ÁΔ ‘ª «’ ÓÀ∫ √º⁄Óπº⁄ ’≈ÓÈ≈ ’ÁΔ √Δ «’
Â∞‘≈‚Δ «ÎÒÓ Ï‘∞ «˜¡≈Á≈ ’≈ÓÔ≈Ï ‘ØÚ,∂ ÏÒ≈’Ï√‡
ω∂ ¡Â∂ Ï≈’√ ¡≈«Î√ ”Â∂ √≈∂ «’≈‚ ÂØÛ Á∂Ú∂, «‹√
ÂØ∫ ‘؉ Ú≈ÒΔ ¡≈ÓÁÈ ’ÈΔ √ÀÈ≈ ¡Â∂ ¿∞È∑ª Á∂ √≈ÊΔ
Á«‘ÙÂ◊Áª Á∂ Ó»≥‘ ¿∞μÍ «¬’ ⁄Í∂Û ‘ØÚ∂Õ «¬√ Ò¬Δ
Ï‘∞ ‹ØÙ È≈Ò ¡Â∂ «¬’ ¿∞Í≈Ù’ Á∂ ¿∞ÂÙ≈‘ È≈Ò ÓÀ∫
20 Ó≈⁄-B@AH
“ÍÁÓ≈Ú” Ò¬Δ Í«‘Ò∂ «ÁÈ ¡Â∂ Í«‘Ò∂ ÙØ¡ ÁΔ¡ª
«‡’‡ª Ïπº’ ’Ú≈¬Δ¡ª ¡Â∂ ¡≈͉∂ √≈∂ ÍÚ≈ ¡Â∂
¡≈͉∂ √Ø¬Δ¬∂ ˘ «ÎÒÓ Á∂÷‰ ÒÀ ’∂ ◊¬ΔÕ
Ù≈«¬Á «ÎÒÓ È≈Ò «¬√ Â∑ª Á≈ Ò◊≈˙ ¡Â∂ «¬√
Ï≈∂ «¬√ Â∑ª Á≈ «Î’ ‘؉ ’’∂ ÓÀ∫ «¬√ ˘ Á∂÷ ’∂
Ï‘∞ ‘À≈È ‘Ø¬Δ ‘ªÕ Ù≈«¬Á «¬√ ‘Δ ’’∂ ÓÀ∫ Â∞‘≈˘
«Ò÷‰ ÁΔ ÷πºÒ∑ ÒÀ ‘Δ ‘ª ¡Â∂ Â∞‘≈˘ «Ò÷‰ Ò¬Δ
¿∞Â≈ÚÒΔ ‘Ø ‘Δ ‘ªÕ ÓÀ∫ √ÍæÙ‡ ¡Â∂ «√ºËΔ ◊ºÒ ’È ÁΔ
’Ø«ÙÙ ’ª◊Δ, Ì≈Ú∂∫ «’ ’«‘‰ Ú≈Ò≈ Ï‘π ’∞fi ‘ÀÕ
“√ÃΔÓ≈È ‹Δ, ÏÒ≈Â’≈ Á≈ «Ù’≈ ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á
¡Ωª ˘ ‹Δ‰ Á≈ ‘º’ ‘ÀÕ”
““¿∞Ȫ∑ Á∂ ÍÂΔ¡ª, ÓÁ “º«÷¡’ª”, “Ó≈Ò’ª, “¿∞Ȫ∑
ÁΔ «Òß◊Â≈ ˘ ’≥‡ØÒ ’È Ú≈«Ò¡ª” Â∞‘≈‚Δ È˜
«Úº⁄ ÓÁ ‹Ø ÚΔ ‘؉, ÁΔ ÓΩ ‘؉ Ï≈¡Á ¡Ωª ˘
‹Δ‰ Á≈ ‘º’ ‘ÀÕ””
“¡Ωª ˘ √πÂ≥Â ‘Ø ’∂ ‹Δ‰ Á≈ ‘º’ ‘À, Ï∂Ùº’
¿∞È∑ª Á∂ ÓÁ «˜≥Á≈ ‘؉ ‹ª È≈Õ”
“¡Ωª ˘ ‹Δ‰ Á≈ ‘º’ ‘À, Ϻ√Õ”
¡√Ò «Úº⁄ «¬‘ Ï‘∞ Ïπ«È¡≈ÁΔ ◊ºÒ ‘ÀÕ
’∞fi ‘Ø Ïπ«È¡≈ÁΔ È∞’Â∂ :
“¡Ωª Â∞ÁΔ¡ª-«ÎÁΔ¡ª ÔØÈΔ¡ª È‘Δ∫ ‘ÈÕ”
“‘ª, ¡Ωª Á∂ ÔØÈΔ¡ª ‘∞≥ÁΔ¡ª ‘È, Í ¿∞‘ «¬√
ÂØ∫ ÚºË ‘∞≥ÁΔ¡ª ‘ÈÕ «¬√ Ò¬Δ ¿∞È∑ª ÁΔ √≈Δ «˜≥Á◊Δ
¿∞È∑ª ÁΔ ÔØÈΔ Áπ¡≈Ò∂ ’∂∫Á ȑΔ∫ ‘Ø‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ, «¬√
˘ ’≥‡ØÒ ’È Ò¬Δ, «¬√ ÁΔ º«÷¡≈ ’È Ò¬Δ, «¬√
ÁΔ Ù∞ËÂ≈ ’≈«¬Ó º÷‰ Ò¬Δ (Ù≈«¬Á ACÚΔ∫ √ÁΔ «Úº⁄
«¬√ Â∑ª ‘∞Á ≥ ≈ ‘ØÚ,∂ Í «¬º’ΔÚΔ∫ √ÁΔ «Úº⁄ √≈˘ «¬È∑ª
√ΔÓ «Ú⁄≈ª ˘ È‘Δ∫ Ó≥ȉ≈ ⁄≈‘ΔÁ≈Õ ¡Â∂ √Ì ÂØ∫ ¡«‘Ó
◊æÒ «’ √≈˘ ¿∞È∑ª ÁΔ Ó«‘Ó≈ È‘Δ∫ ◊≈¿∞‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ)Õ”
“«¬‘ Ï‘∞ ÚËΔ¡≈ ‘ØÚ∂◊≈, ‹∂ ÔØÈΔ Á≈ √«Â’≈
‘ØÚ∂, Í ‹∂ ÏÁ«’√ÓÂΔ È≈Ò ¡«‹‘≈ È≈ ‘ØÚ∂, ª ¡ΩÂ
‹Δ‰≈ ‹≈Δ º÷ √’ÁΔ ‘ÀÕ ¿∞√ ˘ ÓΩ ÁΔ √˜≈ È‘Δ∫
«ÓÒ‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ, «’¿∞∫«’ «’√∂ ‘Ø «Ú¡’ÂΔ È∂ ¿∞√ ÁΔ
Ó˜Δ ÂØ∫ «ÏȪ ¿∞√ ÁΔ ÔØÈΔ Á≈ «Âz√’≈ ’ΔÂ≈ ‘ÀÕ”
“ÔØÈΔ ÂØ∫ Ï≈‘ ÚΔ «˜≥Á◊Δ ‘À ¡Â∂ «¬√ Ò¬Δ
ÏÒ≈Â’≈ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÚΔ «˜≥Á◊Δ ‘Ø √’ÁΔ ‘ÀÕ (ÓÀ˘ ÍÂ≈
‘À «’ ÓÀ∫ Áπ‘≈¡ ‘Δ ‘ª, Í «¬√ È∞’Â∂ ˘ «‹≥ÈΔ Ú≈Δ
ÚΔ Áπ‘≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂ ¿∞‘ ÿº‡ ‘À)Õ”
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
“√Óπº⁄∂ »Í «Úº⁄ ÔØÈΔ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÚΔ «˜≥Á◊Δ «Úº⁄
Ï‘∞ ’∞fi ‘ÀÕ”
Â∞√Δ∫ ‘À≈È ‘ØÚØ◊∂ «’ ÓÀ∫ ÔØÈΔ Ï≈∂ Ú≈-Ú≈ «’¿∞∫
◊ºÒ ’ ‘Δ ‘ª, «’¿∞∫«’ √zΔ Ó≈È ‹Δ, ÓÀ∫ Â∞‘≈‚Δ Ù≈‘’≈
Á∂÷ ’∂ «¬‘ ‘Δ Ó«‘√»√ ’ΔÂ≈Õ ÓÀ∫ «¬’ ÔØÈΔ ÁΔ Â∑ª
Ó«‘√»√ ’ΔÂ≈Õ ÓÀ∫ Ó«‘√»√ ’ΔÂ≈ «’ ÓÀ˘ «√Î ÔØÈΔ Âº’
√ΔÓ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ ÓÀ∫ Ó«‘√»√ ’ΔÂ≈ «’ «Í¤Ò∂
√≈Òª «Úº⁄ «‹‘ÛΔ¡ª ÚΔ “¤Ø‡Δ¡ª «‹‘Δ¡ª” Íz≈ÍÂΔ¡ª
¡Ωª ¡Â∂ ¡Ωª ÁΔ¡ª Ò«‘ª È∂ Íz≈Í ’ΔÂΔ¡ª
‘È, «‹Ú∂∫ Ú؇ Í≈¿∞‰ Á≈ ‘º’, ‹≈«¬Á≈Á ÁΔ¡ª Ó≈Ò’
Ï‰È Á≈ ‘º’, «Ú«Á¡≈ Á≈ ‘º’, «¬’Ø «‹‘∂ ’≥Ó Ò¬Δ
«¬’Ø «‹‘Δ ÂÈ÷≈‘ Á≈ ‘º’, ◊ÌÚÂΔ ‘∞≥Á∂ √Ó∂∫ ¤∞º‡Δ Á≈
‘º’, «ÚÙ≈÷≈ ÎÀ√Ò≈, Ϻ«⁄¡ª ˘ ◊ØÁ ÒÀ‰ Á≈ ‘º’, «¬È∑ª
√≈Δ¡ª ÁΔ ’Ø¬Δ Â∞’ È‘Δ∫, «’¿∞∫«’ ¡√Δ∫ Ïπ«È¡≈ÁΔ
◊ºÒ ”Â∂ Ú≈Í√ ¡≈ ◊¬∂ ‘ªÕ
¡√Δ∫ Ú≈Í√ Ïπ«È¡≈ÁΔ √Ú≈Ò ”Â∂ ¡≈ ◊¬∂ ‘ª-
‹Δ‰ Á≈ ‘º’Õ Â∞‘≈‚Δ «ÎÒÓ È∂ √≈˘ ÓºË ’≈Ò Á∂ ‘È∂∂
√«Ó¡ª Á∂ ¿∞√ Ïπ«È¡≈ÁΔ √Ú≈Ò ”Â∂ «Ò¡≈ ÷Û∑≈ ’ΔÂ≈
‘À, ’Δ ¡Ωª-«ÚËÚ≈, ÏÒ≈Â’≈ Á≈ «Ù’≈, ‹Ú≈È,
Ïπº„Δ¡ª, ◊ÌÚÂΔ, ◊Ì∂‡... ˘ ‹Δ‰ Á≈ ‘º’ ‘À?
ÓÀ∫ √ÓfiÁΔ ‘ª «’ ‹Ω‘ ¡Â∂ √ÂΔ √≈‚∂ √Ó≈‹’
«¬«Â‘≈√ Á≈ «‘º√≈ ‘È, «¬‘ √Ì ’πfi Ú≈Í«¡≈ √ΔÕ ÓÀ∫
√ÓfiÁΔ ‘ª «’ ¿∞‘ √È√ÈΔ÷∂‹, √ÁÓ≈-‹È’ È≈‡’Δ
ÚÂ≈∂ ‘È, «‹È∑ª ˘ Ù≈ÈÁ≈, ˜ØÁ≈ ¡Â∂ ◊˜ÏÁ≈
Ș≈«¡ª «Úº⁄ Í∂Ù ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À, ÷≈√ ’’∂ Â∞‘≈‚∂
Ú◊∂ ÍzÏΔÈ «ÎÒÓ√≈˜ ÚæÒØ∫, Í AIÚΔ∫ √ÁΔ «Úº⁄
¡ÓΔ’≈ «Úº⁄ «⁄º‡∂ ÒØ’ª ÁΔ¡ª ÌΔÛª ÚæÒØ∫ ’≈Ò∂ ÒØ’ª
Á∂ √Ó»«‘’ ’ÂÒ («Òß«⁄≥◊) ÚΔ «¬√ Â∑ª Á∂ ÚÂ≈∂
‘È-√È√ÈΔ÷∂‹, √ÁÓ≈‹È’ È≈‡’Δ √Ó≈‹’ ÚÂ≈∂Õ
’Δ «¬√ Á≈ ÓÂÒÏ ‘À «’ È√ÒÚ≈Á ¿∞μÍ ’Ø¬Δ È˜Δ¡≈
º÷∂ «ÏȪ «¬√ ”Â∂ «ÎÒÓ Ï‰≈ Á∂Ú∂? ‹ª È√ÒΔ ÈÎÂ
”Â∂ ’Ø¬Δ «‡ºÍ‰Δ ’ΔÂ∂ «ÏȪ? «¬√ ÂØ∫ ÏÁÂ ’Δ ◊æÒ ‘Ø
√’ÁΔ ˛ «’ ’Ø¬Δ ◊Ó-÷»È, Ù∞Ë æ Â≈, Ï‘≈ÁΔ ÁΔ «Ú«’zÂ
Ë≈È≈ Á∂ «⁄≥È∑ Ú‹Ø∫ √Ó»«‘’ ’ÂÒª («Òß«⁄≥◊) ˘
Ú«‚¡≈¿∞∫ÁΔ «ÎÒÓ Ï‰≈ Á∂Ú∂, ÓÀ˘ ÍÂ≈ È‘Δ∫, ÓÀ˘
«ÏÒ’∞Ò ÍÂ≈ È‘Δ∫ «’ ’Ø¬Δ «¬√ Â∑ª Á∂ «ÿÈ≈¿∞‰∂ ÈÎÂ
Ì∂ ‹∞Ó ˘ «’Ú∂∫ Ú«‚¡≈ √’Á≈ ‘ÀÕ
√ÃΔ Ó≈È ‹Δ, ÓÀ˘ Ô’ΔÈ ‘À «’ Â∞√Δ∫ «¬√ ◊ºÒ È≈Ò
21 Ó≈⁄-B@AH
√«‘Ó ‘ØÚ∂◊∂ √ÂΔ ¡Â∂ ‹Ω‘ ¡«‹‘Δ¡ª Δª ‘È,
«‹‘Ȫ ˘ Ú«‚¡≈«¬¡≈ È‘Δ∫ ‹≈ √’Á≈Õ ÓÀ˘ Ô’ΔÈ ‘À
Â∞√Δ∫ «¬√ ◊ºÒ È≈Ò √«‘Ó ‘ØÚØ◊∂ «’ ¡‰÷, ’∞Ï≈ÈΔ,
Ù∞æËÂ≈ Á≈ «’√∂ ÚΔ Â∑ª Á≈ Íπ≈ÂÈ «Ú⁄≈ ¡Ωª ¡Â∂
ÓÁª ˘ «¬√ Â∑ª ÁΔ¡ª Δª «Úº⁄ Ù≈ÓÒ ‘؉ ¡Â∂
¿∞È∑ª Á≈ √ÓÊÈ ’È Ò¬Δ Ó‹Ï» È‘Δ∫ ’ √’Á≈
¡Â∂ Ïπ«È¡≈ÁΔ ÂΩ ”Â∂ ÎΔÓ∂Ò ‹ÀÈΔ‡Ò «Ó¿±‡ΔÒ∂ÙÈ (¡ÀμÎ
‹Δ ¡ÀμÓ) ¡Â∂ ¡‰÷ ÷≈Â ’ΔÂ∂ ‹ªÁ∂ ’ÂÒª Úª◊ √ÂΔ
¡Â∂ ‹Ω‘ ÚΔ «ÍºÂ-√ºÂ≈, ¡Ωª È≈Ò ÈÎ ’È
Ú≈Ò∂ ¡Â∂ √≥Á∂‘‹È’ «Ú⁄≈ª ÁΔ ˜ºÁ «Úº⁄ ¡≈¿∞∫ÁΔ¡ª
‘ÈÕ ¡«‹‘Δ Ó≈È«√’Â≈ ‹Ø «¬‘ «ÚÙÚ≈√ ’ÁΔ ‘À «’
¡Ω ÁΔ ’ΔÓ ¿∞√ ÁΔ ÔØÈΔ «Úº⁄ ‘À «’ ¡Ωª ÁΔ
«˜≥Á◊Δ ÁΔ ’Ø¬Δ ’ΔÓ ȑΔ∫, ‹∂ ¿∞‘ ¡≈͉∂ ÓÁ Ó≈Ò’ª
Á∂ ’≥‡ØÒ «Úº⁄ È‘Δ∫ ‹ª ¿∞È∑ª Á∂ √Δ «’√∂ ¡«‹‘∂
ÓÁ ÁΔ ¤Ø‘ ‹ª Ș È≈Ò “¡Í«ÚºÂ” ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À,
«‹‘Û∂ ÓÁ ’ØÒ ¡Ω ÁΔ “Ó≈Ò’Δ” ‹ª “’≥‡ØÒ” ÁΔ
√Ó≈‹’ ÍzÚ≈È◊Δ È≈ ‘ØÚ∂Õ
√ÂΔ, ‹Ω‘, ¡ÀμÎ ‹Δ ¡ÀμÓ, ¡‰÷ ÷≈Â ’ΔÂ∂ ‹ªÁ∂
’ÂÒ Ú◊Δ¡ª Δª ˘ Ú«‚¡≈¿∞‰≈ È‘Δ∫ ⁄≈‘ΔÁ≈,
«’¿∞∫«’ ¿∞‘ «√Î ¡Ωª ÂØ∫ Ï≈ÏΔ Á≈ ‘º’, ¿∞È∑ª ÁΔ
«Ú¡’ÂΔ◊ ‘Ø∫Á ‘Δ È‘Δ∫ ÷Ø∫‘ÁΔ¡ª, √◊Ø∫ ¿∞‘ ¡Ωª
ÁΔ «¬È√≈ÈΔ¡Â ÷Ø‘ ÒÀ∫ÁΔ¡ª ‘È ¡Â∂ «¬‘ ◊Ò ‘ÀÕ
¡√Δ∫ «¬‘ Ó≥È √’Á∂ ‘ª «’ «¬‘ ¡«‹‘≈ È∞’Â≈ ‘À, «‹√
Ï≈∂ √≥È B@AH «Úº⁄ ◊ºÒ ’È ÁΔ ÒØÛ È‘Δ∫, Í ˜≈‘≈
ÂΩ ”Â∂ ¡«‹‘≈ ’È ÁΔ ÒØÛ ‘ÀÕ Íº’≈ ‘À «’ Â∞√Δ∫ ¡ÀμÎ
‹Δ ¡ÀμÓ ‹ª ¡‰÷ ÷≈Â ’ΔÂ∂ ‹ªÁ∂ ’ÂÒª ˘ Ú«‚¡≈¿∞‰
Ú≈ÒΔ «ÎÒÓ Ï‰≈¿∞‰ Ï≈∂ È‘Δ∫ √Ø⁄Ø◊∂Õ
√zΔ Ó≈È ‹Δ, Â∞√Δ∫ ’‘Ø◊∂ «’ ÓÀ∫ ‘ºÁ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈
ÍzÂΔ’Ó ’ ‘Δ ‘ª ¡Â∂ ÓÀ˘ «¬√ «ÎÒÓ ˘ «¬√ Á∂
√≥ÁÌ «Úº⁄ Á∂÷‰ ÁΔ ÒØÛ ‘ÀÕ «¬‘ ’‘≈‰Δ ACÚΔ∫ √ÁΔ
Á∂ ÒØ’ª Ï≈∂ ‘À ¡Â∂ ACÚΔ∫ √ÁΔ «Úº⁄ «˜≥Á◊Δ «¬√ Â∑ª
ÁΔ ‘Δ √Δ-«¬’ ÂØ∫ ÚºË ¡Ωª È≈Ò «Ú¡≈‘ ÍzÚ≈È √È,
Óπ√ÒÓ≈È ÍÙ» √È, ‹Ø ÓΔ‡ ¡Â∂ ¡Ωª ˘ ‘≈ÏÛ ’∂ ÍÀ∫Á∂
√È ¡Â∂ «¬º˜ÂÁ≈ «‘≥Á» ¡Ωª ¡≈͉∂ ÍÂΔ¡ª ÁΔ «⁄÷≈
«Úº⁄ ÷πÙΔ-÷πÙΔ ¤≈Ò Ó≈ «Á≥ÁΔ¡ª √È ¡Â∂ ‹∂ √√’≈
”Â∂ È≈ ‹≈ √’ÁΔ¡ª ‘؉, ¿∞‘ «¬’ «⁄÷≈ Ï≈Ò ’∂ ¿∞√
«Úº⁄ ¤≈Ò Ó≈ «Á≥ÁΔ¡ª √ÈÕ ¡√Ò «Úº⁄ ¿∞‘ √Ó»«‘’
¡≈ÂÓ‘º«Â¡≈ Á∂ «Ú⁄≈ ˘ ¬∂È≈ «˜¡≈Á≈ Í√≥Á ’ÁΔ¡ª
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
√È «’ ¿∞‘ ¡≈͉∂ ‘≈-«Ù≥◊≈ ’È Á∂ ÓΩ«’¡ª ”Â∂
«¬√ Ï≈∂ ÷πÙΔ-÷πÙΔ ◊ºÒ ’ÁΔ¡ª √ÈÕ Â∞√Δ∫ ÓÀ˘ ’‘Ø◊∂
“√º⁄ ˘ Á∂÷Õ”
È‘Δ∫ √ÃΔ Ó≈È ‹Δ, ¡≈Í‰Δ¡ª ˜≈ÒÓ≈È≈ Δª Ú≈Ò≈
ACÚΔ∫ √ÁΔ Á≈ ≈‹√Ê≈È Â∞‘≈‚∂ ÚæÒØ∫ “ÍÁÓ≈Ú” «ÎÒÓ
Ò¬Δ ¡Í‰≈¬Δ ◊¬Δ ◊≈Ê≈ Ò¬Δ «√Î «¬’ «¬«Â‘≈√’
√À«‡≥◊ ‘ÀÕ Â∞‘≈‚Δ «ÎÒÓ Á≈ √≥ÁÌ «¬º’ΔÚΔ∫ √ÁΔ Á≈
«¬≥‚Δ¡≈ ‘À, «‹ºÊ∂ Í≥‹ √≈Ò Í«‘Òª, Á∂Ù ÁΔ ≈‹Ë≈ÈΔ
«Úº⁄ «¬’ ⁄ÒÁΔ Ïº√ «Úº⁄ «¬’ ’∞ÛΔ Á≈ √Ó»«‘’
ÏÒ≈Â’≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ √ΔÕ ¡≈Í‰Δ «¬º˜Â Ò∞º‡∂ ‹≈‰
”Â∂ ¿∞√ È∂ ¡≈ÂÓ-‘º«Â¡≈ È‘Δ∫ ’ΔÂΔ √Δ, √ÃΔ Ó≈È ‹ΔÕ
¿∞‘ ¡≈͉∂ ¤∂ ÏÒ≈Â’≈Δ¡ª È≈Ò ÒÛΔ √ΔÕ ¿∞‘ ¬∂ÈΔ
‹≈È È≈Ò ÒÛΔ «’ ¿∞È∑ª Á«≥«Á¡ª «Úº⁄Ø∫ «¬’ È∂ ¿∞√
ÁΔ ÔØÈΔ «Úº⁄ ÒØ‘∂ Á≈ √Δ¡≈ ˺’ «ÁºÂ≈ √ΔÕ ¿∞√ ÁΔ
Ò≈Ù √Û’ ”Â∂ «ÓÒΔ √Δ, «‹√ ÁΔ¡ª ¡ªÁª Ï≈‘
«È’ÒΔ¡ª ‘Ø¬Δ¡ª √ÈÕ ¬∂È≈ Ú≈√«ڒ «Ú√Ê≈ Á∂‰
Ò¬Δ Óπ¡≈ÎΔ Ó≥◊ÁΔ ‘ª, √ÃΔ Ó≈È ‹Δ, Í Â∞‘≈‚Δ «ÎÒÓ
Á≈ ¡√Ò “√≥ÁÌ «¬‘ ‘ÀÕ”
Â∞‘≈‚Δ «ÎÒÓ «ÒΔ˜ ‘؉ ÂØ∫ «¬’ ‘ÎÂ≈ Í«‘Òª
‘«¡≈‰∂ Á∂ Ù«‘ ‹Δ∫Á «Úº⁄ «¬’ Í≥Áª √≈Òª ÁΔ Á«ÒÂ
’∞ÛΔ È≈Ò ’» „≥◊ È≈Ò √Ó»«‘’ ÏÒ≈Â’≈ ’ΔÂ≈
«◊¡≈ √Δ, «‹‘Û≈ ‹∞Ó «ÈÌÀ¡≈ Á∂ ÏÒ≈Â’≈ È≈Ò
ÏπΔ Â∑ª ÒÁ≈-«ÓÒÁ≈ √ΔÕ
Â∞√Δ∫ ‹≈‰Á∂ ‘Δ ‘Ø «’ √ÂΔ ¡Â∂ ¡Ωª Á∂ ’ΔÂ∂
‹ªÁ∂ ÏÒ≈Â’≈ «¬’Ø Ó≈È«√’Â≈ Á∂ ÁØ Í≈√∂ ‘ÈÕ «¬’
ÏÒ≈Â’≈Δ «¬’ ¡Ω ˘ ’≥‡ØÒ ’È Ò¬Δ ¿∞√ Á∂
◊∞Í ¡≥◊ª Á≈ «Âz√’≈ ¡Â∂ ¿∞È∑ª ”Â∂ ‘ÓÒ≈ ’Á≈ ‘À,
¿∞È∑ª È≈Ò ˜ÏÁ√ÂΔ ’Á≈ ‘À, ¿∞È∑ª ˘ ’º‡Á≈/ Úº„Á≈
‘À, ¿∞√ ”Â∂ Ì≈» ÍÀ∫Á≈ ‘À ‹ª ¿∞√ ˘ ÷ÂÓ ’ «Á≥Á≈ ‘ÀÕ
√ÂΔ-‹Ω‘ Á∂ √ÓÊ’ ‹ª ‘Ó≈«¬ÂΔ ¡Ω ˘ Óπ’≥ÓÒ
ÂΩ ”Â∂ ÈÙ‡ ’È ÁΔ ’Ø«ÙÙ ’Á∂ ‘È, ‹∂ ¿∞√ Á∂ ◊∞ÍÂ
¡≥◊ª Á≈ «Âz√’≈ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ‘ØÚ∂ ‹ª ¿∞√ Á∂ ◊∞ÍÂ
¡≥◊ “√‘Δ ÓÁ” Ó≈Ò’ Á∂ ’≥‡ØÒ «Úº⁄ È≈ ‘∂ ‘؉Õ
ÁØ‘ª ’∂√ª «Úº⁄ ’Ø«ÙÙ «¬‘ ‘Δ ‘∞≥ÁΔ ‘À «’ ¡Ω ˘ Ï√
¿∞√ Á∂ ◊∞Í ¡≥◊ª º’ √ΔÓ ’ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂Õ
’Ò≈ Á≈ √≥ÁÌ, «’√∂ ÚΔ ’Ò≈ Á≈, ¿∞‘ √Óª ¡Â∂
ʪ ‘∞≥ÁΔ ‘À, ‹ÁØ∫ «¬‘ «√«‹¡≈ ¡Â∂ Ó≈«‰¡≈ (’≥«˜¿±Ó
’ΔÂ≈) ‹ªÁ≈ ‘À, ¬∂√∂ ’≈È ‘Δ √Ó»«‘’-ÏÒ≈Â’≈ª ÁΔ
22 Ó≈⁄-B@AH
ÌÓ≈ Ú≈Ò≈ «¬≥‚Δ¡≈ ÏÒ≈Â’≈ Á≈ √ÓÊÈ ’È
Ú≈ÒΔ Ó≈È«√’Â≈, ÍΔÛ ”Â∂ ÁØÙ ËÈ Ú≈Ò≈ √Ó≈‹
Â∞‘≈‚Δ «ÎÒÓ Á≈ ¡√Ò √≥ÁÌ ‘ÀÕ «¬√ √≥ÁÌ «Úº⁄
˜»Δ √Δ √zΔ Ó≈È ‹Δ «’ Â∞√Δ∫ ¡≈Í‰Δ «ÎÒÓ «Úº⁄ √ÂΔ
¡Â∂ ‹Ω‘ ÁΔ ’Ø¬Δ È≈ ’Ø¬Δ ¡≈ÒØ⁄È≈ Í∂Ù ’Á∂Õ
Â∞√Δ∫ ’‘Ø◊∂ «’ Â∞√Δ∫ «ÎÒÓ Á∂ Ù∞» «Úº⁄ «¬’ «Ï¡≈È
Á√≈«¬¡≈ ‘À «’ «ÎÒÓ √ÂΔ ‹ª ‹Ω‘ Á≈ √ÓÊÈ
È‘Δ∫ ’ÁΔÕ ˜» √ÃΔ Ó≈È ‹Δ, Í «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Â∞√Δ∫
ÍΩ‰∂ «Â≥È ÿ≥‡∂ ≈‹Í»Âª ÁΔ ¡‰÷ ¡Â∂ «¬º˜ÂÁ≈ ≈‹Í»Â
¡Ωª ÁΔ Ó«‘Ó≈ Á≈ ◊≈È ’ΔÂ≈ ‘À, «‹‘ÛΔ¡ª ¡Ωª
¿∞È∑ª ÁπÙÓ‰ ÓÁª ÂØ∫ ¤Ø‘∂ ‹≈‰ ÁΔ Êª ¡º◊ ÁΔ¡ª
Ò͇ª «Úº⁄ ÷πÙΔ-÷πÙΔ ’∞Ï≈È ‘Ø ◊¬Δ¡ª, «‹‘Û∂ ÓÁ
¿∞È∑ª Á∂ ÍÂΔ È‘Δ∫ √È, Í Óπ√ÒÓ≈È √ÈÕ
Â∞‘≈‚Δ ’‘≈‰Δ Á∂ “⁄≥◊∂” «’Á≈ª È∂ «Â≥È Ú≈Δ
ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Ú≈ √ÂΔ/‹Ω‘ Á∂ «¬’ Ó≈‰ Ú≈ÒΔ ⁄؉
‘؉ Ï≈∂ ◊ºÒ ’ΔÂΔ, Â∞‘≈‚Δ ‘ΔجΔÈ, ‹Ø √π≥ÁÂ≈, ¡’Ò
¡Â∂ ⁄≥«◊¡≈¬Δ Á≈ Óπ‹æ√Ó≈ √Δ, È∂ ¡≈͉∂ ÍÂΔ ÂØ∫ ‹Ω‘
’È ÁΔ «¬‹≈˜Â Ó≥◊Δ, «’¿∞∫«’ ¿∞‘ ¿∞√ ÁΔ «¬‹≈˜Â
ÂØ∫ «ÏȪ Ó ÚΔ È‘Δ∫ √’ÁΔ √Δ, ¿∞√ ÂØ∫ ¤∂ÂΔ Ï≈¡Á
¿∞√ È∂ √º⁄ ¡Â∂ fi»·, ËÓ ¡Â∂ ¡ËÓ «Ú⁄’≈ ‹≥◊
Ï≈∂ «¬’ ÒßÓ≈ Ì≈Ù‰ «ÁºÂ≈ ¡Â∂ √Ó»«‘’ √ÂΔ ˘ √º⁄
¡Â∂ ËÓ Á≈ √Â≈ Áº«√¡≈Õ
«Î ¡÷Δ ”Â∂, √≈‘ Ø’‰ Ú≈Ò∂ Ù≈‡ «Úº⁄, Áπ◊≈
Ó≈Â≈ Úª◊ Ò≈Ò ’ºÍ«Û¡ª «Úº⁄ √æ‹Δ¡ª √À∫’Û∂ ¡Ωª
‹Ω‘ ÁΔ ¡º◊ «Úº⁄ ’∞ºÁ ◊¬Δ¡ª, ‹ÁØ∫ «’ ‹Èø±ÈΔ
Óπ√ÒÓ≈È ÷ÒÈ≈«¬’ ¿∞È∑ª Á∂ √≈‘Ó‰∂ √Δ ¡Â∂ ¿∞‘
ÊÊ≈¿∞∫Á≈ √≥◊ΔÂ, «‹√ «Úº⁄ «¬’ Â≈È∂ «‹≥ÈΔ Â≈’Â
√ΔÕ «¬√ Ù≈‡ È∂ ÁÙ’ª ˘ Ø¡ÏÁ≈ „≥◊ «¬√ ¡ÓÒ
ÁΔ ÙÒ≈ÿ≈ ’È Ò¬Δ ÌÓ≈ «Ò¡≈Õ √ÃΔ Ó≈È ‹Δ, ‹∂
«¬‘ √ÂΔ ¡Â∂ ‹Ω‘ ÁΔ Ú«‚¡≈¬Δ È‘Δ∫ ª ÓÀ˘ √º⁄Óπº⁄
È‘Δ∫ ÍÂ≈ «’ «¬‘ ’Δ ‘ÀÕ
ÓÀ∫ Â∞‘≈‚≈ ¡≥ Á∂÷ ’∂ Ï‘π Ï∂⁄ÀÈ Ó«‘√»√ ’ΔÂ≈Õ
«¬’ ◊ÌÚÂΔ ¡Ω ¡Â∂ ¤Ø‡Δ «‹‘Δ ’∞ÛΔ ˘ ¡º◊ «Úº⁄
‹ªÁ∂ Á∂÷ ’∂ ÓÀ˘ ¡≈Í‰Δ ‘Ø∫Á È‹≈«¬˜ Òº◊Δ, «’¿∞∫«’
ºÏ È≈ ’∂ ‹∂ Ó∂∂ È≈Ò ’∞fi ¡Ì≈◊≈ Ú ‹≈Ú∂ ª ÓÀ∫
¿∞√ ¡º◊ ÁΔ ÷≈¬Δ ÂØ∫ Ï≈‘ «‘‰ Ò¬Δ ‹Ø ’∞fi ÚΔ Ó∂∂
Úº√ ”⁄ ‘Ø«¬¡≈ ’ª◊Δ, Ì≈Ú∂∫ «¬√ Á≈ ¡Ê √≈Δ ¿∞Ó
Ò¬Δ «÷Ò‹Δ Ú◊∂ Á«≥Á∂ ÁΔ ◊∞Ò≈Ó Ï‰ ’∂ È≈ «‘‰≈
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
ÍÚ∂Õ ¿∞√ Ú∂Ò∂ ÓÀ∫ Ó«‘√»√ ’ΔÂ≈ «’ Ó∂∂ ÚæÒØ∫ ÓΩ ÁΔ Êª
«˜≥Á◊Δ ˘ ⁄π‰È≈ ◊Ò √ΔÕ ‹Δ‰ ÁΔ ÷≈«‘Ù º÷‰≈
◊Ò √ΔÕ √ÃΔ Ó≈È ‹Δ, «¬‘ ‘À «√ÈÓ∂ ÁΔ Â≈’ÂÕ
÷≈√ ÂΩ ”Â∂ Â∞‘≈‚≈ «√ÈÓ≈ Íz∂‰≈Ó¬Δ, Ú∂◊Ó¬Δ
¡Â∂ Ù’ÂΔÙ≈ÒΔ ‘ÀÕ «¬‘ ÁÙ’ª ˘ Ì≈ÚÈ≈Úª Á∂
¿∞Â≈Úª-⁄Û∑≈Úª «Úº⁄ «Ò‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ «¬‘ √Ø⁄ ”Â∂
¡√ Í≈ √’Á≈ ‘À, «¬√ Ò¬Δ √ÃΔ Ó≈È ‹Δ Â∞‘≈˘ Â∞‘≈‚∂
Ò¬Δ ¡≈Í‰Δ «ÎÒÓ «Úº⁄ Í∂Ù ’ΔÂΔ ¡Â∂ ’‘Δ ‘Ø¬Δ ◊ºÒ
Ò¬Δ «˜≥Ó∂Ú≈ ‘؉≈ ˜»Δ ‘ÀÕ
Ï‘∞ ‘Δ ÓπÙ’Ò È≈Ò ’∞fi Ì≈ÂΔ √πË≈’ª ¡Â∂
√»«Ï¡ª ÁΔ¡ª «Ïz«‡Ù ’≈ÒØÈΔ¡Ò √’≈ª ¡Â∂ «¡≈√ÂΔ
√’≈ª È∂ AHBI ¡Â∂ AHFA «Ú⁄’≈ ¡≈͉∂ ÎÀ√«Ò¡ª
È≈Ò √ÂΔ ˘ ÷ÂÓ ’ΔÂ≈ ¡Â∂ «¬√ ˘ ‹∞Ó ’≈ «ÁºÂ≈Õ
«¬√ ÂØ∫ ¡º◊∂ ‹≈ ’∂ ¡≈˜≈Á Ì≈ «Úº⁄ AIHH «Úº⁄
Í≈√ ‘ج∂ √ÂΔ ÍzΔÚÀÈÙÈ ¡À’‡ È∂ √ÂΔ «Úº⁄ ÓÁÁ ’È,
«¬√ Ò¬Δ Ù«‘ Á∂‰ ¡Â∂ «¬√ ˘ Ú«‚¡≈¿∞‰ ˘ ‹∞Ó
Ó≥«È¡≈Õ «¬√ ¡Ω «ÚØËΔ Óπ‹Ó≈È≈ Δ ˘ «ÏȪ
√Ø⁄∂-√Ófi∂ Ú«‚¡≈¿∞‰ Á∂ ¡≈͉∂ ¡ÓÒ Ò¬Δ Â∞‘≈˘
‹∞¡≈Ï Á∂‰≈ ͬ∂◊≈, √ÃΔ Ó≈È ‹ΔÕ «‡’‡ ÷ΔÁ ’∂ «ÎÒÓ
Á∂÷‰ Ú≈Ò∂ «¬’ ÁÙ’ Ú‹Ø∫ ÓÀ˘ Â∞‘≈˘ «¬‘ Íπº¤‰ Á≈
¡«Ë’≈ ‘À, Â∞√Δ∫ «¬‘ «’Ú∂∫ ¡Â∂ «’¿∞∫ ’ΔÂ≈Õ
Â∞√Δ∫ «¬√ ◊ºÒ ÂØ∫ √π⁄∂ ‘Δ ‘ØÚØ◊∂ «’ «¬≥‚Δ¡≈ Á∂
¡≈Ëπ«È’ «¬«Â‘≈√ «Úº⁄ ‹Ω‘ Ú◊Δ¡ª ‘Ø ÿ‡È≈Úª
Ú≈ÍΔ¡ª ‘ÈÕ «¬≥‚Δ¡≈ ¡Â∂ Í≈«’√Â≈È ÁΔ ÷»ÈΔ Ú≥‚
√Ó∂∫ GE,@@@ Á∂ ’ΔÏ ¡Ωª È≈Ò ÏÒ≈Â’≈ ‘Ø«¬¡≈
√Δ, ¡◊Ú≈ ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª √È ¡Â∂ Á»‹∂ ËÓª Á∂
ÓÁª ÚæÒØ∫ ◊ÌÚÂΔ ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª √ÈÕ ¡Ωª ÚæÒØ∫
¡≈Í‰Δ Ó˜Δ È≈Ò ¡Â∂ Á»«‹¡ª ÁΔ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò
¡≈ÂÓ-‘º«Â¡≈Úª ’È ÁΔ¡ª ’¬Δ ÿ‡È≈Úª Ú≈ÍΔ¡ª
√È, ’¬Δ ’∂√ª «Úº⁄ “Á»‹∂ ËÓª” Á∂ ÓÁª ÚÒØ∫ ¤Ø‘∂ ‹≈
√’‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ÍÂΔ¡ª ¡Â∂ Ï≈ͪ È∂ ÷πÁ ¡≈Í‰Δ¡ª
ÍÂÈΔ¡ª ¡Â∂ ËΔ¡ª Á∂ «√ Úº„∂ √ÈÕ
Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ·Ø¡≈ ÷≈Ò√≈ Á∂ Á≥«◊¡ª ÂØ∫ Ï⁄ ‹≈‰
Ú≈Ò∂ ÏΔ Ï‘≈Áπ «√≥ÿ È∂ ¡Ωª ÚæÒØ∫ «Í≥‚ Á∂ ÷»‘ «Úº⁄
¤≈Òª Ó≈ ’∂ ¡≈ÂÓ-‘º«Â¡≈Úª ’È Á∂ «¬’ «ÁzÙ Á≈
Úȉ ’ΔÂ≈ ‘ÀÕ ¿∞√ Á≈ ’«‘‰≈ ‘À «’ ¡ºË∂ ÿ≥‡∂ «Úº⁄
‘Δ ÷»‘ Ì «◊¡≈ √ΔÕ ¿∞μÍ Ú≈ÒΔ¡ª ¡Ωª Ï⁄ ◊¬Δ¡ªÕ
¿∞√ ÁΔ Óª ÚΔ Ï⁄ ◊¬ΔÕ AIIH «Úº⁄ dd
23 Ó≈⁄-B@AH
 Ó≈⁄ Ó‘ΔÈ∂ Á∂ Ù‘ΔÁ
¿π‘È∂∫ Ô∂‘ «¯’ ˛ ‘ÁÓ È¬Δ Â˜-¬∂-‹Î≈ «’¡≈ ˛
‘Ó∂ Ô∂‘ ÙΩ’ ˛ Á∂÷∂∫, «√ÂÓ ’Δ «¬ø‘≈ «’¡≈ ˛Õ
Ó≈⁄, Á∂Ù ÁΔ ¡≈˜≈ÁΔ Á∂ √ø◊≈Ó Á∂ Ó‘ªÈ≈«¬’
Ù‘ΔÁ-¬∂-¡≈˜Ó √. Ì◊ «√øÿ, ≈‹◊π» ¡Â∂ √π÷Á∂Ú
ÁΔ Ù‘≈Á Á≈ Ó‘ΔÈ≈ ‘Δ È‘ƒ, ϺÏ ¡’≈ÒΔ Ò«‘ Á∂
F ¡≈˜≈ÁΔ √ø◊≈ÓΔ¡ª ˘ ‘ØÒΔ Á∂ «ÁÈ Îª√Δ ¿πμÂ∂
Ò‡’≈¿π‰ Á≈ Ó‘ΔÈ≈ ÚΔ ˛, È’√ÒÏ≈ÛΔ Ò«‘ Á∂ Ù‘ΔÁ
√≈ÊΔ ‹ÀÓÒ «√øÿ ͺ‚≈, ¡ÚÂ≈ Í≈Ù, ‘Á∂Ú ÏºÏ» ÁΔ
Ù‘≈Á Á≈ Ó‘ΔÈ≈ ÚΔ ˛Õ
Ù‘ΔÁ Ì◊ «√øÿ «¬º’ «Ú¡’ÂΔ È≈ ‘Ø «’ «¬º’
Ò«‘ Á≈ Ȫ¡ ‘Ø «ÈÏ«Û¡≈, ¿π√ÁΔ «Ú⁄≈Ë≈’ ¡Â∂
≈‹ÈΔÂ’ ÍÃͺ’Â≈ ‘Δ √Δ ‹Ø ¿π√˘ ‹ø◊∂-¡≈˜≈ÁΔ Á∂
≈‘ ¡‚ØÒ ¡º◊∂ ÚË«Á¡ª Ϊ√Δ Á∂ Â÷Â∂ º’ ÒÀ ◊¬ΔÕ
¿π√Á∂ Í«Ú≈ ÁΔ ¡≈˜≈ÁΔ ÁΔ ÒÛ≈¬Δ «Úº⁄ ¡ºËΔ √ÁΔ
ÁΔ Á∂ ‰ ˛, ¿π √ Á∂ Á≈Á≈ ¡‹È «√ø ÿ ÏÂ≈ÈÚΔ
√≈Ó≈‹Δ¡ª «ıÒ≈¯ ‹»fiÁ∂ ‘∂, «ÍÂ≈ «’ÙÈ «√øÿ, ⁄≈⁄≈
¡‹Δ «√øÿ, ⁄≈⁄≈ √ÚÈ «√øÿ ¡Â∂ «Î ıπÁ Ì◊Â
«√øÿ È∂ Á∂Ù ÁΔ ¡≈˜≈ÁΔ ÁΔ ÒÛ≈¬Δ ÁΔ ÙÓ∑ª ΩÙÈ º÷‰
Ò¬Δ ¿π√ «Úº⁄ ¡≈͉≈ ı»È Ï≈«Ò¡≈Õ AC ¡ÍÃÀÒ AIAI
˘ ¡ø«ÓÃÂ√ «Úº⁄ ‹«Ò∑¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈ˆ ’ª‚ Ú≈Í«¡≈
«‹√ «Úº⁄ √À∫’Û∂ «ÈÁØÙ Ì≈ÂΔ Ó≈∂ ◊¬∂Õ «¬√ ’ª‚
dd ¤ÍΔ “ÁΔ ¡Á √≈¬Δ‚ ¡≈Î
√≈¬ΔÒÀ∫√” ÁΔ Ò∂÷’≈ Ô≈Á ’’∂ Áæ√ÁΔ ‘À «’ «√≥ÿ ¡≈͉Δ
Óª ÚæÒØ∫ ¡≈Í‰Δ Ï⁄ÁΔ «˜≥Á◊Δ Ò¬Δ «˜≥Á≈ «‘‰ ’≈È
ÙÓ Ó≥ÈÁ≈ √ΔÕ «¬‘ Ì≈ÂΔ «¬«Â‘≈√ Á∂ ’≈Ò∂ Í≥«È¡ª
ÁΔ ◊ºÒ ‘À ¡Â∂ «¬√ ˘ ÙÓ, «ÿ‰≈, ¿∞Á≈√Δ, ÍπÈ-
«Ú⁄≈, √≥Ú∂ÁÈÙΔÒÂ≈, √»÷ÓÂ≈ È≈Ò Ô≈Á ’È≈
⁄≈‘ΔÁ≈ ‘À, È≈ «’ «ÏȪ √Ø⁄Δ-√ÓfiΔ √È√ÈΔ÷∂‹
Ú«‚¡≈¬Δ È≈ÒÕ Ú≥‚ ÁΔ¡ª «¬‘ Áπ÷ªÂ’ ’‘≈‰Δ¡ª ÚΔ
Â∞‘≈‚Δ «ÎÒÓ “ÍÁÓ≈Ú” Á≈ ÿº‡ ˜≈‘ √≥ÁÌ ‘ÈÕ
«Ó√‡ Ì≥√≈ÒΔ, ÓÀ∫ ÙªÂΔ È≈Ò ◊ºÒ ÷ÂÓ ’ª◊Δ,
’≈ÓÈ≈ ’ÁΔ ‘ª «’ Â∞√Δ∫ «‹√ Â∑ª ÁΔ¡ª «ÎÒÓª
ω≈¿∞‰≈ ⁄≈‘∞Á ≥ ∂ ‘Ø, ¿∞√ Â∑ª ÁΔ¡ª Ï‘∞ √≈Δ¡ª «ÎÒÓª
ω≈˙ ¡Â∂ Â∞‘≈˘ ¿∞Ȫ∑ ˘ ÙªÂÓ¬Δ Ó≈‘ΩÒ «Úº⁄ ω≈¿∞‰
¡Â∂ «ÒΔ˜ ’È ÁΔ «¬‹≈˜Â ‘ØÚ∂; Â∞‘≈‚∂ ¡Á≈’≈,
Â∞‘≈‚∂ ÍzØ«‚¿±√, Â∞‘≈‚∂ √‡»‚Δ˙ ¡Â∂ Â∞‘≈‚∂ ÁÙ’
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Á≈ Ì◊ «√øÿ Á∂ Ï≈Ò ÓÈ ¿πμÂ∂ ‚»øÿ≈ ¡√ «Í¡≈Õ
Ì◊ «√øÿ ¿π√ √Ó∂∫ AB √≈Òª Á≈ √ΔÕ «¬‘ Í≥‹≈Ï ¡øÁ
Úº‚Δ ‹ÈÂ’ Ò≈ÓÏøÁΔ Á≈ √≈Ò √ΔÕ
ÈÚøÏ AIBA «Úº⁄ Ó‘≈ÂÓ≈ ◊ªËΔ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ
«Úº⁄ Á∂Ù ¡øÁ È≈-«ÓÒÚÂÈ ¡øÁØÒÈ ⁄Ò≈«¬¡≈
«◊¡≈, «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ˘ ÍÛ≈¬Δ «Â¡≈◊ ’∂ «¬√ «Úº⁄
Ù≈«ÓÒ ‘؉ Ò¬Δ ¡≈«÷¡≈ «◊¡≈Õ
Ì◊ «√øÿ ¿π√ √Ó∂∫ ‚Δ.¬∂.ÚΔ. √’»Ò ÁΔ Á√Úƒ
‹Ó≈ «Úº⁄ ÍÛ∑Á≈ √Δ ‹Ø ÍÛ∑≈¬Δ ¤º‚ ’∂ ’ΩÓΔ Ò«‘
«Úº⁄ ’πºÁ «Í¡≈ Í Ó‘≈ÂÓ≈ ◊ªËΔ È∂ «Ú⁄’≈Ø∫ ‘Δ «¬‘
¡øÁØÒÈ Ú≈Í√ ÒÀ «Ò¡≈, «‹√Á≈ ‘Ø Á∂Ù Ì◊ª Úª◊
Ì◊ «√øÿ ¿πμÂ∂ ÚΔ Úº‚≈ ¡√ «Í¡≈Õ AIBB «Úº⁄ Á∂Ù
Ì◊ª È∂ Ò‘Ω ÈÀÙÈÒ ’≈Ò‹ ÷Ø‘«Ò¡≈ «‹ºÊ∂ «’Â≈Ϫ
˘ ÍÛ∑È ÿØ÷‰, «Ú«◊¡≈È’ √Ø⁄, ÈÚ∂∫ «Ú⁄≈ª ˘
¡ÍÈ≈¿π‰ ¡Â∂ Á∂Ù Á∂ ‘≈Ò≈ Á∂ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’È Á∂
„ø◊ «√÷≈¬∂ ‹ªÁ∂ √ÈÕ «¬ºÊ∂ ‘Δ Ì◊ «√øÿ ÁΔ ÓπÒ≈’≈Â
‘Ó‹Ó≈ÂΔ Ú‹Ø∫ √π÷Á∂Ú È≈Ò ‘جΔÕ
AIBC-BD «Úº⁄ Ì◊ «√øÿ ÿ ¤º‚ ’∂ ’≈ÈÍπ
⁄Ò∂ «◊¡≈Õ ¿πÊ∂ ¿π‘ ◊‰∂Ù Ùø’ «Ú«Á¡≈ÊΔ ’ØÒ
ËÓ’Δ¡ª ¡Â∂ Ì≥ÈÂØÛ ÂØ∫ √πº«÷¡Â «‘‰Õ ÓÀ∫ Â∞‘≈‚∂
Íz◊‡≈Ú∂ ÁΔ ¡˜≈ÁΔ Ò¬Δ ‡ØÒª (¡≈ÈÒ¬ΔÈ ÒÛÈ ¡Â∂
Â≥◊ ’È Ú≈«Ò¡ª) ¡Â∂ ‡ÀÒΔ«Ú˜È Á∂ «‡ºÍ‰Δ’≈ª
È≈Ò ÒÛÈ Á≈ Ú≈¡Á≈ ’ÁΔ ‘ª, Í ÓÀ∫ Â∞‘≈˘ ¿∞√
’Ò≈ Ï≈∂ √Ú≈Ò Íπ¤º ‰ Á≈ ÚΔ Ú≈¡Á≈ ’ÁΔ ‘ª, «‹‘ÛΔ
’Ò≈ Â∞√Δ∫ ‹ÈÂ≈ Ò¬Δ Ï‰≈¿∞∫Á∂ ‘ØÕ «¬√ √Ó∂∫ ÁΩ≈È
¡≈˙ ¡≈ͪ ¿∞ÓΔÁ ’Δ¬∂ «’ «’√∂ ÚΔ ’ÈΔ √ÀÈ≈ ‹ª
«’√∂ ÓÈΔ √ÀÈ≈ Á∂ «’√∂ ‹Èø±ÈΔ ÓÀ∫Ï ˘ «¬‘ Ó≥◊ ’È
Á≈ «Ú⁄≈ È≈ ¡≈¬∂ «’ √ÂΔ ÁΔ Δ ˘ ‹∞Ó Á∂ ÿ∂∂
«Úº⁄Ø∫ Ï≈‘ ’º«„¡≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ‘ÀÕ
√º⁄∂ «ÁÒØ∫,
√Ú≈≈ Ì≈√’
«˜≥Á◊Δ ÁΔ ÷≈«‘ÙÓ≥Á
(ÈÚª ˜Ó≈È≈ ÂØ∫ ËøÈÚ≈Á √«‘Â)
(¡≥◊∂˜Δ ÂØ∫ ¡È∞ : √π÷Ú≥ ‘∞≥ÁÒ)
24 Ó≈⁄-B@AH
“ÍÃÂ≈Í” ¡ıÏ≈ «Úº⁄ ¡‰‹≈‰ ÁΔ Â∑ª ’øÓ ’È Òº◊
«Í¡≈Õ ¿πÊ∂ ¿π√ÁΔ ÓπÒ≈’≈ Ïπ‡’∂ÙÚ ÁºÂ, «ÙÚ ÚÓ≈,
‹ÀÁ∂Ú ’Í», ≈Ó ÍÃ√≈Á «Ï√«ÓÒ, ⁄øÁ Ù∂÷ ¡≈˜≈Á
È≈Ò ‘Ø ◊¬ΔÕ ‹ÁØ∫ Ì◊ «√øÿ ’≈ÈÍπ √Δ ¿π√ √Ó∂∫ ‘ØÒΔ
Ú≈Ò∂ «ÁÈ ÏÂ≈ÈÚΔ ‘’»Ó È∂ ¡≈˜≈ÁΔ ÁΔ ÒÛ≈¬Δ
ÒÛÈ Ú≈Ò∂ ϺÏ ¡’≈ÒΔ Ò«‘ Á∂ F ϺÏª ˘ Ϊ√Δ Á∂
«ÁºÂΔ Í «¬√ «ÁÈ ÒØ’ «¬º’-Á»‹∂ Á∂ ¿πμÂ∂ ◊πÒ≈Ò √πº‡
’∂ ‘ØÒΔ Á≈ «Â¿π‘≈ ÓÈ≈¿π‰ «Úº⁄ Ó◊È ‘∂ «‹√ ÂØ∫
ÍÃÌ≈«Ú ‘Ø ’∂ Ì◊ «√øÿ È∂ “ÍÃÂ≈Í” ¡ıÏ≈ «Úº⁄
“‘ØÒΔ Á∂ «ÁÈ ı»È Á∂ «¤º‡∂” Ò∂÷ «Ò«÷¡≈Õ
’≈ÈÍπ ÂØ∫ Í≥‹≈Ï Í«Á¡ª Ì◊ «√øÿ ÈÚƒ
‹ºÊ∂ÏøÁ’ √Ø⁄ ÒÀ ’∂ ¡≈«¬¡≈Õ ¿π√È∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ
Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√ Ô»ÈΔ¡È ¡Â∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ÁΔ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ
ÈΩ‹Ú≈È Ì≈ √Ì≈ ω≈¬Δ¡ªÕ I ¡◊√ AIBE ˘
«‘øÁπ√Â≈È «ÍÏ«Ò’È ¡À√Ø√Δ¬∂ÙÈ Á∂ ’≈’ØΔ «Ú÷∂
√’≈Δ ÷˜≈È≈ ´º‡‰ È≈Ò ≈Ó ÍÃ√≈Á «Ï√«ÓÒ ¡Â∂
Á»√∂ √≈ÊΔ ÎÛ∂ ◊¬∂, ⁄øÁ Ù∂÷ ¡≈˜≈Á Ì»ÓΔ◊ ‘Ø
◊¬∂Õ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ ÁΔ Óπº÷ «˜øÓ∂Ú≈Δ Ì◊ «√øÿ ¿πμÂ∂ ÍÀ
◊¬ΔÕ Ì◊ÚÂΔ ⁄È ÚØ‘≈ Á∂ ÓÙÚ∂ ”Â∂ Ì◊ «√øÿ È∂
‹ºÊ∂ÏøÁΔ Á≈ Ȫ¡ «‘øÁØ√Â≈È √ØÙ«Ò√‡ «ÍÏ«Ò’È
¡À√Ø√Δ¬∂ÙÈ º÷Á∂ «¬√Á≈ ¡ø«ÂÓ «ÈÙ≈È≈ √Ó≈‹Ú≈Á
«Óº«Ê¡≈Õ Ì◊ «√øÿ «’ÂΔ ¡ıÏ≈ Á∂ √øÍ≈Á’Δ ÏØ‚
«Úº⁄ ‘∂Õ Ó¬Δ AIBG «Úº⁄ «’ÂΔ ¡ıÏ≈ «Úº⁄ Ì◊Â
«√øÿ ÚºÒØ∫ ’≈’ØΔ Á∂ ÚΔª È≈Ò ‹≈‰-ͤ≈‰ Ò∂÷ «Ò÷‰
¿πÍø ¿π√ÁΔ «◊ÃÎÂ≈Δ ‘Ø ◊¬ΔÕ
AG ÈÚøÏ AIBH ˘ √≈¬ΔÓÈ ’«ÓÙÈ Á∂ «ÚØË
«Úº⁄ Óπ˜≈‘∂ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ ’«Á¡ª ÍπÒΔ√ Ò≈·Δ⁄≈‹
È≈Ò Ò≈Ò≈ Ò≈‹Í ≈¬∂ ÁΔ ÓΩ ‘Ø ◊¬ΔÕ «‹√ È≈Ò
Ì≈ÂΔ ÒØ’ª «Úº⁄ ‚ ¡Â∂ √«‘Ó Á≈ Ó‘ΩÒ Ï‰ «◊¡≈Õ
«¬√ ‚ ¡Â∂ √«‘Ó ˘ ÒØ’ª «Úº⁄Ø∫ Á» ’È Ò¬Δ ¡ø◊∂˜
ÍπÒΔ√ ¡¯√ √ª‚√ Á≈ Ò‘Ω «Ú÷∂ ’ÂÒ ’ «ÁºÂ≈
«◊¡≈Õ AIBI «Úº⁄ ¡ø◊∂˜ ‘≈’Ó ÍÏ«Ò’ √∂Î‡Δ «ÏºÒ
¡Â∂ ‡∂‚ «‚√«Í¿»‡ «ÏºÒ Ú◊∂ ‹≈Ï ’≈Ò∂ ’≈˘È
«Ò¡≈ ’∂ «’ÂΔ¡ª ÁΔ¡ª ‹ºÊÏ ∂ Á
ø Δ¡ª ˘ ÁÏ≈¿π‰≈ ⁄≈‘πÁ
ø ∂
‘ÈÕ «¬√Á∂ «ÚπºË Ì◊ «√øÿ ¡Â∂ Ïπ‡’∂ÙÚ ÁºÂ È∂
«ÁºÒΔ «Ú÷∂ ’ΩÓΔ ¡√À∫ÏÒΔ «Úº⁄ ÏøÏ √πº«‡¡≈ «‹ºÊ∂ Ì◊Â
«√ø ÿ È∂ “«¬È’Ò≈Ï-«˜ø Á ≈Ï≈Á, √≈Ó≈‹Ú≈Á-
ÓπÁ≈Ï≈Á” Á≈ ¡«‘Ó Ì≈Ú¡ÊΔ È≈¡≈ «ÁºÂ≈Õ ÁØȪ
˘ «◊ÃÎÂ≈ ’ «Ò¡≈ «◊¡≈Õ ÔØ‹È≈ «‘ Ì◊ «√øÿ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
È∂ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ Á∂ ÍÃ⁄≈ Ò¬Δ ¡Á≈Ò ˘ Óø⁄ Ú‹Ø∫ Ú«Â¡≈
«‹√ È≈Ò ¡ıÏ≈ª ≈‘ƒ Á∂ Ù ¡Â∂ «ÚÁ∂ Ù «Úº ⁄
«‘øÁ√
Ø Â≈È «ÍÏ«Ò’È √Ó≈‹Ú≈ÁΔ ¡À√√ Ø Δ¬∂ÙÈ ÁΔ √Ófi
Â∂‹Δ È≈Ò ÎÀÒ ◊¬Δ, G ¡’»Ï AIC@ ˘ Ì◊ «√øÿ
≈‹◊π», √π÷Á∂Ú ˘ ◊Ø∂ ‘≈’Óª È∂ Ϊ√Δ ÁΔ √˜≈ √π‰≈
«ÁºÂΔÕ ‹∂Ò∑ «Úº⁄ ≈‹ÈΔ«Â’ ’ÀÁΔ¡ª Á∂ ‘º’ª Ò¬Δ
√øÿÙ ’ΔÂ≈Õ ‹»È AIBI ÂØ∫ ‘º’ª ÷≈Â Ìπº÷ ‘ÛÂ≈Ò
⁄ºÒΔÕ AC √ÂøÏ AIBI ˘ Ìπº÷ ‘ÛÂ≈Ò ÁΩ≈È ‹«ÂøÁ
È≈Ê Ù‘ΔÁ ‘Ø ◊¬∂Õ ‹∂Ò∑ «Úº⁄ «‘ø«Á¡ª ÁπÈΔ¡ª ÁΔ¡ª
«¬È’Ò≈ÏΔ Ò«‘ª ¡Â∂ ¡≈◊»¡ª Ï≈∂ ÍÛ∑≈¬Δ ’ΔÂΔ
«‹√Á≈ ¿π√ ÚºÒØ∫ ‹∂Ò∑ ¡øÁ «Ò÷Δ ◊¬Δ Ì◊ «√øÿ ÁΔ
‹∂Ò∑ ‚≈«¬Δ «Úº⁄Ø∫ ÍÂ≈ Òº◊Á≈ ˛Õ
¿π‘ «’‘ÛΔ¡ª ◊ºÒª ‘È ‹Ø Ì◊ «√øÿ ˘ Á∂Ù ÁΔ
¡≈˜≈ÁΔ Á≈ Ó‘ªÈ≈«¬’ ω≈™ÁΔ¡ª ‘ÈÕ ‹≈‰’≈Δ
Á∂ ͺË ¿πμÂ∂ ¡Â∂ √øÿÙÙΔÒÂ≈ ÁΔ «⁄‰◊ Ï≈∂ ¿π√Á≈
«¬«Â‘≈√’ Í«Ú≈’ «Í¤Ø’Û, ¿π√Á≈ ¡≈͉≈ ¡«Ë¡ÀÈ
’øÓ ’Á≈ ‘ÀÕ Ù‘ΔÁ ’Â≈ «√øÿ √≈Ì≈ Á≈ √øÿÙÙΔÒ
‹ΔÚÈ ¡Â∂ ’πÏ≈ÈΔ Ì◊ «√øÿ ˘ ÍÃ∂« ’ÁΔ ˛Õ
Ì◊ «√øÿ È∂ ÓÀ∫ È≈√«Â’ «’™ ‘ª?, ÏøÏ Á≈ ÎÒ√¯≈,
√π÷Á∂Ú ˘ ıÂ, ¡¤»Â Á≈ √Ú≈Ò, ÏØÒ∂ ’øȪ ˘ √π‰≈¿π‰
Ò¬Δ, √≈˘ ◊ØÒΔ È≈Ò ¿π‚≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂ ¡≈«Á ¿πμ⁄-Í≈¬∂
Á∂ ’¬Δ Ò∂÷ «Ò÷∂Õ
Ó‘≈ÂÓ≈ ◊ªËΔ, Í≥‚ ‹Ú≈‘Ò≈Ò È«‘» ¡Â∂
Ì◊ «√øÿ ”Â∂ √≈ÊΔ¡ª Á∂ ¿πÁ∂Ù ÚΔ Úº÷∂ √È ¡Â∂
¿πÁ∂Ùª ÁΔ Í»ÂΔ Ò¬Δ √Â∂ ÚΔ Úº÷Ø-Úº÷Õ Ì◊ «√øÿ
¡Â∂ √≈ÊΔ Í»È √Ú≈‹ Á≈ È≈‘≈ Á∂ ‘∂ √È ‹Á«’
’ª◊√ Í≈‡Δ ¡ø◊∂˜ª ’ØÒØ∫ ’≈¯Δ √Ó∂∫ º’ “¡ËΔÈ
≈‹” ÁΔ Óø◊ ’ÁΔ ‘ΔÕ ’ª◊√ Í≈‡Δ ÙªÂΔ Á≈
ÍÃ⁄≈ ’’∂ ÏÂ≈ÈÚΔ ‘’»ÓÂ Ò¬Δ „≈Ò Ï‰ÁΔ ‘Δ
ÒØ’ª ÁΔ ÌÚƒ ÙÓ»ÒΔ¡Â Á∂ Ï≈Ú‹»Á Ó‘≈ÂÓ≈ ◊ªËΔ
È∂ È≈-«ÓÒÚÂÈ ¡øÁØÒÈ Ú≈Í√ «Ò¡≈Õ Ì◊ «√øÿ
Â∂ √≈ÊΔ¡ª È∂ ¡ø◊∂˜ª ˘ ‘«Ê¡≈ÏøÁ ÿØÒ ≈‘ƒ Á∂Ù
«Úº⁄Ø∫ ’º„‰ Ò¬Δ «‘øÁØ√Â≈È √ØÙ«Ò√‡ «ÍÏ«Ò’È
¡≈ÓΔ Ï‰≈¬ΔÕ Í≥‚ ȫ‘» Á≈ «¬‘ ’«‘‰≈ «’ Ì◊Â
«√øÿ ¿πμÂΔ Ì≈ Á≈ ÒΔ‚ √Δ, ·Δ’ È‘ƒÕ Ì◊Â
«√øÿ ’ΩÓΔ ÍºË Á≈ ÒΔ‚ ω ¸º’≈ √ΔÕ ÚΔ‘Úƒ √ÁΔ Á∂
⁄≈ÒΔ«Ú¡ª «Úº⁄ ÏÂ≈ÈÚΔ «‘øÁØ√Â≈È ÁΔ¡ª I √»Ï≈¬Δ
√’≈ª È∂ ¡ø◊∂˜Δ ¡Â∂ A@ ‘Ø Ì≈Ù≈Úª «Úº⁄ Ì◊Â
«√øÿ Ï≈∂ AE@ ÍÃ’≈ÙÈ≈Úª ‹Ï ’ΔÂΔ¡ªÕ «¬‘ «‘øÁΔ
25 Ó≈⁄-B@AH
¡Â∂ ¡ø◊∂˜Δ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ¿πÁ», Í≥‹≈ÏΔ, Ïø◊Ò≈,
Â≈«ÓÒ, «√øËΔ, ’øÈÛ, ◊π‹≈ÂΔ, Â∂Ò◊» ¡Â∂ Ó≈·≈
«Úº⁄ ÚΔ √ÈÕ Áº÷‰Δ Ì≈ Á∂ Í∂Δ¡ È∂ ¡≈͉∂
√ÍÂ≈«‘’ ͺÂ “’π‚¬Δ ¡≈√” «Úº⁄ Ì◊ «√øÿ Á≈
Ò∂÷ BB-BI Ó≈⁄ AICA Á∂ ¡ø’ «Úº⁄ “ÓÀ∫ È≈√«Â’
«’™ ‘ª”” ¤≈«Í¡≈ √ΔÕ «¬ºÊ∂ «¬‘ ÚΔ «˜’ÔØ◊ ˛ «’
ÎÚΔ AICA ˘ ⁄øÁ Ù∂÷ ¡≈˜≈Á, Ì◊ «√øÿ,
≈‹◊π  » ÁΔ Îª√Δ ÁΔ √˜≈ º Á ’Ú≈¿π ‰ Ò¬Δ
«¬Ò≈‘≈Ï≈Á «Ú÷∂ Í≥‚ ‹Ú≈‘Ò≈Ò È«‘» ˘ «ÓÒ∂ √ÈÕ
«¬‘Ȫ ¥ªÂΔ’≈Δ¡ª ÁΔ Îª√Δ ÁΔ √˜≈ ª ºÁ È‘ƒ
‘Ø¬Δ Í Í≥‚ ȫ‘» ˘ «ÓÒ‰ ÂØ∫ ’πfi √Ó∂∫ Ï≈¡Á
ÏÂ≈ÈÚΔ ÍπÒ√ È∂ ¡ÀÒÎÀμ‚ Í≈’ «¬Ò≈‘≈Ï≈Á «Úº⁄
⁄øÁ Ù∂÷ ˘ ◊ØÒΔ¡ª Ó≈’∂ Ù‘ΔÁ ’ «ÁºÂ≈ √ΔÕ
ˆÁ Ò«‘, ϺÏ ¡’≈ÒΔ Ò«‘, Ì◊ «√øÿ Â∂
√≈ÊΔ¡ª ÁΔ ¥ªÂΔ’≈Δ Ò«‘ «’ÂΔ Ò«‘ ÁΔ
«ÈøÂÂ≈ ˘ ¡º◊∂ ÂØ«Á¡ª È’√ÒÏ≈ÛΔ Ò«‘ ¡º◊∂
ÚË ‘Δ ˛Õ È’√ÒÏ≈ÛΔ Ò«‘ «‹√È∂ «Òø◊≈È≈ ÁΔ
ψ≈Ú ÂØ∫ Ï≈¡Á Ì≈ÂΔ «¬È’Ò≈Ï ˘ ¬∂‹ø‚∂ ¿πμÂ∂
«Ò¡ªÁ≈, «¬√ È’√ÒÏ≈ÛΔ Ò«‘ È≈Ò √Ïø«Ë Í≥‹≈Ï Á∂
’¬Δ ¿πμÿ∂ √≈ÊΔ ÚΔ Ó≈⁄ Ó‘ΔÈ∂ «Úº⁄ Ù‘ΔÁ ‘جÕ∂ «¬‘Ȫ
√≈ÊΔ¡ª ˘ ÷≈«Ò√Â≈ÈΔ Á«‘ÙÂ◊Áª È∂ Ù‘ΔÁ ’ΔÂ≈Õ
√≈ÊΔ ‹ÀÓÒ «√øÿ ͺ‚≈ «˜Ò∑≈ ’Í»ÊÒ≈ Á∂ «Í≥‚
ͺ‚≈ ÂØ∫ √ÈÕ Óø‚ Á∂ ¡≈Ï≈Á’≈ª Á∂ Ï∂Á÷ÒΔ «ÚπºË
ÿØÒ, ‚Δ˜Ò ÁΔ ÏÒÀ’ «ÚπºË ÿØÒ, Ϻ√ «’≈¬∂ «Úº⁄
Ú≈Ë∂ «ÚπºË ÿØÒ ¡Â∂ ‘Ø ÒØ’ ÿØÒª ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ ’È
Ú≈Ò∂ √≈ÊΔ Íº‚≈ «’ÂΔ «’√≈È Ô»ÈΔ¡È Á∂ Í«‘Ò∂ √»Ï≈¬Δ
ÍÃË≈È, √Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. (¡ÀÓ-¡ÀÒ) Í≥‹≈Ï Á∂ √»Ï≈ ’Ó∂‡Δ
ÓÀ∫Ï ¡Â∂ Í≈‡Δ Á∂ ‹ÈÂ’ Í⁄∂ «‘≈ÚÒ Á√Â∂ Á∂
√øÍ≈Á’ ÚΔ √ÈÕ ’≈Ó∂‚ ‹ÀÓÒ «√øÿ ͺ‚≈ ˘ AG Ó≈⁄
AIHH ˘ ÷≈«Ò√Â≈ÈΔ Á«‘ÙÂ◊Áª È∂ ◊ØÒΔ Ó≈’∂
Ù‘ΔÁ ’ «ÁºÂ≈ √ΔÕ
√Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. (¡ÀÓ-¡ÀÒ) Á∂ Ú’ Ù‘ΔÁ ‘Á∂Ú
«√øÿ Ϻϻ «˜Ò∑≈ ¡ø«ÓÃÂ√ Á∂ ‘√≈ ¤ΔÈ≈ Á∂ «Í≥‚
√Ï≈‹Íπ∂ Á≈ ÔØË≈ √ΔÕ ’πfi √Óª ÎΩ‹ ÁΔ ÈΩ’Δ ’È
¿π Í ø  ¿π ‘ Í≈‡Δ Ú’ ω «◊¡≈Õ ¿π √ ÁΔ
÷≈«Ò√Â≈ÈΔ Á«‘ÙÂ◊Áª È≈Ò ’¬Δ Ú≈ ‡º’ ‘جΔ,
«‹√ «Úº⁄ ÷≈«Ò√Â≈ÈΔ Ìº‹Á∂ ‘∂Õ ¡ø ÷≈«Ò√Â≈ÈΔ
Á«‘ÙÂ◊Áª È∂ √≈ÊΔ ÏºÏ» ˘ ’≈«¬ª Úª◊»ø ËØ÷∂ È≈Ò
Ù‘ΔÁ ’ «ÁºÂ≈Õ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Íë√ºË ‹πfi≈Ú≈ÁΔ ’ÚΔ ¡ÚÂ≈ Í≈Ù ÁΔ Ù‘ΔÁΔ ÚΔ
Ó≈⁄ Ó‘ΔÈ∂ «Úº⁄ ‘Ø¬Δ √ΔÕ √≈Ò AIHH «Úº⁄ BC Ó≈⁄
Ú≈Ò∂ «ÁÈÕ Á∂Ù ÁΔ È≈◊«’ √»⁄Δ «Úº⁄Ø∫ ¡≈͉≈ Ȫ¡
’‡Ú≈¿π‰ ÁΔ ‹π¡ ’È Ú≈Ò∂ Í≈Ù ˘ ÚΔ ÷≈«Ò√Â≈ÈΔ
Á«‘ÙÂ◊Áª È∂ Ù‘ΔÁ ’ΔÂ≈ √ΔÕ Í≈Ù È∂ Ì◊ «√øÿ
Ï≈∂ «’‘≈ √Δ «’ Ì◊ «√øÿ È∂ Í«‘ÒΔ Ú≈ Í≥‹≈Ï ˘
‹ø◊ÒΔ͉, Í«‘ÒÚ≈ÈΔ Â∂ ‹‘≈Ò ÂØ∫ ÏπºËΔÚ≈Á ÚºÒ
ÓØ « Û¡≈ √ΔÕ Í≈Ù È∂ √’≈Δ ¡Â∂ ÷≈«Ò√Â≈ÈΔ
Á«‘ÙÂ◊ÁΔ «ıÒ≈¯ ’ÒÓ Á∂ ÓØ⁄∂ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ¡À∫‡Δ-
DG Îø‡ ω≈ ’∂ ‹ºÊ∂ÏøÁ’ »Í «Úº⁄ ÚΔ ÒÛ≈¬Δ «ÁºÂΔÕ
Ó≈⁄ Ó‘ΔÈ∂ Á∂ Ù‘ΔÁª ˘ Ô≈Á ’«Á¡ª √≈˘ ‘≈’Óª ÁΔ¡ª
Ï‘π̪ÂΔ ⁄≈Òª ÂØ∫ √π⁄∂ ‘πøÁ∂ ‘ج∂ «¬È’Ò≈ÏΔ Ò«‘ ˘ Â’Û≈
’È Ò¬Δ ¡≈͉≈ ωÁ≈ ÔØ◊Á≈È Í≈¿π‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ «¬‘
‘Δ Ó≈⁄ Ó‘ΔÈ∂ Á∂ Ù‘ΔÁª ˘ √º⁄Δ Ù˪‹ÒΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ
√‘≈«¬Â≈
A. √≈ÊΔ Áπ¡≈’≈ Á≈√ «ÚÒΔ (Òº÷‰ ’∂ ͺ‚≈,
’Í»ÊÒ≈) ÁΔ Ô≈Á «Úº⁄ ¿πÈ∑ª Á∂ Í«Ú≈ ÚºÒØ∫ ¡Á≈≈
«¬È. √≈. ≈. Ò¬Δ AA@@ π. √‘≈«¬Â≈ Ì∂‹Δ ◊¬ΔÕ ¡Á≈≈
√‘≈«¬Â≈ Ò¬Δ ËøÈÚ≈ÁΔ ˛Õ
B. ÏΔÏΔ √π«øÁ ’Ω ÍÂÈΔ Ó‘»Ó ’≈. ‹√Úø «√øÿ
«Í≥‚ ’≈’Û≈, «˜Ò∑≈ √ø◊» È∂ ¡≈͉∂ ÿ∂ ÍØÂ∂ Á∂ ‹ÈÓ ÁΔ
÷πÙΔ «Úº⁄ ¡Á≈≈ «¬È. √≈‚≈ ≈‘ ˘ B@@@ πͬ∂ √‘≈«¬Â≈
Ì∂‹Δ ˛Õ ¡Á≈≈ Í«Ú≈ ÁΔ¡ª ÷πÙΔ¡ª «Úº⁄ Ù≈ÓÒ ‘πøÁ≈
‘Ø«¬¡≈ √‘≈«¬Â≈ Ò¬Δ ËøÈÚ≈ÁΔ ˛Õ
ÙØ’ √Ó≈⁄≈
A. √Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. (¡ÀÓ-¡ÀÒ) «È¿» ‚ÀÓØ’∂√Δ Á∂
√ΔÈΔ¡ ¡≈◊» √≈ÊΔ ¡‹Ó∂ «√øÿ ‘πª Á∂ Ì‰Ø¬Δ¡≈ ◊πÁΔÍ
«√øÿ ¡‡Ú≈Ò ‹Δ, «Í≥‚ ‘π√ÀÈ⁄º’, «˜Ò∑≈ ÈÚªÙ«‘ ÏΔÂ∂
«Áȃ √ø÷∂Í «ÏÓ≈Δ «Íº¤Ø∫ ¡⁄≈È’ «Ú¤ØÛ≈ Á∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ
¿π‘ «¬È’Ò≈ÏΔ ’«Ó¿»«È√‡ Ò«‘ Á∂ ‘ÓÁÁ ÚΔ √ÈÕ
¿π È ∑ ª ÁΔ¡ª ¡ø « ÂÓ √Óª ÓΩ ’ ∂ Í«Ú≈ È∂ ¡Á≈≈
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘ ˘ B@@@ πͬ∂ √‘≈«¬Â≈ Ì∂‹Δ ˛Õ
¡Á≈≈ Í«Ú≈ Á∂ Áπº÷ «Úº⁄ ÙΔ’ ‘πøÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ √‘≈«¬Â≈
Ò¬Δ ËøÈÚ≈ÁΔ ˛Õ
B. «¬ø‚Δ¡È Ú’˜ ¡À√Ø√Δ¬∂ÙÈ (◊Ã∂‡ «ÏÇ∂È) Á∂
‹ÈÒ √’ºÂ ‘Ì‹È «√øÿ ÁÁΔ ÏΔÂ∂ «Áȃ «¬ø◊ÒÀ∫‚
«Ú÷∂ √ÁΔÚΔ «Ú¤ØÛ≈ Á∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ ¡Á≈≈ «¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈
≈‘ ¿πÈ∑ª Á∂ «ÙÂ∂Á≈ª ¡Â∂ √ø◊Δ-√≈ÊΔ¡ª Á∂ Áπº÷ «Úº⁄
ÙΔ’ ‘πøÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÓÁÁΔ Á≈ «¬˜‘≈ ’Á≈ ˛Õ
26 Ó≈⁄-B@AH
........................... √ø ÿ Ù/√◊ÓΔ¡ª...........................
’≈Ò∂ ’≈˘Èª «ÚπºË ÏÈ≈Ò≈ ¡Â∂ ‹ÒøË «Ú÷∂ «ÚÙ≈Ò ÀÒΔ¡ª
Á∂Ù Ì ”⁄ Úº÷-Úº÷ √’≈ª ÚºÒØ∫ Ò≈◊» ’ΔÂΔ¡ª
‹≈ ‘Δ¡ª √≈Ó≈‹Δ ¡≈«Ê’ ÈΔÂΔ¡ª ’≈È «‹ºÊ∂ «¬º’
Í≈√∂ «ÚÁ∂ÙΔ Ï‘π’ΩÓΔ ’øÍÈΔ¡ª Â∂ Á∂√Δ ’≈ÍØ∂‡ ‹◊Â
˘ ÓπÒ’ Á∂ ’ΔÓÂΔ Ó≈Ò-÷‹≈È∂ ’Ω‚Δ¡ª Á∂ Ì≈¡ ´‡≈¬∂
‹≈ ‘∂ ‘È, ¿πÊ∂ Á»‹∂ Í≈√∂ «Ó‘ÈÂ’Ù «’ÂΔ ‹ÈÂ≈ ˘
ÓøÁ‘≈ÒΔ, Ï∂’≈Δ, ’˜Á≈Δ ÁΔ «˜øÁ◊Δ „Ø¡ ‘Δ ˛Õ
¡«‹‘Δ √«ÊÂΔ ÒØ’ª «Úº⁄ ‘≈’Óª ÍÃÂΔ Ø‘-Ø√ ÍÀÁ≈
’ ‘Δ ˛ Â∂ ÒØ’ √øÿÙª Á≈ «ÍÛ ÓºÒ ‘∂ ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï
Á∂ ÒØ’ª ÁΔ √«ÊÂΔ ÚΔ «¬√ ÂØ∫ Úº÷Δ È‘ƒÕ √»Ï≈ ◊øÌΔ
«’√Ó Á∂ ÷∂ÂΔ √ø’‡ «Úº⁄Ø∫ ◊π‹ «‘≈ ˛Õ ıπÁ’πÙΔ¡ª
«¬º’ ¡≈Ó ÚÂ≈≈ ω ◊¬Δ¡ª ‘ÈÕ ‘∂ «¬È’Ò≈Ï Á∂
√≈Ó≈‹Δ «Ú’≈√ Ó≈‚Ò È∂ ÓÙΔÈΔ’È Á∂ ÚÂ≈∂ Á∂
È≈Ò-È≈Ò Ú≈Â≈Ú‰ «Úº⁄ «Ú◊≈Û ÚΔ ÍÀÁ≈ ’ΔÂ≈ ˛
«‹√ ’≈È ’˜Á≈Δ, Ï∂’≈Δ ÷≈√ ’’∂ Í∂∫‚» Ó˜Á»ª
¡Â∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ «Úº⁄ ¡Â∂ «Ì¡≈È’ «ÏÓ≈Δ¡ª È∂ ÒØ’ª
˘ ¡≈Í‰Δ ‹’Û «Ò¡≈ ˛Õ √»Ï∂ Ì ”⁄ «’√≈Ȫ, ÷∂Â
Ó˜Á»ª ÷≈√ ’’∂ Á«Òª ÚºÒØ∫ ˜ÓΔÈ Â∂ «‘≈«¬ÙΔ
ÍÒ≈‡ª Á∂ √Ú≈Ò ”Â∂ ¡øÁØÒÈ ¡ø◊Û≈¬Δ Ì ‘∂ ‘ÈÕ
√»Ï∂ ÁΔ ÓΩ‹»Á≈ ’ª◊√ ¡Â∂ ¿π√ÂØ∫ Í«‘Òª ¡’≈ÒΔ-
Ì≈‹Í≈ √’≈ ÒØ’ª Á∂ Ïπ«È¡≈ÁΔ Óπº«Á¡ª ”Â∂ Ò≈∂-
ÒºÍ∂ Ò≈ ’∂ ÒØ’ª ˘ ◊πøÓ≈‘ ’È Á∂ ÔÂÈ ’Á∂ ¡≈ ‘∂
‘ÈÕ √»Ï∂ Ì ”⁄ «√‘Â-«√º«÷¡≈ ¡Â∂ ¡≈Ú≈‹≈¬Δ Á∂
„ª⁄∂ Á∂ ÚÍ≈Δ’È ¡Â∂ «Èº‹Δ’È È∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ¡Â∂
ÒØ’ª ˘ ‘Ø «‹¡≈Á≈ Ï∂⁄ÀÈ ’ «ÁºÂ≈ ˛Õ √»Ï∂ ”⁄ ÈÙ∂
ÎÀÒ≈ ’∂ ¡Â∂ ◊À∫◊Ú≈Á ˘ ¿πÌ≈ ’∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ ’π≈‘∂
Í≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ «¬‘ Ï∂⁄ÀÈΔ √øÿÙª Á∂ »Í «Úº⁄
Îπº‡ ‘Δ ˛Õ «¬√Á∂ «¬º’ «Ú¡≈Í’ ÒØ’ Ò«‘ ω ‹≈‰
ÁΔ¡ª √øÌ≈ÚÈ≈Úª ‘ÈÕ «¬È∑ª ‘≈Òª «Úº⁄ ‘π’Ó≈È
ÒØ’ ÿØÒª Á∂ ¿πÌ≈ ˘ ‹Ï È≈Ò ’π⁄Ò Á∂‰ Á∂ «¬≈Á∂
√ͺه ’ ‘∂ ‘ÈÕ ÒØ’ª Á∂ Ø‘-Ø√ ÍÃ◊‡ ’È Á∂
‹Ó‘»Δ ‘º’ ˘ Úº÷-Úº÷ Ë≈≈Úª Á≈ ¡≈√≈ ÒÀ ’∂ ÁÏ≈¿π‰
Á∂ ÔÂÈ ’ΔÂ∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ
«¬√ ÍÃ√ø◊ «Úº⁄ ¡’≈ÒΔ-Ì≈‹Í≈ √’≈ ÚºÒØ∫ Í≈√
’ΔÂ∂ Í≥‹≈Ï ‹ÈÂ’ Â∂ «Èº‹Δ ‹≈«¬Á≈Á Èπ’√≈È Ø’»
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
’≈˘È ˘ ÓΩ‹»Á≈ ’ª◊√ √’≈ È∂ AB ‹»È ˘ È؇ΔÎ≈¬Δ
’’∂ Ò≈◊» ’ «ÁºÂ≈ «‹√ «‘ ËÈ≈-ÍÃÁÙÈ,
√øÿÙ, ‹¨√, Óπ˜‘≈≈, ‹≈Ó ¡Â∂ ÏøÁ ‹ª «ÿ≈˙
Ú◊Δ¡ª ‹ÈÂ’ √ø ÿ Ù ÁΔ¡ª ’≈Ú≈¬Δ¡ª ˘
Èπ’√≈È’» ’≈Ú≈¬Δ¡ª ◊Á≈È «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ Ë≈≈
ADD Â∂ C@G ÁΔ ÁπÚÂØ∫ Ï∂ÙÓΔ È≈Ò ’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ ˛
¡Â∂ ‘π‰ ‹ºÊ∂ÏøÁ’ ‹πÓ Ø’‰ Á∂ Ȫ ‘∂· Ó‘≈≈Ù‡ ÁΔ
Â‹ ”Â∂ ÏÁÈ≈Ó ’≈˘È Ó’Ø’≈ Ú◊≈ Í’Ø’≈ ω≈¿π‰
ÁΔ Â‹ÚΔ‹ Í∂Ù ’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ ˛Õ √»Ï∂ ÁΔ ÍπÒΔ√
¡Î√Ù≈‘Δ «¬√ ◊ºÒ Ò¬Δ ’πfi «‹¡≈Á≈ ‘Δ ÍºÏª Ì≈ ˛Õ
√»Ï∂ ˘ ÍπÒΔ√ ≈‹ «Úº⁄ ÂÏÁΔÒ ’È ÁΔ «Â¡≈Δ ’ΔÂΔ
‹≈ ‘Δ ˛Õ «‹√ «ÚπË º √»Ï∂ ÁΔ¡ª F@ Á∂ ’ΔÏ ‹ÈÂ’-
‹Ó‘»Δ ‹ºÊÏ∂ Á
ø Δ¡ª È∂ ’≈Ò∂-’≈˘Èª «ÚØËΔ √ªfi≈ Â≈ÒÓ∂Ò
Îø‡ Í≥‹≈Ï Ï‰≈ ’∂ √øÿÙ «Úº«„¡≈ ˛Õ CA Á√øÏ B@AG
˘ ’ÈÚÀÈÙÈ ’È Ó◊Ø∫ AF ÎÚΔ ˘ ÏÈ≈Ò∂ ÁΔ
Á≈‰≈ Óø‚Δ ¡Â∂ AG ÎÚΔ ˘ ‹ÒøË Á∂ «ÍÓ√ ‘√ÍÂ≈Ò
Á∂ √≈‘Ó‰∂ ÓÀÁ≈È «Úº⁄ «ÚÙ≈Ò ÀÒΔ¡ª ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ªÕ
ÏÈ≈Ò∂ «Ú÷∂ Í≥‹≈Ï Á∂ Ó≈ÒÚ≈ «÷ºÂ∂ Á∂ ¡Â∂ ‹ÒøË «Ú÷∂
Ó≈fi≈-Áπ¡≈Ï≈ ÷∂Â Á∂ ÒØ’ Ù≈ÓÒ ‘جÕ∂
ÏÈ≈Ò≈ : Á≈‰≈ Óø‚Δ «Úº⁄ B@ ‘˜≈ Á∂ ’ΔÏ
«’ÂΔ ÒØ’ª È∂ «ÚÙ≈Ò ÀÒΔ «Úº⁄ ‘≈˜Δ Ì ’∂ «¬È∑ª
’≈Ò∂-’≈˘Èª «ÚπºË ¡≈Ú≈˜ ÏπÒøÁ ’ΔÂΔÕ ÏπÒ≈«¡ª È∂
ÈΔÚ ÓØÁΔ Ú«◊¡ª ˘ ÏÀ∫’ª «Úº⁄ º÷∂ ÒØ’ª Á∂ ÍÀ√∂ ˘
´‡≈¿π ‰ ¡Â∂ ÓØ ‘ È Ì≈◊Ú ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ Ú≈Ò∂
¡≈.¡À√.¡À√. ÁΔ ‹ºÊ∂ÏøÁ’ ◊πø‚≈◊ÁΔ «ÚπºË «¬È∑ª
’≈Ò∂-’≈˘Èª ÁΔ ÚÂØ∫ ’È ÁΔ Óø◊ ’«Á¡ª «’‘≈
«’ ‘≈’Óª Á∂ ÓÈ√»Ï∂ ‘Ø ‘È, ¿π‘ ‘≈ÊΔ ÁøÁ ÷≈‰ Ò¬Δ
‘Ø ¡Â∂ «Á÷≈¿π‰ Ò¬Δ ‘Ø ÁΔ ’‘≈Ú Â∂ ¡ÓÒ ’
‘∂ ‘ÈÕ «¬√ ÀÒΔ ˘ BB ‹ÈÂ’ ¡≈◊»¡ª È∂ √øÏØËÈ
’ΔÂ≈ «‹øÈ∑ª «Úº⁄ «ÈÌÀ «√øÿ „πº‚Δ’∂, ÍÃØ. ‹◊ÓØ‘‰ «√øÿ,
Ï»‡≈ «√øÿ Ïπ‹«◊ºÒ, ‹Ø«◊øÁ «√øÿ ¿π◊≈‘ª, «‹øÁ
«√øÿ, ‹Ø≈ «√øÿ È√≈ÒΔ, πÒÁ» «√øÿ Ó≈È√≈, ¤º‹» ≈Ó
«ÙΔ, ◊πÈ≈Ó Á≈¿»Á, ‰ÏΔ «√øÿ Í≈ÂÛª, ◊πÍÃΔÂ
«√øÿ ¡Â∂ Á«ÚøÁ Í»ÈΔ¡ª ¡≈«Á ÍÃÓπº÷ √ÈÕ
27 Ó≈⁄-B@AH
 ‹ÒøË : «¬ºÊ∂ ‘Ø¬Δ ÀÒΔ «Úº⁄ ¡º· ‘˜≈ Á∂ ’ΔÏ
«Ó‘ÈÂ’Ù ÒØ’ª È∂ ’≈Ò∂ ’≈˘Èª Á≈ ‹ØÁ≈ «ÚØË
’Á∂ ‘ج∂ ÙÓ»ÒΔ¡Â ’ΔÂΔÕ «¬√ ÀÒΔ ˘ «¬º’ Á‹È ÂØ∫
¿πμÍ ÏπÒ≈«¡ª È∂ √øÏØËÈ ’ΔÂ≈ «‹È∑ª «Úº⁄ ’πÒ«ÚøÁ
«√øÿ ÚÛÀ⁄, Á≈Â≈ «√øÿ, Â√∂Ó ÍΔ‡, ‰ÏΔ «√øÿ
øË≈Ú≈, ‚≈. √ÂÈ≈Ó «√øÿ ¡‹È≈Ò≈, ‘Ó∂Ù Ó≈ÒÛΔ,
√π÷Á∂Ú «√øÿ ’Ø’Δ, Ï»‡≈ «√øÿ Ïπ‹«◊ºÒ ¡Â∂ Ò≈Ò
Ù‘ΔÁ ‹ÈÀÒ «√øÿ ‹ÀÒΔ ÁΔ √ºÂÚƒ Ï√Δ ÓΩ’∂ ’≈ÈÎø√
‘∂ «¬È’Ò≈Ï Á∂ √≈Ó≈‹Δ «Ú’≈√ Ó≈‚Ò Ó◊Ø∫
√≈Ó≈‹Δ ¡≈«Ê’ ÈΔÂΔ¡ª «‘ «ÚÙÚΔ’È,
¿πÁ≈Δ’È ¡Â∂ «Èº‹Δ’È Á∂ ¡‹ø‚∂ Á∂ È≈Ò-È≈Ò
«Òø ◊ ’ ¿π  ∂ ‹ È≈ ÎÀ Ò ≈™Á∂ ¡ÙÒΔÒ √≈Ó≈‹Δ
√º«Ì¡≈⁄≈’ ‘ÓÒ∂ ÁΔ Ó≈ ‘∂· fiøÏΔ Í≥‹≈Ï ÁΔ ‹Ú≈ÈΔ
‘ºÊΔ «’ ÂØ∫ Á» ‘πøÁΔ Â∂ Ï∂’≈Δ ÁΔ ÌøÈΔ ¡≈͉∂
«¬«Â‘≈√’ √øÿÙÙΔÒ √º«Ì¡≈⁄≈’ «Ú√∂ ÂØ∫ Á» ‘πøÁΔ
‹≈ ‘Δ ˛Õ ¿π√Á∂ ¡≈˜≈Á «Ú⁄≈, ÷ºπÒ≈ √Ø⁄‰, ’πÏ≈ÈΔ,
«Â¡≈◊, ¡‰÷ È≈Ò «‹¿π‰ Á∂ √ø’ÒÍ ´‡∂Δ ‹Ó≈ Á∂
«◊‰-«ÓÊ ’∂ ’ΔÂ∂ Ú≈ È≈Ò ËπøÁÒ∂ ÍÀ∫Á∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ
ÈÙ∂ ¡Â∂ ‘«Ê¡≈ª √Ó∂ Îπ’Í≥ÊΔ, ¡ÀÙÍÃ√ÂΔ ¿πÍØ∫
«√¡≈√ÂÁ≈Ȫ ¡Â∂ ÍπÒΔ√ ¡«Ë’≈Δ¡ª ÁΔ √ÍÃ√ÂΔ
È∂ ◊À∫◊Ú≈Á Á∂ ÚÂ≈∂ ˘ ¿πÌ≈-ÍÃ√≈ ’∂ Í≥‹≈Ï ÁΔ
√º«Ì¡≈⁄≈’ «Ú≈√ «Úº⁄ ÿπÒ∂-«ÓÒ∂ ÒØ’-ͺ÷Δ
÷≈Û’»Í‰ Â∂ Ï‘≈ÁΔ Á∂ √ø’Òͪ ˘ ‘Δ ÷Ø≈ Ò≈ «ÁºÂ≈
˛Õ ¡«‹‘∂ Ó≈‘ΩÒ «Úº⁄ √»Ï∂ ÁΔ ËÂΔ Á∂ «‹‘Û∂ ÈΩ‹Ú≈È
‘؉‘≈ «÷‚≈Δ Ï‰ ’∂ «Ú’√ ‘؉∂ ⁄≈‘ΔÁ∂ √È ¡º‹
¿π‘ ◊Ω∫‚, ’≈‘ÒÚª Ú◊∂ ÏÁÈ≈Ó Èª ω ◊¬∂ ‘ÈÕ
¡«‹‘∂ ÚÂ≈∂ ÁΔ ¡≈Û ‘∂· «‹ºÊ∂ «¬º’ Í≈√∂ √’≈ª
ÒØ’ª ”Â∂ ÍπÒΔ√ ≈‹ ÒºÁ Á∂‰≈ ⁄≈‘πøÁΔ¡ª ‘È, ¿πÊ∂
Á»√∂ Í≈√∂ «¬º’ «¬È’Ò≈ÏΔ «ÁÙ≈ ÁΔ ¡‰‘Ø∫Á ’’∂
√øÚ∂ÁÈÙΔÒ ÈΩ‹Ú≈È ÚΔ Î∂√Ïπº’ ”Â∂ Ò≈¬ΔÚ ‘Ø ’∂
ıπÁ’πÙΔ¡ª ’ ‘∂ ‘ÈÕ «¬‘ ‹Ú≈ÈΔ ÁΔ «È≈Ù≈ Á≈
ÍÃÂΔ’ ˛, ¿π‘ ≈‹-ÍÃÏøË ÂØ∫ ¿πÍ≈Ó ‘È Í ÏÁÒ
’Ø¬Δ È‘ƒ «ÓÒ «‘≈Õ
¡«‹‘∂ ‘≈Òª «Úº ⁄ Í≥ ‹ ≈Ï ÁΔ «¬È’Ò≈ÏΔ
«Ú«Á¡≈ÊΔ Â∂ ‹Ó‘»Δ Ò«‘ Á∂ Ù‘ΔÁ ‹ÈÀÒ «√øÿ
‹ÀÒΔ ÁΔ √ºÂÚƒ Ï√Δ ÓΩ’∂ ÒØ’ √øÿÙ ’Ó∂‡Δ Í«‡¡≈Ò≈
È∂ ‘π’Ó≈Ȫ ÁΔ¡ª ÒØ’ «ÚØËΔ ÈΔÂΔ¡ª «ÚπºË ÒØ’-
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
⁄øÁ ’‡≈»⁄º’ ¡≈«Á ÏπÒ≈«¡ª È∂ √øÏØËÈ ’ΔÂ≈Õ
ÁØÚª ÀÒΔ¡ª ”⁄ ÓÂ≈ Í≈√ ’’∂ √»Ï∂ Á∂ «’√≈Ȫ,
Ó˜Á»ª, ÈΩ‹Ú≈Ȫ, ÓπÒ≈˜Óª ¡Â∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª Á∂
‹≈«¬‹ ¡Â∂ ‘º’Δ Óø◊ª Ò¬Δ ÒÛ∂ ‹≈ ‘∂ √øÿÙª ¿πμÍ
ÍπÒΔ√ ’∂√ Á‹ ’È ÁΔ «È÷∂ËΔ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ¡Â∂ Óø◊
’ΔÂΔ ◊¬Δ «’ √’≈ ÍπÒΔ√ ’∂√ ºÁ ’’∂ √øÿÙÙΔÒ
ÒØ’ª ÁΔ¡ª Óø◊ª Âπø ÍÃÚ≈È ’∂Õ
ÿØÒ ¿π√≈È Ò¬Δ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ÁΔ «¬º’ Í»Δ-√»Δ ÍΔÛΔ ˘
¡º◊∂ ¡≈¿π‰ Á≈ √ºÁ≈ Á∂‰ Ò¬Δ «√¡≈√Δ ’≈ÈÎø√ ’È
Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’ΔÂ≈Õ G ÎÚΔ Á≈‰≈ Óø‚Δ ÷ÈΩΔ «Úº⁄ «¬‘
’≈ÈÎø√ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ «‹√ÁΔ «Â¡≈Δ Ò¬Δ CE Á∂
Ò◊Ì◊ «Í≥‚ª ¡Â∂ «Úº«Á¡’ √ø√Ê≈Úª «Úº⁄ ÍÃØ◊≈Ó
‹ºÊ∂ÏøÁ ’ΔÂ∂ ◊¬∂Õ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ ’≈Ò∂ ’≈˘Èª «ÚπºË
√øÿÙ Á∂ È≈Ò-È≈Ò π˜◊≈ Á∂ √Ú≈Ò ”Â∂ √øÿÙ
Óÿ≈¿π‰ ÁΔ¡ª ¡ÍΔÒª-ÁÒΔÒª ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ªÕ
ÍØ√‡, ÒΔÎÒÀ‡ ≈‘ƒ ÍÃ⁄≈ Óÿ≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ √ØÙÒ
ÓΔ‚Δ¬∂ ”Â∂ «Â¡≈Δ ÍÃØ◊≈Ó √ªfi∂ ’ΔÂ∂ ◊¬∂Õ Í«‡¡≈Ò∂
«˜Ò∑∂ ”⁄ Îø‚ Óπ«‘øÓ ⁄Ò≈¬Δ ◊¬ΔÕ
’≈ÈÎø√ ”⁄ «Í¤ÒΔ Ú≈ È≈ÒØ∫ ÚºË «¬’º· ¡Â∂
¡Èπ√≈ÙÈ È∂ ÍÃÏøË’ª Á∂ ‘Ω√Ò∂ ÚË≈¬∂ ‘ÈÕ Ù‘ΔÁ ˘ ÁØ
«Óø‡ Á≈ ÓΩÈ Ë≈È ’’∂ Ù˪‹ÒΔ Ì∂‡ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ
ÍÃË≈È◊Δ Óø‚Ò «Úº⁄ Ù‘ΔÁ ‹ÈÀÒ «√øÿ ‹ÀÒΔ Á∂ «ÍÂ≈
◊πÒ≈Ï «√øÿ Â∂ Ó≈Â≈ ‰‹Δ ’Ω ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ˜ÓΔÈ
ÍÃ≈ÍÂΔ √øÿÙ ’Ó∂‡Δ, «¬Î‡», ÍΔ.¡À√.Ô»., ÒØ’ √øÿÙ
’Ó∂‡Δ, ‚Δ.¡ÀÓ.¡ÀÎ. ¡Â∂ ÈΩ‹Ú≈È Ì≈ √Ì≈ Á∂ ¡≈◊»
ÏÀ·∂Õ F Ó≈⁄ ÁΔ ÷∂ÛΔ «Ú÷∂ ’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ Á«Ò ӑª-
Í≥⁄≈«¬Â Á≈ ÍØ√‡ ‹≈Δ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ
ÏπÒ≈«¡ª «Úº⁄ ÍΔ.¡À√.Ô». Á∂ √»Ï≈ ÍÃË≈È «‹øÁ
«√øÿ, √»Ï≈ ’Ó∂‡Δ ÓÀ∫Ï ¡ÓÈÁΔÍ «√øÿ, ‚Δ.¡ÀÓ.¡ÀÎ.
¡«ÂøÁÍ≈Ò ÿº◊≈ ¡Â∂ ÈΩ‹Ú≈È Ì≈ √Ì≈ Á∂ ¡≈◊»
«ÓøÁ «√øÿ Í«‡¡≈Ò≈ È∂ √øÏØËÈ ’Á∂ ‘ج∂ «¬’º·∂ ‘ج∂
ÒØ’ª ˘ √Ó «ÈÌ≈¿π‰ ÁΔ Êª Ï√Δ ’≈ÈÎø√ ÂØ∫ ÍÉ
’’∂ ÓπÛ‰ ÁΔ ¡ÍΔÒ ’ΔÂΔÕ
’≈ÈÎø√ ”⁄ Ù‘ΔÁ ‹ÈÀÒ «√øÿ Ô≈Á◊≈Δ ‡º√‡
ÚºÒØ∫ ’Ú≈¬∂ Ï≈Ò-ÍëÂÌ≈ ÷Ø‹ Óπ’≈Ï«Ò¡ª Á∂ I@ ÂØ∫
¿πμÍ ‹∂» «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ˘ ‡º√‡ Á∂ √’ºÂ ¡À‚ÚØ’∂‡
28 Ó≈⁄-B@AH
≈‹ΔÚ ÒØ‘‡ÏºËΔ ÁΔ ‘≈˜Δ ”⁄ √ÈÓ≈«È ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ
’≈ÈÎø√ Ó◊Ø∫ ÷ÈΩΔ Óø‚Δ Á∂ Ϙ≈ª «Úº⁄ Ó≈⁄ ÚΔ
’º«„¡≈ «◊¡≈Õ ¡÷Δ ”⁄ ÈΩ‹Ú≈È Ì≈ √Ì≈ Á∂ ¡≈◊»
¿π√≈Δ «’ÂΔ¡ª ÚæÒØ∫ ‚Δ.√Δ. Á¯Â ¡æ◊∂ ËÈ≈
¿π√≈Δ «Ó√ÂΔ Ó˜Á± Ô±ÈΔ¡È («¬¯‡±) ÚæÒØ∫
¿π√≈Δ «’ÂΔ¡ª ÁΔ¡ª Óß◊ª ˘ ÒÀ ’∂ BF ÎÚΔ ˘
‚Δ.√Δ. Á¯Â ÈÚªÙ«‘ ¡æ◊∂ ’ΔÏ B ÿ≥‡∂ ËÈ≈ «ÁæÂ≈
«◊¡≈Õ «¬√ ÂØ∫ Í«‘Òª Ù«‘ «Ú⁄ Óπ˜≈‘≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ
ËÈ∂ ˘ √ßÏØËÈ ’«Á¡ª «¬¯‡± Íø‹≈Ï Á∂ ÓΔ ÍzË≈È
¡ÚÂ≈ «√ßÿ Â≈Δ, ¿π√≈Δ «Ó√ÂΔ Ó˜Á± Ô±ÈΔ¡È
Á∂ «˜Ò∑≈ ÍzË≈È «ÈÓÒ «√ßÿ ‹ß‚Δ, √’æÂ ‘ÁΔÍ
ÍÈ∂√, «¬Î‡± Á∂ ÍzÀμ√ √’æÂ ‹√ÏΔ ÁΔÍ, ‘Δ ≈Ó
√±ÒÍπΔ, ¡ÙØ’ ’πÓ≈, ’ÓÒ‹Δ √È≈Ú≈, ◊π«Á¡≈Ò
æ’Û, ’πÒ«ÚßÁ «√ßÿ Áπ√ªfi È∂ ¡≈«÷¡≈ «’ «’ÂΔ¡ª
Á∂ Íø‹≈Ï «ÏÒ«‚ß◊ ¡À∫‚ ¡Á ’ß√‡æ’ÙÈ Ú’˜
ÚÀμÒÎ∂¡ ÏØ‚ Á∂ ÓÀ∫Ï Ï‰È ¡Â∂ ÌÒ≈¬Δ √’ΔÓª ÁΔ
√‘±Ò ÒÀ‰ Ò¬Δ «√¯ ¡≈È-Ò≈¬ΔÈ ¡˜Δ¡ª ˘
ÓȘ» ’È ÁΔ Ù Ò◊≈ ’∂ ’ÀÍ‡È √’≈ È∂ «¬æ’
Âª È≈Ò «’ÂΔ¡ª ¿πμÂ∂ Ï∂ÒØÛΔ Ïß«ÁÙ Ò◊≈ «ÁæÂΔ ˛Õ
‹Á«’ ¡˜Δ¡ª ¡≈È Ò≈¬ΔÈ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ¡≈¯
Ò≈¬ΔÈ ÚΔ ÓȘ» ’ΔÂΔ¡ª ‹≈‰Δ¡ª ⁄≈‘ΔÁΔ¡ª ‘ÈÕ
ÈÚªÙ«‘ «Ú÷∂ √‘≈«¬’ «’ ’«ÓÙÈ Á≈ Á¯Â
÷ØÒ∑∂ ‹≈‰ ÁΔ Íø‹≈Ï √’≈ ÚæÒØ∫ «ÓÒΔ ÓȘ»Δ ˘ ¤∂ÂΔ
Í≈Ú’≈Ó ÚæÒØ∫ Ì∂‹∂ Ú≈˱ «ÏæÒ Ú≈Í√ ÒÀ‰ ÁΔ Óß◊ ˘ ÒÀ ’∂ Óπ˜≈‘≈
Ú≈˱ Í≈¬∂ ı⁄∂ ‘؉◊∂ Ú≈«Í√
ÒØ’ √ßÿÙ Óß⁄ ÈÚªÙ«‘ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ «Ú⁄ BC
ÎÚΔ ˘ ÒØ’ª È∂ ◊πÁπ¡≈≈ ◊π± «ÚÁ≈√ ‹Δ ÈÚªÙ«‘
«Ú÷∂ ÿª Á∂ «Ï‹ÒΔ Á∂ Ì≈Δ «ÏæÒ ¡≈¿π‰ Á∂ «ÚØË
«Ú⁄ «¬’æ· ’’∂, Ù«‘ «Ú⁄ Óπ˜≈‘≈ ’«Á¡ª
¡À’√Δ¡È Á¯Â «Ú÷∂ «ÏæÒ ·Δ’ ’Ú≈¿π‰ Ò¬Δ
«Ï‹ÒΔ Á∂ «ÏæÒ ¡«Ë’≈Δ¡ª Á∂ √ÍπÁ ’ΔÂ∂ ◊¬∂Õ
√ßÿÙÙΔÒ ¡≈◊±¡ª È∂ «¬√ ÿØÒ ˘ ÒØ’ª ÁΔ «‹æ ’≈
«ÁæÂ≈ ˛Õ «¬æÊ∂ ÚȉÔØ◊ ˛ «’ Íø‹≈Ï √‡∂‡ Í≈Ú
’≈ÍØ  ∂ Ù È Úæ Ò Ø ∫ ¡Èπ √ ± « ⁄ ‹≈ÂΔ¡ª/ͤÛΔ¡ª
‹≈ÂΔ¡ª/ÏΔ.ÍΔ.¡ÀÒ. ’≈‚ Ë≈’ª Á∂ ÿª Á∂ Óπ¡≈¯
’ΔÂ∂ ‘ج∂ «Ï‹ÒΔ Á∂ «ÏæÒ AE-B@ ‘˜≈ Âæ’ Á∂ Ì∂‹∂ ◊¬∂
‘ÈÕ Í≈Ú ’≈ÍØ∂ÙÈ È∂ Óπ¯Â «Ï‹ÒΔ ÁΔ √‘±Ò ÒÀ‰
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
’πÒÏΔ «√øÿ ‡Ø‚Íπ È∂ √Ì Á≈ ËøÈÚ≈Á ’’∂ ÍÃØ◊≈Ó
√Ó≈Í ’ΔÂ≈Õ √Ê≈È’ ‡ΔÓ È∂ Òø◊ √Ó∂ Ï≈’Δ ÍÃÏøË
√π⁄≈» „ø◊ È≈Ò ’ΔÂ∂Õ
ÂØ∫ ¤∂ÂΔ ¡ÓÒΔ ‹≈Ó≈ Í«‘È≈¿π‰ ÁΔ Óß◊ ’«Á¡ª
¡≈«÷¡≈ «’ «¬‘ Á¯Â ÈÚªÙ«‘ «Ú⁄ È≈ ‘؉ ’≈È
√Ï ‚ÚΔ˜È ÏÒ≈⁄Ω Á∂ «’ÂΔ¡ª ˘ ‘π«Ù¡≈ Íπ ¡Â∂
Ïß◊≈ ¡Â∂ ÈÚªÙ«‘ √Ï ‚ÚΔ˜Èª Á∂ «’ÂΔ¡ª ˘
‹¶Ë ‹≈‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ Í «˜Ò∑≈ ÍzÙ≈√È Á¯Â ÷ØÒ∑‰
Ò¬Δ «¬Ó≈ ÁΔ ÿ≈‡ Á∂ Ï‘≈È∂ ωª «‘≈ ˛ ‹Ø ·Δ’
È‘Δ∫ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª Óß◊ ’ΔÂΔ «’ Íø‹≈Ï «ÏÒ«‚ß◊ ¡À∫‚
¡Á ’ß√‡æ’ÙÈ Ú’˜ ÚÀμÒÎ∂¡ ÏØ‚ «Ú⁄ ¿π√≈Δ
«Ó√ÂΔ Ó˜Á± Ô±ÈΔ¡È Á∂ ÁØ ÈπÓ≈«¬ßÁ∂ Ò¬∂ ‹≈‰,
«’ÂΔ ÁΔ ÓΩ ¿πÍß ͫÚ≈ ˘ «ÓÒ‰ Ú≈ÒΔ √‘≈«¬Â≈
≈ÙΔ E ÂØ∫ ÚË≈’∂ A@ Òæ÷ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂, «’ÂΔ¡ª ˘
«‘≈«¬ÙΔ Ó’≈Ȫ Ò¬Δ E-E ÓÒ∂ Á∂ ÍÒ≈‡ Óπ¯Â «ÁæÂ∂
‹≈‰ ¡Â∂ Ó’≈Ȫ ÁΔ ¿π√≈Δ Ò¬Δ C-C Òæ÷ πͬ∂ ÁΔ
◊zª‡ «ÁæÂΔ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ «’ÂΔ¡ª ÁΔ «‹√‡z∂ÙÈ ’È
Ò¬Δ «Íø‚ª ”⁄ ’À∫Í Ò◊≈¬∂ ‹≈‰Õ ¿π’ Óß◊ª √ÏßËΔ Óπæ÷
ÓßÂΔ Íø‹≈Ï Á∂ Ȫ¡ ‹Ê∂ÏßÁΔ ÚæÒØ∫ ¬∂.‚Δ.√Δ. ‰‹ΔÂ
’Ω ˘ Óß◊ ÍæÂ «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ «¬√ ÓΩ’∂ Â∂ ÍÓ≈Ò
«√ßÿ, ˙Ó Íz’≈Ù, ÍzÚΔÈ ’πÓ≈ «È≈Ò≈, ¡≈˜≈Á, «ÙÚ
Ùß̱ ¡≈«Á ¡≈◊± ÚΔ ‘≈˜ √ÈÕ
Ú≈Ò∂ ¿πÈ∑ª «Ú¡’ÂΔ¡ª ÂØ∫ Óπ¡≈¯ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ «Í¤Ò≈
«Ï‹ÒΔ Á≈ Ï’≈«¬¡≈ Ú√±Ò ’È Ò¬Δ Úæ‚∂ «ÏæÒ Ì∂‹∂
◊¬∂ ‘È «‹È∑ª È∂ C ‘˜≈ Ô±«È‡ ÍzÂΔ √≈Ò ÂØ∫ «Ï‹ÒΔ
ÁΔ ÚæË ÷Í ’ΔÂΔ ˛Õ «¬√ Á≈ ’¬Δ «ÁȪ ÂØ∫ ÒØ’ª «Ú⁄
«Âæ÷≈ Ø‘ Í≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ Óπ˜≈‘∂ ÂØ∫ Í«‘Òª
◊πÁπ¡≈≈ «Ú÷∂ ‘ج∂ «¬’æ· ˘ √ßÏØËÈ ’«Á¡ª ÒØ’
√ßÿÙ Óß⁄ Á∂ ¡≈◊±¡ª ‹√ÏΔ ÁΔÍ, ≈‹ÁΔÍ ÙÓ≈
(ÓÈπæ÷Δ ¡«Ë’≈ Óß⁄ √π√≈«¬‡Δ), √Ø‘‰ «√ßÿ √Ò∂ÓÍπΔ
(«Á‘≈ÂΔ Ó˜Á± √Ì≈), ’ÓÒ‹Δ √È≈Ú≈ (Í∂∫‚± Ó˜Á±
Ô±ÈΔ¡È), √ÂΔÙ ’πÓ≈ (¡≈◊± ‚≈: ¡ßÏ∂‚’ «ÒΔ‹√
‡æ√‡) È∂ «’‘≈ «’ Í≈Ú ’≈ÍØ∂ÙÈ Èß» ⁄≈‘ΔÁ≈ ª
«¬‘ √Δ «’ Óπ¯Â «Ï‹ÒΔ ÁΔ √‘±Ò ¿π·≈¿π‰ Ú≈Ò∂
29 Ó≈⁄-B@AH
«‹È∑ª ÿª È∂ BD √Ω Ô±«È‡ ÍzÂΔ √≈Ò ÂØ∫ ÚæË «‹ßÈ∂
Ô±«È‡ª ÁΔ ÷Í ’ΔÂΔ ˛ ¿π√ Á≈ ‘Δ ¿π√ ÿ Á∂ Ó≈Ò’
˘ «ÏæÒ Ì∂«‹¡≈ ‹ªÁ≈ Í Í≈Ú ’≈ÍØ∂ÙÈ È∂ √’∞Ò
ÈßÏ DF/AG ¿πºÂ∂ ¡ÓÒ ’«Á¡ª «‹È∑ª ÿª È∂ Óπ¯Â
«Ï‹ÒΔ ÁΔ ‘æÁ ‡æÍ«Á¡ª ’πæfi ’π ‘Ø Ô±«È‡ ÚΔ Ï≈Ò
«ÁæÂ∂ ª ¿πÈ∑ª ÁΔ ¿π’ √‘±Ò ÚΔ ÏßÁ ’ «ÁæÂΔ ◊¬Δ
¡Â∂ «Í¤Ò≈ √≈≈ Ï’≈«¬¡≈ Í≈ ’∂ Úæ‚∂-Úæ‚∂ «ÏæÒ Ì∂‹
«ÁæÂ∂ ◊¬∂ ‹Ø ÷ÍÂ’≈ª È≈Ò «√æË≈ Ëæ’≈ ˛Õ «¬√ ÈÚ∂∫
‘π’Óª È≈Ò «¬’æÒ∂ ÈÚªÙ«‘ Ù«‘Δ √Ï-‚ÚΔ˜È «Ú⁄
AC@ ÷ÍÂ’≈ ÍzÌ≈«Ú ‘ج∂ Â∂ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ √Ó∂∫ ”⁄
«¬‘ «◊‰ÂΔ ‘Ø Úˉ ÁΔ √ßÌ≈ÚÈ≈ ˛ «‹√ ˘ ÏÁ≈ÙÂ
È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√ ÓΩ’∂ «Èæ’± ≈Ó ‹È≈◊Ò (√≈«‘Ï
ÙzΔ ’ªÙΔ ≈Ó √Ó≈‹ ÌÒ≈¬Δ √π√≈«¬‡Δ), «Ízß√: «¬’Ï≈Ò
«√ßÿ (Íz◊ÂΔÙΔÒ «Ú⁄≈ Óß⁄), Íz∂Ó «√ßÿ Ù‘≈ÏÍπ,
‹Ó‘±Δ ¡«Ë’≈ √Ì≈ Íø‹≈Ï Á≈ √±Ï≈ ‚ÀÒΔ◊∂‡ «¬‹Ò≈√ ‹Ó‘±Δ ‘æ’ª ÁΔ Ò«‘ ˘ ‘Ø
«ÚÙ≈Ò ¡Â∂ Әϱ ω≈¿π‰ Á∂ ¡«‘Á È≈Ò √ßÍÈ
A@ ¡Â∂ AA ÎÚΔ ˘ Ï«·ß‚≈ Á∂ Ì≈È≈ ÓºÒ ‡º√‡
«¬Ó≈ «Ú⁄ ‹Ó‘±Δ ¡«Ë’≈ √Ì≈ Íø‹≈Ï Á≈ ÁØ-ؘ≈
√±Ï≈ «¬‹Ò≈√ ‘Ø«¬¡≈Õ «¬‹Ò≈√ Ò¬Δ ‘≈Ò Ù‘ΔÁ ◊ΩΔ
Ò≥’∂Ù ˘ √Ó«Í ’ΔÂ≈ «◊¡≈ √ΔÕ «¬Ó≈ «Ú⁄
¡ªË≈-Â∂¶◊≈È≈, ’ÙÓΔ, ¡√≈Ó, fi≈÷ø‚ ¡Â∂ Íø‹≈Ï
Á∂ ‹Ó‘±Δ ‘æ’ª Á∂ Ò¬Δ «˜ßÁ◊Δ¡ª Ò◊≈¿π‰ Ú≈Ò∂ Ó‘±Ó
ÿπÒ≈‡Δ¡ª ÁΔ¡ª Â√ÚΔª Ú≈Ò∂ ÏÀÈ Ò◊≈¬∂ ‘ج∂ √ÈÕ
«¬‹Ò≈√ Á≈ ¡≈◊≈˜ fiß‚≈ Ò«‘≈’∂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ¡Â∂
√ßÿÙ ˘ √Ó«Í «ÚÙ∂Ù ◊Δ «¬’Ï≈Ò ’Ω ¿πÁ≈√Δ
ÚÒØ∫ ◊≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ Í«‘Ò∂ «ÁÈ Á∂ ÷πæÒ ∂ √ÀÙÈ «Ú⁄
ÍΔ.Ô±.‚Δ.¡≈. «ÁæÒΔ «Ú⁄ √◊Ó ‹Ó‘±Δ Ù÷√Δ¡Â
ÍzØÎÀ√ ‘ΔÙ ËÚÈ È∂ ÓπÒ’ ÁΔ ¡‹Ø’Δ ‘≈Ò ¡Â∂
‹Ó‘±Δ ‘æ’ª ÁΔ¡ª ¸‰ΩÂΔ¡ª Ï≈∂ «Ú√Â≈ «Ú⁄ ¡≈͉∂
«Ú⁄≈ æ÷∂Õ ¡◊Ò∂ ‹Ê∂ÏßÁ’ √ÀÙÈ «Ú⁄ AC «˜«Ò ¡ª
Á∂ A@C ‚ÀÒΔ◊∂‡ª ¡Â∂ BB ÁÙ’ª È∂ «‘º√≈ «Ò¡≈Õ √±Ï≈
’Ó∂‡Δ ÚÒØ∫ ÓπÒ’ ÁΔ ‘≈Ò ¡Â∂ ‹Ó‘±Δ ‘æ’ª ÁΔ Ò«‘
Á∂ ’≈‹ª Ï≈∂ ‚≈· «ÍØ‡ ¿πμÍ ÌÚΔ∫ ⁄⁄≈ ‘جΔÕ
‹Ó‘±Δ ¡«Ë’≈ª Ò¬Δ «ÁÈØ «ÁÈ ‘Ø ◊≥ÌΔ ‘Ø ‘Δ¡ª
⁄∞‰ΩÂΔ¡ª Ï≈∂ Úæ÷ Úæ÷ ‚ÀÒΔ◊∂‡ª È∂ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈ æ÷∂Õ
’πÒ «Ú⁄≈ ⁄⁄≈ Á≈ «È⁄ØÛ «¬‘ √Δ «’ ÓØÁΔ √’≈
Á∂ ≈‹ «Ú⁄ «‹Ê∂ «¬√ ÂØ∫ Í«‘ÒΔ ’ª◊√ √’≈ ÚÒØ∫
ÊØÍ∂ «Ú√ÚΔ’È-¿∞Á≈Δ’È-«Èº‹Δ’È Á∂ ¡≈Ê’
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Â√∂Ó «√ßÿ, ÈßÁΔ ÈÚΔ∫¡Ï≈ÁΔ, ‹Δ Ò≈Ò ◊Ø‘ÒÛØ∫,
≈Ó √±Í, ÓÈØ‘ Ò≈Ò √≈Ï’≈ ’Ω∫√Ò È∂ ÚΔ √ßÏØËÈ
’ΔÂ≈Õ «¬√ ÓΩ’∂ √πßÓÈ √≈Ï’≈ ’Ω∫√Ò, ÏÒ«ÚßÁ ’Ω
Íπ˘Ó‹≈≈, ÏıÙΔÙ ’Ω, ‹π«◊ßÁ ≈Ó, Ì‹È ’Ω, ¡≈Ù≈
≈‰Δ, ◊πÓ∂Ò «√ßÿ, ‹√ÚΔ ’Ω, «¥ÙÈ≈, È√ΔÏ ’Ω
,Ò¤Ó‰ Á≈√ ÈßÏÁ≈, ÓØ‘‰ Ò≈Ò √ÒØ‘, √ÂÈ≈Ó
√ÒØ‘, ÈÚªÙ«‘ Á∂ ≈Ó‹Δ Á≈√, ÙßÓΔ Á∂ÚΔ, Ï≈Ò± ≈Ó,
√ÂÈ≈Ó, ÓÈ‹Δ Ò≈Ò, ’ÓÒ‹ΔÂ, ‹Ø◊≈ ≈Ó, ’≈Ó∂‚
¡ÙØ’ ’πÓ≈ ÚΔ ‘≈˜ √ÈÕ ‹ÁØ∫ «¬√ √ÏßËΔ ÚËΔ’
«È◊≈È «¬ß‹ΔÈΔ¡ (‡Àμ’) ÙzΔ È∂Ù ’πÓ≈ Ì≈‡Δ¡≈ È∂
«’‘≈ «’ «‹È∑ª ÷ÍÂ’≈ª ˘ «ÏæÒª «Ú⁄ Ú≈˱ ÍÀ√∂ Í≈¬∂
◊¬∂ √È ¿π√ Á≈ «ÚÌ≈◊ È∂ ¯À√Ò≈ ’ΔÂ≈ ˛ «’ ¿π‘ ÍÀ√∂
Ú≈Í√ ’ΔÂ∂ ‹≈‰◊∂, ¿π’ «ÏæÒª ˘ ÁπÏ≈≈ √ØË’∂ Ì∂«‹¡≈
‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ ÈÚ∂∫ «ÏæÒ ÚΔ «¬√ ÈΔÂΔ Â«‘ Ì∂‹∂ ‹≈‰◊∂Õ
Ó≈‚Ò Â«‘ ¡≈Ê’ ¡Â∂ «ÚÂΔ ‘ÓÒ∂ ‘Ø «Âº÷∂ ‘ج∂
‘È ¿∞Ê∂ √≥ÿ Í«Ú≈ ÚÒØ∫ ¡≈͉∂ «‘≥Á±ÂÚ Á∂ ¬∂‹≥‚∂
«‘ Á«Òª, ¡Ωª, Ó∞√ÒÓ≈Ȫ ¡Â∂ ‘Ø Ë≈«Ó’
ÿº‡«◊‰ÂΔ¡ª ¡Â∂ Ï∞ºËΔ‹ΔÚΔ-«⁄≥Â’ ÒØ’ª ¿∞Í «Î’±
Á«‘√ÂÚ≈ÁΔ ‘Ó«Ò¡ª Á≈ Ò◊≈Â≈ «√Ò«√Ò≈
⁄Ò≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ «¬√ ÁØͺ÷Δ ‘ÓÒ∂ ’≈È Ò≥Ó∂
‹≈È‘±ÒÚ∂∫ ÒØ’ √≥ÿÙª ≈‘Δ∫ ‘≈√Ò ’ΔÂΔ √ΔÓ ‹Ó‘±Δ
◊∞≥‹≈«¬Ù ͱΔ Â ª ıÂ∂ Ó±≥‘ ¡≈ ⁄æ∞’Δ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬Δ
¡≈Ó ÒØ’ª Á∂ √ÚÀÓ≈‰ Ú≈ÒΔ «˜≥Á◊Δ Ò¬Δ ‹Ê∂Ï≥Á ‘؉
¡Â∂ √≥ÿÙ ’È Á∂ ‘º’ Ï≈∂ «ÚÙ≈Ò ‹≈◊±’Â≈ ÍÀÁ≈
’ÈΔ ¡º‹ √Ó∂∫ Á∂ √Ì ÂØ∫ ¡«‘Ó Â’≈«˜¡ª «Úº⁄Ø∫ «¬’
‘ÀÕ «¬‹Ò≈√ È∂ È؇ ’ΔÂ≈ «’ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ √ºÂ≈ «Ú⁄
¡≈¬Δ ’ÀÍ‡È √’≈ ÷∂ÂΔ √≥’‡, «’√≈Ȫ-Ó‹Á±ª
ÁΔ¡ª ı∞Á’∞ÙΔ¡ª, Ï∂ؘ◊≈Δ, È«Ù¡ª Ú◊Δ¡ª ÁÍ∂Ù
√Óº«√¡≈Úª ȱ≥ ‘ºÒ ’È «Ú⁄ ͱΔ Â ª È≈’≈Ó Âª
‘Δ ‘Δ ˛ √◊Ø∫ ‹Ï ¡Â∂ ’≈Ò∂ ’≈ȱ≥Ȫ È≈Ò √≥ÿÙª ȱ≥
’∞⁄Ò‰ Á∂ Â≈È≈Ù≈‘ ≈‘ ¿∞∞Í ⁄ºÒ ‘Δ ‘ÀÕ ‹≈«¬Á≈Á
Á∂ È∞’√≈È Ø’± ’≈ȱ≥È ÂØ∫ Ï≈Á √≥◊·Â ¡Í≈Ë Á∂ Ȫ
‘∂· Í’Ø’≈ «Ò¡≈¿∞‰ ÁΔ Â‹ÚΔ˜, √À∫’Û∂ √≥ÿÙÙΔÒ
«’√≈Ȫ ¡Â∂ ¿∞‘Ȫ Á∂ ¡≈◊±¡ª Á∂ ¿∞ºÍ Í⁄∂ Á‹
’È≈ «¬√ ÁΔ¡ª ‘≈ÒΔ¡≈ «Ó√≈Òª ‘ÈÕ «¬√ Â≈È≈Ù≈‘
‘ÓÒ∂ ȱ≥ Ø’‰ Ò¬Δ ‹Ó‘±Δ ‘º’ª ÁΔ ≈÷Δ ÁΔ ⁄∂ÂÈ≈ ȱ≥
30 Ó≈⁄-B@AH
ÚË≈¿∞‰ Ò¬Δ «ÚÙ∂Ù ÔÂÈ ‹∞‡≈¿∞‰∂ ‘؉◊∂Õ «‹√ Ò¬Δ
‹Ó‘±Δ ¡«Ë’≈ √Ì≈ ȱ≥ ¡≈Í‰Δ Ì±«Ó’≈ ‘Ø ÍÃÌ≈ÚÙ≈ÒΔ
ω≈¿∞‰Δ ‘ØÚ∂◊ΔÕ «¬√ ÓΩ’∂ ‹Ê∂Ï≥ÁΔ Á∂ √≥«ÚË≈È È±≥ ‘Ø
ÍÃÌ≈ÚÙ≈ÒΔ Ï‰≈¿∞‰ Ò¬Δ √≥«ÚË≈È «Ú⁄ ÒØÛΔ∫ÁΔ¡ª
ÂÓΔÓª ÚΔ ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ªÕ «¬√ ÓΩ’∂ Í≈√ ’ΔÂ∂ «ÚÙ∂Ù
ÓÂ∂ ≈‘Δ∫ Í≥‹≈Ï √’≈ ÚÒØ∫ √≥ÿÙÙΔÒ «’√≈Ȫ ¡Â∂
¡≈◊±¡ª ¿∞Í ¡Í≈Ë’ ’∂√ Á‹ ’È ÁΔ «È÷∂ËΔ
’ΔÂΔ ◊¬Δ ¡Â∂ «¬‘ ’∂√ Ú≈Í√ Ò¬∂ ‹≈‰ √Ó∂ ÒØ’
√≥ÿÙª ¿∞Í Â≈È≈Ù≈‘ ‘ÓÒ∂ Ï≥Á ’È ÁΔ Ó≥◊ ’ΔÂΔ
◊¬ΔÕ «¬’ ‘Ø ÓÂ∂ ≈‘Δ∫ Í≥‹≈Ï √’≈ ÚÒØ∫ Ï«·≥‚≈
ÊÓÒ ÍÒª‡ ȱ≥ Ï≥Á ’ΔÂ∂ ‹≈‰, «Ï‹ÒΔ √∂Ú≈Úª Ò¬Δ
¡≈Ó ÒØ’ª ȱ≥ ’≈ÍØ∂‡ ’≥ÍÈΔ¡ª Á∂ «‘Ó ’Ó Á∂ ‘Ú≈Ò∂
’È ¡Â∂ ‘˜≈ª ÒØ’ª ȱ≥ Ï∂ؘ◊≈ ’È ÁΔ «È÷∂ËΔ
’ΔÂΔ ◊¬Δ ¡Â∂ «¬√ ÍÒª‡ ȱ≥ Á∞Ï≈≈ ⁄≈Ò± ’≈¿∞‰
Ò¬Δ ‘º’Δ √≥ÿÙ ’ ‘∂ ÒØ’ª ¡Â∂ ‹Ê∂Ï≥ÁΔ¡ª È≈Ò
«¬’Ó∞º·Â≈ ‹≈«‘ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ «¬’ ‘Ø ÓÂ∂ ≈‘Δ∫ √±Ï∂
AHÚ∂∫ ”⁄ √≈Ì≈ Ï‰È ÂØ∫ AHÚ∂∫ ”⁄ Óπø‚≈ ÏÁÈ≈Ó ‘Ø «◊¡≈ º’
«¬È’Ò≈ÏΔ Ò«‘ Á≈ «‘º√≈ Ï‰È ÁΔ Êª Íø‹≈Ï
ÁΔ ‹Ú≈ÈΔ Òº ⁄  ¡Â∂ ‚ª◊, √Ø ‡ ∂ , ‘«Ê¡≈ª ˘
Ú«‚¡≈™ÁΔ ◊≈«¬’Δ «Íº ¤ ∂ Òº ◊ ¡Ú≈≈◊Á,
¡≈Í‘πÁ∂, ◊À∫◊√‡ Ï‰È ÚºÒ ‹≈ ‘Δ ‘ÀÕ «¬‘ Ó≈«Í¡ª,
¡«Ë¡≈Í’ª, √Ó≈‹ «⁄øÂ’ª ÁΔ √ªfiΔ √Óº«√¡≈ ˛Õ «¬√
√Óº«√¡≈ ”Â∂ ⁄⁄≈ ¤∂ÛÈ Ò¬Δ, ¿π‘ ⁄⁄≈ «‹‘ÛΔ
«¬ø‡ÈÀμ‡ ÁΔ ¡≈ÁΔ ‘Ø¬Δ ‹ÈÂ≈ ˘ √Ófi ¡≈¬∂ Á∂ Ò¬Δ
«¬√ «ÚÙ∂ ”Â∂ ÍΔ.¡À√.Ô». È∂ ¡ÀÒ.¡ÀÒ.¡≈.¡ÀÈ. ◊πºÍ
¡≈Î «¬ø√‡Δ«⁄¿»‡ ÿºÒ ’Òª (ÓØ◊≈) «Ú÷∂ «¬º’ √ÀÓΔÈ≈
’Ú≈«¬¡≈Õ √ÀÓΔÈ≈ «Úº⁄ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈
¡«Ë¡≈Í’ ÚΔ Ù≈«ÓÒ ‘ج∂Õ √ÀÓΔÈ≈ «Úº⁄ Óπº÷ Ú’Â≈
ÍΔ.¡À√.Ô». Á∂ √»Ï≈ ÍÃË≈È «‹øÁ «√øÿ √ÈÕ
√≈ÊΔ «‹øÁ «√øÿ È∂ ¡≈Í‰Δ ◊ºÒ º÷«Á¡ª
Áº«√¡≈ «’ ‘∂ «¬È’Ò≈Ï È∂ «’√≈ÈΔ Á∂ È≈Ò ‘Δ ‹Ú≈ÈΔ
˘ ¬∂È≈ fiø«Ï¡≈ ˛ «’ ÷∂ÂΔ √ø’‡, Ï∂˜ π ◊≈Δ Á≈ √Â≈«¬¡≈
«¬‘ Ú◊ ’Ø¬Δ ≈‘ È≈ «Á÷Á≈ ‘؉ ’’∂ ıπÁ’πÙΔ¡ª
˘ Í«‘Ò Á∂ «‘≈ ˛Õ Í «¬«Â‘≈√ ÏØÒÁ≈ ˛ «’ Úº‚∂-
Úº‚∂ ‘ÓÒ≈Úª Á∂ ¡º«Â¡≈⁄≈ª Á≈ «Ù’≈ ‘ج∂, Ϻ«⁄¡ª
Á∂ ‡Ø‡∂ ’Ú≈¿π‰, ‘≈’Óª Áπ¡≈≈ ÷ºÒª «Úº⁄ »ÛΔ ÌÈ
(ÁπºÒ≈ ̺‡Δ), È∂«‹¡ª ”Â∂ ‡ø◊∂ ‹≈‰, AIDG ÁΔ Úø‚ ÁΔ¡ª
«ÁÒ Á«‘Ò≈ Á∂‰ Ú≈ÒΔ¡ª ÿ‡È≈Úª ‹ÁØ∫ Ï‘π-Ï∂‡Δ¡ª
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
¡ßÁ «˜«Ò ¡ª «Ú⁄ Á¯≈ ADD Ò◊≈’∂ ÒØ’ª Á∂ √≥ÿÙ
’È Á∂ ‘º’ ¿∞Í Ø’ª Ò≈¿∞‰ ÁΔ √ı ÙÏÁª «Ú⁄
«È÷∂ËΔ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ¡Â∂ √Ó±‘ ‹Ó‘±Δ ¡Â∂ «¬È√≈¯Í√≥Á
Â≈’ª ȱ≥ «¬√ «Ú∞ºË ‹≈◊±’ ‘Ø’∂ ¡≈Ú≈˜ ¿∞·≈¿∞‰
Á≈ √ºÁ≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ
«¬‹Ò≈√ ÚÒØ∫ √Ì≈ Á≈ ’≥Ó’≈ ⁄Ò≈¿∞‰ Ò¬Δ D@
ÓÀ∫ÏΔ √±Ï≈ ’Ó∂‡Δ ¸‰Δ ◊¬ΔÕ «‹√ «Úæ⁄Ø∫ I ÓÀ∫ÏΔ
√’ºÂ∂ ÁΔ ⁄؉ ’ΔÂΔ ◊¬Δ «‹√ «Ú⁄Ø∫ ÍÃØÎÀ√ ¬∂∫.’∂.
ÓÒ∂Δ √±Ï≈ ÍÃË≈È, ÍÃØÎÀ√ ‹◊ÓØ‘‰ «√≥ÿ √±Ï≈ ‹ÈÒ
√’ºÂ ¸‰∂ ◊¬∂Õ «¬√∂ Â ª ‘Ø Úº÷ Úº÷ «ÚÌ≈◊ª Á∂
√’ºÂ ÚΔ ⁄∞‰∂ ◊¬∂Õ ÁØ-ؘ≈ «¬‹Ò≈√ Á∂ √Óπæ⁄∂ «¬ß˜≈Ó
«˜Ò ≈ «¬’≈¬Δ Ï«·ß‚≈ ÚÒØ∫ Ï‘π ‘Δ √π⁄æ‹∂ ÂΔ’∂ È≈Ò
’ΔÂ∂ ◊¬∂Õ «˜Ò ≈ «¬’≈¬Δ ÚÒØ∫ ÍzØÎÀ√ ‹◊ÓØ‘‰ «√ßÿ,
ÍzØÎÀ√ ¬∂.’∂. ÓÒ∂Δ, ‚≈. Í«ÓßÁ, ‚≈. Â∂‹Í≈Ò, Ó≈√‡
Ò«ÚßÁ «√ßÿ, ÔÙÍ≈Ò fiÏ≈Ò Á≈ ‹Ó‘±Δ ‘æ’ª ÁΔ Ò«‘
«Ú⁄ ÔØ◊Á≈È Ò¬Δ «ÚÙ∂Ù √ÈÓ≈È ÚΔ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ
È≈Ò ÏÒ≈Â’≈ ‘ج∂, ÷∂ «◊¡≈ ÏøÁ ÿ Ú≈Í√ ¡≈«¬¡≈
ª Á∂«÷¡≈ √Ì ’πfi ÂÏ≈‘ ‘Ø«¬¡≈ «Í¡≈ √Δ, «¬‘Ȫ Á∂
Ï≈Ú‹»Á «¬º’ ÚΔ Í≥‹≈ÏΔ È∂ ıπÁ’πÙΔ È‘ƒ ’ΔÂΔÕ
Í≥‹≈Ï ÁΔ Â√ÚΔ ‘Δ ÏÁÒ ¸º’Δ ˛, ‹ÁØ∫ «’√≈È
¡≈«Ê’ Á∂ È≈Ò ‘Δ Ó≈È«√’ ÂΩ ”Â∂ ¬∂È≈ ¿πÒfi «◊¡≈
˛ «’ ıπÁ’πÙΔ¡ª ’Á≈ ˛Õ ÈΩ‹Ú≈È Î∂√Ïπº’ ”Â∂ Ò≈¬ΔÚ
‘Ø ’∂ ıπÁ’πÙΔ¡ª ’ ‘∂ ‘ÈÕ «¬√ ÁΔ Ú‹∑≈ «’ Í≥‹≈ÏΔ
◊Δ ‘Δ ¬∂Áª Á∂ ¡≈ ‘∂ ‘È «’ AHÚ∂∫ √≈Ì≈ ÚΔ Ï«‰¡≈
‹≈ √’Á≈ ˛ ÁΔ Êª AHÚ∂∫ ”⁄ Ù≈ÏΔ, ’Ï≈ÏΔ, ¡ÀÏΔ Ï‰
’∂ ÏÁÈ≈Ó ‘؉ ˘ ÚËΔ¡≈ √Ófi‰ ÁΔ ¡≈Á Í≈¬Δ ‹≈
‘Δ ˛Õ ’Ø¬Δ ˜Ó≈È≈ √Δ «’ ÈΩ‹Ú≈È ¡≈͉∂ ÿ
«Ù’≈«¬Â ‹≈‰ ÂØ∫ ‚Á∂ √Δ, Í ¡º‹ ’ºÒ ÏÁÈ≈Ó ‘؉≈,
«Ú‘Ò∂ «‘‰≈ Ó≈ÛΔ ◊ºÒ È‘ƒ ‘ΔÕ ÏÒ«’ ¬∂√∂ ◊Δ ”Â∂
fi»Ó-fi»Ó ’∂ Ⱥ⁄Á∂ ‘ÈÕ ⁄º’Úƒ Óπø‚Δ, «Ú‘ÒΔ ‹ÈÂ≈ Á∂
È≈Ó ”Â∂ ◊Δ «’≈‚ ’È Ú≈ÒΔ¡ª ’øÍÈΔ¡ª Á∂ È≈Ó
º÷∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ Âπ√ƒ È≈ ÚΔ ⁄≈‘Ø «Î ÚΔ Ïº√ª ”⁄ ‹ª«Á¡ª
Âπ‘≈‚∂ ’øȪ «Úº⁄ ‹≈‰Ïπºfi ’∂ ◊Δ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
«¬√Á∂ «Íº¤∂ Óπº÷ Ú‹∑≈ ‘∂ «¬È’Ò≈Ï È∂ «‹ºÊ∂
¡≈«Ê’ ÂΩ ”Â∂ Í≥‹≈Ï ˘ ÷øπ„≈ ’ΔÂ≈, È≈Ò ‘Δ «¬√ È∂
«Ú‘ÒÛÍπ‰≈ ÚË≈ ’∂ «Ú‘ÒΔ ‹ÈÂ≈ ˘ ¡ÀÙÍÃ√ÂΔ, ÷≈˙-
ÍΔ˙ Â∂ ¡ÀÙ ’Ø ÁΔ «ÏÂΔ Ú≈Ò∂ ω≈ «ÁºÂ≈ ˛Õ ‘
31 Ó≈⁄-B@AH
Í≥‹≈ÏΔ «¬º’ ◊≈‘’ ω’∂ «‘ «◊¡≈ ˛Õ «’√Á≈ ◊≈‘’?
ÏÀ∫‚‚ ’ºÍ«Û¡ª, Ï»‡ª, Í«Î¿»Óª, ¡ÀÈ’ª Á≈ ◊≈‘’Õ
Ï‘π’ΩÓΔ ’øÍÈΔ¡ª ‹Ø «¬‘ √Ì «Â¡≈ ’ÁΔ¡ª ‘È,
¿π‘Δ ÂÀ¡ ÚΔ ’ÁΔ¡ª ‘È «’ Î≈ÓÒ ÍÀ∫‡ È≈Ò √ÍØ‡√
Ù»‹ È‘ƒ Í≈¬∂ ‹≈ √’Á∂, ‘π‰ ÁΩ ÈÀØ ÍÀ∫‡ª Á≈ ˛Õ Âπ‘≈‚∂
‹ΔÚÈ √≈ÊΔ «Úº⁄Ø∫ √ÓÀμÒ «’ºÁª ÁΔ ¡≈Ú∂, ¿π‘ ÚΔ ¿π‘
ÂÀ¡ ’ÁΔ¡ª ‘È ‹ÁØ∫ ÓÙ‘»Δ ¡≈™ÁΔ ˛ «’ “«’¡≈
⁄Ò ‘≈ ˛, ¡º◊Ø∫ ÏøÁ≈ ÏØÒÁ≈ ˛ ÎΩ◊ ⁄Ò ‘≈ ˛Õ”
«¬√ ÿπøÓ‰ÿ∂Δ «Úº⁄ Î√∂ ÈΩ‹Ú≈È ˘ Í»Δ Â≈’Â
‹π‡≈ ’∂ «È’Ò‰≈ ÍÚ∂◊≈Õ ¿π√˘ ¡≈͉∂ «¬«Â‘≈√,
«Ú≈√ ˘ ‹≈‰È≈ ÍÚ∂◊≈Õ Î∂ ‘Δ ËÂΔ ”Â∂ ÷≈√ «÷ºÂ∂
«Úº⁄ Ú«√¡≈ ‘؉ ’’∂ Í«‘Òª ’Δ Î‹ «ÈÌ≈¬∂ Â∂ ¡º‹
¡À√.√Δ. «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ÁΔ¡ª ÎΔ√ª Óπ¡≈¯ ’≈¬Δ¡ª
Í≥‹≈Ï Ô»ÈΔÚ«√‡Δ ˘ √’≈ ÚºÒ∫Ø ◊ê‡ È≈ «ÓÒ‰
’≈È Ô»ÈΔ. «ÚºÂΔ ÿ≈‡∂ ”⁄ ⁄ºÒ ‘Δ ˛Õ Ô»ÈΔ. È∂ √Ω÷≈
¡Â∂ È‹≈«¬˜ ÂΔ’≈ ÒºÌ «Ò¡≈ ˛ «’ ¸ºÍ-¸ÍΔÂ∂
¡À√.√Δ. «Ú«Á¡≈ÊΔ, «‹øÈ∑ª ÁΔ¡ª ÍÃΔ«÷¡≈ Â∂ ÍÃÀ’‡Δ’Ò
ÎΔ√ª Óπ¡≈¯ ‘È, ¿π‘Ȫ ÂØ∫ ÚΔ ÎΔ√ª ÌÚ≈¬Δ¡ª ‹≈‰Õ
Í≥‹≈Ï Á∂ ‘Ø ’≈Ò‹ª ÁΔ Â∑ª Ô»ÈΔ. È∂ Ø‚∂ ’≈Ò‹ «Úº⁄
ÚΔ ¡À√.√Δ. «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ÂØ∫ ÎΔ√ª ¿π◊≈‘π‰ ÁΔ ’Ø«ÙÙ
’ΔÂΔÕ «¬√ «Úº⁄ √Ì ÂØ∫ «‹¡≈Á≈ ’≈‘ÒΔ ’≈Ò‹
«ÍÃø√ΔÍÒ ¡Â∂ ◊À√‡ ÎÀ’Ò‡Δ ÒÀ’⁄≈ª ˘ √Δ, ¿π‘
ÒÀ’⁄≈ «‹øÈ∑ª ÁΔ ÂÈ÷≈‘ ÍΔ.¡À√.Ô». È∂ √øÿÙ ”⁄
Ó»‘∂ Òº◊ ’∂ √’≈ ˘ ÚË≈¿π‰ Ò¬Δ Ó‹Ï» ’ΔÂ≈ √ΔÕ
ÍΔ.¡À√.Ô». È∂ «¬√ Á∂ «ıÒ≈¯ ’≈Ò‹ «Úº⁄ ÀÒΔ
’ΔÂΔÕ «ÍÃø√ΔÍÒ È∂ ◊ºÒÏ≈Â Ò¬Δ ÏπÒ≈«¬¡≈Õ «ÍÃø√ΔÍÒ
‡≈Ò-Ó‡ØÒ ’Á≈ ‚≈¿π‰ ÁΔ ’Ø«ÙÙ ’Á≈ «‘≈ «’
‹∂ ØÒ ÈøÏ È≈ ¡≈¬∂ ª Âπ√ƒ «‹øÓÚ
∂ ≈ ‘ØÚ◊
Ø Õ∂ ÍΔ.¡À√.Ô».
ÍΔ.‡Δ.¬∂. Îø‚ «ıÒ≈¯ √øÿÙ
√’≈Δ «ÙÚ≈«Ò’ ’≈Ò‹ Èø◊Ò Á∂ «ÍÃø√ΔÍÒ ÚºÒØ∫
«Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª Á∂ ÍΔ.‡Δ.¬∂. Îø‚ «Úº⁄ GE@ πͬ∂ Á≈
¡⁄≈È’ Ú≈Ë≈ ’ «ÁºÂ≈Õ «‹√ «ıÒ≈¯ ÍΔ.¡À√.Ô». È∂
√øÿÙ «Úº„ «ÁºÂ≈Õ Ò◊≈Â≈ «ÂøÈ-«ÁÈ ’≈Ò‹ ’Ò≈√ª
Á≈ Ï≈¬Δ’≈‡ ’’∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª È∂ Í«‘Ò∂ ÍÛ≈¡ «Úº⁄
«Í≥Ã√ΔÍÒ Á∂ Á¯Â Á≈ «ÿ≈˙ ’ΔÂ≈Õ ¿π√ÂØ∫ Ï≈¡Á
«ÍÃø√ΔÍÒ Á≈ ÍπÂÒ≈ λ«’¡≈ «◊¡≈Õ Í «Í≥Ã√ΔÍÒ ¡≈͉∂
¡ÛΔ¡Ò Úº¬Δ¬∂ ¿πμÍ ¡«Û¡≈ «‘≈ ª «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª
È∂ ’≈Ò‹ Á∂ Ï≈‘ «ÂøÈ ÿø‡∂ Ø‚ ‹≈Ó ’ΔÂ≈Õ «ÍÃø√ΔÍÒ Â∂
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
ÚΔ ¿π‘Δ Î‹ «ÈÌ≈¿π‰ Á≈ √Óª ˛Õ ‹∂ Í≥‹≈Ï √≈∂ Á∂Ù
Á≈ «„º‚ ÌÁ≈ ˛ ª Í≥‹≈Ï È∂ ‘Δ Á∂Ù ÁΔ ¥ªÂΔ’≈Δ
Ò«‘ ˘ √≈Ì∂, Ì◊ «√øÿ, ˆÁΔ Ï≈Ï∂, ÓÁÈ Ò≈Ò
„ƒ◊≈, ¿»ËÓ «√øÿ ¡≈«Á «‹‘∂ ¥ªÂΔ’≈Δ ÚΔ «ÁºÂ∂
‘ÈÕ √Óª ¡º‹ Î∂ ¡«‹‘∂ ¥ªÂΔ’≈Δ¡ª Á≈ Í» «Â¡≈
’È Á≈ ˛Õ
¡ø  «Úº ⁄ ÍΔ.¡À √ .Ô» . Á∂ √» Ï ≈ «Úº  √’º  
’Ó‹Δ ’؇’Í»≈ È∂ ÁØ ÙÏÁ ’‘∂Õ «˜Ò∑≈ ÍÃË≈È ÓØ‘‰
«√øÿ ¡ΩÒ÷ È∂ √Ì Á≈ ËøÈÚ≈Á ’ΔÂ≈Õ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª
È∂ ÍΔ.¡À√.Ô». Á≈ √≈Ò≈ “«Ú«Á¡≈ÊΔ √øÿÙ” ÚΔ
÷Δ«Á¡≈Õ √‡∂‹ √’ºÂ ÁΔ Ì»«Ó’≈ ÍΔ.¡À√.Ô». Á∂ «˜Ò∑≈
÷˜≈È⁄Δ ‹◊ÚΔ ’Ω È∂ «ÈÌ≈¬ΔÕ
È∂ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈ «’ «Ú«Á¡≈ÊΔ «¬‘ BE@@ π. È‹≈«¬‹
ÎΔ√ «’√∂ ÚΔ ‘≈Ò «Úº⁄ È‘ƒ ÌÈ◊∂Õ Ó‹Ï»È
«ÍÃø√ΔÍÒ ˘ «¬‘ ÎΔ√ Óπ¡≈Î ’ÈΔ Í¬ΔÕ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª
«Úº⁄ √øÿÙ ÁΔ «¬√ «‹ºÂ Á≈ Ï‘π ⁄ø◊≈ ÍÃÌ≈Ú «◊¡≈Õ
Í ◊À√‡ ÎÀ’Ò‡Δ ÒÀ’⁄≈ Ò◊≈Â≈ ’Ø«ÙÙ ’
‘∂ ‘È «’ Á«Ò «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ˘ Â∑ª-Â∑ª Á∂ ‚≈Ú∂
Í≈ ’∂ ÎΔ√ª ÌÈ Ò¬Δ Ó‹Ï» ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂Õ «¬‘Ȫ È∂
’Ò≈√ª «Úº⁄ ‹≈ ’∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ˘ ÎΔ√ª ÌÈ Ò¬Δ
«’‘≈ ˛Õ Í «Ú«Á¡≈ÊΔ ¡≈͉∂ √‡À∫‚ ”Â∂ ͺ’∂ ¡Û∂
‘ج∂ ‘ÈÕ ‹∂’ ÒÀ’⁄≈ ¡«‹‘Δ¡ª ’ØfiΔ¡ª ’Ø«ÙÙª ÂØ∫
Ï≈‹ È≈ ¡≈¬∂ ª √øÿÙ «¬‘Ȫ Á∂ «ıÒ≈¯ ÚΔ √∂«ËÂ
’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√ √øÿÙ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ ÍΔ.¡À√.Ô». Á∂
«˜Ò∑≈ ÍÃË≈È ÓØ‘‰ «√øÿ ¡ΩÒ÷, ’≈Ò‹ Ô»«È‡ ÍÃË≈È
◊πÓΔ «√øÿ λÒ∂Ú≈Ò≈, ÍÚÈ ‹À «√øÿ Ú≈Ò≈, ‹√ÍÃΔÂ
≈«‹¡≈‰≈, ÓÈÓØ‘È ≈«‹¡≈‰≈ ¡≈«Á È∂ ’ΔÂΔÕ
’≈Ò‹ √‡≈Î È∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ˘ ¡√À√ÓÀ∫‡ ’º‡‰ ÁΔ¡ª
ËÓ’Δ¡ª «ÁºÂΔ¡ªÕ ’≈Ò‹ «Úº⁄Ø∫ È≈Ó ’º‡‰ Á∂ Ȫ ”Â∂
ËÓ’≈¿π‰≈ Ùπ» ’ «ÁºÂ≈Õ Í»Δ ’≈Ò‹ ÓÀÈ∂‹ÓÀ∫‡ √øÿÙ
˘ ÁÏ≈¿π‰ Ò¬Δ ‘ Â∑ª Á∂ ‘ºÊ’ø‚∂ ¡Í‰≈ ‘Δ √ΔÕ «‹√
’≈È ’≈ÎΔ «Ú«Á¡≈ÊΔ ÎΔ√ ‹Óª ’Ú≈ ¸º’∂ √ÈÕ
«ÍØ‡ «Ò÷‰ º’ ÍΔ.‡Δ.¬∂. Îø‚ ÁΔ Ú≈Í√Δ Âº’ √øÿÙ
‹≈Δ ˛Õ «¬√ √øÿÙ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ ‰ÏΔ øË≈Ú≈, «˜Ò∑≈
¡≈◊» ÓÈΔ Ï∂Ò≈, «ÚÙ≈Ò, ÁΔÍ Ïø◊≈, ≈‹ ’πÓ≈, ¬ΔÙÚ
ÁºÂ ¡≈«Á ‘≈˜ √ÈÕ
32 Ó≈⁄-B@AH
A ¡
 ∂B - Ù‘ ∆ Á ‹ 
ÈÀÒ «√øÿ‹ÀÒ ∆
Á ∆
√ºÂ
Ú ƒ Ï √∆ Ó Ω’∂ ÷ È Ω ∆ «
Ú÷
∂ ’ ∆Â∂
Ó≈
⁄ Á∂ Á Ø « ÁzÙ Õ C - √
 ’≈
 ∆
«
Ù Ú
≈«Ò ’ ’
≈Ò ‹ È ø◊
Ò « Ú÷ ∂Í
∆
. ‡ ∆
.
¶.
Î
ø‚ ”⁄ ’ ∆
Â∂ Ú ≈Ë ∂ «
Ú  πºË √ Û
’ ‹
≈Ó
’ 
Á∂ «Ú «
Á¡ ≈ Ê ∆Õ D -¿ π√
≈
 ∆
«
Ó √
  ∆Ó̃ Á »ªÚ ºÒ Ø∫ «¬Î
‡ » Á ∆
¡ ◊
Ú ≈¬∆ ‘
∂· ÈÚ ª
Ù« ‘  «
Ú÷
∂ ’ ∆Â∂
Óπ˜
≈
‘ ∂Á ≈
« Á zÙ Õ E- « Ï ‹Ò
∆ « Ï
ºÒ
«
‹ ¡≈Á≈ ¡≈¿ π‰ «ıÒ ≈ ¯ ÈÚ
ª Ù «
‘
«
Ú ÷
∂Ø√Í ÃÁ
 Ù È Á ≈
«
Á ÃÙ Õ
 March-2018

’
≈
Ò∂’
≈È̆

ºÁ
’
≈
¿π‰
Ò
¬∆
«Ú
Ù≈
ÒÀÒ
∆
¡ª‹
Ò
øË


Ï

È≈
Ò≈